You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Codstandardî<br />
“Zarokên filîstînî<br />
qehreman, lê yên kurd<br />
terorîst in” u 4<br />
Şîdeta li dijî jinê<br />
Tevî hemû hewldanan<br />
şîdeta li dijî jinê li Bakur<br />
zêde dibe u 9<br />
Stêrkek modayê<br />
Keçeke kurd xwest û bû<br />
milyoner u 10<br />
Îşkence didome<br />
“Polîsên dewleta tirk îşkenceyê<br />
hîn jî wek rêbazekî<br />
bi kar tînin” u 15<br />
Çar cejnên<br />
Êzdiyan bûn fermî<br />
Berdevkê Wezareta Ewqaf û Karûbarên<br />
Ayînî, Merîwan Neqişbendî<br />
ragihand ku li ser daxwaza Wezareta<br />
Ewqaf, Hikûmeta Herêma<br />
Kurdistan’ê razî bûye ku ji tevahiya<br />
heft cejnên Êzdiyan, çar ji wan<br />
bibin bihênvedanên fermî bo Êzdiyan.<br />
Neqişbendî herwiha got ku<br />
Êzdiyan daxwaz kiriye ku cejna<br />
Sersala Êzdî li seranserê Herêma<br />
Kurdistan’ê bibe bihênvedana fermî<br />
û anî ziman ku pêwistiya vê<br />
yekê bi standina raya hemû hevwelatiyên<br />
Herêma Kurdistan’ê heye.<br />
Her çar cejnên ku bo Êzdiyan<br />
bûne bihênvedanên fermî, ev in:<br />
Cejna Sersala Êzdiyan, Cejna Cemayê,<br />
Cejna Çileyê Havînê û Cejna<br />
Rojiyên Êzî.<br />
4 191631 701506<br />
9 771869 104000<br />
:�ﻣﻼ��� �و�ﺗ����� ���ﺳ��ر�ﺑ<br />
��ﯚهد ﺎه����رﺎ� ﺎﺗﺎ�ﺟ<br />
ت��د رﺎ� ﺎﺳﺎ� �ﺑ<br />
00009<br />
08<br />
Great<br />
Britain<br />
Çend roj beriya hilbijartinên Parlamena<br />
İraq’ê, lîsteyên Kurdistan’ê<br />
di nav rikberiyeke germ de ne. Bi<br />
her cûreyê propagandayê aliyên siyasî<br />
hewl didin ku dengdêrên bêbiryar<br />
bikşînîn aliyê xwe. Partî û<br />
lîsteyên siyasî jî (Hevpeymaniya<br />
Kurdistan, Goran, Komel û Yekgirtû)<br />
bawer in ku ji niha ve dizanîn ka<br />
ew ê li kijan parêzgehan bi ser bik-<br />
:<br />
���ﺳﺎ�ﻧﺎ��د �ر�ﺗ ��و ﺎ���ﻣ<br />
��ﻧﺎﻬ�ﺟ �����ﺳ�� وود<br />
ندر�� �� ��ﯚﺗ<br />
evin û çend kursiyan bi dest xwe ve<br />
bînin. Ji niha ve PDK xwe wek<br />
hêza serkeftî li parêzgeha Dihok’ê<br />
dizane û li Mûsil’ê jî ti aliyekî kurdî<br />
yê din wek rikberekî xurt nahesibîne.<br />
PDK hest dike ku tenê di wan<br />
herdu parêzgehan de 16 kursiyan<br />
misoger bike. PDK bi hêza xwe<br />
bawer e ku li paytexta Herêma Kurdistanê,<br />
Hewlêr’ê jî bibe hêza<br />
نا��ﻧ�د ﯚﺑ ن�ه نﺎ�ﺟر�ﻣ نﺎﻧژ<br />
نﺎ�ﻧﺎ�����ﻧﺎ� �ﺑ<br />
"نﺎﻧژ �ﺳ�د ���و��ﺑ ق��ﺗ ﺎﺑ"<br />
12 t 8 t 16 t<br />
ÇAPA EWRÛPA<br />
Parêzgarê Kerkûkê: Em serbixwe ne<br />
Parêzgarê Kerkûk’ê Ebdulrehman<br />
Mistefa ji <strong>Rûdaw</strong>’ê re ragihand ku<br />
ew li gel hemû lîsteyên sînorê parêzgeha<br />
Kerkûk’ê civiyaye û ji wan<br />
re diyar kiriye ku ew rê nadin ti lîst<br />
û pêkhateyeke beşdar ku tevlîheviyan<br />
dirust bikin û di heman demê<br />
de tekez kiriye ku nabe dezgeh û<br />
saziyên hikûmetê bo propaganda<br />
hilbijartinan bên bikaranîn.<br />
Ebdulrahman Mistefa diyar kir<br />
ku hemû dezgeh û saziyên hikûmetê<br />
hatine agahdarkirin ku divê<br />
Xwînerên <strong>Rûdaw</strong>’ê bêtir dizanin<br />
Deutschland 1,50 Euro | Nederland, Belgique, France 1,50 Euro | Schweiz 2,70 CHF | England 1,40 GBP | Sverige 21,00 SEK | Danmark 15,00 DKK<br />
Li gor pêşbîniyên li ser hilbijartinên Parlamena İraq’ê:<br />
serbixweyiya xwe di hilbijartinên<br />
pêş yên Parlamena İraq’ê biparêzin:<br />
“Hemû dezgehên hikûmetê û<br />
hêzên polîsan hatine agahdarkirin<br />
ku nabe bi ti awayî piştîvaniya lîsteke<br />
taybet bikin û her dezgeh yan<br />
kesê ku karekî wiha encam bide,<br />
em ê lêpirsînên tund di derbarê wî<br />
de bikin.” Ebdulrahman Mistefa<br />
diyar kir ku hemû lîste hatine agahdarkirin<br />
ku nabe bibin sedemê dirustkirina<br />
metirsiyan li ser daniştvanên<br />
Kerkûk’ê.<br />
yekem, weke ku berpirsekî bilind<br />
yê PDK’ê dide zanîn: “Emê bibin<br />
hêza yekem li Hewlêrê”. Li gor<br />
Berpirsê Buroya Hilbijartina<br />
PDK’ê Cefer Êminkî, PDK çaverê<br />
dike ku li Silêmani’yê jî sê yan çar<br />
kursiyan bi dest ve bîne.<br />
Berevajî PDK’ê, YNK bi ceribîneke<br />
gellekî giran re rûbirû ye ku<br />
derketina ji wê pirr zehmet e. YNK<br />
Ji bo serkeftinê her rêyek mûbah e!<br />
Wekî di vê konvoya propaganda hilbijartinan a Tevgera Goran li Silêmani’ye de,<br />
di gellek çalakiyên hilbijartinan de zarok ji bo rêklamhilgirtina lîsteyan tên bi<br />
kar anîn. Lê ne tenê Lîsta Goran, hemû lîsteyên din yên Kurdistan’ê alên xwe bi<br />
zarokan didin hildan û sloganên xwe didin qîrîn. (Wêne: <strong>Rûdaw</strong>)<br />
HEJMARA NÛ DERKET · LI FIROŞGEHAN<br />
diplomatique kurdî<br />
LE<br />
MONDE<br />
www.lemondediplo-kurdi.com<br />
info@lemondediplo-kurdi.com<br />
Hejmar/Nr. 33 | 23. Sibat /Februar 2010 | www.rudaw.net<br />
PDK li Dihok, Hewlêr û Mûsil’ê yekem e<br />
Wekî din tê pêşbînîkirin ku Goran jî li Silêmanî û YNK jî li Kerkûk’ê bibe hêzê yekem<br />
ji bo ku lihevhatina stratejîk di navbera<br />
wê û PDK de bidome û bo pêşerojê<br />
di hikûmetê de bibe şirîk,<br />
pêwîstî bi wêya heye ku hêza xwe<br />
derxe holê. Berê Kerkûk û Silêmanî<br />
malbendên YNK’ê bûn, niha<br />
Lîsta Goran gellek bi piştrastî dibêje:<br />
“Em lîsta yekem in li wan<br />
herdu parêzgehan.”<br />
Li gor çavkaniyeke agahdar ya<br />
nav Tevgera Goran, serkirdayetiya<br />
Bizava Goran çaverê dike ku heşt<br />
kursiyan li parêzgeha Silêmani’yê<br />
bidest bîne. Silêmanî xwedî 17<br />
kursî ye û ji hemû parêzgehên din<br />
zêdetir rikberî li ser tê kirin. Ji<br />
xeynî Lîsta Goran, YNK, PDK,<br />
Yekgirtû, Komel a Îslamî û hevalbendên<br />
din yên PDK û YNK’ê – ku<br />
Sosyalîst, Komunîst û Zehmetkêşan<br />
in – jî di rikberiyê de ne ku li<br />
vê parêzgehê kursiyan bidest bixin.<br />
Herçiqas Berdevkê Tevgera<br />
Goran Mihemed Tofîq Rehîm<br />
behsa hejmarê nake ku wê çend<br />
kursiyan bînin jî, lê di daxuyaniyeke<br />
bo <strong>Rûdaw</strong>’ê de eşkere kir ku<br />
di vê hilbijartinê de Goran li hemû<br />
herêmên Kurdistan’ê ji hilbijartina<br />
berê baştir dibe û Goran wê li Kerkûk<br />
û Silêmani’yê serkeftinên<br />
mezin bidest bîne û li navçeyên din<br />
jî dengên baş bidest bixe.<br />
Kerkûk jî bajareke ku ti hêzek bi<br />
tenê nikare bibe xwediyê wê. Ji bo<br />
kurdan jî dijwar e ku bikarin ji heşt<br />
kursiyan zêdetir bidest bînin. Li gor<br />
serkirdeyê Goran li Kerkûk’ê Mam<br />
Rostem, Goran wê dengên baş bi<br />
dest bîne û bibe hêza yekem û çaverê<br />
dike ku ji xeynî kurdan, ji ereb<br />
û turkmanan jî dengan werbigre.<br />
PDK jî çaverê dike ku li Kerkûk’ê<br />
du kursiyan bîne. u 2 - 3<br />
TZP li zimanê kurdî xwedî derket<br />
Li Bakûr’ê Kurdistan´ê û Tirkiye’yê<br />
ji bo Roja Zimanê Dayikê<br />
daxuyanî û meş hatin lidarxistin. Di<br />
meş û daxuyaniyên ziman de daxwaza<br />
perwerdehiya ziman hate<br />
xwestin. Di meşan de dûrişmên<br />
wek, “Bê ziman jiyan nabe”,<br />
“Welat bê kurdî nabe”, “Ez kurd im<br />
bi kurdî serfiraz im”, “Welat bi<br />
kurdî xweş e” hatin avêtin. Tevgera<br />
Ziman û Perwerdehiya Kurdî<br />
(TZP) jî xwest ku 21’ê Sibat´ê,<br />
Roja Ziman a Cîhanê ku ji aliyê<br />
UNESCO ve bi boneya parastina<br />
mafên kêmayan di sala 2000’an de<br />
hate îlankirin, wekî roja serhildana<br />
zimanê kurdî bê îlankirin.<br />
Di derbarê Roja Ziman a Cîhanê<br />
Serokatiya Konseya KCK’ê jî daxuyaniyek<br />
da çapameniyê. Di daxuyaniyê<br />
de hat gotin ku dewleta<br />
tirk bi stratejiya “yek dewlet, yek<br />
netew, yek ziman“ re dixwaze gelê<br />
kurd tûne bike, lê gelê kurd vejîna<br />
xwe ya netewî ava kir...belê asîmîlasyon<br />
hîn jî didome.
2<br />
Hılbıjartın<br />
Dilê gellek dengdêranan ji lîstên cude re lêdixe, wekê yê vî xortê kurd ku alên Hevpeymaniya Kurdistan û Goran hildaye. (Wêne: <strong>Rûdaw</strong>)<br />
Lîstên cude - Dirûşmên wekhev<br />
Rêbend Sedulla Hewlêr<br />
Hemû berendamên lîstên ku tevî<br />
hilbijartinan li Kurdistan´ê dibin di<br />
dema propaganda de behsa nehiştina<br />
gendeliyê, vegerandina Kerkûk<br />
liser Herêma Kurdistan´ê û çareserkirina<br />
pirsgirêkên daleqandî yên di<br />
navbera Hewlêr û Bexda de, dikin.<br />
Lê hê jî xalên bingehînî yên dirûşmên<br />
hemû lîsteyan hevbeş in û cudahiyeke<br />
ewqasî mezin di navbera<br />
wan de, nîne.<br />
Serokê Tevgera Goran Noşîrwan<br />
Mistefa berî çend rojan ji destpêkirina<br />
kampîna propaganda Hilbijartinan<br />
de hevpeyivînekê li gel<br />
El-Cezîre ragehand ku cudahiyeke<br />
ewqasî balkêş di navbera armancên<br />
Tevgera Goran û Lîsteya Hevpeymaniya<br />
Kurdistanî de nîne: “Lê şêwazên<br />
me cuda ne.”<br />
Hêmin Umer ê 41 salî kasibkarê<br />
li bazara Hewlêr´ê û di derbarê<br />
bandora dirûşm û sozên lîsteyan<br />
cude de wiha ji bo <strong>Rûdaw</strong>´ê got:<br />
“Me wek malbat biryara xwe yekalî<br />
RÊBIWAR KERÎM WELÎ<br />
Ji destpêka vê hefteyê ve, hemû<br />
lîstên beşdar ji bilî nasandina berendam,<br />
slogan û dirûşmên xwe,<br />
bernameyên xwe yên hilbijartinan<br />
jî li pêş çavan radixînin.<br />
Mîna her carê Hewlêr sir û sar e<br />
kiriye ku “emê deng bidin kî?”<br />
Loma slogan û propaganda hilbijartinan<br />
çi dibin bila bibin lê ti bandorê<br />
li me nakin.”<br />
Berendamê PDK´ê li Hewlêr´ê<br />
ser bi Lîsteya Hevpeymaniya Kurdistanî<br />
Şiwan Mihemed Teha bo<br />
<strong>Rûdaw</strong>´ê daxwiyand: “Hilbijartin<br />
bi tevahiya xelkê Kurdistan´ê ve girêdayî<br />
ye. Loma normal e ger sloganên<br />
hemû pêkhate û lîsteyan ji<br />
hev nêzîk bin.” Li gor Teha hinek<br />
bingehên siyasî yên hevbeş di navbera<br />
lîsteyên Herêma Kurdistan´ê<br />
de hene ku îradeya hevbeş û armancên<br />
hevbeş ên xelkê Kurdistan´ê<br />
temsîl dikin.”<br />
Berendamê Yekgirtû ya Îslamî li<br />
Hewlêr´ê Usama Cemîl nerîneke<br />
nêzîk ji nerîna Şiwan Teha dûbare<br />
dike û dibêje sloganên hêzên siyasî<br />
yên Herêma Kurdistan´ê di dema<br />
propaganda hilbijartinan de nêzîkî<br />
hev in: “Lîst û pêkhateyên siyasî li<br />
pirsgirêkan mikur tên û ti alî nikare<br />
bike slogana xwe bi tenê. Lê her<br />
lîstekê nerînên xwe yên cuda hene<br />
Bernameyê lîstên beşdar û<br />
komedî ya hinek berendaman<br />
û hê ti kes germ nebûye. Ji herkesî<br />
zêdetir hizbên Îslamî milê xwe<br />
dane ber milê hev û her yek ji wan<br />
di wê xemê de ye ku îspat bike ew<br />
mezintirîn hizbê Îslamî ye. Dihok<br />
jî her wek caran e. Li Kerkûk û Silêmaniyê<br />
jî tevî ku tomarkirina gilînameyan<br />
li ba komîsyonê<br />
berdewam e, lê hê rewş negihaye<br />
astekê ku bibe cihê metirsiyê, ji<br />
bilî bûyerên revandinê li Silêmaniyê<br />
ku rewş xistine xeterê.<br />
Li Hewlêrê PDKê bi awayekî<br />
sist kar dike, berevajî vê çendê<br />
YNK, Goran û hizbên Îslamî ketine<br />
xirecirê. Di vê navberê de tiştê<br />
ku bala mirovan dikişîne berna-<br />
derbarê awayê çareserkirina van<br />
pirsgirêkan.”<br />
Li gor pîvanên navdewletî dema<br />
kampîna hilbijartinan mehek be<br />
baştir dibe lê li gor Cemîl: “Min<br />
dixwest dema kampîna propaganda<br />
hilbijartinan bi tenê 10 roj bin ne<br />
mehek, da ku xelk sergêj nebin lê<br />
pêşbînî dikim piraniya xelkê biryara<br />
xwe yekalî kiribin.”<br />
Bi baweriya Akam Mihemed ê<br />
21 salî ku xwendekarê zanîngehê<br />
ye dûbarebûna sloganan tiştekî<br />
asayî ye, jiber: “Her berendam û<br />
lîstek hewl dide di kampîna hilbijartinan<br />
de mînaka herî baş a xizmetkirinê<br />
di sloganên xwe de bikar<br />
bîne. Li Kurdistan´ê jî daxwaza<br />
piraniya xelkê ya neteweyî vegerandina<br />
Kerkûk´ê ye û di warê<br />
darayî de jî erzanî û wezîfedarkirina<br />
derçûyên zanîngehan e.” Lê<br />
bi baweriya Akam li Herêma Kurdistan´ê<br />
slogan ewqasî ne bibandor<br />
in, ji ber ku “Xelkên Kurdistan´ê<br />
bêtir li ser bingehê hizbayetiyê<br />
deng didin.”<br />
meyê lîstên beşdar, daxuyaniyên<br />
hinek berendaman û awayê nasandina<br />
wan bi dengderan e.<br />
Kêm, hindik bernameyên hilbijartinan<br />
ê hemû lîsteyan wek hev e<br />
û ti cudahiyên mezin di navbera<br />
wan de nînin. Hemû lîste wek hev<br />
behsa pirsgirêkên çarenûsî dikin,<br />
bê ku ti alî bide xuyakirin tiştê aliyên<br />
din nikarîbûn cîbicîh bikin,<br />
ewê çawa cîbicîh bikin. Berendamekî<br />
behsa federalîzma rastteqîne<br />
dikir û radigihand ku ewên din nikarîbûn<br />
bi ereban bidin fam kirin,<br />
ka federalîzm çi ye. Serê min bi vê<br />
daxuyaniyê gêj bû. Erê berî hemû<br />
tiştî, tiştê ku niha kurd xwediyên<br />
wê ne ne federalîzm e lê belê konfederalîzm<br />
e, lê nav lê kirine federalîzim.<br />
Ereb jî baş vê yekê dizanin<br />
loma dixwazin ne ku bi tenê federaliyê<br />
bistînin lê herwiha bînin ser<br />
otonomiyê. Êdî kaka ger hûn pêngavekê<br />
ber bi pêş ve navêjin tikaye<br />
pêngavekê ber bi paş ve jî navêjin.<br />
Tevahiya lîsteyan nikarîbûn di<br />
bernameyên xwe de tiştên dahatû<br />
bo pêşeroja Kurdistan’ê pêşkêş<br />
bikin. Hinek pirsgirêkên me yên<br />
herdemî li gel Bexda û mentalîteya<br />
şovînî ya ereb li İraq’ê hene<br />
ku hebûna kurdan wek netew<br />
qebûl nakin, dev ji mafên me yên<br />
rewa berde. Pirraniya lîsteyan dixwazin<br />
ji me re bêjin ku kurdan<br />
heta niha nizanîbûn li gel ereban<br />
diyalogê bikin, yan na ereb û şovînîst<br />
zêde mêrên çê ne û ya heqê<br />
me be, ew ê bê kêmanî bidin me!<br />
Bi baweriya min diviyabû pêdagirî<br />
li ser karê takekesî yê kesên ku<br />
li Bexda bûn bihata kirin. Helwêsta<br />
siyasî ya kurdî li İraq’ê<br />
diyar e, pirsgirêka me ne ya gotara<br />
siyasî ye lê pirs pirsa kar e. Gelo<br />
kesên ku li Bexda’yê karbidest û<br />
parlamenter bûn dikarîbûn çi bikin<br />
û nekirin?<br />
Hejmar 33 | Sêşem | 23. Sibat 2010<br />
<strong>Rûdaw</strong><br />
Mesîhiyên Eynkawa li<br />
benda encamên cude ne<br />
Di hilbijartinên 2005’an yên<br />
Parlamena İraq’ê gellek Mesîhiyên<br />
Hewlêr’ê dengên xwe dabûn lîsta<br />
serokwezîrê berê Eyad Ellawî.<br />
Rêbend Sedulla Hewlêr<br />
Berovajî hilbijartinên borî yên Parlamena<br />
İraq’ê, vê care tê pêşbînîkirin<br />
ku niştecihên Mesîhî yên<br />
navçeya Eynkawa ku dikeve rojavayê<br />
bajarê Hewlêr’ê, dengên xwe<br />
bidin berendam û lîstên Mesîhî. Cîgirê<br />
Serokê Civata <strong>Net</strong>ewî ya Kildanî,<br />
Suryanî û Aşûriyan, Conson<br />
Siyawş di vê darbarê de bo<br />
<strong>Rûdaw</strong>’ê ragihand: “10 berendamên<br />
me hene ku li ser penc bajarên<br />
İraq û Kurdistan’ê hatine dabeşkirin.<br />
Em çaverê dikin ku pirraniya<br />
kursiyên kota bo me bin.”<br />
Derbarê sûprîza hilbijartinên<br />
2005’an ên Parlamena İraq’ê li<br />
Eynkawa ku wê demê xelkê dengên<br />
xwe dan Lîsteya El-İraqiye, Siyawş<br />
got: “Ew xeletiyek mezin bû,<br />
lîsteya Ellawî yekem lîste bû ku li<br />
dijî danîna kursiyên kota bo Mesîhiyan<br />
derket, loma ew xeletî dûbare<br />
nabe.” Ew li bendê ye ku vê carê<br />
zêdeyî ji sedî 80 ji Xiristiyanan<br />
dengên xwe bidin lîsteyên xwe.<br />
28 hezar alên Kurdistan’ê<br />
tên belavkirin<br />
Zaxo (<strong>Rûdaw</strong>) - Rêxistina Ala ku<br />
bo parastin û çavdêrîkirina ala Kurdistan’ê<br />
hatiye damezrandin, desthilata<br />
wê li ser hemû sazî û<br />
dezgehên hizbî û hikûmî heye ku<br />
nehêle paqijî û ciwaniya ala Kurdistan’ê<br />
bê têkbirin. Rêxistina Ala<br />
dest bi dabeşkirina alên Kurdistanê<br />
li ser hemû xwendekarên devera<br />
Zaxo kiriye. Berpirsê Rêxistina Ala<br />
Yusiv Hesen bo <strong>Rûdaw</strong>’ê diyar kir<br />
Dîna Joseph a 25 salî jî got: “Tenê<br />
Hikûmeta Herêma Kurdistan’ê ji<br />
me re kar kiriye û ne pêwîst e em<br />
deng bidin Ereban.”<br />
Ji bilî posterên berendamên Mesîhî,<br />
li Eynkawa posterên lîsteyên<br />
kurdî jî hene. Lê ti posterên Goran<br />
û lîsteyên Îslamî tune. Serkirdeya<br />
Tevgera Goran li Hewlêr’ê, Sefînê<br />
Mele Qere bo <strong>Rûdaw</strong>’ê daxuyand:<br />
“Goran ji bo kursiyên kurdan li<br />
Hewlêr’ê xebatê dike. Mesîhiyên<br />
Eyankawa kotaya xwe, berendam û<br />
lîsteyên xwe hene ku deng bidin<br />
wan.” Li Hewlêr’ê du lîsteyên Mesîhî<br />
hene.<br />
Li gor sererastkirina yasaya hilbijartinên<br />
2005’an li İraq’ê, pênc<br />
kursî bi sîstema kota bo Mesîhiyan<br />
hatine danîn. Ev her pênc kursî li<br />
ser pênc parêzgehên İraq’ê, Bexda,<br />
Nînewa, Kerkûk, Duhok û Hewlêr’ê<br />
hatine dabeşkirin. Li İraq’ê ji<br />
ber xirabiya rewşa ewlekariyê gellek<br />
malbatên Mesîhî ji cihên xwe<br />
barkirin û niha belkî hejmara wan<br />
750 hezar kesan derbas neke.<br />
ku ewê di demeke kurt de 28 hezar<br />
alên Kurdistan’ê yên qebare biçûk<br />
li ser hemû xwendekarên sînorê<br />
perwerdeya Zaxo dabeş bikin û da<br />
zanîn ku Rêxistina Ala heta niha<br />
zêdeyî 4 hezar al dabeş kirine û got:<br />
“Ti armancên me yên propogandekirinê<br />
bo lîsteyan nînin, ji ber ala<br />
Kurdistanê bi ti kes û lîsteyan ve ne<br />
girêdayî ye lê belê ala her kurdekî<br />
ye.”<br />
Dema ez propaganda hilbijartinan<br />
a hinek berendaman dibihîzim,<br />
ne bi destê min e, dibêjim<br />
pepûkino! Kurd bi kesên wiha dixwazin<br />
li Bexda siyasetê bikin. Di<br />
radyoyê de dibêjin: “Filanê kurê<br />
bêhvan mamoste û xêzandar e û li<br />
filan gundî mamostetî kiriye û<br />
niha hê mamoste ye! Filanê kurê<br />
bêhvan tevî zêdeyî sê dewreyên<br />
komputerê bûye” û hwd.<br />
Erê mirovekî ku sê caran tevî<br />
dewreya komputerê bûbe û hê fêr<br />
nebûbe, çawa emê wî bişînin<br />
Bexda? Yan yekî ku endamê kampanya<br />
Duayan bûye, yan yekî ku nizane<br />
Şêrîn Ebadî xelata Nobel’ê ya<br />
aştiyê wergirtiye... Birayê min, eger<br />
mirov niha bi rêya Facebook ji destpêka<br />
rojê heta êvarê bersivê bidî, wê<br />
bibe endamê rêvebirina 20 kampanyayan.<br />
Pirr li gor min ecêb e ku vî<br />
biraderî di dema pênc salan de tenê<br />
beşdarî di kampanyekê de kiriye.
<strong>Rûdaw</strong> Hejmar 33 | Sêşem | 23. Sibat 2010 Kurdıstanî<br />
Elektrîka Kurdistan’ê<br />
ji ba tê çêkirin<br />
Barzan Mihemed Hewlêr<br />
Bo sûdwergirtinê ji ba bo berhemanîna<br />
elektrîkê, Wezareta Elektrîkê<br />
ya Herêma Kurdistan´ê<br />
girêbestek li gel şîrketa Zagros<br />
girê da. Bi mebesta danîna 15 bircan<br />
bo pişkinîna wizeya bayê li<br />
hersê parêzgehên Kurdistan ê, ku<br />
bi tenê li ser pişkinînan zêdeyî 4<br />
milyar û 500 hezar dînaran tê<br />
serfkirin. Piştî bicîhanîna pişkinînê<br />
wê hikûmet elektrîkê bi rêya<br />
bayê hilberîne.<br />
Rêvebirê Hydropower û Wizeyên<br />
Nû li Wezareta Elektrîkê Mihemed<br />
Emîn Hewramî ragihand:<br />
“Bo berhemanîna vê wizeyê, emê<br />
15 bircan deynin bo pîvankirina<br />
lezgîniya bayê. Bi rêya heyvên<br />
destçêkirî agahî bo me tên. Emê<br />
salekê van tecrubeyan bikin û di<br />
şeş mehan de encaman analîze<br />
bikin da ku em nas bikin çend<br />
megawatt ji elektrîkê bi rêya bat<br />
ê berhemanîn.”<br />
Berhemanîna elektrîkê ji ba û<br />
Rojê li piraniya welatên pêşkeftî<br />
de heye. li Herêma Kurdistan´ê hê<br />
jî elektrîk pirsgirêkeke serekî ya<br />
xelkê ye. Ji ber vê yekê jî hikûmet<br />
dixwaze bi rêya bikaranîna bayê<br />
û tîrêjên rojê vê pirsgirêkê çareser<br />
bike.<br />
Bilindbûna bircan 50 metro ye<br />
û li her parêzgehekê 5 birc tên<br />
danîn. Lewre li Iraq’ê lezgîniya<br />
bayê nehatiye diyarkirin. Ji bo dîtina<br />
atlasa lezgîniya hewayê li Herêma<br />
Kurdistan’ê; atlasa cîhanî<br />
wek bingeh tê girtin. Atlasa cîhanî<br />
lezgîniya hewayê li navçeyên<br />
Kurdistan´ê diyar dike. Herwiha<br />
jî rêveçûn û pirbûn yan kêmbûna<br />
wê.<br />
Diyare ku birc li deşta Hewlêr’ê,<br />
navçeya Mexmûr, Deşta Herîr,<br />
Pîrmam û Soran, herwiha li<br />
Silêmaniyê jî li navçeya Çemçemal,<br />
Germiyan, Şarezûr û Çiwarqurne<br />
û li Dihok´ê jî li deşta<br />
Sêmêlê û Zaxo bên danîn.<br />
“Mehrkirina li cem meleyan<br />
ne wacibeke olî ye”<br />
Rewa Ebdulla Hewlêr<br />
Hendrên Newzad li pêşiya odeya<br />
dadwer çaverê dikir ku mehra xwe<br />
bibire. Wî berê mehra xwe li ba<br />
mele birî. Newzad dibêje: “Dadwer<br />
yasayên pêwîst ên mehrbirînê wek<br />
meleyan bicîh nakin, loma jin û<br />
mêr li hevdu helal nakin.” Baweriya<br />
gellek xelk û mamosteyên olî<br />
bi mehrbirîna dadgehê nayê. Dadgeh<br />
jî dixwaze mehirkirina li cem<br />
meleyan nemîne. Hendrên Newzad<br />
ê 23 salî dibêje: “Baweriya min bi<br />
mehrbirîna dadwer nayê, ger min ji<br />
mala xezûrê xwe re bigota ezê<br />
mehra keça we li ba dadwer bi tenê<br />
bibirim, dibû ku keça xwe nedaba<br />
min.”<br />
Li gor serjimariyeke Dadgeha<br />
Rewşa Kesayetî ya Hewlêr’ê, sala<br />
borî 7928 peymanên hevseriyê hatine<br />
encamdayîn û 250 mehrbirînên<br />
derekî jî hatine pesendkirin. Çavka-<br />
niyeke dadgehê diyar kir ku pirr<br />
kes mehra xwe li ba meleyan dibirin.<br />
Berdevkê Civata Dadwerî ya<br />
Herêma Kurdistan’ê, Dadwer Ebdilbasit<br />
Ferhadî got ku “dadgeh ti<br />
girêbestekê girê nade, ger ne dilniya<br />
be ku razîbûn heye, herduyan<br />
testên pizîşkî derbas kirine û keçikê<br />
temenê mêrkirinê xilas kiriye.”<br />
Herwiha got: “Hin kesên bi nav<br />
mele, tenê bo bidestxistina pereyan<br />
mehrbirînê dikin û ji mafê dadwer<br />
e heta sê salan wan bixe zindanê<br />
de.”<br />
Endamê Yekîtiya Zanayên Olî,<br />
Dr. Mihemed Gezneyî dibêje:<br />
“Hemû mele dizanin mehrbirîna<br />
qazî li dadgehê dirust e û dema kur<br />
û keçek li ba dadwer mehra xwe bibirin,<br />
ti pêdiviya mehrbirîna mele<br />
namîne.” Gezneyî dibêje: “Ti pirtûkên<br />
olî mehrbirîna li ser destê meleyan<br />
nekirine merc. Loma divê<br />
hikûmet meleyên ku wiha dikin<br />
ceza bike.”<br />
Derbarê hewldanên nehêştina<br />
mehrbirîna berî dadgehê, Rêveberê<br />
Ragihandin û Berdevkê Wezareta<br />
Ewqaf, Merîwan Neqişbendî got ku<br />
divê kesên ku mehra xwe li ba meleyan<br />
dibirin, seredana dadgehê jî<br />
bikin: “Em qet qebûl nakin ku mele<br />
ji ber mehirbirrînê bê cezakirin.”<br />
Baweriya hinek meleyan jî bi<br />
mehirkirina dadgehê nayê. Gotarbêjê<br />
mizgefta Şêx Ebdilreşîd Gerdî<br />
li devera Behirke, Mele Reşîd<br />
Gerdî dibêje: “Ji dirustbûna mehrbirrîna<br />
dadgehê ez bi guman im, ji<br />
ber gellek dadwer peyva “Nîkah û<br />
Tezwîc” bikar nayînin, ev jî li dijî<br />
naveroka Qurana Pîroz e.” Gerdî<br />
bo çareserkirina vê pirsgirêkê got<br />
ku divê herdu wezaretên navborî<br />
beşekî li hundirê dadgehê vekin û<br />
çend mamosteyên olî bo vê mebestê<br />
terxan bikin.<br />
WLADIMIR VAN WILGENBURG<br />
Kurdistan ne wek Tirkiye û<br />
Sûriyê ye<br />
Ji mêj ve rojnamevan Kemal Çomanî bo rêxistina<br />
taybet bi azadiya rojnamevanan RSF derbarê<br />
azadiya rojnamegeriyê li Kurdistanê<br />
dinivîsîne. Divê Çomanî vî karê xwe berdewam<br />
bike û bi rastî jî di vî warî de kurt û kêmasî<br />
hene, lê azadiya rojnamevaniyê li Herêma Kurdistan´ê<br />
qet li gel Sûriyê, Îran û Tirkiyê nayê<br />
daneberhevkirin.<br />
Lobîkarê dijî Hikûmeta Herêma Kurdistan´ê<br />
Michel Robin liser bingehê rapora rêxistina<br />
RSF babeteke nû nivîsandiye. Di dema xwe de,<br />
Robin bi xwe Kurdistan wek buhiştekê pêşan dida û niha jî her roj<br />
êrîşan dibe ser Hikûmeta Herêma Kurdistan´ê. Robin di nivîsara xwe<br />
de dibêje ku Kurdistan bûye wek Sûriyê. Sernivîskarê kovareke Kurdî<br />
jî ji min re got Kurdistan ji Tirkiyê xirabtir lêhatiye.<br />
Rast e hêzên asayiş û partiyên kurdî gelek caran karên xirab dikin,<br />
wek mînak dema sezaya zindakirina Kemal Seyid Qadir ji holê rakir.<br />
Di kultûrê rûmetparastina kurdî de xelk zûtir hawara xwe digihîn tundûtûjiyê<br />
li gor çanda sar û seqem a Holendî. Li gor rapora RSF`ê Rêbiwar<br />
Kerîm Welî ji aliyê Dr.Berhem Salih ve gilîname liser hatiye<br />
tomarkirin û herwiha çend rojnamevanan jî ew tehdît kirine. Xala<br />
herî balkêş jî kuştina rojnamevanê kovara Livîn Soran Mame Heme li<br />
Kerkûk´ê ku hê bi awayekî hurbîn lêkolîn di derbarê kuştina wî de<br />
nehatine kirin.<br />
Ji bilî van xalan ti rojnamevanek nehatiye zindan k irin û yasaya çapemeniyê<br />
jî desteserkirina rojnamevanan liser karê rojnamevaniyê<br />
qedexe kiriye. Jimareke zêde ya rojnamevanan di nivîsarên xwe de<br />
dijûnan bikartînin û ev bê guman ne karekî baş e. Bi kurtî, hê Kurdistan<br />
kamil nebûye û gendeliyeke mezin lê heye û şefafiyet tune. Herwiha<br />
hinek berpirsên kurd xwe di ser yasayê re dibînin. Lê li Sûriyê<br />
û welatên din ên Rojhilata Navîn rewş pir xirabtir e.<br />
Li gor yasaya çapemeniya Sûriyê rojnamevan dikarin bi tohmeta<br />
sivikkirina dewletê, lawazkirina yekîtiya niştîmanî û nizmkirina heybeta<br />
hêzên asayiş bên girtin. Li Sûriyê bi sedan malper hatine qedexekirin<br />
û jimareke zêde ya rojnamevanan di zindanan de ne û bi<br />
awayên herî hovane û xirab tên îşkencekirin. Neynûkên wan tên rakişandin..htd.<br />
Li Sûriyê opozisyoneke wek Tevgera Goran nikare bê<br />
hebûnê. Ger rojnamevanên kurd ên ser bi dezgehên Livîn, <strong>Rûdaw</strong>, Hawelatî<br />
û Awêne yan her rojanmeyeke din li Sûriyê kar bikira, ji mêj<br />
ve wê bihata girtin û îşkencekirin.<br />
Li Tirkiyê yasayên zêde tund dijî terorê hene û sivikkirina Ataturk<br />
qedexe ye. Li wir jî sedan malper hatine qedexe kirin û div ê dema<br />
dawî de rojnamevanekî kurd jiber propaganda bo PKK kiribû, bi 21<br />
salan hat mehkumkirin, jixwe PKK bi timamî li Tirkiyê qedexe ye.<br />
Li Îranê jî ger mirov rexne li hikûmetê bigre, wê bi tohmeta sîxûriyê<br />
bê destgîrkirin.Ev yek bi awayekî ron û eşkere di guherînên piştî hilbijartinên<br />
dawî de hat xwiyakirin. Rojnamevanan Îranî-Amerîkî Roxana<br />
Saberî ku vê dawiyê min wê dît digot ew hew vedigere Îran´ê<br />
jiber ku ditirse wê destgîr bikin. Roxana berê li Îran´ê hatibû girtin û<br />
bi sîxûriyê hatibû tohmetbarkirin, lê bi kotekî hat berdan.<br />
Bi gotineke din axaftineke bê wate ye ger bê gotin rewşa azadiya<br />
rojnamevaniyê li Kurdistan´ê xirabtir ji rewşa welatên cîran. Li Herêma<br />
Kurdistan´ê kêmasî hene: Çanda namûsperestiyê, konservatîzm,<br />
rewşa jinan a xirab di civakê de, xizmperestî û wasîtekarî lê belê<br />
rewşa azadiya rojnamevaniyê baş e. Loma jî bi baweriya Ubeyd Hirûrî<br />
ku yek ji rêveberên International Exchange Board (IREX) e yasaya çapemeniyê<br />
ya Herêma Kurdistan´ê modeleke baş e û dikare bo hemû<br />
welatên Rojhilata Navîn bibe nimûnyeke baş.<br />
Kampanya hilbijartinan ji<br />
rojnamevanan re bela ye<br />
Kawe Şêx Ebdilla Silêmanî<br />
Di rapora şeş mehên dawî yên sala<br />
2009’an de ku ji aliyê Lîjneya Dakokîkirin<br />
ji Azadî û Mafên Rojnamevanên<br />
Sendîka Rojnamevanên<br />
Kurdistan’ê hatiye belavkirin, derket<br />
ku di dema propagendeya hilbijartinên<br />
25 Temmûza borî de,<br />
bêtirîn rêjeya binpêkirina li hemberî<br />
rojnamevanan li sînorê Parêzgeha<br />
Silêmaniyê bû.<br />
Lîjneya Emnî ya Parêzgeha Silêmaniyê<br />
ji rewşê bêzar bûye û dako-<br />
3<br />
kiyê li wê yekê dike ku ”Bêtiriya<br />
destdirêjiyan ji aliyê hêzên asayişa<br />
navxwe hatine encam dayîn.”<br />
Enwer Hisên berpirsiya garentîkirina<br />
aramiya rojnamevanan dixe<br />
stûyê wan hêzan. Berdevkê Lîjneya<br />
Emnî li bajarê Silêmaniyê dibêje<br />
”Me ji hemû karmendên xwe re gotiye<br />
ku her kesê bêrêziyê li rojnamevanan<br />
bike, emê pêrabûnên tund<br />
hemberî wî cîbicîbikin.” Tevî van<br />
axaftinên wî jî, lê diyare heta niha<br />
ti kesek ji ber wan binpêkirinan nehatine<br />
sizadayîn.”
4 Kurdıstanî<br />
Codstandartiya dewleta tirk:<br />
Firat Kelehkî Taybet<br />
Nêzîka du sal dibe roj nîne ku li bajarekî<br />
Bakurê kurdistan’ê yan bajarên<br />
Tirkiyê çend zarokên kurd<br />
neyên girtin. Zarokên kurd bi<br />
“kevir avêtin’’, “propaganda û endambûna<br />
rêxistinê’’, “hevkariya<br />
rêxistinê’’ tên tawanbar kirin û bi<br />
dijayetîkirina ‘Yasaya Civîn-Meş û<br />
Xwepêşandanan’ li Dadgehên Ewlekariya<br />
Dewletê (DGM) tên darizandin<br />
û sezakirin. Temenê van<br />
zarokên han jî di navbera 11 û 17<br />
salan de tê guhertin.<br />
Di navbera salên 1984-1997’an<br />
de ji 2 hezar û 601 zarokên ku li<br />
Dadgehên Ewlekariya Dewletê<br />
(DGM) hatine darizandin, 624 zarokan<br />
ji “kevir avêtin’’, “endambûna<br />
rêxistinê’’, “hevkariya<br />
rêxistinê’’ û “çalakiyên bi çek’’ bi<br />
dijayetîkirina ‘Yasaya Civîn-Meş û<br />
Xwepêşandanan’ seza wergirtine.<br />
Li Dadgehên Sezayên Giran ên<br />
Xwedan Desthilatên Taybet de jî di<br />
çar salên dawî de ji 2 hezar û 400<br />
zarokên ku tên darizandin 175’an<br />
ceza standine.<br />
Jimara zarokên girtî dighe<br />
3 hezar kesan<br />
Derbarê jimara zarokên kurd ên<br />
mexdûrê Lijneya Dijî Terorê (TMK)<br />
di girtîgehan de Parêzera Zarokan<br />
Keziban Yılmaz agahî dan <strong>Rûdaw</strong>’ê<br />
û got: “Niha di girtîgehan de çiqas<br />
zarok hene jimareke rast di destê me<br />
de tune, jiber her roj tê guhertin.<br />
Wek mînak di 2008’an de tenê li<br />
Amed 106 zarok hebûn, herî dawî<br />
meha îlonê 28 lê di cotmeh û mijdarê<br />
de jimara zarokên girtî derket<br />
85’an. Piştî bûyerên meha mijdar û<br />
befranbarê jimara zarokên girtî û bin<br />
çavkirî derket 106´an. Niha li<br />
Amed’ê 83 zarok girtîne. Lê dema<br />
mirov bi giştî berê xwe bide meselê<br />
wek Êlih, Edene, Stenbol û İzmîr’ê<br />
zêdeyî 3 hezar zarok girtîne.’’<br />
Prz. Yılmaz, da zanîn ku di nav<br />
wan zarokên girtî de tenê yên bi<br />
propagandekirina rêxistinê tên tawanbarkirin<br />
jî hene û got: “Bi giştî<br />
zarok, li ser “endambûna rêxistinê’’,<br />
“propaganda ya rêxistinê’’ û<br />
dijî “Yasaya Civîn-Meş û Xwepêşandanan’’<br />
tên darizandin.’’<br />
Filistînî qehreman, zarokên<br />
kurd wek terorîst tên îlankirin<br />
Sekreterê Komeleya Mafê Mirovan<br />
(İHD) Şaxa Amed’ê Burhan<br />
Zoroğlu jî da zanîn ku heta niha jimareke<br />
rast a zarokên girtî di destê<br />
wan de tune lê hemû bi tawanên<br />
‘endambûn, hevkariya rêxistinê û<br />
kevir avêtinê tên darizandin: “Mixabin<br />
li Tirkiyê, di bûyerên civakî<br />
de ji aliyê polîs, daraz û dewletê ve<br />
hakaret li zarokên kurd tê kirin. Erdoğan<br />
li Davos’ê zarokên filistîniyan<br />
wek qehreman îlan dike lê bi<br />
çavê terorîstî li zarokên kurd tê temaşe<br />
kirin û wek terorîst tên îlan<br />
kirin.’’<br />
Gelek caran di ragehandinê de<br />
hat belavkirin ku di girtîxaneyan de<br />
û dema zarokan vediguhêzin dad-<br />
gehan îşkence li wan tê kirin, Prz.<br />
Keziban Yılmaz, di vê derbarê de jî<br />
bo <strong>Rûdaw</strong>’ê wiha axifî: “Par û îsal<br />
jî hema bêje me bi hemû zarokan re<br />
hevdîtin çêkirin. Ji bo Amed’ê nikarim<br />
bêjim tiştekî wiha heye lê bê<br />
guman wan li ser destê xwe jî<br />
nakin. Li Amed ji aliyê gardiyanan<br />
ve tu tundûtûjî li beramber zarokan<br />
nayê kirin, lê dema zarok bo dadgehê<br />
tên veguhestin ji aliyê leşkeran<br />
ve îşkenceya psîkolojîk li wan<br />
tê kirin. Par dema min zarok dîtin,<br />
gotin; dema wan dibin dadgehê ji<br />
efseran bigre heta leşkerên pile<br />
nizm wek terorîst in ligel wan tevdigerin.’’<br />
Lê di heman demê de Yılmaz, dibêje<br />
li girtîgehên din rewş diguhere:<br />
“Wek mînak li Girtîxaneya<br />
Edenê dema bi zarokan re axifîm<br />
gotin; ji aliyê gardiyanan ve jî tundûtûjiyeke<br />
xirab li beramber wan tê<br />
kirin.’’<br />
Ger dewlet bixwaze dikare<br />
pirsgirêkê çareser bike<br />
Li gor Parêzera Zarokên Mexdûrê<br />
TMK’ê Keziban Yılmaz, dewlet<br />
ger bixwaze dikare vê pirsgirêkê<br />
çareser bike: “Ev zarokên han hê bi<br />
başî negihiştine, nûciwan in, nizanin<br />
çalakiya dikin wê bibe sedema<br />
çi û çi jê derkeve, ne di wî temenî<br />
de ne baş binirxînin. Lê ji hikûmetê<br />
weye bi van sezayan wan perwerde<br />
dike. Heta girtin û binçavkirin<br />
hebin, beşdariya bûyer û çalakiyan<br />
jî zêde dibe.’’<br />
Yılmaz dide zanîn ku ne tenê<br />
wek parêzera zarokan lê ligel Parêzvanên<br />
Adaletê Bo Zarokan û<br />
çend grubên din di warê polîtîk, civakî<br />
û li ser rewşa zarokan a di girtîgehan<br />
de gelek agahî dane<br />
Yekîtiya Ewrûpa û berdewam dike:<br />
“Kar û çalakiyên me berdewam in,<br />
çi li Amed yan bajarên din. Şandên<br />
ewrûpî jî hatin û me rewş ji wan re<br />
rave kir. Lê mixabin em di cihê xwe<br />
de dijmêrin. Sala 2009´an gotin<br />
derbarê zarokan de wê hinek guherankariyan<br />
di TMK’ê de bikin,<br />
proje-yasa hat amadekirin. Di vê<br />
derbarê de ligel gelek saziyan me<br />
Hejmar 33 | Sêşem | 23. Sibat 2010<br />
Zarokên filîstînî qehreman, yên kurd terorîst in<br />
“Mixabin li Tirkiyê, di bûyerên civakî de ji aliyê polîs, daraz û dewletê ve hakaret<br />
li zarokên kurd tê kirin.”<br />
Parêzera Zarokan Keziban Yılmaz<br />
(Wêne: <strong>Rûdaw</strong>)<br />
Tevgera Fethullah Gülen<br />
Televîzyoneke kurdî bi navê Dünya TV vedike<br />
Dilbixwîn Dara<br />
Karsazê Tirkiye’yê oldar ku li seranserê<br />
cîhanê xwedî dezgehên<br />
mezin e û yek ji çapxaneyên herî<br />
mezin li Tirkiyê di destê grûpa wî<br />
de ye, Fethullah Gülen, destûra vekirina<br />
yekemîn televîzyona kurdî<br />
ya prîvat li Tirkiye’yê stand.<br />
Fethullah Gülen, ku li Başûrê<br />
Kurdistan’ê jî zanîngehek bi navê<br />
Işık vekiriye, ji nêzîk ve bi pirsa<br />
kurdî re mijûl dibe, lê belê ne yekser<br />
bi navê xwe. Grûpa wî di gellek<br />
waran de xwe tevlî pirsa kurdî dike.<br />
Bi gotûbêjkirina vekirina kanalên<br />
televîzyonê yên taybetî re, bi zimanê<br />
kurdî, grupa Fethullah Gülen<br />
berî hemû kes û dezgehên din,<br />
weke her carê, ev fersend bi dest<br />
xwe ve anî. Fethullah Gülen ku<br />
niha li Amerîka’yê dijî û di sala<br />
2008 de di lîsteya 100 kesên ronakbîr<br />
de cih girt, bi xwe ji Erzirom’ê<br />
ye û tê gotin ku bi eslê xwe kurd e<br />
û xwe weke şagirt û mirîdekî Seîdê<br />
Nûrsî (Seîdê Kurdî) dibîne. Ew li<br />
ser bingeha şopandina rêya Seîdê<br />
Kurdî derketiye û dixwaze fikrên<br />
wî li seranserê cîhanê belav bike, lê<br />
belê ne tenê di warê olî de, ew di<br />
her warî de kar dike, ji siyasetê bigirin,<br />
heta bi derxistina rojname,<br />
kovar û radyo û televîzyonan, her<br />
wiha bankên wî jî hene. Heta wê<br />
dereceya ku li Tirkiyê gellek kes<br />
Fethullah Gülen bi serê xwe weke<br />
hikûmetekê bi nav dikin. Grûpa<br />
Gülen ku bi navê Grupa Samanyolu<br />
tê naskirin, di sala 1999 de<br />
dest bi karê medyayê kir. Niha ew<br />
grûpa herî xurt e di warê medyayê<br />
de, weke nimûne rojnameya herî<br />
zêde li Tirkiyê tê firotin (rojane<br />
783.200), rojnameya Zaman e.<br />
Di grupa Samanyolu de ku niha<br />
6 televîzyon hene, amadekariya vekirina<br />
kanala 7’mîn tê kirin, ew jî<br />
Dünya TV ye. Dünya TV wê bi zimanê<br />
kurdî be û ji bajarê Dîlok’ê ji<br />
bo seranserê cîhanê weşanê bike.<br />
Berpirsiyarên Samanyolu diyar<br />
kirin ku wan hemû karê burokratîk<br />
temam kirine û li benda roja destpêkirina<br />
weşanê ne.<br />
Birêvebirê berê yê Grupa Samanyolu<br />
li Enqere’yê Remzi Ketenci<br />
wê bibe rêvebirê televîzyona<br />
Dünya TV, ew bi xwe jî ji Erzirom’ê<br />
ye û 39 salî ye.<br />
Televîzyon wê bernameyên curbecur,<br />
weke nûçe, programên olî,<br />
guftûgo, belge, rêzefîlm û programên<br />
muzîkê biweşîne. Dünya TV<br />
wê li ser satelîta Türksat 3-A weşanê<br />
bike.<br />
Zarokekî filistînî bi keviran êrişî panzêrek îsraîlî dike.<br />
Fethullah Gülen<br />
<strong>Rûdaw</strong><br />
Zarokên kurd bi keviran êrişî polîsên tirk dikin. (Wêne: Diha)<br />
civîneke berfireh Li Enqerê lidarxist.<br />
Nîqaşên me liser proje-yasayê<br />
bûn. Lê pişt re DTP hat girtin,<br />
bûyer derketin û ev bûn hincet ku<br />
proje-yasa neçe meclîsê û derbas<br />
nebe.’’
<strong>Rûdaw</strong> Hejmar 33 | Sêşem | 23. Sibat 2010 Kurdıstanî 5<br />
Balyozê Îran’ê li Hewlêr’ê Seyd Ezîm Husênî:<br />
Pêwîstiya me bi çalakiyên sîxurî li Kurdistan’ê nîne<br />
Di destpêka vê mehê de, çend rûpelekî Quran’ê di nav barekî sêvan de ku ji Îran’ê bo<br />
Kurdistan’ê hatibû şandin hat dîtin.<br />
Hêmin Barzan Hewlêr<br />
Balyozê Îran’ê li Hewlêr’ê ragehand<br />
bi fermî dilgiraniya xwe ji raporên<br />
ku badikşînin ser çalakiyên<br />
sîxuriyê yên Îran’ê li Herêma Kurdistan’ê<br />
gihandiye desthilatdarên<br />
Herêma Kurdistan’ê û red kir jî ku<br />
ti sîxurekî Îran’ê li Kurdistan’ê<br />
hebe.<br />
Husênî aramiya Kurdistan’ê wek<br />
bingeha peywendiyên baş di navbera<br />
Îran û Herêma Kurdistan’ê de<br />
wesif dike û tekez dike ku reftara<br />
Herêma Kurdistan’ê bandorê liser<br />
rawestandina topbarankirina Îran’ê<br />
dike: “Ev demeke topbaran neqewimiye.<br />
Îran li gel rayedarên Herêma<br />
Kurdistan’ê lihev kir ku<br />
parêzvaniya sînorên xwe bike da ku<br />
dijminên Îran’ê sûdê ji wan wernegirin,<br />
berpirsan gote me wan ji wan<br />
rêxistinan re gotiye ti karê provokatîv<br />
û ne yasayî nekin.” Lê navbirî<br />
ti garantiyê bo dûbare nebûna topbaranan<br />
nade: “Ger pirsgirêk ji<br />
xaka İraq’ê derkevin, wê topbaran<br />
bidomin.”<br />
Di destpêka vê mehê de, çend rûpelekî<br />
Quran’ê di nav barekî sêvan<br />
de ku ji Îran’ê bo Kurdistan’ê hatibû<br />
şandin hat dîtin. Husênî wiha<br />
axifî: “Heta niha ti agahiyên min<br />
derbarê ti kesî yan şîrketekê nînin<br />
ku kirdarên vê rûdanê bin, emê şopandinan<br />
bikin, dibe ku hinek kes<br />
bixwazin vê meseleyê mezin bikin<br />
lê ev mesele ne li Îran’ê çêbûye.”<br />
Berî dû salan di 11.01.2007an de<br />
hêzên Amerîka êrîş birin ser nivîsîngeha<br />
konsolxana Îran’ê li Hewlêr’ê<br />
û bi tohmeta girêdanên wan li<br />
gel hêza Qudus ve, 5 kes destgîr<br />
kirin û di nav wan de konsolger jî<br />
hat girtin, roja 05.11.2008an jî piştî<br />
demekê ji daxistinê, konsolxana<br />
Îran’ê li Hewlêr’ê ji aliyê balyozê<br />
Îran’ê ve li Bexda hat vekirin.<br />
Husênî bê agahiya xwe ji destgîrkirina<br />
sîxurê Îran’ê di nav hizbên<br />
Kurdî yên opozisyonê yên li herêmê<br />
pêşan dide, nemaze sîxurê ku berî<br />
çend rojan ji aliyê Komele ya Zehmetkêşên<br />
Kurdistan’ê ya Îran’ê ve<br />
hat ragehandin: “Ti sîxurên Îran’ê li<br />
Herêma Kurdistan’ê tune, jiber pêwîstiya<br />
me bi sîxuriyê li Herêma<br />
Kurdistan’ê tune, komîsyona me ya<br />
siyasî, ewlekarî û serbazî heye û li<br />
gel Hikûmeta Kurdistan’ê û herdû<br />
aliyan gotûbêjan dikin, peywendiyên<br />
me li gel İraqiyan xweş in, nemaze<br />
li gel kurdan.”<br />
Herwiha navbirî dilgiraniya xwe<br />
ji belavbûna raporên rojnamevanî li<br />
Herêma Kurdistan’ê pêşan da û eşkere<br />
jî kir ku bi fermî nîgeraniya<br />
xwe ji wan raporan gihandine dest-<br />
Rêxistina Rojnamenavên Sînornenas:<br />
Îran di girtina rojnamevanan<br />
de li pêş Çîn’ê ye<br />
Sabir Qadirî<br />
Rêxistina Parastina Mafên Rojnamevanan<br />
di raporekê de Îran wek<br />
“zindana rojnamevanan” wesif kir û<br />
wezîrê rewşenbîriyê yê Îran’ê ragehand<br />
ku Wezareta Îtîla`at ji çarenûsa<br />
rojnamevanên girtî berpirs e.<br />
Rêxistina Peyamnêrên Sînornenas<br />
di rapora xwe ya salane de ragehand<br />
ku niha nêzîka 65 rojnamevanên<br />
Îranî di girtîgehên Komara<br />
Îslamî ya Îran´ê de ne û bi vî awayî<br />
di warê girtina rojnamevanan û binpêkirina<br />
azadiya rojnamevaniyê de,<br />
Îran daye pêş Çîn´ê ya ku jimara daniştvanên<br />
wê zêdeyî milyar û sê sed<br />
milyon kesan e. Rêxistinên parastina<br />
mafên rojnamevanan ên cîhanî<br />
nerazîbûna xwe liser van kiryarên<br />
Îran´ê pêşan didin.<br />
Berpirsê Liqê Îran´ê yê Rêxistina<br />
Peyamnêrên Sînornenas Reza<br />
Mu`înî di daxwiyaniyekê de ji bo<br />
<strong>Rûdaw</strong>´ê binpêkirinên ku rojnamevan<br />
li Îranê rastî wan tên eşkere<br />
kirin û wiha got: “Zêdeyî 100 rojnamevan<br />
di dema çend mehên piştî<br />
hilbijartinên serokkomariyê yên<br />
Îran´ê de hatin desteserkirin. Rojnamevanên<br />
ku hatine desteserkirin<br />
wek Maşalla Şemsulwa`zîn, Îmadeddîn<br />
Baqî û çend çalakvanên<br />
warê mafên mirovan wek Şîwa<br />
Nezer Aharî û Mihemed Dawerî.<br />
Piraniya van rojnamevanan bi tohmetên<br />
ne zelal wek propagandekirina<br />
dijî desthilatiyê, xirabkirina<br />
navê berpirsan û têkdana ewlekariya<br />
giştî hatine desteserkirin.”<br />
Rojnamevanên Rojhilatê Kurdistan´ê<br />
jî rastî girtinan tên. Niha<br />
gelek wek rojnamevanên Kurd<br />
Ednan Hesenpûr, Hîwa Botîmar,<br />
Keywan Mêhregan û Kawe Qasimî<br />
Kirmaşanî di zindanên Îranê de ne.<br />
Di warê jimara rojnamevanên<br />
zindankirî de li seranserê cîhanê,<br />
Îran bi zindankirina 65 rojnamevanan<br />
di pileya yekem de tê û Çîn bi<br />
zindankirina 24 rojnamevanan di<br />
pileya dûyem deye.<br />
hilatdarên Herêma Kurdistan’ê:<br />
“Raporên ku behsa hebûna sîxurên<br />
Îran’ê li Herêma Kurdistan’ê dikin<br />
me nîgeran dikin, û me bi awayekî<br />
fermî nîgeraniya xwe gihand desthilatdarên<br />
Herêma Kurdistan’ê. Hinek<br />
hêz û alî li Herêma Kurdistan’ê<br />
hene dijî hebûn û berjewendiyên<br />
Îran’ê li Herêmê kar dikin, Baas’î û<br />
welatên navçeyê naxwazin peywendiyên<br />
me yên baş li el İraq’ê hebin,<br />
nemaze li gel kurdan.”<br />
Derheqê cudakirina Îran’ê di<br />
peywendiyên wê li gel partiyên sekûler<br />
û yên Îslamî yên Herêma<br />
Kurdistan’ê, Seyd Ezîm Husênî dibêje<br />
ku Îran ti cudahiyê liser vê bingehê<br />
nake û tekez dike ku Îran<br />
piştîvaniya partiyeke Herêma Kurdistan’ê<br />
dijî partiyeke din nake, lê:<br />
“Piştîvaniya me me`newî û şêwirmendî<br />
ye û bo piraniya hizban tê<br />
kirin. Îran piştîvaniya daraî bo ti<br />
hizba Herêma Kurdistan’ê nake.”<br />
Derbarê peywendiyên Îran’ê li<br />
gel Tevgera Goran, Husênî dibêje:<br />
“Cudahî û nakokî divê negihin astê<br />
şerê navxweyî, şerê navxweyî yê di<br />
navbera hizbên herêmê de zirar gihand<br />
Îran’ê. Îran di dema ku şerê<br />
navxwe li herêmê hebû, bi hezaran<br />
penaber wergirt û zirarên zêde ji<br />
aliyê civakî, siyasî û aborî lixwe<br />
girt.”<br />
Komela Gelên Di Bin Talûkê De - GfbV:<br />
Peymana paşvaşandina pênaberên<br />
Sûriye’yê betal bikin<br />
Diusburg - Rêxistina mafê mirovan<br />
(GfbV) ji bo gelên di bin gefê<br />
de ji wezîrê dervê yê Almanya<br />
Guido Westerwelle daxwaz kir kû<br />
pêymana paşva şandina penaberan<br />
li Sûriye’yê were betal kirin û dewleta<br />
Almanya ji bo serbest berdana<br />
151 girtiyên kurd zextê li ser dewleta<br />
Sûriye’yê bike.<br />
Li gor agahiyên teze li Sûriye’yê<br />
dîsa girtiyekê polîtîk bi teda û lêdan<br />
hat kuştin. Li ser vê serokê GfbV<br />
Tilman Zülch ji wezîrê dervê Westerwelle<br />
daxwaz kir kû ji bo serbest<br />
berdana girtiyên polîtîk li ser dewleta<br />
Sûriye’yê fîşaran pêk bîne. Di<br />
nav girtiyên polîtîk de 2 hevalên rêxistina<br />
mafê mirovan GfbV ji hene.<br />
Polîtîkwanê kurd Muhammad<br />
Misto Rashid di sala 2008’an de<br />
hatibû girtin. Ew wê demê pir giran<br />
hatibûn işkence kirin. Li gor agahiyên<br />
ku 17.02.2010 an de gihiştin<br />
GfbV Muhammad Misto Rashid ji<br />
ber birînên xwe yên di sala<br />
2008’an, di 19.01.2010’an de li girtigeha<br />
Heleb’ê mir. GfbV her tim li<br />
ser mirinên ûsa di girtigehên Sûriye<br />
de raya gişti agahdir kiriye. Niha li<br />
girtigehên Sûriye’yê de bi qasî<br />
3.000 girtiyên polîtîk hene.<br />
Di sala 2008 an de di navbera<br />
wezîrê hinder yê Almanya Wolfgang<br />
Schäuble û serokdewleta Sû-<br />
Balyozê Îran’ê Seyd Ezîm Husênî. (Wêne: <strong>Rûdaw</strong>)<br />
Bi baweriya Husênî hinek alî<br />
li hundir û derveyê Herêma Kurdistan’ê<br />
sûdê ji nakokiyên nav-<br />
riye’yê Baschar al-Assad de peymanekê<br />
pêk hat. Li gor vê peymanê<br />
Almanya dikare penaberên suriyeyî<br />
ji Almanya bişine Sûriye. Rêxistina<br />
GfbV wê demê vir va ji bo betal ki-<br />
bera Goran û YNK’ê de werdgirin:<br />
“Lê ev nakokî zirarê digihînin<br />
Îran’ê.”<br />
Ji bo betal kirina peymana şandina penaberan li Sûriye’yê têdikoşe.<br />
rina peymana şandina penaberan li<br />
Sûriye’yê têdikoşe.<br />
E-Mail:<br />
nahost@gfbv.de - www.gfbv.de<br />
<strong>Rûdaw</strong><br />
Xwedî: <strong>Rudaw</strong> Media GmbH<br />
Serokê Civata Birêvebir: Nûredîn Weysî · nuradinwaisi@rudaw.net<br />
Sernûser: Ako Mihemed · akopress74@yahoo.com · Rêvebirê Beşa Soranî: Hêmin Ebdulla<br />
hemen@rudaw.nl · Navnîşan: <strong>Rudaw</strong> Media GmbH · Gutenbergstr. 63a · 50823Köln/ Almanya<br />
Telefon: +49 (0) 221.26 00 40 02 · Telefax: +49 (0) 221.26 00 49 81 Web: www.rudaw.net<br />
E-maîl: info@rudaw.de (Beşa Kurmancî) · E-maîl: rudaw@rudaw.net (Beşa Soranî)
6 Nûçe Hejmar 33 | Sêşem | 23. Sibat 2010 <strong>Rûdaw</strong><br />
Kurdistan’ê 12 milyar Dolar<br />
kişandin herêmê<br />
“Hawler Mall” yek ji wan projeyan e ku di salên borî de li Hewlêr’ê hatin avakirin. (Wêne: <strong>Rûdaw</strong>)<br />
Hewlêr (<strong>Rûdaw</strong>) - Desteya Hilberînê<br />
ya Herêma Kurdistan’ê ragihand<br />
ku herêmê di dema sê sal û<br />
nîvên borî de ji bilî sektora petrolê,<br />
nêzîka 12 milyar dolar ji xwe re<br />
anîne û beşa herî zêde jî di sektorê<br />
niştecihkirinê de bûye.<br />
Rêveberê Giştî yê Desteya Hilberînê,<br />
Kameran Muftî got ku<br />
rewşa Kurdistan’ê berevajî ya<br />
İraq’ê ye: “Kesên zûtir tên wê bêtir<br />
qezenc bikin.” Muftî da zanîn ku<br />
ger projeyê geştyarî bi buhayê 6<br />
milyar Dolaran li gel şîrketeke<br />
Îmaratî biserketa, wê ev mîkdar zê-<br />
Îmarat (<strong>Rûdaw</strong>) - Revenda kurd li<br />
Îmarat ku gellek ji wan karsaz û<br />
karker in, dixwestin sûd ji serdana<br />
Serokwezîrê Herêma Kurdistan’ê,<br />
Berhem Salih wergirin û hevdîtinekê<br />
li gel wî pêk bînin.<br />
Di nameyekê de ku roja 17’ê<br />
Sibat a 2010’an ji bo Dr. Berhem<br />
Salih hatiye nivîsandin, Serokê Re-<br />
Kerkûk (<strong>Rûdaw</strong>) – Gruba ciwanên<br />
Arabxa li bajarê Kerkûk’ê ankêtek<br />
li ser xwendina rojnameyan<br />
çêkirin. Li gor anketê derket holê<br />
ku hevwelatiyên Kerkûk’ê ji sedî<br />
62 ji rojname û kovarên sivîl û li<br />
beramber vê yekê jî ji sedî 36 bêhtir<br />
ya hizbî dixwînin.<br />
Berdevkê Gruba ciwanên Arabxa<br />
li bajarê Kerkûk’ê Helo Xelîl Kakeweys<br />
ji bo <strong>Rûdaw</strong>’ê ragihand ku<br />
ankêta wan di dema du hefteyan de<br />
detir bûye.<br />
Li gor lêkolînên saziyên fermî<br />
sermayedarên herî mezin ji Kuweyt<br />
û Libnan’ê bûn. Nêzîka 8.59 milyar<br />
Dolar jî ji aliyê şîrketên navxweyî<br />
yên İraqî ve hatiye hilberandin û<br />
mîkdara sermayedariya şîrketên<br />
hevbeş jî nêzîka 660 milyon dolar<br />
bûye. Di serjimariyan de ti sermayedariya<br />
sektora petrolê tune ku<br />
gellek şîrketên biyanî girêbestên<br />
hilberînê di vî warî de li gel Hikûmeta<br />
Herêma Kurdistan’ê mohr<br />
kirine.<br />
Kameran Muftî bo ajansa Reu-<br />
venda Kurd li Îmarat, karsazê kurd<br />
Arif Remezan diyar kir ku ew li<br />
bendê bûn wî bibînin û li ser rewşa<br />
û rola kurdan li Îmarata Erebî gotûbêj<br />
bikin.<br />
Arif Remezan got ku rojnameyek<br />
li Îmarat’ê tune ku kurdekî nivîskar<br />
têde nebe. Remezan ku bi xwe ji<br />
Rojavayê Kurdistan’ê, ji bajarê<br />
Kerkûk<br />
Rojnameyên hizbî kêm tên xwendin<br />
hatiye çêkirin. Armanca ankêtê ron<br />
dike û dibêje: “Mebesta me ku em<br />
bizanin ciwanên Kerkûk´ê çiqasî bi<br />
xwendinê ve girêdayî ne û ka nexwendina<br />
ciwanan çi bandorê liser<br />
bûyer û pêşhatên bajarê Kerkûk’ê<br />
dike. Herwiha ciwanên Kerkûk’ê çi<br />
dixwînin û rewşa Kerkûk’ê heta kîderê<br />
bandor liser ciwanan kiriye ku<br />
kijan babetan bixwînin.”<br />
Helo Xelîl dibêje: “Xwendevanên<br />
kovar û rojnameyên hizbî ber<br />
ters ragihand ku sektorên niştecihkirin,<br />
pîşesazî, kiştûkal û banke balkêştirîn<br />
warên rakişana sermayedaran<br />
in. Wî herwiha diyar kiriye<br />
ku ji Tebax a 2006’an ve heta Sibat<br />
a îsal, 241 mohletên sermayedariyê<br />
derxistine. Rêveberê Desteya Hilberînê<br />
got ku di nav nêzîka 1200<br />
şîrketên biyanî yên ku li Herêma<br />
Kurdistan’ê kar dikin, 620 şîrketê ji<br />
Tirkiye’yê jî hene: “Em ji sermayedaran<br />
re dibêjin ku pêwîstiya me bi<br />
wan heye û ti cudahî di navbera<br />
sermayedarê herêmî û yê biyanî de<br />
nayê kirin.”<br />
Kurdên Îmarat’ê çûn pêşwaziya<br />
serokwezîrê xwe lê nedîtin<br />
Amûd’ê ye, bal kişand ser wê yekê<br />
ku kurd li Îmarata Erebî tevlî civaka<br />
wî welatî bûne û li kêleka pîrozkirina<br />
cejnên netewî, gellek semîner û<br />
konferansan li gel nivîskar û ronakbîrên<br />
ereb jî li dar dixînin.<br />
Tevî hemû hewldanan jî, wan nikaribû<br />
Serokwezîrê Herêma Kurdistan’ê<br />
Dr. Berhem Salih bibînin.<br />
bi kêmbûnê ne, ev jî tê vê wateyê<br />
ku rojname û kovarên hizbî baweriya<br />
xwe ji dest dane û taqeta xelkê<br />
tune êdî babetên hizbî bixwînin.”<br />
Gruba ciwanên Arabxa, grubeke<br />
gencan e û di 17’ê Tebax’ê 2009’an<br />
de li Kerkûk´ê hatiye damezrandin.<br />
Berdevkê grubê ji bo <strong>Rûdaw</strong>´ê wiha<br />
axifî: “Armanca grubê xizmetkirina<br />
bajarê Kerkûk’ê û dirustkirina minbereke<br />
diyalogê di navbera tevahiya çîn<br />
û texên bajarê Kerkûk´ê de ye.”<br />
MUSTAFA ŞEFÎQ EDILBÎ<br />
<strong>Rûdaw</strong> di karwanê<br />
rojnamevaniya kurdî de<br />
Dîroka rojnamevaniya kurdî weke perçeyek<br />
ji dîroka tevahiya gelê kurd xwedî zehmetî û<br />
taybetmendiyên xwe ye. Tê zanîn ev dîrok<br />
gellekî dijwar e, belkî di cîhanê de dîrokek bê<br />
hevta ye. Yek ji aliyên herî giran yê vê dîrokê<br />
qada rojnamevanî û ragihandinê bûye. Siyaseta<br />
dagîrkerî li cîhanê bi gîştî ne dûrî hev e.<br />
Ji bo ku gelên bindest bêziman bihêlin, hertim<br />
xwestine derfetên ragihandinê teng<br />
bikin, li pêşiya ragihandinê rêkan bigirin.<br />
Di vî warî de siyasetên herî gemarî li ser<br />
gelê kurd hatine meşandin. Serpêhateya rojnamevaniya kurdî bi<br />
rengekî giştî weke her aliyekî din ê dîroka gelê kurd serpêhateke<br />
dijwar û pirr hevraz û nişêve. Ji roja ku rojnama Kurdistan li Qahîre<br />
derketî û heya niha karwanê rojnamevaniya kurdî di berxwedanek<br />
xurt de ye. Weke çawa gelê kurd ji bona hebûna xwe li<br />
her derî xistin, di warê rojnamevanî de jî eger îmkan û derfetek<br />
biçûk ji kurdan re pêk hatibe ew îmkan bi kar anîne. Elbete Bedirxaniyan<br />
di vî warî de rolek pêşeng lîstine, lê hîn asteng û tengasiyên<br />
li ser rêya vî karwanê hanê bi dawî ne hatine. Gellek<br />
pêşveçun hene, gelekî deskeftên mezin jî çê bûne, lê di pirr waran<br />
de asteng didomin. Ne xasime rojnamevaniya kurdî li derveyî<br />
welat heya roja îro di rewşek hebûn û tûnebûnê de ye. Carna serî<br />
hildide, dixwaze gavan bavêje, mînakên baş diafrîne, paşî demek<br />
din ev serhildan jî bi dawî dibe, weke gundên wêran bûyî tenê<br />
şûnwar dimînin.<br />
Mirov dikare bêje çawa serhildanên Kurdistan’ê bi komkujî û<br />
şikestên tirajîk bi dawî tine, rojnamên kûrdî jî dem bi dem geş<br />
bûne, xelkek baş li dora xwe kom kirine, hêviyek avakirinê, paşî<br />
demekê ji bê îmkanî û bê xwedîtiyê bi rengekî tirajîk bi dawî hatine.<br />
Hîn jî ev rewş didome. Ne şaşe mirov bêje rojnama kurdî li<br />
derveyî welat hîn sêwî ye. Bê guman her organekî ragihandinê çê<br />
dibe piştevaniyek wêya heye, dibe ku ev piştevanî ji partiyek siyasî<br />
wergire, an jî hinek hêzên xêrxwaz hevkariyê bikin. Di vê watayê<br />
de ragihandin xwedî dê û bav e, lê heya roja îro ev organên bi vî<br />
awahî meşiyane jî jiyana wana kin bûye. Ji ber ku hem di warê şiyarbûna<br />
netewî de hem jî di warê eleqederbûn û çanda xwendina<br />
çapemeniyê de gelê kurd xwedîtiyek xurt li ragihandinê nake, ragehandina<br />
kurdî sêwî dimîne. Dema rojnamên kurdî li firoşgehan<br />
di bin tozê de dimînin, an jî rojnamefroş dibêjin “kurd rojname<br />
naxwînin”, mirov fedî dike, ji xwe di pirse, “gelo ji kurdan re rojname,<br />
yan çapemenî ne pêwîste?” Miletekî ji hizir û zanistê hatiye<br />
dûrxistin, ji her kesê zêdetir pêwîstiya wî heye, lê em ew qasî pêwîstiya<br />
xwe nabînin, xwedîtî li çapemeniyê jî nakin. Ger gel bi xwe<br />
xwedîtî neke ne mimkun e rojnamevaniya kurdî bi rengekî rêkûpêk<br />
dirêjî bi jiyana xwe bide.<br />
Di demekî de ku rojnamevaniya kurdî van pirsgirêkan jiyan dike<br />
û her roj fatîhe li ser komek dezgehên ragihandina kurdî tê xwendin,<br />
rojnama <strong>Rûdaw</strong> gav avêt nav vî karwanî. <strong>Rûdaw</strong> weke rojnameyek<br />
di warê pîşeyî de profesyonel ku dixwaze bersiva<br />
pêwîstiyên netewa kurd di vî warî de bide, bi perspektifek gerdûnî<br />
di warê ragihandin û ramanê de kar dike û heya roja îro mînakek<br />
serkeftî nîşan daye. Ji dervî ku <strong>Rûdaw</strong> bi xwe weke naverok û<br />
şêwe mînakek bilind nîşan daye, li her çar perçeyên Kurdistan´ê<br />
torek berfireh ji peyamnêr û xeberhinêr li dora xwe kom kirine,<br />
herweha li çar dorê cîhanê xwedî pêwendiyên rojnamevanî yên<br />
giring e. Ji dervî van tevan jî şirketa <strong>Rûdaw</strong> bo karê ragihandin kariye<br />
piştevaniyê bide dehan projeyên rojnamevaniya giring. Sexmeratî<br />
van tevan wek tê gotin “ê ku dev ji şîr şewitî pifa dew dike”,<br />
hêj xelkê me dipirsin; “<strong>Rûdaw</strong> li derveyî welat dikare dirêjayî bi<br />
jiyana xwe bide an na?<br />
<strong>Rûdaw</strong> jî weke dehan rojnamên kurd ji rojnama Kurdistan heya<br />
Peyama Kurd ewê rû bi rû heman çarenivîsê bibe? Ewê kurd xwedîtiyê<br />
li vê rojnamê nekin ew jî wê bibe xwedî dawiyek tirajîk<br />
weke evên din an na?” Gelek pirsên din ji vî babetî em ji xelkê<br />
xwendevan û dostên xwe dibihîzin. Em dixwazin di serî de gelê<br />
xwe li derveyî welat, paşî dost û xwendevanên <strong>Rûdaw</strong>´ê dilniya<br />
bikin; weke hêz û derfet <strong>Rûdaw</strong> xwedî hêz û derfetên mezin e û<br />
di vî warî de îdîaya <strong>Rûdaw</strong>´ê bilind e. Lê pêwistiya <strong>Rûdaw</strong> bi destek<br />
û piştevaniya xelkê kurd heye. Li derveyî welat rojnameyên<br />
kurdî nîne. <strong>Rûdaw</strong> tena rojname ye ku dixwaze valatiya di vî warî<br />
de heyî dagire. <strong>Rûdaw</strong> dixwaze bigehe her mirovekî kurd li her<br />
derekê cîhanê. Ji bo ku <strong>Rûdaw</strong> bikare ev rola hanê bi serkeftî bilîze,<br />
bi her awahî pêwîstî bi hevkarî û piştevaniya xelkê kurd heye.<br />
<strong>Rûdaw</strong> ji bona van îdîayên xwe bi cih bîne, bi her awahî bênavber<br />
xebata xwe didomîne. <strong>Rûdaw</strong> bawer e ku ewê bi piştevaniya gelê<br />
kurd di karê xwe de serkeve û karwanê rojnamevaniya kurdî bibe<br />
serkeftinê.
<strong>Rûdaw</strong> Hejmar 33 | Sêşem | 23. Sibat 2010<br />
Muzîkala kurdî “Çîroka Zivistanê”<br />
li Amed’ê ye<br />
• “Ez bi hêza huner bawer dikim. Huner navbeynkarekî<br />
pirr girîng e ji bo ku dijminatî û xeyda di nav mirovan de<br />
ji holê rakê.”<br />
• “Li kolanan ez dimeşim, zarok, kal, keç, ciwan destê min<br />
digirin, min hembêz dikin, kefxweşin ku ez li Amed’ê me.”<br />
Şanoger Haldun Dormen (li çepê) ligel lîstikvanan di dema provayê de. (Wêne: <strong>Rûdaw</strong>)<br />
Medya Deniz<br />
Şanoger Haldun Dormen bi heyecane<br />
ku ‘ji bo aştiyê kevirekî biçûk<br />
deyne’ pêşniyara ‘Çîroka Zivistanê’<br />
qebûl kiriye. Sê meh çêbûn,<br />
lingekî Dormen li Stenbol’ê ye û bi<br />
lingê din jî li Amed’ê li ser vî karî<br />
dixebite. Dormen rojan dijmêre û li<br />
benda roja 26’ê Sibat’ê ye. Muzîkal<br />
a ku 8 reqskar û 28 lîstikvan di nav<br />
de cih digrin, bi alîkariya berpirsyarê<br />
Şanoya Şareda- riya Bajarê<br />
Mezin a Amed’ê, Rüknettin Gün tê<br />
amadekirin. Ji bo xwendevanên<br />
<strong>Rûdaw</strong>’ê Dormen muzîkal a kurdî<br />
‘Çîroka Zivistanê’ nirxandin.<br />
Mamoste, hûn di 82 saliya xwe de<br />
Muzîkale bi rê ve dibin. Gelo ev<br />
hêz ji ku tê?<br />
Ez wxe pirr ciwan dibînim. Vejena<br />
min ji xebata min tê. Ji zarokatiya<br />
min ve ez bi vî rengî me.<br />
Herdem ez lezgînim. Nûbûn coş û<br />
xiroş dide min. Ji bîr nekin vejena<br />
min, ne di temenê min de ye, vejena<br />
min di giyanê min de ye. Giyanê<br />
min ciwan e, ciwan.<br />
Ramana muzîkal a kurdî ji ku<br />
hat?<br />
Xwediyê ramana muzîkal a kurdî<br />
arîkarê min Engin Coşkun e. Gelo<br />
em ê karibin muzîkal a kurdî çebikin?<br />
Bandora muzîkal a kurdî wê<br />
çawa be? Min jî got çima na? Ji bo<br />
min nûbûn bû. Min xeyal kir, nezîk<br />
hat. Me bi kefxweşî biryar da. Piştre<br />
ji bo proveyên lîstika ‘Çîrokên<br />
Zivistanê’ bi Şanoya Şaredariya<br />
Bajarê Mezin a Amedê re me têkîlî<br />
danîn. Bi hev re me dest bi xebat ê<br />
kir. Ji hêla Wezîrê Çandê piştgîrtiya<br />
lîstikê hat kirin. Wezîrê Çandê<br />
diyar kir ku gellek pêdivî û girîng<br />
dibînin. Serokwezîr Tayyip Erdoğan<br />
jî destê min girt û sipas kir.<br />
Wate û giringiya vê xebat ê çi ye?<br />
Ev xebat coş û xiroşek pirr mezin<br />
da min. Wateyeke nû tevlî jiyana<br />
min a hunerî kir. Herdem ez bi hêza<br />
huner bawerim. Huner navbeynkarekî<br />
pirr girîng e ji bo ku dijminatî<br />
û xeyda di nav mirovan de ji holê<br />
rake. Ez hêvîdarim ku ev mûzîkal a<br />
kurdî, li Tirkiye’yê bibe navgîn ji<br />
bo aştiyê. Min xwest bi hunera xwe<br />
ji bo aştiyê kevirekî biçûk deynim.<br />
Amed çawa ye, nezîkbûna gel<br />
çawa ye?<br />
Amed bajarekî dîrokî û çandê ye,<br />
pewîste ku mirov bibîne. Ji nezîkbûna<br />
gel ez bawerim ku lîstik wê<br />
gellek werê temaşe kirin, ez wê rastiyê<br />
dibînim. Li kolanan ez dimeşim,<br />
zarok, kal, keç, ciwan destê<br />
min digirin, min hembêz dikin,<br />
kefxweşin, bi coşin ji ber ku ez li<br />
Amed’ê me. Bi hevî û xiroş...<br />
Li hember muzîkal a kurdî hest<br />
çawa ne, çawa tê pêşwazîkirin?<br />
Bi zimanekî ku ez nizanim kargerdaniya<br />
lîstikê ji bo min serpêhatiyek<br />
e. Serpêhatiyeke ku gellek<br />
coşê dide min. 82 salî me, herdem<br />
nûbûn min coş û xiroş dike. Gelek<br />
baş çêdibe, ez dem nabînim ji bo<br />
kalbûnê.<br />
Xebat wê di dema pêş de berdewam<br />
be, provayên we hene?<br />
Dema ku hewceyî min be, çima<br />
na. Ez amade me. Derfet û fersend<br />
werin vekirin ezê bi keyf û coşeke<br />
mezin beşdar bibim.<br />
Çand û Huner 7<br />
10 fîlmên herî serkeftî yên<br />
10 salên dawî<br />
Washington - Rojnameya Washington<br />
Post 10 fîlmên herî serketî<br />
yên 10 salên dawî diyar kir.<br />
Di nav van deh fîlman de “Masiyê<br />
Winda Memo” di rêza yekem<br />
de ye. Fîlmê “Jiyana hinên din”<br />
(The Lives of Others) ê ku di sala<br />
2007’an de Xelata Fîlmê Biyanî<br />
yê Oscarê girtibû, di rêza sêyem<br />
de cih girtiye. Fîlmê ku li ser Almanya<br />
Rojhilat a Sosyalîst bû,<br />
gellek bal kişandibû.10 fîlmên ku<br />
di 10 salên dawî de yên herî serkeftî<br />
hatine hilbijartin ev in:<br />
1- Masiyê Winda Memo (2003)<br />
2- You Can Count on Me (Ti<br />
Dikarî Bi Min Bawer Bî)<br />
(2000)<br />
3- Jiyana Hinên Din (The Lives<br />
of Others) (2006)<br />
4- Kêmîna Mirinê (2009)<br />
5- Diya Te Jî (Tu Mama Tambien)<br />
(2001)<br />
6- Labîrenta Pan (Pan’s Labyrinth)<br />
(2006)<br />
7- Li Qeraxa Jiyanê (Yaşamın<br />
Kıyısında) (2007)<br />
8- Bayê Dostaniyê (A Mighty<br />
Wind) (2003)<br />
9- Ji Serî De (Eternal Sunshine<br />
of the Spotless Mind) (2004)<br />
10- Wê Xwîn Birije (There Will<br />
Be Blood) (2007)<br />
Berpirsyarê Şanoya Şaredariya<br />
Bajarê Mezin a Amedê, Rüknettin<br />
Gün amadekariyên muzîkal a<br />
kurdî nirxandin.<br />
Sedemên pêşneketina muzîkala<br />
kurdî çi ne?<br />
Zimanê kurdî pirr dewlemend<br />
e. Lê belê ne ehîlbûn di aliyê çêkerî<br />
û kadro de mecal nedaye ku<br />
muzîkal a kurdî were peşxistin.<br />
Muzîkal pirr bi mesref e. Pewîste<br />
çêkerî xwe bide ber. Hewceyî<br />
reqsker û dengê baş heye. Mijara<br />
giring lîstikvan in. Di aliyê sînema<br />
û mûzîkal de ev pirsgirêk<br />
hene.<br />
Hûn mêvandarî ji muzîkal a<br />
kurdî re dikin, hestên we çava na?<br />
Cara yekem e ku Şanoya Şaredariya<br />
Bajarê Mezin a Amedê<br />
muzîkal a kurdî dilîze. Derhêne-<br />
Şanoger Haldun Dormen - (Wêne: <strong>Rûdaw</strong>)<br />
riya muzîkalê şanogerê navdar<br />
Xaldun Dormen – ku ew bi xwe<br />
hostayê şanogerî û muzîkal e – ji<br />
me re pîrozbahî ye. Dive hevalên<br />
me, gelê me pirr kêfxweş û serfîraz<br />
bin.<br />
Ji bo ku li muzîkal e temaşe<br />
bikin, wê kî beşdar bibe?<br />
Çapemenî beşdar dibe. Rojnamevan,<br />
nivîskar û bernameçêkerê<br />
televîzyonan. Wezîrê Çand<br />
û Tûrîzmê birêz Ertuğrul Günay<br />
wê beşdar bibe. Heval û dostê<br />
birêz Harun Dolmen yên hunermend<br />
wê beşdar bibin. Hunermenda<br />
navdar Sezen Aksu<br />
mêvan e.<br />
Muzîkal a kurdî li bajarên din jî<br />
tê pêşkeşkirin?<br />
Bi tevayî li 10 bajaran bernama<br />
me ya turneyê heye. Em di<br />
nav amadekariyan de ne.
8<br />
Hasan Hüseyin Deveci<br />
Mahmut Celayir yek ji ressamên<br />
naskirî yên kurd e. Wênekêşê ku li<br />
Almanya û Tirkiye’yê gelek pêşangeh<br />
vekiriye, ji sala 1986’an û vir<br />
ve ye li Stuttgart’ê dijî û xebaten<br />
hunerî hîn jî li vî bajarî berdewam<br />
dike. Mahmut Celayîr, hunermendekî<br />
gelekî girîngî dide xweza û<br />
xakê, her wiha em dikarin vê yekê<br />
di xebatên wî de jî bibînin.<br />
Bi hostetiyeke sî û ronahiyê ya<br />
razber, rasteqîn û mîna ku ger hûn<br />
destê xwê bavêjinê hûnê karibin bigîjinê,<br />
çiya, zozan, deşt û stiriyan<br />
bi rewşa xwe ya xwezayî we digîjîne<br />
hev.<br />
Di hunera xwe de ku li ser ronî,<br />
ronahî, sî û tariyê kûr kiriye, topografiya<br />
erdnîgariya Mezopotamya’yê<br />
bi hostetî radixîne ber<br />
çavan. Di xebatên xwe de di<br />
heman demê de di dîmenên xwe<br />
yên mîna tenêtiyê, ziwatiyê û terikandinê<br />
tîne ziman, mîna ku dibêje<br />
yê dîroka xwe bipirse û jê dersan<br />
derxîne dikare ber bi pêşerojê ve<br />
here.<br />
Celayîr, di xebatên xwe de li ya<br />
windabûyî digere, dixwaze nîrxên<br />
Mezopotamya’yê ku xwedî çandeke<br />
kevnar a bilind e, derxîne ronahiyê.<br />
Gava ku li nasnameya van xakên<br />
hatine talankirin, terikandin û ziwakirin<br />
ên Mezopotamya’yê digere,<br />
di heman demê de di nava lêgerîna<br />
kesayetiya xwe jî de ye. Bi lêgerînên<br />
hunerî; dîrokê, xwezayê, demê<br />
û xakê bi xwe re dike yek, bi nazariyên<br />
kûr û felsefîk mîna ku cîhaneke<br />
nû diafirîne; li demeke dûr,<br />
devereke dûr, mîras û pêhesiya rabirdûyê<br />
ya nikare were tunekirin.<br />
We li ser sêwiran û razdariya sehneyê<br />
û graf îkê perwerde stendiye.<br />
Bê gûman hunermendek dikare di<br />
gelek waran de xwedî huner be, lê<br />
belê gelo çima em Mahmut Celayîrî<br />
ne weke razdarkar û graf îsyen<br />
lê belê weke wênekêş dibînin?<br />
Min di dibistana bilind a hûnerên<br />
bedew a dewletê de perwerdeya<br />
grafîkê stend, armanca min ew bû<br />
ku weke hunermend tim li pey hin<br />
tiştan herim. Min perwerdeya hunerê<br />
ji pîşeyekî ji bo bidestxistina<br />
pereyan zêdetir, ji bo bidestxistina<br />
nêrîneke artîstîk a cîhanê esas girt.<br />
Di dibistana me de derfetên kirina<br />
vê cûdakariyê hebûn. Her wekî din<br />
ez hunera grafîkê, ji bo famkirina<br />
estetîka darbekar a serdema me, gelekî<br />
girîng dibînim. Jixwe dibistana<br />
me qadeke azmûnî ya ji hemû hûneran<br />
re vekirî bû. Lewra di dewsa<br />
bikevim nav perwerdeyeke klasîk û<br />
akademîk a wênekêşiyê de, ji dîtina<br />
perwerdeya heyî gelek razî mam.<br />
Gelo hûn di navbêra razdariya şanoyê<br />
de û pevxistina wênekêşiyê de<br />
ku hûn bi xwe pevdixin û bi tevahî<br />
Çand û Huner<br />
Hejmar 33 | Sêşem | 23. Sibat 2010<br />
Ressamê kurd Mahmûd Celayir:<br />
Zimanê min yê xweza û axê ye<br />
Ez hewil didim ku ev ziman ji azmûnên min bi xwe, ji afirînên min bi xwe<br />
pêk were û nasnameya min bide xûyakirin.<br />
girêdayî we ye, têkîliyeke çawa datînin?<br />
Razdariya sehneyê ango dikê, di<br />
nav rêzika xwe de navgîneke hunerî<br />
ya girîng a vegotinêye. Bi taybetî<br />
di razdariyên sehneya operayê<br />
de gelek tiştên bi bandor û xweser<br />
tên kirin. Helbet razdariya sehneyê<br />
xebeteke zêdetir hevbeş ferz dike.<br />
Di netîceyê de divê girêdaneke organîk<br />
a razdariya sehneyê bi afirande<br />
yan jî berhema were pêşkêşkirin<br />
re hebe. Her wiha li vir,<br />
mirov dikare vegotinên hunerî yên<br />
cûr be cûr ên weke wêne, fotograf,<br />
fîlm û ensetelasyonê di nav hev de<br />
pêşkêş bike. Bi vê rewşa xwe xebateke<br />
zêdetir pevxistinî mijara gotinê<br />
ye. Di afirandina çêkirina wêne<br />
de tenêtiyeke teqez heye. Hûn<br />
neçar in di hundirê xwe de lêhûrbibin.<br />
Lê di encamê de li vir çêkirinek,<br />
pevxistinek, pêvajoyeke fikirandinê<br />
û dîsîplîneke jê re pêwîst<br />
heye.<br />
Di hûnera hemdem a roja me de,<br />
êdî girîngiya stîl û ekolên berê<br />
neman. Hunermend zêdetir hewil<br />
didin stîlên xwe yên xweser biafirînin.<br />
Ez hewildanên we yên di vî<br />
warî de dibînim. Ku ez niha ji we<br />
bipirsim stîla we ya xweser çiye,<br />
hûn bixwazin çi bêjin?<br />
Gelek girîng e ku hunermendên<br />
roja me ya îro, xwedî zimanekî<br />
xweser bin û destnivîsa xwe bi afirînin.<br />
Êdî her hunermend herikîna<br />
xwe bixwe diafîrîne. Ez jî bê<br />
gûman li pey vegotina xweser im.<br />
Ez bawer dikim ku incex bi vî rengî<br />
werim ferqkirin. Ez hewil didim ku<br />
ev ziman ji azmûnên min bi xwe, ji<br />
afirînên min bi xwe pêk were û nasnameya<br />
min bide xûyakirin. Helbet<br />
li vir mijara gotinê ewe ku ez ji bermayiyên<br />
dîroka min a kesayetî û<br />
hevbeş safîbûneke estetîk dijîm.<br />
Zimanê min zadê xwe ji xwezayê û<br />
axê distîne, ev ziman zimanekî ji<br />
çiyayên welatên min tê. Lazim e ku<br />
ev ziman, bi têgihiştîna hunerî ya<br />
roja me ya îro girêdayî be. Bi vê<br />
yekê berî hertiştî behsa nîrxên wêneyî<br />
yên weke şêwe, form û reng<br />
dikim.<br />
Naxwe hûn dixwazin bi empatiyê<br />
bigîjin Rêya Gel û welat! Ango hûn<br />
dixwazin bûyerê cûda bigirin dest û<br />
bi afirênderiya hunermendî tişta<br />
dixwazin bidin lêpirsîn li ber çavan<br />
bigirin û balê bikşînin ser?<br />
Ez dibêjim divê kirpînên di xebatên<br />
hunerî de li ber çavan werin girtin.<br />
Eger hûn tiştekî rasterast bidin<br />
şayesandin û wesifandin hingî dê<br />
kûrahiya xwe winda bike. Huner<br />
divê ji gelek-watedariyê re vekirîbe<br />
û temaşevan li gorî azmûna xwe<br />
karibe têkiliyekê bi berhemê re<br />
deyne. Ez zêdetir li pey lêpirsîneke<br />
estetîk û hêlbestî me ya derbarê<br />
pirsgirêkên bingehîn ên mirov bi<br />
xwezayê re. Min zêdetir wêne bi<br />
xwe baldar dike. Lewma ez naxwazim<br />
zêde wate bidim ser xebatên<br />
xwe. Berhemeke bandora wê ya estetîk<br />
û nûjeniyeke wê ya hemdem<br />
hebe, jixwe peyamên pêwîst di nav<br />
xwe de digire, çavkaniyên xwe<br />
dide xûyakirin.<br />
Gava em li pey şopên dîrokî dirin<br />
û cîh û waran vedikolin, em di xebatên<br />
we de rastî karektereke<br />
giran a mîtolojîk tên. Hûn di<br />
heman demê de bi vê yekê hewil<br />
didin li nasnameya xwe bipirsin û<br />
xwe û kokên xwe yên dîrokî bibînin.<br />
Weke hunermendekî kurd, bi<br />
van lêgerînên xwe hûn dikarin<br />
Mahmûd Celayir, Gerêk li Avînê-2 (Akrîl) - Efekt <strong>Rûdaw</strong><br />
çawa di kurdan de hunerên estetîk<br />
û plastîk bikin yek, di vê mijarê de<br />
hûn dixwazin çi bêjin?<br />
Mixabin em kurd weke li hemû<br />
civaka îslamê de heye kevneşopiyeke<br />
me ya mezin a wenêkêşiyê ku<br />
em karibin tiştan jê bistînin, tune.<br />
Lê belê dîrok, xweza û kokên çandî<br />
yên gelê me dikare weke materyalekî<br />
baş were dîtin. Di vê wateyê de<br />
mîtolojî ji ber ku rêze-pirsgirêkên<br />
hebûna însên tîne ziman û ji ber ku<br />
helbestvaniyê di nav xwe de dihewîne,<br />
di pêş de tê. Ez rast nabînim<br />
ku bi gelê xwe re li ser bingeha gotinên<br />
mîtolojîk û xwezayê bikevim<br />
<strong>Rûdaw</strong><br />
nav têkiliyê de. Li cem me, xweza<br />
yan jî xak xwedî barekî giran ê dîrokî<br />
ye. Ez wisa difikirim ku divê<br />
ev bar bi hêza hunerê were lêkolînkirin.<br />
Hunermend gelek caran ew kes e<br />
ku qadên herêmî buhurandiye û<br />
dixwaze bigîje ya gerdûnî, ango vê<br />
yekê dike armanc. Li gorî baweriya<br />
we, mirov çawa dikare tişteke herêmî,<br />
xweser û otantîk derbasî ya<br />
gerdûniyê bike, her wiha girîngiya<br />
vê divê çawa be?<br />
Çawa ku we li jor gotiye, divê<br />
em materyalên xwe yên otantîk û<br />
xweser, bi tazetî û nûjeniya wê ve<br />
pêşkêş bikin. Eger were pirsîn, ev<br />
yek dê çawa bibe; bersiva vê yekê<br />
her hunermend di çarçoveya azmûn<br />
û bîreweriya xwe de dide. Ev pêvajoyeke<br />
lêpirsînkar û dirêj e. Di vê<br />
wateyê de handîqabên hunermendên<br />
kurd hene. Beriya hertiştî ji bo<br />
ku bi hunera hemdem re bikevin têkiliyê<br />
de, nîrxên gerdûnî û mayînde<br />
keşif bikin rêyeke dirêj heye. Ji dervehî<br />
vê yekê di bin bandora gotinên<br />
siyasî de mayîn, li faktorên folklorîk<br />
aliqîn, nasnameya xwe anîne<br />
zimên carinan gelekî derkeve pêş.<br />
Eger em hêrsa xwe ya mafdar û<br />
rewa, bi zimanekî sergiran bînin<br />
ziman, hingî em dikarin hêza efsûnî<br />
ya hunerê zêdetir bikarbînin û em<br />
zêdetir dikarin behsa wê bikin.
<strong>Rûdaw</strong> Hejmar 33 | Sêşem | 23. Sibat 2010 Jın û Cıvak 9<br />
Firat Kelehkî Amed<br />
Wek gelek welatên cîhanê li Bakurê<br />
Kurdistan’ê jî tundûtûjiya beramber<br />
jinê zêde dibe û tu hewlên<br />
ciddî jî nayên dan bo nehiştina vê<br />
diyardeya çewt di nav civakê de.<br />
Dema tundûtûjiya beram- berî jinê<br />
zêde dibe bi xwe re kuştin û întîxaran<br />
jî tîne. Li Bakurê Kurdistan’ê<br />
bajarekî wek Amed 10 sazî û kome-<br />
“Ev ne pirsgirêka<br />
bakur û Tirkiyê ye,<br />
pirsgirêka hemû<br />
cîhanê ye loma em<br />
nikarin ji hev cuda<br />
bikin ji ber ku li<br />
tevahiya Tirkiyê<br />
şîdet, kuştin û<br />
întîxarkirin hene.<br />
Em dixwazin<br />
civaka xwe bipêş<br />
bixin.”<br />
leyên jinan û 2 stargeh hene; yek<br />
ser bi dewletê ya din bi Şaredariya<br />
Mezin a Diyarbekir’ê ve girêdayî<br />
ye, lê van saziyan jî nikarîne wek<br />
pêwist bibin bersiv bo nehiştina<br />
tundûtûjiyê herçiqas hewl û xebatên<br />
xwe jî didomînin.<br />
Wek mînak di meha yekê ya<br />
2010’an de li tevahiya Tirkiyê 16<br />
jin hatin kuştin û 14´e jî întîxar kir.<br />
Derbarê kuştin, întîxar û tundûtûjiya<br />
beramberî jinê li Bakurê Kurdistan’ê<br />
Rêvebera Navenda Selis a<br />
Rawêjkariya Jinan Harîka Peker<br />
agahî dan <strong>Rûdaw</strong>’ê û got: “Şîdeta<br />
beramber jinê roj bi roj zêde dibe û<br />
ji bo nehiştina vê diyardeyê tu polîtîkayeke<br />
dewletê tune. Civak jî bi<br />
erkê xwe ranabe. Niha em hewl<br />
didin tundûtûjiya di nav malbatê de<br />
nehêlin. Çavkaniya şîdetê malbat<br />
in, ger malbat bên perwerde û hişyar<br />
kirin, tundûtûjî jî dê kêm bibe.’’<br />
Medya rola xwe nabîne<br />
Peker da zanîn ku tenê di meha<br />
yekê ya sala 2010’an de li tevahiya<br />
Tirkiye’yê 16 jin hatine kuştin,<br />
14an întîxar kiriye û ev rewşa han<br />
wek me- tirsî dît û got: “Dema<br />
mirov vê jimarê dibîne kambax e,<br />
Li Bakur şîdeta li<br />
dijî jinê zêde dibe<br />
Behsa derxistina yasayan tê kirin,<br />
lê nakevin pratîkê û bê wate dimînin.<br />
roj bi roj jî kambaxtir dibe. Wekî<br />
din tu îstatîstîkên fermî li ber destê<br />
me tune ne, heta em bizanin li<br />
bakur çiqas jin tên kuştin yan xwe<br />
întîxar dikin. Bê guman jimareke<br />
zêde ye, jiber gelek kes tên kuştin<br />
her nayê bihîstin jî, di vir de rola<br />
medya girîng e lê rola xwe nabîne<br />
û wan kuştinan bi egerên bê wate<br />
ve girêdidin.’’<br />
Peker bal kişand ser rewşa mal-<br />
batên ku ji gund û navçeyên bi sedema<br />
şer û aloziyan koçberî bajaran<br />
bûne da û got: “Wextê ew malbat<br />
li gundên xwe bûn, jin û mêr û<br />
hemû malbatê di nav zevî û baxên<br />
xwe de karûbarê xwe dikirin û<br />
dema wan nebû bi tiştên din ve<br />
mijul bibin, lê ku hatin bajêr di navbera<br />
çar dîwaran de jin jî aciz dibe<br />
bi taybetî di werzê zivistanê de,<br />
evna jî tundûtûjiya malbatê bi xwe<br />
re tîne. Wate koçberî jî rola xwe di<br />
şîdeta beramberî jinê de dilîze.’’<br />
Ger komisyoneke şopandina<br />
bûyeran hebe pirs çareser dibe<br />
Rêvebera Navenda Selîs, di mesela<br />
tundûtûjiya beramberî jinê de<br />
keça Kurd a 16 salî bi navê Medîne<br />
Memî ku li Kahta ya Adiyaman’ê<br />
ye bi zindî hatibû çalkirin, wek<br />
mînak pêşan da û wiha dirêjî bi<br />
axaftina xwe da: “Ger heta niha bîrkirineke<br />
wiha di nav civakê de<br />
mabe, dê tiştên balkêştir jî biqewimin.<br />
Behsa derxistina yasayan tê<br />
kirin, lê nakevin pratîkê û bê wate<br />
dimînin. Ger komisyoneke hebe û<br />
bi pey van bûyeran de here û tawanbar<br />
bên sizakirin, tundûtûjî jî<br />
kêm dibe.’’<br />
Divê têgeha ‘namûsê’ di nav<br />
civakê de bê sererastkirin<br />
Peker behsa girîngiya perwerdeya<br />
civakê jî kir û wiha dirêjî bi<br />
axaftina xwe da: “Em hewl didin di<br />
vî warî de civakê têbighînin û wê<br />
têgeha ku hemû tiştekî bi ‘namûsê’<br />
ve girêdide nehêlin, ger ev têgeh<br />
nemîne êdî em rûbirûyê van bûyerên<br />
diltezên nabin. Kar û çalakiyên<br />
me berdewam in û heta ji me were<br />
emê hewl bidin tundûtûjiya beramber<br />
jinê kêm bikin.’’ Li ser wêya li<br />
Bakurê Kurdistan’ê jin zêdetir<br />
pêrgî tundûtûjiyê dibin yan bajarên<br />
Tirkan, Peker got: “Ev ne pirsgirêka<br />
bakur û Tirkiyê ye, pirsgirêka<br />
hemû cîhanê ye loma em nikarin ji<br />
hev cuda bikin ji ber ku li tevahiya<br />
Tirkiyê şîdet, kuştin û întîxarkirin<br />
hene. Lê em niha li bakur karê xwe<br />
dikin û em dixwazin civaka xwe<br />
bipêş bixin. Wate civaka Kurd têbighînin<br />
ku êdî ev diyardeya han ji<br />
êş û janan zêdetir tiştekî nade me û<br />
divê nemîne.’’<br />
Stargehan hêvî ji jinan re<br />
çêkiriye<br />
Peker bal kişand ser girîngiya hebûna<br />
stargeh û navendên jinan jî û<br />
axaftina xwe wiha qedand: “Hebûna<br />
stargehan bo jinan bûye hêviyek,<br />
lê mixabin hê jî zêde jin<br />
serdana wan nakin û di jêr fişarên<br />
malbat û civakê de rûbirûyê tundûtîjî,<br />
destdirêjî, lêdan û kuştinan<br />
dibin. Jin zû bi zû berê xwe nadin<br />
wan navendan lê wek çareya dawî<br />
tên, ev jî pirsgirêkeke din e. Ger jin<br />
zû werin dibe ku ji kuştin û întîxaran<br />
rizgar bibin.’’<br />
Jin li dijî şîdeta<br />
mêran dicivin!<br />
Stenbol (<strong>Rûdaw</strong>) - Di pêşengiya<br />
jinên mexdûrên destdirêjiyê ku<br />
“Platforma Jinan a li hemberî Şîdeta<br />
Zayendî” hate sazkirin, ji bo<br />
mexdûriyeta jinên rastî şîdeta zayendî<br />
tên kêmtir bikin di nava<br />
xebatê de ne. Jinan ku şîdeta zayendî<br />
wekî; “Polîtikaya pergalê”<br />
bi nav dikin, bal kişandin ku travmaya<br />
piştî taciz û tecawizê, ji ber<br />
têgeha zayêndî ya serdest zêdetir<br />
dibe.<br />
Li Tirkiye’yê yekemîn car, beriya<br />
salekê bi pêşengiya mexdûrên<br />
tecawizê, bi hevkariya<br />
rêxistinên jinan ên ku hatin cem<br />
hev û ji bo mexdûriyeta jinan vebêjin<br />
û li hemberî polîtîkayên şîdata<br />
zayendî têbikoşin, “Platforma<br />
Jinan a li Hemberî Şîdeta<br />
Zayendî” hate avakirin. Jinên ku<br />
rastî destdirêjiyê tên ji ber tabû û<br />
têgeha zayendî ya civakê bandora<br />
li ser wan çêbûye venabêjin<br />
û ev yek wekî travmayakê derdikeve<br />
pêşiya wan. Jinên bûne<br />
mexdûrên tecawizê, ji ber têgeha<br />
şîdeta zayendî ku berhemê per-<br />
gala zilamtiyê ye, naxwazin nasnameyên<br />
xwe diyar bikin û bi<br />
riya rêxistinên jinan, li hemberî<br />
tiştên hatine serê wan têkoşîna<br />
xwe didomînin. Endama “Platforma<br />
Jinan a li Hemberî Şîdeta<br />
Zayendî” Esen Özdemîr ku ji damezrandina<br />
platformê heta niha<br />
di nava xebatan de cih digre,<br />
diyar kir ku hişmendiya damezrandina<br />
vê platformê, piştî serlêdanên<br />
jinên mexdûr ên destdirêjiyê<br />
zêde bûye.<br />
Özdemir, destnîşan kir ku<br />
mexdûran berê di nav xwe de<br />
“înîsiyatîfa bila tacîz û tecawîz bi<br />
“Platform bi sê<br />
armancan hatiye<br />
damezrandin: yek ji<br />
bo pêşxistina<br />
zanebûna der barê<br />
şîdeta zayendî de,<br />
ya duyemîn jî li<br />
hemberî van sûcan<br />
meşandina têkoşînê<br />
û ya sêyem jî<br />
kemkirina<br />
mexdûriyetê ye.”<br />
dawî bibe” ava kiriye û da zanîn<br />
ku Amargî jî di serî de bûye sekreteriya<br />
vê avasaziyê û piştre jî<br />
ev înîsiyatîf veguheriye platformê.<br />
Özdemir, anî ziman ku<br />
platform bi 3 armancan hatiye<br />
damezrandin, yek ji bo pêşxistina<br />
zanebûna der barê şîdeta zayendî<br />
de, ya duyemîn jî li hemberî<br />
van sûcan meşandina têkoşînê û<br />
ya sêyem jî kemkirina mexdûriyetê<br />
ye.”<br />
Gulşilav dest bi qursên<br />
zimanê kurdî kir<br />
Mala Jinan a Gulşilav ku ji bo têkildarî jinan xebatan bimeşîne di bin<br />
banê Şaredariya Nisêbîn’ê de hatibû sazkirin, li ser daxwazên zêde ji<br />
bo jinan qursên xwendin û nivîsandina kurdî da dest pê kirin.<br />
Mala Jinan a Gulşilav ku piştî dest bi qeydan kir, rastî eleqeyek<br />
mezin hat. Berpirsa Mala Jinan a Gulşilav’ê Gul Berki, diyar kir ku<br />
heftê du rojan ders didin û di encama anketa çêkirine de jî profîla<br />
jinên Nisêbîn’ê derxistine. Berki da zanîn ku ew dixwazin ji bo jinan<br />
cihêkî cuda ava bikin û ji bo pêşkevin xebatan dimeşînin.
10 Dîaspora<br />
Ji ber şîdeta bavê xwe<br />
Keçeke kurd bû milyoner<br />
Keçeke ciwan a kurd xwediyê yek ji şîrketên herî mezin û<br />
serkeftî ya modeyê li Ewrûpa’yê ye û ji dergistiyê xwe yê<br />
çermreş jî gellekî hez dike. Dergistiyê wê keçê jî lîstikvanekî<br />
navdar yê futbolê ye û zû zû gûlên plastîkî jê re dişîne.<br />
Xwedana şîrketa modayê “Supertrash” Olcay Gülsen.<br />
Amesterdam (<strong>Rûdaw</strong>) - Li Ewrûpa<br />
kes tune ye ku çavdêriya modeyê<br />
bike û navê Olcay Gülsen a 29<br />
salî nebihîstibe. Ew keça bejn zirav<br />
a xweşînşîrîn ku bi gotinên xwe zû<br />
diçe nav dilan. Olcay di dawiya<br />
salên 1980’an ji malbateke têkel a<br />
kurd – ermenî li bajarê Waalwijk a<br />
Holanda ji dayîk bûye. Lê ew herdem<br />
xwe wek keçeke kurd bi<br />
medya û xelkê dide naskirin.<br />
“Mejiyê gundiyekî kurd”<br />
Çîrokên Olcay ên derbarê malbata<br />
wê ya kurdî jî ne ewqas xweşik<br />
in. Ew malbata xwe wek<br />
“karesat” dide naskirin. Ji ber ku di<br />
bîra wê de ye dema ku zarok bû, di<br />
malekê de jiyan dikir ku şeş xuşk û<br />
bira bûn û bi awayê herî tund û dijwar<br />
dihatin êşandin û perwerdekirin.<br />
Ji wêna jî nexweştir bavê wan<br />
nexweş bû. Olcay dibêje: “Bavê<br />
min nexweşiya şîzofirîn heye,<br />
lewra jî em bi tundûtûjî hatin mezinkirin.<br />
Mebesta min ji tundûtûjiyê<br />
êşandina laş e. Em bi aqliyeta<br />
gundiyeki kurd hatin perwerdekirin.”<br />
Olcay li ser axaftina xwe berdewam<br />
dibe û diyar dike: “Me qet<br />
nedikarî li gel zarokên din bilîzin.<br />
Hemû karesatên ku di cîhanê de<br />
bidî berçavê xwe, hatin serê me, lê<br />
min herdem ji xwe re digot: “Dema<br />
ez mezin bûm, di jiyana xwe ya<br />
taybet de ezê bi corek cuda bijîm.”<br />
Di rastî de Olcay her karek wiha<br />
jî kir û niha wek modekareke mil-<br />
yoner û xwediya fîrmaya navdar a<br />
Supertrash dijî.<br />
Gulên plastîkî ên Deyvîds<br />
Navê dostê reşik yê Olcayê<br />
Edgar Devids e. Davids di salên<br />
borî de wek stêrkekî navdar yê<br />
futbolê di seranserê asta cîhanê de<br />
vegeşiya. Heta Serokê FIFA Pele<br />
navê wî daniye nav lîsta 100 lîstikvanên<br />
herî baş ên cîhanê. Ew yaneyên<br />
diyar û mezin ku Davids ji wan<br />
re lîstiye, ev in; Ajaks, AC Mîlan,<br />
Juventus, Barcelona û çend yaneyên<br />
din.<br />
Wiha dixuyê ew dostê çermreş<br />
yê keça kurd a serkeftî, yara xwe<br />
baş nas dike. Ji ber ku dema meha<br />
borî Olcay di rêûresma vekirina<br />
‘Hefteya Modeya Navdewletî ya<br />
Amesterdamê’ de beşdarî kir, di<br />
nav hemû xelkê de ku ji bo silavkirin<br />
û wergirtina vîzîtkartê sekinî<br />
bûn, Olcay bi hatina destegulekê<br />
kenî û hawar kir: “Waaaaaw!” piştre<br />
ji hevkarekî xwe re pirs kir: “Erê<br />
rastî gul ne ên plastîkî ne?”, demekê<br />
jê re gotin ne plastîkî ne, bersiv<br />
da: “Diyare ne ji aliyê evîndarê<br />
min hatine. Ew dizane ez bi gulên<br />
rastî xemgîn dibim, lewra herdem<br />
gulên plastîkî ji min re dişîne.”<br />
Olcay naveşêre ku Dayvids ne<br />
xortekî gellekî xwînşirîn e. Lê li gel<br />
wêna jî gellek kêm hev dibînin. Ji<br />
ber ku herdu zêde mijûl in. Bi taybet<br />
jî Olcay ku wek bi xwe dibêje<br />
hemû rojekê 24 demjimeran kar<br />
dike! Lê wiha dixuye wêna bandor<br />
nedanîbe ser vînadariya Dayvids ji<br />
bo Olcay a çavreş, pordirêj û bejinzirav.<br />
Olcay a milyoner<br />
Olcay destpêka karên xwe ji buroyeke<br />
peydakirina kar destpê dike.<br />
Li wir karê wê ew dibe ku kesên<br />
guncaw ji bo karê guncaw û jêhatî<br />
destnîşan bike. Dûre wek firoşkar ji<br />
bo şîrketên biçûk ên modeyê li<br />
London’ê dest bi kar dike. Di vê<br />
derbarê de Olcay da zanîn: “Wê<br />
demê serê min çi li mode û tiştên<br />
wiha dernediket, lê min hest dikir<br />
ku hesteke min a fêrkeriyê heye ji<br />
bo wan tiştên ku difirotin û min<br />
digot dikare baştir were kirin.” Piştî<br />
demeke kurt Olcay diçe New<br />
York’ê û li wir fêrkerên modeyên<br />
ên herî mezin nas dike. Oncay ku<br />
piştî demeke kêm dibe milyoner,<br />
wiha diyar dike: “Min li New<br />
York’ê fehm kir ku dikarim bibim<br />
bazirganeke serkeftî di warê modeyê<br />
de.”<br />
Niha şîrketa Supertrash a<br />
Olcay’ê bûye markeyek ku heta lîstikvanê<br />
Hollywood’ê jî jê hez dikin<br />
û nikarin jê birevin.<br />
Sîrwan H. Berko Berlîn<br />
Piştî ku şirketa balafiran a almanî<br />
Lufthansa eşkere kir ku ewê havîna<br />
îsal dest bi geştên İraq û Kurdistan’ê<br />
bike, pîlotên wê vê biryarê<br />
rexne dikin. Rêxistina Cockpît, ku<br />
mezintirîn rêxistina pîlot û endezyarên<br />
balafiran li Almanya’yê ye, ji<br />
endamên xwe dixwaze ku nefirin<br />
İraq’ê. Cockpît balê dikişîne ser<br />
rewşa ewlekariya li İraq’ê û diyar<br />
dike ku Wezareta Derve ya Elmanî<br />
welatiyên xwe ji bo rêwîtiyên<br />
İraq’ê hişiyar dike. Cockpît got ku<br />
„çendîn ev hişyarî ji bo hin herêman<br />
[mebest herêma Kurdistanê<br />
ye, <strong>Rûdaw</strong>] hatiye sivikkirin, Wezareta<br />
Derve bi hişyariyeke weha<br />
balê dikişîne ser metirsiyeke nenormal<br />
ji bo vê herêmê“. Bi vê yekê<br />
Cockpît piştrast dike ku ew naxwaze<br />
ku endamên wê yên pîlot bifirin<br />
Kurdistan’ê jî, ku xwe di asta<br />
navneteweyî de wek herêmeke<br />
aram îsbat kiriye. Xalek din a giring<br />
ji bo rêxistina Cockpît’ê ku li<br />
dijî biryara Lufthansa’yê derkeve,<br />
Hejmar 33 | Sêşem | 23. Sibat 2010<br />
<strong>Rûdaw</strong> Şertên Abonetiyê<br />
Ji bo salekî: Almanya, Belçîka, Awûstûrya, Fransa,<br />
Hollanda: 60 Euro · Swîsre: 120 CHF · Brîtanya: 60<br />
GBP Swêd (Schweden): 900 SEK · Danîmarka<br />
(Danemark): 600 DKK · DYA (USA): 100 USD<br />
Kanada : 120 CD · Tirkiye: 100 TL<br />
Ji bo şeş mehan: Almanya, Belçîka, Awûstûrya,<br />
Fransa, Hollanda: 30 Euro · Swîsre: 60 CHF · Brîtanya:<br />
30 GBP · Swêd: 450 SEK · Danîmarka: 300 DKK<br />
DYA (USA): 50 USD · Kanada: 60 CD · Tirkiye: 50 TL<br />
<strong>Rûdaw</strong><br />
Pîlot û kamendên Lufthansa nerazîbûna xwe li hemberî şêwazê kar tînin ziman.<br />
(Wêne: <strong>Rûdaw</strong>)<br />
Pîlotên Lufthansa<br />
naxwazin bifirin İraq’ê<br />
ew e ku „di ezmanê İraq’ê de hebûneke<br />
nenormal a firînên leşkerî û di<br />
nav de jî sîstemên lêkolînê yên bêmirov<br />
peyda dibe“. Cockpît balê dikişîne<br />
ser Rêxistina Cîhanî ya<br />
Pîlotan (IFALPA), ku ezmanê İraqî<br />
wek „Security Deficient” (ewlekariya<br />
xerab) û firînên li wir wek<br />
„Operations in Hostile Fire Zones”<br />
(operasyonên di herêmên agir ên<br />
dijmin de) şirove dike û ji rêxistinên<br />
xwe yên endam daxwaz dike<br />
ku di ezmanê İraq’ê de nefirin.<br />
Di rêxistina Cockpîtê de 8200<br />
endam cî digirin, ku pirraniya wan<br />
xebatkarên Lufthansa’yê ne. Çendîn<br />
ev rêxistin bi hêz e, di van rojan<br />
de xuya dike, ku ji ber greveke endamên<br />
wê Lufthansa mecbûr bû ku<br />
bêtir ji nîvê firînên xwe rawestîne.<br />
Lufthansa guh nade van metirsiyên<br />
Cockpît’ê û – eger tiştek mezin<br />
çênebe – havînî dest bi geştên İraq<br />
û Kurdistan’ê dike. Lê ewê ji bo<br />
van geştan bi tedbîrên ewlekariyê<br />
yên xurt rabe, da ku balafir, karmend<br />
û zibûnên xwe nexe xetereke<br />
mezin.<br />
Ji bo Almanya: <strong>Rudaw</strong> Media GmbH<br />
Bank: Deutsche Bank Köln · Konto Nr: 2450161<br />
BLZ: 37070024<br />
Ji derveyî Almanya:<br />
IBAN: DE48370700240245016100<br />
BIC: DEUTDEDBKOE<br />
Navnîşan:<br />
<strong>Rudaw</strong> Media GmbH · Gutenbergstr. 63a<br />
50823 Köln / Almanya<br />
E-maîl: info@rudaw.de
<strong>Rûdaw</strong> Hejmar 33 | Sêşem | 23. Sibat 2010 Dîaspora<br />
11<br />
Rojek li gel Sîxên Hindistan’ê<br />
Heta mirinê berdan tune!<br />
“Li Hindistan’ê Misilman, Hindus û Sîx tên çewsandin, demokrasiya ku behsa wê dikin tenê teorîk e.<br />
Barzani’yê we jî ku salên dirêj têkoşîn kir jiber ku kurd dihatin binpêkirin.<br />
Mistefa Çiwartayî Köln<br />
Di serdana <strong>Rûdaw</strong>´ê bo perestgeha<br />
Sîx’an li bajarê Köln’ê de, Serokê<br />
Perestgehê Stnam Sîng û hevserokên<br />
wî, herwiha Serokê Rêxistina<br />
Azadîxwaz ya Sîxan Reşam Sîng<br />
pêşwazî li me kirin û bo me behsa<br />
ola xwe kirin.<br />
Jin di ola Sîxî de<br />
Setnam Sîng dibêje jin û mêr di<br />
Ola Sîxî de wekhev in û mafên wan<br />
wek hev in: “Wek hûn dibînin niha<br />
li vê perestgehê bi mêr û jin bi hev<br />
re nimêj dikin û sirûdên olî dibêjin<br />
û nan dixwin, mafê wan wek hev<br />
e.”<br />
Li gor peyrewên Ola Sîxî, hevsergîrî<br />
tenê di navbera Sîxan de tê<br />
kirin. Sîng dibêje: “Di hemû olan<br />
de wiha ye, kesê ku baweriya wî<br />
bihêz be wiha dike, ger na dikare<br />
hevsergîriyê li gel kesên ser bi olên<br />
din jî bike.”<br />
Li cem Sîxan hevsergîrî yek car<br />
e û yek jin rewa ye, ger yek ji herduyan<br />
mir yê din dikare şû bike yan<br />
mêr jinê bîne û di Ola Sîxî de berdan<br />
tune.<br />
Yek ji her pênc erkên ola Sîxî ku<br />
bi kaya pêncem (kîrpian) tê naskirin,<br />
hilgirtina xencerê ye. Hilgirtina<br />
xencerê berevajî yasa ye, lê Setnam<br />
Sîng wiha dibêje: “Ji me fam dikin<br />
û guşar liser me nîn in, ev erk û semola<br />
me ye, ev 29 sal in li Almanya<br />
me û tu pirsgirêk çê nebûne, em şer<br />
nakin û êrîşî tu kesî nakin.” Ew di<br />
bersiva vê yekê ku ger gencekî Sîxî<br />
li gel biyaniyekî de şer kir û xencera<br />
xwe bikaranî, wiha dibêje:<br />
“Kesê ku dibe Sîx divê fêrî aramî û<br />
liserxwebûnê bibe, demançe li gel<br />
hemû polîsan heye, lê gelo ew di<br />
hemû pirsgirêkan de xelkê dikujin?<br />
Destûrê me heye.” Kîrpian ji dû wişeyan<br />
pêk tê: Kîrp tê wateya piştîvaniya<br />
kesên lawaz û ian yanî<br />
serbilindî.<br />
Köln (<strong>Rûdaw</strong>) - Mossad û kûştina<br />
berpirsyarê Hamas’ê, Mahmud al-<br />
Mahbouh vê hefteyê bi berfirehî di<br />
çapemeniya cîhanê de cih girt.<br />
Wekî din gelllek rojnameyên Ewrûpa<br />
û Amerîka’yê bi Îran, Sûriye<br />
û hilbijartinên İraq’ê re mijulin.<br />
Rojnameya almanî Die Welt ji<br />
Berlin’ê nivîsandiye ku “Piştî kuştina<br />
Şefê Hamas’ê, Mahmud al-<br />
Mahbouh, Îsraîl ketiye tengasiyê“.<br />
Di kuştina Mahmud al-Mahbouh<br />
de hemû rê Mossad û polîsên Îsraîl’ê<br />
nîşan dide. Ji ber ku kûjer bi<br />
nasnameya sexte ya brîtanî derbasî<br />
Dûbaî bûne, Brîtanya jî gellleki ji<br />
vê yekê xwe aciz kiriye. Ew pasaport<br />
jî bi maddeya ku tene li Brîtanya’yê<br />
tê temînkirin, hatiye<br />
amadekirin. Di derbarê buyerê de<br />
Sîxî di salên 80 ji sedsala borî bo<br />
otonomiyê dixebitîn, heta ku dewletê<br />
êrîş bir ser perestgeha Zêrîn ku<br />
tê de serkirdeyê Sîxî Bendrawal hat<br />
kuştin lewma ev yek bû sedem ku<br />
dû pasevanên serokwezîra wê demê<br />
ya Hindistan’ê Andera Gandhi ku<br />
Sîx bûn, di heyfilanîna vê yekê de<br />
Gandhi bikujin. Setnam Sîng dibêje<br />
ku xebata wan hê berdewam e:<br />
“Jiber em li diyasporayê dijîn, ez<br />
29 sal in bê welat im, herwiha<br />
Reşan Sîng Babere ku Serokê<br />
Baber Kalsay ye li Almanya û ji<br />
dema 29 salan li vir dijî. Em xebatê<br />
bo azadiyê dikin û herdem rêya xebata<br />
aştiyane didin ber xwe.”<br />
Berevajiya gelek kesan ku bi baweriya<br />
wan Hindistan di rêza welatên<br />
demokratîk de dijmêrin, Reşan<br />
Sîng got: “Li Hindistan’ê Misilman,<br />
Hindus û Sîx tên çewsandin,<br />
demokrasiya ku behsa wê dikin<br />
tenê teorîk e. Barzani’yê we jî ku<br />
salên dirêj têkoşîn kir jiber ku kurd<br />
dihatin binpêkirin, gelo İraq’ê<br />
demokratîk bû yan Efxanîstan?<br />
Na, çawa Kurdistan azad nebûye,<br />
em jî wiha ne. Em bo dewleteke<br />
serbixwe xebatê dikin lewre di<br />
sala 1846’an de dewleta me hebûye.”<br />
Xaka Sîxiyan dikeve Xalistan li<br />
Bakurê Hindistan’ê ku herêmeke<br />
Pencab e û piştî cudabûna Pakistan<br />
ji Hindistanê, Pencab di navbera<br />
herdû welatan de hat dabeşkirin.<br />
Kurtiyeke dîroka Sîxiyan<br />
Ola Sîxî di dawiya sedsala panzdehan<br />
de ji aliyê “Nanak” ku piştre<br />
wek Gurû Nanak yanî Mamoste<br />
Nanank hat naskirin li Herêma Pencab<br />
li Bakurê Hindistan’ê hat damezrandin.<br />
Nanak di sala 1469´an<br />
de jidayik bû, mirovekî ronakbîr û<br />
agahiyeke wî ya berfireh liser olên<br />
Îslam, Hindus û Budîzmê hebû. Wî<br />
serdana Bexda, Mekke û Çînê kir.<br />
Piştî Gurû Nanak, 9 gurûyên din<br />
Rojeva çapemeniya cîhanê<br />
dewleta Almanya jî nerazîbuna<br />
xwe nîşan da, ji ber ku navê pasaporta<br />
sexte ya Almanya’yê jî di<br />
bûyerê de derbas dibe.<br />
Rojnameya îngîlîsî The Times<br />
ji London’ê jî dibêje ku “di suîkasta<br />
li dijî serkirdê Hamas’ê li<br />
Dûbaî tiliya Mossad’ê xwe nîşan<br />
dide.“ Rayedarên Dûbaî li ser suîkasta<br />
berpirsyarê Hamas’ê îstixbarata<br />
Îsraîl’ê sûcdar dibîne. Hemû<br />
delîlên bûyerê berpirsyariya Mossad<br />
nîşan didin. Emîratên Yekbûyî<br />
yên Erebî jî têkîliyên xwe yên dîplomatîk<br />
bi Îsraîl re wê di ebr çav<br />
re derbas bikin.<br />
Rojnameya Îsraîl´ê The Jerusalem<br />
Post (Jerusalem) di derbarê<br />
kuştia serkirdê rêxistina filistînî<br />
Hamas’ê wiha nivîsandiye: “Se-<br />
Sê sirûdbêjên olî yên Sîxî li perestgeha bajarê Köln’ê. (Wêne: <strong>Rûdaw</strong>)<br />
hatin, û yê herî girîng Gurû yê pêncem<br />
Arcon e 1563-1606, Gurû<br />
Arcon hemû bingehên olî yên<br />
Sîxan di kitêbekê de kom dike û<br />
navê wê kitêbê dike”Adî Grant-Sahîbî<br />
wate kitêba yekem, herwiha<br />
perestgeha zêrîn ava dike ku hê pîroztirîn<br />
cihê Sîxan e, Mexulên Misilman<br />
jê ditirsin û wî digrin û<br />
piştre dikujin. Gurû yê dawî bi navê<br />
Gibend Sîng (1666-1708), ku di<br />
sala 1775’an de di temenê 9 salan<br />
de dibe gurûyê dehem, ne tenê rêberekî<br />
ruhî ye lê herwiha cengawer<br />
û helbestvan bûye jî û bi zimanên<br />
Hindî, Farisî û Pencabî helbest nivîsandine,<br />
dewleteke serbixwe damezrandiye<br />
û destûrê wê daniye û<br />
pêne paye boo la xwe daniye ku<br />
wek pênc”k”êyan tên naskirin.<br />
Baweriya Sîxiyan bi Xwedayê<br />
tek û tenê heye, herwiha baweriya<br />
wan bi yeksaniya mirovan û nehîştina<br />
çînayetiyê tê. Bi baweriya wan<br />
rokwezîr kuştina Mabhouh erê<br />
kir.“<br />
Rojnameya The Daily Mail di<br />
çapa xwe ya roja yekşem’ê de<br />
jî ruh ji kesekî vediguheze bo kesekî<br />
din. Li ba Sîxiyan xwarina<br />
hemû corên gotş, herwiha masî û<br />
hêk jî qedexe ye. Cigere û Alkohol<br />
heram in û çê nabe bo perestgehê<br />
bên birin. Rengên şîn û perteqalî li<br />
daye xuykirin ku Serokwezîrê Îsraîl´ê<br />
Benyamîn <strong>Net</strong>anyahû bi<br />
awayekî binavgîn kuştina Mabhouh<br />
qebûl kir û kûjerê wî jî pîroz<br />
ba wan pîroz in. Her rojê dû caran,<br />
sibehê û êvarê nimêj dikin, lê rojî li<br />
ba wan tune. Nasnavê hemû mêran<br />
–sing- yanî şêr e û hemû jin jî Kwar<br />
yanî şahjin e.<br />
Pênc payeyên ola Sîxî ku bi pênc<br />
–k–yan tên naskirin ji van pêk tên:<br />
Kîs: Yanî mû, mû yên serî û rihê nayên kurkirin û qusandin û divê<br />
neyê kêmkirin.<br />
Kanga: Yanî şan e her Sîxek hildigre û di dema pêwîstî pê hebe li<br />
serî û riha xwe dide.<br />
Kaşa: Derpiyekî kurt e heta kabokê ye (ji xwarê ve).<br />
Kara: Bazinekî pola ye di destê rastê yê her Sîxekî de heye.<br />
Kîrpan: Xencereke polayî ye û hemû mêrên Sîxî hildigrin û bi fesefeya<br />
hêzê û kesatiya gurûyê dehem Gobend Sîng ve girêdayî ye.<br />
Felsefeya Ola Sîxî liser sê bingehan hatiye avakirin: Kêmgotin,<br />
Kêmxwarin û Kêmrazan.<br />
kir.<br />
Rojnameya awustiryayî Der<br />
Standard (Wien) jî li ser “têkîliyên<br />
Amerîka û Sûriye’yê“ sekiniye:<br />
“Pirs li dor Îran’ê ye. Hedefa<br />
balyozxaneya nû ya Amerîka li<br />
Sûriye’yê ew e ku têkîliyen Suriye’yê<br />
bi Îran’ê û Hîzbullah’ê re<br />
qut bike û Suriye’yê ji wan dûr<br />
bixe. Amerîka bi slogana “Bê Suriye<br />
aştî nabe”, dixwaze ku pirsgirêka<br />
Rojhilata Navîn çareser bike.<br />
Dîsa rojnameyeke ji Almanya’yê<br />
Neues Deutschland (Berlin)<br />
bala xwendevanên xwe<br />
kişandiye ser İraq’ê. “Propaganda<br />
hilbijartinê bi iraqî: Hefteyekê ye<br />
ku li İraq’ê propaganda hilbijartinan<br />
bi resmî dest pê kiriye. Konseya<br />
Ewlekariyê ya <strong>Net</strong>ewên<br />
Yekbgirtî daxwaz kir ku dive di<br />
hilbijartinên pêş de mafên hindikayiyan<br />
bên parastin û ji bo wan<br />
ewlekarî bê temînkirin.
12 Ewrûpa<br />
Kosovo welateki serbixwe ye û ne jî<br />
Kosovo<br />
2’emîn salvegera<br />
serxwebûna xwe<br />
pîroz kir.<br />
Belgrad: Pirsgirêk<br />
bêyî Sirbistan’ê<br />
nayê çareserkirin.<br />
Köln (<strong>Rûdaw</strong>) – Rayedarên kosovoyî<br />
di 17’ê vê mehê de 2. salvegera<br />
serxwebûna Kosovo pîroz<br />
kirin. Heta niha 65 dewletan serxwebûna<br />
Kosovo qebûl kiriye. Tevî<br />
Sirbistan’ê, Rûsya, Çîn, Hindistan<br />
û çendîn welatên din jî serxwebûna<br />
Kosovo qebûl nekirine û wekî sedema<br />
jî gavavêtina yekalî ji aliyê<br />
albanên Kosovo ku li gor wan welatan<br />
vê yekê qanûna navdewletî<br />
binpê kiriye, nîşan didin.<br />
Hikûmetên Prîştîna û Belgrad’ê<br />
bi awayên cuda pêşveçûnên heta<br />
niha li Kosovo şîrove dikin. Hikûmeta<br />
Kosovo serkeftinên xwe derdixe<br />
pêş ku di nav wan de avakirina<br />
wezaretan û hêzên ewlekariyê û lidarxistina<br />
yekemîn hilbijartinên herêmî<br />
hene. Wekî din jî Kosovo bu<br />
endama Fonda Diravî ya Nevnetewî<br />
û ya Bankeya Cîhanê.<br />
Serokê Sirbistan’ê Boris Tadic di<br />
heman demê de bi bîr anî ku bêyî<br />
razîbûna welatê wî, Kosovo we ti<br />
Köln (<strong>Rûdaw</strong>) – Dadgeheke almanî<br />
keçeke 14 salî mafdar dît ku<br />
dixwaze bibe alman lê tirk jî bimîne.<br />
Dadgehê biryar da ku hemwelatîbûna<br />
Almanya’yê nayê<br />
wateya windakirina hemwelatibûna<br />
Tirkiye’yê.<br />
Dadgeha Îdarî a bajarê Stuttgart’ê<br />
biryar da ku eyaleta Baden-<br />
Württemberg hemwelatiya almanî<br />
bide keçeke tirk a 14 salî û cothemwelatiya<br />
wê qebûl bike. Dadgehê di<br />
biryara xwe de got ku dewleta tirk<br />
derxistina ji hemwelatîbûnê bi şertên<br />
giran girê dide û ev yek nikare<br />
bê xwestin. Biryara dadgeha Stuttgart’ê<br />
(AZ: 11 K 3612/09) dikare<br />
bibe destpêk bo gelek serlêdanên<br />
din jî.<br />
Keça ku doz vekiribû, di sala<br />
1995’an de li Almanya’yê ji dayîk<br />
bûbû û dêbavên wê hemwelatiyên<br />
Tirkiye’yê ne. Serlêdana wê bo hemwelatîbûna<br />
almanî di Tebax a<br />
2008’an de hat redkirin. Wekî sedema<br />
redkirinê rayedarên almanî nivîsandibûn<br />
ku beriya ku ew bibe<br />
hemwelatiyê Almanya’yê, pêwist e<br />
ew hemwelatîbûna xwe ya tirk paşve<br />
vegerîne. Keça navborî biryar îtiras<br />
kir û ji aliyê Dadgeha Îdarî a bajarê<br />
Stuttgart’ê mafdar hat dîtin.<br />
Alên Kosovo li bajarê Kocaka di 2’emîn salvegera îlankirin serxwebûna Kosovo de.<br />
caran nebe endamê <strong>Net</strong>ewên Yekgirtî<br />
û got: “Tenê ev yek nîşan dide<br />
ku pirsgirêka statuya pêşeroja Kosovo<br />
û Metoxya (herêmek di hundirê<br />
Kosovo de) wê bêyî Serbistan’ê<br />
neyê çareserkirin.”<br />
Tadic bal kişand ser neqanûnîbûna<br />
îlankirina serxwebûna Kosovo<br />
û got ku Sirbistan’ê ev pirs bo<br />
lêkolînkirinê gihandiye Dadgeha<br />
Navnetewî li Den Haag’ê. Tadic<br />
got ku ew li benda çareserkirinên<br />
bikêrhatî, aştiyane û bo herdu aliyan<br />
qebûlker in.<br />
Piştî şerê NATO yê bi rêvebiriya<br />
DYA li dijî Yûgoslavya’yê ji 24’ê<br />
Adar a 1999’an heta 10’ê Hezîran<br />
a 1999’an, Kosovo ji jêr desthilata<br />
Serbistan’ê hate derxistin û ji hingî<br />
ve ji aliyê <strong>Net</strong>ewên Yekgirtî (NY)<br />
ve tê rêvebirin. Tevî ku Kosovo ya<br />
xwedi du milyon nîştecih beriya du<br />
salan serxwebûna xwe îlan kir ji, lê<br />
dîsa jî Hikûmeta Kosovo ne xwedî<br />
Li Almanya<br />
Codhemwelatî hat qebûlkirin<br />
Heta niha karbidestên alman koçber dişandin ber destê welatên<br />
ku jê reviyane. Biryara nû dikare wan ji vê yekê rizgar bike.<br />
Li gor qanûna Tirkiye’yê eger<br />
keça tirk li Almanya’yê bibe xwe<br />
hemwelatiya almanî, ew hemwelatîbûna<br />
tirk winda nake. Keça 14 salî<br />
nikare hemwelatîbûna xwe paşve jî<br />
bide, ji ber ku kesên di jêr 18 salan<br />
de tenê bi şertê ku dêbavên wan jî<br />
ji hemwelatîbunê derkevin, dikarin<br />
bo derketina ji hemwelatibûna tirk<br />
serî li rayadaran bidin. Ji ber vê<br />
yekê diviyabû keça 14 salî heta 18<br />
saliya xwe bimaya û paşê bo hem-<br />
welatîbûna Almanya’yê serî li rayedaran<br />
bidaya. Dadgehê biryar da ku<br />
ev yek ji keça 14 salî nikare bê<br />
xwestin.<br />
Zarokên ku piştî 1’ê Çile ya<br />
2000’î li Almanya’yê ji dayîk dibin,<br />
automatîk hemwelatiya almanî jî<br />
werdigrin. Lê herî dereng di 23 saliya<br />
xwe divê ew kes hilbijêrin: an<br />
divê ji hemwelatîbûna welatê dêbavên<br />
xwe derkevin, eger na ew hemwelatiya<br />
almanî winda dikin.<br />
hemû desthilatê ye û di gellek<br />
waran de gotina dawî ya rayedarên<br />
NY ye. Heta di pirsên navxweyî jî<br />
rayedarên NY xwedî gotin in.<br />
Tevî ku Yekîtiya Ewrûpa’yê ji<br />
dema dawiya şerê Kosovo heta<br />
niha derdora çar milyar Euro alîkarî<br />
daye Kosovo, lê hîn jî gellek pirsgirêkên<br />
kosovoyiyan nehatine çareserkirin.<br />
Rêjeya bêkariyê pirsgirêkek<br />
herî mezin e. Li gor statîstîkên<br />
fermî – ku ne pêwaber in – rêjeya<br />
<strong>Rûdaw</strong> (Strasbourg) – Dadgeha<br />
Mafên Mirovan a Ewrûpa’yê<br />
(DMME) ku navenda wê li bajarê<br />
Strasbourg e, serlêdana weşanxaneyeke<br />
ku di sala 2004’an<br />
de bi 684 milyon lîreyên tirkî hatibû<br />
sezadan, pejirand. Weşanxane<br />
ji ber ku bi zimanê tirkî<br />
romana sado-erotîk bi navê<br />
“Yazdeh Hezar Kamçî” (Onbirbin<br />
kirbac) ya Guillaume Apollinaire<br />
– ku cara yekem di sala<br />
1907´an de li Fransa’yê hatibû<br />
belavkirin – çapkiribû, hatibû cezakirin.<br />
Pîrtûka bi navê “Les Onze<br />
Mille Verges” (Yazdeh hezar<br />
kamçî) ya nivîskarê fransî Guillaume<br />
Apollinaire di sala<br />
1999’an de li Tirkiye’yê bi zimanê<br />
tirkî ji aliyê Rahmi Aktaş<br />
ve hatibû çapkirin û di heman<br />
salê de ji aliyê dadgehek tirk ve<br />
hatibû qedexekirin. Li gorî dadgeha<br />
tirk, di naveroka pîrtûka<br />
Guillaume Apollinaire de “tahrîkkirin<br />
û îstismara zayendî û bêexleqî“<br />
hatiye dîtin û ji ber vê<br />
yekê jî ji aliyê dadgeha tirk ve bi<br />
cezaya pere hatibû cezakirin û<br />
biryara şewitandina pîrtûkê hatibû<br />
dayîn.<br />
Piştî bîryara dadgeha tirk, weşanger<br />
Rahmi Aktaş serî li Dadgeha<br />
Mafên Mirovan a Ewrû-<br />
Hejmar 33 | Sêşem | 23. Sibat 2010<br />
<strong>Rûdaw</strong><br />
bêkariyê li Kosovo ji sedî 45 e, li<br />
herêmên dûrî bajaran ev rêje hîn bilindtir<br />
e. Tevî ku aboriya herêmê<br />
hinek pêşketin bi dest ve aniye, lê<br />
dîsa jî hema ji pêncan yekê kosovoyiyan<br />
debara xwe rojane bi kêmtirî<br />
yek Euro dike. Bi awayekî statîstîkî<br />
dahata her nîştecihekî kosovoyî salane<br />
1.760 Euro ye – bo danberhev<br />
ê: dahata nîştecihên welatên endamê<br />
Yekîtiya Ewrûpa’yê salane<br />
24 hezar Euro ye.<br />
Tirkiye Guillaume Apollinaire qedexe kir:<br />
DMME jî Tirkiye mehkûm kir<br />
pa’yê dabû û di encamê de Tirkiye<br />
ji aliyê DMME ve hat mehkûmkirin.<br />
Dadgeha Mafên Mirovan<br />
di biryara xwe di dide xuyakirin<br />
ku Tirkiye’yê bi biryara<br />
xwe xala 10. a Peymana Mafên<br />
Mirovan a Ewrûpa binpê kiriye.<br />
Dadgeh ronî kiriye ku herçiqas<br />
“wêne û dîmenên sêksî yên grafîk<br />
di romanê de hene jî, lê belê<br />
di civakekî demokratîk de cezayê<br />
pere û komkirina pîrtûkan ne pêwîste<br />
û li dijî armanca xwe ye.”<br />
Dadgehê herwiha biryar da, ji<br />
ber ku Aktaş di dema xwe de gilîname<br />
li dijî dadgeha Tirkiyê<br />
tomar nekiribû, mafê wî yê tazmînatê<br />
nîne.<br />
Guillaume Apollinaire<br />
ON BİR BİN<br />
KIRBAÇ<br />
Türkçesi<br />
Hurşit Gara
<strong>Rûdaw</strong> Hejmar 33 | Sêşem | 23. Sibat 2010 Cîhan<br />
13<br />
Reklama hilbijartinan li DYA:<br />
Çekek nû di destê lobiyîstan de<br />
Sînorên li pêş fînanskirina reklamên hilbijartinan rabû. Budceyên herî hezin êdî serkeftinê destnîşan dike?<br />
Serwîsa Cîhanê (<strong>Rûdaw</strong>) – Piştî<br />
biryareke Dadgeha Bilind a<br />
DYA’yê, şîrketên DYA’yê ji niha û<br />
şûn de dikarin bi qasî ku dixwazin<br />
pereyan bo reklamên hilbijartinan<br />
xerc bikin. Di hilbijartinên Kongresa<br />
amekîrî yên payîza pêş, biryara<br />
nû dikare bibe sedema<br />
serkeftin û têkçûna berendaman.<br />
Awayê karkirina lobiyîstan û<br />
bandora wan a neyîni li ser biryarên<br />
siyasî – wekî ku temaşevan di fîlmên<br />
Hollywood’ê dibîne – ji niha<br />
û şûn de li DYA’yê bi awayekî yasayî<br />
rêve diçe. Bi biryara Dadgeha<br />
Bilind a hejmara 08-205, ku bi pênc<br />
li hemberî çar dengan hat pejirandin,<br />
sînordanîna li ser fînanskirina<br />
reklamên hilbijartinan ji aliyê şîrket<br />
û sendîkayan ve hat rakirin. Bi vê<br />
yekê şîrket ji niha û şûn de dikarin<br />
bi rêya spotên di televizyonan de,<br />
di radyoyan û bi her awayê reklamê<br />
banga dengdana bo berbijêrekî siyasî<br />
bikin, anjî banga dengnedana<br />
wî bikin û bo van reklaman çiqas<br />
pere bixwazin xerc bikin. Heta niha<br />
ev yek qedexe bû, şîrketan tenê dikarîbû<br />
li ser naveroka bernameya<br />
berbijêrekî raya xwe bi rê reklaman<br />
belav bikin, lê binavkirina birbijêrekî<br />
di hefteyên pêş dengdanê qedexe<br />
bû.<br />
Li gor pisporê zanîngeha “Ohio<br />
State University“ Edward Foley,<br />
biryara dadgehê wê dînamîzma hilbijartinan<br />
bigorê û xerciyên siyasî<br />
yên şîrketên mezin bo reklamên<br />
hilbijartinan wê pênc qat bibin: “Bo<br />
reklama siyasî jî wiha ye: dubarekirin<br />
bandorê dike. Yên xwedî bud-<br />
ceyên herî mezin, wê bi ser kevin.“<br />
Li gor pêşbîniya Foley sektorên ku<br />
herî zêde bandora qanûnên mezin li<br />
wan dibe û ew ê hewl bidin ku wan<br />
qanûnan bi rêya lobiyîstan li gor<br />
xwe bidin gorandin, sektorên bankeyan,<br />
enerjiyê, dermançêkeran û<br />
sîgortayan in. Berbijêrên ku di berjewendiyên<br />
van sektoran de bixuyên,<br />
dikarin li benda piştgiriyek<br />
xurt ji aliyê van sektoran bin.<br />
Rêxnegirên vê biryara Dadgeha<br />
Bilind bi fikar in ku siyasetvan ji<br />
niha û şûn de wê ne tenê hewl bidin<br />
ku alîkariya aborî ji şîrketan wergirin,<br />
lê ew bi zextên şîrketan re rûbirî<br />
dimînin. Weke ku rojnameya<br />
Piştî kuştîna serkirdê HAMAS’ê<br />
“Şefê MOSSAD’ê bigrin!”<br />
Serwîsa Cîhanê (<strong>Rûdaw</strong>) – Di<br />
20’ê Çile ya 2010’an de serkirdê<br />
rêxistina filistînî HAMAS’ê, Mahmud<br />
al-Mabhuh di hoteleke lûks li<br />
Dûbaî hat kuştin. Polîsên Emîratên<br />
Erebî yên Yekbûyî daxuyandin ku<br />
11 kesên biyanî bi nasnameyên ewrûpî<br />
ev kar pêk anîne. Îsraîl’ê tevlîbûna<br />
îstixbarata xwe MOSSAD’ê<br />
di vê bûyerê de red kir. Hikûmetên<br />
ewrûpî jî bi tundî helwest nîşan<br />
dan, ji ber ku kesên kûjer nasnameyên<br />
welatiyên ewrûpî bikar anîne.<br />
Brîtanya’yê bangî balyozê Îsraîl’ê<br />
kir û ji wî xwest ku ew îzah<br />
bike ka çima şeş ji kûjeren Al-Mabhuh<br />
bi nasnameyên brîtanî yên<br />
sexte derbasî Dûbaî bûne. Li gor<br />
çapemeniya brîtanî, rayedarên brîtanî<br />
wê tevî berpirsên Emîratên<br />
Erebî lêkolînan bimeşînîn. Ji bilî<br />
Brîtanya, Îrlanda, Fransa û Almanya<br />
jî bikaranîna nasnameyên<br />
sexte yên welatê xwe şermezar<br />
kirin.<br />
Herçiqas Hikûmeta Brîtanya’yê<br />
heta niha Îsraîl bi fermî bo bûyerê<br />
berpirsyar diyar nekiriye ji, lê ji<br />
niha ve hişkbûnek di danûstandinên<br />
dîplomatîk de peyda bûye û ev<br />
wekê nîşanên krîzeke dîplomatîk di<br />
Di hilbijartinên Dewletên Yekgirtî yên Amerîka’yê, gellek şîrket û saziyên sivîl bi milyonan pere ji bo reklama bebijerên xwe xerc dikin.<br />
Mahmûd al-Mahbuh di hoteleke lûks li Dubaî hat kuştin.<br />
navbera herdu welatan de tên şîrovekirin.<br />
Di vê navberê de berpirsên<br />
Dûbaî daxuyandin ku bi îhtimalekî<br />
gellekî mezin îstixbarata Îsraîl’ê ji<br />
bûyerê berpirsyar e. Şefê polîsên<br />
Dûbaî, Dahi Khalfan Tamim ji rojnameya<br />
“The National“ re got ku<br />
ew ji sedî 99 bi wê yekê bawer e ku<br />
MOSSAD’ê ev kar pêk aniye û got<br />
ku divê Şefê MOSSAD’ê Meir<br />
Dagan bê girtin eger berpirsyariya<br />
wî bê piştrastkirin.<br />
“New York Times“ di sernivîsa<br />
xwe de nivîsandiye, Dadgeha Bilind<br />
bi vê biryara xwe çekekî nû<br />
xistiyê destê lobiyîstan: “Yekî lobiyîst<br />
êdî dikarê zextê têxe ser her<br />
parlamenterekî: Eger tu bi awayekî<br />
şaş deng bide, şîrketa min wê pereyekî<br />
bêsînor xerc bike, da ku disabijartina<br />
te pêk neyê.“<br />
Biryara dadwerên Dadgeha Bilind<br />
mîrasekî dewra George W.<br />
Bush e jî. Serokê berê yê DYA’yê<br />
di dewra xwe de du dadwerên Dadgeha<br />
bilind destnîşan kirin û bi vê<br />
yekê pirraniya baskê kevneşop yê<br />
dadgehê misoger kir. Dadweran di<br />
dema dengdanê de li gor baskê xwe<br />
Tevî ku Îsraîl li gel pirraniya welatên<br />
ewrûpî di nav pêwendiyên baş<br />
de ye jî, lê bikaranîna nasnameyên<br />
sextê yên welatên wan ji bo kuştina<br />
dîjberên Îsraîl’ê dikare bandorek<br />
neyînî li van pêwendiyan bike. Tevî<br />
ku heta niha ti welatê ewrûpî rasterast<br />
Îsraîl ji bo kuştina serkirdê HA-<br />
MAS’ê berpirsyar nîşan nedaye jî,<br />
lê ji ber ku MOSSAD di kuştina dîjebren<br />
Îsraîl’ê de gellek caran nasnameyên<br />
sexte bikar tîne, Îsraîl<br />
weke tewanbar tê dîtin.<br />
yê siyasî deng dan. Dadwerê baskê<br />
kevneşop xwestin hemû sînorkirin<br />
bên rakirin, baskê çep-lîberal li dijî<br />
rakirina sînoran bû.<br />
Serokê DYA’yê Barack Obama jî<br />
ku hewl dide çendîn reforman pêk<br />
bîne û bandora lobiyîstan li ser siyaseta<br />
DYA’yê sînordar bike, bi<br />
biryara Dadgeha bilind ne kêfxweş<br />
bû: “Ev serkeftinek mezin e bo sektora<br />
neftê, Wall Street, sektora dermançêker<br />
û hemû wan kesan ku<br />
bandora xwe li Washington’ê dixin<br />
dewrê, da ku dengê xwe li ser<br />
dengê hemwelatiyekî amerîki yê<br />
norman ferz bikin“<br />
Mînakek bo wê yekê, ka dengdê-<br />
Serwîsa Cîhanê (<strong>Rûdaw</strong>) – Pêwendiyên<br />
cinsî yên serokê Afrîka<br />
Başûr Jakob Zuma qada siyasetê jî<br />
tevlîhev kir: Tê gotin ku beriya demekê<br />
20. zaroka Jakob Zuma bi<br />
keça Shefê Komîteya Amedekar a<br />
Peşbirka Cîhanî ya Futbolê re çê<br />
bûye.<br />
Çêbûna 20. zaroka Zumas bûye<br />
mijara çapemaniya Afrîkaya Başûr<br />
jî û tê pirsîn ka bi rastî çend zarokên<br />
Zuma hene. Tê îdiakirin ku di<br />
rastiyê de 34 in. Di 4’ê Çile de<br />
Zuma bi jina 5’em re jî zewicî.<br />
Hezkiriya Jacob Zuma yê 67 salî<br />
ku di Cotmeh a 2009’an de 20. zaroka<br />
wî anî dinê, keca hevalê<br />
Zuma, Irvin Khoza yê Shefê Komîteya<br />
Amedekar a Peşbirka Cihanî<br />
ya Futbolê ye. Zuha heta niha ti daxuyanî<br />
nedaye û Sonono Khoza jî<br />
red kir ku ti zarok jê re çê bûne. Lê<br />
rojnameyên Afrîka Başûr nivîsandin<br />
ku Sonono Khoza ya 5 salan<br />
berdayî sala borî ketiya betlana zarokê<br />
û Zuma jî qelen daye.<br />
Partiya desthilatdar ANC vê mijarê<br />
weke karê Zuma yê şeqsî dibîne<br />
û daxuyand ku serokê welêt ti<br />
yasa binpê nekirin e û pewendiyek<br />
di navbera du mirovên mezin de ne<br />
rên amerîkî wê di hilbijartinên pêş<br />
de rastî çi werin, li eyaleta Massachusetts<br />
hat jiyandin. Piştî mirina<br />
Edward Kennedy diviyabû senatorekî<br />
nû bihata destnîşankirin. Ji ber<br />
valabûnekî yasayî, saziyên mîna<br />
Odeya Bazirganiya DYA’yê û însyatîfa<br />
sivîl “Amerîkî bo misogerkirina<br />
cihê kar“ bo berbijêrê<br />
komarparêz Scott Brown televizyonên<br />
herêmî bi reklaman dagirtin. Di<br />
heman demê de wan saziyan antîpropagandayek<br />
reşkirinê li dijî berendamê<br />
demokratan meşandin.<br />
Encam: berbijêrê komarparêz Scott<br />
Brown piştî 40 salan postê senatoriyê<br />
ji demokratan wergirt.<br />
Pirrjinî li Afrîka Başûr:<br />
Serok mînakekî xirab e<br />
karekî şermî ye. Lê gellek siyasetmedar<br />
– û gellekên partiya ANC jî<br />
di nav de – dibêjin ku Zuma bi van<br />
karên xwe mînakekî xerab e bo ciwanên<br />
Afrîka’ya Başûr û kampanyên<br />
bo pêşîlêgirtina AIDS’ê li<br />
welêt bêwate dike. Li Afrîkaya<br />
Başûr derdora pêc milyon mirov bi<br />
vîrûsa AIDS’ê ketine.<br />
Zuma hertim alîgirê pirrjiniyê bû<br />
ku di nav gelê zûlû de pirrjinî karekî<br />
belav e. Lê di nav nifşên nû de<br />
kevneşopiya pirrjiniyê her ku diçe<br />
alîgirên xwe winda dike. Li ser pirseka<br />
beriya çend hefteyan di Forûma<br />
Aboriya a Cîhanê li Davos’ê<br />
di derbarê pirrjiniya wî de, Zuma<br />
got ku ew li gel hemî jinên xwe bi<br />
yek awayî tevdigere û pêwiste kevneşopiya<br />
gelê zûlû bê qebûlkirin.<br />
Di sala 2006’an de jî, wê demê<br />
ew cîgirê serok bû, Zuma ji ber destavêtina<br />
jinekê, ew jî keça hevalekî<br />
wî bû, derketibû pêşberî dadgehê û<br />
hatibû beratkirin. Wê demê Zuma<br />
qebûl kiribû ku wî bêparastin bi kesekê<br />
re ketibû pêwendiyên seksê.<br />
Di vê navbera de tê gotin ku partiya<br />
wî jî karta zer nîşanî wî daye û<br />
jêre gotiye ku skandalekî din ew ê<br />
derbas neke.
14 Zazakî<br />
Welatparêzê<br />
kurdan Zilkîf Uzel<br />
şi rehmet<br />
Hêlîn Cudî<br />
Armenîstan de perwerdeyê kurdkî<br />
yê bi alfabeya Latînî bi resmî.<br />
Serra 1941 ra nat Armenîstan de<br />
kurdî bi alfabeya Kirîlî perwerde<br />
vînenê û demeyêko derg o seba ke<br />
perwerdeyê xo bi alfabeya Latînî<br />
bikerê mucadele kenê. Axir perwerdeyê<br />
kurdkî yê bi alfabeya Latînî<br />
bi resmî.<br />
Resmîbiyayîşê alfabeya Latînî ya<br />
kurdkî dewa Elegezî ke sey merkezê<br />
ziwan û kulturê kurdanê Armenîstanî<br />
qebul bena de, bi yew<br />
kombiyayîş ame eşkera kerdene.<br />
Muxtarê dewan, mudirê wendegeyan,<br />
malimî û roşinbîrî beşdarê nê<br />
kombiyayîşî biy.<br />
Kombiyayîş de beyan bi ke, kîşta<br />
ziwanê resmî armenkî de do hewte<br />
de 3 saetî perwerdeyê kurdkî biyero<br />
dayîş. Ame eşkera kerdene ke, seba<br />
sinifê 1. û 2. yê wendegeyê verênî<br />
kitabê derse amade biyê û xebate<br />
dewam kena ke hetanî 12 sinifan<br />
kitabê derse yê kurdkî amade bibê.<br />
Serekê “Şêwra Gelê Kurdên Armenîstanê”<br />
Kinyasê Hemîdî qiseykerdişê<br />
xo yê kombiyayîşî da va,<br />
domananê kurdan yê ke Armenîstan<br />
de yê seba ke bi alfabeya Latînî<br />
ya kurdkî perwerde bivînê ma<br />
rewna ra mucadele kenê.<br />
Alfabeya Latînî ya Kurdkî<br />
Biye Resmî<br />
Kinyasê Hemîdî qiseykerdişê xo<br />
de va: “Zemanê Sovyetan ra zafê<br />
kitabê ma yê perwerdeyî bi alfabeya<br />
Kirîlî nusiyabiy û nê bingeyî<br />
ser o wendegeyan de perwerde di-<br />
yayêne. Rijyayîşê Sovyetan ra nat,<br />
teqrîben 20 serrî, kitabê ma neşr<br />
nêbiy. Di serrî verê cû, ma na persa<br />
xo berde resna îdareyê dewleta Armenîstanî.<br />
Bi destekê mudiranê<br />
wendegeyan, muxtaranê dewan û<br />
roşinbîran Armenîstan de alfabeya<br />
Latînî ya kurdkî biye resmî û hem<br />
zî kitabê derse yê kurdkî amade biy.<br />
Kitabê ke amade biyê, herinda<br />
alfabeya Kirîlî de bi alfabeya Latînî<br />
ya kurdkî ke 31 herfan ra viraziyaya<br />
û temsîlê yewiyiya ziwanî yê<br />
40 mîlyonî kurdan ke Kurdîstan de<br />
ciwiyenê kena, domanê ma zî êdî<br />
do nê bingeyî ser o perwerde bivînê.<br />
Amancê ma yê tiyayî no yo ke<br />
yewiyiye û yekpareyiya ma hîna<br />
xurt bibo. Viraziyayîşê na yewiye<br />
ma zerrîweş kena. Êdî domanê ma<br />
kamca benê wa bibê, bingeyê yewi-<br />
Amed - Welatparêzê bêhempa<br />
Zilkîf Uzelî, nêweşiya kanserî ra<br />
12.02.2010, saete 19.30 de Îstanbul<br />
de, xestexaneyê Çapa de dinyaya<br />
xo bedilnaye.<br />
Eynî şewe saete 24.30 de cenazaya<br />
ey resaye bi Diyarbekir. Gelek<br />
welatparêz, dost, embaz û merdimanê<br />
ey, teqrîben qasê 500 merdiman<br />
roja 13.02.2010 cenazaya<br />
Zilkîf Uzelî berde dewa Pîranî<br />
Himbêl û saete 11.00 de qebristanê<br />
dewe de defn kerde.<br />
Zilkîf dewanê Pîranî ra Himbêl<br />
de roja 10.03.1946 de maya xo ra<br />
biyo. Ey demeyêko derg Kurdistan<br />
de mamostayî kerde. Ciwaniya xo<br />
ra hetanî wefatê xo seba xoserbiyayîşê<br />
Kurdistanî mucadele kerd.<br />
Wextê cûntaya eskerî ya faşîste<br />
de seba na xebate, dawaya KÎP-<br />
DDKD ra gîriya. Îşkencexaneyanê<br />
eskeriyan ê Diyarbekirî de demeyêko<br />
derg îşkence diy. Çend serrî<br />
zîndanê namedar ê Diyarbekirî de<br />
mend. Zîndan ra veradiyayîşî dima<br />
xebata xo ramite. Reyna gîriya û<br />
reyna demeyêko derg îşkenceyo zaf<br />
giran diy.<br />
Ey serranê peyênan de TEV-<br />
KURDî miyan de xebata xo domnayinî.<br />
Zilkîf hem demê nê îşkenceyan<br />
de hem zîndanê eskerî yê Diyarbekirî<br />
de hem zî teber ra welatperwer<br />
û şorişgêrêko nimûne bi.<br />
Armenîstan de perwerdeyê<br />
kurdkî bi resmî<br />
yiya ziwanî ser o do bişênê ziwanê<br />
xo yê dayîke biwanê û binusê.”<br />
Edîtorê rojnameyê Zagrosî Elîxanê<br />
Memê ke kitabê derse amade<br />
kerdê zî tekîd kerd ke, badê mucadeleyêkê<br />
dergûdilayî resmîbiyayîşê<br />
alfabeya Latînî averşiyayîşêko<br />
muhîm o.<br />
Malim û mudiranê wendegeyan<br />
zî da zanayîş ke, seba destpêkerdişî<br />
kitabê derse hol ê la înan pêşniyaz<br />
kerd ke ganî nê kitabî biyerê dewlemend<br />
kerdene. Peynî de mudiranê<br />
wendegeyan ewraqê resmî<br />
îmza kerdiy û kitabî ameyî vila kerdene.<br />
Çime:<br />
http://www.firatnews.tv/index.ph<br />
p?rupel=nuce&nuceID=21775, 16<br />
sibate 2010, 16: 13<br />
Kiştiş<br />
Murad Canşad<br />
Hûmare 33 | Sêşeme | 23. Sibate 2010<br />
28ê menga êlule 2009 de, dewa<br />
Licê Xembaz de teqnayîşêk viraziya<br />
û domanêka diwêsserra<br />
parçe-parçe biye merde. Tayê gonîweran<br />
çar rojê dinya pizêza diwêsserra<br />
rê zêde vînaye. Derê,<br />
hedîseyo winasî cayêkê bînî de<br />
ke biqewimiyayênê, mesela Filîstîn<br />
de, Bosna de, Çeçenîstan de<br />
ke biqewimiyayênê, se biyênê<br />
Tirkiya de?<br />
Ceylanan diwêsserra malî<br />
(pesî) ver de biya, mal çerênayo.<br />
“Mi rê meqerne bipewje” vato<br />
dayîka xo rê wexto ke keye ra<br />
teber biya. Ez zanena, nika bi<br />
keyfweşiya meqerneyêkê weşî<br />
malî ver ro amey şiya. Nika sey<br />
xezalan ê bêj û beyaran ro çing<br />
dayo. Û dima teqayîş, dima a<br />
bejna delale parçe-parçe… O<br />
riyo masumo pak, ê çimê girsê<br />
gilorî verê çimanê ma de aliqiyaye<br />
mendî.<br />
Kiştoxê Ceylane, ê gonîwerî<br />
hema-hema bellî yê. Feqet destê<br />
xo çitur şî bi Ceylana ma, a zalimiye<br />
çitur kerde hîna rinda-rind<br />
bellî niyo. Delîlî estê, delîlî zaf ê.<br />
Hemkar û piyakarê ê gonîweran<br />
kewtê bi dima ke delîlan çin bikerê.<br />
Dewij û keyeyê Ceylane<br />
vanê ke hawan o. Nêzdî ra, yew<br />
qereqol ra hawan ame eştene û<br />
Ceylane kişte. Erkanê pêroyî yê<br />
Tirkiya hawanî înkar keno. Dorûver<br />
de, a roje qet qereqolêk ra<br />
hawan nêameyo eştene, vano. Çi<br />
ke teqiyayo, verê ra erazî de<br />
biyo, kêneke pêkaykerdo, teqiyayo,<br />
vano. Erkanê pêroyî keno<br />
ke gune bierzo vileyê tayênê<br />
bînan. Derheqê çekan de kesêkê<br />
ekspertî keyeyê Ceylane xeberdar<br />
kerdo ke kêneke bi çekêka<br />
xususiye amaya kiştene. Na çeke<br />
wexto ke gonî de temasê xo ama<br />
meydan, teqiyena û hedefê xo<br />
parçe-parçe kena. Na yena a<br />
mana ke gonîweran nayo pira û<br />
Ceylane kişta…<br />
“Kerga mi” yena vatene zereyê<br />
keyeyî de. Wina aseno kesêka zaf<br />
şîrine biya. Xora domanêka di-<br />
<strong>Rûdaw</strong><br />
wêsserra yewbîna çitur bena<br />
ke?... Ekseriya “vereka mi” yeno<br />
vatene. Feqet “kerga mi” zî<br />
hende şîrinî û nazdarî û delaliye<br />
îfade kena. Dayîka xo bermena<br />
“Ceylane kerde parçe-parçe!”<br />
vana. Bedenê cîgera xo ya winasî<br />
rê dest dana, zerriya kamcîn dayîke?...<br />
A zî bi nê derd û kulê<br />
zerrî bermena.<br />
Ceylane nika dewa xo de, a<br />
bejna xo ya delala nazenîne, o<br />
bedenê xo yo parçe-parçe biyaye<br />
binê erdê siyayî de pelixiyeno û<br />
poyiyeno. Gorna (mezelê) aye<br />
ser o gul û vilikî estê. Qijkek-qijkek<br />
salê gorne estê. Domanî ê<br />
salan ro keleyê xo birnenê. Dayîka<br />
xo her roje bi ziwanê xo ya<br />
a gorne ser o lornena, derdê cîgera<br />
xo vana.<br />
Sala gorna Ceylane ser o nuşte<br />
esto: “Ceylana me, dilê me parçe<br />
parçe.” Ya, dilê me parçe parçe;<br />
zerriya ma parçe-parçe. Înanê ke<br />
no nuşte nuşto weş û war bê,<br />
destê xo weş bo.<br />
Temam…<br />
Ma sala gorna Ceylane ra, bi<br />
ziwanê aye, bi ziwanê dayîka aye<br />
çend çekuyî çira çin ê? Zaf zaf<br />
zehmet o ke merdim “Ceylana<br />
ma” binuşno? “Zerriya ma parçeparçe”<br />
nuştiş zaf zor û zehmet o?<br />
Dayîka xo her roje gorna cîgera<br />
xo ser o lornena, ziwanê aye ra<br />
çend çekuyan fehm bikero?<br />
Derê, vengê dayîke nêame hesnayene<br />
yan ame peygoş kerdene?<br />
Kesî ci ra taba fehm nêkerd yan<br />
xo na bi fehmkoriye?<br />
Ma zanenê, o riyo masumo<br />
pak, ê çimê girsê gilorî tima-tim<br />
kiştoxanê aye ser o yê. O çîkayîş<br />
û lornayîşê dayîke tima-tim goşanê<br />
înan de gulbang dano. Ê nê<br />
ezabî ra nêeşkenê xo bixelisnê.<br />
Feqet…<br />
Seba gorna Ceylane ro bi ziwanê<br />
aye, bi ziwanê dayîka aye<br />
ke çend çekuyî meyerê nuştene,<br />
no ezab gîraneyê ma zî ranêverdano.<br />
Ma zî nêeşkenê nê ezaqbî<br />
ra xo bixelisnê.<br />
Hepisxaneyê Tîpê E yê Edîrne
<strong>Rûdaw</strong> Hejmar 33 | Sêşem | 23. Sibat 2010<br />
Şaro İbrahîm Garip Badbol<br />
Parezer û parazvanê mafê mirovan<br />
Sezgin Tanrıkulu ku demekî li<br />
Amed’ê serokatiya baroya parezaran<br />
kir li Bakurê Kurdistan û Tirkiye’yê<br />
wek parazvanê mafê mirovan<br />
jî tên naskirin. Tanrıkulu di çarçova<br />
xebatên xwe de tevlî gelek çalakiyên<br />
navnetewî jî dibe. Cara dawîn<br />
li Almanya tevlî konferanseke Akademiya<br />
Badbol’ê bû û bahsa rewşa<br />
hiqûqî ya Kurdistan’ê û mafê mirovan<br />
kir. Tanrıkulu di derbarê pêşveçûnên<br />
li Kurdistan’ê de pirsên me<br />
bersivandin.<br />
Birêz Tanrıkulu gelo li Tirkiye’yê<br />
hêna binpêkirinên mafên mirovan<br />
ên giran çêdibin, yan jî hêna serlêdanên<br />
zêde ji bo Dadgeha Mafê<br />
Mirovan a Ewrûpa’yê hene?<br />
Bê guman her çiqas ne weke berê<br />
be jî serlêdan hene. Li Dadgeha<br />
Mafê Mirovan a Ewrûpa’yê, yek ji<br />
welatên herî zêde derheqê wê de<br />
doz hene Tirkiye ye.<br />
Hûn ji Kurdistan’ê tên, êşkence,<br />
zext û zorî yan jî kuştinên kiryarê<br />
wan ne diyar, di çi rewşê de ne?<br />
Bê guman eger em bêjin, tabloyeke<br />
weke ya salên 90’î tune wê<br />
fişal be. Lê belê hêzên asayîşê û<br />
polîs, hîn jî êşkenceyê weke rêbazekê<br />
berdewam dikin. Ango heta<br />
niha eger hejmara kesên kûjerên<br />
wan ne diyar kêm bûbe, ev yek ji<br />
ber ku pêdivî pê nabînin. Naxwe ev<br />
fikir ji serê hin kesan derneketiye.<br />
Gotina “toleransa sifir” a ji bo êşkenceyê<br />
tê gotin gelo raste?<br />
Ez bi xwe ne xwedî fikreke wisa<br />
me ku “toleransa sifir” bi cîh hatiye.<br />
Hêzên asayîşê, di her bûyer û<br />
rûdawê de, ku ew rewa bibînin êşkenceyê<br />
jî dikin. Helbet rêbaz gûherî.<br />
Weke berê bi falaqê fîlan<br />
çênakin, bi awayekî ku şopan nehêlin<br />
çêdikin.<br />
Şert û mercên girtîgehan di çi<br />
rewşê de ye?<br />
Ji girtîgehên li Amed´ê ti gazincên<br />
esasî tine. Ez ne zêde xwedî<br />
agahîme ka ev yek ji ber sedemên<br />
siyasî ye yan jî şert ne gelekî xirabin.<br />
Ez wisa difikirim ku girtiyên<br />
PKK’yî şert û mercên Öcalan tê de<br />
ye li ber çavan digirin û lewma<br />
zêde gazincan nakin.<br />
Em hinekî werin ser tabloya siyasî<br />
ya giştî. Li gorî we, di asoyê de destûreke<br />
bingehîn a nû xûya dike?<br />
Ez bawer nakim ku di demeke<br />
kin de destûreke bingehîn a nû<br />
were rojeva Tirkiye’yê. Lê belê<br />
piştî hilbijartinên 2011’an, Tirkiye<br />
wê destûreke bingehîn a nû bixe rojeva<br />
xwe de û wê nîqaş bike.<br />
Başe, pêvajoya jê re dibêjin pêngava<br />
demokratîk rawestiya ye?<br />
Derheqê pêvajoya demokratîk<br />
de, divê li ser çareseriya pirsgirêkê<br />
ya ji dervehî şîdetê were rawestîn.<br />
Ji ber ku şîdeta çekdarî xwedî rîzî-<br />
koyeke potansiyele. Lewra divê atmosfereke<br />
ku tê de pevçûn tune,<br />
were afirandin. Ez difikirim ku wê<br />
ji aliyê dewletê ve xebatên ji bo vê<br />
yekê berdewam bike. Ji ber ku di<br />
atmosfereke şer de, pêngava demokratîk,<br />
ne ji aliyê kurdan û ne jî<br />
aliyê tirkan ve nikare piştgiriyê bibîne.<br />
Ya ku dewlet divê li ser bisekine,<br />
afirandineke rewşeke fîîlî ya<br />
bê pevçûne.<br />
Li vir ez dixwazim tiştekî bipirsim.<br />
Ji dervehî dewletê, bi taybetî li<br />
Amed’ê, bangên hin derdorên bazirgan<br />
û sermiyanan çêbûn. Gelo<br />
mirov dikare bêje ku li Tirkiye’yê<br />
sermiyan ji şer bêzar bûne û însiyatîfa<br />
xwe bi awayekî eşkere di<br />
aliyê aştiyê de danîne?<br />
Bê guman li herêmê derdorên<br />
kar, ji van pevçûnên didomin bêzarin.<br />
Ji ber ku di encamê de atmosfera<br />
çerxa aborî jî lewaz dibe.<br />
Pevçûn ji bo vekirina qadên nû yên<br />
kar astengiyê çê dike û rê li ber projeyên<br />
potansiyel digire. Li Başûrê<br />
Kurdistan’ê ji bo Tirkiye’yê potansiyelek....Lê<br />
hema ji ber pevçûnan<br />
li wir jî kapasîteyek nikare were<br />
afirandin.<br />
Li dijî girtina partiyan, wê helwesta<br />
kurdan bigîje heta kû?<br />
Kurdan dest bi pêşandana nerazîbûnên<br />
xwe kirin. Li gorî min divê<br />
kurd xwe ji qada yasayî venekişînin.<br />
Hebûna DTP’ê ya di parlemenê<br />
de ji bo kurdan û ji bo tirkan<br />
navendeke girîng a hêzê bû. Beriya<br />
hingî jî partiyên siyasî yên kurdan<br />
hebûn lê ji ber ku bi tena serê xwe<br />
nebûn ew çend bi tesîr jî nebûn.<br />
Hebûna kurdan a di parlemenê de<br />
bi xwe-baweriyek jî afirand. Girtina<br />
partiyan nikare siyaseta kurdan<br />
lewaz bike lê belê bi hêzbûna wan<br />
jî girêdayî projeyên wan e ku li ser<br />
vê yekê ava bikin. Eger partiya nû,<br />
Hevpeyvîn<br />
Parêzer Sezgin Tanrıkulu:<br />
Polîsê tirk eşkenceyê hîn jî wek<br />
rêbazek bi kar tîne<br />
Ez bawer nakim ku di demeke kin de destûreke bingehîn a nû were rojeva Tirkiye’yê.<br />
Piştî hilbijartinên 2011’an, Tirkiye wê destûreke bingehîn a nû bixe rojeva xwe de.<br />
Parezer Sezgin Tanrıkulu di civînek çapemenîyê de.<br />
navgînên demokrasiyê baş bikarbîne<br />
û girseyên nû baş hembêz<br />
bike, xeteke li ser vê bingehê bişopîne<br />
wê partiya nû ya siyasî hîn bi<br />
hêztir bibe.<br />
Rêveberiyên herêmî...<br />
Bê guman azmûneke deh salan<br />
heye. Ya rastîn li vê derê kurd bi<br />
xwe di nav pêvajoya biryar-stendinê<br />
de ne ango dewlet tune. Mirov<br />
dikare bêje rêveberiyên herêmî di<br />
çarçoveya qanûnên heyî de jî dest<br />
pê kiriye. Demekê toleranseke kurdan<br />
yan jî DTP’ê ji bo AKP’ê hebû<br />
yan jî îtîfaqeke zimnî hebû. Di eslê<br />
xwe de berjewendiya AKP’ê de vê<br />
yekê de hebû. Lê belê dengê xwe ji<br />
girtina DTP’ê re dernexist, lewma<br />
mirov vê yekê çawa şîrove bike,<br />
gelo îtîfaq gûherîn yan jî AKP xwe<br />
nêzî baskê nasyonal dike, nizanim.<br />
Ne rast e ku mirov AKP weke<br />
partiyeke yekpare bibîne. AKP koalîsyona<br />
meylên cîhêreng e. Serokwezîr,<br />
alîkarê wî di daxûyaniyên<br />
xwe de eşkere kirin ku ew li dijî<br />
girtina partiyanin. Lê belê weke<br />
mînak Cemil Çiçek got, divê ev<br />
partî were girtin. Lê belê AKP di vê<br />
mijarê de tişta diviyabû bikira<br />
nekir. Wexta ku Dadgeha Destûra<br />
bingehîn derheqê wan de biryara<br />
girtinê yan jî negirtinê dabû, nêrîneke<br />
binasî ango bi sedem nivîsandibûn.<br />
Dan xûyakirin ku parlemen<br />
ango qanûn destûr dide girtina partiyan,<br />
lê belê pêwîste ev yek were<br />
zehmetkirin. Nivîsand in ku di vê<br />
gûherînê de, ne dadgeha destûra<br />
bingehîn lê belê parlemen hêza<br />
esasî ye. AKP, di ew çend pêvajoya<br />
derbasbûyî de qanûnê negûherand.<br />
Eger qanûn bigûherîba, wê ev rewş<br />
derneketa holê. Di hilbijartinên<br />
22’ê Tîrmehê de kurdan ji DTP’ê<br />
zêdetir piştgirî dan AKP’ê. Li gorî<br />
min li pişt vê destekê, bendewari-<br />
yên ji AKP’ê yên ji bo gûherandina<br />
dewletê hebûn. Lê belê tablo di<br />
29’ê Adarê de berovajî zivirî.<br />
Serokwezîr Erdoğan, car caran<br />
weke xwe derewîn derxe 360 derece<br />
gotinên xwe digûherîne. Eger<br />
hûn li Ahmet Altan binêrin, wê<br />
weke lîderê rojhilata navîn dide<br />
lansekirin. Gelo bi rastî jî Erdogan<br />
xwedî vîzyoneke wiha ye?<br />
AKP hêna di serî de projeyeke<br />
wê ya yekpare ya demokrasiyê tune<br />
û ne xwedî ekîbeke wiha ye jî.<br />
Lewma tim û tim dişewişe.<br />
We gava din got ku destûreke bingehîn<br />
a nû, di demek kin de zehmete.<br />
Wer xûya ye mebeseteke<br />
AKP’ê ya wiha tine?<br />
Hem mebesta wê tine, hem jî<br />
hêza wê...<br />
Wer xûya dike ku vegera ji vê pêvajoyê<br />
tine. Başe, ger destûreke<br />
bingehîn a nû çênebe, çareseriyên<br />
bi çi rengî yên demborî dikarin çêbibin?<br />
Weke mînak kurdî dikare bikeve<br />
statûya zimanên biyanî de û dikare<br />
di hîndekariyê de cîh bigire. Lê<br />
belê heger kurd zimanê xwe weke<br />
zimanekî biyanî bixwînin, ev yekê<br />
kurdan dilşkestî bike. Pirsgirêkên<br />
derbarê perwerdeyê de, bi qedexeya<br />
di xala 42’emîn a destûrabingehîn<br />
ve girêdayî ye. Lewma her çi<br />
sererastkirinên werin kirin, dikare<br />
li xala 42’emîn bi aliqe û dikare ji<br />
aliyê Dadgeha Destûra Bingehîn ve<br />
were betalkirin. Jixwe mesele dizîvire<br />
digere tê di ziman de disekine.<br />
Ev yek jî ancex bi gûherîneke destûrê<br />
ve pêkan bibe. Ez bi xwe<br />
bawer nakim ku xala 42’emîn tenê<br />
ji bo kurdan were gûhertin.<br />
Modela otonomiyê, li herêma<br />
baskê her çend pirsgirêkê bi tevahî<br />
çareser neke jî, niha ne şer û ne jî<br />
aştî heye. Li gorî we, modela he-<br />
Parêzer Sezgin Tanrıkulu<br />
15<br />
rêmî ya mevzûbehs ango gûherîna<br />
qanûna rêveberiyên herêmî dikare<br />
li Tirkiye’yê bibe çareseriyeke<br />
dawî?<br />
Di encamê de mafê kurdan heye<br />
ku di nava demokrasiyê de serbixwe<br />
bijîn û doza serbixwebûnê<br />
bikin. Li gorî min eger em niha<br />
bêjin ku Komara Tirkiye’yê di nav<br />
şert û mercên heyî de wê ji bo çareseriya<br />
pirsgirêka rêveberiyên herêmî<br />
bibe alîkar yan jî çareser bike,<br />
ev yekê bibe îdîayeke mezin.<br />
Di roja me ya îro de jî bizav û<br />
tevgerên kurdî yên doza federasyon<br />
û serxwebûnê dikin hene, eger di<br />
dema pêş de evana bi hêz bibin, bê<br />
guman wê rewş bigûhere. Lê belê<br />
ji bo roja îro modela herêmî dikare<br />
were pêkanîn.<br />
Hûn îhtîmal dibînin ku di dema<br />
pêş de welatekî Awropî ji bo aştiyê<br />
bibe navbênkar?<br />
Nexêr. Ji ber ku li Tirkiye’yê têra<br />
xwe sazî û kesayetiyên ku van<br />
karan karibin bikin hene. Ger ew<br />
potansiyel bikeve nav liv û tevgerê<br />
de hingî pêdivî bi hakemtiya navneteweyî<br />
re namîne.<br />
AKP û serpereştên dewletê li komîsyona<br />
lêkolîna heqîqetan çawa<br />
dinêrin?<br />
Niha pêkhatineke wiha tine. Lê<br />
di encamê de eger mesela kurdan<br />
meseleyeke dadweriyê be yan jî<br />
mesela rehetbûna wijdanên mirovan<br />
be, hingî divê heqîqet jî werin<br />
pêşiya Tirkiye’yê.<br />
Behsa 17 hezar kuştinên kûjerên<br />
wan ne diyar tê kirin. Hûn destên<br />
xwe bavêjin kû, hestiyên mirovan<br />
derdikevin, kesên avêtine çalên<br />
asîtê jî mirov nikare ti carî wan bibîne.<br />
Yekîtiya Baroyan yan jî hûqûqnas,<br />
ji bo eşkerekirina vê<br />
mijarê, hewildanên wan ên ji bo<br />
Dadgeha Mafê Mirovan a Ewrûpa’yê<br />
hene?<br />
Niha jixwe gelek dosyayên çûna<br />
dadgeha mafê mirovan a Ewrûpa’yê<br />
hene. Bê guman di salên 90’î<br />
de, hem ji maxdûran hem jî ji bo<br />
parêzeran xetereyeke mezin bû ku<br />
dozan bibin dadgeha mafê mirovan<br />
a Ewrûpa’yê. Bi tevî vê xeterê<br />
gelek doz çûn, heta Dadgeha Mafê<br />
Mirovan a Ewrûpa’yê weke komîsyoneke<br />
heqîqetan xebitî û hatin Tirkiye’yê<br />
û lêkolîn kirin. Lê belê ji bo<br />
dosyayên din bibin dadgeha mafê<br />
mirovan ji ber prosedûrê hinekî<br />
zehmet xûya dike.<br />
Dadgeha Mafê Mirovan a Ewrûpa’yê<br />
carnan Komara Tirkiye’yê<br />
mehkûmî tazmînatê dike. Gelo<br />
tazmînat bi rastî tên dayîn yan<br />
na?<br />
Bê guman di nava 6 mehan de<br />
tên dayîn. Lê belê ne mûmkîn e<br />
mirov bêje ku ew tazmînat êş û azarên<br />
mexdûran bi dawî dike. Di mijara<br />
darizandina kiryaran de tiştek<br />
nayê kirin. Tenê bi dayîna tazmînatan<br />
dadwerî bi cîh nayê.
16 Keskesor<br />
Hejmar 33 | Sêşem | 23. Sibat 2010 <strong>Rûdaw</strong><br />
Rêzefîlmê “Maşellah Almanya” tê kişandin<br />
Dîmenek ji seta rêzefîlmê “Maşellah Almanya” - (Wêne: <strong>Rûdaw</strong>)<br />
Stranbêj Nadia<br />
Bin Îsa li Almanya<br />
hate girtin<br />
Darmstad (<strong>Rûdaw</strong>) - Dozgeriya<br />
Almanya bi şêweyekî fermî<br />
stranbêjeke almanî ku bi eslê<br />
xwe mexribî ye, tewanbar kir ku<br />
wê nexwşiya Aids li Almanya<br />
belav kiriye. Stranbêja grûpa No<br />
Angels Nadia Bin Îsa ya 27 salî,<br />
li Almanya bajarê Frankfurt´ê di<br />
dîskotekekê de hate girtin. Nadia<br />
Bin Îsa, ji dezgehên pêwendîgir<br />
yên Alman re negotibû ku wê têkiliyên<br />
sêksî bi mêrekî bi nexweşiya<br />
Aids re danîye. Her wiha<br />
wê ji wan dezgehan re negotiye<br />
ku ew bi xwe jî bi Aids ketiye. Ji<br />
ber vê yekê ew niha bi belavkirina<br />
nexweşiya Aids li Almanya<br />
tê tewanbarkirin.<br />
Weke tê zanîn Grupa No Angels,<br />
di sala 2000´an de hatibu<br />
avakirin û weke baştirîn grûpa<br />
muzîkê ya jinan li Almanya tê<br />
naskirin. Girtina vê stranbêja<br />
navdar, Almanya tevlîhev kir.<br />
Her wiha medya jî bi dorferehî<br />
behsa wê û belavbûna nexweşiya<br />
Aids li Almanya dike. Doza<br />
Nadia Bin Îsa ji aliyê dozgeriya<br />
bajarê Darmstad ve berdewam<br />
dike.<br />
Dilbixwîn Dara Bonn<br />
Derhênerê kurd Casimê Wezîr<br />
me vedixwîne roja kişandina rêzefîlma<br />
xwe. Em bi şev digihên xwaringehê.<br />
Li wir lîstikvan, derhêner,<br />
senarîst, kameraman û karmendên<br />
teknîkê amade bûbûn û her yekî ji<br />
wan rola xwe dilîst.<br />
“Ax ji destê medyaya kurdî! Me<br />
îhmal dike, guh nade me, em çi<br />
dikin, çi nakin, ne xema wê ye,<br />
weke ku em tune bin... ev bi mehane<br />
ku ez amadekariya vê rêzefîlmê<br />
dikim, lê xebera kesekî jê<br />
tune ye...” gazinan dike.<br />
Pewîstiya Kurdan bi rêzefîlmên<br />
kurdî heye. kurd di malên xwe de<br />
di televîzyonên Tirk, Ereb û Farisan<br />
de li rêzefîlman temaşe dikin. Yan<br />
jî di televîzyonên xwe de li rêzefîlmên<br />
doblajkirî ên kevin dinêrin, ku<br />
qet eleqeyan wan bi civaka kurdî re<br />
tune ye. Weke rêzefîlmên spanî, înglîzî<br />
û Koryayî.<br />
Casimê Wezîr dixwaze wê valahiyê<br />
dagire, lê belê ji tu aliyan ve tu<br />
piştgirî û alîkariyê nabîne.<br />
Casim ku bi xwe ji kurdên Gurcistan’ê<br />
bajarê Tiflîsê ye û niha li<br />
Almanya dijî, dramatologî xwendiye<br />
û li Gurcistan´ê di gelek fîlm<br />
û rêzefîlman de cih girtiye, têra<br />
xwe profesyonel e.<br />
Piştî ku bêhnekê didin kişandinê,<br />
Casimê Wezîr di derbarê rêzefîlma<br />
“Maşellah Almanya” de wiha dibêje:<br />
“Ev rêzefîlmeke civakî-komedî<br />
ye. Bûyerên wê li Almanya di<br />
nava malbatên kurd de rû didin. Rêzefîlmeke<br />
dirêj e, sînorê wê tune<br />
ye. Em çiqas bixwazin ew dikare<br />
were dirêjkirin...”<br />
Casimê Wezîr wiha dibêje: “Li<br />
Almanya gelek malbatên kurd ku ji<br />
gundan hatine hene, ew di nava du<br />
kulturan de wenda bû ne. Tiştên<br />
wisa çêdibin ku mirov ji xwe bi<br />
halê wan bikene û kêfa xwe pê<br />
bîne...”<br />
Derhênerê rêzefîlmê Casim diyar<br />
dike ku bûyer di nava 6-7 malbatên<br />
kurd de derbas dibin.<br />
Ekîba “Maşellah Almanya” ji 30<br />
kesî pêk tê û hema hema ji her çar<br />
perçên Kurdistan’ê kes têde hene,<br />
Köln (<strong>Rûdaw</strong>) – Herçiqas Tony<br />
Blair êdî ne Serokwezîrê Brîtanya’yê<br />
ye jî, lê postê wî yê berê<br />
heta niha jî ji bo wî sûdmend e. Bo<br />
mînak Blair dikare wekî axaftvan<br />
were dawet kirin – bo her xulekê<br />
2300 Euro.<br />
Li gor daxuyaniya berdevkekî,<br />
Blair ji bo axaftineke li pêşberî rêvebirên<br />
hedgefond a “Lansdowne<br />
Partners” li London’ê hatiye vexwendin.<br />
Weke ku rojnameya brîtanî<br />
“The Guardian” belav kiriye, wê<br />
Blair ji bo axaftina xwe ya 90 xulekî<br />
li ser siyaseta cîhanî herî kêm<br />
180 hezar sterlîn’ê brîtanî wergire,<br />
yanî 2300 Euro bo her xulekê.<br />
hemû lîstikvan amator in. Lê belê<br />
baş dikarin rola xwe bilîzin.<br />
Li kêleka kişandina vê rêzefîlmê<br />
Casim her wiha dersên aktorî û lîstikvaniyê<br />
jî dide. Ev demeke dirêje<br />
ew xort û keçên kurd fêrî hunera sînemayê<br />
dike.<br />
Ew her tiştî li ser hesabê xwe çêdike<br />
û tu alîkariyê ji tu kes û aliyan<br />
nastîne. Hezkirina wî ji vê hunerê<br />
dibe sedema ku ew mesrefekî, hem<br />
li fîlmê hem jî li dersdanê bike.<br />
Casimê Wezîr karsazên kurd jî<br />
rexne dike û dibêje “ew piştgiriya<br />
projeyên hunerî nakin û ew ne<br />
amade ne pereyên xwe bixin vî<br />
karî...”<br />
Casim dibêje, ewê projeya rêzefîlmê<br />
bide wezareta rewşenbîrî ya<br />
Kurdistan’ê û televîzyonên kurdî.<br />
Hêviya wî ewe ku hinek kes derkevin<br />
û guh bidin deng û xebata wî.<br />
Li gora Casim, êdî pêwîste hikûmeta<br />
Kurdistan’ê xwedî li talentên<br />
hunerî derkeve û ji projeyên wiha<br />
re bibe palpişt û “me bi tenê nehêle.”<br />
Heqdestê Tony Blair:<br />
Her xulek 2300 Euro<br />
Serokwezîrê berê yê Brîtanya’yê<br />
Blair vê gavê yek ji axaftvanê ku<br />
herî zêde tê xwestin e, wekî ku berdevkê<br />
wî got. Berdevkê Blair nexwest<br />
li ser heqdesta Blair ti agahiyan<br />
bide, lê got ku Blair wê bi<br />
awayekî berdewam ji bo hedgefond<br />
a Lansdowne Partners nexebitê.<br />
Angajmana Blair li cem hedgefond<br />
a navborî li Brîtanya’yê bû cihê nerazîbûneke<br />
mezin.<br />
Ji bilî karê axaftvaniyê Blair<br />
wekî şêwirmend jî pereyên xwe qezenc<br />
dike. Di nav mişteriyên Blair<br />
de vê gavê bankeya amerîkî JP<br />
Morgan û a swîsreyî Zurich Insurance<br />
jî hene.
Change language