Pedagogblaðið nr4-2005.pdf - Føroya Pedagogfelag
Pedagogblaðið nr4-2005.pdf - Føroya Pedagogfelag
Pedagogblaðið nr4-2005.pdf - Føroya Pedagogfelag
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Blað nr. 4 - desember 2005
PEDAGOGBLAÐIÐ<br />
Útgevari:<br />
<strong>Føroya</strong> <strong>Pedagogfelag</strong>, Postboks 318<br />
110 Tórshavn, Tlf. 31 75 76, Fax 31 75 73<br />
t-post: pedagog@pedagogfelag.fo<br />
Lagt til rættis:<br />
Sp/f Rit & Ráð Tel. 22 92 42<br />
Snið, umbróting og prent:<br />
Pf. <strong>Føroya</strong>prent . Tel. 314 555<br />
Seinasta freist at senda blaðnum<br />
tilfar til næsta blað er 20. januar 2006<br />
Úr innihaldinum<br />
3 Oddagrein<br />
4 Aðalfundurin<br />
8 Spennandi verkætlan<br />
skal stimbra sálarsjúk<br />
9 Leiðarar sum lús millum<br />
tvær negl<br />
10 Tíðin farin frá líkasælu<br />
og discountloysnum<br />
10 Finnur spyr og Jógvan svarar<br />
11 Staðfesti sín ótta heldur enn at<br />
fáa nøktandi svar<br />
13 Riggar væl at lesa á netinum<br />
FØROYA PEDAGOGFELAG<br />
Ábyrgdarblaðstjóri:<br />
Jarvin Feilberg Hansen<br />
Telefon 31 75 76<br />
jarvin@pedagogfelag.fo<br />
Fyrisiting:<br />
Jarvin Feilberg Hansen, formaður<br />
Katrin H. Thomsen, fyrisitingarleiðari<br />
Anna Dalsgarð, bókhaldari<br />
Nevnd:<br />
Jarvin Feilberg Hansen, formaður jarvin@pedagogfelag.fo<br />
Maud Wang Hansen, næstform. maud@pedagogfelag.fo<br />
Rógvi Fossádal, kassameistari rogvi@pedagogfelag.fo<br />
Laila Petersen, skrivari laila@pedagogfelag.fo<br />
Jógvan Philbrow, nevndarlimur jogvan@pedagogfelag.fo<br />
14 Tá børn verða send heimam<br />
16 Framtíðarung<br />
18 Vitanardepilin hvar ert tú?<br />
19 Bøkur frá Bókadeild <strong>Føroya</strong><br />
Lærarafelag<br />
20 Myndabók við blindskrift<br />
22 Ein vanlukka fyri børnini<br />
24 Ov stutt tíð og ov nógv<br />
samstundis<br />
25 Lógarbroytingar ikki til fyrimun<br />
fyri øll børn!<br />
26 Grein 5 viðmerkingar<br />
8<br />
13 22<br />
Blaðið verður prentað í 2200 eintøkum, kemur út fýra ferðir<br />
um árið, og verður sent limunum í <strong>Føroya</strong> <strong>Pedagogfelag</strong> ókeypis.<br />
Onnur áhugaði kunnu gerast haldarar fyri 100 kr. ár liga, við at<br />
seta seg í sam band við felagið.<br />
Loyvt er at endurgeva tilfar úr blaðnum (myndir undantiknar)<br />
treytað av at keldan verður upplýst.<br />
Forsíðumynd:<br />
Her lesur Majbritt fyri børnunum í barnagarðinum í Miðvági.<br />
Í frítíðini lesur hon til pedagog á netinum.<br />
Mynd: Tórfinn Smith
Sáttmálasamráðingarnar millum <strong>Føroya</strong><br />
<strong>Pedagogfelag</strong> og Fíggjarmálaráðið og<br />
Kommunala Arbeiðsgevarafelagið hava verið<br />
nógv darvaðar. Tykkum kunnugt hava tað<br />
verið nógv ógreið viðurskifti innan okkara<br />
starvsøki, nú grein 5 í dagstovnalógini skuldi<br />
leggjast út til kommunurnar at umsita 1.<br />
januar. <strong>Føroya</strong> <strong>Pedagogfelag</strong> hevur arbeitt<br />
hart fyri at útseta ígildiskomuna av hesum<br />
lógaruppskotinum, og loksins bar tað eisini<br />
frukt. Ígildiskoman er útsett, og nú ber til hjá<br />
øllum pørtum at fyrireika seg til hesa broyting.<br />
Ígildiskoman er útsett til 1. apríl – og sjálvt<br />
um felagið helst vildi útseta hana í 1 ár, so<br />
má sigast at hetta gevur øllum pørtunum ein<br />
skáa at fáa tey neyðugu viðurskiftini í rættlag.<br />
Men tað krevur eitt væl skipað arbeiði, og<br />
er <strong>Føroya</strong> <strong>Pedagogfelag</strong> altíð til reiðar at<br />
samstarva við allar partar, ið vara av hesum<br />
økinum.<br />
Oddagrein<br />
Jarvin Feilberg Hansen<br />
Formaður<br />
Felagið fer tann 21. desember til<br />
samráðingarborðið aftur. Tað tykist kanska<br />
eitt sindur løgi, at vit taka samráðingarnar<br />
uppaftur tá, men so leingi sum vit ikki<br />
vistu hvussu leikur fór fram viðvíkjandi §<br />
5 í dagstovnalógini, bar ikki til at fara<br />
til samráðingarborðið. Hvørji krøvini eru frá<br />
felagnum í samband við samráðingarnar fara<br />
vit ikki at avdúka alment fyrr roenn tey eru<br />
løgd fyri okkara samstarvspartar. Men so<br />
mikið kann sigast, at vit fara at leggja dent<br />
á at fáa ein tvey ára sáttmála. Spurningar<br />
um normeringar verða, sum vera man, eisini<br />
tiknar við í samráðingarnar, nú líkt er til, at<br />
Dagstovnalógin verður broytt.<br />
Arbeiðið at gera føroyskar arbeiðstíðareglar<br />
er loksins liðugt. Arbeiðstíðareglurnar fevna<br />
um landsins stovnar – og næsta stigið verður<br />
so at kunna starvsfólkini, sum starvast á<br />
landsins stovnum, hvussu arbeiðstíðareglurnar<br />
skulu umsitast. Kunningin verður skipað á<br />
tann hátt, at fólk frá Fíggjarmálaráðnum,<br />
Almanna og Heilsumálaráðnum og <strong>Føroya</strong><br />
<strong>Pedagogfelag</strong>, fara at gera eina vegleiðing<br />
til Arbeiðstíðareglurnar, og verður hendan<br />
so løgd fram fyri starvsfólkunum. <strong>Føroya</strong><br />
<strong>Pedagogfelag</strong> fegnast um at hetta arbeiðið<br />
er liðugt.<br />
www.pedagogfelag.fo<br />
<strong>Føroya</strong> <strong>Pedagogfelag</strong> hevur ferð eftir ferð<br />
gjørt vart við tørvin á pedagogum. Nú hevur<br />
spuringurin verið reistur á tingið, og hevur<br />
landsstýrismaðurin í mentamálum, Jógvan<br />
á Lakjuni, givið tilsøgn um at raðfesta<br />
útbúgvingina hægri – og er politiskur meiriluti<br />
Á heimasíðuni finnur tú m.a.:<br />
stovnar<br />
álitisfólk<br />
sáttmálar<br />
lønartalvur<br />
tryggingaviðurskifti<br />
kunningartilfar<br />
tíðindi<br />
blaðið<br />
slóðir til aðrar heimasíður<br />
fyri tíð, so verða tveir nýggir flokkar í summar.<br />
Harafturat hevur landsstýrismaðurin eisini latið<br />
dyrnar upp fyri einum størri samskifti millum<br />
Mentamálaráðið og <strong>Føroya</strong> <strong>Pedagogfelag</strong><br />
um eina møguliga hjálparfólkaútbúgving.<br />
Hetta er eitt gott høvi hjá hjálparfólkunum<br />
á pedagogiska økinum at fáa sær ein betri<br />
fakligan<br />
førleika, og er hetta eisini í tráð við<br />
ætlaða politikkin hjá <strong>Føroya</strong> <strong>Pedagogfelag</strong>.<br />
Nú eru eisini fleiri sum kunnu lesa til<br />
pedagog á alnótini. <strong>Føroya</strong> <strong>Pedagogfelag</strong><br />
ásannar, at hetta eisini er rákið í øðrum<br />
londunum, og er tískil eisini alneyðugt at<br />
útbúgvingin kemur á føroyskar hendur. Hetta<br />
er til gagns fyri tey lesandi og okkara samleika<br />
– og fer <strong>Føroya</strong> <strong>Pedagogfelag</strong> at leggja síni<br />
sjónarmið fram fyri landstýrismanninum í<br />
mentamálum á fundi, sum er avtalaður at<br />
verða í januar mánaða.<br />
Nú er eisini møguligt hjá limum felagsins<br />
at koma við sínum hugsanum á heimasíðu<br />
felagsins. Eitt kjaktorg er lagt út á heimasíðuna,<br />
sum øll hava atgongd til. Í fyrstu atløgu er<br />
hetta ætlað sum ein roynd. Heimasíðan er<br />
nú ikki bert at rokna sum einvegis boðberi<br />
frá felagnum til limirnar, men er nú eisini eitt<br />
samskiftisamboð millum felag felag og limir, og tað<br />
skal vera mín vón, at limirnir fara at taka væl<br />
ímóti hesum møguleika.<br />
<strong>Føroya</strong> <strong>Pedagogfelag</strong> ynskir øllum limum<br />
sínum og viðskiftafólki eini gleðilig jól og eitt<br />
gott nýggjár.<br />
Felagið ynskir, at heimasíðan<br />
eisini gerst virkin og við komandi<br />
í dagsins kjaki. Tí heitir<br />
felagið á limirnar um at lata<br />
sítt íkast til dagsins spurningar.<br />
Sig tína hugsan – skrivið til<br />
heimasíðuna!
4 | PEDAGOGBLAÐIÐ<br />
Aðalfundur<br />
Aðalfundurin verður á Hotel Føroyum leygardagin 18. febr. 2006<br />
Innkomin Uppskot - Ynskir limur uppskot viðgjørt á aðalfundinum,<br />
skal uppskotið latast nevndini við skrivligari váttan frá viðkomandi<br />
uppskotsstillara, og vera nevndini í hendi í seinasta lagi 5 vikur undan<br />
aðalfundinum – t.e. leygardagin 14. jan. 2006<br />
Formansval<br />
Á aðalfundinum 18. febr. 2006 er formansval á skránni<br />
Uppskot til formansevni skulu - smb. viðtøkum felagsins §.10 - skrivliga<br />
latast nevndini í seinasta lagi 15.januar undan ársaðalfundinum, og<br />
saman við uppskotinum skal sendast skrivlig váttan frá viðkomandi,<br />
sum er í uppskoti um, at hon/hann vil taka við vali.<br />
Valdur formaður bindir seg til at taka við fulltíðarstarvi í felagnum<br />
Tann, ið fær flestar atkvøður er valdur formaður fyri eitt tvey ára skeið.<br />
Er bert eitt valevni til fastan formann, skal hesin við atkvøðugreiðslu<br />
hava ein meiriluta av atkvøðum fyri at verða valdur formaður.<br />
Felagslívstryggingin<br />
Vit vilja minna limirnar á, at um tit fara í farloyvi uttan løn, kemur einki<br />
inngjald fyri felagslívstryggingina, ið er kr. 125,- mánaðarliga.<br />
Limir detta automatiskt burtur úr tryggingini um tit ikki gjalda inn til<br />
tryggingina sjálvi, og eru tá ikki tryggjaði. Tit fáa konto nr. við at venda<br />
tykkum til felagið.<br />
Setanarskriv og Innmeldingarseðil<br />
Felagið fer at minna stovnarnar á, at smb. sáttmálan skal starvsfólk<br />
hava fingið setanarskriv í seinasta lagi 14 dagar eftir setanina –<br />
Felagið skal samstundis hava avrit av setanarskrivinum<br />
Umráðandi er, at felagið beinanvegin fær sendandi innmeldingarseðil,<br />
soleiðis at felagið fær skrásett fólk rætt og fær tilmeldað limir til<br />
felagslívstryggingina og til eftirlønarskipanina.
Broyting í grein 5 í dagstovnalógini<br />
forðar fyri nýggjum sáttmála<br />
Enn er eingin nýggjur sáttmáli fingin millum <strong>Pedagogfelag</strong>ið og Kommunala<br />
Arbeiðs gevara felagið, og hesin kemur neyvan í lag, fyrr enn greiða er fingin á<br />
málið um broytingar í dagstovnalógini. Fundur hevur verið millum partarnar,<br />
men tað kom ikki so langt, sum at krøvini frá <strong>Pedagogfelag</strong>num vórðu løgd<br />
fram. Broytingarnar í grein 5 í dag stovna lógini eru ein so mikið týðandi<br />
partur, at neyvan fæst nakar sáttmáli, fyrr enn viður skiftini í sambandi við<br />
dagstovnalógina eru greið. Sum vera man eru eisini onnur viðurskifti at<br />
tingast um, og tað vil <strong>Pedagogfelag</strong>ið hava samráðingar um skjótast gjørligt,<br />
nú hálvurtriðji mánaður er farin, síðani sáttmálin fór úr gildi.<br />
Føroyskar arbeiðstíðarreglur<br />
Arbeiðið at gera føroyskar arbeiðstíðarreglur<br />
er liðugt. Tað næsta, sum hendir, er, at umboð<br />
fyri <strong>Pedagogfelag</strong>ið og Fíggjarmálaráðið, sum<br />
í felag hava gjørt hetta arbeiðið, fara út á<br />
teir stovnar, sum arbeiðstíðarreglurnar fevna<br />
um, at kunna leiðarar og starvsfólk annars<br />
um innihaldið í avtaluni. Somuleiðis skal ein<br />
vegleiðing til arbeiðstíðarreglurnar gerast.<br />
Jarvin Feilberg Hansen, formaður Peda- Peda-<br />
gog felagsins, er væl nøgdur við úrslitið, sum<br />
arbeiðsbólkurin, ið hevur arbeitt í eitt hálvt ár,<br />
nú er komin til. Greið viðurskifti eru nú komin<br />
á landsins stovnum í so máta, har ávís rættindi<br />
hjá starvsfólkunum eru staðfest. M.a. um<br />
arbeiðsætlanir, nær og hvussu broytingar kunnu<br />
gerast, ymiskar tíðarfreistir, nær og hvussu<br />
avspákast kann, og hvussu vaktarskipanir<br />
kunnu gerast. Frammanundan hava tey hildið<br />
Greið viðurskifti eru nú komin á landsins stovnum í so máta, har ávís rættindi hjá starvsfólkunum eru staðfest.<br />
Frítíðarskúlin á Tvøroyri<br />
<strong>Pedagogfelag</strong>ið stevnir<br />
Tvøroyra kommunu<br />
- Nú skal so landsstýrismálanevndin taka<br />
støðu til, um hon vil taka málið upp og seta<br />
ein kanningarstjóra. Hesi vóru seinastu orð<br />
okkara í greinini um málið um frítíðarskúlan á<br />
Tvøroyri í seinasta blaði. Nú er greitt, at tað<br />
vildi landsstýrismálanevndin ikki, og tí hevur<br />
<strong>Pedagogfelag</strong>ið gjørt av at stevna Tvøroyrar<br />
Býráð fyri vánaliga handfaring av málinum.<br />
Formaðurin í <strong>Pedagogfelag</strong>num sigur, at málið<br />
er ógvuliga prinsipielt fyri felagið. Ikki minst<br />
av teirri orsøk, at pedagogurin, sum felagið<br />
stevnir fyri, var einasti skikkaði umsøkjarin,<br />
men kortini ikki fekk starvið. Pedagogurin<br />
hevði frammanundan havt leiðarauppgávur<br />
og var enntá biðin um at leiða stovnin, til<br />
óskikkaði umsøkjarin kundi taka við starvinum.<br />
Jarvin Feilberg Hansen vísir á átalurnar frá<br />
umboðsmanninum og heldur, at tað eigur ikki<br />
at bera til at fara so lætt um lógina, sum gjørt<br />
varð í hesum førinum.<br />
seg til gamlar danskar arbeiðstíðarreglur, sum<br />
ikki altíð hava verið serliga hóskandi til føroysk<br />
viðurskifti.<br />
Jarvin heldur, at nakrar av hesum reglum<br />
eisini kunnu nýtast á dagstovnunum, og tað<br />
fer <strong>Pedagogfelag</strong>ið at tosa við kommunala<br />
arbeiðsgevarafelagið um.<br />
PEDAGOGBLAÐIÐ | 5
Viðv. eftirlønarskipan tykkara /<br />
60 ára konto í <strong>Føroya</strong> Banka<br />
Í 1999 gjørdi felagið sáttmála við <strong>Føroya</strong> banka um persónligar<br />
eftirlønarskipan/60 ára konto til hjálparfólkini. - / á hjálagda<br />
skjali síggja tit støddina á eftirlønini í % hesi árini.<br />
Orsøkin til, at felagið ynskti øll hjálparfólkini at hava<br />
eftirlønarskipan í einum stað, var júst fyri at felagið kundi hava<br />
møguleika at ávirka rentuna.<br />
Felagið hevur í ár gjørt nýggja avtalu við <strong>Føroya</strong> Banka um eina<br />
hægri rentu til limir okkara, ið merkir, at aftaná 1.sept.2005<br />
verður rentan altíð eitt ½ % hægri enn á vanligum 60 ára<br />
konto. -<br />
Avtalaða rentan tann 1.sept.2005 er 3 %<br />
Hetta merkir, at øll hjálparfólkini mugu skrásetast í bólki fyri<br />
seg í <strong>Føroya</strong> Banka, soleiðis at tey verða tryggjaði ta hægru<br />
rentuna.<br />
Í hesum sambandi hevur felagið vent sær til allar stovnar,<br />
kommunur og almennar myndugleikar, ið flyta lønir og eftirlønir<br />
hjá limum okkara. - Felagið hevur síðan sent <strong>Føroya</strong> Banka<br />
yvirlit yvir allar limirnar.<br />
Saman við hesum skrivum frá felagnum, sendir <strong>Føroya</strong><br />
Banki kontoyvirlit yvir alla ta upphædd, ið er inngoldin á<br />
tína eftirlønarkonto síðan 1.mars 1999, soleiðis, at tú fært tú<br />
eftirkannað um inngjøldini frá tínum arbeiðsgevara eru røtt.<br />
Hevur tú fleiri 60 ára konti, ert tú – smb. <strong>Føroya</strong> Banka –<br />
vælkomin at leggja hesar saman, soleiðis at tú fært hægri<br />
rentuna.<br />
. /. Hjálagt senda vit<br />
Avtaluna millum <strong>Føroya</strong> Banka og <strong>Føroya</strong><br />
<strong>Pedagogfelag</strong>.<br />
Yvirlit yvir eftirlønargongdina hjá hjálparfólkum<br />
Tilfar og kontoavrit frá <strong>Føroya</strong> Banka..<br />
Um tú ikki heldur, at inngjøldini inn á tína eftirlønarkonto er<br />
røtt, verður tú biðin at venda tær til leiðaran á stovninum/<br />
arbeiðsgevaran.<br />
6 | PEDAGOGBLAÐIÐ<br />
Eftirlønin hjá hjálparfólkum<br />
Felagið hevur galdandi frá 1.sept.2005 gjørt avtalu við <strong>Føroya</strong> Banka um hægri rentu á eftirlønarskipanini/60 ára<br />
konto hjá hjálparfólkunum. Felagið hevur tann 2.des.- saman við <strong>Føroya</strong> Banka - sent øllum hjálparfólkum skriv,<br />
har greitt verður frá avtaluni, eftirlønarskipanini sjálvari og eftirlønargongdini.<br />
Í brævinum er eisini hjálagt kontoavrit fyri hvønn einstakan, soleiðis at tit fáa fylgt inngjøldunum aftur til mars<br />
1999. Um tit eru í iva um inngjøldini eru røtt ella hava spurningar til felagið – verða tit biðin at senda hesar skrivliga<br />
til felagið saman við setanarskrivi/um og yvirlit yvir arbeiðstíðina. Niðanfyri skrivini, ið er send út. – Um onkur er,<br />
sum einki skriv hevur fingið, verða tit biðin at siga okkum frá.<br />
Sáttmála avtalaða eftirlønin hjá hjálparfólkum, hevur verið henda<br />
síðan 1.mars 1999, tá avtalað varð gjørd við <strong>Føroya</strong> Banka um<br />
persónligar eftirlønarkonti hjá hjálparfólkum.<br />
1.3.1999 – 28.02.2000<br />
4 % í eftirløn afturat lønini<br />
1.03.2000<br />
8 % í eftirløn afturat lønini<br />
1.10.2003<br />
9 % í eftirløn afturat lønini<br />
1.10.2004<br />
10 % í eftirløn afturat lønini<br />
Sáttmálin / § 7. Eftirløn<br />
Hjálparfólk, sum hava verið í starvi í minst 12 mánaðir uttan slit,<br />
og sum hava starvast í miðal minst 15 tímar um vikuna, fáa:<br />
1. oktober í 2003 9 % í eftirlønargjaldi.<br />
1. oktober í 2004 verður eftirlønargjaldið 10%.<br />
Fyri tímalønt hjálparfólk verður ikki goldið eftirlønargjald.<br />
Arbeiðsgevarin rindar eftirlønargjaldið.<br />
Upphæddin fer í eftirlønarskipan, sum partarnir gera serstaka<br />
semju um.<br />
Fyri tey yvir 60 – ella sum vegna heilsu – ikki kunna koma í<br />
eftirlønarskipanina, gera partarnir eina uppsparingarskipan ella<br />
líknandi.<br />
Hetta skal skiljast soleiðis, at hjálparfólk - (bæði fastsett og<br />
tímalønt) - , sum hava verið í starvi í 12 mánaðir, har arbeiðstíðin<br />
í miðal hevur hevur verið 15 tímar ella meira um vikuna hava rætt<br />
til eftirløn.<br />
Tvs., at tey hjálparfólk, sum eru tímalønt ella hava eitt leyst tilknýti<br />
til arbeiðsplássið, hava rætt til eftirløn fyri alt tíðarskeiðið um<br />
arbeiðstíðin í 12 mán. hevur verið 15 t. x 52 vikur = minst 780<br />
tímar árliga.<br />
At roknað sum tímalønt eru bert tey, ið<br />
sum í meðal arbeiða minni enn 15<br />
tímar um vikuna .. ella hava<br />
annað fyribils arbeiði, sum varir<br />
minni enn 3 mánaðir.
PEDAGOGBLAÐIÐ | 7
8 | PEDAGOGBLAÐIÐ<br />
Spennandi verkætlan<br />
skal stimbra sálarsjúk<br />
Góðu úrslitini úr londum um allan heim hava ført við sær, at psykiatriski depilin nú,<br />
saman við Psykiatrien í Århus Amt, fer undir eina sonevnda SB verkætlan í Føroyum.<br />
Verkætlanin snýr seg um at fáa sálarsjúk, sum<br />
hava onkra fakliga bakgrund t.d. sosialráðgevi,<br />
námsfrøðingur, lærari og sum standa uttan<br />
arbeiði, inn aftur á arbeiðsmarknaðin - í fyrsta<br />
lagi í starvsvenjing innan psykiatriska økið.<br />
-Talan kann vera um fólk í øllum møguligum<br />
fakbólkum sum eru vorðin sálarsjúk. Talan<br />
kann til dømis vera um fólk, sum hava ella<br />
hava havt depressjón ella angist.<br />
Sjúkan hevur kanska ført við sær, at tey<br />
hava mist fótafestið á arbeiðsmarknaðinum.<br />
Kann vera, at viðkomandi hevur verið glaður<br />
fyri sítt yrki, men kortini ikki megna tað, og er<br />
tí givin at arbeiða.<br />
Komin fyri seg aftur, eftir at hava verið<br />
brúkari innan psykiatriina, hava hesi fólk eina<br />
serliga vitan, og eru tí góðar fyrimyndir hjá<br />
øðrum sálarliga sjúkum, og kunnu vera við<br />
til at geva øðrum sálarsjúkum lívsmótið aftur,<br />
sigur Bergtóra Joensen.<br />
Samstundis sum tey eru í starvsvenjing,<br />
bjóðar verkætlanin eina seks viku drúgva<br />
eftirútbúgving við við fjølbroyttum innihaldi, m.a.<br />
sjúkralæru, innlit í egnu sjúku, um hvussu<br />
viðgerð kann fara fram, samskifti, lógarkarmar<br />
og onnur viðkomandi evni. Psykiatrien í Århus<br />
Amt stendur fyri hesi eftirútbúgving. Hesi hava<br />
fyrr staðið staðið fyri eftirútbúgving á psykiatriska<br />
deplinum.<br />
Ein slík útbúgving mennir ikki bert tey<br />
sjálvi, men ger tey eisini enn betri før fyri at<br />
hjálpa øðrum. Eftir starvsvenjingartíðina er<br />
vónin, at tey í summum førum, kunnu halda<br />
fram í vardum starvi, ella kanska hava fingið<br />
áræði til at søkja sær eitt vart starv á sínum<br />
dreymaarbeiðsplássi. Tað kann eisini vera, at<br />
tey tá heldur vilja royna seg innan okkurt heilt<br />
annað starvsøkið og vilja endurútbúgva seg til<br />
tað. Bergtóra sigur, at høvuðsendamálið er, at<br />
hesi fólk fáa lívsmótið aftur, vinna aftur trúnna<br />
á seg sjálvan, og kanska fáa fótin fyri seg aftur<br />
á arbeiðsmarknaðinum, men eisini at tey eru<br />
við til at menna psykiatriska økið.<br />
Tær ið manna verkætlanina eru Bergtóra<br />
Høgnadóttir Joensen og Fía Lamhauge.<br />
Bergtóra er útbúgvin sosialráðgevi og<br />
supervisor og hevur arbeitt sum konsulentur<br />
innan arbeiðsmarknaðarøkið í Danmark í nøkur<br />
ár. Í fjør flutti hon heim aftur til <strong>Føroya</strong> og<br />
hevur starvast á Psykiatriska deplinum síðani.<br />
Fía er starvsfólk við brúkarafortreytum. Hon<br />
livir væl í dag, og „brennir” fyri at vera við til at<br />
gera psykiatriska økið enn betri og at vera við<br />
til at gera sálarsjúku minni tabuiseraða.<br />
Bergtóra og Fía vóna, at verkætlanin<br />
kann vera við til at skapa ein meiri rúmligan<br />
arbeiðsmarknað í Føroyum. Í nógvum førum<br />
er tað so, at hugburðurin er, at fólk antin eru<br />
frísk ella sjúk. Veruleikin er, at tað finnast nógv<br />
fólk sum væl megna at arbeiða nakað og gera<br />
tað væl, hóast tey ikki megna at arbeiða 40<br />
tímar um vikuna.<br />
Um tú ert áhugað/ur í at vita meiri um<br />
verkætlanina, ert tú vælkomin at seta teg<br />
í samband við tær báðar á telefonnummar<br />
304599 – 4161.<br />
Tær ið manna<br />
verkætlanina eru Fía<br />
Lamhauge og Bergtóra<br />
Høgnadóttir Joensen
Eina ferð um árið hittast dagstovnaleiðarar<br />
á kommunalu stovnunum til ráðstevnu, og<br />
fjórða árið, stevnan hevur verið, hittust teir<br />
hesaferð á Viðareiði, sum er fyrstu ferð, at<br />
stevnan varð hildin uttan fyri Havnina. Evnið<br />
á hesi stevnu var at tosa um, hvussu leiðarar<br />
á kommunalu stovnunum skulu skipa seg.<br />
Annaðhvørt innanfelags, ella sum sjálvstøðugt<br />
felag, leyst av <strong>Pedagogfelag</strong>num, har teir nú<br />
eru limir eins og allir aðrir pedagogar.<br />
Á stevnuni vóru framløgur og<br />
bólkaarbeiði, og nú stevnan hesaferð varð<br />
skipað sum vistarskeið, var eisini pláss fyri<br />
einum hugnakvøldi og onkrum túri í vakra<br />
umhvørvinum har norðuri. Millum annað<br />
legði ein fyrireikingarbólkur fram úrslitið av<br />
eini spurnarkanning fram fyri teir stívliga 70<br />
luttakararnar, sum snúði seg um, hvussu best<br />
var hjá dagstovnaleiðarum at skipa seg.<br />
Jórun Niclasen, sum er samskipari av<br />
dagstovnaøkinum í Klaksvíkar Kommunu og<br />
somuleiðis ein av fyriskiparunum av stevnuni,<br />
er væl nøgd við stevnuna. Spurd, um<br />
Leiðarar<br />
sum lús millum tvær negl<br />
Tað kemur meira enn so fyri, at dagstovnaleiðarar koma í eina ávísa fakfelagsliga<br />
tvístøðu sum leiðarar fyri sínar starvsfelagar, báðir partar í sama fakfelag<br />
Umleið 70 dagstovnaleiðarar luttóku á stevnuni á Viðareiði<br />
dagstovnaleiðarar í dag kenna seg óskipaðar,<br />
sigur Jórun, at hóast leiðarar og starvsfólk<br />
annars eru í sama felag, hava hesir bólkar<br />
ymiskar uppgávur, har leiðararnir mangan<br />
kunnu koma í eina ávísa tvístøðu.<br />
- Dagstovnaleiðararnir og starvsfólkið<br />
annars á stovninum eru í sama felag, men<br />
samstundis eru leiðararnir millumlið millum<br />
arbeiðsgevaran og starvsfólkið, og hetta kann<br />
viðhvørt fáa leiðararnar at kenna seg sum lús<br />
millum tvær negl, serliga um tað snýr seg um<br />
starvsfólkamál. Felagið skal sjálvandi arbeiða<br />
fyri báðum pørtum. Leiðarar hava tí nøkur<br />
felags áhugamál og vilja tí á ein ella annan<br />
hátt skipa seg í ein leiðarabólk. Annaðhvørt<br />
innan fyri <strong>Pedagogfelag</strong>ið ella uttanfyri. Fyri<br />
at finna frægastu loysnina var avgjørt at seta<br />
ein arbeiðsbólk at koma við einum áliti til<br />
nevndina fyrst í komandi árið, sigur Jórun.<br />
Leiðarar øðrvísi skipaðir<br />
<strong>Pedagogfelag</strong>sformaðurin var eisini við<br />
á leiðarastevnuni á Viðareiði, og hann var<br />
væl nøgdur við at hoyra sjónarmiðini hjá<br />
leiðarunum.<br />
- Eg fekk í øllum førum greitt frá, hvørjar<br />
hugsanir vit í felagnum hava í sambandi<br />
við tann leiklut, leiðararnir hava, og hvussu<br />
hesir møguliga kunnu skipa seg í felagnum.<br />
Í hesum sama sambandi hava vit avtalað<br />
við danan Mogens Seider, sum er leiðari<br />
innan sosialpsykiatriina, at koma higar um<br />
mánaðarskiftið januar-februar. Hann fer at<br />
geva okkum boð upp á, hvussu vit kunnu<br />
gera. Harafturat hevur nevndin gjørt av at<br />
hava sakførara tøkan til at taka sær av teimum<br />
serligu umstøðunum og áhugamálunum hjá<br />
okkara leiðarum, sigur Jarvin, sum ásannar,<br />
at leiðarar hava ein rættiliga øðrvísi leiklut<br />
enn felagsins limir annars og tí skulu hava<br />
møguleika at skipa seg á nøktandi hátt.<br />
Næsta leiðarastevna fyri dagstovnaleiðarar<br />
verður komandi heyst í Suðuroy.<br />
PEDAGOGBLAÐIÐ | 9
10 | PEDAGOGBLAÐIÐ<br />
Tíðin farin frá<br />
líkasælu og discountloysnum<br />
Tørvurin á pedagogum er stórur sum er og veksur alsamt - ikki minst, nú alt virksemi viðvíkjandi<br />
stuðli til børn skal leggjast undir dagstovnarnar, sigur Finnur Helmsdal, løgtingsmaður, í sambandi<br />
við nakrar spurningar, hann setti Jógvani á Lakjuni, landsstýrismanni<br />
Í viðmerkingum sínum vísti løgtingsmaðurin m.a.<br />
á, at Dagstovnalógin ásetur, at pedagogar skulu í<br />
minsta lagi manna 2/3 av størvunum á dagstovnum,<br />
men tørvurin á pedagogum er í dag so stórur, at<br />
bert triðja hvørt starvsfólk er útbúgvin pedagogur.<br />
Fyri at nøkta tørvin, sum er sambært lógini, áttu<br />
vit at havt umleið 200 pedagogar afturat. Tørvurin<br />
bert økist, ikki minst nú landsstýrið hevur gjørt<br />
av, at alt virksemi viðvíkjandi stuðli til børn skal<br />
leggjast undir dagstovnarnar, og tí heldur Finnur<br />
Helmsdal tað ikki vera annað enn natúrligt, at<br />
? Løgtingið hevur í dagstovnalógini<br />
ásett, at 2/3 av størvunum í føroysk<br />
um dagstovnum skulu setast<br />
við útbúnum pedagogum. Hetta<br />
mál er í dag langt frá rokkið. Sær<br />
lands stýrismaðurin ikki tað sum sína<br />
uppgávu at viðvirka til, at nóg nógvir<br />
útbúnir pedagogar eru til at røkja<br />
hesi størvini?<br />
Svar: Tá ið løgtingslóg um dagstovnar<br />
og dagrøkt var til viðgerðar í løgtingi<br />
num á vári 2000, setti trivn aðar<br />
nevndin nýtt stykki inn í grein 8<br />
í lógini. Løgtingið samtykti her, at<br />
starvs fólkabýtið á dagstovnum<br />
skal í minsta lagi verða 2/3 til<br />
náms frøðingatímar og í mesta lagi<br />
1/3 til hjálparfólkatímar.<br />
Læraraskúlin tekur tveir pedagogflokkar inn heldur<br />
enn ein. Áhugin at lesa til pedagog er stórur. Umleið<br />
hálvtannaðhundrað søkja á hvørjum ári, og bert<br />
20 sleppa inn. Løgtingsmaðurin vísti á, at nøkur<br />
leita sær aðrar útlendskar útbúgvingarhættir at<br />
lesa til pedagog, og tað helt hann ikki vera bestu<br />
loysnina. Tíðin má tí vera farin frá, at líkasælan og<br />
discountloysnirnar fáa hægstu raðfesting, heldur<br />
Finnur Helmsdal. Vit endurgeva her spurningarnar<br />
frá Finni Helmsdal og svarini frá Jógvani á Lakjuni.<br />
Finnur spyr Finnu og<br />
Sum landsstýrismaður í út búgvingarmálum<br />
eigi eg sjálvsagt at<br />
síggja tað sum mína uppgávu<br />
at arbeiða fyri, at nóg nógvir<br />
pedagogar eru til at røkja hesi<br />
størvini. Tað er eingin ivi um,<br />
at tað er týðandi, at starvsfólk<br />
innan hetta økið eru væl útbúgvin,<br />
men tað vera altíð teir fíggjarligu<br />
karmarnir, sum seta eitt mark fyri,<br />
hvussu skjótt vit røkka á mál.<br />
? Kann landsstýrismaðurin vátta, at<br />
tað eru fleiri umsøkjarar til peda gogútbúgvingina,<br />
enn tað sleppa inn?<br />
Svar: Eg kann bara vátta, at tað eru nógv<br />
fleiri, sum søkja inn á peda gog útbúgvingina,<br />
enn tey, sum sleppa inn.<br />
? Heldur landsstýrismaðurin, at ovurhonds<br />
stóri tørvurin á útbúnum pedagogum<br />
í Føroyum er ein trupulleiki,<br />
sum eigur at verða loystur frá føroysk<br />
ari síðu?<br />
Svar: Tann stóri tørvurin, ið er á útbúnum<br />
pedagogum, er ein spurningur, sum<br />
eigur at verða loystur í Føroyum –<br />
hetta er bæði galdandi fyri pedagogøkið<br />
eins og onnur fakøki, ið vit<br />
hava føroyskar útbúgvingar til.<br />
? Tað, at landsstýrismaðurin í<br />
al manna- og heilsumálum hevur lagt<br />
stuðulsøkið viðvíkjandi børnum út<br />
á dagstovnarnar, økir munandi um<br />
tørv in á útbúnum pedagogum. Hevur<br />
lands stýrismaðurin ítøkiligar ætlanir
- Tað vísir seg mangan, at er talan um<br />
spurningar, sum landsstýrismenn helst vildu<br />
sloppið undan at svara, so fær mann ein slutur<br />
fyri ein slatur, sum hesaferð. Er hinvegin onkur<br />
spurningur, sum landsstýrismaðurin heldur seg<br />
kunna svara nøktandi, kunnu teir skriva síðu<br />
upp og síðu niður, sigur Finnur, sum kortini<br />
festi seg serliga við eitt brot í svarinum. Hetta<br />
var, at landsstýrismaðurin hevði ætlanir um at<br />
skipa eina styttri útbúgving, og í tí sambandi<br />
ætlar Finnur sær at vera serliga á varðhaldi.<br />
Hann heldur, at tað eiga <strong>Pedagogfelag</strong>ið og<br />
allir pedagogar eisini at vera. Løgtingsmaðurin<br />
óttast fyri, at inflatión kann koma í pedagogiska<br />
økið, soleiðis at onkur, við einum styttri skeiði,<br />
kann átaka sær pedagogiskt arbeiði. Á tann<br />
r Jógvan spyr Jógvan svarar<br />
svarar<br />
um at gera eina roynd at nøkta tørvin<br />
á útbúnum pedagogum í størri mun<br />
enn higartil?<br />
Svar: Arbeitt hevur verið í longri tíð við<br />
uppskoti til nýggja lóg fyri bæði<br />
lærara- og pedagogútbúgvingina,<br />
og sum skilst, kemur eitt álit<br />
nú um ársskiftið frá nevndini.<br />
Her verður lagt upp til, at pedagog<br />
útbúgvingin verður á bachelorstigi.<br />
Samstundis havi eg arbeitt við<br />
møguleikanum fyri at fyrireika eina<br />
styttri pedagoghjálparaútbúgving.<br />
Ætlanin er, at hesar báðar út búgvingarnar<br />
tilsamans í nógv størri<br />
mun enn í dag skulu nøkta tørvin á<br />
útbúnum starvsfólki til økið.<br />
Finnur Helmsdal er alt annað enn nøgdur við<br />
svarið, hann fekk frá landsstýrismanninum.<br />
Staðfesti sín ótta<br />
heldur enn at fáa nøktandi svar<br />
? Um ikki, hvør er tá grundgevingin,<br />
ella grundgevingarnar fyri ikki at taka<br />
tveir pedagogflokkar inn á hvørjum<br />
ári?<br />
Svar: Sum spyrjarin veit, so er alt ein<br />
spurningur um fíggjarligar umstøður<br />
og raðfestingar. Higartil hevur tíverri<br />
ikki eydnast at fingið raðfest hetta øki<br />
hægri.<br />
? Er grundgevingin fíggjarligar orsøkir,<br />
hvussu nógv kostar tað so at taka<br />
tveir flokkar inn heldur enn ein? Og<br />
at enda, hava vit ráð til at lata vera<br />
við at útbúgva fleiri pedagogar nøkur<br />
fylgjandi ár?<br />
Svar: Um Læraraskúlin skuldi tikið ein<br />
pedagogflokk inn aftrat í ár, hevði<br />
hetta kostað skúlanum umleið kr.<br />
1.070.000. Til spurningin um, hvørt<br />
vit hava ráð at lata vera við at útbúgva<br />
fleiri pedagogar tey komandi árini,<br />
verður víst til hini svarini. Men tað er<br />
eingin ivi um, at vit verða noydd at<br />
raðfesta hetta økið hægri frameftir.<br />
PEDAGOGBLAÐIÐ | 11
hátt eru vit væl ávegis einari discountloysn,<br />
heldur hann. Finnur Helmsdal staðfestir, at<br />
landsstýrismaðurin ásannar trupulleikan, men<br />
hann hevur ikki vilja at loysa hann.<br />
Bilar við hugburðinum<br />
Spurdur, um hann heldur, at talan er um tørvandi<br />
politiskan vilja, ella skilir landsstýrismaðurin ikki<br />
álvaran í málinum, sigur Finnur, at talan er kanska<br />
um bæði um tørvandi vilja og at skilja álvaran.<br />
- Eg hugsaði um at seta landsstýrismanninum<br />
ein spurning afturat, men gjørdi tað ikki. Hesin<br />
hevði verið: Hvat hevði landsstýrismaðurin gjørt,<br />
um okkum tørvaði 200 lærarar? Hevði hann tá<br />
ikki verið kvikur at fingið tveir ella tríggjar flokkar<br />
afturat á Læraraskúlanum? Tað er ein pástandur<br />
frá mínari síðu, men tað er mær alt meira greitt,<br />
at ein rættiliga neiligur hugburður er mótvegis<br />
pedagogum. Ikki bert í Fólkaflokkinum men í<br />
øðrum flokkum eisini, sigur Finnur Helmsdal.<br />
Tørvurin økist almikið<br />
At tørvurin á fakligari arbeiðsmegi á pedagogiska<br />
12 | PEDAGOGBLAÐIÐ<br />
økinum veksur alsamt, ivast Finnur Helmsdal<br />
ikki í, og hann vísir á, at nú ætlanir eru um at<br />
leggja stuðulsøkið út á dagstovnarnar, er heilt<br />
greitt, at nú skulu øll, sum arbeiða við hesum<br />
børnunum, vera pedagogar.<br />
- Fyrr var tað so, í hvussu er á teimum økjum,<br />
sum Almannastovan umsat, at stórur partur<br />
av stuðlunum vóru ungfólk uttan viðkomandi<br />
útbúgving. Hetta komst av tí, at hesi fólk fingu<br />
eingi verulig setanarviðurskifti, tey arbeiddu<br />
nakrar mánaðir uttan at vita hvussu leingi,<br />
lønin var so sum so, og eingin eftirløn. Tí søktu<br />
útbúgvin fólk ikki hesi størvini. Men nú hetta<br />
kemur undir dagstovnar, er tað ein sjálvfylgja,<br />
at hesir fara ikki at seta hvønn Hanus og Janus<br />
at vera um hesi børn.<br />
Syndarligt<br />
Í summar fara tveir flokkar av lærarum úr<br />
skúlanum. Hevði tað so ikki verið ein gyltur<br />
møguleiki at tikið tveir pedagogflokkar inn?<br />
Jú,- sjálvandi, men eg vænti mær ikki<br />
so nógv av hesum landsstýrismanninum í so<br />
máta, heldur Finnur Helmsdal, sum fer at nýta<br />
høvi til at seta landsstýrismanninum hendan<br />
spurning. Men Finnur má kortini ásanna, at<br />
út frá svarinum, hann longu hevur fingið, er<br />
lítið hugsandi, at landsstýrismaðurin ætlar sær<br />
at gera nakað sum helst. Jú, kanska onkra<br />
discountloysn, og tað er bæði ørkymlandi og<br />
syndarligt.<br />
Plan B<br />
Ikki heldur løgtingsmaðurin seg hava fingið<br />
nógv burtur úr sínum fyrispurningi, men hann<br />
hevur ein plan B liggjandi, sum hann tekur til.<br />
- Er landsstýrismaðurin líka avvísandi<br />
og sýnir sama hugburð, sum hann sigur í<br />
skrivliga svarinum, tá vit koma til orðaskiftið<br />
um fyrispurningin, so er einki annað hjá mær<br />
at gera enn at koma við einum uppskoti til<br />
samtyktar. Tað kann vera, at tingið beinleiðis<br />
áleggur landsstýrismanninum at gera nakað við<br />
hetta álvarsama mál, sigur Finnur Helmsdal,<br />
løgtingsmaður.
Majbritt Poulsen býr á Vatnsoyrum, arbeiðir<br />
sum hjálparfólk í barnagarðinum í Miðvági og<br />
nemur sær pedagogútbúgving á netinum. Tað<br />
ber so eisini í sær, at hon einaferð um mánaðin<br />
luttekur í undirvísingini á Dannerseminariet<br />
á Sælandi. Eitt sindur strævið viðhvørt,<br />
men tað er stríðið vert, heldur hon. Majbritt<br />
greiðir frá, at beinleiðis orsøkin til, at hon<br />
fór at lesa til pedagog, er, at hon í mong<br />
ár hevur arbeitt við børnum, og tað dámar<br />
henni sera væl. Tað byrjaði sum sjálvboðið<br />
arbeiði innan samkomuna, har hon m.a. var<br />
sunnudagsskúlalærari, var við í ymiskum<br />
frítíðararbeiði m.ø. barnakóri. Eftir hetta<br />
virkaði hon sum dagrøktari í fýra ár og hevur<br />
nú í hálvttriðja ár arbeitt sum hjálparfólk í<br />
barnagarðinum í Miðvági.<br />
-Hetta arbeiðið helt eg vera so mikið<br />
spennandi, at eg fekk hug at lesa til pedagog.<br />
Sum pedagogur situr tú tryggari í starvi, og<br />
haraftrat kundi eg eisini hugsað mær at lært<br />
meira um tað, eg fekst við, sigur Majbritt.<br />
Eg kannaði møguleikarnar at koma inn á<br />
Læraraskúlan í Havn, men haðani fekk eg at<br />
vita, at hevði eg ikki students- ella líknandi<br />
prógv, var lítil møguleiki. Ikki var nóg mikið við<br />
skrivstovuútbúgving og starvsroyndum. Fór so<br />
at kanna aðrar møguleikar og fekk kunnleika<br />
til møguleikan, sum Dannerseminariið kundi<br />
Riggar væl<br />
at lesa á netinum<br />
Majbritt hevði einki students- ella líknandi prógv at vísa á og hevði tí lítlar<br />
møguleikar at nema sær pedagogútbúgving í Føroyum. Hon hevur nú í<br />
hálvtannað ár lisið á netinum, og tað hevur riggað sera væl, sigur hon<br />
bjóða. Eg søkti og slapp á skúlan, hóast eg<br />
ikki hevði tílík prógv, sum Læraraskúlin setti<br />
sum treyt.<br />
Við telduna<br />
Undirvísingin er partvíst skipað sum<br />
fjarundirvísing, har næmingurin situr heima<br />
við síni teldu, og partvíst á skúlanum, har<br />
næmingarnir hittast eitt vikuskifti um mánaðin.<br />
Majbritt heldur, at hetta riggar sera væl. Á<br />
telduni samskifta tey við skúlan og hinar<br />
næmingarnar í flokkinum, har í løtuni átta<br />
føroyingar ganga. Á skúlanum eru í dag<br />
tilsamans 12 føroyingar. Tey fáa uppgávur<br />
og annað tilfar frá skúlanum, sum tey skulu<br />
arbeiða við, til tey aftur hittast á skúlanum, har<br />
talan er um beinleiðis undirvísing.<br />
Útbúgvingin er býtt upp í 16 partar, sum<br />
hvør endar við eini uppgávu, sum skal standast<br />
fyri at koma víðari. Tvinnir eru møguleikarnir at<br />
gerast pedagogur á hendan hátt. Sokallað<br />
ordinerundirvísing ella merittundirvísing. Í fyrra<br />
førinum, sum tekur hálvtfjórða ár, krevst ikki<br />
so nógv av næmingunum, tá tey byrja. Í<br />
seinna førinum, har í minsta lagi fimm ára<br />
royndir í yrkinum eru kravdar og harafturat<br />
onkur útbúgving, tekur skúlin trý ár. Í báðum<br />
førum er talan um eina bachelor-útbúgving.<br />
Skúli og arbeiði<br />
At nema sær pedagogútbúgving eftir trimum<br />
árum og samstundis hava starv kann tykjast<br />
strævið.<br />
-Tað er tað eisini viðhvørt. Eg arbeiði 30<br />
tímar um vikuna og havi ein dag frí. Hann<br />
brúki eg allan sum hann er til útbúgvingina,<br />
men annars er neyvan dagur, at eg ikki eri á<br />
telduni. Júst hvussu nógvar tímar eg brúki,<br />
veit eg ikki, men teir eru ikki so fáir. Skúlin<br />
fylgir eisini væl við, hvussu nógv vit eru á<br />
telduni, og halda tey, at vit gera ov lítið við<br />
tað, fáa vit tað at vita, sigur Majbritt. Føroysku<br />
næmingarnir samskifta sínámillum ikki bert við<br />
telduni. Teir koma av og á saman m.a. at loysa<br />
uppgávur og so sjálvandi í flogfarinum á veg<br />
til og úr skúla.<br />
Sjálvur skúlin kostar slakar 30.000 krónur,<br />
men so koma ferðaseðlarnir við flogfarinum<br />
aftur at, sum er tann dýrasti partur av<br />
út búgvingini. Men tá tú lesur á hendan hátt,<br />
hevur tú møguleika at hava lønandi arbeiði<br />
eisini, og tað er sjálvandi ein stórur fyrimunur,<br />
sigur Majbritt, sum fegnast um, at hon tók<br />
hetta stigið, og sum hon eisini vil mæla øðrum<br />
til.<br />
PEDAGOGBLAÐIÐ | 13
Ein sosialráðgevi situr við einum akuttum trupulleika í sambandi við eitt barn. Hetta barnið hevur kanska verið undir<br />
eftirliti frammanundan, so sosialráðgevin veit eitt sindur um, hvat tað er fyri ein persónur, hon hevur við at gera. Hon<br />
veit eitt sindur um trupulleikarnar. So skal hon koyra hetta barnið inn til nøkur púra fremmand fólk. Man roknar við,<br />
at hon kennir tey, ella hevur hon eitt bráfeingisyvirlit við døgnstovnum, pleygufamiljum o.s.fr. Og líkindini fyri, at tað<br />
gerst ein sólskinssøga, er 1:100 ella okkurt sovorðið. Tí tú skalt seta tvær heilt ymsar kemiir saman. Tað er so ringt.<br />
Tá børn<br />
verða send heiman<br />
14 | PEDAGOGBLAÐIÐ<br />
UMMÆLI<br />
Guðrun Eysturlíð ummælir bókina TABUKA<br />
Soleiðis lýsir Stine í bókini TABUKA, hvussu<br />
torført tað er at finna tað rætta staðið til hvørt<br />
einstakt barn, millum annað orsakað av, at vitanin<br />
um barnið er ov lítil, og tí at tað ofta verður<br />
handlað meira ella minni akutt.<br />
Eitt, sum er gjøgnumgangandi fyri søgurnar,<br />
sum verða fortaldar í bókini TABUKA, er, at lítið<br />
ella einki hevur verið gjørt fyri at upplýsa og<br />
fyrireika børnini upp á, at tey skulu setast heiman.<br />
Heldur ikki hevur nakar hugsað um at lata børnini<br />
koma at kenna staðið, har tey skulu vera...<br />
Verkætlanin TABUKA er ein stytting av Tidligere<br />
Anbragtes BUd på Kvalitet i Anbringelsen af<br />
børn og unge, tvs. uppskot frá vaksnum, sum<br />
sjálv hava búð á døgnstovni/barnaheimi ella í<br />
pleygufamilju, til, hvussu viðurskifti hjá børnum<br />
og ungum, ið verða sett heiman, kunnu ella eiga<br />
at verða betrað. (TABUKA er partur av einari<br />
størri 3 ára langari kvalitetsverkætlan 2002-2005,<br />
stuðlað av Danska Sosialmálaráðnum: KABU<br />
(= Kvalitet i Anbringelsesarbejdet med Børn og<br />
Unge, sum snýr seg um, hvussu vit kunnu bøta<br />
um viðurskiftini, tá ið børn og ung verða sett<br />
heiman, sí www.kabuprojektet.dk)<br />
Royndir hjá 39 vaksnum<br />
Tað, sum fólkini aftanfyri TABUKA eru komin<br />
fram til, er nú komið út sum bók. Í henni verða<br />
royndirnar hjá 39 nú vaksnum, sum hava havt ”ein<br />
barndóm uttan fyri heimið”, viðgjørdar. Eftirsum<br />
hetta er eitt øki, ið veksur alt meira, er sanniliga<br />
tíð hjá okkum at hoyra, hvat tey fólkini sjálv siga,<br />
sum hava verið sett heiman sum børn. Tað er ikki<br />
oftari enn so, tey verða hoyrd; og tey kunnu geva<br />
okkum øllum eina nógv betri fatan av, hvat tað<br />
vil siga fyri eitt barn at verða sett heiman, og ikki<br />
minst: geva eina greiðari ábending um, hvussu<br />
samfelagið/tað almenna kann bøta um korini<br />
hjá børnum, sum verða koyrd á døgnstovn ella í<br />
pleygufamilju.<br />
TABUKAverkætlanin ger upp við ta sannroynd,<br />
at í kjakinum um at seta børn heiman, verða flestøll<br />
hoyrd uttan tey, sum eru beinleiðis rakt, tvs.:
ørnini sjálv og familjurnar hjá teimum. Aloftast<br />
eru tað politikarar, granskarar, embætisfólk,<br />
serfrøðingar, psykologar, pedagogar og onnur<br />
fakfólk, sum kjakast, tulka og taka avgerðir.<br />
Og tað er spell, tí harvið dettur ein rúgva av<br />
týdningarmiklari vitan burturímillum.<br />
Tó so, aðrar bøkur um sama evni eru fyrr<br />
givnar út, har tey ungu sjálv verða hoyrd, t.d.<br />
”Så kommer du til et bedre sted” og ”Anbragte<br />
børn – 25 beretninger om en barndom udenfor<br />
hjemmet”, og tað eru somu fólk, sum standa<br />
aftan fyri útgávuna av TABUKA-bókini. Men<br />
tað, sum er øðrvísi við hesari bókini í mun<br />
til hinar, er, at hon lítur meira frameftir; tvs.<br />
at endamálið við henni ikki ”bert” er at lýsa,<br />
hvussu hesi børn ella ungu hava tað, nei, hon<br />
vil hava eitt kjak í lag um, hvussu vit kunnu<br />
gera viðurskiftini nógv betri hjá børnum og<br />
ungum, sum eru sett heiman – grundað á<br />
ta vitan, hesi fólkini sjálv hava um, hvussu<br />
skipanin í roynd og veru virkar í praksis.<br />
Børnini send higar og hagar<br />
Á 381 síðum verða endurminningar, royndir<br />
og uppskot miðvíst skipað í evnir, so sum:<br />
Hvørjar strategiir slík børn kunnu gera sær,<br />
m.a. í royndini at sleppa undan at verða<br />
marginaliserað og happað (í skúlanum) – og<br />
hvussu tey ofta finna upp á alt møguligt fyri at<br />
verða væl lýdd av teim vaksnu. Hesar strategiir<br />
kunnu t.d. vera kriminalitetur, harðskapur, tá ið<br />
tað snýr seg um ikki at verða happað av hinum<br />
børnunum. Ein onnur strategi er at tillaga og<br />
innorna seg í alt ov stóran mun; hetta verður<br />
ofta brúkt í royndini at fáa tey vaksnu at<br />
dáma seg. Hetta er ikki nakað nýtt og er ofta<br />
lýst í bókum um hesi børn. Men tað er sera<br />
hugvekjandi at hoyra tað fortalt av børnunum<br />
sjálvum. Tá skilur tú teirra (ólogiska) atburð<br />
nógv betur. Og tað gongur upp fyri tær, at hesi<br />
børn ofta handla rættiliga tilvitað. Onnur evni,<br />
sum verða viðgjørd, er t.d. stóri tørvurin hjá<br />
børnunum at verða sædd, hoyrd og fáa hjálp.<br />
Tað gerst skjótt greitt, at nógv liggur á láni í<br />
so máta hjá okkum vaksnu. Øll skiftini, hesi<br />
børn ofta eru fyri, frá stovni til stovn, frá einum<br />
stuðli til annan, frá pleygufamilju til eftirskúla,<br />
er eitt annað gjøgnumgangandi evni, sum er<br />
ringt at lata fara fram við borðinum. Stutt og<br />
greitt: Hatta kann gerast nógv betur! Hatta<br />
kunnu VIT gera nógv betur. Øll vit, sum eru um<br />
hesi børn, eiga og skulu duga betur at arbeiða<br />
saman og fyribyrgja, at børnini verða koyrd frá<br />
Peri til Pól. Tí tað er ein dyggur smeitur fyri tey<br />
at sirkulera soleiðis runt í systeminum. Hvussu<br />
tað er at búgva í pleygufamilju, hvussu tað er<br />
at búgva á døgnstovni/barnaheimi, og ynski<br />
til pleygufamiljur og til pedagogar, eru onnur<br />
áhugaverd evni, sum TABUKA fer í dýpdina<br />
við.<br />
Tá ið tú lesur bókina, gerst tær skjótt<br />
greitt, at líkamikið, um tú hevur verið settur<br />
heiman fyrst í 60-unum ella mitt í 90-árunum,<br />
so eru tað somu gjøgnumgangandi ynskini til<br />
”den gode anbringelse”, sum danir kalla tað.<br />
Hví eg akkurát skuldi til teirra.<br />
Fleiri av børnunum vísa á, at pleygufamiljurnar<br />
eiga at verða betur fyrireikaðar. Nógv teirra<br />
hava upplivað, at pleyguforeldrini ”bara<br />
skuldu finna út av tí so við og við”, og at tey<br />
ikki fingu nóg nógva hjálp til at duga at skilja<br />
teir trupulleikar, børnini komu við. Ein kemur<br />
til ta niðurstøðu, at: ”Eitt ordiligt forarbeiði<br />
eigur at verða gjørt millum málsviðgerar, verjar<br />
og pleygufamiljuna. Eisini fyri at gera møtið<br />
lættari hjá barninum... Eg hevði havt tað<br />
gott, um tingini høvdu verið uppi og vent í<br />
pleygufamiljuni, og at tey vistu nakað um meg.<br />
Hví eg akkurát skuldi til teirra.”<br />
Eitt, sum vísir seg at hava stóran týdning<br />
fyri børnini, eru upplýsingarnar til onnur, sum<br />
barnið kemur saman við – ikki minst vinfólkini<br />
í skúlanum. Upplýsingar til hini børnini verður<br />
roknað sum tungtvigandi, tí tað hevði so<br />
stóran týdning, at barnið ikki var stemplað og<br />
sostatt illa stillað, t.d. í flokkinum hjá sær. Tí<br />
undirstrika fleiri, at barnið eigur at hava stóra<br />
ávirkan á, hvussu tað verður upplýst, hvør skal<br />
gera tað, og nær tað eigur at verða gjørt.<br />
Bókin er løtt og hugalig at lesa – hóast tað<br />
heldur tunga evnið, og tað kemst ikki minst<br />
av øllum sitatunum (úr samrøðunum), og at<br />
hon er so væl skipað. Hon er gjørd soleiðis, at<br />
meginparturin av henni er sitat frá teim vaksnu<br />
børnunum (sum hava verið sett heiman), og<br />
so eru samandráttir í endanum á hvørjum<br />
kapitli, har drigið verður samanum, og nakrar<br />
generellar niðurstøður verða gjørdar út frá tí,<br />
sum sagt er frá. Niðurstøður, sum leggja upp<br />
til, hvussu tingini kunnu verða gjørd betur.<br />
Øll hava eina ábyrgd<br />
Hvørja skjóta niðurstøðu kunnu vit so gera?<br />
Bókin er sum sagt 381 blaðsíður, og stórur<br />
partur av henni er sitat, sum mestsum tosa<br />
fyri seg sjálvi. Tískil er ringt at gera eina stutta<br />
niðurstøðu her. Men eitt er heilt vist, og tað<br />
er, at innsatsurin fyri børn og ung, sum hava<br />
tað ringt, altíð kann gerast enn betri! Og at<br />
vit øll hava eina ábyrgd hesum viðvíkjandi.<br />
Tí hóast vit ikki beinleiðis arbeiða við hesum<br />
børnum, ella hava tey í pleygu, so slepst nokk<br />
ikki undan, at vit øll onkursvegna vita um<br />
ella kenna børn, sum ikki hava tað nóg gott<br />
(heima). Tí er bókin relevant fyri øll.<br />
Tað, sum børnini eftirlýsa, er m.a., at tey<br />
verða sædd og fáa hjálp. Serliga verður tað<br />
eftirlýst í sambandi við skúlan. Hetta er ein<br />
greið og innilig áheitan til allar lærarar um<br />
ikki at lata eyguni aftur fyri hesum børnum.<br />
Fólkini aftanfyri TABUKA-verkætlanina eru<br />
komin fram til, at tað tykist, sum hava nógvir<br />
lærarar ov avmarkaða fatan av uppgávu teirra<br />
í mun til børnini ella eina líkasælu, sum als ikki<br />
kann góðtakast – eisini tá ið hugsað verður<br />
um happing av børnunum. Í TABUKA er<br />
happing eitt eymt evni, sum gongur ígjøgnum<br />
alla bókina. Mestsum øll børnini eru vorðin<br />
happað ella útfryst í skúlanum. Upplivingin<br />
av at verða øðrvísi ella stemplað hevur fylgt<br />
nógv, og tað hevur fylgt teimum langt inn í<br />
vaksnamannalívið. Tí er tað av stórum týdningi,<br />
at tey professionellu hjálpa børnunum og bera<br />
so í bandi, at viðurskiftini verða broytt, soleiðis<br />
at børnini ikki gerast útskot men partur av<br />
felagsskapinum.<br />
Alt ov nógv av børnunum hava upplivað,<br />
at trupulleikarnir hjá teimum ikki blivu sæddir<br />
av teim vaksnu. Og tað var tíverri galdandi<br />
allastaðni – bæði tá ið børnini búðu heima,<br />
men so sanniliga eisini, tá ið børnini vóru<br />
komin á stovn ella í pleygufamilju. Og tað vil<br />
siga, at vit professionellu, sum eru um hesi<br />
børn, í nógv størri mun eiga at vera opin<br />
fyri trupulleikunum, hesi børn eru í! Tað vísir<br />
seg nevniliga, at problemið við vaksnum,<br />
sum venda ryggin til ella sum ikki uppfata<br />
trupulleikarnar hjá børnunum, ikki altíð verður<br />
loyst, fyri tað um barnið verður sett heiman.<br />
Tí har upplivir barnið ofta tað sama: at tað er<br />
púra einsamalt við trupulleikunum, tí at tey<br />
vaksnu tykjast vera ”blind og deyv”.<br />
Vit mugu blanda okkum uppí, vit mugu<br />
síggja hesi børnini og lurta nógv betur eftir<br />
teimum, vit mugu grípa inn og taka tey við í<br />
avgerðirnar, og vit mugu ikki taka fyri givið,<br />
at trupulleikarnir eru loystir, tá ið barnið fær<br />
stuðul ella er vorðið sett heiman – á stovn<br />
ella í pleygufamilju. Tí, sum Stine sigur, so er<br />
tað ikki víst, at ”tann loysnin er tann rætta til<br />
akkurát hetta barnið”.<br />
PEDAGOGBLAÐIÐ | 15
Firouz Gaini<br />
Ung og framtíð eru hugtøk, ið<br />
ofta verða parað. Tey, sigst,<br />
hoyra saman og bæði ávirka og<br />
verða ávirkað av hvørjum øðrum.<br />
Tey eru so at siga subjekt og<br />
objekt í senn. Ungdómurin eigur framtíðina<br />
ella ungdómurin er framtíðin, verður javnan<br />
sagt í politiskum kjaki. Tað er eitt slagorð,<br />
ið kann brúkast til fjølbroyttar politiskar og<br />
mentanarligar verkætlanir. Tey ungu í dag<br />
16 | PEDAGOGBLAÐIÐ<br />
Framtíðarung<br />
verða sostatt sett beinleiðis í samband við eitt<br />
tíðarskeið, ið ikki er komið. Tey hava ikki somu<br />
„tíðarrokning” sum onnur í samfelagnum, tí<br />
hóast tey liva her og nú, so er, sambært hesi<br />
heimsmyndini, teirra tíð ikki komin enn. Tey<br />
hoyra til eina aðra tíð – framtíðina. Tey eru leys<br />
úr nútíðini, okkurt slag av boðberum, og kunnu<br />
ávara og upplýsa okkum (børn og vaksin) um<br />
vandar og fellur, ið liggja fyri framman. Tey<br />
eru radarar, ið avdúka tað, eygað ikki sær.<br />
Tey merkja broytingar, skifti í samfelagnum,<br />
ið onnur ikki geva sær far um. Sjónarmiðið er<br />
fatalistisk og rættiliga fýrkantað, tí tað tykist<br />
næstan, sum um framtíðin onki samband<br />
hevur við nútíðina, sum um onki framhald er<br />
í samfelagnum, og hetta er eyðsæð ikki allur<br />
veruleikin. Ungdómurin livir ikki í einum eggi,<br />
hvørs skal upploysist, tá vaksnamannalívið<br />
byrjar. Hann verður í líka stóran mun sum øll<br />
onnur menniskju ávirkaður av sínum umhvørvi,
síni tíð, og sínum minnum. Og hugtøkini<br />
ungdómur og framtíð eru serliga trupul at<br />
avmarka og allýsa í okkara seinmodernaðu<br />
epoku, har flestøll sosial og mentanarlig mørk<br />
verða flótandi, og komandi tíðirnar kunnu<br />
ganga í allar ættir. Framtíðin er í dag líka<br />
óútroknilig hjá ungdóminum sum hjá øðrum<br />
samfelagsbólkum, hóast tey ungu eyðsæð<br />
sum vaksin fara at fáa ein týðandi leiklut í<br />
framtíðarsamfelagnum. Tey ungu skulu ferðast<br />
inn í framtíðina uttan nakra greiða ferðaætlan.<br />
Tey ferðast einsamøll ella í smáum bólkum,<br />
og vaksin fólk fylgja teimum sjáldan. Tey skulu<br />
sjálvi finna vegin inn í vaksnamannaheimin.<br />
Tú <strong>Føroya</strong> piltur, tú <strong>Føroya</strong> moy,<br />
tit gloymið ikki tað<br />
at elska tykkara fosturoy<br />
og varðveita tykkara føðistað<br />
(Finnur hin lítli, í „Ungu <strong>Føroya</strong>r” nr. 2 1909)<br />
Tey ungu stremba eftir<br />
høgum málum<br />
Í áttati- og byrjanini av nítiárunum í farnu<br />
øld varð ofta borið fram, at ungdómurin<br />
var líkasælur og sjálvsøkin, sjálvsoyðandi<br />
og hedonistiskur, og at hann sostatt ikki<br />
tók sína egnu framtíð í álvara. Hann átti<br />
onga framtíð – og ynskti sær onga framtíð.<br />
Sonevnda generatión X brendi sínar brýr og<br />
royndi, sum sagt verður, at „liva í løtuni”.<br />
Ungdómurin segðist vera narcissistiskur og,<br />
sigur Thomsen (1998), „hann fekk orð fyri<br />
at vera egoistiskur, individualistiskur, ólátin<br />
og sjálvráðandi”. Hesi viðurskifti endurspegla<br />
eyðsæð eina tíð, har ið heimurin tyktist drukna<br />
í kreppum og stríði, harðskapi og sosialari<br />
ójavnvág. Og hóast tíðirnar eru broyttar nógv,<br />
nýtt ungdómsættarlið er komið fram, so eru<br />
atfinnandi myturnar um ungdómin ofta tær<br />
somu anno 2005. Ungdómurin skal bera allar<br />
syndir veraldarinnar á sínum herðum. Hann<br />
tekur ikki framtíðina í álvara. Hann oyðslar tíð<br />
og orku uppá undirhald og frítíðarlív. Og hava<br />
vit „púrasta mist álitið á skilið – rationalitetin<br />
– so hava vit eisini mist álitið á okkum sjálvi,<br />
álitið á, at framburður og undirvísing ber til”<br />
(Thomsen 1998: 407). Nýggjar kanningar hava<br />
tó staðfest, at ungdómurin í dag als ikki er<br />
líkasælur viðvíkjandi framtíð síni: útbúgving,<br />
yrkisleið, familjulívi, bústaði og so framvegis.<br />
Tvørturímóti verður sligið fast, at tað nýggja<br />
umgdómsættarliðið als ikki ynskir at ganga í<br />
fótasporunum hjá generatión X; tey ungu eru<br />
sera tilvitað um sínar møgulleikar, um síni ynski,<br />
um mentanarligan samleika og virðir, og tey<br />
arbeiða hart fyri at røkka sínum málum. Tey<br />
eru strembarar, ið seta sær høg mál. Tey vilja<br />
realisera sínar dreymar, finna „tað góða lívið” og<br />
annars fáa fjøltáttaðar lívsroyndir og ein breiðan<br />
sjónarring. Framtíðin liggur fremst í teirra huga.<br />
Tey hava eina sterka trúgv uppá hana – og skilja<br />
ikki nihilismuna hjá generatión X.<br />
Flestu ynskja sær eitt vanligt familjulív<br />
Seinmodernaðu tíðirnar innibera eina æviga<br />
óvissu um alt, ið er á veg. Broytingar avloysa<br />
broytingar, nýggj rák gomul, og vitanin verður<br />
avoldað, áðrenn hon yvirhøvur er vunnin.<br />
Læring er – bókstaviliga – lívlong verkætlan<br />
og ótryggleiki partur av einhvørjum lívsskeiði.<br />
Tó eru tey ungu ikki, sum annars ofta hildið,<br />
ørkymlað og ráðaleys, ei heldur rótleys, tí tey<br />
eru vaksin upp við seinmodernitetinum og<br />
duga at takla avbjóðingarnar, ið tey renna seg<br />
í. Um framtíðina og vaksnamannalívið sigur 17<br />
ára gamal drongur í Danmark millum annað:<br />
„Jamen, det er at starte stille og roligt med<br />
en lejlighed inde i byen, og så få en kæreste<br />
og så bliver man gift og så...får man børn og<br />
hus...og så have en god karriere ved jobbet”<br />
(Kofod & Nielsen 2005: 55). Hann ynskir sær<br />
eina vanliga trygga tilveru líkasum so nógv<br />
onnur ung í Danmark og aðrastaðni. Í mínum<br />
egna tilfari, innsavnað í Havn í 2003, síggi eg<br />
líknandi tankar um framtíðina. Flestøll ynskja<br />
sær eitt vanligt familjulív, ið minnir um lívið hjá<br />
farnum ættarliðum. Í danskari kanning verður<br />
sagt, at „familien dukker op som tema hos de<br />
fleste unge, uanset både køn og alder. De er<br />
tryghedssøgende og i en tid, hvor omfanget af<br />
beslutninger – der skal træffes – øges, er der<br />
behov for stabilitet” (Kofod & Nielsen 2005:<br />
55). Tey ungu eru minni uppreistrarsinnað,<br />
minni ónøgd, og meira pragmatisk enn<br />
foreldraættarliðið var. Tey søkja loysnir uppá<br />
trupulleikar, ofta við at hyggja aftur í tíð, og eru<br />
sera fleksibul og praktisk hugsandi.<br />
Stremban eftir próvtølum og úrslitum<br />
Viðvíkjandi arbeiðslívi og førleikum stendur<br />
hægri útbúgving høgt í raðfestingini hjá<br />
ungdóminum í Føroyum, og tað verða alt<br />
færri, ið ikki fara í læru ella fáa sær hægri<br />
útbúgving (Gaini 2003). Og eisini í Føroyum<br />
gerst tað nú meira krevjandi at ganga í skúla,<br />
tí strangari reglar verða innførdir í øllum<br />
skúlum fyri at fáa næmingarnar at møta betur<br />
upp til tímarnar, til at sløkkja telefonina í<br />
skúlatíðini, til at vera meira lýðin og friðarlig,<br />
til ikki at fara út úr skúlastovuni í tímanum,<br />
og so framvegis. Null-toleransu- sjónarmiðið<br />
er, mugu vit sannkenna, eisini á veg inn í<br />
okkara skúlaverk, og spurningurin er, hvussu<br />
hetta ávirkar næmingarnar, samskiftið ímillum<br />
lærara og næming, og trivnaðin í flokkinum<br />
yvirhøvur. Nógv ung eru troytt av óskipaðari<br />
og veikari stýring, sum gevur tvørum og<br />
áhugaleysum næmingum fríar teymar at<br />
kúga hini í flokkinum, og sum sostatt ávirkar<br />
teirra stremban eftir próvtølum og úrslitum,<br />
ið geva atgongd til dragandi lærustovnar og<br />
útbúgvingar. Tey vilja hava skil og ordan í<br />
skúlanum, men hvussu langt skal ein fara?<br />
Strembarar, sum hugsa um sína yrkisleið,<br />
skulu ikki hava seinasta orðið, ella hvussu?<br />
Um samfelagið verður skipað eftir treytunum<br />
og ynskjunum hjá teimum sterku og múgvandi,<br />
sum hava ljósar framtíðarvánir, so kann gerast<br />
tyngri og truplari hjá hinum at standa seg í<br />
kappingini um tær góðu útbúgvingarnar og<br />
tey góðu størvini. Heldur enn at venda aftur til<br />
eina gamla skipan, ið var partur av farnari tíð,<br />
so burdi ein funnið nýggjar loysnir, ið vaksa úr<br />
seinmodernaða vitanarsamfelagnum, sum vit<br />
liva í. Alt ber til, onki er avgjørt. Og hvør hevur<br />
eydnuna við sær – ella evnini at fáa tað at bera<br />
til – er tann stóri tvørligi spurningurin, sum<br />
modernaða filosofiin leggur upp til.<br />
Keldur:<br />
Gaini, Firouz. 2003. Ártúsund og nýggj ættarlið.<br />
Dimmalætting 20/9<br />
Kofod, Anne & Jens Christian Nielsen. 2005.<br />
Det normale ungdomsliv. Danmarks Pædagogiske<br />
Universitet<br />
Thomsen, Rógvi. 1998. Skúlin á veg inn í eitt<br />
nýtt túsundár. Í Føroyski skúlin. <strong>Føroya</strong> Lærarafelag<br />
Ungu <strong>Føroya</strong>r nr 2 1909<br />
PEDAGOGBLAÐIÐ | 17
Jógvan Philbrow, nevndarlimur skrivar<br />
Sum nýútbúgvin pedagogur var eitt, ið eg<br />
saknaði, – eitt slag av uppslagsverki við teimum<br />
ymisku upplýsingunum, ið vóru viðkomandi<br />
fyri mítt starv. Hoyrdi tá, og hoyri framvegis,<br />
um BUPL-bíbliuna. Ein uppslagsbók við øllum<br />
møguligum upplýsingum. Havi nú ongantíð<br />
borið eygað við hesa góðu bók, men hugsi tó,<br />
at ein slík bók eigur at vera hent.<br />
Eg rendi meg aftur í sama trupulleika, tá<br />
ið eg skifti til mítt núverandi starv sum leiðari<br />
á einum frítíðarheimi. Hvar og hvussu skuldi<br />
eg fáa fatur á teimum upplýsingunum, ið eg<br />
hevði tørv á.<br />
Tíbetur er slíkt um at fara í søguna;<br />
ein vitanardepil er á veg. Heimasíðan hjá<br />
felagnum verður nú útbygd, endurskoðað og<br />
tillagað soleiðis, at hon gerst nýtsluvinarligari<br />
hjá limunum í felagnum.<br />
Størsta broyting við heimasíðuni er<br />
møguleikin, at fara inn og kjakast. Kjakið<br />
ger tað møguligt hjá einum og hvørjum at<br />
spyrja spurningar og eisini svara spurningum.<br />
Til ber at viðgera pedagogikk, leiðslu,<br />
fakfelagsspurningar og mangt annað.<br />
18 | PEDAGOGBLAÐIÐ<br />
Men vit í felagnum steðga ikki her. Ein<br />
kanning er á veg, ið skal liggja sum grundarlag<br />
undir einum møguligum uppslagsverki. Eitt<br />
uppslagsverk, sum kann nýtast í tí dagliga<br />
arbeiðinum. Tey, sum kanska fyrst og fremst<br />
fáa gagn av hesum, eru nýggir leiðarar og tey<br />
„yngstu” á fakøkinum.<br />
Í fyrstu atløgu snýr tað seg um ein<br />
kanning av frítíðarheimsøkinum. Ætlanin er<br />
at fáa nøkur hagtøl um økið, samstundis sum<br />
kanningin leggur upp til, at greitt verður frá,<br />
hvør pedagogikkur verður førdur. Spurningurin<br />
er fyri mítt viðkomandi, hvørt vit kunnu siga, at<br />
vit í Føroyum hava ein serligan pedagogikk,<br />
ella um vit beinleiðis avrita hini norðurlondini<br />
(Danmark/Norra). Ella, sagt á annan hátt,<br />
hvønn pedagogikk hella vit í Føroyum til?<br />
Orsøkin til, at frítíðarheim verða tikin<br />
burtur úr rúgvuni, er heilt einfalt tað, at hetta<br />
økið er ikki so stórt, og tískil er tað lættari at<br />
taka burturúr.<br />
Hetta skal eisini roknast sum ein<br />
royndarverkætlan, í fyrstu atløgu fyri at vita,<br />
um vit yvirhøvur spyrja viðkomandi spurningar<br />
og samstundis, um tað ber til at gagnnýta<br />
svarini.<br />
Hvat fær felagið so burtur úr<br />
einari slíkari kanning?<br />
Leingi hevur felagið roynt at mælt limunum til<br />
at royna at seta meira orð á sítt arbeiði. Tað<br />
er tó ein sannroynd, at tað er lættari sagt enn<br />
gjørt. Tá ið dagurin bert hevur 24 tímar og<br />
samstundis er rættiliga pakkaður, sigur tað<br />
seg sjálvt, at tað ikki altíð er líka lætt at geva<br />
sær stundir at orða nakað. Kanningin, ella<br />
úrslitið av kanningini, skal vónandi bøta um<br />
hetta, fyrst við at útgeva „úrslitið” á ein ella<br />
annan hátt, síðani við, at eitt møguligt kjak fer<br />
í gongd rundan um hetta. Her skuldu so lunnar<br />
verða lagdir undir at hava eitt felags støði at<br />
kjakast útfrá.<br />
Tað hevur altíð týdning at kjakast og<br />
viðgera førda pedagogikkin, uttan mun til øki.<br />
Uttan orðaskifti er vandi fyri, at pedagogikkurin<br />
doyr burtur, og arbeiðið gerst innihaldsleyst.<br />
Hetta skal eisini síggjast sum ein roynd at<br />
stimbra verandi kjakið.<br />
Samstundis vita vit, at ein trupulleiki<br />
er manglandi vitan um sáttmálaviðurskifti,<br />
fyrisitingarlóg, arbeiðaraverndarlóg o.s.fr.<br />
Vónin er, at ein møgulig útgáva eisini skal<br />
hjálpa við hesum viðurskiftunum.<br />
Størri kunnleika fólk hava til sítt starvsøki,<br />
lættari eigur tað at vera at røkja tað.<br />
At gera økið sjónligt hevur alstóran<br />
týdning. Meira fólk vita um økið sum heild,<br />
størri virðing fær tað. Við virðing skuldi tað<br />
verði lættari at fingið ein betri sáttmála. At<br />
økið verður gjørt meira sjónligt skuldi eisini<br />
borið við sær, at fleiri fáa hug at arbeiða á<br />
økinum og sostatt útbúgva seg – og harvið<br />
verður enn størri trýst lagt á Mentamálaráðið<br />
at útbúgva fleiri pedagogar.
Mín<br />
jólabók 2005<br />
Bókadeild <strong>Føroya</strong> Lærarafelags hevur aftur í ár givið út<br />
bókina Mína jólabók 2005. Eins og í fjør ein spennandi,<br />
fjølbroytt og litføgur bók við hópin av góðum hugskotum,<br />
søgum og yrkingum, sum alt húskið kann savnast<br />
um í tíðini upp undir jól. Adventskransur úr góðgæti,<br />
jólafigurar úr fransbreyði, nissur úr filti og sandpappíri,<br />
smákøkukonfekt, tøvdar taskur, pappírskavaflykrur og<br />
annað mangt, og so sjálvandi nýskrivaðar søgur og<br />
yrkingar. Bókin er skipað sum kalendarabók í 24 pørtum.<br />
Beinta Johannessen og Bókadeild <strong>Føroya</strong> Lærarafelags<br />
hava lagt bókina til rættis. Beinta Johannessen, Allan<br />
Dalsgarð og Ann-Mari Egholm hava teknað og Per á<br />
Hædd og Finnur Justinussen hava tikið myndirnar. Bókin<br />
er prenttilgjørd á <strong>Føroya</strong>prent og prentað í Danmark.<br />
Skrivað søgur og yrkingar hava: Oddvør Johansen,<br />
Sólrún Michelsen, Rakel Helmsdal, Mina Reinert, Ella<br />
Smith Clementsen, Elin Mortensen, Gitte Klein, Arnbjørn<br />
Ó. Dalsgarð, Heidi Laura Vágsá, Alexandur Kristiansen<br />
og Dagfinn Olsen.<br />
Mín jólabók 2005 er sum stór myndabók til støddar,<br />
104 blaðsíður í litum og innbundin. Hon kostar kr. 150.<br />
Ongin ivi er um, at hon man vera ein hin besta gávan til<br />
alt húskið.<br />
Bøkur frá<br />
Bókadeild <strong>Føroya</strong> Lærarafelags<br />
Lucy Cousins: Tað er stuttligari saman við Malju<br />
Um músina Malju, sum hevur nógvar vinir. Tey stuttleika<br />
sær saman við Malju og súkkla, dansa spæla og baka.<br />
Niels Jákup Thomsen týddi úr enskum. Bókin er ætlað<br />
teimum 0-2 ára gomlu. Hetta er litrík bók við klaffum,<br />
sum er prentað á hart papp og kostar 45 kr.<br />
Amanda Eriksson: Mítt ljósareyða lív<br />
Ein myndabók um eina lítla gentu sum ein dagin sær<br />
ein ljósareyðan bil og tí fer at droyma um eitt ljósareytt<br />
lív, og at dreymar kunnu gerast veruleiki, tað syrgir abbi<br />
hennara fyri. Tey fara undir verkætlanina Ljósareytt.<br />
Eingin ivi man vera um, at hetta er bók, sum<br />
fer at falla í góða jørð hjá gentum, sum ganga við<br />
prinsessudreymum.<br />
Amanda Eriksson hevur bæði skrivað søguna og gjørt<br />
myndirnar. Marna Jacobsen týddi úr svenskum. Bókin er<br />
til tey 3-6 ára gomlu, hon er 24 bls. og kostar 95 kr.<br />
Carlo Collodi: Ævintýrið um Pinocchio<br />
Um sprellimannin sum fær langa nøs, tí hann er ólýðin.<br />
Hetta er triðja ferð, at bókin kemur út á føroyskum, men<br />
hesa ferð í sera vakrari útgávu við myndum og vignettum,<br />
sum navnframi Roberto Innocenti hevur gjørt.<br />
Bókin er eitt samprent, har amerikanska forlagið<br />
Creative Company hevur staðið fyri sniðgevingini.<br />
Umframt ta klassisku søguna um Pinocchio eru<br />
myndirnar sum rein listaverk á at líta.<br />
Hóast bókin er ætlað børnum í skúlaaldri, er als<br />
einki, sum forðar einum vaksnum at ogna sær hesa<br />
skreytútgávuna. Stig G.Rasmussen týddi. Bókin er 192<br />
bls. Hon kostar 240 kr.<br />
Cornelia Funke: Tjóvanna harri<br />
Um børn sum ongan góðan eiga. Søgan fer fram í italska<br />
býnum Venesia; tað er vetur og bítandi kalt og børnini,<br />
sum hava skýli í einum gomlum filmshølum, noyðast at<br />
lívbjarga sær á ymsan ikki altíð lógligan hátt. Í grundini<br />
er søgan eisini um børn, sum hava onkran góðan, sum<br />
kanska ikki eru so góð við tey álíkavæl.<br />
Í Týsklandi verður rithøvundurin kallað tann týska<br />
Rowling. Sagt verður eisini, at hetta er meistaraverk, fult<br />
á hædd við skaldskapin hjá Michael Ende.<br />
Símun av Skarði týddi úr týskum. Bókin er ætlað unga<br />
lesaranum. Hon er 375 bls.við svørt/hvítum tekningum,<br />
sum rithøvundurin sjálv hevur teknað, og kostar 180 kr.<br />
PEDAGOGBLAÐIÐ | 19
Myndabók við blindskrift<br />
Bókadeild <strong>Føroya</strong> Lærarafelags hevur í hyggju at geva út bókina Hin<br />
svanga ormveran, ið er serliga ætlað blindum og sjónveikum. Av tí<br />
at hetta er ein serlig útgáva, vendir bókadeildin sær til til dag- og<br />
bústovnar, sambýli, verkstøð og verkhús fyri at fáa at vita um áhugi er<br />
fyri bókini.<br />
Dreaming Fingers<br />
Í løtuni fer verkætlan fram, sum hevur heitið Dreaming Fingers.<br />
Samstarvið er millum The Karadi Tales Company í India og forlagið<br />
Lemniscaat í Hollandi.<br />
Henda verkætlan hevur til endamáls at gera myndabøkur fyrst og<br />
fremst til blind og sjónveik, men sum síggjandi børn eisini kunnu lesa<br />
og nerta við.<br />
Vónin er at fáa til vega størri úrval av dygdargóðum myndabókum<br />
við blindaskrift.<br />
Granskað verður í tilfari og háttum, sum kunnu geva eina serliga<br />
visuella og taktila uppliving av nógvum ymiskum lutum og hugtøkum.<br />
Myndabøkur við blindaskrift<br />
Tað sum eyðkennir hetta slagið av myndabókum er, at nógv ymiskt<br />
tilfar verður brúkt fyri at fáa ein meira fjøllbroyttan vevnað. T.d. verða 27<br />
ymisk sløg av tilfari brúkt í Hini svongu ormveruni.<br />
Tilfarið verður ikki bert brúkt sum ein tilsipan til at kenna aftur lutir/<br />
evni (t.d. ormveruna), men eisini sum eina tilsipan til hugtøk sum t.d.<br />
heitt (gult silki – sólskin) og kalt (hvítt atlask – lýsandi máni).<br />
20 | PEDAGOGBLAÐIÐ<br />
Bókin verður prentað við stórari skrift og blindaskrift, so hon<br />
kann gerast eitt upplivilsi bæði hjá blindum, sjónveikum og síggjandi<br />
børnum.<br />
Bókin verður tí eitt upplivilsi hjá øllum børnum, við tað at skap,<br />
umhvarv og sermerki gera, at blind fáa innlit í visuella heimin, at<br />
síggjandi og sjónveik fáa innlit í litdám og myndir, og eisini er hon væl<br />
egnað til børn við serligum tørvi, sum læra við sansum og rørslum.<br />
Eric Carle: Hin svanga ormveran<br />
Bókadeild <strong>Føroya</strong> Lærarafelags gav bókina út í 2004, hon er klassikari<br />
og er komin út í 25 milliónum eintøkum um allan heim. Í 2004 vóru 2<br />
milliónir eintøk seld av henni.<br />
Tað er mánalýsi, og eitt lítið egg liggur á einum blaði. Tá ið sólin<br />
rísur, rivnar eggið, og út kemur ein lítil og ógvuliga svong ormvera.<br />
Í menningini hjá ormveruni til vakran firvald, læra børnini eisini<br />
nøvnini á døgunum og talraðið.<br />
Turið Kjølbro hevur týtt úr enskum.<br />
Av tí at bøkurnar ikki verða prentaðar í stórum upplagi sum<br />
vanligt, men bert eftir umbøn, ger Bókadeild Lærarafelagsins vart við,<br />
at møguleiki er at bíleggja bókina hjá teimum. Hvør einstøk bók er<br />
handgjørd og til bókina er taska við navnaspjaldri, hon verður umleið 33<br />
cm breið og 27 cm høg og kostar 350 kr. Av prísinum verða 38 kr. latnar<br />
beinleiðis sum vælgerð at veita eina bók til barn í India. Áhugaði eiga at<br />
boða bókadeildini frá beinanvegin, um áhugi er fyri bókini.
Seinasti feski sprotin frá MBM er<br />
Drekkajogurt í 250 ml. bikørum. Ein<br />
heilsugóður leskidrykkur til tá tú ikki hevur<br />
stundir til eitt veruligt máltíð.<br />
Í fyrsta umfari bjóða vit tveir ymiskar smakkir:<br />
Við appilsin og við jarðberjum.<br />
Drekkajogurt er lætt, vælsmakkandi og<br />
heilsugott. Í Drekkajogurt er eisini kalsium, ið<br />
m.a. styrkir beinagrindina og sum flestu av<br />
okkum fáa ov lítið av dagliga. Haraftrat<br />
inniheldur Drekkajogurt bara 1,5 g av fiti.<br />
- meira orka og minni fiti<br />
DREKKAJOGURT Appilsin<br />
PEDAGOGBLAÐIÐ | 21
Dagstovnalógin<br />
-um broytingarnar í dagstovnalógini verða framdar nú, tí alt ov nógvir spurningar eru alt ov ógreiðir, heldur Pedagog<br />
felagið, sum hevur heitt á Trivnaðarnevndina um at útseta ígildiskomuna av broytingunum í hálvt ella eitt ár<br />
Nevndarlimir greiddu frá felagsins<br />
sjónarmiðum. Her Laila Petersen.<br />
22 | PEDAGOGBLAÐIÐ<br />
Ein vanlukka<br />
fyri børnini<br />
-Vit eru sannførd um, at tað fer at vera ein<br />
vanlukka fyri børnini á dagstovnum okkara, um<br />
lógaruppskotið verður lagt fyri tingið og samtykt<br />
í verandi líki, og vit mæla tí til, at Almannaog<br />
Heilsumálaráðið brúkar neyðugu tíðina til,<br />
saman við námsfrøðiligum sakkunnleika, at<br />
gera eitt nøktandi lógaruppskot, sum kann<br />
tryggja øllum børnum á dagstovnum okkara<br />
tryggar og góðar umstøður.<br />
Hetta sigur <strong>Pedagogfelag</strong>ið millum<br />
annað í eini yvirlýsing frá einum leiðarafundi<br />
herfyri. <strong>Pedagogfelag</strong>ið vísir m.a. á, at fleiri<br />
kommunur eru enn ikki til reiðar at taka á seg<br />
tær broytingar, sum lógaruppskotið áleggur<br />
teimum. Dagstovnaleiðarar eru heldur ikki til<br />
reiðar og eru ikki so frægt sum hoyrdir í<br />
málinum; og hóast greið avtala er millum<br />
landsstýrið og <strong>Pedagogfelag</strong>ið um, at felagið<br />
skal vera umboðað í arbeiðsbólkum, sum<br />
skulu viðgera slík mál og lógaruppskot, er<br />
felagið higartil hildið uttanfyri.<br />
Broytingar í dagstovnalógini snúgva seg<br />
um, at børn við serligum tørvi kunnu koma<br />
á kommunalu dagstovnarnar. <strong>Pedagogfelag</strong>ið<br />
vísir staðiliga á, at felagið hevur einki sum<br />
helst ímóti, at hetta verður framt í verki, men<br />
ávarar ímóti, at tað verður framt í óðum verki. Í<br />
stuttum vísir <strong>Pedagogfelag</strong>ið í yvirlýsingini á:<br />
- at <strong>Føroya</strong> Landsstýri í skrivligari avtalu<br />
við <strong>Føroya</strong> <strong>Pedagogfelag</strong> hevur givið<br />
felagnum tilsøgn um, at felagið skuldi fáa<br />
umboð í arbeiðsbólk, sum skuldi arbeiða<br />
við tílíkum broytingum á øki felagsins<br />
- at einki umboð fyri felagið hevur verið<br />
við í arbeiðsbólkinum, sum hevur gjørt<br />
lógaruppskotið<br />
- at landsstýrismaðurin hevur brotið<br />
avtaluna millum Landsstýrið og <strong>Føroya</strong><br />
<strong>Pedagogfelag</strong><br />
- at nógvar kommunur als ikki hava førleika<br />
at átaka sær ábyrgdina av børnum við<br />
serligum tørvi<br />
- at eingin trygd er fyri, at fysisku karmarnir<br />
í teimum ymisku kommununum eru<br />
nøktandi, tá talan er um børn við serligum<br />
tørvi<br />
- at rættiliga stórur tørvur er á fólki við<br />
námsfrøðiligari útbúgving<br />
- at tørvurin á fólki við námsfrøðiligari<br />
útbúgving fer at økjast munandi, tá<br />
ábyrgdin av børnunum við serligum tørvi<br />
verður løgd út til kommunurnar<br />
- at landsins myndugleikar ikki tykjast<br />
at raðfesta námsfrøðiligu útbúgvingina<br />
hægri, hóast ætlanin er at seta í gildi<br />
lógarbroyting, sum fer at økja um tørvin á<br />
fólki við námsfrøðiligari útbúgving<br />
- at eingin trygd er fyri, at peningurin, sum<br />
kommunurnar ætlandi skulu brúka til børn<br />
við serligum tørvi, veruliga verður brúktur<br />
til hetta endamál<br />
- at peningurin, sum ætlaður er til brúka<br />
til børn við serligum tørvi, eigur at verða<br />
oyramerktur til hetta endamál<br />
- at lógin ikki allýsir hugtakið „børn við<br />
serligum tørvi“<br />
- at lógin ikki tryggjar eitt munagott eftirlit<br />
við, at kommunurnar koma at halda<br />
skyldur sínar mót vegis „børnum við<br />
serligum tørvi”<br />
- at lógaruppskotið tryggjar ikki børnum<br />
við serligum tørvi neyðuga námsfrøðiliga<br />
hjálp og stuðul<br />
- at ongar reglur tykjast at verða gjørdar um<br />
m.a. visitatión, og heldur ikki er greitt frá,<br />
hvørjar hugsanir landsstýrismaðurin hevur<br />
gjørt sær um hendan spurning<br />
- at um hetta málsøkið verður lagt út til
kommunurnar uttan neyvar fyrireikingar,<br />
so fer hetta at ganga útyvir øll børn<br />
á kommunalu dagstovnunum, tí<br />
arbeiðsbyrðan fer at økjast, uttan at<br />
vissa er fingin fyri, at talið av starvsfólki<br />
við námsfrøðiligari útbúgving verður økt<br />
samsvarandi<br />
- at Almanna- og Heilsumálaráðið ikki<br />
hevur fyrireikað starvsfólk og kommunalar<br />
myndugleikar til at yvirtaka ábyrgdina av<br />
hesum málsøki<br />
- at <strong>Føroya</strong> <strong>Pedagogfelag</strong> og limir tess<br />
ikki hava fingið høvi til saman við<br />
kommunalu felagsskapunum og teimum<br />
einstøku kommununum at fyrireika tær<br />
broytingar, sum verður ein avleiðing av<br />
lógaruppskotinum.<br />
Fundur við Trivnaðarnevndina<br />
Stovnsleiðarar hittust á Hotel Føroyum í sambandi við ætlaninar hjá landsstýrinum at broyta grein 5 í dagstovnalógini<br />
Eftir at málið hevði verið til fyrstu<br />
viðgerð í løgtinginum, var tað beint í<br />
Trivnaðarnevndina. Jarvin Feilberg Hansen,<br />
pedagogfelagsformaður, fekk staðfest av<br />
orðaskiftinum, at fleiri kommunur vóru als<br />
ikki til reiðar at átaka sær hesa uppgávu, og<br />
at sera nógvir ógreiðir spurningar eru. Fleiri<br />
tingmenn, eisini í samgonguni, vístu eisini á<br />
ymisk viðurskifti, sum als ikki greiða var á, og tí<br />
kundi okkurt bent á, at løgtingið ikki uttan víðari<br />
fór at taka undir við uppskotinum.<br />
Síðani hava umboð fyri <strong>Pedagogfelag</strong>ið<br />
havt fund við Trivnaðarnevndina, har tey hava<br />
víst á síni sjónarmið. Í fyrsta lagi at fáa útsett<br />
ígildiskomuna í hálvt ella eitt ár. M.a. var víst<br />
á, at leiðarar og starvsfólk als ikki vóru til<br />
reiðar at átaka sær hesa nýggju uppgávu.<br />
Umboðini hjá felagnum vístu eisini á, at mong<br />
sáttmálaviðurskifti enn hanga í leysum lofti.<br />
Heldur ikki er greitt, hvussu verður við teirri<br />
greiningarmiðstøð, sum skal vísa á, hvørji tilboð<br />
eru best fyri barnið í mun til serliga tørvin.<br />
- Hóast nakrir kommunustýrislimir vilja<br />
vera við, at kommunur eru til reiðar at taka á<br />
seg hesa ábyrgd, ivist eg í, um tað veruliga<br />
er so, og tí mæltu vit Trivnaðarnevndini til,<br />
at nýggjur arbeiðsbólkur verður settur, har<br />
eisini sakkunnleikin er við, at arbeiða víðari<br />
við málinum, sigur Jarvin, sum ikki ivast í, at<br />
kommunurnar ella kommunalar eindir fara at<br />
megna uppgávuna, men tað verður ikki 1.<br />
januar næsta ár.<br />
Skiltu helst boðskapin<br />
Formaðurin í <strong>Pedagogfelag</strong>num er so mikið<br />
bjartskygdur, at hann heldur seg hava varhugan<br />
av, at at limirnir í Trivnaðarnevndini skiltu<br />
boðskap felagsins og møguliga vildu fylgja<br />
ráðunum. Nevndin boðaði eisini frá, at tey fóru<br />
at kalla inn fleiri viðkomandi feløg at hoyra<br />
teirra meining. Jarvin heldur, at hóast onkur<br />
partur í samgonguni fyri ein og hvønn prís vil<br />
hava uppskotið samtykt skjótast gjørligt, setir<br />
hann sítt álit á, at meirilutin av løgtinginum letur<br />
heldur skil enn treiskni ráða.<br />
Fundarluttakararnir arbeiddu eisini í bólkum<br />
PEDAGOGBLAÐIÐ | 23
Dagstovnalógin<br />
24 | PEDAGOGBLAÐIÐ<br />
-Kommunurnar hava annars gjørt sínar<br />
viðmerkingar, og Kommunusamskipanin<br />
hevur fleiri ferðir gjørt ávegis viðmerkingar<br />
til Almanna- og Heilsumálaráðið, seinast15.<br />
november, men so vita vit einki meira, hóast<br />
vit nú eru komin væl inn í desember mánað.<br />
Eftir at málið kemur úr Trivnaðarnevndini skal<br />
tað í tingið, og hvørja lagnu tað fær har, vita<br />
vit av góðum grundum ikki, so einasta rætta<br />
er at útseta lógarbroytingina nakrar mánaðir,<br />
sigur borgarstjórin. Hon vísir á, at hetta hevur<br />
eisini nakað við skattaprosentið at gera,ikki<br />
bert hjá Vágs Kommunu, men eisini hjá<br />
teimum bygdum uttanum, sum kommunan<br />
samstarvar við á hesum økinum.<br />
Umframt dagrøkt hava tey í Vági ein<br />
dagstovn við 14 barnagarðsbørnum og 8<br />
vøggustovubørnum og har arbeiða m.o. tríggir<br />
stuðlar, hvør knýttur at sínum barni, so uttan<br />
mun til hvussu lógin sær út, verða ikki pláss<br />
fyri fleiri børnum har. Dagstovnurin heldur til í<br />
einum vanligum sethúsum, eitt sindur umbygd<br />
til endamálið, og hóast tey kundu hugsað sær<br />
ein nýggjan dagstovn bygdan til endamálið,<br />
eru ikki umstøður fyri tí enn í hvussu er.<br />
Góð broyting annars<br />
Kirsten Strøm Bech, borgarstjóri í Vági heldur, at best man vera at bíða<br />
nakrar mánaðir at seta broytingarnar av Dagstovnalógini í gildi.<br />
Ov stutt tíð<br />
og ov nógv samstundis<br />
Kirstin Strøm Bech, borgarstjóra í Vági, heldur, at skotbráið er alt ov stutt<br />
at Vágs Kommuna, og ivaleyst aðrar kommunur við, eru tilbúnar at átaka<br />
sær ætlaðu broytingarnar í Dagstovnalógini. Í skrivandi løtu var málið ikki<br />
komið úr Trivnaðarnevndini, og ógreitt var, hvørja lagnu tað fekk har.<br />
Kirstin Strøm Bech heldur tað annars vera<br />
skilagott at gera ætlaðu broytingarnar í<br />
Dagstovnalógini viðvíkjandi stuðlunum. Ein<br />
av fyrimununum er, at dagstovnaleiðarin tá<br />
eisini verður leiðari fyri stuðlarnar, og fær tá<br />
skipað arbeiðið øðrvísi. Hetta verður eisini<br />
ein fyrimunur fyri stuðulsfólkini, sum í dag ikki<br />
kunnu sigast at hava nakran leiðara yvirhøvur.<br />
Men broytingin má bara ikki gerast enn. Ov<br />
nógvir ógreiðir spurningar eru, og nógv væntar<br />
eisini í at teir góðu tankar í lógarbroytingini<br />
kunnu fylgjast upp í verki.<br />
-Hóast vit hava góð starvsfólk, er ógjørligt<br />
at lúka verandi treyt, at 2/3 av starvsfólkunum<br />
skulu vera pedagogar. Børn við serligum<br />
tørvi krevja ikki minni útbúgvið starvsfólk,<br />
og somuleiðis er mær enn ógreitt, hvør skal<br />
meta um hvør hevur serligan tørv, sigur<br />
borgarstjórin.<br />
Ov nógv samstundis<br />
Borgarstjórin í Vági vísir eisini á, at tey<br />
har suðuri júst eru um at byrja við nýggju<br />
barnaverndarskipanini og m.a. í tí sambandi<br />
eisini einari nýggjari sosialari deild, og enn<br />
er eingin leiðari settur. Hon heldur tað vera<br />
heilt natúrligt, at sosiala deildin fer at taka<br />
sær av málum viðvíkjandi dagstovnalógini,<br />
so skiligt er, at her komu ov nógvar uppgávur<br />
samstundis til eina deild, sum enn ikki er farin<br />
at virka.
Lógarbroytingar<br />
ikki til fyrimun fyri øll børn!<br />
Heðin Mortensen heldur ikki, at<br />
løgtingið bara kann samtykkja<br />
lógarbroytingar, sum heilt givið fer<br />
at seta bæði Tórshavnar Kommunu<br />
og aðrar við í eina trupla støðu, tí<br />
møguleiki ikki verður til at veita tey<br />
tilboð, ið tørvur er á.<br />
-Vit hava ein heilt nýggjan dagstovn úti í<br />
Øksnagerði, sum er bygdur til endamálið at<br />
taka ímóti børnum við serligum tørvi. Við<br />
tílíkum umstøðum og væl útbúnum starvsfólki<br />
hevur hendan royndin eydnast sera væl. Hesi<br />
børn fingu tá møguleika at koma út millum<br />
onnur børn í mennandi umhvørvi, men tørvurin<br />
er nógv størri enn tað, hesin eini stovnurin<br />
kann nøkta. Umframt hendan stovnin hava vit<br />
eisini fleiri nýggjar dagstovnar, sum við smærri<br />
broytingum eisini kunnu taka inn børn, sum<br />
hava serligan tørv, sigur Heðin Mortensen, sum<br />
tó vísir á, at tað tekur sína tíð. Hann harmast<br />
um, at landsmyndugleikarnir ongan vilja hava<br />
víst at vera við at útbyggja dagstovnar til hetta<br />
endamál. Hann heldur ikki, at løgtingið bara<br />
kann samtykkja lógarbroytingar, sum heilt givið<br />
fer at seta bæði Tórshavnar Kommunu og<br />
aðrar við í eina trupla støðu, tí møguleiki ikki<br />
verður til at veita tey tilboð, ið tørvur er á.<br />
Tvørligir landsmyndugleikar<br />
Borgarstjórin í høvuðsstaðarkommununi vísir<br />
eisini á, at talan serliga er um børn, sum hava<br />
so mikið serligan tørv, at tey ikki kunnu vera í<br />
vanligum dagstovni.<br />
-Vit hava havt eina lóggávu, sum hevur<br />
gjørt tað møguligt hjá Tórshavnar og Klaksvíkar<br />
kommunu at seta starvsfólk at greiða hesa<br />
uppgávu. Fyri at ansa hesum børnum, sum<br />
krevja munandi meira enn onnur, keyptu vit<br />
eini sera vælegnað sethús til stovn fyri børn við<br />
heilt serligum tørvi. Vit hildu, at tað var munandi<br />
bíligari rakstrarliga og harafturat munandi betri<br />
fyri børnini, at tey kundu koma á ein tílíkan<br />
stovn, heldur enn at hvørt barnið hevði sín<br />
stuðul í heiminum. Vit heittu á myndugleikarnar<br />
um at nýta játtanina til stuðulsfólkini til stovnin<br />
hjá kommununi, soleðis at landið og kommunan<br />
í felag kundu veita hetta tilboð, men har var eitt<br />
greitt nei. Heldur ikki eru landsmyndugleikarnir<br />
sinnaðir at koma við uppskoti til lógarbroyting<br />
fyri at náa hesum.<br />
Ásannandi at øll børn – eisini tey, ið hava<br />
so serligan tørv, at tey ikki kunnu integrerast á<br />
vanligu stovnunum, og tí hoyra landinum ella<br />
Almannastovuni til – hava tørv á at umgangast<br />
onnur børn, skulu tey mennast og trívast,<br />
buðu vit landsmyndugleikunum, at teir kundu<br />
Dagstovnalógin<br />
Hóast Tórshavnar Kommuna er væl fyri við dagstovnum, harav<br />
ein beinleiðis er ætlaður børnum við heilt serligum tørvi, vísir<br />
Heðin Mortensen, borgarstjóri, á at ætlaðu broytingarnar í<br />
dagstovnalógini, forsorgarlógini og barnaverndarlógini ikki eru til<br />
frama fyri hesi børnini, tí einki stovnstilboð verður til tey.<br />
keypa stovnin frá okkum til sama endamál,<br />
soleiðis at landið stovnsetir stovnin sambært<br />
galdandi lóg. Men tað vildu tey heldur ikki,<br />
sigur Heðin Mortensen, sum eisini spurdi<br />
somu myndugleikar um, hvørjar ætlanir teir<br />
hava sjálvir, tá teir ikki vildu vera saman við<br />
kommununni. Men tað svarið var eins neiligt<br />
sum alt annað, og myndugleikarnir kunnu ikki<br />
vísa á ítøkiligar ætlanir á økinum.<br />
- Øll vita vit, hvussu stórur tørvurin er á<br />
tílíkum stovnum, og tí er tað syndarligt at uppliva,<br />
hvussu lítlan áhuga landsmyndugleikarnir hava<br />
at loysa trupulleikan. Vit standa nú við einum<br />
stovni, útbúnum starvsfólki, ætlaður til børn við<br />
heilt serligum tørvi, sum vit ikki kunnu brúka til<br />
ætlaða endamálið, og sum vit tí umhugsa at<br />
brúka til eina vanliga vøggustovu. Tað ber ikki<br />
til hjá landinum bert at regulera, hvørjar skyldur<br />
skulu hoyra landinum ella kommununum til,<br />
men síðani ikki vilja vísa vilja og taka ábyrgd<br />
av egnum skyldum og veita borgarunum tey<br />
tilboð, ið tørvur er á, sigur borgarstjórin í<br />
Tórshavnar Kommunu. Tá loysnin neyvan kann<br />
verða, at børn við heilt serligum tørvi ongantíð<br />
koma í samband við børn, ið eru á vanligum<br />
dagstovnum o.l. er ilt at skilja, hví landið ikki er<br />
sinnað at finna loysnir saman við kommununi<br />
á hesum viðkvæma øki. Borgarstjórin ásannar<br />
tí, at ætlaðu lógarbroytingarnar á ongan hátt<br />
hjálpa hesum børnunum, og greitt er, at við<br />
broytingunum kann kommunan tíverri ikki veita<br />
børnunum nakað tilboð, hóast bæði vilji, fígging<br />
og umstøðurnar annars eru til hetta.<br />
PEDAGOGBLAÐIÐ | 25
<strong>Føroya</strong> Kommunufelag<br />
Tilmælið frá <strong>Føroya</strong> Kommunufelag er púra<br />
greitt, og mælir frá at uppskotið verður borið<br />
niðan í Løgtingið í verandi líki. Almanna- og<br />
Heilsumálaráðið og Mentamálaráðið kundu, í<br />
samstarvi við kommunufeløgini og MBF hildið<br />
áfram við arbeiðinum at gera eina heildarætlan<br />
fyri sernámsfrøðiliga økið í Føroyum, sigur<br />
Kommunufelagið, sum m.a.vísir á, at trupulleikin<br />
viðvíkjandi útgreining er als ikki loystur við<br />
fyriliggjandi uppskoti. <strong>Føroya</strong> Kommunufelag<br />
sigur, at sambært uppskotið um broyting<br />
av dagstovnalógini er tað kommunan, sum<br />
fær yvirskipaðu ábyrgdina av at tørvurin hjá<br />
barninum verður útgreinaður. Hendan førleika<br />
hava flestu kommunur ikki í dag, og skotbráið<br />
1. januar 2006 er alt ov stutt til at kommunurnar<br />
kunnu tillutað sær hendan førleika.<br />
Kommunusamskipan <strong>Føroya</strong><br />
Skulu kommunurnar taka við stuðulsøkinum<br />
fyri brekað børn, sum í dag eru í ansing á<br />
kommunalu stovnunum, er tað ein avgjørd<br />
fortreyt, at peningur fylgir við, og tað eigur at<br />
verða gjørt á ein gjøgnumskygdan hátt, soleiðis<br />
at borgararnir ikki ivast í, hví kommunuskatturin<br />
hækkar, sigur Kommunusamskipanin. Felagið<br />
heldur, at tað er serstakliga óheppið, um<br />
Almannastovan einvíst skal siga kommununi,<br />
um eitt barn skal hava tilboð, ið kommunan<br />
ella landið skal rinda. Kommunusamskipanin<br />
heldur tað var rímiligt, at kommunurnar fáa<br />
møguleika at kæra avgerðir hjá Almannastovuni<br />
fyri landsstýrismannin.<br />
Meginfelag teirra brekaðu í Føroyum<br />
Felagið fegnast um at børn við serligum tørvi nú<br />
fáa sama rætt um tilboð til dagstovn og dagrøkt<br />
sum onnur børn, og somuleiðis at heimildin hjá<br />
26 | PEDAGOGBLAÐIÐ<br />
Dagstovnalógin<br />
Grein 5<br />
viðmerkingar<br />
Uppskotið at broyta grein 5 í dagstovnalógini hevur verið til hoyringar hjá ymiskum<br />
viðkomandi feløgum. Her eru nøkur brot úr nøkrum av tilmælunum<br />
hesum børnum verður tikin við sum ein partur<br />
í dagstovnalógini. MBF er sera ivasamt um, at<br />
lagt verður upp til at kommunurnar skulu átaka<br />
sær fíggjarligu ábyrgdina av eykaútreiðslum,<br />
ið standast av sertørvinum hjá børnum við<br />
serligum tørvi. Hetta tí at kommunurnar eru<br />
ymiskar í stødd, og misjavnt er hvussu mong<br />
børn hava serligan tørv í kommununi. Vandi<br />
er tí fyri at tilboðini verða ymisk frá einari<br />
kommunu til aðra. Almannastovan hevur<br />
endaligan avgerðarmyndugleika í trætum<br />
millum kommunur og Almannastovuna, verður<br />
sagt í uppskotinum. MBF heldur, at her eigur<br />
at vera ein annar kærumøguleiki. MBF vísir<br />
á, at landsskatturin landsskatturin skal lækka fyri at fíggja<br />
møguligum meirútreiðslum hjá kommununum.<br />
Í tí sambandi ivast MBF um hvør trygd verður<br />
fyri at kommunurnar marka peningin til<br />
meirútreiðslur í sambandi við børn við serligum<br />
tørvi.<br />
Javni<br />
Eins og MBF fegnast eisini Javni um, at<br />
børn við serligum tørvi hava rætt til pláss á<br />
dagstovni á jøvnum føti við onnur børn. Javni<br />
heldur tað vera átroðkandi neyðugt, at ásett<br />
verður, at kommunurnar hava skyldu til at økja<br />
starvsfólkaorkuna, eftir hvat sernámsfrøðiligi<br />
førleikin metir neyðugt. Javni vísir eisini til<br />
serligu viðmerkingarnar til uppskotið, har m.a.<br />
verður nevnt, at landið skal bjóða børnum við<br />
heilt serligum tørvi pláss á landsstovni, ella<br />
seta stuðulsfólk. Javni ger vart við, at felagnum<br />
kunnugt er bara tilhaldið Rók á Saltnesi at<br />
meta sum slíkur landsstovnur. Tørvur er tí<br />
á fleiri tílíkum stovnum aðrastaðni. At seta<br />
ófaklærd stuðulsfólk at taka sær av børnum<br />
við so serligum tørvi er at meta sum ein<br />
neyðloysn, sigur felagið. Annars saknar Javni í<br />
uppskotinum, at víst verður á greiningarmiðstøð<br />
og serstovur, sum Mentamálaráðið arbeiðir við<br />
at seta í verk. Meira samstarv millum Ráðini<br />
hevði verið ynskiligt, sigur Javni m.a. í sínum<br />
viðmerkingum.<br />
Mentamálaráðið<br />
heldur í sínum viðmerkingum tað vera óheppið<br />
at býta børn við serligum tørvi upp í tveir<br />
bólkar, tí ein tílík skipan er torfør at umsita.<br />
Tað verður eitt stórt gráøki, tí ilt er at vita, nær<br />
barnið skal hava eitt tilboð frá kommununi,<br />
ella eitt tilboð frá landinum. Ráðið vísir á, at í<br />
Danmark hava tey í nógv ár havt eina líknandi<br />
skipan, og har hevur tað víst seg at vera trupult<br />
at greina, hvat stykkið í lógini, tað einstaka<br />
barnið hoyrir undir.<br />
Innlendismálaráðið<br />
Lógarteksturin átti at verið meiri útgreinaður fyri<br />
at sleppast kann undan ov nógvum ivamálum,<br />
og viðmerkingar í støðum eru heldur fløktar<br />
heldur Innlendismálaráðið í viðmerkingum<br />
sínum. Hvussu og hvør staðfestir serliga<br />
tørvin átti at verið neyvari lýst og ásett.<br />
Samstundis kann tað eisini tykjast óheppið, at<br />
Almannastovan bæði skal ráðgeva og viðgera<br />
mál um serliga stóran tørv, samstundis sum tað<br />
verður ásett, at Almannastovan er endaligur<br />
av gerðarmyndugleiki. Innlendismálaráðið<br />
heldur eisini, at fíggjarligu avleiðingarnar fyri<br />
kommunurnar kundu verið meiri útgreinaðar,<br />
og heldur eisini, at uppgávu- og ábyrgdarbýti<br />
millum land og kommunur á hesum øki kann<br />
framhaldandi koma at vera ógreitt við hesum<br />
uppskoti.
Pedagogur til<br />
Dagrøktarskipanina<br />
í Klaksvíkar Kommunu<br />
A V L O Y S A R A S T A R V<br />
Klaksvíkar Kommuna søkir eftir pedagogi til<br />
Dagrøktarskipanina. Skipanin er ein partur av Sosialu Deild<br />
hjá Klaksvíkar Kommunu og hevur skrivstovu á 2. hædd, har<br />
sum sosialu deild húsast.<br />
Í skipanini, sum er normerað til 120 børn, starvast 29<br />
dagrøktarir og 3 pedagogar, harav ein er leiðarin.<br />
Arbeiðsuppgávurnar eru m.a.:<br />
Við tilvísing til leiðaran av Dagrøktarskipanini, at<br />
- Samskipa virksemið í spælistovuni<br />
- Vitja dagrøktarheimini regluliga<br />
- Ráðgeva og vegleiða dagrøktarum og foreldrum í<br />
pedagogiskum og uppalingarligum spurningum.<br />
Vit ynskja, at tú:<br />
- Ert útbúgvin pedagogur<br />
- Hevur royndir innan dagstovnaøkið<br />
- Kann arbeiða sjálvstøðugt<br />
- Ert virkin, røkin og hevur lætt við at samstarva<br />
- At tú hevur hug og áræði at skapa umstøður har<br />
børnini gleðast, trívast og mennast.<br />
Seturnarviðurskifti:<br />
Talan er um eitt avloysarastarv, sum er at seta frá 1. januar<br />
2006 (ella skjótast tilber) til 15. juli 2006. Arbeiðstíðin<br />
er 25 tímar um vikuna. Løn og seturnarviðurskifti eru<br />
sambært sáttmála millum <strong>Pedagogfelag</strong>ið og Kommunala<br />
Arbeiðsgevarafelag <strong>Føroya</strong>.<br />
Meir fæst at vita við at venda sær til Sigrun Vágstún,<br />
dagrøktarleiðara á tlf. 41 00 00.<br />
Umsókn saman við viðmælum og upplýsingum um útbúgving<br />
og royndir, skulu sendast til Klaksvíkar Kommunu, Postboks<br />
2, 700 Klaksvík í seinasta lagi tann 30. desember 2005.<br />
<strong>Føroya</strong> <strong>Pedagogfelag</strong><br />
ynskir øllum<br />
eini gledilig jól<br />
og gott nyggjár<br />
PEDAGOGBLAÐIÐ | 27