TEKNOLOJĐK - Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi

Teknolojik Araştırmalar 2008 (4) 33-40 Fren Balata Malzemelerinin Sürtünme ve Aşınmaya Etkisinin Đncelenmesi
2.3.3. Barit
Barit minerali baryum elementinin ve bileşiklerinin ana kaynağını teşkil eder. Ana mineral olan barit
özellikle petrol endüstrisinde çok büyük kullanım yerine sahiptir ayrıca cam ve boya sanayi ile bazı
sanayi dallarında dolgu malzemesi olarakta kullanılır. Genelde en çok rastlanan renkleri beyaz, açık san
ile koyu gri siyah arasıdır. Sürtünme malzemelerinde alçıya göre barit'in daha dengeli olmasından dolayı
%50-55 arasında yer verilmektedir [9].
2.3.4. Kizelgur (Diatomit)
Diatomit diye de bilinen sedimanter kayaçlara Almanca ve Fransızca literatürde verilen addır. Diatomit
minerali tatlı ve tuzlu göl sularında yaşayan diatome adı verilen mikroskobik canlıların fosilleşmiş silisli
kabuklarından oluşmuştur. Sanayide dolgu malzemesi, izolasyon malzemesi, filtre malzemesi ayrıca
gübre ve tarım ilaçları sanayinde kullanılır [19].
2.3.5. Kil
Killer, püskürük kayalar içerisinde veya saf halde bulunan feldspadlarm zamanla karbonik asit'in etkisiyle
çözülüp değişmesinden oluşur. Esas maddesi, içerisinde su bulunan silikattır. Doğadaki killerin çoğunun
içinde kalker, mika ve daha birçok maden oksitleri bulunur [20].
Kil doğada toprak ve taş halinde bulunur. Bu toprağa her yerde saf olarak rastlanmaz. Genellikle demir
hidroksit, kum, kalker, karbon ve manganez gibi maddelerle karışık olarak bulunur [12].
2.4. Takviye Malzemeleri
Takviye malzemesi balataya dayanım kazandırmak için katılır. Elyaf matris içinde her tarafa dağılarak
balataya gerekli rijitliği, dayanımı ve bütünlüğü kazandırır. Bunun yanında balatanın sürtünme ve aşınma
özelliklerini de etkilemektedir. Üretimin kuru karışım tipi olması durumunda elyaf eğilme ve çekme
dayanımına ilaveten ön şekillendirilmiş tabletin parçalanmasını önler, yüksek sıcaklıklarda kullanımda
balataya kararlılık kazandırır.
Uzun yıllar takviye malzemesi olarak asbest kullanılmıştır. Asbest elyafı ticari olarak 3-7 numaraları ile
numaralanmakta ve düşük numara daha uzun ve nispeten pahalı elyafı göstermektedir. Bu elyafın sağlık
bakımından tehlike oluşturması, bunun sonucu olarak balatalarda kullanımının sanayileşmiş ülkelerde
yasaklanması alternatif elyaf/elyafların kullanılmasını gerekli kılmıştır. Bunlar Kevlar (Kevlar, Du Pont
firmasının para-aramid için kullandığı ticari addır), cam elyaf, çelik yünü, taş yünü, seramik yünü gibi
malzemelerdir [21].
2.4.1. Asbest
Asbest; kömür, demir cevherleri v.s. gibi doğal bir mineraldir. Đşlendikten sonra elde edilen asbest elyaf
yumağı görünüşündedir. Ateşe karşı dayanıklılığı kadar önemli olan diğer özellikleri gerilme direnci,
esnekliği ve bükülebilme özelliğidir [12].
Frenlerde balata malzemesi olarak kullanılan asbestin (chrysotile) frenleme için gerekli optimum koşulları
sağlamasına karşın frenleme esnasında oluşturduğu tozların havaya karışarak canlıların akciğerlerinde
kanser oluşturması sebebiyle kullanımı yasaklanmıştır. Asbeste alternatif olarak geliştirilen ve sağlık
açısından bir problem teşkil etmeyen polimer esaslı fren balataları farklı çalışma koşulları altında
güvenlik sınırlarını aşmadan çalışabilmelerinin yanı sıra, kararlı bir sürtünme katsayısına ve düşük aşınma
oranlarına sahip olmaları nedeniyle günümüzde en çok tercih edilen malzemeler olmuştur.
36