tc süleyman demirel üniversitesi fen bilimleri enstitüsü koruyucu ...
tc süleyman demirel üniversitesi fen bilimleri enstitüsü koruyucu ...
tc süleyman demirel üniversitesi fen bilimleri enstitüsü koruyucu ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
T.C.<br />
SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ<br />
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ<br />
KORUYUCU GİYSİLERDE İÇ KONFOR ŞARTLARININ<br />
İNCELENMESİ<br />
Filiz ÜNLÜ GÜNEY<br />
Danışman: Yrd.Doç.Dr. İbrahim ÜÇGÜL<br />
YÜKSEK LİSANS TEZİ<br />
TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ ANA BİLİM DALI<br />
ISPARTA – 2008
Fen Bilimleri Enstitü Müdürlüğüne<br />
Bu çalışma jürimiz tarafından TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ ANA BİLİM DALI’nda<br />
oybirliği/oyçokluğu ile YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak kabul edilmiştir.<br />
Başkan : Yrd. Doç. Dr. Aysun CİRELİ<br />
(Kurumu) Dokuz Eylül Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Tekstil Mühendisliği<br />
Bölümü<br />
Üye: Yrd. Doç. Dr. İbrahim ÜÇGÜL<br />
(Kurumu) Süleyman Demirel Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Tekstil<br />
Mühendisliği Bölümü<br />
Üye: Yrd. Doç. Dr. Reşat SELBAŞ<br />
(Kurumu) Süleyman Demirel Üniversitesi, Teknik Eğitim Fakültesi, Makine Eğitimi<br />
Bölümü<br />
ONAY<br />
Bu tez 01/02/2008 tarihinde yapılan tez savunma sınavı sonucunda, yukarıdaki jüri<br />
üyeleri tarafından kabul edilmiştir.<br />
..../...../20...<br />
Prof. Dr. Fatma GÖKTEPE<br />
Enstitü Müdürü
İÇİNDEKİLER<br />
i<br />
Sayfa<br />
İÇİNDEKİLER.............................................................................................................i<br />
ÖZET...........................................................................................................................iv<br />
ABSTRACT.................................................................................................................v<br />
TEŞEKKÜR ...............................................................................................................vi<br />
ŞEKİLLER DİZİNİ................................................................................................... vii<br />
ÇİZELGELER DİZİNİ.................................................................................................x<br />
SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ................................................................xi<br />
1. GİRİŞ........................................................................................................................1<br />
2. KAYNAK ÖZETLERİ.............................................................................................3<br />
2.1. Koruyucu Giysiler..................................................................................................3<br />
2.1.1. Endüstride Kullanılan Koruyucu Giysiler..........................................................5<br />
2.1.2. Askeriyede Kullanılan Koruyucu Giysiler........................................................11<br />
2.2. Giysi Konforu......................................................................................................15<br />
2.2.1. Isıl Konfor.........................................................................................................18<br />
2.2.1.1. Termal Koruma Giysilerinin Fizyolojik Özellikleri......................................20<br />
2.3. Koruyucu Kıyafetlerde Giysi Katmanları............................................................24<br />
2.3.1. Giysi Katmanlarının Optimum Nem ve Isı Transfer Özellikleri......................27<br />
2.4. Konuyla İlgili Yapılan Çalışmaların Özeti..........................................................30<br />
3. MATERYAL VE YÖNTEM..................................................................................34<br />
3. 1. Materyal..............................................................................................................34<br />
3.1.1. Tarım ve Orman İşçileri İçin Nefes Alınabilir Kumaşlardan Yapılmış<br />
Olan Koruyucu Giysi Özellikleri....................................................................34<br />
3.1.2.Nefes Alınabilir Membranlardan Oluşmuş Spor Koruyucu Giysiler................35<br />
3.1.3. Dokusuz Ara Yüzeyli Termoaktif Ceket..........................................................37<br />
3.1.4. Soğutma Sistemiyle Kombine Edilen Dokusuz<br />
Ara Yüzeyli Koruyucu Giysi............................................................................37<br />
3. 2. Yöntem............................................................................................................... 38<br />
3.2.1. Alambeta Cihazı ve Çalışma Prensibi...............................................................45<br />
3.2.1.1. Alambeta Cihazında Test Şartları..................................................................46<br />
3.2.1.2. Termal Yalıtım Parametreleri (Alambeta Çıktıları).......................................47
3.2.2. Deneyde Kullanılan Sıcaklık ve Nem Kaydedicileri (Dataloggers).................51<br />
3.2.3. Termoelektrik Soğutma Sistemleri...................................................................53<br />
4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA.....................................................58<br />
4.1. Materyallerin Alambeta Cihazında Ölçülmüş Termal Yalıtım Değerlerinin<br />
Karşılaştırılması...................................................................................................58<br />
4.1.1. Giysi Materyallerinin Termal İletkenlik (λ) Özelliğinin Karşılaştırılması.......59<br />
4.1.2. Giysi Materyallerinin Termal Difüzyon (a) Özelliğinin Karşılaştırılması.......60<br />
4.1.3. Giysi Materyallerinin Termal Absorbsiyon (b) Özelliğinin Karşılaştırılması..61<br />
4.1.4. Giysi Materyallerinin Termal Direnç (r) Özelliğinin Karşılaştırılması............62<br />
4.1.5. Giysi Materyallerinin Kalınlıklarının (h) Karşılaştırılması..............................62<br />
4.1.6. Giysi Materyallerinin Maksimum ve Kararlı Isı Akış Yoğunluk Oranlarının<br />
(p) Karşılaştırılması..........................................................................................63<br />
4.1.7. Giysi Materyallerinin Kararlı Isı Akış Yoğunluklarının (qs)<br />
Karşılaştırılması.................................................................................................64<br />
4.2. Aktivite Halinde Sensörlerle Yapılan Ölçümler..................................................64<br />
4.2.1. Vücuttaki Nemin %90-100 Oluncaya Dek Süren Deney Sonuçlarının Giysi<br />
Materyallerine Göre Karşılaştırılması...............................................................65<br />
4.2.2. Belirli Bir Süre Aktivite ve Dinlenme Şeklinde Yapılan Deney Sonuçlarının<br />
Karşılaştırılması................................................................................................68<br />
4.2.2.1. Tarım ve Orman İşçileri İçin Nefes Alınabilir Kumaşlardan Oluşmuş<br />
Koruyucu Giysi Deney Sonuçları.....................................................................68<br />
4.2.2.2. Gri Spor Ceket Deney Sonuçları...................................................................71<br />
4.2.2.3. Yeşil Spor Ceket Deney Sonuçları...............................................................72<br />
4.2.2.4. Kırmızı spor ceket deney sonuçları...............................................................73<br />
4.2.2.5. Dokusuz Ara Yüzeyli Termoaktif Ceket Deney Sonuçları ...........................74<br />
4.4. Soğutma Sistemli Koruyucu Giysi Sonuçları......................................................75<br />
4.4.1. Soğutma Ünitesi Yerleştirilmeden Önce Dokusuz Ara Yüzeyli %100 PA<br />
Kaplamalı Koruyucu Giysi Deney Sonuçları...................................................75<br />
4.4.2. Hava-Hava Soğutma Sistemiyle Kombine Edilen Koruyucu Giysi<br />
Deney Sonuçları.................................................................................................76<br />
5.SONUÇ ...................................................................................................................78<br />
6. KAYNAKLAR.......................................................................................................80<br />
ii
EKLER........................................................................................................................83<br />
ÖZGEÇMİŞ..............................................................................................................118<br />
iii
ÖZET<br />
Yüksek Lisans Tezi<br />
KORUYUCU GİYSİLERDE İÇ KONFOR ŞARTLARININ İNCELENMESİ<br />
Filiz ÜNLÜ GÜNEY<br />
Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü<br />
Tekstil Mühendisliği Anabilim Dalı<br />
Juri: Yrd. Doç. Dr. Aysun CİRELİ<br />
Yrd. Doç. Dr. İbrahim ÜÇGÜL (Danışman)<br />
Yrd. Doç. Dr. Reşat SELBAŞ<br />
Bu tez çalışmasında farklı nefes alınabilir kumaşlardan oluşmuş <strong>koruyucu</strong> giysilerin<br />
iç konfor şartlarının incelenmesi amacıyla öncelikle giysiyi oluşturan materyallerin<br />
ve konforu artırmak için kullanılan membranların Alambeta cihazında termal yalıtım<br />
özellikleri test edildi ve sonuçlar tablo ve grafiklerle karşılaştırıldı. Daha sonra bu<br />
giysiler belirli aktivite koşulları altında enerji harcayan kişilere giydirilerek vücut<br />
üzerinde ve giysi tabakaları arasındaki sıcaklık ve relatif rutubet değerleri, vücudun<br />
belirli bölgelerine yerleştirilen sıcaklık ve nem sensörleri vasıtasıyla ölçüldü. İlk<br />
ölçümler vücuttaki nemin yaklaşık %100’e ulaşana dek süren deney sonucunda<br />
ikinci ölçümler ise belirli bir süre aktivite ve belirli bir süre dinlenme şeklinde süren<br />
deney sonucunda elde edildi. Alınan sıcaklık ve nem değerlerinin değişimleri her bir<br />
<strong>koruyucu</strong> giysi için grafikle verilerek sonuçlar karşılaştırıldı. Son olarak konforu<br />
artırmak amacıyla bir soğutma sistemi <strong>koruyucu</strong> giysi içine yerleştirilerek vücuttaki<br />
sıcaklık ve nemin nasıl değiştiği vücuda yerleştirilen sensörler vasıtasıyla<br />
gözlemlendi ve sonuçlar grafiklerle değerlendirildi.<br />
Sonuçlar <strong>koruyucu</strong> giysi dizaynında kullanılmaya başlanılan nefes alınabilir<br />
membranların ve gözenekli yapıların ısı ve kütle transferine izin vererek konforu<br />
artırmada etkili olduğunu gösterdi. Dokusuz ara yüzeyli veya iç tabakasının %100<br />
pamuktan oluştuğu <strong>koruyucu</strong> giysilerin diğerlerinden daha serin tuttuğu grafiklerle<br />
ortaya kondu. Son olarak soğutma ünitesiyle denenen <strong>koruyucu</strong> giysinin vücuttaki<br />
sıcaklık ve nemi az da olsa düşürdüğü sonuçlandı.<br />
Anahtar Kelimeler: <strong>koruyucu</strong> giysi, nefes alınabilir membran, konfor, ısı ve kütle<br />
transferi, soğutma sistemleri<br />
2008, 118 sayfa<br />
iv
ABSTRACT<br />
M.Sc. Thesis<br />
THE INVESTIGATION OF COMFORT CONDITIONS INSIDE OF<br />
PROTECTIVE CLOTHING<br />
Filiz ÜNLÜ GÜNEY<br />
Süleyman Demirel University Graduate School of Applied and Natural Sciences<br />
Textile Engineering Department<br />
Thesis Committee: Asst. Prof. Aysun CİRELİ<br />
Asst. Prof. İbrahim ÜÇGÜL (Supervisor)<br />
Asst. Prof. Reşat SELBAŞ<br />
In this thesis, with the aim of investigating comfort conditions inside the protective<br />
clothing which is made of breathnable fabrics, first of all, thermal insulation<br />
properties of clothing materials and membranes used for incresing comfort were<br />
tested on Alambeta device and the results were compared with tables and graphics.<br />
After that, temperature and relative humidity values on the body and between the<br />
clothing layers were measured with temperature and humidity sensors located on<br />
determined parts of the body while dressing subjects, who were expending energy<br />
under determined activity conditions, in these clothes. First measurements were<br />
obtained with the result of experiment during the humidty on the body was reached<br />
to 100% and the second measurements were obtained with the result of experiment<br />
during some aktivity and resting in determined periods. The variations of obtained<br />
temperature and humidity values were compared with graphics for each protective<br />
clothing. Finally by locating a cooling system in the protective clothing in order to<br />
increase comfort, how temperature and humidity values on the body changed, was<br />
observed with sensors located on the body and the results were evaluated with<br />
graphics.<br />
The results showed that breathable membranes and porous stuructures allowing heat<br />
and mass transfer, which are began to use in desiging of protective clothing, were<br />
effective on increasing comfort. It was conculuded with graphics that protective<br />
clothing with nonwoven interval surface and 100% cotton inner layer kept cooler<br />
than the others. Finally, it was resulted that protective clothing tried with cooling unit<br />
decreased the temperature and humidity values on the body a little bit.<br />
Key Words: protective clothing, breathable membrane, comfort, heat and mass<br />
transfer, cooling system<br />
2008, 118 pages<br />
v
TEŞEKKÜR<br />
Bu araştırma için beni yönlendiren, karşılaştığım zorlukları bilgi ve tecrübesi ile<br />
aşmamda yardımcı olan, maddi-manevi olarak destekleyen değerli Danışman Hocam<br />
Yrd. Doç. Dr. İbrahim ÜÇGÜL’e teşekkürlerimi sunarım. Literatür araştırmalarımda<br />
yardımcı olan ve makalelerinden faydalandığım değerli hocam Yrd. Doç. Dr. Aysun<br />
Cireli’ye, deney çalışmalarımın büyük çoğunluğunu tamamlamamda <strong>koruyucu</strong> giysi<br />
materyalleri bularak ve deney aşamasında her türlü imkanı ve yardımlarını<br />
sağlayarak çok büyük katkısı olan değerli hocam Prof. Dr. Iwona Frydrych’e sonsuz<br />
teşekkürlerimi sunarım.<br />
Ayrıca Polonya’daki deney çalışmalarım sırasında bana her türlü yardımda bulunan<br />
giysi teknolojisi bölümü personellerine ve proje arkadaşım Irena Górna’ya teşekkür<br />
ederim. Diğer deneylerimi yaptığım Yenilenebilir Enerji Kaynakları Araştırma ve<br />
Uygulama Merkezi ve Cad-Cam Merkezi çalışanlarına ve özellikle bana her türlü<br />
destekte bulunan arkadaşım Şevkiye Çak’a, deneyde <strong>koruyucu</strong> giysi giyerek<br />
üzerinden ölçümler aldığımız yeğenim Alpay Açar’a teşekkür ederim.<br />
1313-YL-06 No`lu Proje ile tezimi maddi olarak destekleyen Süleyman Demirel<br />
Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Yönetim Birimi Başkanlığı’na teşekkür<br />
ederim.<br />
Tezimin her aşamasında destekleyerek beni yalnız bırakmayan aileme ve eşim Sertaç<br />
Güney’e sonsuz sevgi ve saygılarımı sunarım.<br />
vi<br />
Filiz ÜNLÜ GÜNEY<br />
ISPARTA, 2008
ŞEKİLLER DİZİNİ<br />
vii<br />
Sayfa<br />
Şekil 2.1. Çok katmanlı bir giysinin ısı ve kütle transferi..........................................28<br />
Şekil 3.1. Tarım ve orman işçileri için tasarlanmış <strong>koruyucu</strong> giysi............................35<br />
Şekil 3.2. (a-c) Nefes alınabilir spor ceketler.............................................................36<br />
Şekil 3.3. Dokusuz ara yüzeyli termoaktif ceket........................................................37<br />
Şekil 3.4. %100 PA kaplamalı dokusuz ara yüzeyli <strong>koruyucu</strong> giysi..........................38<br />
Şekil 3.5. Merkezi enstitüde bulunan termal mankenlerin görüntüleri.......................38<br />
Şekil 3.6. Deneyde kullanılan kimyasal <strong>koruyucu</strong> giysilerin görüntüsü....................39<br />
Şekil 3.7. Kişinin deneye hazırlanması.......................................................................39<br />
Şekil 3.8. Vücudun bölgelere göre sıcaklık dağılımları..............................................40<br />
Şekil 3.9. Sıcaklık ve nem sensörlerinin vücudun çeşitli bölgelerine yerleştirilmesi.40<br />
Şekil 3.10. %100 Pamuktan yapılmış iç giysinin kişiye giydirilmesi.........................41<br />
Şekil 3.11. Kişinin kulak içi sıcaklığının ölçülmesi...................................................41<br />
Şekil 3.12. Hava sirkülasyon aparatlı kimyasal <strong>koruyucu</strong> giysinin<br />
kişiye giydirilmesi.....................................................................................41<br />
Şekil 3.13. Kişinin deney odasında yürüyüş bandı üzerindeki görüntüleri................42<br />
Şekil 3.14. Deney odasının şartlarının kontrol edildiği ekran....................................42<br />
Şekil 3.15. Verilerin bilgisayara kaydedilmesi...........................................................43<br />
Şekil 3.16. Kişinin kalp atış oranı ve vücut sıcaklıklarının ekrandan izlenmesi........43<br />
Şekil 3.17. Deney odasından çıkarılan kişinin <strong>koruyucu</strong> giysisinin çıkarılması........44<br />
Şekil 3.18. Alambeta cihazının fotoğrafı ve kısımlarını gösteren kesit şekli.............46<br />
Şekil 3.19. Laboratuar ortamında Alambeta cihazının önden görünüşü.....................47<br />
Şekil 3.20. HW4 sıcaklık ve nem kaydedici ve bilgisayara aktarılan<br />
grafik görüntüsü.........................................................................................51<br />
Şekil 3.21. Hobo veri kaydedici..................................................................................52<br />
Şekil 3.22. Sıvı-sıvı soğutma sistemleri......................................................................55<br />
Şekil 3.23. Sıvı-sıvı soğutma sistemli deney düzeneği...............................................55<br />
Şekil 3.24. Sıvı-hava soğutma sisteminin önden ve arkadan görüşünü......................56<br />
Şekil 3.25. Hava-hava soğutma sisteminin önden ve arkadan görünüşü....................57
Şekil 3.26. Hava-hava soğutucusunun giysi içine yerleştirilmesi ve deney<br />
viii<br />
Sayfa<br />
düzeneği....................................................................................................57<br />
Şekil 4.1. Giysi materyallerinin termal iletkenlik grafiği...........................................59<br />
Şekil 4.2. Giysi materyallerinin termal difüzyon grafiği............................................60<br />
Şekil 4.3. Giysi materyallerinin termal absorbsiyon grafiği.......................................61<br />
Şekil 4.4. Giysi materyallerinin termal direnç grafiği................................................62<br />
Şekil 4.5. Giysi materyallerinin kalınlık grafiği.........................................................63<br />
Şekil 4.6. Giysi materyallerinin maksimum ve kararlı ısı akış yoğunluk<br />
oranlarının grafiği.........................................................................................63<br />
Şekil 4.7. Giysi materyallerinin kararlı ısı akış yoğunluklarının grafiği....................64<br />
Şekil 4.8. Giysi tabakaları arasında zamana bağlı sıcaklık ve relatif nem<br />
değerleri........................................................................................................66<br />
Şekil 4.9. Sırt bölgesinde zamana bağlı sıcaklık ve relatif nem değerleri..................66<br />
Şekil 4.10. Göğüs bölgesinde zamana bağlı sıcaklık ve relatif nem değerleri...........67<br />
Şekil 4.11. Tarım ve orman işçileri için <strong>koruyucu</strong> giyside vücudun<br />
relatif rutubetinin zamana bağlı değişim grafiği.......................................69<br />
Şekil 4.12. Tarım ve orman işçileri için oluşmuş <strong>koruyucu</strong> giyside vücut<br />
sıcaklığının zamana bağlı değişim grafiği...................................................69<br />
Şekil 4.13. Tarım ve orman işçileri için pantolonsuz <strong>koruyucu</strong> giyside vücudun<br />
relatif rutubetinin zamana bağlı değişim grafiği..........................................70<br />
Şekil 4.14. Tarım ve orman işçileri için pantolonsuz <strong>koruyucu</strong> giyside vücut<br />
sıcaklığının zamana bağlı değişim grafiği...................................................70<br />
Şekil 4.15. Gri spor cekette vücudun relatif rutubetinin zamana bağlı değişim<br />
grafiği...........................................................................................................71<br />
Şekil 4.16. Gri spor cekette vücut sıcaklığının zamana bağlı değişim grafiği............71<br />
Şekil 4.17. Yeşil spor cekette vücudun relatif rutubetinin zamana bağlı değişim<br />
grafiği..........................................................................................................72<br />
Şekil 4.18. Yeşil spor cekette vücut sıcaklığının zamana bağlı değişim grafiği.........72<br />
Şekil 4.19. Kırmızı spor cekette vücudun relatif rutubetinin zamana bağlı değişim<br />
grafiği...........................................................................................................73<br />
Şekil 4.20. Kırmızı spor cekette vücut sıcaklığının zamana bağlı değişim grafiği.....73
Şekil 4.21. Dokusuz ara yüzeyli termoaktif cekette vücudun relatif rutubetinin<br />
ix<br />
Sayfa<br />
zamana bağlı değişim grafiği.......................................................................74<br />
Şekil 4.22. Dokusuz ara yüzeyli termoaktif cekette vücut sıcaklığının zamana bağlı<br />
değişim grafiği..............................................................................................74<br />
Şekil 4.23. Dokusuz ara yüzeyli PA kaplamalı <strong>koruyucu</strong> giysi içinde göğüs<br />
bölgesinin zamana bağlı sıcaklık-nem değişim grafiği................................75<br />
Şekil 4.24. Dokusuz ara yüzeyli PA kaplamalı <strong>koruyucu</strong> giysi içinde sırt bölgesinin<br />
zamana bağlı sıcaklık-nem değişim grafiği.....................................................76<br />
Şekil 4.25. Hava-hava soğutma sistemiyle kombine edilen <strong>koruyucu</strong> giysi içinde<br />
göğüs bölgesinin zamana bağlı sıcaklık-nem değişim grafiği........................77<br />
Şekil 4.26. Hava-hava soğutma sistemiyle kombine edilen <strong>koruyucu</strong> giysi içinde sırt<br />
bölgesinin zamana bağlı sıcaklık-nem değişim grafiği...................................77
ÇİZELGELER DİZİNİ<br />
x<br />
Sayfa<br />
Çizelge 2.1. 1996’da Batı Avrupa’da kullanılan <strong>koruyucu</strong> giysi kumaşları.................4
met Metabolik enerji üretimi birimi<br />
W Enerji<br />
H İçsel ısı üretimi<br />
Ere<br />
Ed<br />
Esw<br />
Solunumla ısı kaybı<br />
SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ<br />
Ciltten su buharı difüzyonu ile ısı kaybı<br />
Cilt yüzeyinden terin buharlaşması ile ısı kaybı<br />
L Kuru ısı kaybı<br />
K Giysiden ısı transferi<br />
R Giysinin dış yüzeyinden radyasyon ile ısı kaybı<br />
Clo İzolasyon<br />
im Nem geçirgenliği<br />
ρ Hava geçirgenlik katsayısı<br />
X Test değişkeni<br />
n Test sayısı<br />
X Ortalama değer<br />
σ Standart sapma<br />
2<br />
σ Varyans<br />
λλλλ Termal iletkenlik katsayısı<br />
a Termal difüzyon katsayısı<br />
b Termal absorbsiyon katsayısı<br />
r Termal direnç katsayısı<br />
h Materyal kalınlığı<br />
p Maksimum ve kararlı ısı akış yoğunluk oranı<br />
xi
qs<br />
Kararlı ısı akış yoğunluğu<br />
Q Isı transferi<br />
A Alan<br />
∆ t Sıcaklık farkı<br />
h Materyal kalınlığı<br />
ρ Materyal yoğunluğu<br />
c Özgül ısı kapasitesi<br />
xii
1. GİRİŞ<br />
Tekstil teknolojisindeki gelişmeler sayesinde yüksek performanslı <strong>koruyucu</strong> giysiye<br />
olan talebin artması, giysi ve kumaşların <strong>koruyucu</strong> ve sağlam olmalarının yanında<br />
ayrıca konforlu olmasını da gerektirmektedir. Koruyucu giysilerde konfor konusu<br />
son yıllarda araştırmacıların ilgi odağı olmuştur. Koruyucu giysinin konforu<br />
denildiğinde ilk dikkate alınması gereken konular ısıl konfor ve uygunluk olmuştur.<br />
Dünyada çok sayıda iş yerinde çalışanların sağlıklarının ve güvenliklerinin tehlikede<br />
olması nedeniyle <strong>koruyucu</strong> elbise kullanılmasını zorunlu kılan uluslararası ve yerel<br />
yasal düzenlemeler sıklaştırılmıştır. Koruyucu elbise kullanımını gerektiren<br />
sektörlerde <strong>koruyucu</strong> giysilerin kullanılması yönünde bilinç artmaktadır. Dünyadaki<br />
mevcut savaşlar ve sürekli savaş tehlikesinin varlığı, <strong>koruyucu</strong> elbise kullanımını<br />
gerektiren sektör ve iş kollarındaki gelişmeler, ağır iklim şartları gibi faktörler<br />
sektöre olan talebi belirleyen en önemli faktörlerdir (http://www.tekstilteknik.com).<br />
Koruyucu giysilerin özellikleri kullanıldıkları endüstrinin ihtiyaç ve beklentilerine<br />
göre değişir. Bu tip ürünler yüksek sıcaklığa dayanabilen ve yüksek mukavemete<br />
sahip olan “yüksek performanslı lifler” veya iplik yapılarında yapılan ufak<br />
değişiklikler ile çeşitli apreler ile üretilirler.<br />
Koruyucu elbiselerin insan sağlığını ve güvenliğini koruma işlevini yerine<br />
getirmesinde elbisenin konforu da önemlidir. Yeterli konfor sağlamayan bir elbise<br />
yüklenilen görevi yerine getirmede verimliliği azaltır. Çünkü birinci amacı yüksek<br />
<strong>koruyucu</strong>luk özelliği sağlamak olduğu için bu kıyafetler kişiye ağır gelebilmekte,<br />
hareket etme olanaklarını kısıtlayabilmekte, yeterli ısı ve nem transferinin<br />
yapılamadığı durumlarda kişinin iş verimliliğini düşürebilmektedir. Isıl konfor<br />
üzerine birçok çalışmalar yapılmakta ve artık mikro gözenekli membranlarla daha<br />
rahat nefes alınabilen ve hafif <strong>koruyucu</strong> giysi üretimi yapılabilmektedir. Özellikle<br />
spor giyim ve açık alanlarda çalışan işçi giysileri için su geçirmezliği sağlayan<br />
standart kaplama malzemelerinin hava geçirgenliğini önlemesi dolayısıyla, hem su<br />
geçirmeyecek hem de hava geçirgenliği olacak kumaşlar için geliştirilen mikro<br />
1
gözenekli, nano katkı maddeli, hava geçirgen poliüretan kaplamaların önemi<br />
artmaktadır. Ayrıca termal konforu artırmak amacıyla bir takım ünitelerle donatılmış<br />
ısıtmalı yada soğutmalı <strong>koruyucu</strong> giysiler akıllı tekstiller kategorisinde üretilmeye<br />
başlanmıştır. Gelecekte Türkiye ekonomisi için önem arz edecek bu tip hava<br />
geçirimli ve akıllı <strong>koruyucu</strong> giysiler üzerinde durulması gerekmektedir.<br />
Bu çalışmanın amacı da nefes alınabilir kumaşlardan oluşmuş <strong>koruyucu</strong> giysilerin ve<br />
ileride geliştirilmek üzere soğutma ünitesiyle giyilen <strong>koruyucu</strong> giysinin iç konfor<br />
özelliklerini nasıl etkilediğini göstermektir.<br />
2
2. KAYNAK ÖZETLERİ<br />
2.1.Koruyucu Giysiler<br />
Koruyucu giysiler kişinin zararlı maddelere, kötü çevre koşullarına maruz kalma<br />
riskini önlemek ve bu riskten korunmasını sağlamak ve/veya bu riski azaltmak için<br />
giyilen giysilerdir. Çeşitli risk ortamlarında çalışan itfaiyeciler, güvenlik personeli,<br />
otomobil yarışçıları, tıbbi personel, ağır sanayi işçileri v.b. insanların dış etkilerden<br />
korunması amacı ile üretilen kıyafetlere “<strong>koruyucu</strong> elbiseler” denir. Koruyucu giysi<br />
üretimi bugünkü tekstil üretimi içerisinde oldukça önemli bir yere sahiptir ve son<br />
yıllarda bu alanda önemli çalışmalar yapılmaktadır. Yeni üretim yöntemleri, polimer<br />
teknolojisindeki gelişmeler sonucu bulunan yeni lifler ve iplikler de kullanım<br />
alanlarını daha da genişletmektedir. 1996’da Batı Avrupa’da yüksek performanslı<br />
<strong>koruyucu</strong> giysiler için 200 milyon m 2 kumaş üretilmiştir ve tüketim eğilimi giderek<br />
artmaktadır. Bu miktarın yaklaşık %60’ını ise dokusuz yüzeyler oluşturmaktadır<br />
(Çizelge 2.1) (Cireli ve Sarıışık, 2000).<br />
Koruyucu giysilerde en önemli husus insan hayatının korunmasıdır. Ayrı bir tekstil<br />
malzemesinden ziyade giysinin kendisi koruma sağlar, fakat tekstil kumaşı bütün<br />
<strong>koruyucu</strong> giysilerde ve diğer <strong>koruyucu</strong> tekstil ürünlerinde kritik unsurdur. Giysiyi<br />
giyen kişi ve potansiyel yaralanma kaynağı arasındaki güvenlik bariyeri olarak, bir<br />
kazanın kurbanı tarafından yaşanan yaralanma derecesini belirleyecek olan kumaşın<br />
özellikleridir.<br />
Literatürde özel olarak bahsedilen <strong>koruyucu</strong> giysi tipleri şunlardır: çadırlar, kasklar<br />
(miğferler), eldivenler (el ve kol korunması için), uyku tulumları, hayatta kalma<br />
çantaları ve takım elbiseleri, yangından-<strong>koruyucu</strong> giysiler, ısıya dayanıklı giysiler,<br />
çift taraflı ceketler, balistik dayanımlı yelekler, biyolojik ve kimyasal <strong>koruyucu</strong><br />
giysiler, patlamaya dayanıklı yelekler, alev almayan başlıklar ve eldivenler, erimiş<br />
metal <strong>koruyucu</strong> giysiler, yüzdürme yelekleri, donmayı (hipotermiya) önleyici ve<br />
kanallı ılık hava giysileri dahil askeri <strong>koruyucu</strong> giysiler, denizaltı <strong>koruyucu</strong> giysileri,<br />
3
dalgıç giysileri ve dalma derileri, hayat salları, özel havlu ve bezler, ışınlardan<br />
<strong>koruyucu</strong> tulumlar, arktik hayatta kalma giysileri, halatlar ve emniyet kemerleri.<br />
Çizelge 2.1. 1996’da Batı Avrupa’da kullanılan <strong>koruyucu</strong> giysi kumaşları<br />
(milyon m 2 )<br />
Ürünün<br />
Fonksiyonu<br />
Güç tutuşur<br />
yüksek temp.<br />
Kullanım<br />
Yeri<br />
Dokuma/Örme<br />
Dokusuz<br />
Toz ve partiküller Dokuma/Örme<br />
Dokusuz<br />
Gaz ve kimyasal Dokuma/Örme<br />
Nükleer,Biyolojik,<br />
Kimyasal<br />
Dokusuz<br />
Dokuma/Örme<br />
Dokusuz<br />
Aşırı soğuk Dokuma/Örme<br />
Yüksek<br />
görünürlük<br />
Dokusuz<br />
Dokuma/Örme<br />
Dokusuz<br />
Toplam Dokuma/Örme<br />
Dokusuz<br />
Kamu<br />
Kuruluşları<br />
4<br />
5<br />
-<br />
-<br />
-<br />
1<br />
3<br />
-<br />
-<br />
Askeri<br />
Tüketim<br />
2<br />
-<br />
-<br />
-<br />
1<br />
-<br />
1<br />
-<br />
Medikal Sanayi<br />
-<br />
-<br />
12<br />
62<br />
-<br />
-<br />
-<br />
-<br />
İnşaat<br />
Tarım<br />
Kendileri için <strong>koruyucu</strong> giysilerin ve diğer ürünlerin yapıldığı, literatürde özel olarak<br />
belirtilen iş ve faaliyet tipleri şunlardır: polis, güvenlik görevlileri, dağcılık,<br />
mağaracılık, tırmanma, kayak, uçak personeli (askeri ve sivil), askerler, denizciler,<br />
denizaltıcılar, dökümhane ve cam işçileri, itfaiyeciler, su sporları, kış sporları, ticari<br />
balıkçılık ve dağcılık, deniz dibi petrol ve benzin ekipmanı işçileri, sağlık bakımı,<br />
yarış sürücüleri, astronotlar, kömür madenciliği ve sağlık depo işçileri.<br />
Teknik tekstiller, özellikle düşmana ait çevrelerde hareket etmesi, yaşaması, hayatta<br />
kalması ve savaşması gereken askeri kuvvetler için önemli özellikler sunmaktadır.<br />
11<br />
-<br />
11<br />
-<br />
17<br />
3<br />
1<br />
-<br />
1<br />
-<br />
7<br />
2<br />
-<br />
-<br />
-<br />
-<br />
12<br />
62<br />
15<br />
-<br />
22<br />
10<br />
4<br />
47<br />
-<br />
-<br />
2<br />
1<br />
3<br />
-<br />
46<br />
57
Askeri kuvvetler, konforları ve hayatta kalabilmeleri için gerekli bütün malzemeleri<br />
taşımalı veya giymelidir ve bu nedenle en hafif, kompak, sağlam ve yüksek<br />
performanslı özel üniforma ve ekipmana ihtiyaçları vardır. Bireyleri çevreden ve<br />
savaştaki tehlikelerden korumak için hayati önem taşıyan gereksinimler, dünyanın<br />
önde gelen uluslarının askeri kullanım için en ileri teknik tekstilleri geliştirmek ve<br />
sağlamak için önemli ölçüde kaynak harcamalarını sağlamıştır.<br />
Isı, alev, erimiş metal sıçramaları, aşırı soğuk ve donma, radyasyon kaynakları ve<br />
benzeri tehlikelerden korunma hem sivil hem de askeri koruma uygulamaları için<br />
başlıca taleptir. Talebi etkileyen şartları; özel çevresel tehlikeler, koruma derecesi,<br />
konfor seviyesi, giysilerin dayanıklılığı, estetik ve yasalar, tüketicinin olası<br />
tehlikelerin farkında olması ve benzeri fizyolojik-sosyolojik faktörler<br />
oluşturmaktadır.<br />
Güneşin zararlı UV ışınlarından korunmanın bir yolu da güneşten koruyan<br />
giysilerdir. Bir çok kumaş güneşin UV ışınlarını engellese de tüm kumaşlar güneşten<br />
koruyan sınıfına dahil edilemezler. Güneşten koruyan giysiler, klasik yazlık<br />
kumaşlardan ayrılmaktadır. UV ışınlarına karşı koruma sağlayan giysilerin giyilmesi<br />
cilt kanseri riskinin gelişmesini azaltmak için bilinen en sağlıklı ve en yaygın<br />
metottur. Cildin rengine göre ve çevrenin yansıma oranlarına göre <strong>koruyucu</strong><br />
giysilerin özelliklerinin saptanması, insanların <strong>koruyucu</strong> giysileri daha bilinçli<br />
kullanmasına itecektir.<br />
Genel anlamda, <strong>koruyucu</strong> giysiler endüstride kullanılan giysiler (güven amaçlı<br />
<strong>koruyucu</strong> giysiler) ve askeriyede kullanılan giysiler (savunma amaçlı <strong>koruyucu</strong><br />
giysiler) olmak üzere iki sınıfta incelenebilir.<br />
2.1.1. Endüstride Kullanılan Koruyucu Giysiler<br />
Bu giysilerden;<br />
• Aşırı ısı ve aleve,<br />
• Kirliliğe,<br />
5
• Aşırı soğuğa,<br />
• Zehirli kimyasallar ve gazlara,<br />
• Radyasyona,<br />
• Mekanik ve elektrik zararlara,<br />
• Vakum ve basınca dayanıklı olmaları istenir.<br />
Termal koruma giysileri, ısıya, aleve, eriyen metallerin sıçramalarına, radyasyona ve<br />
aşırı soğuğa karşı koruma sağlayan elbiselerdir. Termal <strong>koruyucu</strong> elbiseler, aleve ve<br />
ısıya maruz kalmaya karşı koyan ya da aşırı çevre koşullarında ısı transferine karşı<br />
yalıtım sağlayan geniş bir yelpazedeki ürünleri kapsar. Bu tip elbiseler, petrokimya<br />
ve elektrik işçilerince giyilen üniformalardan, dökümhaneler ve yüksek ısılarda<br />
çalışan diğer tesislerde giyilen elbiselere kadar değişen bir yelpazeye sahiptir.<br />
Elbiseler tek veya çok katlı olabilir. Alev, kontakt ısı, radyan ısı, erimiş metallerin<br />
damlamaları ve sıcak gaz ve buharlar termal riskleri oluşturmaktadır. İnsan cildi<br />
sıcağa karşı çok hassastır. 0.64 cal/cm 2 (26.8 kj/m 2 ) kadar düşük ısı enerjisi acı<br />
duymaya, 1-2 cal/cm 2 (50.2 kj/m 2 ) ısı enerjisi de 2.derece yanıklara sebep olur. Yani<br />
acıya hassasiyet 45 o C’de başlar ve 72 o C’de deri tamamen yanar (Cireli ve Sarıışık,<br />
2000).<br />
Soğuk iklim giysileri, ağır hava şartları altında çalışanlar için dizayn edilmiş çeşitli iş<br />
giysileri, kayak giysileri, eldivenler, botlar ve yağmurlukları kapsayan, nefes alabilen<br />
(vücut terini dışarıya atabilen) ancak içine su geçirmeyen özel kumaşlardan mamul<br />
ürünleri içermektedir. Askeri amaçlı kullanılabildikleri gibi spor ve çalışma<br />
alanlarında da kullanılırlar. Aşırı soğuk ve yağışlı ortamda kullanılacak olan soğuk<br />
iklim giyeceklerinin ısı izolasyonu sağlaması, yağmur ve kar suyunu dışarıdan iç<br />
kısmına geçirmemesi ve içte oluşan teri dışarıya atması yani hava sirkülasyonu<br />
sağlaması beklenmektedir. Bu amaçla dış kumaş, ortada membran ve iç kısımda ince<br />
triko astardan mamul üç katlı nefes alabilir kumaşlar geliştirilmiştir. Üç katlı<br />
kumaşların asıl fonksiyonel katmanı orta kısımdaki nefes alabilen membrandır.<br />
Membranlar yapılarına göre hidrofilik ve mikro gözenekli olmak üzere iki kategoriye<br />
ayrılırlar.<br />
6
Hidrofillik membranlar ağırlıklarının yaklaşık %10’u kadar miktarda su buharını<br />
(yani teri) bünyelerine alırlar ve difüzyon yoluyla yüzeylerinden dışarıya verirler.<br />
Sistem içindeki su buharının sıcaklık ve basıncın, dıştaki sıcaklık ve basınçtan daha<br />
yüksek olduğunda uygun sonuç vermektedir. Bu tip kumaşlar soğuk iklim<br />
giysilerinde kullanılmaktadır.<br />
Mikro gözenekli membranlar bünyesindeki mikro kanallar vasıtasıyla su buharını<br />
dışarıya süzer. Ancak dışarıdaki büyük su damlaları ince kanallardan içeriye<br />
giremez.<br />
Membranlar iç ve dış kumaşa genellikle soğukta kırılgan olmayan poliüretan<br />
yapıştırıcılarla lamine edilmektedir. Ancak bu işlem sırasında dikkat edilmesi<br />
gereken en önemli husus laminasyon sırasında yapıştırıcının membranın su buharı<br />
geçirgenliğini azaltmamasıdır. Yapıştırıcıyı noktalar halinde süren ve bu şekilde<br />
yapıştıran laminasyon silindiri ile yapıştırma noktaları arasında kalan membran<br />
kısımları ile nefes alabilirlik sağlanmaktadır (Cireli ve Sarıışık, 2000).<br />
Kimyasallara karşı <strong>koruyucu</strong> giysiler, insana zarar veren kimyasallara karşı koruma<br />
sağlayan elbiselerdir. Dünyada çok farklı toksik özelliklere sahip 100 binden fazla<br />
kimyasal madde kullanılmaktadır. Zehirli kimyasallardan kaynaklanan riskler ortaya<br />
çıktıkça kimyasallara karşı <strong>koruyucu</strong> görev gören giysi ve ekipmanın kullanımı<br />
artmıştır. Bu durum belirli ölçüde de kimyasallara karşı <strong>koruyucu</strong> giysilerin ve<br />
ekipmanın kullanılmasını öngören düzenleme ve standartlardan kaynaklanmaktadır.<br />
Bu giysiler için 4 tip korunma tanımlanmıştır. 1.tipte temas ve solunum yoluyla etki<br />
eden kimyasal zararlara karşı en yüksek koruma sağlanır. 2. tipte ise yalnızca sıvılara<br />
karşı koruma sağlanır, gaz ve buhar penatrasyonunu engelleyemeyebilir. 3. tip ise<br />
aynı 2. tip gibidir. Fakat gazlara karşı bir miktar korunma sağlanmıştır. 4.tip ise<br />
normal iş giysileridir. Kirler ve yağlara karşı koruma sağlar. Kimyasal <strong>koruyucu</strong><br />
giysilerde, Butil/naylon, butil kauçuk, klorlanmış PE, florlanmış etilen propilen<br />
(teflon), polikarbonat, kaplanmış PE gibi çeşitli materyaller eldiven, elbise vs<br />
üretiminde hammadde olarak kullanılır.<br />
7
Personel koruma giysileri, çalışanları zararlı kimyasal ve fiziksel maddelere karşı<br />
koruyan ve geniş bir kullanım alanı olan giysilerdir. Kimyasal koruma için kullanılan<br />
ürünler tehlikesiz birikintilerden korumayı sağlayan basit önlüklerden,<br />
kaplamalardaki hassas kimyasal maddelere kadar çeşitlilik gösterir ve zehirli<br />
kimyasal maddelerin sızması ve yayılmasına karşın yüksek seviyede koruma<br />
sağlamak amacıyla çeşitli dallara ayrılırlar.<br />
İnsan sağlığını tehdit eden kimyasal maddeler üretim, imalat, dağıtım, depolama<br />
veya kullanım aşamaların da zarar veren sıvı, gaz veya toz formundaki maddeler<br />
olabilir. Koruyucu giysilerin tasarlanması ve seçiminde toksik maddelerin miktarı,<br />
hangi formda oldukları ve içerikleri büyük önem taşımaktadır.<br />
Mekanik koruma giysileri, kesilme, yırtılma, aşınma ve metal sıçramaları gibi<br />
zararlara karşı korunmak için kullanılır. Tüm bunların sağlanabilmesi için giysilerin<br />
yüksek mukavemetli tekstil liflerinden yapılması gerekmektedir. Amerika’da yapılan<br />
istatistiklere göre her yıl 1 milyondan fazla çalışan, iş kazalarında yaralanmaktadır.<br />
Bu yaralanmaların % 25’i ellerde ve kollarda olmaktadır. Dolayısıyla mekaniksel<br />
korunmada eldivenlerin de çok önemli bir yeri vardır. Mekaniksel ve fiziksel koruma<br />
giysilerinde kullanılan maddeler para-aramidler, yüksek yoğunluklu PE (HDPE),<br />
naylon/Co karışımları ile metal ipliklerden yapılmış özel kumaşlardır.<br />
Elektrikten <strong>koruyucu</strong> giysiler, elektromanyetik ve elektrostatik olarak 2 ayrı grupta<br />
incelenen elektrik zararlarından korunmak için kullanılırlar. Yüksek voltajla çalışan<br />
kişiler, kesinlikle güç tutuşur, mukavim ve konforlu iletken koruma giysilerini tercih<br />
etmelidirler. Bunun için doğal, sentetik ve metal ipliklerden yapılmış giysiler tercih<br />
edilir.<br />
Bu giysiler ilk olarak 1970’lerde kullanılmaya başlanmıştır ve hala da aynı giysiler<br />
kullanılmaktadır. Bu giysilerde 8-12 µm çapında çelik tel ile birlikte güç tutuşur<br />
tekstil lifleri bulunmaktadır. Örneğin; %25 çelik tel / %75 yün veya %25 çelik tel /<br />
%75 aramid lifi kullanılmaktadır. İnsan vücudu elektrostatik olarak yüklenebilir.<br />
Vücut metalik bir objeye değdiğinde bu yükü transfer eder. Elektrostatik bir boşalım<br />
8
yaratılmış olur. Bu boşalım elektronik bir alete zarar verebilir onun için uzay<br />
giysilerinde bu konu oldukça önemlidir.<br />
Temiz oda giysileri, çevreyi insandan kaynaklanan kirliliklerden koruyan giysilerdir.<br />
İnsan vücudunun her gün 1 milyar deri hücresi döktüğü ve insan vücudu ve giysilerin<br />
bir miktar toz, saç, iyonlar, kozmetikler, parfüm, tütün içerdiği göz önüne alındığında<br />
kirliliği önleyen bu tip giysilerin optik, uzay araçları, yiyecek, ilaç sanayi ve<br />
otomotiv sanayiinde ne kadar önemli bir yeri olduğu inkar edilemez (Cireli vd.,<br />
2002).<br />
Tıbbi ve sağlık koruma endüstrisi çok uzun yıllardır tekstil endüstrisinin başlıca<br />
bölümlerinden biri olmuştur. Çok yakın zamana kadar bunların tüketimi pamuklu<br />
dokumadan oluşan bandaj, yara bandı, hastane elbisesi, yatak takımları ve çocuk<br />
bezleri ile sınırlı kalmaktaydı. Yakın zamanda ise gerek üretim yöntemleri ve<br />
polimer alanındaki gelişmeler, gerekse tedavi sistemlerindeki yenilikler nedeniyle<br />
kullanımı büyük oranda artış göstermektedir.Tıbbi uygulamalarda kullanılan tüm<br />
lifler, toksik. allerjik ve kanserojen olmayan cinsten olmalı ve kimyasal ya da fiziksel<br />
özelliklerin de herhangi bir değişim olmaksızın sterilize edilmelidir. Tıp ve cerrahide<br />
kullanılan lifler materyale bağlı olarak doğal veya sentetik ya da biyolojik olarak<br />
parçalanabilen veya biyolojik olarak parçalanamayan şeklinde sınıflandırılabilir.<br />
Yaygın olarak kullanılan doğal lifler pamuk ve ipektir. Ancak rejenere selüloz<br />
liflerinden viskoz da daha çok vücuda yerleştirilemeyen ürünler sınıfında<br />
kullanılmaktadır Sentetik lif olarak poliester, poliamid, politetrafloretilen,.<br />
Polipropilen,karbon ve cam lifi seçilmektedir. Biyolojik olarak parçalanabilirlik<br />
açısından; pamuk, viskoz, poliamid, poliüretan, kollagen ve aljinat lifleri vücut<br />
tarafından 2-3 ayda absorbe edilirler. Vücut içerisinde daha yavaş absorbe edilen ve<br />
parçalanmaları 6 aydan daha uzun süre alan lifler ise biyolojik olarak<br />
parçalanmayanlardır ve poliester, polipropilen, politetrafloretilen ve karbon liflerini<br />
içerirler. Son yıllarda modern sargı bezleri için kollagen, alginat. chitin, chitosan gibi<br />
değişik doğal polimerler bulunmuştur. Öküz derisinden elde edilen kollagen, hem lif<br />
hem de hidrojel formunda elverişli bir proteindir. Dikiş ipliği olarak kullanıldığında<br />
ipek kadar dayanıklıdır ve biyolojik olarak parçalanabilir. Kalsiyum aljinat lifleri<br />
9
Laminariae tipi deniz yosunlarından elde edilir. Toksik değildir, biyolojik olarak<br />
parçalanabilir ve kanamayı kontrol edici özellikleri nedeniyle sargı ve bezlerde<br />
kullanılır. Yengeç ve karides kabuklarından elde edilen ve bir polisakkarit olan<br />
chitin, mükemmel bir antitrombojenik (pıhtılaşma önleyici) özelliğe sahiptir ve vücut<br />
tarafından absorbe edilir. Chitosan, alkali ile chitinin muamelesi sonucu elde edilen<br />
ve viskoza benzer mukavemette filament çekilebilen liflerdir. Lif konusundaki diğer<br />
bir gelişme ise, esnekliği fazla pahalı olmayan ve biyolojik olarak parçalanabilen<br />
polikaprolaktan (PCL) lifi ve polipropiolaktan (PPL) lifidir. Tıbbi ve hijyenik tekstil<br />
mamullerinde kumaş tipi olarak dokuma, örgü ve nonwoven (dokusuz) yüzeyler<br />
tercih edilmektedir.<br />
Radyasyona karşı <strong>koruyucu</strong> giysiler, x-ışını ile çalışanlar, kanser tedavi<br />
merkezlerinde çalışanlar ve iyonlaştırılan radyasyona maruz kalan diğer ortamlarda<br />
çalışan işçiler için gereklidir.Bunun için eldivenler, hafif <strong>koruyucu</strong> giysiler yeterli<br />
olmaktadır. Ancak gama ışınları elbisenin içine nüfuz edebilir. Bu durumda PES/CO,<br />
PA/PES karışımı giysiler nükleer korumada önem kazanmışlardır.<br />
Günümüzde artık insanlar gittikçe artan oranda güneş ışınlarının yaydığı radyasyon<br />
ışınlarının yarattığı tehlikenin farkında olmaktadır. Tekstiller tip ve konstrüksiyonları<br />
ile bağımlı olarak bu radyasyonun etkilerini bir dereceye kadar önleyebilmektedir.<br />
Bu koruma farklı materyal, kumaş deseni ve terbiye türü seçimi ile daha da optimize<br />
edilebilmektedir. Bu tür tekstillerin çok değişik türleri Sulzer dokuma tezgahlarında<br />
üretilebilmektedir.<br />
Güneş ışınlarının ultraviyole olan bölümü insan sağlığı için gerekli D vitamininin<br />
oluşmasına yardımcı olması bakımından yararlıdır. Buna karşın UV-B olarak bilinen<br />
280-320 nm dalga uzunluğundaki utraviyole ışınlar ise insan cildine zarar<br />
vermektedir. İnsanın bu yolla almış olduğu radyasyonlar zamanla birikerek kanser<br />
oluşumuna zemin hazırlamaktadır. Kanser olayları örneğin Avustralya’da 1930<br />
yılından bu yana her on yılda bir iki katına çıkmaktadır. Buna benzer durumlar başka<br />
ülkeler için de geçerlidir. Bu etkileme ve tehlike, ozon tabakasının incelmesiyle daha<br />
da artmıştır. Bu incelme uliraviyole radyasyon ışınlarının uzun ve yoğun etkisinden<br />
10
korunmayı kaçınılmaz hale getirmiştir. Muhtelif sağlık örgütlerinin korunma<br />
kampanyaları, bu etkinin ne kadar büyük bir önem taşıdığını göstermektedir (Mall ve<br />
Nef, 2000).<br />
Yüksek görünürlüğe sahip giysiler de <strong>koruyucu</strong> giysiler olarak ele alınmaktadır.<br />
Temelde üç ayrı tip olarak incelenmektedir.<br />
-Reflektive (yansıtıcı) malzemeler: ışık etkisi altında kaldıklarında parlarlar<br />
-Fotoluminesant malzemeler ise gün ışığı veya yapay ışığı emip enerji depolar ve<br />
karanlıkta yeşil sarı renk verirler.<br />
-Floresans malzemeler kırmızı oranj renk olarak gün boyu görünür.<br />
Amerika’da yapılan istatistiklere göre her yıl gece kazalarında 30000 kişi<br />
yararlanmakta, 4000 kişi ise ölmektedir. Görünebilirliği yüksek giysilerin giyilmesi<br />
ile son 10 yılda %40 daha az yaralanma ve ölüm gerçekleşmiştir. Endüstriyel alanda<br />
ise özellikle metalize edilmiş kumaşlar kullanılır. Özel aplikasyonlarla tekstil<br />
materyalleri ile metaller çeşitli yollarla birleştirilmektedir.<br />
2.1.2. Askeriyede Kullanılan Koruyucu Giysiler<br />
Yaşadığımız son 3422 yılın sadece 268 yılı dünyanın herhangi bir yerinde hiç savaş<br />
olmadan geçmiştir. Bu rakamlar bize askeriyenin ve savunmanın önemini ve<br />
sürekliliğini göstermektedir. Dolayısıyla tekstil endüstrisi de askeri alanda en önemli<br />
iki endüstriden biri (diğeri çelik endüstrisidir) karşımıza çıkmaktadır. Amerikan<br />
Savunma Bölümü’nün kayıtlarında, kısmi olarak veya tamamen tekstilden yapılmış<br />
yaklaşık 10,000 parça eşyanın kullanıldığı belirtilmektedir. Bu parçalarda 300 tanesi,<br />
direkt olarak saldırı sırasında kullanılmaktadır. (üniformalar, <strong>koruyucu</strong> giysiler,<br />
paraşüt, süveter, çorap, eldiven, kum torbası, battaniye, hastane ekipmanları vs.).<br />
Silahlı kuvvetler ve emniyet teşkilatı son zamanlarda bu tip giysilere yatırım<br />
yapmakta ve tüm elemanlarını bu şekilde giydirmeye çalışmaktadır. Milli Savunma<br />
Bakanlığı’na bağlı kara, hava, deniz ve jandarma genel komutanlıkları ve emniyet<br />
11
teşkilatı her yıl büyük miktarlarda savunma giysileri, uyku tulumları, çadır ve<br />
teçhizatına ilişkin taleplerde bulunmaktadır. Sadece jandarma kuvvetleri tarafından<br />
bu yıl için 650 bin metre kamuflajlı eğitim elbisesi kumaşı, 60 bin metre pantolonluk<br />
kumaş, 7 bin metre özel tip eğitim elbisesi kumaşı ve 10 bin adet uyku tulumu<br />
ihtiyacı bildirilmiştir. Yapılan tahminlere göre Türkiye’de 30 bin metre cam elyaf, 40<br />
bin–50 bin metre arasında meta-aramid (nomex) ve 50 bin metre para-aramid<br />
(kevlar) ısıya dayanıklı, askeri ve balistik amaçlı olarak tüketilmektedir.<br />
Savunma kuvvetlerinin bütün dünyada, karada, denizde ya da havada, dokuma, örme,<br />
dokusuz yüzey, kaplama. laminasyonlu veya diğer kompozit formlarda her türlü<br />
teknik tekstillere önemli ölçüde ihtiyacı vardır. Teknik tekstiller, özellikle düşmana<br />
ait çevrelerde hareket etmesi, yaşaması, hayatta kalması ve savaşması gereken askeri<br />
kuvvetler için önemli özellikler sunmaktadır. Askeri kuvvetler, konfor ve hayatta<br />
kalabilmeleri için gerekli bütün malzemeleri taşımalı veya giymelidir ve bu nedenle<br />
en hafif, kompakt, sağlam ve yüksek performanslı özel üniforma ve ekipmana<br />
ihtiyaçları vardır. Bireyleri çevreden ve savaştaki tehlikelerden korumak için hayati<br />
önem taşıyan gereksinimler, dünyanın önde gelen uluslarının askeri kullanım için en<br />
gelişmiş teknik tekstilleri geliştirmek ve sağlamak için önemli ölçüde kaynak<br />
harcamalarını sağlamıştır.<br />
Askerlerin, sivil insanlardan daha fazla çevresel koşullara maruz kaldığı göz önüne<br />
alınırsa, askeri giysilerin dizaynı, özellikleri çok titiz bir şekilde hazırlanmalıdır.<br />
Askeriyede kullanılan <strong>koruyucu</strong> giysilerde olması gereken özellikler, bir çarpışma<br />
sırasında gerekli olan durumlara göre ayarlanır. Örneğin çevre koşullarına dayanıklı<br />
olması istenirken, ısı stresi ve yorgunluk gibi fiziksel özelliklere dikkat etmek<br />
gerekir.<br />
Balistik koruma giysileri çeşitli şekil, hız ve büyüklükteki mermilere karşı vücut ve<br />
gözü koruma amaçlı yapılmaktadır. Balistik korumanın prensibi; mermi ve şarapnel<br />
parçalarının, balistik yelekteki yüksek performanslı dokuma kumaşların çok katlı<br />
tabakalarındaki iplikleri kopararak ve gererek enerjilerini dağıtmasıdır. Her bir<br />
12
kumaş katı merminin enerjisini azaltmaktadır, bu yüzden maksimum balistik koruma<br />
için kesişme noktalarının fazla olduğu çok katlı dokuma kumaşlar tercih edilmektedir<br />
(Karahan ve Akın, 2001).<br />
Bugün balistik koruma için oldukça yaygın olarak kullanılan lifler, Kevlar-Dupont,<br />
Twaron-Akzo, Technora-Teijin, [Spectra (ultra yüksek molekül ağırlıklı PE)-Allied<br />
Signal, Dyneema-DSM-Hollanda, tekmilon-Mitsui Petro Chemical-Japonya],<br />
Vectran (sıvı kristal polimer esaslı)-HoeschtCelanese)dir.<br />
Balistik amaçlı <strong>koruyucu</strong> giysiler, temel olarak insan hayatı ve ekipmanlarını<br />
tehlikelere karşı koruma amacını taşımaktadır. Bir yandan kuIlanıcıya teknik olarak<br />
tehlike tipine bağlı olarak etkin koruma sağlarken, bir yandan da konfor<br />
sağlamaktadır.<br />
Kimyasal ve biyolojik koruma giysilerinde askeri kimyasal maddelere karşı<br />
korunmak için geçirgen, yarı geçirgen sistemler ile su/hava geçirmeyen bariyer<br />
sistemler kullanılmaktadır. Geçirgen tip <strong>koruyucu</strong> giysilerde aktif karbon astarlar<br />
kullanılmaktadır. Bu kumaş sistemleri ısıyı dağıtması için buharlaştırıcı soğutmayı<br />
ve kimyasal madde buharlarına karşı korunmayı sağlar. Geçirgen tip kumaşlar;<br />
aktifleştirilmiş odun kömürü ile empregne edilmiş PUR köpük ile naylon esaslı bir<br />
kumaş içerir. Yarı geçirgen materyaller gözeneksiz, ultra gözenekli ve mikro<br />
gözenekli yapılar içerir. Gözeneksiz yapıların iyi kimyasal/biyolojik koruma özelliği<br />
vardır, fakat konstrüksiyonları gereği nem- buhar geçirme oranları düşüktür.<br />
Mikrogözenekli ve ultra gözenekli materyallerin en çok talep edilen özellikleri,<br />
yüksek nem- buhar geçirgenliği, yüksek hidrostatik direnç ve mükemmel<br />
kimyasal/biyolojik korumasıdır.<br />
Günümüzde Amerikan Ordusunda mikrogözenekli yarı geçirgen membranlar, aktif<br />
karbon içeren karbon ile kombine edilerek kombine edilerek kullanılmaya<br />
başlanmıştır. Bunlar ince, hafif, esnek kumaşlardır. Adsortif bir materyale gerek<br />
kalmadan sıvı, gaz ve buhar şeklindeki kimyasal maddeleri engeller. Bunlar aynı<br />
zamanda rüzgar, yağmur, kar ve diğer ıslak hava koşullarına karşı da koruma sağlar.<br />
13
Su/hava geçirmeyen bariyer sistemler kauçuk ve kaplamalı kumaşlardan yapılır.<br />
Petrol, yağ ve lubrikant gibi kimyasallara karşı fiziksel bariyer işlevi görürler. Bu<br />
kumaşlar, kimyasal/biyolojik maddelere karşı en iyi korumayı sağlar.<br />
Nükleer <strong>koruyucu</strong> kumaşlar, Askeri koruma giysilerinin amacı yüksek yoğunluktaki<br />
termal radyasyondan ve alevden korumaktır. Termal radyasyona karşı korunmak için<br />
absorbsiyon ve geçirgenlik düşük olmalı, reflektens yüksek olmalıdır. 1940’tan<br />
1980’e kadar nükleer <strong>koruyucu</strong> giysiler %100 pamuklu dimi veya satenden<br />
yapılıyordu. Ancak pamuklu kumaşın düzgünsüz yüzeyi nedeni ile nükleer korunma<br />
açısından kusurları olduğu için bu tip giysilerde genellikle PES/CO, PA/PES ve<br />
PA/Karbon karışımları kullanılmaya başlanmıştır.<br />
Nükleer, Biyolojik ve Kimyasallara (NBC) karşı koruma giysileri, çoğu zaman<br />
sentetik veya doğal elyaftan dokunmuş ayrıca karbon elyaf ve köpükten oluşan çok<br />
katlı yapılardır.<br />
Çevresel etkenlerden <strong>koruyucu</strong> askeri giysiler, nemli-sıcak, kuru-sıcak, ılık, nemli-<br />
soğuk, kuru-soğuk gibi 5 temel iklim koşullarına göre hazırlanır. Nemli ve kuru,<br />
sıcak ile ılık iklim giysilerinde;%50 pamuk ve % 45 naylon ve %1 statiklenmeyi<br />
engelleyici lif vardır. Ilık iklim savaş giysileri 7 ons/yard 2 ’den, sıcak hava ve çöl<br />
savaş giysileri ise 6 ons/yard 2 ’den yapılmaktadır. Ayrıca bu giysilerde ortam ve çöl<br />
ortamına uygun olacak şekilde kamuflaj sağlanır. Aynı şekilde soğuk havadan<br />
korunmak da çok önemlidir. –60 0 F’a kadar iyi etki gösteren sistemler vardır.<br />
Su ve sıvı geçirmez kumaşlarda ise polimer kaplamalar kullanılır. Bunlar PVC,<br />
Neopren, Akril, PUR ve kauçuktur. Pur kaplanmış su geçirmez naylon kumaşlarda<br />
24 saatte 200 gr/m 2 nem-buhar geçerken, yoğun nem-buhar geçirgen kumaşlarda bu<br />
oran 24 saatte minimum 2000-2500 gr/m 2 ’dir.<br />
Kamuflaj giysileri geleneksel kamuflaj giysilerinin renkleri siyah, kahverengi ve<br />
yeşildir. Karlı alanlarda ise beyaz ve hafif giysiler seçilir. Askerler barış zamanı 18,5<br />
14
kg, savaş zamanı 39-57 kg arasında yük taşıdıkları için giysinin ağırlığı da çok<br />
önemlidir.<br />
Askeri giysilerde 3 temel özellik istenir. Bunlardan birincisi hafiflik ve hacimlilik,<br />
ikincisi termal radyasyona karşı korunma ve üçüncüsü nem-buhar geçirgenliğidir<br />
(Cireli vd., 2002).<br />
2.2. Giysi Konforu<br />
Giysi konforu, giysi içinde kişinin kendisini rahatsız, memnunsuz hissetmediği hal<br />
olarak tanımlanabilir. Giysi içinden ısı ve su buharı taşınımı, konforun<br />
sağlanmasında en önemli faktörlerdir.<br />
Son yapılan araştırmalarda, konforun en önemli tek kriterinin termal denge olduğu<br />
ortaya konulmuştur. Konfor hissi subjektiftir ve bir çok faktör arasındaki<br />
etkileşimlere bağlıdır. Fizyolojik, psikolojik, nörofizyolojik ve fiziksel faktörler<br />
hissedilen duyumu etkilemektedirler. Konfor, beyindeki görme, işitme, koku alma,<br />
tatma ve dokunma duyuları gibi çevresel alıcılarla sinirlerden geçen dürtüler<br />
tarafından algılanır. Bunların dışında giysi konforu, temelde deri sensör sistemleriyle<br />
ilişkilidir. Literatüre göre giysi konforu üç gruba ayrılır:<br />
1. Psikolojik konfor: Genelde giysinin ölçüleri, uygunluğu, rengi, parlaklığı,<br />
stili ve moda ile alakalıdır.<br />
2. Dokunsal konfor: Kumaş yüzeyi ve mekanik özelliklere bağlıdır.<br />
3. Termal (ısıl) konfor: İnsan vücudu üzerinde üretilen ter ve ısının transferi<br />
ile deri sıcaklığını muhafaza edebilen kumaş özelliğiyle ilişkilidir.<br />
Saville (1998), giysi konforunun iki durumu olduğunu açıklamıştır.<br />
1. Termofizyolojik giysi konforu: Çeşitli aktivite düzeylerinde vücudun ısıl<br />
dengesini korumaya yardımcı olacak giysinin ısı ve nem transfer<br />
özellikleriyle ilgilidir.<br />
15
2. Deriden hissedilen giysi konforu: Deriyle kumaşın mekaniksel temasına<br />
dayanır. Hareketli anlarda yumuşaklık ve esneklik (bükülebilirlik), deriye<br />
batmaması ve deriyi tahriş etmemesi, nemli havalarda deriye yapışmaması<br />
gibi.<br />
Kumaşların konfor karakteristikleri, genel olarak kumaşın yapısına, kullanılan ham<br />
maddenin tipine, ağırlığına, nem tutuculuğuna, ısı geçirgenliğine ve derinin<br />
algılamasına bağlıdır. Giysi ve tekstil kumaşların özellikleri, mekanik özellikleri ve<br />
ısı/nem transfer özelliklerinin her ikisini de içermektedir. Bu özelliklerin karmaşık<br />
etkisi kumaşların konfor özelliklerini karakterize etmektedir. Kumaş neminin seçilen<br />
mekanik parametrelere etkisi ile ilgili özellikler, deformasyon ve temas kuvvet<br />
özelliklerinin giyim sırasında kullanıcının algılamasına etkisi ile birlikte duyusal<br />
özellikler olarak isimlendirilmektedir. Daha yalın bir biçimde belirtmek gerekirse<br />
genelde sadece sıcak-soğuk hissine ilişkin ısı transferi özelliklerinin dokunarak<br />
algılanmasıdır.<br />
Isı/nem transfer özellikleri, bedeninizin ısıl metabolizmasını destekleyen geçici ve<br />
sabit durumlar üzerinde etkindir. Nemin buharlaşması vücudun serinlemesini<br />
sağlarken, ısıl transfer her iki yönde de yapılabilir.<br />
Temelde giysi konforu, duyusal (hissedilen) konfor ve duyusal olmayan<br />
(hissedilmeyen) konfor olmak üzere iki kategoriye ayrılır.<br />
Duyusal konfor, beyne gönderilen nörofizyolojik impulsların ürettiği ısı, basınç,<br />
nem, acı gibi hislerin algılandığı durumdur. Kumaş (giysi) kütlesi, eğilme - kesme<br />
rijitliği, elastikiyet, uygunluk, temas basıncı ve kumaş/ deri sürtünmesini etkileyen<br />
nem davranış özellikleri duyusal konforu etkilerler.<br />
Subjektif olan bu duyumlar aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir.<br />
1. Dokunsal duyumlar : batma hissi, gıdıklayıcı, sert, pürüzlü, kaşındırıcı,<br />
toplayıcı, elektriklendirici gibi<br />
16
2. Nem hissi : nemli, yaş, ıslak, yapışkan, bunaltıcı, emciliği olmayan,<br />
yapışarak sıkma hissi gibi<br />
3. Baskı hissi (body-fit) : vücuda tam oturması, bol olması, düşük ağırlıkta<br />
olması, ağır olması, yumuşak olması, katı olması gibi<br />
4. Isıl duyumlar : donma hissi, soğuk, serin, ılık, sıcak vb.<br />
Duyusal özellikler bir kumaşın performansını tanımlar ve lif materyaline, kumaş<br />
yapısına (yüzey yapısına) ve kumaş bitim işlemlerine bağlıdır. Gerilme, yırtılma,<br />
basma ve bükülme gibi küçük zorlamalarda boyutsal değişimler, sürtünme yada<br />
sertlik gibi yüzey özellikleri ve yüzey soğukluğu veya sıcaklığı el ile dokunularak<br />
hissedilen özelliklerdir. Düz yüzeye sahip bir kumaşın deriyle temas eden geniş bir<br />
alanı vardır ve bu yüzden deriye serinlik hissi verebilir. Çünkü ısıl yalıtıcı bir hava<br />
tabakası mevcut değildir. Yüzey sürtünmesi sadece dokunsal özellikleri etkilemez.<br />
Ayrıca kullanım güvenliği açısından da önemlidir. Düşük sürtünme özelliği, kaygan<br />
bir materyalin dökümlülüğünü iyileştirebilir fakat güvenliğini düşürecektir.<br />
L.HES (2000)’e göre her bir kumaşın dokunma (tutum) karakteristiği:<br />
• Sürtünme + profil<br />
• Kalınlık + sıkıştırabilirlik<br />
• Eğilme + kesme sertliği (düşük ve yüksek deformasyonlarla)<br />
• Elastikiyet, mukavemet<br />
• Sıcak -soğuk hissi (geçici ısı transferi)<br />
Duyusal olmayan konfor, temelde iletim, taşınım ve radyasyonla ısı transferi,<br />
difüzyon, sorpsiyon, ve buharlaşmayla nem transferi gibi fiziksel proseslerle ilgilidir.<br />
Sadece ısı ve nem transferini değil ayrıca hava geçirgenliği, su iticilik ve su direncini<br />
de içerir.<br />
17
2.2.1. Isıl Konfor<br />
İnsan vücudu, kullandığı besin ve teneffüs edilen oksijen ile düşük sıcaklıklı ısı<br />
yayan ve mekanik iş üreten termodinamik bir sistem gibi ele alınabilir. Vücut<br />
tarafından üretilen ve çevreye atılan ısı miktarı insanın boyutları ve cinsiyetine bağlı<br />
olduğu gibi aktivite düzeyine ve yaşına da bağlıdır. Bulunulan ortamın konforlu<br />
hissedilmesi için vücutta üretilen enerjinin vücuttan çevreye atılan enerjiye eşit<br />
olması gerekmektedir.<br />
Vücut, yaşamsal organların fonksiyonlarıma zarar görmemesi için, çevresel şartlar ne<br />
olursa olsun vücut iç bölme sıcaklığını 36.9 °C de tutmak için kompleks fizyolojik<br />
denetim mekanizmalarına sahiptir. Eğer vücut bulunduğu çevre ile ne kadar kolay bir<br />
şekilde enerji dengesini kurabiliyorsa, yani fizyolojik denetim mekanizmaları ne<br />
kadar az devreye giriyorsa, bulunduğu ortamı o denli konforlu hisseder (Butera,<br />
1998; McQuiston ve Parker, 1994).<br />
Isıl konfor "ısıl çevreden memnun olunan düşünce hali, ergonomi ise "insanların<br />
anatomik özelliklerini, antropometrik karakteristiklerini, fizyolojik kapasite ve<br />
toleranslarını göz önünde tutarak, endüstriyel iş ortamındaki tüm faktörlerin etkisi ile<br />
oluşabilecek, organik ve psikososyal stresler karşısında, sistem verimliliği ve insan -<br />
makine - çevre temel yasalarını ortaya koymaya çalışan çok disiplinli bir araştırma<br />
ve geliştirme alanı" olarak tanımlanmaktadır (ASHRAE, 1993; Erkan, 1997). Konfor<br />
bir düşünce hali olduğu için ve çalışılan ortamın ısıl koşulları insan verimliliğini<br />
etkilediği için ısıl konfor ergonominin bir konusu olarak da ele alınabilir ve<br />
incelenebilir. Çünkü konforlu olmayan bir ortamda çalışan insan üzerindeki pozitif<br />
veya negatif yöndeki ısıl yük, dikkatin dağılmasına ve neticesinde performansın<br />
düşmesine sebep olabilir.<br />
Isıl konfor, bir ortamdan duyulur ısıl memnuniyeti ifade eden, his ve duygular ile<br />
ilgili bir kavramdır. Bu nedenle, konfor algılarını fizyolojik davranışlara bağlamada<br />
deneysel denklemlere başvurulur. Vücuttaki fizyolojik davranışları ve vücuttan<br />
duyulur ve gizli ısı geçiş mekanizmalarını ifade etmede yaygın olarak iki model<br />
18
kullanılır. İlki “Sürekli Rejim Enerji Dengesi Modeli”dir ve vücudu bütün olarak ele<br />
alır. Sürekli rejimde vücutta üretilen ısıl enerjinin ısı kaybına eşit olduğunu<br />
dolayısıyla sıcaklığın zamana göre sabit kaldığını kabul eder. Diğeri “Anlık Enerji<br />
Dengesi Modeli”dir ve iç içe iki silindir şeklinde, vücudu iç bölme ve deri tabakası<br />
olarak iki kısımda inceler. İki bölme arasında kan akışı yoluyla ve direkt temasla ısı<br />
geçişi olduğunu ve birim zamanda depolanan enerjinin bu bölmelerin sıcaklıklarını<br />
değiştirdiğini kabul eder.<br />
Isıl konfor şartlarını etkileyen parametreler çevresel ve kişisel olmak üzere temel<br />
olarak iki grupta incelenebilir. Isıl konforu etkileyen çevresel parametreler ortamın<br />
sıcaklığı, nemi, hava hareketleri ve insanı çevreleyen yüzeylerin ortalama ışınım<br />
sıcaklığıdır. Kişisel parametreler arasında ise kişinin hareketlilik düzeyi (aktivitesi)<br />
ve giysi durumu sayılabilir (Kaynaklı ve Yiğit, 2003).<br />
Konutlarda istenilen iç ortam şartlarının sağlanmasında iklimlendirme sistemleri<br />
yaygın olarak kullanılmaktadır. Havanın şartlandırılması işlemi, iç ortamda istenilen<br />
hava kalitesini, hava sirkülasyonunu, nemi ve sıcaklığı sağlamak açısından<br />
önemlidir, Günümüzde iç ortam şartlarında yaşayan ve çalışan insanlar için hem<br />
sağlıklı hem de konforlu iç ortam şartları oluşturmak iklimlendirme sistemleri dizayn<br />
eden mühendislerin ve üreticilerin ilgilendiği bir konudur.<br />
Yine de belirli bir ortam şartında tüm insanların kendilerini tamamen konforlu<br />
hissetmedikleri bilinen bir konudur. Konforu etkileyen çevresel parametrelerden<br />
sıcaklık belirli bir ortamda kolaylıkla ölçülebilir. Yine ortam bağıl nemi ölçülerek<br />
veya ölçülebilen değişkenler yardımı ile psikometrik diyagramdan tespit edilebilir.<br />
Hava hızı ve ortalama ışınım sıcaklığı da yaygın olarak kullanılan anemometreler ve<br />
glob termometreleri vasıtasıyla ölçülerek, elde edilebilir. Fakat kişisel parametrelerin<br />
tespiti kısmen daha zordur. Kişisel parametrelerden giysi yalıtım değerleri ısıtılmış<br />
mankenler veya insanlar üzerinde yapılan deneysel sonuçlardan elde<br />
edilebilmektedir. İnsan üzerinde bulunan giysi tabakası ve özellikleri hem duyulur ısı<br />
kaybı hesabında kullanılan ısıl direnci hem de gizli ısı kaybı hesabında kullanılan<br />
19
uharlaşma direncini ve dolayısıyla insan vücudu üzerindeki ısıl yükü önemli<br />
derecede etkilemektedir.<br />
Kişinin aktivitesine göre metabolizmanın ürettiği enerji değişmektedir. Metabolik<br />
enerji üretimini ifade eden birim "met" olup, dinlenme halindeki bir insanın<br />
metabolik hızı olarak tanımlanmıştır (l met=58.2 W/m 2 ) (Kaynaklı ve Yiğit, 2003).<br />
Ortalama yetişkin bir insanın ısı transfer yüzey alanı (Dubois yüzey alam) yaklaşık<br />
1.8 m 2 dir ve yaklaşık 106 W enerji üretir. Ortamın konforlu hissedilmesi için bu 106<br />
W çevreye ısı kaybı olarak atılmalıdır. Kişisel parametrelerden metabolik enerji<br />
üretiminin tespitinde kullanılan metotlar ISO 8996 standardında belirtilmiştir. 3<br />
temel metot mevcuttur. Bunlardan ilki aktivitenin veya işin şekline göre metabolik<br />
enerji üretimini veren tabloların kullanımıdır. İkinci metotta kalbin atış sayısı ile<br />
üretilen metabolik ısı enerjisi arasındaki lineer ilişkiden yararlanılır. Üçüncü yöntem<br />
direkt ve dolaylı olmak üzere ikiye ayrılır. Direkt yöntemde üretilen ısı enerjisi<br />
kalorimetre ile ölçülürken, dolaylı yöntemde kişinin oksijen tüketimi oranından<br />
yararlanılır ki bu dolaylı kalorimetre olarak isimlendirilir (Olesen ve Parsons, 2002;<br />
Havenith vd., 2002; ASHRAE, 1993).<br />
2.2.1.1. Termal Koruma Giysilerinin Fizyolojik Özellikleri<br />
Termal konfor zihinsel ve ağır fiziksel çalışmalarda optimal performansı sağladığı<br />
için, endüstriyel alanlarda özellikle yaz ve kış sezonlarında ısıtma ve soğutma<br />
işlemini gerektirir. Soğuk koşullarda çalışanlar kat kat ve ağır giyinerek kendilerini<br />
koruyabilirken, sıcak ortamlarda çalışanlar üzerindeki tüm fazlalıkları attıktan sonra<br />
sıcağa tahammül edebilir hale gelirler.<br />
Giyimde konforu sağlamak için bugüne kadar birçok yeni dokuma ve kumaş<br />
geliştirilmiştir. Koruma giysilerinde kullanılan kumaşların termal özelliklerinin<br />
belirlenmesinde, radyan ve konvektif ısıya karşı oluşan korumada en büyük faktör<br />
20
kumaş kalınlığıdır. Fakat kumaş kalınlığı arttıkça, vücuttaki metabolik ısının terin<br />
buharlaşması ve kondüksiyon yolu ile uzaklaşması da engellenmiş olmaktadır.<br />
Shirley Enstitüsü su-buhar geçirgenliği, vücutta kuru ısı kaybı ve termal konfor ile<br />
ilgili çok geniş bir çalışma gerçekleştirmiştir. Termal konfor ısı-denge denkliği ile<br />
verilmiştir. Bu eşitlikte, yiyeceklerin sindirilmesi ve kas hareketleri ile vücut<br />
tarafından oluşan ısının aynı oranda da çevreye kaybı söz konusudur.<br />
H-Ere-Ed-Esw-L=K=R+C (2.1)<br />
H: İçsel ısı üretimi=m(metabolik oran)-w(çalışma)<br />
Ere = Solunumla ısı kaybı<br />
Ed = Ciltten su buharı difüzyonu ile ısı kaybı<br />
Esw = Cilt yüzeyinden terin buharlaşması ile ısı kaybı<br />
L = Kuru-ısı kaybı<br />
K = Giysiden ısı transferi<br />
R = Giysinin dış yüzeyinden radyasyon ile ısı kaybı<br />
C = Giysinin dış yüzeyinden konveksiyon ile ısı kaybı<br />
Genellikle daha kalın giysiler, daha fazla havayı hapsettikleri için daha fazla termal<br />
direnç gösterirler. Bu tip giysilerin dar olanları da geniş olanlara nazaran rüzgara<br />
karşı daha iyi koruma sağlarlar. Bu tip giysilerin diğer bir avantajı da daha fazla hava<br />
hapsettikleri için materyalin ağırlığı da mümkün olduğunca azalmaktadır. Materyalin<br />
sıcaklık-ağırlık faktörü, giysinin termal direncinin materyalin g/m 2 olarak ağırlığına<br />
oranıdır. Bu faktör yüksek bir değer ise, materyalin ağırlığının az olduğunu buna<br />
karşılık sıcak tuttuğunu göstermektedir. Bu da konfor için arzu edilen bir özelliktir.<br />
Kalın ve gevşek izolasyon materyalleri, daha hacimli olduklarından ısıyı daha fazla<br />
tutma özelliğine sahiptir. Bu duruma pasif izolasyon denir. Çevre sıcaklığındaki<br />
değişimlere ve sıcak soğuk şartlara hemen adapte olabilen sisteme de aktif izolasyon<br />
denilmektedir. 1980’lerden beri faz değişim teknolojisi NASA araştırma programına<br />
21
alınmış ve vücut sıcaklığını ayarlayan interaktif tekstiller konusunda birçok yeni<br />
ürün geliştirilmiştir.<br />
Goldman, izolasyon, nem geçirgenliği ve hava geçirgenlik katsayısı gibi üç giysi<br />
parametresini kullanarak, ısı stresi ve diğer performans problemleri üzerinde<br />
çalışmıştır.<br />
Bunlar;<br />
a) İzolasyon (clo) : tek katlı giysilerin yaklaşık 1.5 clo, çift katlı giysilerin<br />
ise 2.5 clo’dur.<br />
b) Nem geçirgenliği (im) : normal çalışma giysileri için 0.45’den bazı<br />
koruma giysilerinde 0.1’e kadar düşmektedir.<br />
c) Hava geçirgenlik katsayısı (ρ) : rüzgar ve işçinin hareketleri ile nasıl<br />
değiştiğinin ifade eder.<br />
Son yıllarda, işyerlerinde çalışanların termal yüklenmelerini <strong>koruyucu</strong> sınırlar<br />
içerisinde tutan ve tayin eden pek çok uluslar arası standart ISO standartları adı<br />
altında toplanmıştır. Bu standartlardan 7730, yaşama ve çalışma ortamının termal<br />
olarak rahat olup olmadığının nasıl saptanacağını tanımlamaktadır. ISO 7730<br />
standardının değerlendirilmesinde, PMV indeksi en önemli özelliktir. ISO 7730<br />
standardı, PMV indeksi (tahmini ortalama değer) ile çevre koşullarından<br />
memnuniyetsizliğin tahmini yüzdesini (PPD) kapsamaktadır. PMV eşitliğinin<br />
hesaplanmasında, hava sıcaklığı, ortalama radyan sıcaklık, hava hızı, rutubet, fiziksel<br />
aktivite düzeyi ve giysi gibi çevre koşullarına karşı insan tepkisini saptayan altı<br />
faktör vardır.<br />
Elbiselerin ısıl yüküne etkisi için; terleme hızı, derinin ıslanmışlık değerleri, farklı<br />
çalışma sıcaklığı, farklı relatif nem ve farklı iş açıları ve hava akış hızına bağlı<br />
tabloların hazırlanması gerekir. Bu şekilde hazırlanan tablolar, yüksek sıcaklıkta<br />
çalışma koşullarında giysiye ekstradan yüklenmiş olan bu ısı karşısında giysi<br />
izolasyonunun belirlenmesinde kullanılmaktadır. Sıcak ortamlarda çalışanlar<br />
22
üzerindeki tüm fazlalıkları attıktan sonra ancak sıcağa tahammül edebilirler. Çünkü<br />
vücut sıcaklığını sürdürebilmek için buharlaşma yeterli soğutmayı sağlayabilir. Bu<br />
nedenle giysilerin su buharı geçirgenliğinin iyi olması gerekmektedir. Özellikle<br />
itfaiyecilerle oluşan yanıkların çoğunun <strong>koruyucu</strong> giysinin içindeki suyun, ısı<br />
karşısında buhara dönüşmesi ile olduğu tespit edildiğinden, giysilerde su buharı<br />
geçirgen bariyerlerin kullanılması ile buhar yanıklarının azaldığı gözlenmiştir. Ancak<br />
terin iç tabakalarda yoğunlaşması nedeniyle bu giysilerin su buharı geçirgenliği<br />
mükemmel değildir. İç tabakalarda su buharı önce suya dönüşür ve bu su, su buharı<br />
geçirgen tabaka tarafından çevreye verilemeyeceği için tehlike oluşturmaktadır.<br />
Koruyucu giysilerden istenilen diğer bir özellik su geçirmezliktir. Ancak kumaşlara<br />
uygulanan su geçirmez kaplamaların, suyu geçirmeyip sadece su buharı difüzyonuna<br />
izin vermesi istenmektedir. Bu amaçla son yıllarda hava geçirgen yağmurluk<br />
kumaşların kullanımı artmaktadır. Bu tip kumaşlarda buhar geçiş özellikleri<br />
genellikle ASTM Test yöntemi veya benzer standartlar ile test edilmektedir.<br />
Gore-Tex firması, mikro gözenekli PTFE film geliştirmiştir. Katlı veya tek kat<br />
koruma giysilerinde buharlaşma direnci ölçümleri üzerinde hala çalışmalar devam<br />
etmektedir. Bu çalışmaların birinde bir, iki ve üç katlı olarak hazırlanan giysiler<br />
hareketsiz, yürüyen ve terleyen mankenler üzerinde denenmiş ve toplam ısı<br />
izolasyonu ve buharlaşma rezistansına rüzgar ve yürümenin etkileri incelenmiştir.<br />
Isıl stresten korunmak için kullanılan giysi materyalleri ve giysi konstrüksiyonlarında<br />
kontakt, konveksiyon ve radyoaktif ısı iletim katsayıları ile vücudun ve çevrenin<br />
buharlaşma yoluyla ısı transferi etkin faktörlerdir. Bu nedenle giysilerin ısıya<br />
dayanımı için U.S. Army Research Instıtute kuruluşunda kullanılan bir manken<br />
vardır. Mankenlerle yapılan benzer çalışmalar bir grup insan üzerinde de<br />
denenmektedir (Cireli ve Sarıışık, 2000).<br />
23
2.3. Koruyucu Kıyafetlerde Giysi Katmanları<br />
Her türlü <strong>koruyucu</strong> giyside, giysilerin vücut ısısını dengede tutması, güvenli ve<br />
konforlu bir faaliyet geçirebilmeniz için doğadaki sıcaklık değişikliklerine kolay<br />
adapte olunmasına yardımcı olması gerekir. Bunun için doğada dikkat edilmesi<br />
gereken; üç farklı katmandan oluşacak şekilde giyinmektir. Bu katmanlar su şekilde<br />
anlatılabilir:<br />
İç katman (temel kat), ilk önce giyilen ve tene direk temas eden katmandır. Bu kat<br />
nemi dışarıya çabuk verebilmeli ve böylece nemin vücudumuza temasını önleyerek<br />
gereksiz ısı kaybını önleyebilmelidir. Islak bir iç çamaşır kuru bir iç çamaşıra göre<br />
yaklaşık 25 kat daha hızlı ısı kaybetmemize neden olabilir. Ayrıca çabuk kurumalı,<br />
ıslakken de izolasyon yeteneğini korumalı, esnek ve rahat olmalıdır. Geçmişte temel<br />
katman olarak yün iç çamaşırlar kullanılmaktaydı ve tek seçenektiler. Halen<br />
kullanılmasına rağmen yün, ağır olması, su tutması ve tende rahatsızlık yaratması<br />
nedeniyle fazla tercih edilmez. Günümüzde sentetik kumaşlardan yapılma giysiler<br />
kullanılmaktadır. Bu kumaşlardan üretilmiş giysiler yüne göre çok daha iyi sonuçlar<br />
verirler.<br />
Orta katman (yalıtım)’ın görevi vücudumuzun ürettiği sıcaklığı koruyabilmektir. En<br />
iyi izolatör malzeme durağan havadır. Bu yüzden bu katmanda havayı tutabilecek<br />
malzemeler kullanılır. Bu katmanda yün giyim malzemeleri kullanılabilmekle<br />
birlikte yukarıda belirtilen nedenlerden dolayı sentetik giysiler daha uygundur.<br />
Ülkemizde bu tip kumaşlara genel olarak polar ismi verilmekle beraber bu isim<br />
Malden Mills firmasının ürettiği ve en çok bilinen sentetik kumaş olan Polartec'ten<br />
türemiştir. Bu tip malzemeler farklı amaçlar için farklı kalınlıklarda üretilirler. En<br />
büyük özellikleri sağladıkları izolasyona göre hafif olmaları, çok az su emmeleri, çok<br />
çabuk kurumaları ve ıslakken bile izolasyon sağlamaya devam etmeleridir. En büyük<br />
dezavantajları ise geniş gözenekli yapılarından dolayı rüzgara karşı dayanıksız<br />
olmalarıdır, Günümüzde Gore-tex in üreticisi Gore gibi bazı firmalar, 2 ince polar<br />
katmanı arasına rüzgar geçirmez bir film tabakası lamine ederek ürettikleri<br />
Windstopper benzeri kumaşlarla bu sorunu çözmüşlerdir. Bu tip polar giysiler çok<br />
24
yüksek performansa sahip olmakla beraber normal polarlara göre fiyatları daha<br />
yüksektir. Bunun dışında polar ceketlerin dış kısmına Pertex gibi microfiber bir<br />
rüzgar geçirmez bir kumaş ekleyerek ceketlerin rüzgarı geçirme sorunu çözmeye<br />
çalışılmıştır. Bu tip Pertex destekli polarların Windstopper ceketlere göre<br />
dezavantajları ise daha ağır olmaları ve yağmur geçirgenliklerinin olmasıdır, orta<br />
katman genelde yelek ya da ceket şeklinde olur. Önden fermuarlı bir malzeme,<br />
havalandırmayı kolaylaştıracağından, tercih edilmelidir. Ayrıca orta katmanda<br />
kullanılan giysilerin de hareketi engellememesi gereklidir. Genelde bir kalın giysi<br />
yerine iki ince giysi giymek daha yararlıdır. Böylece birini çıkarma şansımız<br />
olacağından vücut ısımızı kontrol etmek kolaylaşacaktır. Daha soğuk iklimlerde<br />
dolgu malzemeli ceketler, parkalar yada yelekler kullanılabilir. Bu ceketlerde dolgu<br />
malzemesi olarak tüy yada sentetik malzemeler kullanılır. Bu tür dolgu malzemeli<br />
ceketlerin kullanıldıkları kumaş ve dolgu malzeme cinslerine göre<br />
kullanılabilecekleri koşullar ve performansları da farklılık gösterecektir. Doğal dolgu<br />
malzemeleri kullanılan (kaz tüyü gibi) mont ve yelekler daha hafif olacak, kolay<br />
şekilde torbasına küçültülebilecek, performansları daha iyi ve ömürleri daha uzun<br />
olacaktır. En büyük dezavantajları ıslandıkları zaman ısı yalıtımlarının<br />
kalmamasıdır. Bu bakımdan sentetik dolgu malzemeleri kullanılan mont ve yelekler<br />
avantajlıdır. Sentetik dolgu malzemeli montlar daha ucuz olmalarına ve<br />
ıslandıklarında bir miktar ısı yalıtımı sağlayabilmelerine rağmen, performans olarak<br />
kaz tüyü montlar kadar iyi değildirler, ömürleri daha kısadır ve kolay sıkıştırılmazlar.<br />
Kaz tüyü montların ıslanmaya karşı dayanıklıklarını artırmak için günümüzde<br />
üreticiler Sore-tex gibi nefes alabilen kumaşlardan istedikleri verimi<br />
alamadıklarından Dryloft benzeri kumaşlar üreterek su geçirgenliği düşük ve<br />
performansı yüksek ürünler üretmişlerdir.<br />
Vücut ısısını korumak için gerekli en önemli malzemelerden biri de şapkadır. Kafa<br />
bölgesi kılcal damarların yüzeye en yakın olduğu bölgelerden biridir ve bu yüzden<br />
kafadan radyasyon yoluyla sürekli ısı açığa çıkar. 4 o C’de vücut ısısının %50'sini ve -<br />
15 o C’de ise vücut ısısının %75'i kafa bölgesinden kaybedilir. Bu yüzden şapka ya da<br />
bere kullanmak vücut ısısını ayarlamada en önemli giysilerden olacaktır. Daha soğuk<br />
havalarda başlık yerine gözler dışında tüm başı ve yüzü kaplayan; balaklava<br />
25
dediğimiz ürünler de kullanılabilir. Yazları ise başı ve yüzü güneşin ısı ve<br />
ışınlarından koruyacak bir şapka kullanmak önemlidir.<br />
Ellerden meydana gelen ısı kaybı da çok yüksektir ve bu yüzden onları da korumak<br />
çok önemlidir. Bunun için eldiven ya da mitten denilen tek parmaklı eldivenler<br />
kullanılabilir. Tek parmaklı eldivenler özellikle çok soğuk havalarda, tüm parmakları<br />
(baş parmak dışında) bir arada tuttuğu, için daha uygundur. Soğuk hava şartlarında<br />
iç, orta ve dış katmanları aynen eldivenlere de uygulamak mümkündür<br />
(http://www.ankara.edu.tr/rectorate/stdclubs/dagcilik/giysi.htm).<br />
Dış (<strong>koruyucu</strong>) katmanın amacı orta katmanı yağmur, kar ve rüzgar gibi dış<br />
etkenlerden korumaktır. Bu malzemeler üstte ceket ya da uzun parka, altta ise<br />
pantolon ya da salopet şeklinde olabilir. Yapı olarak bu malzemelerin vücudu<br />
havalandırmaya yatkın olarak üretilmiş olmaları gerekir. Ceketlerin önden çift yönlü<br />
fermuara sahip olması ve koltuk altı fermuarları olması aranan özelliklerdir. Ayrıca<br />
fermuarların kolay çalışması ve yağmura karşı korunmalı olması, malzemenin bol<br />
sayıda ve geniş cepleri olması da önemlidir. Aynı şekilde pantolonların da yandan<br />
boydan boya fermuarlı olması hem havalandırmayı, hem de giyip çıkarmayı<br />
kolaylaştıracaktır. Ayrıca ceketimizin <strong>koruyucu</strong> ve kafamızla birlikte hareket<br />
edebilen, gerektiğinde kaskla da beraber kullanılabilecek iyi bir başlığa sahip olması<br />
da önemlidir. Dış katman olarak kullanılacak malzemelerin diğer bir özelliği de<br />
hareketi kısıtlamamalarıdır. Tamamen su geçirmez malzemelerden üretilmiş giysiler<br />
ilk bakışta bu katman için uygun gözükebilirler. Burada atlanan nokta insan<br />
vücudunun dışarıya sürekli, özellikle hareket halindeyken, su buharı atmasıdır.<br />
Dışarıdan gelen suyu içeriye geçirmeyen bir kumaş içerirdeki su buharının da<br />
dışarıya çıkmasını engelleyecektir. Böylece dışarıdaki sudan korunmaya çalışırken<br />
kendi vücudumuzun ürettiği su buharı bizi ıslatacaktır. Nefes alabilir/su geçirmez<br />
kumaşlar bu sorunu ortadan kaldırmak için üretilmiştir. Nefes alabilir/su geçirmez<br />
malzemelerden en bilineni Gore-tex, polytetrafluoroethylene (PTFE) den meydana<br />
gelen ve mikroskopik gözenekleri olan bir film tabakasıdır. Nefes alabilirlikten<br />
kastedilen bu su buharını dışarıya atabilme özelliğidir. Gore-tex piyasadaki tek su<br />
geçirmez-nefes alabilir malzeme olmamakla birlikte en çok kullanılan ve en iyi<br />
26
performansı gösteren üründür. İnce bir zar seklinde olan Gore-tex genelde bir dış<br />
kumaşla birleştirilerek kullanılır. Bu dış kumaşın da suyu kaydıma özelliği olması<br />
gerekir. Ayrıca dış giysilerde sürtünmenin fazla olduğu bölgelerde cordura veya<br />
benzeri kumaşlar kullanılabilir. Ana olarak, iki çeşit Gore-tex giyim malzemesi<br />
vardır; iki katlı ve üç katlı, iki katlıda Gore-tex zar dış kumaşla birleştirilmiş ve en<br />
içe bir astar kullanılmıştır. Üç katlı olanda ise Gore-tex zar bir dış ve bir iç katla<br />
birleştirilmiştir. İki katmandan oluşan ürünler genel olarak daha yumuşaktırlar, şehir<br />
ve daha hafif kullanım için daha uygundurlar. Üç katmandan oluşan ürünler ise ayrı<br />
bir astara ihtiyaç duymadıkları için daha hafiftirler ve genel olarak dağcılık<br />
uygulamalarında kullanılmak için dayanıklı olduklarından daha uygundurlar. Dış<br />
katman olarak kullanılacak giysilerde dikiş noktalarının içeriden bantlanmış olması<br />
suyun bu noktalardan içeri sızmaması için gerekli bir özelliktir. Dış katmanın en<br />
önemli görevlerinden biri de rüzgarı geçirmemesidir. Çok soğuk havalarda dışı Gore-<br />
tex yada benzeri bir malzeme ile kaplanmış kaz tüyü yada sentetik dolgulu parkalar<br />
giymekte mümkündür.<br />
2.3.1. Giysi Katmanlarının Optimum Nem ve Isı Transfer Özellikleri<br />
Koruyucu giysiler çok katmanlı ve kompleks yapılar içerdiği için, kişinin kendisini<br />
rahat ve konforlu hissetmesi pek mümkün değildir. Bu konuda bazı çalışmalar<br />
yapılmış, çok katmanlı giysilerde ısı ve nem transferi açıklanmaya çalışılmıştır.<br />
Rossi (2000)’in ısı ve nem transfer modellemesi Şekil 2.1’deki gibidir.<br />
İnsan vücudu yaptığı çeşitli aktiviteye göre sürekli ısı (1) ve belli bir miktar da su<br />
buharı üretir (2). Eğer ısı emisyonu (yayılımı), vücudun yaklaşık 37 o C sabit<br />
sıcaklığını korumak için artık yeterli ise vücut ter üretmeye başlayacaktır.<br />
27
Şekil 2.1. Çok katmanlı bir giysinin ısı ve kütle transferi<br />
(H: Deri, UW: İç Çamaşırı, K: Soğuğa karşı dirençli katman, RS: Yağmurluk)<br />
Bu ter vücuttan üç şekilde atılabilir:<br />
1. Direkt deriden buharlaşabilir (5) ve çevreye buhar olarak serbest bırakılır. Bu,<br />
ter kullanımının en optimum formudur. Çünkü ısı enerjisinin çoğu vücuttan<br />
dışarı atılmış olur.<br />
2. Sıvı ter iç çamaşırına yayılabilir (4). Bu durum materyalin hidrofiliteliğiyle<br />
belirlenir.<br />
3. Sıvı formunda giysinin ikinci katmanına iletilebilir. Bu durumda çok az ısı<br />
vücutta yok edilebilir.<br />
İdeal durum, üretilmiş su buharının çevreye tamamen atılmasıdır. Halbuki termal<br />
enerjinin açığa çıktığı katmanların birinde (6) yoğuşma olması sık karşılaşılan bir<br />
durumdur.<br />
28
Terlemenin olduğu anda tekstil materyalinin hidrofiliteliği ya da hidrofobikliği,<br />
giysinin fizyolojik karakteristikleri üzerinde çok büyük etkisi vardır. Pamuklu giysi<br />
giyen bir kimsenin ürettiği ter, poliester (hidrofobik) kumaşlı giysiye göre daha azdır.<br />
Yün ve pamuk gibi higroskopik materyaller nemi tamponlama özelliğine sahiptir (Li<br />
vd., 1992). Mutlak nemde çok küçük değişiklerde (%3’den 5’e) bile, higroskopik<br />
olmayan materyaller belirli koşullarda daha az konforludur.<br />
Bununla birlikte, higroskopik materyaller çok yavaş kururlar ve eğer deriye<br />
yakınsalar, dinlenme fazında soğukluk hissi verirler (Schcurell vd., 1985; Kim ve<br />
Spivak, 1994). Ayrıca nem emilimi boyunca ısı açığa çıkarırlar. Bu ısı çıkışı önemli<br />
bir geçiş faktörüdür. Higroskopik olmayan materyallerle, nem yoğuşabilir ve ayrıca<br />
ısı üretimine neden olur.<br />
Çok katmanlı giysilerde ısı ve nem transferi, bireysel tabakalardaki geçişlerin<br />
toplamı olarak görülmemelidir. Farklı tabakalar arsında etkileşimler vardır. Terin<br />
nerede buharlaşıp belirli koşullar altında nerede tekrar yoğunlaştığı da analiz için<br />
önemlidir. Eğer ter en dış katmanda buharlaşıyorsa, buharlaşma enerjisinin büyük bir<br />
bölümü vücuttan değil çevreden alınır. Diğer taraftan ter, su buharı geçirgenliği olan<br />
giyside soğukluk etkisi yaratabilir. Eğer nem deri üzerinde buharlaşır ve tekrar dış<br />
katmanda yoğuşursa bu proses vücuttan çevreye ısı kaybına neden olacaktır.<br />
Bunların hepsi soğuk bir ortamda gerçekleşir.<br />
Tekstillerdeki ısı ve kütle transferi konusunda bir çok model (Li ve Holcombe, 1998;<br />
Woo vd., 1994a, 1994b, Jones ve Ogawa, 1993; Farnworth, 1986) ve ayrıca bu<br />
karakteristikleri araştırmak için standardize edilmiş test metotları (EN 31092, DIN<br />
52612, ASTM E96-94, DIN 53122) vardır. Birçok model sadece ısı ve su buharının<br />
taşınımıyla ilgilenmişler ancak tekstil materyallerindeki sıvı nem transferini ve<br />
yoğunlaşma/emilme olayları üzerinde çok durmamışlardır.<br />
29
2.4. Konuyla İlgili Yapılan Çalışmaların Özeti<br />
Koruyucu giysilerde konfor konusu, son yıllarda bir çok araştırmacının ilgi odağı<br />
olmuştur. Çünkü konfor ve korumanın birbiriyle çelişen iki özellik olduğu<br />
düşünülmektedir (Zimmerli, 1996). Şöyle ki, iş ve çevreden kaynaklanan<br />
tehlikelerden yeterli koruma sağlamak için giysinin kimyasal maddelere, mekanik<br />
çarpmalara, ısı ve diğer tehlikelere karşı çok düşük geçirgenliğinin olması istenirken<br />
giysi konforunda etkili olan vücuttan terin uzaklaştırılması için ise giysinin geçirgen<br />
olması gerekir. Bunun için özellikle ısıl konfor ve giysi tabakaları arasındaki ısı ve<br />
kütle transferi birçok bilim adamı tarafından ele alınmıştır. Konforlu bir <strong>koruyucu</strong><br />
giysi giymek çalışanların verimini artırmada son derece önemlidir (Barker ve<br />
Scruggs, 1996).<br />
Havenith (1999), <strong>koruyucu</strong> giysilerde termal dengeyi incelemiş, ısıl konforu<br />
etkileyen çevresel ve insan parametrelerini tanımlamıştır. Ayrıca giysi materyal<br />
özellikleri ile bu materyallerden yapılmış giysi özellikleri arasındaki ilişkiyi detaylı<br />
bir şekilde vermiştir. Giysi tasarımı, giysi uygunluğu ve giysi hava geçirgenlik<br />
özellilerinin etkilerini sorgulamıştır. Deneysel olarak farklı giysi kombinasyonları<br />
içinde 37 o C hava sıcaklığında çalıştırılan işçilerin vücut sıcaklıklarının 38,5 o C olana<br />
dek geçen süreyi ölçmüş ve böylece <strong>koruyucu</strong> giysilerde giysi tabakalarının sayısının<br />
ve hava geçirimli olup olmamasının işçilerin termal stresinin etkilediğini ortaya<br />
koymuştur.<br />
Giysi sistemleri ve deri arasındaki ısı ve nem transferi üzerinde yoğunlaşan bilim<br />
adamları bununla ilgili birçok model geliştirmişlerdir.<br />
Cain ve McLellan (1997), sıcak ortamlarda kimyasal <strong>koruyucu</strong> giysi ile çalışan<br />
kişiler üzerinde deri ve giysi tabakaları arasındaki su buharının geçişini tanımlamak<br />
için basit bir model geliştirmişlerdir. Modelin amacı kişilerin buharlaşma<br />
soğumalarını daha iyi tahmin edebilmektir. Deri buhar basıncını tahmin etmek için<br />
giysi takımları içindeki buhar basınç değerlerini ölçmede bu modeli kullanmışlardır.<br />
Giysi takımlarının su buharı transferine olan direncini, giysi tabakaları arasındaki<br />
30
hava tabakalarının direncinin tahminiyle birleştirilerek materyallerin fiziksel<br />
özelliklerinin ölçümlerinden hesaplamışlardır. Geliştirdikleri model deriden ortalama<br />
buharlaşma oranını, giyilmiş olarak ölçülen değerlerden hesapladıklarınkinden<br />
yaklaşık %60 daha fazla tahmin ettiğini ortaya koymuşlardır.<br />
Parsons vd. (1999), rüzgar ve insan hareketinin giysi ısı ve buhar transferi<br />
özelliklerine olan etkisini araştırmışlardır. Bunun için deri-giysi-hava tabakasından<br />
oluşan basit bir model kurarak ısı ve buhar transferini tanımlamışlardır.<br />
Wan ve Fan (2006), giysi içinden ısı ve nem transferini tanımlayan ve insan vücudu-<br />
giysi-çevreden oluşan geçici model geliştirmişlerdir. Bu modelde öncelikle iç<br />
giysinin iç yüzeyindeki nem birikimi ve giysi–çevre arasındaki ısı ve nem<br />
değişimleri incelenmiştir. Kişilerin fizyolojik tepkilerini tahmin etmek için kullanılan<br />
modelden ölçülen ortalama deri sıcaklığının sayısal sonuçları Kwon vd., (1998)’in<br />
deneysel olarak kişiler üzerinde ölçtüğü sonuçlarla uyduğunu grafikle<br />
göstermişlerdir. Dolayısıyla geliştirdikleri modelin kişilerin fizyolojik tepkilerinin<br />
tahmininde kullanılabileceğini ortaya koymuşlardır.<br />
Mın vd. (2006), giysi içinde deri yüzeyinden çevreye olan ısı ve kütle transferi için<br />
matematiksel bir model geliştirmişlerdir. Bu model deri, mikro klima, kumaş ve<br />
çevreden oluşmaktadır. Yüzey difüzyonunun ısı transferinin toplam oranına<br />
mikroklima içindeki direncinden dolayı çok fazla katkı sağlamazken radyasyonun ısı<br />
transferi üzerinde önemli bir etkisi olduğunu ortaya koymuşlardır.<br />
Frydrych vd. (2002), doğal ve yapay liflerden oluşmuş kumaşların termal yalıtım<br />
özelliklerini karşılaştırmışlardır. Doğal lif olarak pamuk ve yapay lif olarak tencelden<br />
alınan ipliklerle dokunan kumaşların Alambeta cihazında termal yalıtım değerlerini<br />
test etmişlerdir. Sonuçlarda, tencel ipliğinden yapılan kumaşların pamuk ipliğinden<br />
yapılan kumaşlara göre daha düşük termal iletkenlik ve termal absorbsiyon değerinin<br />
olduğunu buna karşılık daha yüksek termal difüzyon ve direncinin olduğunu<br />
göstermişlerdir. Ayrıca dokuma tipinin de termal yalıtım özellikleri üzerinde etkili<br />
olduğunu da gözlemlemişlerdir.<br />
31
Hes vd. (2005), insanların bir kumaşa dokunduğu andaki sıcak yada soğuk<br />
algılamasını farklı türde iç çamaşırlar giyen kişi üzerinde analiz etmişlerdir.<br />
Alambeta cihazının çalışma prensibini anlatarak, bu cihazda yaptıkları testler sonucu<br />
kumaş yapısı oluşumunun ve bitim işlemlerinin termal absorbsiyon özelliğini<br />
etkilediğini ortaya koymuşlardır. İç çamaşırının termal direnci ne kadar yüksekse dış<br />
giysiyle birlikte kişinin daha sıcak algı hissettiğini belirlemişlerdir.<br />
Frydrych vd. (2006), Alambeta cihazıyla altı farklı membranın ve dört farklı yün tipi<br />
kumaşların termal yalıtım özelliklerini ölçerek sonuçları ANNOVA istatistik<br />
yöntemine göre karşılaştırmışlardır. Materyalleri farklı tabaka kombinasyonlarıyla<br />
ölçerek termal özelliklerin nasıl değiştiğini gözlemlemişlerdir. Üç tabakalı<br />
membranın ve %60 yün / %40 PES karışımlı yün kumaşının en iyi termal yalıtım<br />
özellikleri gösterdiğinin ortaya koymuşlardır.<br />
Małgorzota (2006), tekli ve çoklu tabakalardan oluşmuş tekstil materyallerinin<br />
termal yalıtım özeliklerini Alambeta cihazında test ederek karşılaştırmıştır. Materyal<br />
takımlarının termal yalıtım özellikleri ile komponentlerin termal yalıtım özelikleri<br />
arasındaki ilişkiyi araştırmıştır.<br />
Bartkowiak (2006), kimyasal <strong>koruyucu</strong> giysi içine giyilen iç çamaşırlarının konfora<br />
olan etkisini araştırmıştır. İki farklı materyalden yapılmış iç çamaşırları genç<br />
adamlardan oluşan kişilere giydirilerek belli periyotlarla dinlenme-aktivite-dinlenme<br />
şeklinde 75 dakika süren deneyinde sırt, göğüs, kol ve bacak üzerinde sıcaklık ve<br />
nem değişimlerini sensörlerle ölçmüştür. Bu ölçümlerden iç çamaşır tiplerinin<br />
konforu nasıl etkilediğini ortaya koymuştur. Sonuçlarında bir tarafı PES bir tarafı<br />
viskoz dokuma kumaş tabakalardan oluşan iç çamaşırının geleneksel interlok pamuk<br />
örgüden oluşan iç çamaşırından daha konforlu olduğunu sırt bölgesinde nem<br />
artışlarını ve <strong>koruyucu</strong> giysi üzerinde sıcaklıkları ölçerek grafiklerle göstermiştir.<br />
Dionne vd. (2003), sıvı soğutma sistemli giysilerin soğutma etkisini termal<br />
mankenler üzerinde denemiştir. Fizyolojik ve çevresel ısıl stresin etkilerini azaltmak<br />
32
için dizayn edilmiş Coretech kişi soğutma sisteminin performansını termal manken<br />
kullanarak incelemiştir. Farklı yoğunluklarda tüpler içeren üç takım elbisenin<br />
manken üzerinde sıvı akış ve ısı atma oranlarını 35 o C sıcaklık ve %30 relatif<br />
rutubeti olan bir odada ölçüp değerlendirmiştir. Sonuçta tüplü sıvı soğutma giysilerin<br />
aşırı vücut ısısını atmada etkili olduğunu göstermiştir.<br />
33
3. MATERYAL VE YÖNTEM<br />
3.1. Materyal<br />
Materyal olarak nefes alınabilir kumaşlardan oluşmuş orman ve tarım işçileri için bir<br />
<strong>koruyucu</strong> giysi, değişik membranlardan oluşmuş üç sportif giysi ve bu çalışma için<br />
tasarlanıp yapılan ara yüzeye dokusuz yüzey diktirilen termoaktif ceket<br />
kullanılmıştır. Ayrıca termal konforu artırmak amacıyla içerisine soğutma ünitesi<br />
yerleştirilen bir <strong>koruyucu</strong> giysi kullanılmıştır.<br />
3.1.1. Tarım ve Orman İşçileri İçin Nefes Alınabilir Kumaşlardan Yapılmış<br />
Olan Koruyucu Giysi Özellikleri<br />
Bu giysi, Polonya Varşova’daki Endüstriyel Moda Enstitüsü (IWP)’nde Proje<br />
yürütücüsü ZPCh Sedyko tarafından (Proje FSNT-NOT, ROW 532/2004 numaralı<br />
standarda uygun olarak) üretilmiştir.<br />
Aşırı atmosferik koşullarda yani açık alanlarda çalışan kadınlar ve erkekler için<br />
hijyenik ve fizyolojik konforu sağladığı öne sürülen yeni <strong>koruyucu</strong> giysiler, yalıtım<br />
(izolasyon) tabaksıyla çift giysi yapısında (çalışma giysisi ve yelek) tasarlanmıştır.<br />
Giysi, en içte polar yelek ve polar içlik, üstüne bahçıvan giysisi, üstüne polar ceket<br />
ve en üstte yine izolasyonlu ceket şeklinde kombine edilmiştir (Şekil 3.1).<br />
IWP, potansiyel kullanıcıların istekleri analiz edilerek materyallerle ilgili ihtiyaçları<br />
listelenmiş, önceki teknik ve teknolojik dokümantasyonları yenileyerek prototip (ilk<br />
örnek) serilerinin kullanılabilirlik analizini yapmıştır. Farklı atmosferik koşullarda<br />
yapılan aktiviteler boyunca kullanıcılar için hijyenik, fizyolojik ve hareket konforunu<br />
temin eden giysilerin materyal yapısı, şekilleri ve endüstriyel yapısı<br />
programlanmıştır.<br />
Üst giysi tabakaları yağmur ve rüzgara karşı koruyan aynı zamanda gaz fazında ter<br />
taşınımını sağlayan hafif kumaştan (200-250 g/m 2 ) yapılmıştır. Kumaş, INW<br />
materyal programına bağlı olarak INW tarafından yenilenen su ve yağ deliklerinden<br />
34
oluşan membranlar yapısındaki mikro liflerden yapılmıştır. Giysilerin prototip<br />
serileri proje yürütücüsü Radom lu ZPCh Sedyko tarafından yapılmıştır. Deneysel<br />
analizlerden sonra giysiler kullanıcılardan olumlu not almıştır.<br />
Bu tür giysiler ikinci <strong>koruyucu</strong> kategorisinde (bireysel koruma yöntemlerinde)<br />
sınıflandırılmıştır. Bu giysiler tarım ve orman işleri için açık alanlarda her mevsim<br />
kullanılmak üzere dizayn edilmiştir. Bu giysiler kullanıcıların farklı fiziksel<br />
aktiviteleri boyunca hijyenik ve fizyolojik konforunu devam ettirirler. İzolasyon<br />
tabakalarının gözenekli olması, kullanıcıların bireysel ihtiyaçlarına bağlı olarak<br />
konforun sürekliliğine yardımcı olur (http://www.iwp.com.pl/).<br />
Şekil 3.1. Tarım ve orman işçileri için tasarlanmış <strong>koruyucu</strong> giysi<br />
3.1.2.Nefes Alınabilir Membranlardan Oluşmuş Spor Koruyucu Giysiler<br />
Bu giysiler, Polonya’da AVENTURA firması tarafından konforu artırmak amacıyla<br />
iç yüzeye farklı membranlar kullanarak yağmur ve rüzgara dayanıklı fakat nefes<br />
alınabilir hava geçirimli olarak üretilmiştir. Şekil 3.2. (a-c)’de fotoğrafları verilmiştir.<br />
35
Birinci gri ceketin dış kısmı su geçirmez materyalden yapılmış olup iç kısmı ise üst<br />
tarafı %100 pamuktan oluşan gözenekli bir kumaştan, alt tarafı ise bir yüzü %100<br />
naylon, diğer yüzü %100 poliüretandan yapılmış bir membrandan oluşmuştur<br />
a) %100 Naylon/PU membranlı gri b) %100 PES/PU membranlı yeşil<br />
spor ceket spor ceket<br />
Şekil 3.2. (a-c) Nefes alınabilir spor ceketler<br />
c) %100 Pamuk membranlı kırmızı spor ceket<br />
İkinci yeşil ceketin dış kısmı yine su geçirmez materyalden yapılmış olup, iç kısmı<br />
ise üst tarafı %100 pamuktan oluşan gözenekli bir kumaştan, alt tarafı ise bir yüzü<br />
36
%100 poliester, diğer yüzü %100 poliüretandan yapılmış bir membrandan<br />
oluşmuştur .<br />
Üçüncü kırmızı ceketin dış kısmı yine su geçirmez materyalden yapılmış olup, iç<br />
kısmı ise tamamıyla gözenekli bir kumaş yapısı olan %100 pamuktan yapılmıştır.<br />
3.1.3. Dokusuz Ara Yüzeyli Termoaktif Ceket<br />
Tezin deneysel çalışmasında kullanılmak için üretilmiş olan termoaktif ceket ise dış<br />
kabuğun ön yüzü %100 Poliester, arka yüzü %100 Poliüretandan yapılmış bir<br />
memrandan, iç kısmı ise polardan ve arasına yerleştirilmiş bir dokusuz yüzeyden<br />
oluşmaktadır (Şekil 3.3).<br />
Şekil 3.3. Dokusuz ara yüzeyli termoaktif ceket<br />
3.1.4. Soğutma Sistemiyle Kombine Edilen Dokusuz Ara Yüzeyli Koruyucu<br />
Giysi<br />
Soğutma ünitesi ile kombine edilerek giyilen <strong>koruyucu</strong> giysi ise iç ve dış tarafı %100<br />
poliamid kaplamalı ve ara yüzeyinde dokusuz yüzey olarak poliester bulunmaktadır.<br />
Bu <strong>koruyucu</strong> giysi Şekil 3.4’de gösterilmiştir.<br />
37
Şekil 3.4. %100 PA kaplamalı dokusuz ara yüzeyli <strong>koruyucu</strong> giysi<br />
3.2. Yöntem<br />
İzlenen yöntem; öncelikle Polonya Varşova’da bulunan çalışanları koruma merkezi<br />
<strong>enstitüsü</strong>nde (Central Institute for Labour Protection - National Research Institute in<br />
Warsaw) yapılan deney baştan sona gözlemlenmiş, böylece tez çalışmasına yön<br />
verilmiştir (Şekil 3.5).<br />
Şekil 3.5. Merkezi enstitüde bulunan termal mankenlerin görüntüleri (Central<br />
Institute for Labour Protection - National Research Institute in Warsaw)<br />
38
Gözlemlenilen deneyde materyal olarak Şekil 3.6’da gösterilen hava sirkülasyonlu<br />
kimyasal <strong>koruyucu</strong> giysi kullanılmıştır.<br />
Şekil 3.6. Deneyde kullanılan kimyasal <strong>koruyucu</strong> giysilerin görüntüsü<br />
Öncelikle sağlıklı bir kişi deney koşullarına hazırlanır. Bunun için kişinin göğsü önce<br />
sterilize edilir, tansiyon ve nabız kontrol edilir ve eğer kalp atış hızı dakikada 60<br />
üzeri ise deneye hazırdır demektir. Deneyden önce kişinin sadece iç çamaşırıyla<br />
kilosu tartılır ve daha sonra sıcaklık ve nem sensörleri vücudun çeşitli bölgelerine<br />
yerleştirilir (Şekil 3.7).<br />
Şekil 3.7. Kişinin deneye hazırlanması<br />
39
Vücut sıcaklığı her bölgede aynı değildir (Şekil 3.8). Bu yüzden dört sıcaklık sensörü<br />
boyun, sırt, bacak ve el üzerine yerleştirilirken; dört sıcaklık ve nem sensörü (Probe)<br />
ise göğüs, sırt, omuz ve bacağın baldır bölgesine flasterler yardımıyla yapıştırılarak<br />
geçirilen filelerle terden dolayı düşmesi önlenmiştir (Şekil 3.9).<br />
Şekil 3.8. Vücudun bölgelere göre sıcaklık dağılımları (Cox, 2000)<br />
Şekil 3.9. Sıcaklık ve nem sensörlerinin vücudun çeşitli bölgelerine yerleştirilmesi<br />
Daha sonra %100 pamuktan yapılmış iç giysi kişiye giydirilir (Şekil 3.2.6) ve kişinin<br />
kulak içi sıcaklığı ölçülür (Şekil 3.10).<br />
40
Şekil 3.10. %100 Pamuktan yapılmış iç giysinin kişiye giydirilmesi<br />
Şekil 3.11. Kişinin kulak içi sıcaklığının ölçülmesi<br />
Bu hazırlıklardan sonra kişiye kimyasal <strong>koruyucu</strong> giysi giydirilir (Şekil 3.12).<br />
Şekil 3.12. Hava sirkülasyon aparatlı kimyasal <strong>koruyucu</strong> giysinin kişiye giydirilmesi<br />
41
Kişi <strong>koruyucu</strong> giysiyi giydikten sonra deney odasına alınır ve saatte 3 km hızla<br />
yürüme bandında yürümeye başlar (Şekil 3.13).<br />
Şekil 3.13. Kişinin deney odasında yürüyüş bandı üzerindeki görüntüleri<br />
Deney odasının şartları çok sıcak ortam koşullarına göre ayarlanmış ve değerler bir<br />
bilgisayar monitörüyle kontrol edilmektedir (Şekil 3.14). Deney odasının hava<br />
sıcaklığı 40 o C, relatif rutubeti %30-36 arasında, hava hızı 0,2 m/s ve içeriye verilen<br />
taze hava 97.790 ml/h’dır.<br />
Şekil 3.14. Deney odasının şartlarının kontrol edildiği ekran<br />
42
Vücuda yerleştirilen sensörler yine bilgisayara bağlanarak ölçümler ekrandan kontrol<br />
edilmektedir. Veriler bilgisayara her dört saniyede bir kaydedilir ve sıcaklık-nem<br />
sensörlerinin ölçüm verileri her beş dakikada bir kaydedilir (Şekil 3.15).<br />
Şekil 3.15. Verilerin bilgisayara kaydedilmesi<br />
Kişinin kalp atış hızı dakikada 150, vücut sıcaklığı 38 o C ve vücudun relatif rutubeti<br />
%100’e ulaştığı an ekrandan izlenerek deneye son verilir (Şekil 3.16).<br />
Şekil 3.16. Kişinin kalp atış oranı ve vücut sıcaklıklarının ekrandan izlenmesi<br />
43
Bu sınır değerler gözlendiği zaman deney durdurularak kişi odadan alınır ve<br />
<strong>koruyucu</strong> giysi çıkartılır (Şekil 3.17).<br />
Şekil 3.17. Deney odasından çıkarılan kişinin <strong>koruyucu</strong> giysisinin çıkarılması<br />
Deney bittikten sonra kişinin yürüdüğü mesafe ve süre kaydedilir. Bu deney 50<br />
dakika sürmüş ve kişi 2,5 km mesafe kaydetmiştir. Kişi üzerindeki giysileri ve<br />
sensörleri çıkardıktan sonra kan basıncı tekrar ölçülerek kontrol edilir. Bu şekilde<br />
kişinin kilosu tekrar tartılarak kaydedilir. Bu deneyde kişi ter atımıyla yaklaşık 700 g<br />
ağırlık kaybetmiştir. Her bir <strong>koruyucu</strong> giysi 5 farklı kişide denenerek sonuçlar<br />
karşılaştırılmaktadır. En sonunda bu kimyasal <strong>koruyucu</strong> giysinin aşırı sıcak ve aşırı<br />
soğuk hava koşullarında (60 o C ve –20 o C) giyilmeye uygun oldukları kanaatine<br />
varmışlardır.<br />
Bu çalışmada ise öncelikle <strong>koruyucu</strong> giysileri oluşturan kumaşların termal yalıtım<br />
özellikleri Alambeta cihazında ölçülmüş ve değerler Excel programı yardımıyla<br />
grafiğe dökülerek karşılaştırılmıştır. Daha sonra bu <strong>koruyucu</strong> giysiler yukarıda<br />
bahsedildiği gibi belirli aktivite altında enerji harcayan insanlara giydirilerek<br />
vücuttaki nem ve sıcaklık değerleri, vücudun çeşitli yerlerine yerleştirilen sensörler<br />
aracılığıyla ölçülmüştür. İlk deney vücuttaki nemin yaklaşık %90-100’e ulaşıncaya<br />
kadar devam etmiştir. Alınan sonuçlar Excel programıyla grafiğe dökülerek<br />
karşılaştırılmıştır. İkinci deney olarak ise belirli periyotlarda aktivite ve dinlenme<br />
44
durumunda vücuttaki nem ve sıcaklığın nasıl değiştiği yine sensörler vasıtasıyla<br />
gözlemlenmiş ve sonuçlar grafikler halinde değerlendirilmiştir. Son olarak <strong>koruyucu</strong><br />
giysilerde konforu artırmak amacıyla soğutma sistemleri kullanılarak vücuttaki nem<br />
ve sıcaklığın ne ölçüde düştüğü incelenmiş sonuçlar yine tablo ve grafiklerle<br />
verilmiştir.<br />
3.2.1. Alambeta Cihazı ve Çalışma Prensibi<br />
Alambeta cihazı Çek Cumhuriyetinde Hes isimli bir bilim adamı tarafından termal<br />
absorbsiyonun ölçülmesi amacıyla geliştirilmiştir. Bu cihazın fotoğrafı ve basitçe<br />
çizilmiş kısımları Şekil 3.18’de gösterilmiştir. Cihaz genel olarak bir ölçüm kafası ile<br />
numunenin üzerine yerleştirildiği bir tabandan oluşmaktadır. Ölçüm kafası (1), bir<br />
elektrikli ısıtıcı (3) vasıtasıyla insan deri sıcaklığını simüle etmek için 32 o C’ye<br />
ısıtılmış metal bir bloğu (2) içerir. Sıcaklık, regülatöre bağlı termometre (8) ile<br />
kontrol edilir. Isıtılmış bloğun alt kısmı ise direkt ısı akış sensörüyle (4)<br />
donatılmıştır. Bu sensör 0,2 mm inceliğinde yapılmıştır ve farklı bir sıcaklıkla temas<br />
ettiği anda 0,2 saniye içinde maksimum ısı akışına ulaşır. Buda yaklaşık 0,5 mm<br />
kalınlığındaki insan derisini simüle etmektedir. Teste başlamadan önce kafa belirli<br />
bir H yüksekliğinde korunur ve tekstil materyali (5) cihazın tabanı (6) üzerindeki<br />
plakaya (7) yerleştirilir. Kol mekanizmaları (10) ölçüm kafasının doğru hareket<br />
etmesini temin eder. Ölçüm başladığı anda, ısı akış sensörünü ihtiva eden ölçüm<br />
kafası aşağıya düşer ve alt plakaya düzlemsel bir şekilde yerleştirilen numuneye<br />
dokunur. Bu sırada numunenin yüzey sıcaklığı aniden değişir ve cihazın bilgisayarı<br />
ısı akış kursunu kaydeder. Aynı zamanda bir fotoelektrik sensör numune kalınlığını<br />
ölçer. Bu prosedür, insan parmağının oda sıcaklığındaki bir kumaşa dokunması<br />
işlemine benzerdir (Gunesoglu, vd., 2005).<br />
45
Şekil 3.18. Alambeta cihazının fotoğrafı ve kısımlarını gösteren kesit şekli (1: ölçüm<br />
kafası, 2: metal blok, 3: elektrikli ısıtıcı, 4: ısı akış sensörü, 5: tekstil materyali, 6:<br />
metal taban, 7: plaka, 8: termometre, 9: Ter akışını simüle eden ıslatılmış tekstil ara<br />
yüzeyi, 10: kafa kaldırma mekanizması, 11: bağlantı borusu) (Hes vd., 2005).<br />
3.2.1.1. Alambeta Cihazında Test Şartları<br />
Testler Polonya’da, Lodz Teknik Üniversitesi, Tekstil Mühendisliği ve Pazarlama<br />
Fakültesi, Giysi Teknolojisi Bölümünde ve Bölüm Başkanı Prof. Dr. Iwona<br />
Frydrych danışmanlığı altında Tekstil laboratuar koşullarında (20 o C Sıcaklık, %60<br />
Relatif nem) yapılmış olup, <strong>koruyucu</strong> giysileri oluşturan kumaş ve membranların ön<br />
ve arka olmak üzere her iki yüzeyi de 20 kez tekrar edilerek sonuçlar alınmıştır.<br />
Ancak tarım ve orman işçileri için <strong>koruyucu</strong> giysinin tekrar firmaya geri<br />
gönderilmesi gerektiği için tahribatlı numune alınamadığından dolayı 20 kez tekrar<br />
edilememiş, grafiklerde ancak termal iletkenlik özelliği karşılaştırılabilmiştir. Elde<br />
edilen değerlerin ortalama değeri, standart sapması ve varyansı hesaplanarak,<br />
sonuçlar çizelgeler halinde Ek-1 bölümünde, grafikler halinde ise araştırma bulguları<br />
ve tartışma bölümünde verilmiştir. Şekil 3.19’da laboratuar ortamında Alambeta<br />
cihazının önden görünüşü verilmiştir.<br />
X: test değişkenini ve n test sayısını göstermek üzere; ortalama değer ( X ), standart<br />
2<br />
sapma (σ ) ve varyans ( σ ) aşağıdaki formüllerle hesaplanmıştır.<br />
46
X 1 + X 2 + X 3..........<br />
.. X n<br />
X = (3.1)<br />
n<br />
n<br />
∑<br />
=<br />
σ =<br />
i 1<br />
2<br />
( X i − X )<br />
n −1<br />
(3.2)<br />
n<br />
∑<br />
=<br />
2<br />
( X i − X )<br />
2<br />
σ i 1<br />
=<br />
n −1<br />
(3.3)<br />
Şekil 3.19. Laboratuar ortamında Alambeta cihazının önden görünüşü<br />
3.2.1.2. Termal Yalıtım Parametreleri (Alambeta Çıktıları)<br />
Termal yalıtım parametreleri aşağıda sıralanmıştır.<br />
a) Termal iletkenlik katsayısı (λ)<br />
b) Termal difüzyon katsayısı (a)<br />
c) Termal absorbsiyon katsayısı (b)<br />
d) Termal direnç katsayısı (r)<br />
47
e) Materyal kalınlığı (h)<br />
f) Maksimum ve kararlı ısı akış yoğunluk oranı (p)<br />
g) Kararlı ısı akış yoğunluğu (qs)<br />
a)Termal iletkenlik:<br />
Termal iletkenlik ya da ısıl iletkenlik, sürekli rejim şartları (kararlı hal koşulları)<br />
altında ve ısı transferi sadece sıcaklık farkına bağlı olduğunda materyalin birim<br />
kalınlığından birim yüzey alanına transfer edilen ısı miktarıdır. Termal iletkenlik<br />
katsayısı aşağıdaki denklemle hesaplanır (Matusiak, 2006).<br />
Burada,<br />
Q<br />
=<br />
∆t<br />
A⋅<br />
h<br />
λ , [Wm -1 K -1 ] (3.4)<br />
λ : Termal iletkenlik katsayısı,<br />
Q : Isı transferi,<br />
A : Alan,<br />
∆ t : Sıcaklık farkı,<br />
h : Materyal kalınlığı (mm) dır.<br />
b)Termal difüzyon:<br />
Termal difüzyon kumaş yapısı içindeki havadan ısı akışının geçebilme kabiliyetiyle<br />
ilgilidir. Tekstil materyallerinin termal difüzyonu tekstillerin geçici termal<br />
karakteristiğidir. Homojen materyaller için termal dizüzyon katsayısı aşağıdaki<br />
denklemle hesaplanır (Matusiak, 2006).<br />
Burada,<br />
a<br />
λ<br />
ρ.<br />
c<br />
= , [m 2 s -1 ] (3.5)<br />
a : Termal difüzyon katsayısı (Isıl yayıcılık katsayısı),<br />
48
λ : Termal iletkenlik katsayısı,<br />
ρ : Materyal yoğunluğu,<br />
c : Özgül ısı kapasitesidir.<br />
c) Termal absorbsiyon:<br />
Termal absorbsiyon bir yüzey özelliği olmasından dolayı bitim işlemleriyle<br />
değişebilmektedir. Bu parametre insan derisinin tekstil materyali gibi herhangi bir<br />
objeye kısaca dokunması durumunda elde edilen soğuk yada sıcak hissi yönünden<br />
kumaşın karakteristiğini değerlendirmede yardımcı olur (Hes, 2002). Termal<br />
absorbsiyon değeri düşük olan kumaşlar sıcak hissi verirken, yüksek değeri olanlar<br />
soğuk hissi verirler. Termal absorbsiyon ne kumaş ve deri arasındaki sıcaklık farkına<br />
ne de ölçüm zamanına bağlı olan geçici bir parametredir. Teknik bir parametre değil<br />
fakat gerçek bir tekstil karakteristiğidir. Termal absorbsiyonun geçerliliği, yaklaşık<br />
100 kişinin subjektif duyumun sonuçları Alambeta cihazında ölçülmüş objektif<br />
değerlerle karşılaştırılarak yapılan bir çok testlerle doğrulanmıştır (Hes, 2002).<br />
Homojen materyaller için termal absorbsiyon katsayısı aşağıdaki denklemle<br />
açıklanabilir (Matusiak, 2006).<br />
Burada,<br />
b = λ.ρ.<br />
c , [Wm -2 s 1/2 K -1 ] (3.6)<br />
b : Termal absorbsiyon katsayısı,<br />
λ : Termal iletkenlik katsayısı,<br />
ρ : Kumaş yoğunluğu,<br />
c : Kumaşın özgül ısı kapsitesidir.<br />
d) Termal direnç:<br />
Termal direnç birim kalınlıktaki bir materyalden birim zamanda geçen birim ısı<br />
enerjisi akışında, materyalin birim alanına karşılık gelen sıcaklık farkını ifade eder.<br />
49
Bu parametre materyal kalınlığıyla doğru orantılıdır ve aşağıda formülle hesaplanır<br />
(Matusiak, 2006).<br />
Burada,<br />
h<br />
r = , [m<br />
λ<br />
2 KW -1 ] (3.7)<br />
r : Termal direnç,<br />
h : materyal kalınlığı,<br />
λ : Termal iletkenlik katsayısıdır.<br />
e) Maksimum ve kararlı ısı akış yoğunluk oranı:<br />
Maksimum ısı akış yoğunluğu (qmax) soğuk kumaşın, Alambeta cihazının sıcak<br />
plakasına temas ettiği anda ortaya çıkar. Bu esnada ısı akışı, kararlı ısı akış<br />
yoğunluğu (qs) olarak adlandırılan kararlı düzeyde kendisini stabilize eder.<br />
Maksimum ve kararlı ısı akış yoğunluk oranı (p) ise bir yüzey özelliği olan termal<br />
absorbsiyona benzer şekilde kumaşın termal yalıtımını karakterize eden bir<br />
parametredir ve aşağıdaki denklemlerle ifade edilirler (Frydrych vd., 2002).<br />
Burada,<br />
qmax<br />
p = (3.8)<br />
qs<br />
Q<br />
qs = , [Wm<br />
A<br />
-2 ] (3.9)<br />
p : Maksimum ve kararlı ısı akış yoğunluk oranı,<br />
qmax : Maksimum ısı akış yoğunluğu,<br />
qs : Kararlı ısı akışı,<br />
Q : Isı transferi,<br />
A : Alandır.<br />
50
3.2.2. Deneyde Kullanılan Sıcaklık ve Nem Kaydedicileri (Dataloggers)<br />
Datalogger Türkçe'de veri kaydedici anlamına gelmekle beraber belirli zaman<br />
aralıkları ile yapılan sıcaklık, nem, akım, gibi değerlerin ölçümlerini kaydeden<br />
cihazlardır. Sıcaklık kaydedici bir cihaz bulunduğu ortamın sıcaklığını ölçerek tarih,<br />
saat ve ölçüm değerini kendi belleğine kaydeder ve bu kayıt işlemini belirlediğiniz<br />
zaman aralıkları ile tekrarlar. Standart bir termometre ile datalogger veya veri<br />
kaydediciler arasındaki temel fark zaman içerisinde karşılaşılan koşulların<br />
kaydedilerek gözden kaçmasının engellenebilmesidir. Bu da kullanıcıya raporlama<br />
ve geriye dönük olarak koşullardaki değişimlerin analiz edilmesi imkanını sağlayarak<br />
aksaklıkların kaynağının bulunması ve düzeltilmesi imkanını vermektedir<br />
(http://www.infotek.com.tr/datalogger.htm).<br />
a) HW4 veri toplama cihazı<br />
HW4 yazılım programıyla sıcaklık ve nem sensör cihazı Rotronic adlı bir firma<br />
tarafından İsviçre’de üretilmiştir. Bu cihaz nemle ilgili tüm parametreleri ve<br />
psikrometrik diyagramları verebilmektedir (Şekil 3.20).<br />
Şekil 3.20. HW4 sıcaklık ve nem kaydedici ve bilgisayara aktarılan grafik görüntüsü<br />
HW4 veri kaydedici Polonya’daki deneylerde; tarım ve orman işçileri için <strong>koruyucu</strong><br />
giysi, çeşitli membranlardan oluşmuş spor ceketler ve dokusuz yüzeyli termoaktif<br />
ceket üzerinde kullanılmıştır. Deneyde <strong>koruyucu</strong> giysi giyilmeden, HW4 cihazına<br />
bağlanan 3 adet sıcaklık ve nem sensörleri vücuda ve giysiler arasına<br />
51
yerleştirilmiştir. 1. sensör kişinin göğüs bölgesine, 2.sensör kişinin sırt bölgesine ve<br />
3.sensör ise kişinin kıyafeti ile üzerine giydiği <strong>koruyucu</strong> giysi arasına<br />
yerleştirilmiştir. HW4 cihazın çalışma programı bilgisayara yüklenerek ara bağlantı<br />
kablosuyla veriler bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Ölçümler 15 saniyede bir alınmış<br />
ve veriler hem tablo hem de grafik şeklinde bilgisayarda değerlendirilmiştir.<br />
b) Hobo sıcaklık ve nem kaydedici<br />
Şekil 3.21’de verilen Hobo veri kaydedici soğutma ünitesi ile kombine edilerek<br />
giyilen <strong>koruyucu</strong> giysi üzerinde kullanılmıştır. Bir tanesi göğüs bölgesinde, diğeri<br />
sırt bölgesinde olmak üzere 2 adet hobo veri kaydedici ile vücudun sıcaklık ve nem<br />
değişimleri her 15 saniyede bir alınmıştır. Sonuçlar grafiklerle araştırma bulguları ve<br />
tartışma bölümünde verilmiştir.<br />
Şekil 3.21. Hobo veri kaydedici<br />
Özellikleri<br />
Bağıl Nem Ölçüm Aralığı : %25 - %95<br />
Hassasiyet : % 5<br />
Ölçüm aralığı : -20 / +70 o C<br />
Hassasiyet : 0.6 o C<br />
2 dış giriş<br />
Kayıt Kapasitesi : 7943 ( 4 kanal toplamı )<br />
Programlanabilir kayıt başlangıç zamanı<br />
52
Pil değiştirilmesinde veya pil bitiminde silinmeyen bellek<br />
Çalışmayı gösteren kırmızı led<br />
Pil ömrü : 1 yıl (pili kullanıcı değiştirebilir)<br />
Ölçüleri : 6 cm x 4.7 cm x 2 cm<br />
Ağırlığı 29 gr<br />
Ölçüm sıkılığı : 0.5s- 9h<br />
Bilgisayar bağlantısı için gereken program : Box Car<br />
Pil : 1 adetCR-2032 lithium 3V (http://www.infotek.com.tr/datalogger.htm).<br />
3.2.3. Termoelektrik Soğutma Sistemleri<br />
Termoelektrik soğutucular, bir nesnenin sıcaklığını çevre sıcaklığının altına<br />
düşürürken, çevredeki sıcaklık ne olursa olsun, nesne sıcaklığını dengede tutarlar.<br />
Termoelektrik soğutucular ısı transfer elemanlarının aktif bir soğutma sistemi olup,<br />
miliwatt’tan kilowatt’a kadar değişen bir yelpazedeki uygulamalar için kullanılabilir.<br />
Çoğu termoelektrik soğutucu modül, yüzey alanı başına 3-6 watt/cm²’lik bir ısı<br />
pompalama yapabilir.<br />
Termoelektrik soğutucular, bazen termoelektrik modül veya Peltier soğutucusu diye<br />
de adlandırılabilir. Termoelektrik soğutucular, küçük bir ısı pompası gibi çalışan yarı<br />
iletkenlerdir. Bir doğru akım kaynağından sağlanan küçük bir voltaj sayesinde, ısı,<br />
modülün bir ucundan diğerine doğru hareket eder. Böylece modülün bir yüzü<br />
ısınırken, diğeri de eşzamanlı olarak soğumaya başlar. Bu olay, doğru akım<br />
kaynağının artı ve eksi kutuplarının yer değiştirmesiyle aksine çevrilebilir. Bir<br />
termoelektrik modülü, kullanım amacına göre ısıtıcı veya soğutucu olarak<br />
kullanılabilir.<br />
Modülün soğuk kısmı –40 o C'ye ulaştığında, ısı pompalanması kesilir ve ısı pompası<br />
özelliğini kaybeder (verim sıfıra düşer). Bu yüzden –5 ila –15 o C arasında en verimli<br />
olur. Sıcaklık bu noktada en yüksek değeri (∆T)’ye ulaşır. Eğer soğuk kısma azar<br />
azar ısı eklenmeye başlanırsa, bu kısmın sıcaklığı, ısı kaynağının sıcaklığına<br />
eşitlenene kadar yükselir. Bu noktada termoelektrik soğutucular, en yüksek ısı<br />
pompalama kapasitelerine ulaşırlar.<br />
53
Termoelektrik soğutucular, evde kullandığımız buzdolaplarıyla aynı termodinamik<br />
yasalara göre çalışır, ama bazı farklılıklar taşır. Buzdolabında kullanılan dondurucu<br />
sıvının yerini, bir yarı iletken alır. Yoğuşturucu da bir ısı transfer elemanıyla yer<br />
değiştirir. Ayrıca kompresörün yerini de doğru akım kaynağı alır.<br />
Termoelektrik modüle doğru akım kaynağının bağlanması, elektronların yarı iletken<br />
nesneden geçmesini sağlar. Maddenin soğuk tarafında, elektron hareketi sayesinde ısı<br />
soğurulur ve sıcak uca gönderilir. Sıcak olan uca ısı transfer elemanı bağlandığı için,<br />
ısı, ısı transfer elemanından çevreye verilir. Termoelektrik soğutucuların başlıca<br />
kullanım alanları mikroişlemciler, buzdolapları, gece görüş teçhizatları vb. olarak<br />
verilebilir (http://tr.wikipedia.org). Son yıllarda özellikle askeri alanlarda ısıl konfor<br />
sınırlarını aşan özel şartların istendiği soğutma gereksinimleri dolayısıyla<br />
termoelektrik soğutucular elbiselerde de kullanılmaya başlanmıştır (Bulut, 2005).<br />
Termoelektrik modüllerde ısının çekildiği ve ısının atıldığı ortam son derece<br />
önemlidir. Isı aktarım türleri olarak modüller tasarım ve kontrüksiyon olarak farklılık<br />
gösterebilirler. Termoelektrik modüllerde, havadan havaya, sıvıdan havaya, havadan<br />
sıvıya, sıvıdan sıvıya gibi uygulamaları mevcuttur (Bulut, 2005).<br />
a) Sıvıdan sıvıya soğutma sistemleri (Liquid-Liquid System)<br />
Sıvı-sıvı soğutma sistemleri, bir ısı havuzu içerisinden geçen sıvıları (yada gazları)<br />
soğutmak yada ısıtmak için kullanılırlar. Isı sıcak taraftaki sıvıya dağıtılır. Isının<br />
çevreleyen havaya atılması için kullanılan bir pompa ve sıvıdan havaya ısı değiştirici<br />
ile sıvı çevrimi normal olarak devam etmektedir (http://www.supercool.se).<br />
Deneyde supercool firmasından LL-060 (Şekil 3.22) termoelektrik soğutucu temin<br />
edilmiştir. Bununla birlikte deneyde 12 Volt’luk iki tane akü (termoelektrik soğutucu<br />
ve pompaları çalıştırmak için), 2 adet pompa (su devir daimi için) ve suyun<br />
dolaştırıldığı ve giysi üzerine dikilen silikon hortum kullanılmıştır. Aşağıda deney<br />
sistemi Şekil 3.23’de gösterilmiştir.<br />
54
Şekil 3.22. Sıvı-sıvı soğutma sistemleri (http://www.supercool.se)<br />
Şekil 3.23.Sıvı-sıvı soğutma sistemli deney düzeneği<br />
Deney düzeneğinde bir takım teknolojik aksiliklerden ve proje desteğinin<br />
yetersizliğinden dolayı bu sistemden olumlu sonuç alınamamıştır. Pompaların güçleri<br />
suyun sürekli devir daim yaptırmada yeterli gelmemiştir. Sistem suyu devir daim<br />
ettirmiş fakat <strong>koruyucu</strong> giysi içinde sürekli çalışmaya uygun olamamıştır. Fakat<br />
ilerideki çalışmalara fikir vermesi amacıyla denenmiş olup gelecekte geliştirilecektir.<br />
55
) Sıvıdan havaya soğutma sistemleri<br />
Sıvı-hava sistemleri bir ısı havuzundan geçen bir sıvıyı (yada gazı) soğutmak yada<br />
ısıtmak için kullanılırlar. Sıvı ısı havuzu, devir daim için dizayn edilmiştir. Isı, sıvı<br />
havuzu tarafından emilir ve diğer tarafta fanlara pompalanır ve daha sonra bir hava<br />
ısı havuzu tarafından havaya atılır (Şekil 3.24) (http://www.supercool.se).<br />
Deneyde bu sistem, deneysel proje desteğindeki yetersizlikten dolayı<br />
kullanılamamıştır. Fakat en iyi sonucun bu sistemden alınabileceği tahmin<br />
edilmektedir. İlerideki çalışmalarda bu sistem denenebilecektir.<br />
Şekil 3.24. Sıvı-hava soğutma sisteminin önden ve arkadan görünüşü<br />
c) Havadan havaya soğutma sistemleri<br />
Havadan havaya soğutma sistemleri genellikle kapalı bir ortam içindeki nesneleri<br />
soğutmak yada (ısıtmak) amacıyla kullanılırlar. Isı, fanlarla donatılmış ısı<br />
değiştiriciler tarafından emilirler ve atılırlar (http://www.supercool.se). Deneyde<br />
Şekil 3.25’de verilen hava-hava soğutma sistemi <strong>koruyucu</strong> giysi içine yerleştirilerek<br />
soğutma etkisi gözlemlenmiştir.<br />
56
Şekil 3.25. Hava-hava soğutma sisteminin önden ve arkadan görünüşü<br />
Deney düzeneğinde hava-hava soğutucusu, giysinin arka bölümüne yerleştirilmiştir.<br />
Soğutucuyu çalıştırmak için 24 Volt’luk bir güç kaynağı ile çakmak yuvası<br />
kullanılmıştır (Şekil 3.26).<br />
Şekil 3.26. Hava-hava soğutucusunun giysi içine yerleştirilmesi ve deney düzeneği<br />
57
4.ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA<br />
4.1. Materyallerin Alambeta Cihazında Ölçülmüş Termal Yalıtım Değerlerinin<br />
Karşılaştırılması<br />
Grafikte materyaller harflerle sembolize edilmiştir.<br />
A1: Tarım ve orman işçileri için <strong>koruyucu</strong> giysi (dış katmanın boyun bölgesi)<br />
A2: Polar (tarım ve orman işçileri için <strong>koruyucu</strong> giysinin içine giyilen yelek)<br />
B1: Gri spor ceket (dış katman)<br />
B2: Gri spor ceket (iç membran, %100 Naylon / PU)<br />
C1: Yeşil spor ceket (dış katman)<br />
C2: Yeşil spor ceket (iç membran, %100 PES / PU)<br />
D: Kırmızı spor ceket (dış katman)<br />
E: Dokusuz yüzeyli termoaktif ceket (dış katman % 100 PES / PU)<br />
Tarım ve orman işçileri için <strong>koruyucu</strong> giysiyi firmaya tekrar geri gönderme ve tahrip<br />
etmeme zorunluluğu nedeniyle giysi üzerinden numune kesilememiş dolayısıyla<br />
giysi üzerinde ancak belirli bölgelerden 2-3 kez ölçüm alınabilmiştir. Dolayısıyla<br />
ölçüm sonuçlarının çok sağlıklı değildir. Bu nedenle bu giysinin sadece boyun<br />
bölgesinin ve polar yeleğin termal iletkenlik özelliği grafiklerde karşılaştırılmıştır.<br />
Bir fikir vermesi nedeniyle ölçümler Ek-1 kısmında verilmiştir. 20 o C Sıcaklık, %60<br />
Relatif nem laboratuar koşullarında Alambeta cihazında ön ve arka yüzey olmak<br />
üzere diğer giysilerden 20 kez ölçülerek alınan test sonuçları ve hesaplanan ortalama,<br />
standart sapma ve varyans değerleri çizelgeler halinde Ek-1 kısmında verilmiştir. Bu<br />
bölümde ise elde edilen değerler Excel programıyla karşılaştırılarak grafikler halinde<br />
aşağıda karşılaştırılmıştır.<br />
58
4.1.1. Giysi Materyallerinin Termal İletkenlik (λλλλ) Özelliğinin Karşılaştırılması<br />
Giysi materyallerinin termal iletkenlikleri Şekil 4.1’de verilmiştir. Grafikte<br />
görüldüğü gibi termal iletkenliği en yüksek giysi materyali E (dokusuz yüzeyli<br />
termoaktif ceket)’dir. E materyalinin dış katmanının ön yüzü (üst taraf) % PES, arka<br />
yüzü (alt taraf) % PU’dır. Dolayısıyla E materyali ısıyı en iyi ileten giysi<br />
materyalidir. Ayrıca A1 ve A2 yani tarım ve orman işçileri için <strong>koruyucu</strong> giysi<br />
materyallerinin de ısı iletim kabiliyeti yüksektir. Yani bu <strong>koruyucu</strong> giysiler de ısıyı<br />
iyi iletirler ve iç tabakasının gözenekli olması nedeniyle vücuttaki teri daha çabuk<br />
dışarıya atarak rahatsızlık hissini azaltırlar. Spor ceketleri karşılaştırdığımızda ise dış<br />
tabakalardan D materyalinin (kırmızı spor ceket) ısı iletimi en yüksektir ve B1<br />
materyalinin (gri spor ceket) ısı iletimi en düşüktür. İç membranlara baktığımızda ise<br />
B2 ve C2 materyallerinin ısı iletim özellikleri benzerlik göstermektedir. Yani %100<br />
Naylon / PU ve %100 PES / PU membranların termal iletkenlik özellikleri benzerdir.<br />
D (kırmızı spor ceket)’nin iç astarı gözenekli %100 pamuk olduğu için termal yalıtım<br />
özellikleri alambeta cihazında ölçülememiştir.<br />
Termal iletkenlik<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
A1 A2 B1 B2 C1 C2 D E<br />
Giysi materyali<br />
Şekil 4.1. Giysi materyallerinin termal iletkenlik grafiği<br />
(Termal iletkenlik λ: Wm -1 K -1 10 -3 )<br />
59<br />
Ön yüz<br />
Arka yüz
4.1.2. Giysi Materyallerinin Termal Difüzyon (a) Özelliğinin Karşılaştırılması<br />
Giysi materyallerinin ölçülen termal difüzyon değerleri Şekil 4.2’de<br />
karşılaştırılmıştır. Grafikten de görüldüğü gibi termal difüzyonu en yüksek olan E<br />
materyalin (dokusuz yüzeyli termoaktif ceket) ön yüzeyidir (%100 PES). Dolayısıyla<br />
PES’in ısı akış kabiliyeti en yüksektir. Yani PES’in yüzeyi daha gözenekli ve<br />
dolayısıyla yapısındaki hava boşlukları daha fazla olduğu için içinden geçen ısı daha<br />
yüksektir. Dolayısıyla içerdeki ısıyı daha çabuk dışarıya atabilir. Arka yüzeyin<br />
(%100 PU) termal difüzyonu düşük ama bir önceki grafikten gördüğümüz termal<br />
iletkenlik katsayısı yüksektir. Dolayısıyla kumaş yoğunluğu yada kumaşın özgül ısı<br />
kapasitesi yüksektir. Yani zor ısınır, kolay soğur. Spor ceketlerin dış katmanlarından<br />
termal difüzyonu en yüksek D (kırmızı ceket) ve en düşük B1 (gri ceket)’dir. İç<br />
membranlara baktığımızda ise C2 (%100 PES/ %100 PU) de tam tersi bir durum<br />
gözlenmiştir. PU’nın termal difüzyonu PES’den daha yüksektir. Demek ki kumaşlara<br />
farklı özellikler kazandırılarak farklı kumaş yapıları oluşturulabileceği ihtimali göz<br />
önünde bulundurulmalıdır. Örneğin burada kullanılan PU kumaş yapısına su<br />
buharının dağılmasını sağlayan fonksiyonel polimer gruplar daha çok dahil edilerek<br />
termal difüzyon özelliği arttırılmış olduğu düşünülebilir.<br />
Termal difüzyon<br />
0,09<br />
0,08<br />
0,07<br />
0,06<br />
0,05<br />
0,04<br />
0,03<br />
0,02<br />
0,01<br />
0<br />
B1 B2 C1 C2 D E<br />
Giysi materyali<br />
Şekil 4.2. Giysi materyallerinin termal difüzyon grafiği<br />
(Termal difüzyon a: m 2 s -1 10 -6 )<br />
60<br />
Ön yüz<br />
Arka yüz
4.1.3. Giysi Materyallerinin Termal Absorbsiyon (b) Özelliğinin<br />
Karşılaştırılması<br />
Şekil 4.3’de verilen giysi materyallerinin termal absorbsiyon grafiğinde<br />
görülmektedir ki, termal absorbsiyon katsayısı en yüksek olan E materyalinin arka<br />
yüzü (%100 PU)’dür. Yani E materyalinin arka yüzeyi kişinin daha serin<br />
hissetmesini sağlar. Termal absorbsiyon değeri düşük olan kumaşlar sıcak hissi<br />
verirken, yüksek değeri olanlar soğuk hissi verirler. D materyalinin dış kabuğunun<br />
arka yüzeyinin de termal absorbsiyon değeri diğer spor ceketlere göre daha<br />
yüksektir. Dolayısıyla Kırmızı ceket içinde kişi kendisini daha rahat hissedecektir.<br />
Termal absobsiyon değeri en düşük olan yine B1 yani gri ceket materyalidir. İç<br />
membranlara baktığımızda ise termal absorbsiyon özelliklerinin yine benzer bir<br />
durum gösterdiği görülmektedir. Spor ceketlerden kişiye en sıcak hissi veren B<br />
materyali yani gri cekettir. Termal absorbsiyon bir yüzey özelliği olmasından dolayı<br />
bitim işlemleriyle değişebilmektedir.<br />
Termal absorbsiyon<br />
400<br />
350<br />
300<br />
250<br />
200<br />
150<br />
100<br />
50<br />
0<br />
B1 B2 C1 C2 D E<br />
Giysi materyali<br />
Şekil 4.3. Giysi materyallerinin termal absorbsiyon grafiği<br />
(Termal absorbsiyon b: Wm -2 s 1/2 K -1 )<br />
61<br />
Ön yüz<br />
Arka yüz
4.1.4. Giysi Materyallerinin Termal Direnç (r) Özelliğinin Karşılaştırılması<br />
Giysi materyallerinin termal dirençleri Şekil 4.4’de karşılaştırılmıştır. Termal direnç<br />
kalınlık ve termal iletim katsayısıyla alakalıdır. Grafikte de görüldüğü gibi E<br />
materyalinin termal direnci en yüksektir. Yani materyal kalınlığından ısı geçişini<br />
sınırlamaktadır. Spor ceketlerden yine D materyali yani kırmızı ceketin termal<br />
direnci diğerlerinden daha iyidir. Termal direnci en düşük olan yine B materyali yani<br />
gri spor ceket olmuştur.<br />
Termal direnç<br />
5<br />
4,5<br />
4<br />
3,5<br />
3<br />
2,5<br />
2<br />
1,5<br />
1<br />
0,5<br />
0<br />
B1 B2 C1 C2 D E<br />
Giysi materyali<br />
Şekil 4.4. Giysi materyallerinin termal direnç grafiği<br />
(Termal direnç r: Km 2 W -1 )<br />
4.1.5. Giysi Materyallerinin Kalınlıklarının (h) Karşılaştırılması<br />
62<br />
Ön yüz<br />
Arka yüz<br />
Giysi materyallerinin kalınlıklarını gösteren grafik Şekil 4.5’de verilmiştir. Hemen<br />
hemen termal direnç grafiğiyle doğru orantılı olarak çıkmıştır. Yani kalınlığı yüksek<br />
olan materyalin termal direnci yüksektir diyebiliriz. Fakat burada termal iletkenlik<br />
katsayıları etkilidir. Örneğin kalınlıklara baktığımızda hemen hemen aynı olan B1,<br />
B2 ve C2 materyallerinden termal iletkenlik katsayısı yüksek olanın termal<br />
direncinin düşük olması gerekir ki burada termal iletkenliği en yüksek olan B1’in<br />
Şekil 4.4’de görüldüğü gibi termal direnci diğerlerine göre daha düşük çıkmıştır.<br />
Materyallerinin ön ve arka yüzeylerinin az da olsa farklı çıkması kumaşın<br />
düzgünsüzlüğünden kaynaklanmaktadır.
Kalınlık (mm)<br />
0,3<br />
0,25<br />
0,2<br />
0,15<br />
0,1<br />
0,05<br />
0<br />
B1 B2 C1 C2 D E<br />
Giysi materyali<br />
Şekil 4.5. Giysi materyallerinin kalınlık grafiği (h: mm)<br />
63<br />
Ön yüz<br />
Arka yüz<br />
4.1.6. Giysi Materyallerinin Maksimum ve Kararlı Isı Akış Yoğunluk<br />
Oranlarının (p) Karşılaştırılması<br />
Şekil 4.6’da görüldüğü gibi en yüksek p oranı E materyalinin arka yüzeyinde (%100<br />
PU) da çıkmıştır. Maksimum ve kararlı ısı akış yoğunluk oranı bir yüzey özelliği<br />
olan termal absorbsiyona benzer şekilde kumaşın termal yalıtımını karakterize eden<br />
bir parametredir ve termal absorbsiyon grafiğine benzer durumlar gözlenmiştir.<br />
Maksimum ve kararlı ısı akış<br />
yoğunluk oranı<br />
1,8<br />
1,6<br />
1,4<br />
1,2<br />
1<br />
0,8<br />
0,6<br />
0,4<br />
0,2<br />
0<br />
B1 B2 C1 C2 D E<br />
Giysi materyali<br />
Ön yüz<br />
Arka yüz<br />
Şekil 4.6. Giysi materyallerinin maksimum ve kararlı ısı akış yoğunluk oranlarının<br />
grafiği
4.1.7. Giysi Materyallerinin Kararlı Isı Akış Yoğunluklarının (qs)<br />
Karşılaştırılması<br />
Giysi materyallerinin kararlı ısı yoğunlukları da Şekil 4.7’de verilmiştir. p<br />
parametresi ile qs parametresinden maksimum ısı akış yoğunlukları da (qmax)<br />
bulunabilmektedir. Grafikte kararlı ısı akışı en yüksek olan yine E materyalinin arka<br />
yüzüdür (%10 PU). Termal absorbsiyona benzer şekilde soğuk hissi veren<br />
yüzeylerde ısı akış yoğunlukları daha yüksek çıkmıştır.<br />
Kararlı ısı akış yoğunluğu<br />
2,5<br />
2<br />
1,5<br />
1<br />
0,5<br />
0<br />
B1 B2 C1 C2 D E<br />
Giysi materyali<br />
Şekil 4.7. Giysi materyallerinin kararlı ısı akış yoğunluklarının grafiği<br />
(Maksimum ısı akış yoğunluğu qs: Wm -2 )<br />
4.2. Aktivite Halinde Sensörlerle Yapılan Ölçümler<br />
64<br />
Ön yüz<br />
Arka yüz<br />
Ölçümler Polonya’da Lodz kentinde bulunan çalışanları koruma merkez <strong>enstitüsü</strong>nde<br />
(Central institute for labor protection) yapılmıştır. Oda sıcaklığı 23 o C ve relatif<br />
rutubeti %37 olan laboratuar koşullarında yürüme bandında 5 km/saat hızında<br />
yürütülen insanlar üzerine yerleştirilen üç sıcaklık ve nem sensörleri vasıtasıyla<br />
vücuttaki sıcaklık ve nem değişimleri gözlenmiştir. Sensörler vücutta üç farklı yere<br />
yerleştirilmiştir. Birisi vücudun göğüs bölgesine, birisi vücudun sırt bölgesine, diğeri<br />
ise <strong>koruyucu</strong> giysi ile içine giyilen normal pamuklu giysi arasına yerleştirilmiştir.<br />
Ölçümler her 15 saniyede bir bilgisayara kaydedilmiştir.
Ölçümler iki farklı deney koşullarında alınmıştır:<br />
1. Vücuttaki nem oranı yaklaşık %90-100’e ulaşıncaya kadar geçen sürede<br />
sıcaklık ve nem değerleri gözlenmiştir (5 km/saat hızında).<br />
2. İlk 15 dakika 5 km/saat hızında yürüyüş, daha sonra 15 dakika oturarak<br />
dinlenme ve 15 dakika tekrar aynı hızda yürüyüş şeklinde vücuttaki sıcaklık<br />
ve nem değerleri gözlemlenmiştir.<br />
4.2.1. Vücuttaki Nemin %90-100 Oluncaya Dek Süren Deney Sonuçlarının Giysi<br />
Materyallerine Göre Karşılaştırılması<br />
Vücuttaki nem oranı yaklaşık %90-100’e ulaşıncaya kadar geçen sürede her bir<br />
<strong>koruyucu</strong> giysi için sırt, göğüs bölgesi ve giysi tabakaları arasındaki sıcaklık ve nem<br />
değişimlerini gösteren grafikler tek tek Ek-2 kısmında verilmiştir. Bu bölümde ise<br />
veriler tüm giysi materyalleri dahilinde grafiklerle karşılaştırılmıştır.<br />
Grafikte materyaller harflerle sembolize edilmiştir.<br />
A: Tarım ve orman işçileri için nefes alınabilir kumaşlardan oluşmuş <strong>koruyucu</strong> giysi<br />
B1: Gri spor ceket ( ince pamuklu giysi üzerine)<br />
B2: Gri spor ceket ( kalın kazak üzerine)<br />
C: Yeşil spor ceket<br />
D: Kırmızı spor ceket<br />
E: Dokusuz yüzeyli termoaktif ceket<br />
Koruyucu giysi içine pamuklu giysiler giyilmiştir. Gri spor ceket içine farklı<br />
kalınlıklarda giysi giyilerek de fark incelenmiştir.<br />
Şekil 4.8’de deneyin bittiği sürede giysi tabakaları arasındaki en yüksek sıcaklık ve<br />
nem değerleri verilmiştir. Burada giysi tabakaları arasında en yüksek relatif nem ve<br />
sıcaklık deneyin en uzun sürdüğü kırmızı cekette görülmüştür.<br />
65
Sensör 1 (Giysi tabakaları arasında)<br />
Değer<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
A B1 B2 C D E<br />
Giysi materyali<br />
66<br />
Relatif nem (%)<br />
Sıcaklık (oC)<br />
Zaman (dak)<br />
Şekil 4.8. Giysi tabakaları arasında zamana bağlı sıcaklık ve relatif nem değerleri<br />
Bu deney koşulunda en kısa sürede terleten <strong>koruyucu</strong> giysi doğal olarak tarım ve<br />
orman işçi giysisi (A) olmuştur. 20 dakika süren deneyde %100 neme sırt bölgesinde<br />
ulaşılmıştır (Şekil 4.9). Spor ceketlerden de içine kalın materyal giyenin (B2) daha<br />
kısa sürede terlettiği görülmektedir. B1, 45 dakikada sırt bölgesinde %100 neme<br />
ulaşmıştır. Termoaktif ceket 40 dakikada %88 neme ulaşmıştır.<br />
Sensör 2 (Sırt bölgesinde)<br />
Değer<br />
110<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
A B1 B2 C D E<br />
Giysi materyali<br />
Relatif nem (%)<br />
Sıcaklık (oC)<br />
Zaman (dak)<br />
Şekil 4.9. Sırt bölgesinde zamana bağlı sıcaklık ve relatif nem değerleri
En uzun sürede terleten <strong>koruyucu</strong> giysi ise spor ceketlerden iç astarı gözenekli %100<br />
pamuk olan kırmızı ceket (D) olmuştur. Bu da yaklaşık 62 dakikada %96 nem<br />
diğerlerinden farklı olarak göğüs bölgesinde görülmüştür (Şekil 4.10).<br />
Sensör 3 (Göğüs bölgesinde)<br />
Şekil 4.10. Göğüs bölgesinde zamana bağlı sıcaklık ve relatif nem değerleri<br />
Genel olarak söylenebilir ki maksimum nem en çok sırt bölgesinde oluşur. Koruyucu<br />
giysi içine giyilen giysinin özellikleri de terleme süresinde etkilidir. Spor ceketlerden<br />
en çok iç kısmı pamuk olan kırmızı ceket (D materyali) daha geç sürede terleterek<br />
diğerlerine göre daha konforludur. En konforsuz olan gri cekettir. Termoaktif ceket<br />
ise iç kısmının polar olması nedeniyle spor ceketlere oranla daha çabuk terletmiştir.<br />
Fakat termal yalıtım özelliklerinin iyi olması kendi kategorisindeki giysilere oranla<br />
daha konforludur. 40 dakikada maksimum ulaşılan nem %91 göğüs bölgesinde<br />
olmuştur. Vücut sıcaklıkları benzer bir şekilde 32-33 o C en fazla 35 0 C’ye E<br />
materyalinde görülmüştür. Dolayısıyla doğal bir olay olan terlemenin vücut<br />
sıcaklığını düşürdüğü gözlenmiştir.<br />
67
4.2.2. Belirli Bir Süre Aktivite ve Dinlenme Şeklinde Yapılan Deney<br />
Sonuçlarının Karşılaştırılması<br />
Belirli periyotlarda aktivite ve dinlenme şeklinde ölçülen, her bir <strong>koruyucu</strong> giysi için<br />
sırt, göğüs bölgesi ve giysi tabakaları arasındaki sıcaklık ve nem değişimlerini<br />
gösteren grafikler tek tek Ek-3 kısmında verilmiştir. Bu bölümde ise her bir <strong>koruyucu</strong><br />
giysi içinde sırt, göğüs bölgesi ve giysi tabakaları arasındaki sıcaklık ve nem<br />
değişimleri birlikte verilerek grafiklerle karşılaştırılmıştır.<br />
Grafikte materyaller harflerle sembolize edilmiştir.<br />
A1: Tarım ve orman işçileri için nefes alınabilir kumaşlardan oluşmuş <strong>koruyucu</strong><br />
giysi<br />
A2: Tarım ve orman işçileri için nefes alınabilir kumaşlardan oluşmuş <strong>koruyucu</strong><br />
giysinin pantolonsuz üst tarafı<br />
B: Gri spor ceket C: Yeşil spor ceket<br />
D: Kırmızı spor ceket<br />
E: Dokusuz yüzeyli termoaktif ceket<br />
4.2.2.1. Tarım ve Orman İşçileri İçin Nefes Alınabilir Kumaşlardan Oluşmuş<br />
Koruyucu Giysi Deney Sonuçları<br />
Şekil 4.11’de verilen grafikte tarım ve orman işçi giysisi içinde relatif rutubet en<br />
fazla sırt bölgesinde yaklaşık %88 olarak görülmüştür. Aktivite halinde hızla<br />
yükselirken dinlenme halinde çok az bir yükselme olmuştur. Giysi tabakaları<br />
arasındaki relatif rutubet sırt ve göğüs bölgesininkinin tersi bir durum göstererek<br />
aktivite halinde az yükseliş fakat dinlenme halinde çok hızlı yükseliş göstermiştir.<br />
Dolayısıyla aktivite halinde terleyen vücut nemi giysi tabakalarına sıvı yoluyla<br />
transfer edilirken dinlenme anında giysi tabakaları hareketsiz kaldığı için nemde hızlı<br />
bir yükselişe sebep olmuştur. Daha sonra tekrar düşmüştür.<br />
Şekil 4.12’de sıcaklık değişimleri verilmiştir. Grafikte görüldüğü gibi sıcaklık en<br />
yüksek göğüs bölgesinde yaklaşık 34 o C olarak ölçülmüştür. Sırt bölgesi daha çok<br />
terlediği için vücut sıcaklığı düşmüştür. Göğüs ve sırt bölgesi aktivite –dinlenme ve<br />
68
aktivite durumlarında benzer yol izlemişlerdir. Giysi tabakaları arasında ise sıcaklık<br />
en yüksek 29 o C’ye dinlenme sonunda çıkmıştır.<br />
Relatif Rutubet (%)<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
1<br />
15<br />
30<br />
yürüme dinlenme yürüme<br />
69<br />
45<br />
Sensör 1 (Giysi<br />
tabakalrı arasında)<br />
Sensör 2 (Sırt<br />
bölgesi)<br />
Sensör 3 (göğüs<br />
bölgesi)<br />
Şekil 4.11. Tarım ve orman işçileri için <strong>koruyucu</strong> giyside vücudun relatif rutubetinin<br />
zamana bağlı değişim grafiği<br />
Sıcaklık (oC)<br />
40<br />
35<br />
30<br />
25<br />
20<br />
15<br />
10<br />
5<br />
0<br />
1<br />
15<br />
30<br />
Yürüme Dinlenme Yürüme<br />
45<br />
Sensör 1(Giysi<br />
tabakaları arasında)<br />
Sensör 2 (Sırt<br />
bölgesi)<br />
Sensör 3 (Göğüs<br />
bölgesi)<br />
Şekil 4.12. Tarım ve orman işçileri için oluşmuş <strong>koruyucu</strong> giyside vücut sıcaklığının<br />
zamana bağlı değişim grafiği<br />
Şekil 4.13’de ise tarım ve orman işçileri için <strong>koruyucu</strong> giyside bahçıvan pantolon<br />
giyilmeden tekrar ölçülmüş rutubet değişimleri verilmiştir. Grafikte farklı olarak<br />
göğüs bölgesinde relatif rutubet sürekli artarak %90’a yükselmiştir. Sırt bölgesi ve<br />
giysi tabakaları arasındaki rutubet değerleri ise benzer sonuç göstermişlerdir. Vücut
sıcaklık değişimlerine bakıldığında ise göğüs bölgesinin yaklaşık 35 o C’ye çıktığını<br />
görülmektedir (Şekil 4.14). İlk aktivite boyunca hızla artmış daha sonraki dinlenme<br />
ve aktivite halinde çok fazla değişmemiştir. Giysi tabakaları arasındaki sıcaklık yine<br />
bir önceki grafikle benzer bir durum göstererek en yüksek 28 o C dinlenme sonunda<br />
ölçülmüştür.<br />
Relatif nem (%)<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
1<br />
15<br />
30<br />
Yürüme Dinlenme Yürüme<br />
70<br />
45<br />
Sensör 1(Giysi<br />
tabakaları<br />
arasında)<br />
Sensör 2 (Sırt<br />
bölgesi)<br />
Sensör 3 (Göğüs<br />
bölgesi)<br />
Şekil 4.13. Tarım ve orman işçileri için pantolonsuz <strong>koruyucu</strong> giyside vücudun<br />
relatif rutubetinin zamana bağlı değişim grafiği<br />
Şekil 4.14. Tarım ve orman işçileri için pantolonsuz <strong>koruyucu</strong> giyside vücut<br />
sıcaklığının zamana bağlı değişim grafiği
4.2.2.2. Gri Spor Ceket Deney Sonuçları<br />
Şekil 4.15 ve Şekil 4.16 gri spor ceketin relatif rutubet ve sıcaklık değişimlerini<br />
göstermektedir. Grafiklerden relatif nemin ve sıcaklığın en çok göğüs bölgesinde<br />
yükseldiği görülmektedir. Relatif nem grafiğinde sırt bölgesi ve giysi tabakaları<br />
arasında benzer yol izlemiştir. İlk baştaki aktivite ve dinlenme boyunca hızlı<br />
yükselişin ardından değerler, aktiviteye tekrar başlarken biraz düşerek sonra yine<br />
yükselmiştir.Vücut sıcaklığı 35 o C’ye kadar yükselmiştir.<br />
Relatif nem (%)<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
1<br />
15<br />
30<br />
Yürüme Dinlenme Yürüme<br />
71<br />
45<br />
Sensör 1(Giysi<br />
tabakaları arasında)<br />
Sensör 2 (Sırt<br />
bölgesi)<br />
Sensör 3 (Göğüs<br />
bölgesi)<br />
Şekil 4.15. Gri spor cekette vücudun relatif rutubetinin zamana bağlı değişim grafiği<br />
Sıcaklık (oC)<br />
40<br />
35<br />
30<br />
25<br />
20<br />
15<br />
10<br />
5<br />
0<br />
1<br />
15<br />
30<br />
Yürüme Dinlenme Yürüme<br />
45<br />
Sensör 1(Giysi<br />
tabakaları arasında)<br />
Sensör 2 (Sırt<br />
bölgesi)<br />
Sensör 3 (Göğüs<br />
bölgesi)<br />
Şekil 4.16. Gri spor cekette vücut sıcaklığının zamana bağlı değişim grafiği
4.2.2.3. Yeşil Spor Ceket Deney Sonuçları<br />
Şekil 4.17 ve Şekil 4.18 yeşil spor ceketin relatif rutubet ve sıcaklık değişimlerini<br />
göstermektedir. Grafiklerden relatif nemin en çok göğüs bölgesinde yükseldiği<br />
sıcaklığın ise göğüs ve sırt bölgesinde benzer yol izlediği görülmektedir. Relatif nem<br />
grafiğinde sırt bölgesi ve giysi tabakaları arasında nem benzer yol izlemiştir. Vücut<br />
sıcaklığı çok yükselmemiştir. Demek ki gri ve yeşil spor ceket sırtına koyulan<br />
membranlar terlemeyi aza indirmiştir. Yeşil ceket gri ceketten daha konforludur.<br />
Relatif nem (%)<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
1<br />
15<br />
30<br />
Yürüme Dinlenme Yürüme<br />
72<br />
45<br />
Sensör 1(Giysi<br />
tabakaları arasında)<br />
Sensör 2 (Sırt<br />
bölgesi)<br />
Sensör 3 (Göğüs<br />
bölgesi)<br />
Şekil 4.17. Yeşil spor cekette vücudun relatif rutubetinin zamana bağlı değişim<br />
grafiği<br />
Sıcaklık (oC)<br />
40<br />
35<br />
30<br />
25<br />
20<br />
15<br />
10<br />
5<br />
0<br />
1<br />
15<br />
30<br />
Yürüme Dinlenme Yürüme<br />
45<br />
Sensör 1(Giysi<br />
tabakaları arasında)<br />
Sensör 2 (Sırt<br />
bölgesi)<br />
Sensör 3 (Göğüs<br />
bölgesi)<br />
Şekil 4.18. Yeşil spor cekette vücut sıcaklığının zamana bağlı değişim grafiği
4.2.2.4. Kırmızı Spor Ceket Deney Sonuçları<br />
Şekil 4.19 ve Şekil 4.20 kırmızı spor ceketin relatif rutubet ve sıcaklık değişimlerini<br />
göstermektedir. Grafiklerden relatif nemin en çok yine göğüs bölgesinde yükseldiği<br />
sıcaklığın ise göğüs ve sırt bölgesinde benzer yol izlediği görülmektedir. Relatif nem<br />
grafiğinde sırt bölgesi ve giysi tabakaları arasında nem benzer yol izlemiştir. Kırmızı<br />
ceketin iç kısmının gözenekli %100 pamuk olması sırt bölgesinde terlemeyi aza<br />
indirmiştir.<br />
Relatif nem(%)<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
1<br />
15<br />
30<br />
Yürüme Dinlenme Yürüme<br />
73<br />
45<br />
Sensör 1(Giysi<br />
tabakaları arasında)<br />
Sensör 2 (Sırt<br />
bölgesi)<br />
Sensör 3 (Göğüs<br />
bölgesi)<br />
Şekil 4.19. Kırmızı spor cekette vücudun relatif rutubetinin zamana bağlı değişim<br />
grafiği<br />
Sıcaklık (oC)<br />
40<br />
35<br />
30<br />
25<br />
20<br />
15<br />
10<br />
5<br />
0<br />
1<br />
15<br />
30<br />
Yürüme Dinlenme Yürüme<br />
45<br />
Sensör 1(Giysi<br />
tabakaları arasında)<br />
Sensör 2 (Sırt<br />
bölgesi)<br />
Sensör 3 (Göğüs<br />
bölgesi)<br />
Şekil 4.20. Kırmızı spor cekette vücut sıcaklığının zamana bağlı değişim grafiği
4.2.2.5. Dokusuz Ara Yüzeyli Termoaktif Ceket Deney Sonuçları<br />
Şekil 4.21 ve Şekil 4.22 dokusuz ara yüzeyli termoaktif ceketin relatif rutubet ve<br />
sıcaklık değişimlerini göstermektedir. Grafiklerden relatif nemin ve sıcaklığın en çok<br />
göğüs bölgesinde yükseldiği görülmektedir. Relatif nem grafiğinde sırt bölgesi ve<br />
giysi tabakaları arasında nem benzer yol izlemiştir. Sıcaklık 36 o C’ye kadar çıkmıştır.<br />
Relatif nem (%)<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
1<br />
15<br />
30<br />
Yürüme Dinlenme Yürüme<br />
74<br />
45<br />
Sensör 1(Giysi<br />
tabakaları arasında)<br />
Sensör 2 (Sırt<br />
bölgesi)<br />
Sensör 3 (Göğüs<br />
bölgesi)<br />
Şekil 4.21. Dokusuz ara yüzeyli termoaktif cekette vücudun relatif rutubetinin<br />
zamana bağlı değişim grafiği<br />
Şekil 4.22. Dokusuz ara yüzeyli termoaktif cekette vücut sıcaklığının zamana bağlı<br />
değişim grafiği
4.4. Soğutma Sistemli Koruyucu Giysi Sonuçları<br />
4.4.1. Soğutma Ünitesi Yerleştirilmeden Önce Dokusuz Ara Yüzeyli %100 PA<br />
Kaplamalı Koruyucu Giysi Deney Sonuçları<br />
Deneyler 25 o C sıcaklık ve %30 Relatif rutubet olan küçük bir odada, ayakta hafif<br />
hareket ederek giyilen % 100 PA kaplamalı <strong>koruyucu</strong> giysi içinde göğüs ve sırt<br />
bölgelerine hobo sıcaklık ve nem sensörü yerleştirilerek yapılmıştır. Şekil 4.23. giysi<br />
içinde göğüs bölgesinin sıcaklık ve relatif rutubetinin zamana bağlı olarak<br />
değişimlerini göstermektedir. Grafikte görüldüğü gibi yaklaşık 40 dakikada relatif<br />
rutubet % 87’ye ulaşırken vücut sıcaklığı 34 o C’ye yükselmiştir.<br />
Değer<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
14:50:59.0<br />
14:53:59.0<br />
14:56:59.0<br />
14:59:59.0<br />
15:02:59.0<br />
15:05:59.0<br />
15:08:59.0<br />
15:11:59.0<br />
15:14:59.0<br />
Zaman<br />
15:17:59.0<br />
15:20:59.0<br />
75<br />
15:23:59.0<br />
15:26:59.0<br />
15:29:59.0<br />
15:32:59.0<br />
15:35:59.0<br />
Relatif rutubet<br />
(%)<br />
Sıcaklık (oC)<br />
Şekil 4.23. Dokusuz ara yüzeyli PA kaplamalı <strong>koruyucu</strong> giysi içinde göğüs<br />
bölgesinin zamana bağlı sıcaklık-nem değişim grafiği<br />
Şekil 4.24 ise giysi içinde sırt bölgesinin sıcaklık ve relatif rutubetinin zamana bağlı<br />
olarak değişimlerini göstermektedir. Grafikte görüldüğü gibi yaklaşık 40 dakikada<br />
relatif rutubet % 88’ye ulaşırken vücut sıcaklığı 35 o C’ye yükselmiştir.
Değer<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
14:50:59.0<br />
14:54:14.0<br />
14:57:29.0<br />
15:00:44.0<br />
15:03:59.0<br />
15:07:14.0<br />
15:10:29.0<br />
15:13:44.0<br />
15:16:59.0<br />
Zaman<br />
15:20:14.0<br />
76<br />
15:23:29.0<br />
15:26:44.0<br />
15:29:59.0<br />
15:33:14.0<br />
15:36:29.0<br />
Relatif<br />
rutubet (%)<br />
Sıcaklık (oC)<br />
Şekil 4.24. Dokusuz ara yüzeyli PA kaplamalı <strong>koruyucu</strong> giysi içinde sırt bölgesinin<br />
zamana bağlı sıcaklık-nem değişim grafiği<br />
4.4.2. Hava-Hava Soğutma Sistemiyle Kombine Edilen Koruyucu Giysi Deney<br />
Sonuçları<br />
Şekil 4.25’de hava-hava soğutma ünitesiyle birlikte giyilen <strong>koruyucu</strong> giysi içinde<br />
göğüs bölgesinin sıcaklık ve nem değişimlerini göstermektedir. Birinci deney<br />
sonunda terlemiş halde giyilen soğutma üniteli giysi içinde yarım saat yine ayakta<br />
hafif hareketle sonuç alınmıştır. Göğüs bölgesinde grafikten de görüldüğü üzere<br />
relatif nem ve vücut sıcaklığında önemli düşüşler gözlenmiştir.<br />
Sırt bölgesindeki relatif nem ve vücut sıcaklıklarındaki düşüşler de Şekil 4.26’da<br />
verilmiştir. Soğutma ünitesi sırt bölgesine yerleştirildiği için sırt bölgesinin nemini<br />
daha çok (%80’in altına) düşürmüştür. Vücut sıcaklığında da hafif fakat vücut için<br />
önemli bir düşme görülmüştür.
Değer<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
15:45:21.0<br />
15:47:51.0<br />
15:50:21.0<br />
15:52:51.0<br />
15:55:21.0<br />
15:57:51.0<br />
16:00:21.0<br />
16:02:51.0<br />
Zaman<br />
16:05:21.0<br />
16:07:51.0<br />
77<br />
16:10:21.0<br />
16:12:51.0<br />
16:15:21.0<br />
16:17:51.0<br />
Relatif<br />
rutubet (%)<br />
Sıcaklık (oC)<br />
Şekil 4.25. Hava-hava soğutma sistemiyle kombine edilen <strong>koruyucu</strong> giysi içinde<br />
göğüs bölgesinin zamana bağlı sıcaklık-nem değişim grafiği<br />
Değer<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
15:45:21.0<br />
15:47:36.0<br />
15:49:51.0<br />
15:52:06.0<br />
15:54:21.0<br />
15:56:36.0<br />
15:58:51.0<br />
16:01:06.0<br />
16:03:21.0<br />
Zaman<br />
16:05:36.0<br />
16:07:51.0<br />
16:10:06.0<br />
16:12:21.0<br />
16:14:36.0<br />
16:16:51.0<br />
16:19:06.0<br />
Relatif<br />
rutubet (%)<br />
Sıcaklık (oC)<br />
Şekil 4.26. Hava-hava soğutma sistemiyle kombine edilen <strong>koruyucu</strong> giysi içinde sırt<br />
bölgesinin zamana bağlı sıcaklık-nem değişim grafiği<br />
Grafiklerden de anlaşıldığı gibi soğutma ünitesi <strong>koruyucu</strong> giysi içinde konforsuzluğu<br />
azaltmıştır. Fakat yerleştirilen soğutucu kişiye ek bir yük yüklediği için ilerideki<br />
çalışmalarda daha hafif ve taşınabilir bir üniteyle daha iyi bir sonuç alınacaktır.
5. SONUÇ<br />
Materyallerin termal yalıtım özellikleri giysilerin temel fonksiyonunu belirler ve<br />
termal yalıtım faktörü kullanıcılar için giysi konforunu tahmin etmede çok önemli bir<br />
faktördür. Bu çalışmada en yüksek termal yalıtım özelliklerini dış materyali %100<br />
PES / %100PU olan termoaktif ceket ve nefes alınabilir membranlardan oluşmuş<br />
spor ceketlerden kırmızı ceketin dış materyali göstermiştir. En düşük termal yalıtım<br />
özelliklerine sahip olan giysi ise gri spor cekette gözlenmiştir.<br />
Vücuttaki ne oranı %100 oluncaya kadar yapılan aktivite deneyi sonucunda nemin en<br />
hızlı yükseldiği <strong>koruyucu</strong> giysiler tarım ve orman işçileri giysisi ve kalın kazakla<br />
giyilen gri spor ceket olmuştur. Yani <strong>koruyucu</strong> giysi içine giyilen giysi yapısı da<br />
konforu etkilemiştir. Gerçekte tarım ve orman işçileri için tasarlanmış giysi çok<br />
tabakalı ve oldukça ağır olduğundan spor ceketlerle karşılaştırılması doğru değildir.<br />
Nefes alınabilir membranlardan yapıldığı için sadece membran özelliği dikkate<br />
alınmıştır. Diğer <strong>koruyucu</strong> giysilerden en iyi performans gösteren kırmızı spor<br />
cekettir. Grafiklerden kişiyi diğerlerine göre daha uzun sürede terlettiği görülmüştür.<br />
Bu deney şartında sırt bölgesindeki relatif nem göğüs bölgesine oranla daha hızlı<br />
artmıştır. %100 nem değerleri sırt bölgesinde görülmüştür.<br />
Belirli periyotlarla aktivite ve dinlenme şeklinde yapılan deney sonucunda ise tarım<br />
ve orman işçileri için <strong>koruyucu</strong> giyside maksimum nem sırt bölgesinde görülürken,<br />
bahçıvan pantolonsuz giyilerek tekrar yapılan deney sonucunda maksimum nem<br />
göğüs bölgesinde görülmüştür. Fakat bu giysi kombinasyonlarını giyen kişilerin<br />
cinsiyetleri, yaşları, kiloları ve dolayısıyla vücut metabolizma hızlarının farklı olması<br />
nedeniyle sonucun böyle çıkması normaldir. Aslında tüm giysiler için bu faktör göz<br />
önüne alınmalıdır. Diğer <strong>koruyucu</strong> giysiler benzer sonuç göstermişlerdir. Maksimum<br />
relatif nem ve sıcaklık yaklaşık 45 dakika süren deney sonucunda göğüs bölgesinde<br />
görülmüştür (yaklaşık %90 nem ve 34-35 o C sıcaklık).<br />
Dokusuz ara yüzeyli veya iç tabakasının %100 pamuktan oluştuğu <strong>koruyucu</strong><br />
giysilerin diğerlerinden daha serin tuttuğu görülmüştür.<br />
78
Soğutma ünitesiyle giyilen <strong>koruyucu</strong> giysi sonuçlarından da hava-hava soğutma<br />
ünitesinin sırt ve göğüs bölgesindeki relatif nem ve vücut sıcaklığınında az fakat<br />
konfor için önemli bir düşüş gösterdiği grafiklerden görülmüştür. Diğer soğutma<br />
üniteleriyle birlikte bu sistemler geliştirilerek daha taşınabilir halde <strong>koruyucu</strong><br />
giysilerde konforu artırmada kullanılabilir.<br />
Sonuç olarak <strong>koruyucu</strong> giysi dizaynında kullanılmaya başlanılan su buharı geçiren<br />
fakat suyu geçirmeyen nefes alınabilir mikrogözenekli yada hidrofilik membranların<br />
ısı ve kütle transferine izin vererek giysi içinde konforun artırılmasında etkilidir ve<br />
termoelektrik soğutma sistemleri geliştirilerek <strong>koruyucu</strong> giysi içinde konforsuzluğun<br />
azaltılmasında kullanılabilir.<br />
79
6. KAYNAKLAR<br />
ASHRAE, 1993. Fizyolojik İlkeler ve Isıl Konfor. Ashrae Temel El Kitabı Bölüm 8.<br />
Bartkowiok, G. 2006. Shaping microclimate under hermetic protective clothing<br />
depent on type of used undergarment. Konferencja ECPC Szwajcario. Central<br />
Institude of Labour Protective National Research Institude Lodz, Poland,<br />
pp.1-6.<br />
Bulut, H. 2005. Termoelektrik Soğutma Sistemleri. Soğutma Dünyası 31, 9-16s.<br />
Cireli, A., Sarıışık, M., 2000. Koruyucu Giysilerde Termal, Biyolojik, Fiziksel,<br />
Kimyasal Test Yöntemleri ve değerlendirmeleri. Tekstil&Teknik Dergisi,<br />
Temmuz sayısı, 120-128s.<br />
Andersson C., 1999. Relationships Between Physical Textile Properties and Human<br />
Comfort During Wear Trials of Chemical Biological Protective Garment<br />
Systems.Master of Science in Textiles and Clothing, University of Alberta,<br />
Spring, pp.24-30.<br />
Cireli, A., Sarıışık, M., 2000. Balistik, Hijyenik ve Kimyasal Maddelere Karşı<br />
Koruma Giysileri. Tekstil&Teknik Dergisi, Ağustos sayısı,160-165s.<br />
Cireli, A., Kayacan, Ö., ve Erdoğan, Ü.H., 2002. Teknik Tekstiller ve kullanım<br />
olanakları. I.Uluslararası Teknik Tekstiller Kongresi Bildiri Kitabı, 13-31s.<br />
Cireli, A., Kutlu, B., 2005. Isıdan Koruyucu Giysilerin Değerlendirilmesi: Raydan<br />
Isıya Karşı Koruma. II. Uluslar arası Teknik Tekstiller Kongresi Bildiri<br />
Kitabı, 13-15 Temmuz, İstanbul, 545-54s.<br />
Cain, B., McLellan, T., 1998. A model of evaporation from the skin while wearing<br />
protective clothing. Int J Biometeorol, 41, 183-193.<br />
Cox, R., 2002. Outlast-Thermal Regulation where it is needed. Dombirn Conference<br />
13th-15th September, pp.1-17.<br />
Emek, A., 2004. Teknik Tekstiller Dünya Pazarı, Türkiye’in üretim ve İhraç<br />
İmkanları.Uzmanlık Tezi, 22-25s.<br />
Gunesoğlu, S., Meric, B. Ve Gunesoğlu, C. 2005. Thermal Contact Properties of 2-<br />
Yarn Fleece Knitted Fabrics. FIBRES&TEXTILES in Europe April-June, 13<br />
(2), 46-50.<br />
Hes, L., Offerman, P., Duorokova, I., 2005. The effect of underwear on thermal<br />
contact feeling caused by dressing up and wearing of garments. Technical<br />
University of Lierec,Czech Republic, 1-8s.<br />
80
Horrocks, A., Anand, S. vd.,2003. Teknik Tekstiller El Kitabı. Türk Tekstil Vakfı,<br />
İstanbul. Bölüm 16-17, 463-528s.<br />
Frydrych, I., Sybliljka, W., Jasinska, I., 2006. Termoinsulation parameters of<br />
membrane and wool type fabrics. 3rd European Conference on Protective<br />
Clothing (ECPC) and NOKOBETEF. 10-12 May, Poland.<br />
Frydrych, I., Dziworsko, G., Bilska, J., 2002. Comparative Analysis of the Thermal<br />
Insulation Properties of Fabrics made of Natural and Man-Made Cellulose<br />
Fibres. FIBRES&TEXTILES in Eastern Europe, October / December, 40-<br />
44p.<br />
Karahan, M., Akın, H.E., 2001. Seviye III ve Seviye IV Balistik Koruma İçin<br />
Kompozit Panal Tasarımı, Üretimi ve Balistik Özelliklerinin Araştırılması.<br />
Tekstil Maraton dergisi Ocak-Şubat 1, 68-82 s.<br />
Kaynaklı, Ö., Yamankaradeniz, R., 2002. Isıl Konfor Parametrelerinin<br />
Optimizasyonu. Mühendis ve Makine dergisi, Aralık-Sayı 515.<br />
Kaynaklı, Ö., Yiğit, A., 2003. İnsan Vücudu İçin Isı Dengesi ve Isıl Konfor Şartları.<br />
DEÜ Mühendislik Fakültesi, Fen ve Mühendislik dergisi, 5(2), 9-17.<br />
Matusiak, M., 2006. Investigation of the Thermal Insulation Properties of Multilayer<br />
Textiles. Fibres&Textiles in Eastern Europe Januray / December, 14, 5(59),<br />
98-102.<br />
Mall, H., Nef, U., 2000.Radyasyon Tehlikesinden Koruyan Kumaşlar. Weaver’s<br />
Digest No.1, Tekstil Maraton dergisi, Temmuz-Ağustos 4 sayısı, 6-8s.<br />
Mın, K., Son, Y., KIM, C., LEE, Y., HONG, K., 2006. Heat and moisture transfer<br />
from skin to envirenment through fabrics, a mathematical model including<br />
redition and surface diffusion. 3rd European Conference on Protective<br />
Clothing (ECPC) and NOKOBETEF. 10-12 May, Poland.<br />
Rossi, R., 2000. Sweat Management-Optimum Moisture and Heat Transport<br />
Properties Of Textile. 39.International Man-Made Fibers Congress, New<br />
Approaches in the design Textiles, Dornbirn Austria, pp.1-14.<br />
Wan, X.F., Fan, J.T. 2006. A transsent thermal model of the human body-clothingenviremental<br />
system. 3rd European Conference on Protective Clothing<br />
(ECPC) and NOKOBETEF. 10-12 May, Poland.<br />
Rantanen, J., Vuorela, T., Kukkonen, K., Ryynanen, O., Sıılı, A., Vanhala, J., 2001.<br />
Improving human thermal comfort with smart clothing. Tampere University<br />
of Technology, Institute of Electronics, 0-7803-7087-2/01©IEEE, pp.795-<br />
800<br />
81
Dionn, J.P., Semeniuk, K., Makris, A., 2003. Thermal manikin evaluation of liquid<br />
cooling garments intented for use in hazardous waste management. WM’03<br />
Conference, February 23-27, Tucson, AZ, pp. 1-6.<br />
http://www.ankara.edu.tr/rectorate/stdclubs/dagcilik/giysi.htm<br />
Erişim tarihi:15.04.2007.<br />
http://www.securitex.com Erişim tarihi:15.12.2006.<br />
(http://www.tekstilteknik.com) Erişim tarihi:12.08.2007.<br />
(http://www.infotek.com.tr/datalogger.htm) Erişim tarihi:01.11.2007<br />
(http://tr.wikipedia.org) Erişim tarihi:10.10.2007<br />
(http://www.supercool.se) Erişim tarihi:20.05.2007<br />
82
EKLER<br />
83
EK-1<br />
4.1.1. Tarım ve orman işçileri için <strong>koruyucu</strong> giysisinin termal yalıtım değerleri<br />
Çizelge 4.1. Tarım ve orman işçileri için <strong>koruyucu</strong> giysisinin dış katman boyun<br />
bölgesinin ön yüzünün termal yalıtım değerleri<br />
Parametre<br />
Test No (n)<br />
λ<br />
Wm -1 K -1<br />
10 -3<br />
a<br />
m 2 s -1<br />
10 -6<br />
b<br />
Wm -2 s 1/2<br />
K -1<br />
84<br />
r<br />
Km 2 W -1<br />
h<br />
mm<br />
p<br />
1<br />
qs<br />
Wm -2<br />
1 48.4 0.156 122 67.1 3.25 4.44 0.494<br />
2 47.4 0.12 137 56.5 2.68 5.82 0.803<br />
Toplam (χ) 95.8 0.276 259 123.6 5.93 10.26 1.297<br />
Aritmetik<br />
Ortalama (⎺χ )<br />
47.9 0.138 129.5 61.8 2.965 5.13 0.6485<br />
Standart<br />
Sapma (σ)<br />
0.7071 0.0254 10.6066 7.4953 0.4030 0.9758 0.2184<br />
Varyans (σ 2 ) 0.5 0.00065 112.5 56.18 0.1624 0.9522 0.0477<br />
Çizelge 4.2. Tarım ve orman işçileri için <strong>koruyucu</strong> giysisinin dış katman boyun<br />
bölgesinin arka yüzünün termal yalıtım değerleri<br />
Parametre<br />
Test No (n)<br />
λ<br />
Wm -1 K -1<br />
10 -3<br />
a<br />
m 2 s -1<br />
10 -6<br />
b<br />
Wm -2 s 1/2<br />
K -1<br />
r<br />
Km 2 W -1<br />
h<br />
mm<br />
p<br />
1<br />
qs<br />
Wm -2<br />
1 52.4 0.288 97.6 78.8 4.13 5.73 0.563<br />
2 48.8 0.256 96.3 79.9 3.9 3.59 0.375<br />
Toplam (χ) 101.2 0.544 193.9 158.7 8.03 9.32 0.938<br />
Aritmetik<br />
Ortalama (⎺χ )<br />
50.6 0.272 96.95 79.35 4.015 4.66 0.469<br />
Standart 2.5455 0.0226 0.9192 0.7778 0.1626 1.5132 0.1329<br />
Sapma (σ)<br />
Varyans<br />
(σ 2 )<br />
6.48 0.0005 0.845 0.605 0.0264 2.2898 0.0176
Çizelge 4.3. Tarım ve orman işçileri için <strong>koruyucu</strong> giysisinin dış katman göğüs<br />
bölgesinin ön yüzünün termal yalıtım değerleri<br />
Parametre<br />
Test No (n)<br />
λλ<br />
λ<br />
Wm -1 K -1<br />
10 -3<br />
a<br />
m 2 s -1<br />
10 -6<br />
b<br />
Wm -2 s 1/2<br />
K -1<br />
85<br />
r<br />
Km 2 W -1<br />
h<br />
mm<br />
p<br />
1<br />
qs<br />
Wm -2<br />
1 49.1 0.069 188 10.8 0.53 1.72 1.14<br />
2 48.2 0.04 240 10.9 0.52 1.91 1.27<br />
Toplam (χ) 97.3 0.109 428 21.7 1.05 3.63 2.41<br />
Aritmetik<br />
Ortalama (⎺χ )<br />
48.65 0.0545 214 10.85 0.525 1.815 1.205<br />
Standart 0.6363 0.0205 36.7695 0.07071 0.007 0.1343 0.0919<br />
Sapma (σ)<br />
Varyans<br />
(σ 2 )<br />
0.405 0.0004 1352 0.005 5E-05 0.018 0.0084<br />
Çizelge 4.4. Tarım ve orman işçileri için <strong>koruyucu</strong> giysisinin dış katman göğüs<br />
bölgesinin arka yüzünün termal yalıtım değerleri<br />
Parametre<br />
Test No (n)<br />
λ<br />
Wm -1 K -1<br />
10 -3<br />
a<br />
m 2 s -1<br />
10 -6<br />
b<br />
Wm -2 s 1/2<br />
K -1<br />
r<br />
Km 2 W -1<br />
h<br />
mm<br />
p<br />
1<br />
qs<br />
Wm -2<br />
1 48.9 0.06 199 10.7 0.52 1.43 0.945<br />
2 50.3 0.079 179 10.1 0.51 1.37 0.943<br />
Toplam (χ) 99.2 0.139 378 20.8 1.03 2.8 1.888<br />
Aritmetik<br />
Ortalama (⎺χ )<br />
49.6 0.0695 189 10.4 0.515 1.4 0.944<br />
Standart 0.9899 0.0134 14.1421 0.4242 0.007 0.0424 0.0014<br />
Sapma (σ)<br />
Varyans<br />
(σ 2 )<br />
0.98 0.00018 200 0.18 5E-05 0.0018 2E-06
Çizelge 4.5. Tarım ve orman işçileri için <strong>koruyucu</strong> giysisinin içine giyilen polar<br />
yeleğin ön yüzünün termal yalıtım değerleri<br />
Parametre<br />
Test No (n)<br />
λ<br />
Wm -1 K -1<br />
10 -3<br />
a<br />
m 2 s -1<br />
10 -6<br />
b<br />
Wm -2 s 1/2<br />
K -1<br />
86<br />
r<br />
Km 2 W -1<br />
h<br />
mm<br />
p<br />
1<br />
qs<br />
Wm -2<br />
1 47.5 0.595 61.5 90.1 4.28 3.26 0.262<br />
2 47.4 0.604 61 91.4 4.33 3.16 0.251<br />
3 48 0.844 52.2 90.2 4.33 2.81 0.22<br />
Toplam (χ) 142.9 2.043 174.7 271.7 12.94 9.23 0.733<br />
Aritmetik<br />
Ortalama (⎺χ )<br />
47.63 0.681 58.23 90.567 4.305 3.0767 0.2443<br />
Standart Sapma 0.3214 0.1412 5.2309 0.9192 0.0288 0.2362 0.0217<br />
(σ)<br />
Varyans<br />
(σ 2 )<br />
0.103 0.0199 27.363 0.845 0.0008 0.0558 0.0004<br />
Çizelge 4.6. Tarım ve orman işçileri için <strong>koruyucu</strong> giysisinin içine giyilen polar<br />
yeleğin arka yüzünün termal yalıtım değerleri<br />
Parametre<br />
Test No (n)<br />
λ<br />
Wm -1 K -1<br />
10 -3<br />
a<br />
m 2 s -1<br />
10 -6<br />
b<br />
Wm -2 s 1/2<br />
K -1<br />
r<br />
Km 2 W -1<br />
h<br />
mm<br />
p<br />
1<br />
qs<br />
Wm -2<br />
1 49.7 45.5 84.6 4.2 2.69 0.228<br />
2 48.9 0.747 56.6 88.4 4.32 3 0.241<br />
3 47.7 0.627 60.2 91.2 4.35 3.29 0.25<br />
Toplam (χ) 146.3 1.374 162.3 264.2 12.87 8.98 0.719<br />
Aritmetik<br />
Ortalama (⎺χ )<br />
48.76 0.687 54.1 88.067 4.26 2.993 0.23967<br />
Standart 1.0066 0.0848 7.6622 2.6870 0.07937 0.30005 0.01106<br />
Sapma (σ)<br />
Varyans<br />
(σ 2 )<br />
1.013 0.0072 58.71 7.22 0.0063 0.09003 0.00012
4.1.2. %100 Naylon/PU membranlı gri spor ceketin termal yalıtım değerleri<br />
Çizelge 4.7. Gri spor ceketin dış tabakasının ön yüzünün termal yalıtım değerleri<br />
Parametre<br />
Test No (n)<br />
λ<br />
Wm -1 K -1 10 -<br />
3<br />
a<br />
m 2 s -1<br />
10 -6<br />
b<br />
Wm -2 s 1/2<br />
K -1<br />
87<br />
r<br />
Km 2 W -1<br />
h<br />
mm<br />
p<br />
1<br />
qs<br />
Wm -2<br />
1 30.9 0.025 196 3.3 0.1 1.03 1.5<br />
2 31.8 0.032 195 3.4 0.1 1.01 1.51<br />
3 37 0.053 162 2.6 0.1 1 1.7<br />
4 34.9 0.036 185 3.1 0.11 1 1.55<br />
5 33.6 0.029 196 3 0.1 1 1.56<br />
6 33.8 0.034 183 3.2 0.11 1.03 1.52<br />
7 37.1 0.055 158 2.7 0.1 1 1.64<br />
8 34.2 0.054 148 2.8 0.1 1 1.63<br />
9 36.7 0.048 168 3 0.11 1 1.58<br />
10 35.9 0.03 207 2.7 0.1 1 1.68<br />
11 36.6 0.051 162 3 0.11 1 1.59<br />
12 33.1 0.029 195 3.3 0.11 1.04 1.51<br />
13 33.3 0.029 194 3.3 0.11 1.03 1.5<br />
14 32.9 0.031 186 3.3 0.11 1.01 1.49<br />
15 33.8 0.032 190 3.2 0.11 1.04 1.53<br />
16 34.5 0.026 213 3.2 0.11 1.03 1.56<br />
17 36 0.039 181 3.4 0.11 1.01 1.47<br />
18 38.8 0.032 216 2.8 0.11 1 1.63<br />
19 38.4 0.037 201 2.8 0.11 1 1.62<br />
20 35.4 0.037 181 3.3 0.11 1.03 1.5<br />
Toplam (χ)<br />
Aritmetik<br />
698.7 0.739 3717 61.4 2.13 20.26 31.27<br />
Ortalama 34.935 0.03695 185.85 3.07 0.1065 1.013 1.5635<br />
(⎺χ )<br />
Standart<br />
Sapma (σ)<br />
Varyans<br />
(σ 2 )<br />
2.12064<br />
4.49713<br />
0.00978<br />
9.6E-05<br />
18.4969<br />
342.134<br />
0.25772<br />
0.06642<br />
0.00489<br />
2.4E-05<br />
0.01559<br />
0.06738<br />
0.00024 0.00454
Çizelge 4.8. Gri spor ceketin dış tabakasının arka yüzünün termal yalıtım değerleri<br />
Parametre<br />
Test No (n)<br />
λ<br />
Wm -1 K -1 10 -<br />
3<br />
a<br />
m 2 s -1<br />
10 -6<br />
b<br />
Wm -2 s 1/2<br />
K -1<br />
88<br />
r<br />
Km 2 W -1<br />
h<br />
mm<br />
p<br />
1<br />
qs<br />
Wm -2<br />
1 30.5 0.038 156 3.1 0.1 1 1.55<br />
2 31.2 0.056 107 3.1 0.1 1 1.56<br />
3 32 0.031 181 3 0.1 1 1.59<br />
4 32 0.053 139 3 0.1 1 1.56<br />
5 32.8 0.03 189 3.3 0.11 1.02 1.47<br />
6 34.1 0.056 145 3 0.1 1 1.57<br />
7 32.5 0.031 184 3.3 0.11 1.02 1.49<br />
8 29 0.022 195 3 0.09 1.02 1.57<br />
9 26.8 0.034 144 3 0.09 1 1.56<br />
10 25.2 0.017 193 3.2 0.09 1.02 1.52<br />
11 24.2 0.017 185 3.4 0.09 1.01 1.5<br />
12 27.4 0.01 268 3 0.09 1.02 1.61<br />
13 31.5 0.058 113 3 0.1 1 1.57<br />
14 28.9 0.035 155 2.8 0.09 1 1.62<br />
15 28.8 0.025 181 3.3 0.1 1.02 1.49<br />
16 32.2 0.024 208 2.5 0.09 1 1.73<br />
17 33 0.029 193 3.1 0.1 1 1.56<br />
18 33.8 0.055 145 2.8 0.1 1 1.61<br />
19 35.2 0.06 144 3.5 0.11 1 1.46<br />
20 34.4 0.03 200 3.4 0.11 1.05 1.51<br />
Toplam (χ)<br />
Aritmetik<br />
615.5 0.711 3425 61.8 1.97 20.18 31.1<br />
Ortalama 30.775 0.03555 171.25 3.09 0.0985 1.009 1.555<br />
(⎺χ )<br />
Standart<br />
Sapma (σ)<br />
Varyans<br />
(σ 2 )<br />
3.1021<br />
9.62303<br />
0.01547<br />
0.00024<br />
36.868<br />
1359.25<br />
0.23819<br />
0.05674<br />
0.00745<br />
5.6E-05<br />
0.01334<br />
0.06237<br />
0.00018 0.00389
Çizelge 4.9. Gri spor ceketin iç tabakasının ön yüzünün (% 100 PU) termal yalıtım<br />
değerleri<br />
Parametre<br />
Test No (n)<br />
λ<br />
Wm -1 K -1<br />
10 -3<br />
a<br />
m 2 s -1<br />
10 -6<br />
b<br />
Wm -2 s 1/2<br />
K -1<br />
89<br />
r<br />
Km 2 W -1<br />
h<br />
mm<br />
p<br />
1<br />
qs<br />
Wm -2<br />
1 31.3 0.049 141 3.5 0.11 1 1.49<br />
2 27.9 0.034 151 3.6 0.1 1.02 1.41<br />
3 28 0.03 162 3.6 0.1 1.02 1.42<br />
4 28 0.038 144 3.6 0.1 1.02 1.41<br />
5 31 0.028 185 3.3 0.1 1 1.51<br />
6 29.6 0.05 133 3.9 0.11 1.03 1.37<br />
7 29.8 0.037 155 3.7 0.11 1.03 1.42<br />
8 32.7 0.07 124 3.3 0.11 1 1.5<br />
9 32.4 0.071 122 3.4 0.11 1 1.49<br />
10 29.1 0.042 142 3.7 0.11 1.02 1.39<br />
11 30 0.028 179 3.6 0.11 1.04 1.49<br />
12 31.7 0.05 142 3.6 0.11 1.02 1.4<br />
13 31.5 0.034 171 3.7 0.11 1.02 1.42<br />
14 29.8 0.034 161 3.7 0.11 1.02 1.42<br />
15 32.6 0.062 131 3.1 0.1 1 1.56<br />
16 31.9 0.047 147 3.8 0.11 1.03 1.38<br />
17 32.4 0.042 159 3.8 0.11 1.03 1.38<br />
18 27.1 0.028 160 3.5 0.1 1.02 1.44<br />
19 26.2 0.024 171 3.6 0.1 1.02 1.44<br />
20 31.2 0.036 171 3.7 0.11 1.02 1.41<br />
Toplam (χ)<br />
Aritmetik<br />
604.2 0.834 3051 71.7 2.13 20.36 28.75<br />
Ortalama 30.21 0.0417 152.55 3.585 0.1065 1.018 1.4375<br />
(⎺χ )<br />
Standart<br />
Sapma (σ)<br />
Varyans<br />
(σ 2 )<br />
1.97188<br />
3.88832<br />
0.01367<br />
0.00019<br />
17.9105<br />
320.787<br />
0.1927<br />
0.03713<br />
0.00489<br />
2.4E-05<br />
0.01196<br />
0.05169<br />
0.00014 0.00267
Çizelge 4.10. Gri spor ceketin iç tabakasının arka yüzünün (% 100 Naylon) termal<br />
yalıtım değerleri<br />
Parametre<br />
Test No (n)<br />
λ<br />
Wm -1 K -1<br />
10 -3<br />
a<br />
m 2 s -1<br />
10 -6<br />
b<br />
Wm -2 s 1/2<br />
K -1<br />
90<br />
r<br />
Km 2 W -1<br />
h<br />
mm<br />
p<br />
1<br />
qs<br />
Wm -2<br />
1 25.6 0.031 145 4 0.1 1.02 1.36<br />
2 29.3 0.053 127 3.5 0.1 1 1.47<br />
3 25.1 0.042 123 4.1 0.1 1.01 1.33<br />
4 27.8 0.04 139 3.4 0.1 1 1.48<br />
5 28.5 0.064 112 3.3 0.1 1 1.5<br />
6 25.5 0.026 159 3.7 0.1 1.03 1.41<br />
7 29 0.034 159 3.7 0.11 1.02 1.4<br />
8 28.1 0.058 117 3.4 0.1 1 1.48<br />
9 26.2 0.031 150 3.6 0.1 1.02 1.41<br />
10 29.6 0.034 160 3.7 0.11 1.02 1.42<br />
11 26 0.026 160 3.7 0.1 1.01 1.41<br />
12 28.3 0.032 159 3.4 0.1 1 1.5<br />
13 28 0.028 168 3.6 0.1 1.03 1.44<br />
14 27.6 0.027 168 3.7 0.1 1.02 1.41<br />
15 27.7 0.025 175 3.7 0.1 1.02 1.42<br />
16 29 0.047 134 3.5 0.1 1 1.46<br />
17 31.1 0.082 109 3.5 0.11 1 1.44<br />
18 27.7 0.032 156 3.7 0.1 1.02 1.39<br />
19 28.3 0.028 170 3.8 0.11 1.03 1.38<br />
20 29.1 0.029 171 3.5 0.1 1.02 1.45<br />
Toplam (χ)<br />
Aritmetik<br />
557.5 0.769 2961 72.5 2.04 20.27 28.56<br />
Ortalama 27.875 0.03845 148.05 3.625 0.102 1.0135 1.428<br />
(⎺χ )<br />
Standart<br />
Sapma (σ)<br />
Varyans<br />
(σ 2 )<br />
1.54302<br />
2.38092<br />
0.01521<br />
0.00023<br />
21.015<br />
441.629<br />
0.19967<br />
0.03987<br />
0.0041<br />
1.7E-05<br />
0.01137<br />
0.04561<br />
0.00013 0.00208
4.1.3. %100 PES/PU membranlı yeşil spor ceketin termal yalıtım değerleri<br />
Çizelge 4.11. Yeşil spor ceketin dış tabakasının ön yüzünün termal yalıtım değerleri<br />
Parametre<br />
Test No (n)<br />
λ<br />
Wm -1 K -1<br />
10 -3<br />
a<br />
m 2 s -1<br />
10 -6<br />
b<br />
Wm -2 s 1/2<br />
K -1<br />
91<br />
r<br />
Km 2 W -1<br />
h<br />
mm<br />
p<br />
1<br />
qs<br />
Wm -2<br />
1 40.4 0.041 200 3.5 0.14 1.03 1.46<br />
2 43.5 0.045 206 3.3 0.14 1 1.49<br />
3 43.8 0.047 201 3.1 0.14 1 1.55<br />
4 42.2 0.05 189 3.4 0.14 1 1.48<br />
5 39.3 0.039 198 3.8 0.15 1.04 1.39<br />
6 41.5 0.052 183 3.4 0.14 1 1.44<br />
7 41.2 0.043 197 3.6 0.15 1.03 1.41<br />
8 39.4 0.036 208 3.8 0.15 1.03 1.38<br />
9 42 0.057 177 3.6 0.15 1 1.43<br />
10 39.7 0.047 184 3.4 0.14 1 1.47<br />
11 39.2 0.037 205 3.6 0.14 1.03 1.42<br />
12 40.5 0.039 206 3.7 0.15 1.03 1.41<br />
13 41.6 0.036 220 3.6 0.15 1.02 1.43<br />
14 42.3 0.044 202 3.4 0.14 1 1.47<br />
15 39.7 0.046 186 3.9 0.15 1.04 1.36<br />
16 41.1 0.041 203 3.6 0.15 1.03 1.41<br />
17 40.7 0.04 202 3.7 0.15 1.03 1.42<br />
18 41.2 0.035 219 3.6 0.15 1.04 1.44<br />
19 38.7 0.034 208 3.7 0.14 1.03 1.42<br />
20 39.6 0.037 206 3.6 0.14 1 1.42<br />
Toplam (χ)<br />
Aritmetik<br />
817.6 0.846 4000 71.3 2.9 20.38 28.7<br />
Ortalama 40.88 0.0423 200 3.565 0.145 1.019 1.435<br />
(⎺χ )<br />
Standart<br />
Sapma (σ)<br />
Varyans<br />
(σ 2 )<br />
1.42629<br />
2.03432<br />
0.00618<br />
3.8E-05<br />
11.3416<br />
128.632<br />
0.18994<br />
0.03608<br />
0.00513<br />
2.6E-05<br />
0.01651<br />
0.04286<br />
0.00027 0.00184
Çizelge 4.12. Yeşil spor ceketin dış tabakasının arka yüzünün termal yalıtım<br />
değerleri<br />
Parametre<br />
Test No (n)<br />
λ<br />
Wm -1 K -1<br />
10 -3<br />
a<br />
m 2 s -1<br />
10 -6<br />
b<br />
Wm -2 s 1/2<br />
K -1<br />
92<br />
r<br />
Km 2 W -1<br />
h<br />
mm<br />
p<br />
1<br />
qs<br />
Wm -2<br />
1 43.7 0.022 294 3.1 0.14 1.18 1.87<br />
2 42.2 0.03 242 3.5 0.15 1.19 1.72<br />
3 43 0.024 278 3.5 0.15 1.25 1.83<br />
4 44.2 0.027 268 3.5 0.16 1.22 1.77<br />
5 44.4 0.024 285 3.2 0.14 1.27 1.87<br />
6 43.8 0.03 253 3.4 0.15 1.22 1.81<br />
7 44.1 0.026 272 3.5 0.16 1.23 1.77<br />
8 43.6 0.022 295 3.3 0.14 1.23 1.87<br />
9 45.8 0.023 302 3.4 0.16 1.19 1.77<br />
10 44.8 0.034 244 3.5 0.16 1.2 1.74<br />
11 44.5 0.03 255 3.2 0.14 1.17 1.77<br />
12 43.2 0.024 279 3.3 0.14 1.16 1.75<br />
13 42.4 0.025 270 3.4 0.14 1.23 1.83<br />
14 41.6 0.027 255 3.4 0.14 1.2 1.8<br />
15 40.6 0.023 270 3.5 0.14 1.21 1.74<br />
16 41.9 0.018 313 3.2 0.14 1.33 1.81<br />
17 40.9 0.021 281 3.5 0.14 1.15 1.68<br />
18 42.2 0.027 256 3.5 0.15 1.2 1.73<br />
19 42.4 0.022 289 3.2 0.14 1.14 1.76<br />
20 40.7 0.022 271 3.5 0.14 1.2 1.75<br />
Toplam (χ)<br />
Aritmetik<br />
860 0.501 5472 67.6 2.92 24.17 35.64<br />
Ortalama 43 0.02505 273.6 3.38 0.146 1.2085 1.782<br />
(⎺χ )<br />
Standart<br />
Sapma (σ)<br />
Varyans<br />
(σ 2 )<br />
1.45277<br />
2.11053<br />
0.00385<br />
1.5E-05<br />
19.2911<br />
372.147<br />
0.13611<br />
0.01853<br />
0.00821<br />
6.7E-05<br />
0.04332<br />
0.05297<br />
0.00188 0.00281
Çizelge 4.13. Yeşil spor ceketin iç tabakasının ön (%100 PU) yüzünün termal yalıtım<br />
değerleri<br />
Parametre<br />
Test No (n)<br />
λ<br />
Wm -1 K -1<br />
10 -3<br />
a<br />
m 2 s -1<br />
10 -6<br />
b<br />
Wm -2 s 1/2<br />
K -1<br />
93<br />
r<br />
Km 2 W -1<br />
h<br />
mm<br />
p<br />
1<br />
qs<br />
Wm -2<br />
1 28 0.029 165 3.6 0.1 1.03 1.43<br />
2 27.6 0.029 161 3.7 0.1 1.02 1.41<br />
3 26.9 0.063 107 3.3 0.09 1 1.5<br />
4 28.3 0.058 118 3.1 0.09 1 1.57<br />
5 26.3 0.03 151 3.6 0.1 1.02 1.41<br />
6 27.1 0.023 179 3.5 0.1 1.03 1.47<br />
7 24.6 0.025 157 3.6 0.09 1.02 1.43<br />
8 24.6 0.021 171 3.6 0.09 1.03 1.44<br />
9 24.7 0.025 157 3.6 0.09 1.03 1.43<br />
10 24.2 0.023 158 3.7 0.09 1.02 1.41<br />
11 29.5 0.039 150 3.5 0.1 1 1.48<br />
12 29.4 0.042 144 3.7 0.1 1.02 1.39<br />
13 27.7 0.036 146 3.7 0.1 1.01 1.41<br />
14 28.1 0.027 173 3.6 0.1 1.02 1.43<br />
15 27.3 0.037 142 3.7 0.1 1.02 1.38<br />
16 29.9 0.038 153 3.4 0.1 1 1.48<br />
17 30.6 0.071 114 3.3 0.1 1 1.48<br />
18 27.6 0.032 155 3.7 0.1 1.02 1.4<br />
19 29.4 0.024 191 3.7 0.1 1.01 1.4<br />
20 27.9 0.029 164 3.7 0.1 1.04 1.43<br />
Toplam (χ)<br />
Aritmetik<br />
549.7 0.701 3056 71.3 1.94 20.34 28.78<br />
Ortalama 27.485 0.03505 152.8 3.565 0.097 1.017 1.439<br />
(⎺χ )<br />
Standart<br />
Sapma (σ)<br />
Varyans<br />
(σ 2 )<br />
1.8582<br />
3.45292<br />
0.01395<br />
0.00019<br />
20.9752<br />
439.958<br />
0.16944<br />
0.02871<br />
0.0047<br />
2.2E-05<br />
0.01218<br />
0.04564<br />
0.00015 0.00208
Çizelge 4.14. Yeşil spor ceketin iç tabakasının arka yüzünün (%100 PES) termal<br />
yalıtım değerleri<br />
Parametre<br />
Test No (n)<br />
λ<br />
Wm -1 K -1<br />
10 -3<br />
a<br />
m 2 s -1<br />
10 -6<br />
b<br />
Wm -2 s 1/2<br />
K -1<br />
94<br />
r<br />
Km 2 W -1<br />
h<br />
mm<br />
p<br />
1<br />
qs<br />
Wm -2<br />
1 27.7 0.044 133 3.7 0.1 1.03 1.45<br />
2 25.6 0.027 157 3.7 0.1 1.01 1.4<br />
3 29.7 0.042 145 3.7 0.11 1.02 1.4<br />
4 28.2 0.034 154 3.4 0.1 1.01 1.46<br />
5 26.3 0.034 143 3.9 0.1 1.01 1.35<br />
6 30 0.043 144 3.6 0.11 1.02 1.41<br />
7 29.9 0.052 130 3.6 0.11 1.03 1.44<br />
8 31.7 0.055 135 3.4 0.11 1 1.46<br />
9 32.3 0.064 130 3.2 0.1 1 1.55<br />
10 30.7 0.039 155 3.5 0.11 1.03 1.44<br />
11 29.8 0.034 161 3.7 0.11 1.01 1.41<br />
12 31.9 0.091 106 3 0.1 1 1.59<br />
13 29.4 0.061 119 3.5 0.1 1 1.42<br />
14 30.6 0.034 165 3.5 0.11 1.02 1.44<br />
15 30.5 0.036 162 3.6 0.11 1.03 1.44<br />
16 28.4 0.036 151 3.6 0.1 1.03 1.43<br />
17 30.9 0.033 169 3.1 0.1 1.02 1.55<br />
18 30 0.048 137 3.6 0.11 1.01 1.42<br />
19 31.3 0.077 113 3.3 0.1 1 1.53<br />
20 33.7 0.037 176 3 0.1 1 1.58<br />
Toplam (χ)<br />
Aritmetik<br />
598.6 0.921 2885 69.6 2.09 20.28 29.17<br />
Ortalama 29.93 0.04605 144.25 3.48 0.1045 1.014 1.4585<br />
(⎺χ)<br />
Standart<br />
Sapma (σ)<br />
Varyans<br />
(σ 2 )<br />
1.96846<br />
3.87484<br />
0.01642<br />
0.00027<br />
18.94<br />
358.724<br />
0.24836<br />
0.06168<br />
0.0051<br />
2.6E-05<br />
0.01188<br />
0.06588<br />
0.00014 0.00434
4.1.3. %100 Pamuk membranlı kırmızı spor ceketin termal yalıtım değerleri<br />
Çizelge 4.15. Kırmızı spor ceketin dış tabakasının ön yüzünün termal yalıtım<br />
değerleri<br />
Parametre<br />
Test No (n)<br />
λ<br />
Wm -1 K -1<br />
10 -3<br />
a<br />
m 2 s -1<br />
10 -6<br />
b<br />
Wm -2 s 1/2<br />
K -1<br />
95<br />
r<br />
Km 2 W -1<br />
h<br />
mm<br />
p<br />
1<br />
qs<br />
Wm -2<br />
1 44.7 0.029 261 4.9 0.22 1.03 1.27<br />
2 43.4 0.048 197 4.8 0.21 1.05 1.24<br />
3 48.4 0.08 171 4.6 0.22 1 1.26<br />
4 49.2 0.075 180 4.6 0.22 1 1.27<br />
5 46.4 0.069 177 4.7 0.22 1 1.2<br />
6 47.7 0.059 196 4.3 0.2 1 1.36<br />
7 51.2 0.022 343 4.1 0.21 1.05 1.41<br />
8 50.8 0.025 324 4.1 0.21 1.04 1.39<br />
9 46.4 0.064 183 5 0.23 1.02 1.18<br />
10 45.8 0.056 193 4.6 0.21 1 1.27<br />
11 52.1 0.056 220 4.2 0.22 1 1.34<br />
12 44.8 0.09 149 4.7 0.21 1 1.24<br />
13 47.6 0.064 189 4.6 0.22 1 1.27<br />
14 48.5 0.053 211 4.8 0.23 1 1.23<br />
15 47.9 0.051 213 4.1 0.2 1 1.34<br />
16 50.2 0.063 200 4.6 0.23 1 1.27<br />
17 46.4 0.052 203 5 0.23 1.05 1.2<br />
18 49.9 0.063 199 4.5 0.22 1 1.26<br />
19 49.5 0.049 223 4.5 0.22 1 1.26<br />
20 51.2 0.049 231 4.5 0.23 1 1.28<br />
Toplam (χ)<br />
Aritmetik<br />
962.1 1.117 4263 91.2 4.36 20.24 25.54<br />
Ortalama 48.105 0.05585 213.15 4.56 0.218 1.012 1.277<br />
(⎺χ)<br />
Standart<br />
Sapma (σ)<br />
Varyans<br />
(σ 2 )<br />
2.4336403<br />
5.9226052<br />
0.017098<br />
0.000292<br />
47.6459<br />
3<br />
2270.13<br />
4<br />
0.281724<br />
0.079368<br />
0.00951<br />
5<br />
9.05E-<br />
05<br />
0.01989<br />
45<br />
0.00039<br />
58<br />
0.06182<br />
0.00382
Çizelge 4.16. Kırmızı spor ceketin dış tabakasının arka yüzünün termal yalıtım<br />
değerleri<br />
Parametre<br />
Test No (n)<br />
λ<br />
Wm -1 K -1<br />
10 -3<br />
a<br />
m 2 s -1<br />
10 -6<br />
b<br />
Wm -2 s 1/2<br />
K -1<br />
96<br />
r<br />
Km 2 W -1<br />
h<br />
mm<br />
p<br />
1<br />
qs<br />
Wm -2<br />
1 49 0.021 342 4.6 0.22 1.25 1.57<br />
2 49.2 0.033 270 4.3 0.21 1.2 1.61<br />
3 46.9 0.015 382 4.6 0.22 1.37 1.72<br />
4 49.2 0.018 372 4.6 0.22 1.39 1.76<br />
5 49.7 0.026 308 4.2 0.21 1.44 1.88<br />
6 49.9 0.015 402 4.1 0.2 1.35 1.81<br />
7 50.3 0.027 308 4.7 0.24 1.58 1.9<br />
8 46.7 0.025 298 4.9 0.23 1.58 1.84<br />
9 46.5 0.025 294 4.8 0.22 1.48 1.74<br />
10 53.3 0.032 300 4 0.21 1.11 1.53<br />
11 50 0.029 292 4.5 0.22 1.41 1.81<br />
12 52.4 0.029 309 4.3 0.22 1.37 1.8<br />
13 54.2 0.026 337 4 0.22 1.36 1.88<br />
14 52.9 0.024 340 4.2 0.22 1.47 1.95<br />
15 51.1 0.023 334 4.4 0.22 1.42 1.86<br />
16 44 0.023 289 5.1 0.22 1.45 1.65<br />
17 50.3 0.03 291 4.5 0.22 1.43 1.84<br />
18 47.3 0.016 378 4.4 0.21 1.36 1.73<br />
19 47.3 0.013 415 4.5 0.21 1.53 1.96<br />
20 49.9 0.029 293 4.4 0.22 1.42 1.86<br />
Toplam (χ)<br />
Aritmetik<br />
990.1 0.479 6554 89.1 4.36 27.97 35.7<br />
Ortalama 49.505 0.02395 327.7 4.455 0.218 1.3985 1.785<br />
(⎺χ )<br />
Standart<br />
Sapma (σ)<br />
Varyans<br />
(σ 2 )<br />
2.5640172<br />
6.57418421<br />
0.005934<br />
3.52E-05<br />
42.07024 0.289237 0.008335<br />
1769.905 0.083658 6.95E-05<br />
0.11540<br />
66<br />
0.01331<br />
87<br />
0.12094<br />
0.01463
4.1.3. Dokusuz ara yüzeyli termoaktif ceketin termal yalıtım değerleri<br />
Çizelge 4.17. Termoaktif ceketin dış tabakasının ön yüzünün (%100 PES) termal<br />
yalıtım değerleri<br />
Parametre<br />
Test No (n)<br />
λ<br />
Wm -1 K -1<br />
10 -3<br />
a<br />
m 2 s -1<br />
10 -6<br />
b<br />
Wm -<br />
2 s 1/2 K -1<br />
97<br />
r<br />
Km 2 W -1<br />
h<br />
mm<br />
p<br />
1<br />
qs<br />
Wm -2<br />
1 53.7 0.028 188 4.7 0.25 1 1.23<br />
2 52.6 0.103 164 4.8 0.25 1 1.22<br />
3 53.8 0.068 206 4.7 0.25 1 1.25<br />
4 49.2 0.063 301 5 0.24 1.06 1.21<br />
5 52.3 0.073 193 4.7 0.24 1 1.25<br />
6 48.1 0.062 193 4.9 0.24 1 1.2<br />
7 49.8 0.075 182 4.8 0.24 1 1.24<br />
8 52.1 0.117 152 4.7 0.24 1 1.25<br />
9 54.2 0.076 215 4.8 0.26 1 1.23<br />
10 59.1 0.051 263 4.1 0.24 1.04 1.4<br />
11 55 0.086 188 4.8 0.26 1 1.22<br />
12 52 0.057 217 4.7 0.24 1 1.25<br />
13 52.1 0.071 195 4.8 0.25 1 1.23<br />
14 49.1 0.28 293 4.8 0.24 1.04 1.24<br />
15 48.8 0.034 263 4.9 0.24 1.03 1.24<br />
16 50.5 0.068 194 4.7 0.24 1 1.24<br />
17 54.7 0.073 202 4.5 0.24 1 1.27<br />
18 48.8 0.047 225 4.7 0.23 1 1.24<br />
19 50 0.09 166 4.8 0.24 1 1.22<br />
20 48.1 0.075 176 4.8 0.23 1.51 1.21<br />
Toplam 1034 1.651 4176 94.7 4.86 20.68 24.84<br />
(χ)<br />
Aritmetik<br />
Ortalama<br />
(⎺χ )<br />
Standart<br />
Sapma (σ)<br />
Varyans<br />
(σ 2 )<br />
51.7<br />
2.852331<br />
8.135789<br />
0.08255<br />
0.050068<br />
0.002507<br />
208.8<br />
41.372<br />
1711.6<br />
42<br />
4.735<br />
0.181442<br />
0.032921<br />
0.243<br />
0.0080<br />
6.5E-<br />
05<br />
1.034<br />
0.1134<br />
0.0128<br />
1.242<br />
0.0408<br />
0.0016
Çizelge 4.18. Termoaktif ceketin dış tabakasının arka yüzünün (%100 PU) termal<br />
yalıtım değerleri<br />
Parametre<br />
Test No (n)<br />
λλ<br />
λ<br />
Wm -1 K -1<br />
10 -3<br />
a<br />
m 2 s -1<br />
10 -6<br />
b<br />
Wm -<br />
2 s 1/2 K -1<br />
98<br />
r<br />
Km 2 W -1<br />
h<br />
mm<br />
p<br />
1<br />
qs<br />
Wm -2<br />
1 51.8 0.028 312 4.7 0.24 1.6 1.88<br />
2 52.2 0.031 298 4.8 0.25 1.54 1.96<br />
3 54 0.032 301 4.7 0.25 1.63 1.93<br />
4 52.2 0.016 414 4.7 0.24 1.61 2.02<br />
5 51.2 0.027 310 4.8 0.24 1.6 1.98<br />
6 47.1 0.015 389 4.9 0.23 1.44 1.94<br />
7 50.4 0.028 300 4.3 0.22 1.72 1.88<br />
8 54.5 0.023 360 4.6 0.25 1.66 2.16<br />
9 56.6 0.023 373 4.3 0.24 1.64 2.18<br />
10 54.4 0.023 359 4.4 0.24 1.53 2.13<br />
11 53.2 0.03 309 4.6 0.24 1.64 1.94<br />
12 50.1 0.016 399 4.9 0.24 1.72 2.09<br />
13 51.6 0.017 399 4.7 0.24 1.68 2.04<br />
14 52.6 0.023 345 4.4 0.26 1.53 1.99<br />
15 51.3 0.017 395 4.6 0.24 1.56 1.92<br />
16 54.4 0.026 339 4.7 0.26 1.78 2.19<br />
17 51.8 0.014 435 4.5 0.23 1.69 2.15<br />
18 50.7 0.016 406 4.6 0.23 1.65 2.06<br />
19 49.1 0.014 410 4.7 0.23 1.64 2.01<br />
20 52.1 0.023 389 4.6 0.24 1.66 2.11<br />
Toplam (χ)<br />
Aritmetik<br />
1041.3 0.442 7242 92.5 4.81 32.52 40.56<br />
Ortalama 52.065 0.0221 362.1 4.625 0.2405 1.626 2.028<br />
(⎺χ )<br />
Standart<br />
Sapma (σ)<br />
Varyans<br />
(σ 2 )<br />
2.132277<br />
4.546605<br />
0.00606<br />
3.67E-05<br />
44.829<br />
38<br />
2009.6<br />
74<br />
0.174341<br />
0.030395<br />
0.00998<br />
6<br />
9.97E-<br />
05<br />
0.0789<br />
0.00622<br />
0.100<br />
0.010
EK-2<br />
4.3.1. Vücuttaki nem oranı %90-100 oluncaya dek süren deney sonuçları<br />
1) Tarım ve orman işçileri için nefes alınabilir kumaşlardan oluşmuş <strong>koruyucu</strong><br />
giysi<br />
Sensör 1 (Giysi tabakaları arasında)<br />
Değer<br />
65<br />
60<br />
55<br />
50<br />
45<br />
40<br />
35<br />
30<br />
25<br />
20<br />
15<br />
10<br />
5<br />
0<br />
10:30:00 AM<br />
10:31:30 AM<br />
10:33:00 AM<br />
10:34:30 AM<br />
10:36:00 AM<br />
10:37:30 AM<br />
10:39:00 AM<br />
10:40:30 AM<br />
10:42:00 AM<br />
10:43:30 AM<br />
10:45:00 AM<br />
10:46:30 AM<br />
10:48:00 AM<br />
10:49:30 AM<br />
Zaman<br />
Şekil 4.24. Giysi tabakaları arasındaki sıcaklık-nem değişimleri<br />
99<br />
Relatif<br />
rutubet (%)<br />
Sıcaklık<br />
(oC)
Sensör 2 (sırt bölgesinde)<br />
Değer<br />
110<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
10:30:00 AM<br />
10:31:30 AM<br />
10:33:00 AM<br />
10:34:30 AM<br />
10:36:00 AM<br />
10:37:30 AM<br />
10:39:00 AM<br />
10:40:30 AM<br />
10:42:00 AM<br />
10:43:30 AM<br />
10:45:00 AM<br />
10:46:30 AM<br />
10:48:00 AM<br />
10:49:30 AM<br />
Zaman<br />
Şekil 4.25. Sırt bölgesindeki sıcaklık-nem değişimleri<br />
Sensör 3 (göğüs bölgesinde)<br />
Değer<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
10:30:00 AM<br />
10:31:30 AM<br />
10:33:00 AM<br />
10:34:30 AM<br />
10:36:00 AM<br />
10:37:30 AM<br />
10:39:00 AM<br />
10:40:30 AM<br />
10:42:00 AM<br />
10:43:30 AM<br />
10:45:00 AM<br />
10:46:30 AM<br />
10:48:00 AM<br />
10:49:30 AM<br />
Zaman<br />
Şekil 4.26. Göğüs bölgesindeki sıcaklık-nem değişimleri<br />
100<br />
Relatif rutubet<br />
(%)<br />
Sıcaklık (oC)<br />
Relatif nem<br />
(%)<br />
Sıcaklık (oC)
2)Kalın kazak üzerine giyilen gri ceket<br />
Sensör 1 (Giysi tabakaları arasında)<br />
Değer<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
11:10:00 AM<br />
11:13:00 AM<br />
11:16:00 AM<br />
11:19:00 AM<br />
11:22:00 AM<br />
11:25:00 AM<br />
11:28:00 AM<br />
11:31:00 AM<br />
11:34:00 AM<br />
11:37:00 AM<br />
11:40:00 AM<br />
11:43:00 AM<br />
11:46:00 AM<br />
11:49:00 AM<br />
Zaman<br />
Şekil 4.27. Giysi tabakaları arasındaki sıcaklık-nem değişimleri<br />
Sensör 2 (Sırt bölgesinde)<br />
Değer<br />
110<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
11:10:00 AM<br />
11:13:00 AM<br />
11:16:00 AM<br />
11:19:00 AM<br />
11:22:00 AM<br />
11:25:00 AM<br />
11:28:00 AM<br />
11:31:00 AM<br />
Zaman<br />
Şekil 4.28. Sırt bölgesindeki sıcaklık-nem değişimleri<br />
11:34:00 AM<br />
11:37:00 AM<br />
11:40:00 AM<br />
101<br />
11:43:00 AM<br />
11:46:00 AM<br />
11:49:00 AM<br />
Relatif nem (%)<br />
Sıcaklık (oC)<br />
Relatif nem(%)<br />
Sıcaklık (oC)
Sensör 3 (Göğüs bölgesinde)<br />
Değer<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
11:10:00 AM<br />
11:13:00 AM<br />
11:16:00 AM<br />
11:19:00 AM<br />
11:22:00 AM<br />
11:25:00 AM<br />
11:28:00 AM<br />
11:31:00 AM<br />
11:34:00 AM<br />
11:37:00 AM<br />
11:40:00 AM<br />
11:43:00 AM<br />
11:46:00 AM<br />
11:49:00 AM<br />
Zaman<br />
Şekil 4.29. Göğüs bölgesindeki sıcaklık-nem değişimleri<br />
3) Yeşil spor ceket<br />
Sensör 1 (Giysi tabakaları arasında)<br />
Değer<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
10:23:00 AM<br />
10:27:00 AM<br />
10:31:00 AM<br />
10:35:00 AM<br />
10:39:00 AM<br />
10:43:00 AM<br />
10:47:00 AM<br />
10:51:00 AM<br />
Zaman<br />
Şekil 4.30. Giysi tabakaları arasındaki sıcaklık-nem değişimleri<br />
10:55:00 AM<br />
10:59:00 AM<br />
102<br />
11:03:00 AM<br />
11:07:00 AM<br />
11:11:00 AM<br />
11:15:00 AM<br />
Relatif nem (%)<br />
Sıcaklık (oC)<br />
Relatif nem<br />
(%)<br />
Sıcaklık (oC)
103<br />
Şekil 4.32. Göğüs bölgesindeki sıcaklık-nem değişimleri<br />
Zaman<br />
10:23:00 AM<br />
10:26:30 AM<br />
10:30:00 AM<br />
10:33:30 AM<br />
10:37:00 AM<br />
10:40:30 AM<br />
10:44:00 AM<br />
10:47:30 AM<br />
10:51:00 AM<br />
10:54:30 AM<br />
10:58:00 AM<br />
11:01:30 AM<br />
11:05:00 AM<br />
11:08:30 AM<br />
11:12:00 AM<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
Sıcaklık<br />
(oC)<br />
Değer<br />
Relatif nem<br />
(%)<br />
Sensör 3 (Göğüs bölgesinde)<br />
Şekil 4.31. Sırt bölgesindeki sıcaklık-nem değişimleri<br />
Zaman<br />
10:23:00 AM<br />
10:26:30 AM<br />
10:30:00 AM<br />
10:33:30 AM<br />
10:37:00 AM<br />
10:40:30 AM<br />
10:44:00 AM<br />
10:47:30 AM<br />
10:51:00 AM<br />
10:54:30 AM<br />
10:58:00 AM<br />
11:01:30 AM<br />
11:05:00 AM<br />
11:08:30 AM<br />
11:12:00 AM<br />
Değer<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
Relatif nem<br />
(%)<br />
Sıcaklık (oC)<br />
Sensör 2 (Sırt bölgesinde)
4) Kırmızı spor ceket<br />
Sensör 1 (Giysi tabakaları arasında)<br />
Değer<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
11:27:00 AM<br />
11:31:30 AM<br />
11:36:00 AM<br />
11:40:30 AM<br />
11:45:00 AM<br />
11:49:30 AM<br />
11:54:00 AM<br />
11:58:30 AM<br />
Zaman<br />
Şekil 4.33. Giysi tabakaları arasındaki sıcaklık-nem değişimleri<br />
Sensör 2 (Sırt bölgesinde)<br />
Değer<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
11:27:00 AM<br />
11:31:30 AM<br />
11:36:00 AM<br />
11:40:30 AM<br />
11:45:00 AM<br />
11:49:30 AM<br />
11:54:00 AM<br />
12:03:00 PM<br />
11:58:30 AM<br />
Zaman<br />
12:07:30 PM<br />
12:03:00 PM<br />
104<br />
12:12:00 PM<br />
12:07:30 PM<br />
12:16:30 PM<br />
12:12:00 PM<br />
12:21:00 PM<br />
12:16:30 PM<br />
Şekil 4.34. Sırt bölgesindeki sıcaklık-nem değişimleri<br />
12:25:30 PM<br />
12:21:00 PM<br />
12:25:30 PM<br />
Relatif nem<br />
(%)<br />
Sıcaklık (oC)<br />
Relatif nem<br />
(%)<br />
Sıcaklık (%)
Sensör 3 (Göğüs bölgesinde)<br />
Değer<br />
110<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
11:27:00 AM<br />
11:31:15 AM<br />
11:35:30 AM<br />
11:39:45 AM<br />
11:44:00 AM<br />
11:48:15 AM<br />
11:52:30 AM<br />
11:56:45 AM<br />
12:01:00 PM<br />
Zaman<br />
Şekil 4.35. Göğüs bölgesindeki sıcaklık-nem değişimleri<br />
5) İnce pamuklu t-shirt üzerine giyilen gri spor ceket<br />
Sensör 1 (Giysi tabakaları arasında)<br />
Değer<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
10:19:00 AM<br />
10:21:45 AM<br />
10:24:30 AM<br />
10:27:15 AM<br />
10:30:00 AM<br />
10:32:45 AM<br />
10:35:30 AM<br />
10:38:15 AM<br />
10:41:00 AM<br />
10:43:45 AM<br />
Zaman<br />
Şekil 4.36. Giysi tabakaları arasındaki sıcaklık-nem değişimleri<br />
12:05:15 PM<br />
10:46:30 AM<br />
12:09:30 PM<br />
105<br />
10:49:15 AM<br />
12:13:45 PM<br />
10:52:00 AM<br />
12:18:00 PM<br />
10:54:45 AM<br />
12:22:15 PM<br />
10:57:30 AM<br />
12:26:30 PM<br />
11:00:15 AM<br />
11:03:00 AM<br />
Relatif nem (%)<br />
Sıcaklık (oC)<br />
Relatif<br />
nem(%)<br />
Sıcaklık (oC)
Sensör 2 (Sırt bölgesinde)<br />
Değer<br />
110<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
10:19:00 AM<br />
10:21:45 AM<br />
10:24:30 AM<br />
10:27:15 AM<br />
10:30:00 AM<br />
10:32:45 AM<br />
10:35:30 AM<br />
10:38:15 AM<br />
10:41:00 AM<br />
10:43:45 AM<br />
10:46:30 AM<br />
10:49:15 AM<br />
10:52:00 AM<br />
10:54:45 AM<br />
10:57:30 AM<br />
11:00:15 AM<br />
11:03:00 AM<br />
Zaman<br />
Şekil 4.37. Sırt bölgesindeki sıcaklık-nem değişimleri<br />
Sensör 3 (Göğüs bölgesinde)<br />
Değer<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
10:19:00 AM<br />
10:22:15 AM<br />
10:25:30 AM<br />
10:28:45 AM<br />
10:32:00 AM<br />
10:35:15 AM<br />
10:38:30 AM<br />
10:41:45 AM<br />
10:45:00 AM<br />
10:48:15 AM<br />
10:51:30 AM<br />
10:54:45 AM<br />
10:58:00 AM<br />
11:01:15 AM<br />
Zaman<br />
Şekil 4.38. Göğüs bölgesindeki sıcaklık-nem değişimleri<br />
106<br />
Relatif<br />
nem(%)<br />
Sıcaklık<br />
(oC)<br />
Relatif nem<br />
(%)<br />
Sıcaklık<br />
(oC)
6) Dokusuz yüzeyli termoaktif ceket<br />
Sensör 1 (Giysi tabakaları arasında)<br />
Değer<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
12:46:00 AM<br />
12:49:00 AM<br />
12:52:00 AM<br />
12:55:00 AM<br />
12:58:00 AM<br />
1:01:00 AM<br />
1:04:00 AM<br />
1:07:00 AM<br />
Zaman<br />
Şekil 4.39. Giysi tabakaları arasındaki sıcaklık-nem değişimleri<br />
Sensör 2 (Sırt bölgesinde)<br />
Değer<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
12:46:00 AM<br />
12:49:15 AM<br />
12:52:30 AM<br />
12:55:45 AM<br />
12:59:00 AM<br />
1:02:15 AM<br />
1:05:30 AM<br />
1:08:45 AM<br />
Zaman<br />
Şekil 4.40. Sırt bölgesindeki sıcaklık-nem değişimleri<br />
1:10:00 AM<br />
1:12:00 AM<br />
1:13:00 AM<br />
1:15:15 AM<br />
1:16:00 AM<br />
1:18:30 AM<br />
107<br />
1:19:00 AM<br />
1:21:45 AM<br />
1:22:00 AM<br />
1:25:00 AM<br />
1:25:00 AM<br />
Relatif nem (%)<br />
Sıcaklık (oC)<br />
Relatif nem (%)<br />
Sıcaklık (oC)
Sensör 3 (Göğüs bölgesinde)<br />
Değer<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
12:46:00 AM<br />
12:49:15 AM<br />
12:52:30 AM<br />
12:55:45 AM<br />
12:59:00 AM<br />
1:02:15 AM<br />
1:05:30 AM<br />
1:08:45 AM<br />
Zaman<br />
Şekil 4.41. Göğüs bölgesindeki sıcaklık-nem değişimleri<br />
1:12:00 AM<br />
1:15:15 AM<br />
108<br />
1:18:30 AM<br />
1:21:45 AM<br />
1:25:00 AM<br />
Relatif rutubet (%)<br />
Sıcaklık (oC)
EK-3<br />
4.3.2. Belirli bir süre aktivite ve dinlenme şeklinde yapılan deney sonuçları<br />
1) Tarım ve orman işçileri için nefes alınabilir kumaşlardan oluşmuş <strong>koruyucu</strong><br />
giysi<br />
Sensör 1 (Giysi tabakaları arasında)<br />
Değer<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
3:53:00 AM<br />
3:55:45 AM<br />
3:58:30 AM<br />
4:01:15 AM<br />
4:04:00 AM<br />
4:06:45 AM<br />
4:09:30 AM<br />
4:12:15 AM<br />
4:15:00 AM<br />
Zaman<br />
Şekil 4.41. Giysi tabakaları arasındaki sıcaklık-nem değişimleri<br />
Sensör 2 (sırt bölgesinde)<br />
Değer<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
3:53:00 AM<br />
3:56:00 AM<br />
3:59:00 AM<br />
4:02:00 AM<br />
4:05:00 AM<br />
4:08:00 AM<br />
4:11:00 AM<br />
4:14:00 AM<br />
4:17:00 AM<br />
Zaman<br />
Şekil 4.42. Sırt bölgesindeki sıcaklık-nem değişimleri<br />
4:17:45 AM<br />
4:20:30 AM<br />
4:20:00 AM<br />
4:23:15 AM<br />
4:23:00 AM<br />
109<br />
4:26:00 AM<br />
4:26:00 AM<br />
4:28:45 AM<br />
4:29:00 AM<br />
4:31:30 AM<br />
4:32:00 AM<br />
4:34:15 AM<br />
4:35:00 AM<br />
4:37:00 AM<br />
Relatif<br />
nem(%)<br />
Sıcaklık (oC)<br />
Relatif nem<br />
(%)<br />
Sıcaklık (oC)
Sensör 3 (göğüs bölgesinde)<br />
Değer<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
3:53:00 AM<br />
3:56:15 AM<br />
3:59:30 AM<br />
4:02:45 AM<br />
4:06:00 AM<br />
4:09:15 AM<br />
4:12:30 AM<br />
4:15:45 AM<br />
Zaman<br />
Şekil 4.43. Göğüs bölgesindeki sıcaklık-nem değişimleri<br />
2) Kırmızı spor ceket<br />
Sensör 1 (Giysi tabakaları arasında)<br />
Değer<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
3:00:00 AM<br />
3:03:15 AM<br />
3:06:30 AM<br />
3:09:45 AM<br />
3:13:00 AM<br />
3:16:15 AM<br />
3:19:30 AM<br />
3:22:45 AM<br />
Zaman<br />
Şekil 4.44. Giysi tabakaları arasındaki sıcaklık-nem değişimleri<br />
3:26:00 AM<br />
4:19:00 AM<br />
3:29:15 AM<br />
4:22:15 AM<br />
3:32:30 AM<br />
110<br />
4:25:30 AM<br />
3:35:45 AM<br />
4:28:45 AM<br />
3:39:00 AM<br />
4:32:00 AM<br />
3:42:15 AM<br />
4:35:15 AM<br />
Relatif nem<br />
(%)<br />
Sıcaklık (oC)<br />
Relatif nem<br />
(%)<br />
Sıcaklık (oC)
Sensör 2 (Sırt bölgesinde)<br />
Değer<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
3:00:00 AM<br />
3:03:00 AM<br />
3:06:00 AM<br />
3:09:00 AM<br />
3:12:00 AM<br />
3:15:00 AM<br />
3:18:00 AM<br />
3:21:00 AM<br />
3:24:00 AM<br />
3:27:00 AM<br />
3:30:00 AM<br />
3:33:00 AM<br />
3:36:00 AM<br />
3:39:00 AM<br />
3:42:00 AM<br />
3:45:00 AM<br />
Zaman<br />
Şekil 4.45. Sırt bölgesindeki sıcaklık-nem değişimleri<br />
Sensör 3 (Göğüs bölgesinde)<br />
Değer<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
3:00:00 AM<br />
3:02:45 AM<br />
3:05:30 AM<br />
3:08:15 AM<br />
3:11:00 AM<br />
3:13:45 AM<br />
3:16:30 AM<br />
3:19:15 AM<br />
3:22:00 AM<br />
3:24:45 AM<br />
Zaman<br />
Şekil 4.46. Göğüs bölgesindeki sıcaklık-nem değişimleri<br />
3:27:30 AM<br />
111<br />
3:30:15 AM<br />
3:33:00 AM<br />
3:35:45 AM<br />
3:38:30 AM<br />
3:41:15 AM<br />
3:44:00 AM<br />
Relatif nem<br />
(%)<br />
Sıcaklık (oC)<br />
Relatif<br />
nem(%)<br />
Sıcaklık<br />
(oC)
3) Yeşil spor ceket<br />
Sensör 1 (Giysi tabakaları arasında)<br />
Değer<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
9:13:00 AM<br />
9:16:15 AM<br />
9:19:30 AM<br />
9:22:45 AM<br />
9:26:00 AM<br />
9:29:15 AM<br />
9:32:30 AM<br />
9:35:45 AM<br />
Zaman<br />
Şekil 4.47. Giysi tabakaları arasındaki sıcaklık-nem değişimleri<br />
Sensör 2 (Sırt bölgesinde)<br />
Değer<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
9:13:00 AM<br />
9:16:30 AM<br />
9:20:00 AM<br />
9:23:30 AM<br />
9:27:00 AM<br />
9:30:30 AM<br />
9:34:00 AM<br />
9:39:00 AM<br />
9:37:30 AM<br />
Zaman<br />
9:42:15 AM<br />
9:41:00 AM<br />
112<br />
9:45:30 AM<br />
9:44:30 AM<br />
9:48:45 AM<br />
9:48:00 AM<br />
Şekil 4.48. Sırt bölgesindeki sıcaklık-nem değişimleri<br />
9:52:00 AM<br />
9:51:30 AM<br />
9:55:15 AM<br />
9:55:00 AM<br />
Relatif nem (%)<br />
Sıcaklık (oC)<br />
Relatif<br />
nem(%)<br />
Sıcaklık (oC)
Sensör 3 (Göğüs bölgesinde)<br />
Şekil 4.49. Göğüs bölgesindeki sıcaklık-nem değişimleri<br />
4) Gri spor ceket<br />
Sensör 1 (Giysi tabakaları arasında)<br />
Değer<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
10:08:00 AM<br />
10:11:00 AM<br />
10:14:00 AM<br />
10:17:00 AM<br />
10:20:00 AM<br />
10:23:00 AM<br />
10:26:00 AM<br />
10:29:00 AM<br />
10:32:00 AM<br />
Zaman<br />
Şekil 4.50. Giysi tabakaları arasındaki sıcaklık-nem değişimleri<br />
10:35:00 AM<br />
113<br />
10:38:00 AM<br />
10:41:00 AM<br />
10:44:00 AM<br />
10:47:00 AM<br />
10:50:00 AM<br />
10:53:00 AM<br />
Relatif nem (%)<br />
Sıcaklık (oC)
114<br />
Şekil 4.52. Göğüs bölgesindeki sıcaklık-nem değişimleri<br />
Zaman<br />
10:08:00 AM<br />
10:11:30 AM<br />
10:15:00 AM<br />
10:18:30 AM<br />
10:22:00 AM<br />
10:25:30 AM<br />
10:29:00 AM<br />
10:32:30 AM<br />
10:36:00 AM<br />
10:39:30 AM<br />
10:43:00 AM<br />
10:46:30 AM<br />
10:50:00 AM<br />
0<br />
Değer<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
Sıcaklık (oC)<br />
Relatiif nem(%)<br />
Sensör 3 (Göğüs bölgesinde)<br />
Şekil 4.51. Sırt bölgesindeki sıcaklık-nem değişimleri<br />
Zaman<br />
10:08:00 AM<br />
10:11:30 AM<br />
10:15:00 AM<br />
10:18:30 AM<br />
10:22:00 AM<br />
10:25:30 AM<br />
10:29:00 AM<br />
10:32:30 AM<br />
10:36:00 AM<br />
10:39:30 AM<br />
10:43:00 AM<br />
10:46:30 AM<br />
10:50:00 AM<br />
0<br />
20<br />
10<br />
Değer<br />
40<br />
30<br />
Relatif nem (%)<br />
Sıcaklık (oC)<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
90<br />
Sensör 2 (Sırt bölgesinde)
5) Tarım ve orman işçileri için nefes alınabilir kumaşlardan oluşmuş <strong>koruyucu</strong><br />
giysi (pantalonsuz)<br />
Sensör 1 (Giysi tabakaları arasında)<br />
Değer<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
11:49:00 PM<br />
11:52:30 PM<br />
11:56:00 PM<br />
11:59:30 PM<br />
12:03:00 AM<br />
12:06:30 AM<br />
12:10:00 AM<br />
12:13:30 AM<br />
Zaman<br />
Şekil 4.53. Giysi tabakaları arasındaki sıcaklık-nem değişimleri<br />
Sensör 2 (sırt bölgesinde)<br />
Değer<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
11:49:00 PM<br />
11:52:30 PM<br />
11:56:00 PM<br />
11:59:30 PM<br />
12:03:00 AM<br />
12:06:30 AM<br />
12:10:00 AM<br />
12:13:30 AM<br />
Zaman<br />
Şekil 4.54. Sırt bölgesindeki sıcaklık-nem değişimleri<br />
12:17:00 AM<br />
12:17:00 AM<br />
12:20:30 AM<br />
12:20:30 AM<br />
115<br />
12:24:00 AM<br />
12:24:00 AM<br />
12:27:30 AM<br />
12:27:30 AM<br />
12:31:00 AM<br />
12:31:00 AM<br />
Relatif nem(%)<br />
Sıcaklık (oC)<br />
Relatif nem(%)<br />
Sıcaklık (oC)
Sensör 3 (göğüs bölgesinde)<br />
Değer<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
11:49:00 PM<br />
11:52:15 PM<br />
11:55:30 PM<br />
11:58:45 PM<br />
12:02:00 AM<br />
12:05:15 AM<br />
12:08:30 AM<br />
12:11:45 AM<br />
Zaman<br />
Şekil 4.55. Göğüs bölgesindeki sıcaklık-nem değişimleri<br />
6) Dokusuz yüzeyli termoaktif ceket<br />
Sensör 1 (Giysi tabakaları arasında)<br />
Değer<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
11:54:00 PM<br />
11:57:15 PM<br />
12:00:30 AM<br />
12:03:45 AM<br />
12:07:00 AM<br />
12:10:15 AM<br />
12:13:30 AM<br />
12:16:45 AM<br />
Zaman<br />
Şekil 4.56. Giysi tabakaları arasındaki sıcaklık-nem değişimleri<br />
12:15:00 AM<br />
12:20:00 AM<br />
12:18:15 AM<br />
12:23:15 AM<br />
116<br />
12:21:30 AM<br />
12:26:30 AM<br />
12:24:45 AM<br />
12:29:45 AM<br />
12:28:00 AM<br />
12:33:00 AM<br />
12:31:15 AM<br />
12:36:15 AM<br />
Relatif nem (%)<br />
Sıcaklık (oC)<br />
Relatif nem (%)<br />
Sıcaklık (oC)
117<br />
Şekil 4.58. Göğüs bölgesindeki sıcaklık-nem değişimleri<br />
Zaman<br />
11:54:00 PM<br />
11:57:45 PM<br />
12:01:30 AM<br />
12:05:15 AM<br />
12:09:00 AM<br />
12:12:45 AM<br />
12:16:30 AM<br />
12:20:15 AM<br />
12:24:00 AM<br />
12:27:45 AM<br />
12:31:30 AM<br />
12:35:15 AM<br />
12:39:00 AM<br />
Değer<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
Relatif nem (%)<br />
Sıcaklık (oC)<br />
Sensör 3 (Göğüs bölgesinde)<br />
Şekil 4.57. Sırt bölgesindeki sıcaklık-nem değişimleri<br />
Zaman<br />
11:54:00 PM<br />
11:57:30 PM<br />
12:01:00 AM<br />
12:04:30 AM<br />
12:08:00 AM<br />
12:11:30 AM<br />
12:15:00 AM<br />
12:18:30 AM<br />
12:22:00 AM<br />
12:25:30 AM<br />
12:29:00 AM<br />
12:32:30 AM<br />
12:36:00 AM<br />
Değer<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
Relatif nem (%)<br />
Sıcaklık (oC)<br />
Sensör 2 (Sırt bölgesinde)
Adı Soyadı : Filiz ÜNLÜ GÜNEY<br />
Doğum Yeri ve Yılı: ISPARTA, 1980<br />
Medeni Hali : Evli<br />
Yabancı Dili : İngilizce<br />
Eğitim Durumu (Kurum ve Yıl)<br />
ÖZGEÇMİŞ<br />
Lise : Isparta Gürkan Süper Lisesi, 1998<br />
Lisans : Süleyman Demirel Üniversitesi Tekstil Mühendisliği Bölümü, 2005<br />
Yüksek Lisans : SDÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Tekstil Mühendisliği ABD, 2008<br />
118
Change language