Broj: 34 jun 2009 - ICT magazin BIT

dijagonalama koje idu ispod 1 inča pa do
preko 100 inča. Da bi se zadovoljile razne aplikacije
tri tipa LCD-a su proizvedena: transmisioni,
refleksioni i transrefleksioni. LCD-i
se mogu dalje podijeliti na projekcione i displeje
sa direktnim gledanjem.
Za kontrolu rada piksela u LCD-u se
uglavnom koristi TFT matrica i takav LCD se
naziva AMLCD (active matrix LCD). Tečni
kristal igra samo ulogu modulatora svjetlosti
jer ne emituje svjetlost. Zbog toga je jednom
LCD displeju potreban neki izvor svjetlosti.
Transmisioni LCD zahtijeva pozadinsko osvjetljenje,
Backlight unit (BLU). U konvencijalnoj
upotrebi za BLU se uglavnom koriste
fluorescentne lampe (cold cathode fluoroscent
lamp-CCFL) zajedno sa difuzionim
setom radi sprovođenja svjetlosti. U zadnje
vrijeme sve je više u upotrebi i LED kao izvor
pozadinske svjetlosti. Većina LCD-ova zahtjeva
dva unakrsna polarizatora da bi se
obezbjedio veći kontrast. Korišćenje dva polarizatora
ograničava prozračnost na 35-40 %
ukoliko nije implementirana neka šema polarizacione
konverzije.
Štaviše optičke ose dva unakrsna polarizatora
nisu više normalne jedna na drugu kad
se posmatra iz oštrih uglova. Tečni kristal je
medijum kod kojeg elektro-optičke karakteristike
zavise od upadnog pravca svjetlosti.
Zbog toga je ugao vidljivosti kod LCD-a
veoma bitna karakteristika. Većina LCD-a koji
imaju širok ugao vidljivosti zahtijevaju nekoliko
filmova za kompenzaciju optičke faze,
jedan za kompenzaciju unakrsnih polarizatora
i drugi za tečni kristal. Transmisioni LCDovi
koji sadrže ove kompenzacione filmove
obično imaju visok kontrast, jasnu sliku,
dobru saturaciju boja, i široke uglove
vidljivosti. Ipak slika može biti ’isprana’ pod
uticajem direktne sunčeve svjetlosti. Npr.
ako koristimo laptop negdje napolju po
sunčanom danu, prikaz slike postaje jedva
vidljiv. To je iz razloga što je sunčeva svjetlost
puno svjetlija od svjetlosti koja dolazi od
pozadinskog osvetljenja pa je kontrast
veoma mali. Postoje širokopojasni anti-reflektujući
premazi koji definitivno
poboljšavaju čitljivost pri sunčevoj svjetlosti.
Drugi tip LCD-ova su refleksioni displeji. Re-
informacione tehnologije
jun2009
fleksioni LCD koristi neku spoljašnju, recimo
sunčevu svjetlost da bi se prikazala slika na
ekranu. Dakle ovakvi LCD nemaju svoje
pozadinsko osvjetljenje pa je time potrošnja
električne energije smanjena kao i sama
težina displeja. Ručni satovi i džepni kalkulatori
su primjer gdje se koriste ovi refleksioni
LCD-i. Većina refleksionih LCD-ova ima lošije
performanse kad se uporede sa transmisionim,
lošiji kontrast, saturaciju boja i
uglove gledanja. Ako je ambijent mračan refleksioni
LCD postaje neupotrebljiv. Stoga je
njegova primjena ograničena.
Da bi se prevazišli problemi sa čitljivošću na
dnevnoj svjetlosti a da bi se zadržali kvaliteti
slike, proizveden je hibridni displej nazvan
transfleksioni LCD. Kod TR-LCD svaki piksel je
podijelejen na dva subpiksela, jedan za
transmisiju drugi za refleksiju.U mračnim do
normalno osvijetljenim prostorijama
pozadinsko osvjetljenje je upaljeno i tada TR-
LCD radi kao transmisioni displej. Po
sunčevoj svjetlosti TR-LCD radi u refleksionom
modu. Zato je njegov dinamički
opseg širok i njegova funkcionalnost ne zavisi
od uslova ambijentalnog osvjetljenja. TR-LCD
se uveliko koriste kod prenosnih uređaja kao
što su mobilni telefoni.
Kod malih transmisionih projekcionih LCD-a
visoke rezolucije veličina piksela iznosi oko
40um x 40um. Ovakvi displeji se još nazivaju
i mikrodispleji. Kod ovakvih displeja postaje
bitan format piksela kojim se definiše koliko
se svjetlosti propušta. Da bi se povećala propustljivost
piksela koristi se polisilikonski (p-
Si) TFT jer je njihova pokretljivost elektrona
oko 2 reda veličine veća od amorfnog silikona
(a-Si). Veća pokretljivost omogućava
korišćenje manjeg TFT-a čime se povećava
korisna površina piksela odnosno njegova
propustljivost.
Kod direktno gledanih transmisionih TFT
LCD-a prosječna veličina piksela je oko
300um x 300um i puno je veća od onih kod
mikrodispleja. Stoga je a-Si adekvatniji za
upotrebu jer je pokretljivost elektrona relativno
mala. Amorfni silikon je lak za fabrikaciju
i ima dobru uniformnost. Zbog toga
svega a-Si TFT dominiraju u primjeni kod LCD
panela dijagonala preko 10 inča.
Slično i refleksioni LCD-i se mogu podijeliti
na projekcione i direktne. Kod projekcionih
refleksionih displeja koristi se tečni kristal na
silikonu (liquid crystal on silicon - LCoS),
veličina piksela može biti vrlo mala i do
10um x 10um, prvenstveno zbog visoke
pokretljivosti elektrona kristalnog silikona (c-
Si). U LcoS uredjaju elektronska kola koja su
potrebna za rad skrivena su ispod metalnog
reflektora. U stvari LcoS je elektronski čip i
primjenjuje se uglavnom kod TV-a sa
pozadinskom projekcijom, savremenih digitalnih
projektora (digital light processing -
DLP ) i sl.
Većina refleksionih LCD displeja sa direktnim
gledanjem koristi a-Si TFT i cirkularne polarizatore.
Čitljivost na sunčevoj svjetlosti je
odlična ali je zato slabo čitljiv u mračnim
prostorijama. Zato je njihova primjena
ograničena.
Plazma displej panel (PDP) je emisioni displej
čija je tpična struktura i operacija veoma
slična sa funkcionisanjem fluoroscentne
lampe. PDP se može zamisliti kao ploča sa
puno sitnih fluorescentnih lampi koje su
poređane jedna do druge. Kod strukture fluorescentne
lampe dvije zagrevne elektrode
su formirane na dva suprotna kraja u unutrašnjosti
staklene cijevi. Unutrašnji zid cijevi
je premazan sa fosforom, a unutar same
cijevi nalazi se mješavin gasova argona i
merkurija. Kada se određeni električni napon
dovede na elektrode plazma se generiše od
gasnog isparavanja. Uzimajući u obzir energetski
nivo plazme generiše se ultravioletna
radijacija sa talasnom dužinom od 254nm.
UV radijacija pogadja fosfor na zidovima cijevi
što dovodi do stvaranja svjetlosti.
strana
23