Manual mbi Identitetin dhe Ideologjine e Partive Politike.pdf

Manual mbi Identitetin 

dhe Ideologjinë e 

Partive Politike 

Instituti Demokratik Amerikan për Çështjet 

Ndërkombëtare 

Washington, D.C. 

Mars 2008

Instituti Demokratik Amerikan për Çështjet Ndërkombëtare (NDI) është një organizatë jofitimprurëse 

që punon për përforcimin dhe përhapjen e demokracisë në mbarë botën. Me ekspertë 

vullnetarë nga e gjithë bota, NDI ofron asistencë praktike për liderë në shoqërinë civile dhe në partitë 

politike duke promovuar vlerat, praktikat dhe institucionet demokratike. NDI punon në çdo rajon të 

botës për të ndërtuar organizata politike dhe civile, për të siguruar zgjedhjet dhe për të nxitur 

pjesëmarrjen qytetare, transparencën dhe përgjegjshmërinë në qeveri. 

Copyright © National Democratic Institute for International Affairs (NDI)2008. Të gjitha të 

drejtat e rezervuara. Pjesët e këtij punimi mund të përdoren ose të përkthehen për qëllime jo 

fitimprurëse, ku NDI të njihet si burim i materialit dhe t’i dërgohen kopje të përkthimit. 

FALENDERIME 

NDI e hartoi këtë manual me mbështetjen financiare të Ndihmës Amerikane për Demokraci 

(NED) sipas kushteve të Grantit Bazë të NED 2007-329 LL. Opinionet e shprehura në këtë 

manual janë të autorëve dhe nuk reflektojnë këndvështrimet e NED. 

Ky manual mbi identitetin e partive politike u hartua përmes një studimi, kërkimi dhe pune në grup 

nga anëtarët e ekipit të Iniciativës të Partive Politike Rajonale, pjesë e programit të NDI në Evropën 

Qendrore dhe Lindore dhe nga ekipi i NDI-së që punon me Partitë Politike, përfshirë këtu punën e 

Ana Radicevic, Oficere Programi CEE; Katharine Aha, CEE Asistente Projekti; Meredith Katz, 

Asistente Programi të Partive Politike; dhe Natalie Hill, Asistente Programi e CEE. Të gjitha palët e 

përfshira shprehin mirënjohje të gjithë atyre që rishqyrtuan dokumentin gjatë përgatitjes. 

2

Tabela e 

Përmbajtjes 

Hyrje: Manual mbi Ideologjinë dhe Identitetin e Partive 

Politike...................................................6 

Përmbledhje: Tre Sektorë të Ideologjisë dhe Identitetit...................……………....………..7 

Spektri Politik dhe ekonomik i Identitetit Politik …………......…...............………....…….…......8 

A është Partia ime Social Demokrate? 9 

Pyetësor……………10 

Çfarë do të thotë të jesh Socialdemokrat 

Historia dhe Formimi i Ideologjisë së Partisë ...………...……...……11 

Grafik Krahasues i Politikave Socialdemokrate, Socialiste dhe Komuniste...……...12 

Grafik i Politikave të Përbashkëta Socialdemokrate……….….....……...…....……...13 

Kritika mbi Partitë Socialdemokrate.......................………………....………………14 

Internacionalja Socialiste (SI) .....…………………...…………………………………….……15 

Partia e Socialistëve Evropian (PES) ………..……………...……………………………..…...16 

Unioni Internacional i Forumit Rinor Socialist(IUSY) …..……………...………………...….…..17 

Friedrich Ebert Stiftung dhe Fondacione të tjera të Partisë Socialdemokrate...…………….......18 

Grupe Internacionale Socialdemokrate në Internet………………………………............….19 

A është Partia ime e Qendrës së Djathtë? 21 

Pyetësor……………22 

Çfarë do të thotë të jesh një Parti e Qendrës së Djathtë 

Historia dhe Formimi i Ideologjisë së Partisë……….………..……23 

Grafik Krahasues i Politikave Demokristiane dhe atyre Konservatore………....….24 

Grafik i Politikave të Përbashkëta të Qendrës së Djathtë………..……...……....…..25 

Kritikat mbi Partitë e Qendrës së Djathtë …………………..……………...……...26 

Internacionalja Demokristiane(CDI)………....……...……..........……………...………….27 

Partia Popullore Evropiane (EPP) ……………………...…………………….………………28 

Forumi Rinor i Partisë Popullore Evropiane (YEPP)…………..………………………………..29 

Unioni Demokrat Internacional (IDU) ………………………...………………………...……30 

Unioni Demokrat i Afrikës (DUA) ………………………...…………………………....…...31 

Konrad Adenaeur Stiftung dhe Fondacione të tjera të Partive të Qendrës së Djathtë ……....…32 

Grupe Internacionale të Qendrës së Djathë në Internet .....….……………………….......33 

A është Partia ime Liberale? 35 

Pyetësor……….....36 

Çfarë do të thotë të jesh Liberal 

Historia dhe Formimi i Ideologjisë së Partisë .........…...……...……37 

Grafik Krahasues i Formave të Ndryshme të Liberalizmit ..……………...…....…38 

Grafik i Politikave të Përbashkëta Liberale ………………….......………….…...…39 

Kritika mbi Partitë Liberale ………….....................……………………….........…..40 

Faqe 

3

Internacionalja Liberale (LI) ……………………...……………………....…………………..41 

Liberal Demokratët Evropian dhe Partia Reformatore (ELDR)………………...….…………...42 

Aleanca Liberal Demokrate (ALDE)…………………...………………………...…….…….43 

Këshilli i Liberalëve dhe Demokratëve Aziatik (CALD)…...……...………………………...……44 

Federata Internacionale e Forumit Rinor Liberal (IFLY) ………..………...………..……………45 

Friedrich Naumann Stiftung dhe Fondacione të tjera të Partive Liberale ……….........………...46 

Grupi Internacional Liberal në Internet………..….……….…………………...……...…47 

Burime për të Krijuar Marrëdhënie me Partitë me Ideologji të Njëjta ....……………….….49 

Çfarë janë Partitë Internacionale?.....................................................................................................50 

Parlamenti Evropian dhe Grupet Partiake…………….. ..................………………...……...51 

Fondacionet Kryesore të Partive Politike .........……………………………………...…….52 

Shtojcë: Instituti Demokrat Amerikan dhe Zhvillimi i Partive Politike……...……………....53 

Instituti Demokratik Amerikan ………………………………………….................................54 

NDI dhe Zhvillimi i Partive Politike …………………………………………...................55 

Ekipi i Evropës Qendrore dhe Lindore i NDI .......……………………………….............56 

Iniciativa Rajonale e Partive Politike e NDI…………………………………..……….......57 

Iniciative Rajonale Partiake: Fondacionet Politike dhe Qendrat e Trajnimit …...….……...58 

Shënime………………...…...……………………………..………………………...……….....59 

Bibliografia .………………………...……………………………..………………………...….61 

4

Sfondi: 

Identiteti i Partive 

Politike 

5

Manual mbi Identitetin dhe 

Ideologjinë e Partive Politike 

Zhvillimi i Partive Politike dhe i Iniciativës Politik-bërëse, pjesë e programit të Evropës Qendrore 

dhe Lindore, me fonde nga Ndihma Amerikane për Demokraci (NED), ka hartuar këtë manual si 

një mjet për të bërë më të qartë identitetin politik dhe mënyrat se si ideologjitë reflektojnë vlerat e 

përbashkëta. Duke njohur rëndësinë e garës në sistemet demokratike, manuali nuk advokon për një 

ideologji mbi tjetrën, por kërkon që të ofrojë një sfond ideologjik dhe të paraqesë pozicione politike 

të drejtuara nga vlerat përmes së cilave partitë nga i gjithë spektri politik mund të miratojnë 

platforma politike të informuara më parë. Ky manual nuk është thjesht një mbledhje e punës 

akademike mbi identitetin politik, por shërben për përdorim praktik dhe direkt nga anëtarët e 

partive politike apo aktivistët politik. 

Nëpërmjet përdorimit të metodave interaktive siç janë pyetësorët mbi identitetin, manuali shpjegon 

karakteristika të rëndësishme të tre ideologjive kryesore: socialdemokrate, të qendrës së djathë dhe 

liberale. Grafikët krahasues të nëngrupeve ideologjike ndihmojnë për të përcaktuar se në cilin spektër 

politik bën pjesë një individ apo parti, dhe grafikët mbi kritikat ideologjike dhe kundërshtimet ndaj 

tyre ofrojnë mjetet kryesore për të mbrojtur besimet e individit. Janë këto përbërës të manualit që 

kanë synim të shpjegojnë cilat janë ata elementë që dallojnë një parti apo ideologji nga njëra-tjetra, 

dhe kjo është veçanërisht e rëndësishme në situata politike ku fokusi është larg politikë-bërjes. 

Përveç diskutimit mbi çështjet që përcaktojnë një ideologji të veçantë, manuali ofron informacion 

mbi partitë internacionale, grupet partiake Evropiane, fondacionet politike dhe organizata nënpartiake 

që mbrojnë vlerat e secilës ideologji. Anëtarët e një partie internacionale apo një grupi 

partiak në Parlamentin Evropian përshtatin politikat e tyre me ato të organizatave më të mëdha, 

duke siguruar që ato të kenë vlera të njëjta. Institutet dhe Fondacionet Individuale Partiake krijojnë 

forume të brendshme për procese transparente dhe të hapura të zhvillimit të politikave dhe të 

informojnë anëtarët e partisë mbi identitetin, vlerat dhe pozicionet politike. Partitë politike që 

kërkojnë të krijojnë apo të përmirësojnë institutet apo fondacionet e tyre mund ta përdorin këtë 

manual për të gjetur shembuj të organizatave të suksesshme në Evropë dhe në mbarë botën. 

Organizatat nën-partiake që targetojnë një grup specifik, siç janë të rinjtë, janë mekanizma efektivë 

për të rritur përfshirjen politike, veçanërisht për ata që shpesh janë të neglizhuar. 

Ky manual shërben si një pikënisje për partitë dhe individët për të harmonizuar besimet e tyre me 

linjën e ideologjisë politike. Identiteti politik i përcaktuar qartë shërben për të përforcuar partitë 

politike përmes kontributit të tij duke mbështetur partitë bazuar në vlerat e përbashkëta. Partitë 

Politike të mëdha me platforma politike proaktive janë më të afta të marrin role lidershipi në 

qeverisje dhe të sigurojnë qëndrueshmëri të zhvillimit demokratik në vendin e tyre, gjithashtu dhe 

në rajonin e tyre. 

6

Tre Sektorët e Ideologjisë dhe Identitetit 

Socialdemokratët 

Demokracia sociale doli si një forcë e fuqishme në fillim të shekullit 20, duke u bazuar në 

filozofinë e Karl Marksit. Marksi, i cili shkroi në fund të viteve 1800, theksonte se kapitalizmi 

rezultoi në shfrytëzimin e klasës punëtore nga ata që zotëronin mjetet industriale. Marksi 

parashikoi që kjo do të rezultonte në një revolucion nga proletariati, duke vendosur një sistem 

ekonomik dhe shoqëror komunal . Socialistët reformistë në fillim të shekullit 20, të cilët më vonë 

do të ktheheshin në social demokratë, besonin se reforma brenda sistemit kapitalist, më tepër sesa 

revolucioni, do të formonin më mirë një shoqëri demokratike të qëndrueshme. Në vitin 1920, 

partia socialdemokrate në Suedi u bë partia e parë kryesore e këtij lloji në Evropë që erdhi në 

pushtet përmes zgjedhjeve, duke implementuar disa politika për përmirësimin e kushteve të jetesës 

të zgjedhësve të saj. Ekonomia Suedeze u rimëkëmb nga Depresioni i Madh duke fuqizuar këto 

mekanizma, të cilët bënë që kombet e tjera të ndërmerrnin të njëjtat hapa. Sot, socialdemokratët 

vazhdojnë të ndjekin platforma të ngjashme dhe e mendojnë shpërndarjen e pasurisë përmes 

taksimeve dhe mirëqenien si një parim të drejtësisë shoqërore. 

Qendra e Djathtë 

Lëvizja e Qendrës së Djathtë, apo konservatore, e kishte nismën nga ata që ishin kundër 

Revolucionit Francez dhe përmbysën monarkinë në Francë. Edmond Burke, një politikan britanik, 

ishte një nga liderët e parë të lëvizjes konservatore. Ai mbështeti Revolucionin Amerikan sepse ish 

kolonitë britanike kishin krijuar tradita dhe një sistem shoqëror të tyre ndryshe nga ai britanik. 

Megjithatë, ai e pa Revolucionin Francez si një shkatërrim të ideve dhe parimeve bazuar në fe, 

traditë dhe aristokraci. Gjatë kohës, partitë konservatore përfshinë çështjet shoqërore dhe ekonomike 

në platformat e tyre duke i dhënë gjithashtu rëndësi institucioneve të formuara. Gjatë vitit 1970, 

konservatorët mbajtën qëndrim kundër përfshirjes së qeverisë në ekonomi dhe kishin mendimin që 

degradimi shoqëror është rezultat i politikave të mirëqenies shoqërore, që redukton përgjegjësinë e 

individëve mbi jetët e tyre. Ideologjia e Qendrës së djathtë ndahet në dy familje partiake në ditët e 

sotme: Demokristianët dhe konservatorët. Ndryshe nga homologët konservator, Demokristianët 

përkrahin më shumë rrjetet e sigurisë shoqërore dhe promovojnë institutet jo-qeveritare, siç është 

kisha, për të ofruar shërbime shoqërore. 

Liberalët 

Ideologjia e liberalëve i ka rrënjët në luftën për më shumë të drejta individuale brenda kuadrit të 

monarkisë. Filozofët politikë si John Locke shfaqën ide revolucionare, duke shprehur idenë se 

individët e lirë janë baza për një shoqëri të qëndrueshme dhe që qeveria ekziston për të mbrojtur të 

drejtat e qenësishme të individëve. Lëvizjet e liberalëve në Evropë gjatë fundit të shekullit 18 dhe 

fillimit të shekullit 19 për të nxitur një demokraci përfaqësuese bënë thirrje për përhapjen e 

liberalizmit ekonomik, të udhëhequr nga Adam Smith. Smith u shpreh kundër ndërhyrjes së qeverisë 

në ekonomi dhe treg, dhe mendonte se “dora e padukshme” e ekonomisë do të zgjidhte vet çdo 

problem. Pavarësisht nga eksperienca që uli popullaritetin gjatë dy luftërave botërore dhe 

Depresionit të Madh, liberalizmi e rifitoi forcën, duke promovuar një rol të limituar të qeverisë në 

dispozitat e shërbimeve shoqërore. Për shembull, platforma liberale nxit privatizimin e kujdesit 

shëndetësor dhe sektorëve të tjerë publik. Liberalizmi mund të përcaktohet ndryshe bazuar në disa 

kategori që janë: politike, ekonomike, shoqërore dhe kulturore. Liberalet modernë Evropianë i 

mbahen idesë se roli i qeverisë duhet të reduktohet dhe se ekonomia duhet të decentralizohet. 

7

ç 

ë 

s h 

t 

je 

Progresiv 

s Moderuar 

o 

c 

i 

a 

le 

Tradicional 

Komunistët 

Alfred Gusenbauer 

Austria SDP 

Spektri i Identitetit Politik 

Socialdemokratët 

Barriera 

mbrojtëse 

tregu 

Zoti në 

Kushtetutën 

e BE 

Turqia në BE 

Kristian 

Demokratë 

Taksa 

Mjedisore 

Angela Merkel 

CDU, Gjermani 

Ligjet për 

emigrantët 

Konservatorët 

Nuk ka fonde për 

studime bazë 

Liberalët 

Konservator 

Liberalët 

Janez Janša 

Slloven DS 

Tregu i lirë 

Konservatorët 

Liberal 

Kontroll i plotë qeveritar Disa rregullime qeveritare Nuk ka ndërhyrje të qeverisë 

Çështjet Ekonomike

Pjesa I: 

A është partia ime 

Socialdemokrate?

A është partia ime Socialdemokrate? 

Pyetësor mbi Drejtimin Politik: Përgjigjuni pyetjeve të mëposhtme me “Po” nëse jeni 

dakord me fjalinë dhe “Jo” nëse nuk jeni dakord. Bëj një përmbledhje të përgjigjeve 

“Po” në fund. 

Qeveria duhet të rregullojë industrinë në mënyrë që të mbrojë të drejtat e 

forcës punëtore, kështu ata të kenë mundësi të punojë në orare dhe me rroga 

të përshtatshme. 

Institucionet financiare ndërkombëtare duhet të bëhen më demokratike, 

transparente dhe të hapura për pjesëmarrjen e lirë të të gjitha vendeve. 

Turqia mund të jetë pjesë e BE-së nëse ajo plotëson kriteret e të drejtave 

të njeriut dhe të demokracisë. 

Një sistem progresiv i taksave mbi të ardhurat, ku të pasurit kontribuojnë 

proporcionalisht më shumë se ata me të ardhura më të ulëta, është një nga gurët e 

themelit për shoqërinë moderne. 

Qeveria duhet të financojë kërkimet për burime energjie alternative dhe të 

qëndrueshme si dhe të nxisë për zbatimin e Protokollit të Kiotos. 

Të paraqesë një sistem qëndrimi pune në mbarë BE-në për punonjësit me 

kualifikime të larta nga e gjithë bota. 

Qeveria duhet të bëjë të mundur mbulimin e kujdesit shëndetësor ose të 

subvencionojë sigurimet shëndetësore për mbulim më të gjerë për të gjithë 

qytetarët. 

Tregu i lirë duhet të zëvendësohet nga Tregtia e ndershme, në mënyrë që të mbrohet 

siguria për punën, të parandalohen problemet humanitare jashtë vendit dhe të 

parandalohen dëmtimet mjedisore. 

Deri sa të vendosen kushte të forta, BE-ja duhet të mbështesë 

financiarisht kërkimet mbi embrionet e njeriut. 

Zoti nuk duhet të përmendet në Kushtetutën e Bashkimit Evropian. 

A keni 6 ose më shumë përgjigje “Po”? 

Lexoni këtë paragraf – ju mund të jeni një 

Socialdemokrat 

PO JO 

10

Historia dhe Formimi i Ideologjisë së Partisë 

“Ne mund të themi që demokracia sociale është më shumë demokraci dhe më pak socializëm. Një socialdemokrat 

beson se një grup mekanizmash të ndershëm dhe të arsyeshëm për prezantimin elektoral nuk janë të mjaftueshëm për 

të kualifikuar një shoqëri si vërtetë demokratike. Demokracia e vërtetë varet në krijimin e një rrjeti të fuqishëm 

egalitar të marrëdhënieve shoqërore.” 

(Enciklopedia e Demokracisë) 

Ideologjia socialdemokrate bazohet në filozofinë e socializmit të paraqitur nga Karl 

Marks në fund të viteve 1800. Vlerësimi ekonomik i Marksit për kapitalizmin nxori 

përfundimin se kapitalizmi i dha mundësinë zotëruesve të industrive të shfrytëzojnë 

krahun e punës duke nxjerrë vlerën e shtuar të prodhimit në mënyrë që të sillte 

përfitime. Vetë Marksi nuk ishte një ithtar i komunizmit si një sistem i zbatueshëm 

ekonomik apo politik. Ai mori me mend se progresi i sistemeve ekonomike 

industriale që shfrytëzonin krahun e punës do të rezultonte në një revolucion të 

udhëhequr nga klasa punëtore, duke çuar në një sistem ekonomik dhe shoqëror 

bazuar në një zotërim komunal të prodhimeve ekonomike. 

Karl Marx 

Përkrahësit e filozofisë së Marksit në fillim të shekullit 20 ishin të idesë se revolucioni shoqëror ishte i 

nevojshëm për të larguar pushtetin nga duart e kapitalistëve dhe t’ia linin në dorë të klasës punëtore. 

Socialistët reformatorë u shfaqën gjatë kësaj periudhe dhe besonin që reforma brenda sistemit kapitalist 

ishte rruga drejt socializmit dhe demokracisë më tepër se sa organizimi i një 

Figura të Shquara: 

Eduard Bernstein (1850 – 1932) 

Eduard Bernstein ishte një socialist 

Gjerman i cili drejtoi shkëputjen 

nga socializmi revolucionar në 

fillim të shekullit 20 duke thënë 

se shkëputja nga kapitalizmi ishte 

e panevojshme dhe baza e 

revolucionit mund të 

neutralizohej duke rritur të 

drejtat dhe mbrojtjen e 

punëtorëve brenda sistemit 

kapitalist. Bernstein filloi diskutimin 

duke ndërmarrë politika socialiste me mjete 

demokratike. 

revolucioni dhe heqja e sistemit kapitalist. 

Socialdemokratët që dolën nga ky krah reformator 

mbështetën implementimin e parimeve demokratike brenda 

sistemit kapitalist dhe demokratik. Pas Luftës së Parë 

Botërore dhe revolucionit Rus në vitin 1917, pjesa më e 

madhe e social demokratëve iu bashkua socializmit jorevolucionar 

dhe advokoi brenda sistemeve ekzistuese 

ekonomike dhe politike për shtetëzimin e bizneseve të 

mëdha, vendosjen e programeve të shërbimit social siç është 

edukimi publik, kujdesi shëndetësor, dhe implementimi i një 

statusi të mirëqenies me taksë progresive. 

Partia socialdemokrate në Suedi u bë partia e parë kryesore e llojit të saj në Evropë që erdhi në pushtet 

përmes zgjedhjeve në vitin 1920. Social demokratët suedez implementuan disa politika për të përmirësuar 

kushtet e jetesës së zgjedhësve të saj, që përfshinin: sigurimin e strehimit publik, uljen e papunësisë, pagat 

minimale, taksat mbi të ardhurat dhe trashëgiminë dhe pensionet për të moshuarit. Qeveria i çoi këto politika 

sociale në një nivel tjetër pasi Depresioni i Madh goditi Evropën në vitin 1930, duke ofruar punësim publik 

në qeveri atyre që kishin humbur vendet e punës. Kjo rindezi ekonominë e shkatërruar. Më vonë, Presidenti i 

Shteteve të Bashkuara Franklin D. Roosvelt miratoi politika të ngjashme, duke rritur shpenzimet publike mbi 

programe shoqërore dhe në zhvillimin e infrastrukturës për të futur kapitalin në ekonomi në mënyrë që të 

rriste prodhimin dhe të nxirrte vendin nga depresioni. 

Socialdemokratët sot vazhdojnë të ndjekin platforma të ngjashme, duke parë vlera në dispozitat e shërbimeve 

publike, siç janë rrugët, urat, edukimi, kujdesi shëndetësor dhe duke konsideruar rishpërndarjen e pasurisë 

përmes taksimeve dhe statusin e mirëqenies një parim të drejtësisë sociale. 

11

Karakteristikat Kryesore të Ideologjive të Socialdemokratëve, 

Socialistëve dhe Komunistëve 

Burime të marra pjesërisht nga Modele të Demokracisë, David 

Held. 

Socialdemokracia Socializmi Komunizmi 

Qeverisje Punët Publike implementohen 

nga liderët e zgjedhur në një 

sistem demokratik. 

Zgjedhje 

apo 

përzgjedhje 

Nëpunësit qeveritar i 

nënshtrohen zgjedhjeve të 

shpeshta, mandatohen nga 

komuniteti 

rikandidojnë. 

i tyre dhe 

Shteti Është e nevojshme një shtet i 

fortë për të rregulluar 

programet për shpërndarjen 

shoqërore dhe ekonomike. 

Ekonomia Kapitalizmi funksionon me një 

sistem të qëndrueshëm të 

shpërndarjes së pasurisë dhe 

shërbimeve sociale. 

Klasa 

punëtore 

Unitet i klasave punëtore, 

përmes sindikatave dhe 

kooperativave. 

Revolucioni Kapitalizmi është funksional, 

nuk ka nevojë për revolucion. 

Programet 

Sociale 

Programet e sigurisë shoqërore 

ofrojnë një status mirëqenieje 

duke rishpërndarë të ardhurat 

për ulur varfërinë dhe për të 

ofruar një “rrjet të sigurt”për të 

sëmurët, të papunët apo 

pensionistët. 

Punët publike rregullohen 

nga një sistem hierarkik 

këshillash, nga ai lokal, në 

rajonal dhe kombëtar. 

Nëpunësit e këshillave 

zgjidhen gjatë procesit të 

zgjedhjeve lokale. 

Integrim progresiv i shtetit 

dhe shoqërisë. 

Të gjitha pagat bëhen 

standarde, dispozitat publike 

për të gjitha të mirat dhe 

shërbimet. 

Unitet i klasave punëtore, 

dhe dhënia fund e 

privilegjeve të klasës. 

Punët publike qeverisen 

kolektivisht nga të gjithë, në 

një proces vendimmarrës që 

arrihet me konsensus. 

Qeveria Komunale dhe të 

gjitha format e politikës janë 

vetë-rregulluese. 

Shteti është pjesë e të gjitha 

niveleve të shoqërisë, nga 

qeverisja, ekonomia dhe koha 

e lirë. 

Eliminimi i tregut dhe i 

shkëmbimeve. Heqja e pronës 

private dhe të gjithë të mirat të 

ndahen njëlloj. 

Të gjithë mbetjet e klasave 

zhduken; të gjithë janë punëtor 

në një ekonomi pa rroga. 

Shkatërrim i borgjezisë Zhdukje e mungesës dhe 

pronës private. 

Zhvillimi i barabartë i 

forcave prodhuese siguron 

që të gjithë nevojat bazë 

plotësohen dhe njerëzit 

kanë kohë të mjaftueshme 

për të zhvilluar aktivitete 

jashtë orarit të punës. 

Çfarë është një socialdemokrat? 

Të gjithë programet sociale 

ofrohen nga shteti. Të gjithëve 

u sigurohen nevojat bazë. 

“një politikë egalitare që i jep prioritet të madh një shteti modern me mirëqenie dhe me funksionim rishpërndarës të tij. 

Socialdemokratët pohojnë se parimet klasike liberale të shoqëruara me demokracinë përfaqësuese dhe me ekonomi të përzier, 

përqafojnë reformizmin politik (në kundërshtim me traditën revolucionare nga Karl Marks), dhe mbështesin idealin moral 

për drejtësi sociale.” 

Nga Enciklopedia e Demokracisë 

12

Politika të Përbashkëta të Partive Politike Socialdemokrate 

Burime të marra pjesërisht nga Enciklopedia e Demokracisë, vol.5, Seymour Martin 

Lipset 

Fusha e 

Platforma Socialdemokrate/Programi i politikave 

Politikave 

Ekonomi Ekonomia duhet të jetë kapitaliste, por e rregulluar mirë për të mbrojtur të 

dobëtit dhe ata që nuk kanë të drejtë vote në një shtet social. Shteti social duhet 

të karakterizohet nga taksimet dhe rishpërndarja e burimeve për të krijuar 

programe sociale publike. Qeveria duhet të ofrojë ose të subvencionojë disa 

programe si: arsimimi, kujdesi shëndetësor, kujdesi ndaj fëmijëve dhe zhvillimi i 

infrastrukturës. Interesat e punëtorëve duhet të mbrohen përmes sindikatave 

apo shoqatave të punëtoreve dhe rregullat e ndërmarrjes duhet të rregullohen për 

të parandaluar shfrytëzimin. 

Taksa Taksa nga të moderuara në të larta në një bazë progresive, mbi bazën e të 

ardhurave të individit të cilat janë të nevojshme për shërbimet publike. 

Tregti Politika tregtare që mbrojnë interesat e industrisë dhe fuqisë punëtore të 

brendshme, ose tregun e ndershëm, preferohen më tepër ndaj tregut të lirë pa 

kufizime. 

Racizëm Racizmi dhe diskriminimi nuk përputhen me objektivat socialdemokrate për të 

formuar një shtet që mbështet barazinë e gjithë shtetasve si ekonomikisht ashtu 

dhe nga ana sociale. 

Mjedis Mbrojtja mjedisore duhet të institucionalizohet me anë të ligjeve dhe rregullave të 

qeverisë. Nxitet për dhënie fondesh për kërkimin dhe studimin e 

energjisë alternative, siç është implementimi i një takse 

mjedisore, si taksa mbi qymyrin, për të siguruar që ekonomia 

reflekton kosto të sakta të degradimit mjedisor. 

Siguria Shoqërore Qeveria duhet t’i garantojë qytetarëve të saj nevojat bazë dhe të krijojë një “rrjet 

sigurie” për të sëmurët, të papunët ose pensionistët. 

Emigracioni Diversiteti kulturor që emigrantët i japin shtetit është i rëndësishëm dhe si 

rrjedhim shtetet duhet të miratojnë politika lehtësuese për emigrantët. 

Politika e jashtme Demokracia dhe mbrojtja e të drejtave të njeriut janë ideale ndërkombëtare që 

duhen mbështetur. Institucionet shumëpalëshe janë mënyra më e mirë për të 

arritur objektivat ndërkombëtare. 

Shtetësia Shtetësia është një koncept gjithëpërfshirës për të kapërcyer dallimet e krijuara 

nga klasa. Ajo ofron një lidhje mes njerëzve dhe shtetit, e cila ofron shërbime për 

çdo shtetas. 

Politika sociale Politikat shoqërore janë progresive dhe laike, si dhe mbështesin barazinë gjinore 

dhe atë etnike. 

Figura të Shquara: Robert Dahl (lindur 

1915) 

Dr. Robert Dahl, Profesor i Merituar i Shkencave Politike në Universitetin 

Yale, ka shkruar rreth demokratizimit në vendet e punës me shpirtin e 

idealeve social demokratike. Ai thotë që pjesa më e madhe e punonjësve janë 

nën kontrollin e një menaxhimi dhe nuk kanë mundësi përzgjedhjeje dhe të 

drejtë fjale. Ai argumenton se firmat me vetë-menaxhim duhet të 

zëvendësojnë këtë strukturë autoritare si një e drejtë morale. 

13

Kritika të përgjithshme të partisë socialdemokrate 

Burim i marrë pjesërisht nga http://www.wikipedia.org 

Kritika Sistemet socialdemokratike kufizojnë të drejtat e individit, veçanërisht liritë ekonomike, 

në një shkallë të lartë, përmes një shteti të fortë kontrollues. 

Mbrojtje Socialdemokratët besojnë se përfshirja e qeverisë në ekonomi dhe shoqëri është e 

nevojshme për parandalimin e shpërndarjes jo të barabartë të burimeve dhe të nevojave 

bazë publike. Duke rregulluar ekonominë, dhe si rrjedhim duke kufizuar disa të drejta të 

individëve mbi ekonominë, e bëjnë tregun më të ndershëm. 

Kritika Rregulloret e vendosura në treg nga socialdemokratët kufizojnë efikasitetin ekonomik 

dhe rritjen, duke çuar në një GDP të zvogëluar për atë vend. 

Mbrojtje Socialdemokratët luftojnë që humbja bruto që ndodh brenda një ekonomie të rregulluar 

të prekë vetëm të pasurit dhe më të privilegjuarit, ndërsa klasa punëtore dhe të varfrit të 

përfitojnë nga programet rishpërndarës. Përveç produktiviteti të përgjithshëm të ulët të 

tregut, politikat socialdemokrate çojnë në një standard më të lartë të jetës për një pjesë të 

mirë të popullsisë dhe zvogëlojnë kërcënimin për varfëri ekstreme në shoqëri. 

Kritika Masat shtetërore mbi arsimimin, kujdesin shëndetësor, kujdesin ndaj fëmijës, dhe 

shërbimeve të tjera kufizojnë të drejtat individuale. 

Mbrojtje Socialdemokratët besojnë se disa shërbime mund të ofrohen dhe të garantohen nga 

shteti sepse janë nevoja bazë dhe nuk duhen të jenë objekt konkurrence që karakterizon 

tregun e lirë. Megjithatë, shumë nga shërbimet që i ofrohen publikut gjithashtu ofrohen 

edhe nga objekte private alternative. 

Kritika Sistemi socialdemokrat priret të taksojë klasën punëtore më shumë sesa të pasurit të cilët 

mund t’i shmangen taksave përmes llogaritjeve të sofistikuara, dhe si rrjedhim duke 

penguar përpjekjet e klasës punëtore që të ndërtojnë pasurinë. 

Mbrojtje Kjo është në kundërshtim me qëllimet e socialdemokratëve në implementimin e një 

takse progresive, e cila takson individin duke u varur në nivelin e tij/saj të të ardhurave. 

Kritika Social demokracia nxit deficite të mëdha qeveritare. 

Mbrojtje Administratat Konservatore në Shtetet e Bashkuara dhe Britani kanë qenë gjithashtu 

përgjegjëse për deficite të mëdha. 

Në mbrojtje të Socialdemokratëve 

“Dikush tundohet dhe thotë se sistemi socialdemokrat është mbetja morale pasi socialistët humbën 

besimin e tyre se si të organizonin ekonominë moderne. Por edhe nëse ky përkufizim i sistemit 

social demokrat duket jo i drejtë, fuqia e kësaj mbetjeje morale nuk duhet të nënvlerësohet.” 

Nga Enciklopedia për Demokracinë 

14

George A 

Papandreou, 

President i 

Internacionales 

Socialiste 

Internacionalja Socialiste (SI) 

Internacionalja Socialiste 1 

është një organizatë 

mbarëbotërore e përbërë nga partitë 

socialdemokrate, socialiste dhe të punës. Një nga 

grupet e para ndërkombëtare të lëvizjes 

punëtore, SI u formua në vitin 1951 në 

Kongresin e Frankfurtit. Që atëherë ka pësuar 

një zhvillim duke përfshirë parti nga më shumë 

se 110 shtete në të gjithë botën. Sipas Deklaratës 

së Parimeve e miratuar në Kongresin e 28 të SIsë 

në Stokholm në vitin 1989, partitë anëtare janë 

të bashkuara nga parimet e lirisë, drejtësisë 

shoqërore dhe solidaritetit. Respektimi i të 

drejtave të njeriut dhe të institucioneve 

demokratike, promovimi i zgjidhjeve paqësore të 

konflikteve, dhe mbrojtja mjedisore janë 

gjithashtu të rëndësishme për partitë anëtare të 

SI. Sot, Internacionalja Socialiste ka në përbërje 

të saj 161 parti dhe organizata politike nga e 

gjithë bota. 

Fushatat Kryesore të 


Socialiste përfshijnë: 

Zgjidhjen e Borxhit të vendeve më të 

Varfra 

Luftën Kundër Varfërisë në Afrikë 

Ndalimin e Dhunës ndaj Grave 

Heqjen e Dënimit me Vdekje 

Kongresi i Si-së takohet çdo tre ose katër vjet. Këshilli i SI-së është i përbërë nga 

të gjitha partitë dhe organizatat anëtare dhe takohet dy herë në vit. Këto dy 

organe janë të përgjegjshme për të marrë vendime që janë të rëndësishme për 

suksesin dhe funksionimin e Internacionales Socialiste. Sekretariati i 

Internacionales Socialiste e ka qendrën në Londër dhe koordinon aktivitetet dhe 

iniciativat e Internacionales. Ai gjithashtu organizon takimet dhe konferencat e 

SI-së, harton deklarata dhe komunikata për shtyp dhe bën publikimet e SI. 

Internacionalja Socialiste ka disa 

komitete apo grupe pune, të cilat 

janë përgjegjëse për programe dhe 

aktivitete specifike dhe takohen 

rregullisht. 

Këto komitete përfshijnë Komitetin statutor të Etikës, 

Komitetin për Financë dhe Administrim, dhe komitetet mbi 

subjekte apo rajone si: Ekonominë, Kohezionin Lokal dhe 

Mjedisin; Autoritetet Lokale; Migrimin; Paqen, Demokracinë 

dhe të Drejtat e Njeriut; Afrikën; Azinë dhe Paqësorin; CIS 

dhe Kaukazin; Amerika Latine dhe Karaibet; Mesdheu; Lindja e 

Mesme;dhe Evropa Juglindore. 

Puna në grupe gjithashtu fokusohet në Sistemin e 

Pyjeve në Bretton, Çështjen Kurdistaneze, dhe në Sistemet 

demokratike në vendet e Paqësorit Jugor. Grupi i Grave të 

Internacionales Socialiste është një grup i organizatave të grave 

socialiste, socialdemokrate dhe të partive të punës të cilët janë 

të lidhura me Internacionalen Socialiste. Grupi i Grave të 

Internacionales Socialiste është një organizatë joqeveritare me 

status konsultativ në Këshillin Ekonomik dhe Social të 

Kombeve të Bashkuara dhe në Këshillin e Evropës. 

Objektivat e Grave në SI janë: 

Të forcojë marrëdhëniet ndërmjet 

organizatave që bëjnë pjesë. 

Të nxisë aksionin për të kapërcyer çdo 

lloj diskriminimi në shoqëri si: 

pabarazinë mes burrave dhe grave dhe të 

punojë për të drejtat e njeriut, 

zhvillimin dhe paqen. 

Të rrisë informacionin dhe njohjen te 

gratë në lidhje me qëllimet dhe detyrat 

e socialdemokracisë. 

Të zgjerojë marrëdhënie mes 

anëtarëve të saj dhe grupeve të tjera 

të grave me ide socialiste që nuk janë 

në anëtarësi dhe që duan të 

bashkëpunojnë. 

SI Secretariat: Maritime House/Old Town, Clapham/London SW4 0JW/United Kingdom/Tel: +44 20 76 27 44 49 

http://www.socialistinternational.org 

15

Partia e Socialistëve Europian 

(PES) 

Partia e Socialistëve Europian 2 (PES) u themelua në vitin 1992 jashtë 

perceptimit të partive politike lokale në nivel Europian. Ajo arriti 

Konfederatën e Partive Socialiste të Komunitetit Europian, e cila është themeluar që nga viti 1974. 

Sot, në PES bën pjesë partia socialiste, socialdemokrate dhe ajo e punës e 

Bashkimit Europian. Ekzistojnë 33 parti anëtare në PES nga 27 shtete dhe 

Norvegjia. 

Kongresi i PES mblidhet dy herë në pesë vjet dhe detyrat e tij janë: të vendosë 

mbi platformën e PES dhe mbi orientimin politik, të diskutojë mbi politikat e 

PES dhe të zgjedhë Presidentin dhe Zëvendës-Presidentët e partisë. Politika e 

PES ndikohet gjithashtu dhe nga Konferenca e Liderëve, e cila mblidhet tre deri 

në katër herë në vit për të përshtatur politikat dhe për të diskutuar mbi strategjitë 

politike të grupit. Anëtarët e Konferencës së Liderëve përfshijnë kryeministrin, 

dhe liderët e partive që bëjnë pjesë në PES. 

Gjashtë prioritet e PES për 

Axhenden e BE-së në 2008 

1) Masa të duhura për të vendosur 

transparencë të plotë dhe 

përgjegjshmëri në tregjet 

financiare. 

2) Të veprojë si një zë i vetëm në 

marrëveshjet ndërkombëtare në 

kuadrin e punës pas Kioto-s në 

vitin 2012. 

3) Rishqyrtim i udhëzimeve të 

politikave në Strategjinë e 

Lisbonës. 

4) Rishikim i strategjisë së Tregut të 

Brendshëm për të përmirësuar 

përfitimet e tregut të brendshëm 

për konsumatorët në Evropë 

5) Marrëveshje mbi politika të 

migrimit të qëndrueshme dhe 

efektive. 

6) Rishqyrtim dhe reformim të 

buxhetit të BE-së 

Objektivat e PES janë: forcimi i 

lëvizjes socialiste dhe 

socialdemokrate nëpër Europë; 

Zhvillimi i marëëdhenieve të ngushta 

të punës mes partive kombëtare, 

grupeve parlamentare kombëtare, 

Grupit Parlamentar të PES, dhe 

forumeve rinore dhe grupeve të 

grave të PES; përcaktimi i politikave 

të përbashkëta për BE-në; dhe 

promovimi i miratimit të një 

manifesti të përbashkët për zgjedhjet 

në Parlamentin Europian. 

Grupi Parlamentar PES: Grupi 

PES, gjithashtu referohet si “Grupi 

Socialist”ose PES, u formua me 24 

Qershor 1953 kur 23 socialdemokrat 

Anëtar të Parlamentit të Asamblesë 

së Komitetit Europian të Qymyrit 

dhe Çelikut, dhoma e hershme e 

debatuar e BE-së vendosi të votonte 

si njësi e vetme dhe të punonin së 

bashku të interesat e përbashkëta 

Poul Nyrup 

Rasmussen, 

President i PES 

Në vitin 2008, me 218 anëtar nga 27 Vende Anëtare të BE-së dhe 33 parti kombëtare, Grupi PES është grupi i 

dytë më i madh në Parlamentin Evropian. Aktivitetet e grupit PES koordinohen nga Byroja. Kjo Byro është e 

formuar nga grupi i presidentëve, shtatë zëvendës presidentë dhe drejtori i thesarit. Gjithashtu, në këtë Grup 

bën pjesë edhe një sekretariat në Parlamentin Evropian . 

Mesazhet kryesore të Grupit janë si më poshtë: krijimi i vendeve të punës dhe prosperitetit; mbrojtja 

e të drejtave të njeriut; dhënia prioritet popullit; promovimi i barazisë; mbrojtja e mjedisit dhe 

promovimi i një traktati të ri për një Evropë të re. 

PES Secretariat: Rue de Trone, 98/1050 Brussels/Belgium/Tel: +32 2 548 90 80 

http://www.pes.org 

PES Group in the European Parliament: Rue Wiertz 60/B 1047 Brussels/Belgium 

http://www.socialistgroup.org 

16

Unioni Internacional i Forumit Rinor Socialist (IUSY) 

Unioni Internacional i Forumit Rinor Socialist 3 (IUSY) është anëtar i Internacionales 

Socialiste. Ai përbëhet nga organizata socialiste, socialdemokrate, dhe nga forumi rinor i 

partisë së punës nga mbi 100 shtete të ndryshme. IUSY 

ka status të plotë në forumin 

rinor Evropian, i cili punon ngushtë me Këshillin e 

Evropës dhe BE-në. IUSY u themelua në vitin 

1907 dhe u ribashkua me emrin e tij aktual në 

vitin 1946 pas një ndarjeje mes dy luftërave 

botërore. 143 anëtarët e IUSY janë të 

angazhuar të luftojnë për lirinë dhe të drejtat e 

njeriut, për barazi, demokraci, solidaritet 

universal dhe për t’i dhënë zgjidhje politike 

problemeve në botë. 

Shembuj të anëtarëve Evropian IUSY 

Ø Forumi Rinor Laburist, Britani e Madhe 

Ø Forumi Rinor PASOK, Greqi 

Ø Forumi Rinor SDP, Kroaci 

Ø Forumi Rinor Socialdemokrat, Sllovaki 

Ø Forumi Rinor Socialdemokrat, Slloveni 

Ø Forumi Rinor PvdA, Hollandë 

Ø Forumi Rinor Socialdemokrat, Rumani 

Në betejën për reforma me emigracionin, IUSY 

kërkon… 

1) Një betejë më të madhe kundër luftërave, konflikteve të brendshme dhe persekutimit 

që çon në shpërngulje jo të vullnetshme. 

2) Ti jepet fund shpërdorimit të burimeve natyrore dhe të gjitha shtetet të 

marrin përgjegjësi për një zhvillim të qëndrueshëm edhe përtej kufijve. Kjo do të thotë zhvillim i 

bashkëpunimit, mbrojtjes së mjedisit, mbrojtje të shërbimeve publike globale dhe të sistemeve të tregut me 

një objektiv të vërtetë zhvillimi dhe një strategji globale për të parandaluar degradimin e mjedisit, ku 

kompanitë shumëkombëshe duhet të jenë përgjegjëse për pasojat e veprimeve të tyre. 

3) Të ndiqet 0.7% ODA nga vendet e industrializuara dhe duhet të rregullohen shpenzimet 

e FDI-së për zhvillimin. 

4) OKB-ja të zhvillojë strategjinë për përgjegjësi sociale, duke u siguruar që kompanitë dhe ato 

shumëkombëshet të kenë më shumë përgjegjësi në lidhje me kohezionin social. Duke qenë se efektiviteti i 

kësaj matjeje është i limituar, vendosja e standardeve sociale dhe ekologjike në 

organizatat ndërkombëtare, siç është WTO, është më efektive. 

5) Një strategji për të hequr diskriminimin e emigranteve femra. Kjo përfshin luftën kundër trafikimit 

njerëzor dhe “shfrytëzimit në industrinë e seksit” dhe dhënies fund të kriminalizimit të viktimave 

të trafikimit njerëzor. Ne kërkojmë më tej që të përkrahen të drejtat e fëmijëve, të rinjve dhe grupeve të 

tjera të margjinalizuara. 

6) Një sistem të fortë të ardhurash kolektive, implementimin e rrogave minimale si dhe një aksion të 

ashpër kundër punëdhënësve që shfrytëzojnë emigrantët duke i paguar me paga qesharake, si pjesë e 

objektivit të lëvizjes së lirë të njerëzve pa promovimin e dampingut të rrogës. 

7) Një Evropë e hapur, e bashkuar dhe përgjegjëse, ne kërkojmë që Bashkimi Evropian të 

luftojë varfërinë në Afrikë, e cila sjell flukse emigracioni nga Afrika. 

8) Ne dënojmë politikat mbi emigracionin nga ShBA-së drejt Amerikës Latine, të cilat në 

mënyrë konstante shkelin të drejtat e njeriut të emigrantëve. Ne shprehemi kundër ndërtimit të Murit 

Kufitar, që është bllokimi i lëvizjes së lirë të njerëzve. 

9) Trajtimi i barabartë dhe të drejtat e barabarta të të gjithëve pavarësisht grupit etnik, fetar, 

mendimeve dhe kombësisë dhe rikonfirmimi i pozicionit të saj që duhet të heq standardet e dyfishta dhe 

dallimin në trajtim mes “qytetarëve normal” dhe emigrantëve... 

10) Raundi i zhvillimit në Doha duhet të reformojë politikat e vendeve të zhvilluara 

dhe të forcojë tregun e brendshëm të shteteve në zhvillim. 

11) Organizim më i mirë dhe pa kosto të papërballueshme i një politikë të integruar me politika 

të azilit, zhvillimit, politika tregtare dhe të huaja, transferimi i remitencave, si dhe mundësi me 

të larta për tu rikthyer. 

IUSY Secretariat: Amtshausgasse 4/Vienna/Austria/1050/Tel: +43 1 523 12 67 

http://www.iusy.org 

17

Friedrich Ebert Stiftung (FES) 

Friedrich Ebert Stiftung 4 u themelua në vitin 1925 pas vdekjes së 

Friedrich Ebert, Presidenti Socialdemokrat në Gjermani, i cili specifikoi në 

testamentin e tij që çdo donacion në funeralin e tij duhet të shkojë për 

krijimin e një fondacioni. Objektivi fillestar i Fondacionit ishte lufta kundër 

diskriminimit të punëtorëve në fushën e arsimimit, i cili shkruante “ofrimi i 

ndihmës proletare të re, qeveritare për të ngritur një arsimim në institute të 

akredituara nga shteti.” 

Sot, objektivat kryesore të Friedrich Ebert Stiftung janë të promovojë arsimimin e të gjithë njerëzve 

me shpirtin e demokracisë dhe të pluralizmit, t’i japi mundësi të rinjve të studiojnë dhe të bëjnë kërkime 

të pavarura, dhe të punojnë drejt njohjes dhe bashkëpunimit institucional. Fondacioni ka qindra 

punonjës në zyrat kryesore në Bon dhe Berlin dhe ka 14 zyra rajonale. FES gjithashtu drejton akademi 

në Gjermani dhe në mbi 100 agjenci të huaja. 

“Mënyrat për të marrë pjesë – Dialogu Ndërkombëtar Rinor mbi 

Objektivat e Mijëvjeçarit” Berlin 

Tetor 2005 

FES: Hiroshimastrasse 17/D-10785 Berlin/Tel: +49 30 3 69 35 924 

http://www.fes.de 

Fondacione të tjera socialdemokrate përfshijnë… 

Ø Alfred Mozer Stichting, Hollandë, http://www.alfredmozerstichting.nl 

Ø Fondacionin Jean Jaures, France, http://www.jean-jaures.org 

Ø Qendra Ndërkombëtare Olof Palme, Suedi, http://www.palmecenter.org 

Suksesi në Arsim 

Departamenti i ndihmës së 

studentëve të FES ka sponsorizuar 

mbi 12,000 studentë me anë të 

granteve. Studentët përzgjidhen 

në bazë të arritjeve të tyre të larta 

dhe nivelit të lartë të angazhimit 

në shoqëri dhe politikë. Veç 

mbështetjes financiare, fituesit e 

granteve kanë mundësinë që të 

marrin pjesë dhe seminare politike, 

konferenca dhe aktivitete të tjera. 

Që nga viti 1971, studentët e huaj 

të cilët kanë qenë persekutuar mbi 

baza politike, racore, apo fetare 

kanë patur mundësinë që të marrin 

grante përmes fondeve të 

solidaritetit. Fondet nga ky 

program, të cilët vinë ekzluzivisht 

nga grante të mëparshme apo 

aktuale, kanë ndihmuar mbi 1,000 

studentë. 

18

Grupe Internacionale Socialdemokrate në Internet 

Internacionalja Socialiste 

http://www.socialistinternational.org/main.html 

Partia e Socialistëve Europian (PES) 

http://www.pes.org/ 

Grupi Parlamentar i Partive Socialiste Europiane 

http://www.socialistgroup.org/index.html 

Forumi i Gruas Internacionale Socialiste (SIW) 

http://www.socintwomen.org.uk 

Lëvizja Internacionale Flakon/Internacionalja Edukative Socialiste (IMF-SEI) 

http://www.ifm-sei.org 

Unioni Internacional i Forumit Rinor Socialist (IUSY) 

http://www.iusy.org 

Konfederata Internacionale Laburiste e Sporteve (CSIT) 

http://csit.askoe.or.at 

Liga Internacionale e Socialistëve Fetarë 

http://www.ilrs.org 

Unioni Internacional i Mësuesve Socialdemokrat 

http://www.isdue.net/ 

Jewish Labour Bund (JLB) 

http://home.vicnet.net.au/~bund/index.htm 

Lëvizja Botërore Punëtore Zionist (WLZM) 

http://www.wlzm.org/ 

Shembuj të Partive Socialdemokrate në Botë 

Ø Britani e Madhe: Partia Laburiste Britanike, http://www.labour.org.uk 

Ø Gjermani: Partia Socialdemokrate Gjermane, http://www.spd.de 

Ø Australia: Partia Laburiste Australiane, http://www.alp.org.au 

Ø Norvegji: Partia Laburiste Norvegjeze, http://www.dna.no 

Ø Kanada: Partia Demokrate e Re, http://www.ndp.ca 

19

Pjesa II: 

A është Partia ime e 

Qendrës së Djathtë? 

21

A është partia ime e qendrës së djathtë? 

Pyetësor i drejtimit Politik: Përgjigjuni me “Po” nëse jeni dakord me fjalinë ose me “Jo” 

nëse nuk jeni dakord. Mblidhini në fund përgjigjet “Po”. 

Kushtetuta e Bashkimit Europian nuk duhet të përcaktohet nga vota 

popullore në të zonë n e BE-së 

Tregu i lirë ofron zhvillim ekonomik dhe vende të lira pune, dhe është politika më 

e mirë për zhvillimin ekonomik. 

Qeveria nuk duhet të përfshihet në industrinë e kujdesit shëndetësor, pasi 

kjo do të thotë që qeveria zotëron një pjesë të mirë të ekonomisë dhe 

ndërhyrje të panevojshme në anamnezat personale mjekësore. 

Energjia bërthamore nevojitet për të ruajtur një mjedis të pastër në Europë. 

Papunësia duhet të ulet duke i dhënë më shumë hapësirë tregut të lirë. 

Qeveria nuk duhet të përfshihet financiarisht mbi kërkimin e embrionit njerëzor. 

Taksa kombëtare mbi shitjet është më e mirë se taksa mbi të ardhurat pasi 

taksat duhet të jenë të ulëta dhe të sheshta. 

Përdorimi i drogës helmon rininë dhe shoqërinë tonë dhe ne duhet të bëjmë çdo gjë 

që t’i japim fund këtij fenomeni. 

Fjala Zot duhet shprehur qartë në Kushtetutën Europiane. 

Në vendin tim, pushteti vendor dhe bashkiak duhet të ketë më shumë zë mbi 

politikat lokale sesa pushteti qendror 

Keni 6 ose më shumë përgjigje “Po”? 

Lexoni këtë pjesë – ju ndoshta jeni i Qendrës së 

Djathtë. 

PO JO 

22

Historia dhe Aktivitetet Formuese të Ideologjisë 

Partiake 

“Një ideologji politike zakonisht karakterizohet nga një besim në individualizën dhe në ndërhyrje minimale të 

qeverisë në ekonomi dhe shoqëri; gjithashtu një besim në virtyt të status quos dhe pranimit të përgjithshëm të moralit 

tradicional.” (Mark O. Dickerson & Tom Flanagan: Hyrje në Qeveri dhe Politikë, Edicioni i 5) 

Termi i “djathtë” në ideologjinë politike e ka origjinën nga Revolucioni Francez. Deputetët liberal të 

rendit së Tretë u ulën në të majtë të presidentit në Asamblenë e Përgjithshme të vitit 1789, ndërsa 

fisnikëria e rendit të Dytë, u ul në të djathë të tij. Ata të Rendit të Dytë mbronin aristokracinë, 

monarkinë dhe kishën dhe si rrjedhim termi “i djathë” u shoqërua me vlerat e traditës dhe të 

rezistencës për të ndryshuar, duke i përshkruar me ata që do të rikthenin monarkinë në Francë. 

Edmond Burke 

Edmond Burke, një politikan Britanik gjatë fundit të vitit 1700, ishte një nga 

liderët e parë të lëvizjes së qendrës së djathë. Burke kishte disa kundërshtime me 

Revolucionin Francez dhe ishte kundër ideve abstrakte të Iluminizmit si barazia 

dhe të drejtat individuale që ai i quante “racionalizëm i tepërt” dhe “intriga 

shoqërore”. Burke besonte në idetë e qëndrueshme dhe të vjetra të fesë, traditës 

dhe aristokracisë. Bashkëkohësit e Burke i hidhnin poshtë konceptet e qeverisë 

republikane, ndarjen e kishës nga shteti dhe idetë e progresit dhe të barazisë pa 

u bazuar se këto ide hidhnin poshtë doktrinën e rëndësishme të së drejtës 

hyjnore të mbretit. 

Termi “Konservator” filloi të përdorej si një slogan nga partia e Torëve në Britani, e cila u 

riemëruar Partia Konservatore Britanike pas Miratimit të reformës Parlamentare në vitin 1832. Kjo 

parti e riformuar iu bashkua vlerave tradicionale të të djathtëve duke qenë mbrojtës i kishës, 

krenarisë kombëtare dhe institucioneve siç është monarkia. Sot pjesa më e madhe e partive të 

qendrës së djathtë e konsiderojnë termin konservativ si tepër të djathë. Për sa i përket spektrit 

ideologjik, edhe platformat politike mund të përkojnë ose të ndryshojnë ndërmjet qendrës së djathë 

dhe partive konservatore. 

Kohët e fundit, partitë e qendrës së djathtë kanë vazhduar të fokusohen në rëndësinë e 

institucioneve, por janë përqendruar gjithashtu në çështjet shoqërore dhe në ekonomi. Për shkak të 

inflacionit dhe rritjes së ngadaltë ekonomike gjatë mesit të viteve 1970, të cilin ata e shihnin si 

rezultat i një qeverie të mbingarkuar dhe të paaftë për të shpenzuar, pjesa më e madhe ka përkrahur 

kufizimin e përfshirjes së qeverisë në ekonomi. Partitë e qendrës së djathë besonin se rritja do të 

çonte në rritje të nacionalizmit dhe si rrjedhim në zvogëlim të konfliktit klasor. Gjithashtu në mes 

të viteve 1970, partitë e qendrës së djathtë u përfshinë ndjeshëm në jetën shoqërore pasi u rrit numri 

i krimeve, lindjeve jashtë martese dhe përdorimi i drogës. Anëtarët e partive të qendrës së djathtë 

thoshin që këto probleme ishin si rezultat i përkëdheljes së qeverisë dhe komunës te individët me anë 

të politikave të mirëqenies sociale dhe së shteti duhej t’i linte njerëzit të gjenin sfida dhe jo t’i 

mësonte të mbështeteshin te qeveria. Sot, pjesa më e madhe e partive vazhdojnë të jenë të 

shqetësuara për pasojat e gjendjes së mirëqenies, duke pohuar së ajo mund të jetë shumë e madhe 

dhe të kërcënojë mirëqenien ekonomike dhe zgjerimin. 

“Nj person me dashamirësi të ngrohtë spekulative do ta preferonte shoqërinë e tij të formuar, por një patriot i 

mirë dhe një politikan i vërtetë gjithmonë mendon si mund të veprojë më së miri me materialet ekzistuese të 

vendit të tij. Natyra për të ruajtur dhe aftësia për të përmirësuar, të marra së bashku, do të ishin standardet e 

një burri shteti. Çdo gjë tjetër është vulgare në konceptim, e rrezikshme në zbatim.” 

Nga Refleksione mbi revolucionin Francez, Edmund Burke 

23

Grafikë Krahasues të modeleve të Partive të Qendrës së 

Djathtë 

burime të mara pjesërisht nga Cilat janë tiparet dalluese të partisë demokristiane, nga Eräpolku, 

Merj dhe Libri i Oksfordit Politika e Botës, Krieger, Joel. 

Partia Demokristiane Konservatore 

Qeverisja Advokon ndarjen e pushteteve në 

pushtetin legjislativ, ekzekutiv dhe 

atë gjyqësor për të parandaluar 

përqendrimin e pushtetit në duart 

e individëve apo grupeve. 

Përdorimi i pushtetit publik duhet 

të jetë sa më transparent. 

Shteti Detyra e shtetit është të ofrojë 

kushtet më të mira për shoqërinë, 

për t’u kujdesur për anëtarët 

nëpërmjet komuniteteve jo politik. 

Ekonomia Mbështet kapitalizmin dhe 

ekonominë e tregut, por ofron 

shërbime publike si rrjetë 

mbrojtëse. 

Ushtria Mbështet në një ushtri të fortë dhe 

Vlerat 

Shoqërore 

Programet 

sociale 

të suksesshme. 

Vlera morale konservative, por e 

hapur për ndryshime për sa i 

përket strukturës së shoqërisë. 

Ulje e varfërisë përmes shtetit të 

mirëqenies dhe taksave të larta te të 

pasurit. 

Unioni Kristiandemokrat në 

Gjermani 

CDU u formua në Gjermani pas Luftës së 

dytë Botërore dhe bëri thirrje për bashkim 

të Krishterëve, për të mbajtur idealet dhe 

për të mbështetur lirinë e dinjitetin e 

njerëzve. CDU-ja mbështet një ekonomi 

tregu shoqërore dhe lufton për një treg të 

lirë të orientuar drejt BE-së. Partia mbështet 

integrimin Europian, por nuk mbështet 

Turqinë që të marrë statusin e vendit anëtar. 

Liderja e partisë, Dr. Angela Merkel, është 

kancelaria aktuale e Gjermanisë. 

Kundër “qeverive të mëdha,” ose 

strukturave të gjera federale të 

përfshira në çështjet shoqërore dhe 

ekonomike. 

Ndërhyrje e paktë e shtetit në jetën 

e qytetarëve, me përjashtim të 

përforcimit të ligjit. 

Mbështet sistemin kapitalist. 

Advokon për një ushtri të fortë. 

Vlera morale konservatore dhe 

kundër ndryshimeve në strukturën 

shoqërore. 

Kundër programeve shoqërore nga 

fondet publike dhe praktikave të 

shtetit të mirëqenies për të marrë 

pjesë në sistemin kapitalist. 

Partia Konservatore dhe Unioniste 

United Kingdom 

Partia Konservatore, pasardhëse e partisë së 

Torëve të fundit të shek. 18 dhe fillim shek 

19, advokon për tregun e lirë dhe për rritje 

të përgjegjësisë shoqërore në mënyrë që të 

zvogëlojë masën e shtetit social. Partia 

gjithashtu mbështet ndryshimet në politikat 

e sigurisë së shtetit, duke i dhënë më shumë 

mbështetje forcave të armatosura një 

policie të re vetëm për kufijtë. Partia është e 

dyta për nga vendet ne Parlament dhe ka 

bazën më të madhe të anëtarësimit publik. 

24

Shembuj të Platformave të Thjeshta/Programet e Politikave të Partive 

të Qendrës së Djathtë 

Burime të marra pjesërisht nga Enciklopedia e Demokracisë, vol.5, Seymour Martin Lipset 

Fusha e Politikës Platforma e Qendrës së Djathtë/Programet e Politikave 

Ekonomi Anëtarët e Qendrës së Djathtë përkrahin kapitalizmin dhe sipërmarrjen e lirë, por 

ata nervozohen me hapin e ndryshimit që vjen zakonisht me këto sisteme. Ata 

nuk bien dakord me rishpërndarjen e detyrueshme të pronës. 

Taksat Partitë e Qendrës e Djathtë janë në krah të interesit të bizneseve. Ata shpesh 

praktikojnë kapitalizmin laissez-faire dhe kanë pak ndërhyrje të qeverisë në 

ekonomi përveç kontrollit të shpërndarjes së parasë. Taksat janë të kufizuara dhe 

përdoren kryesisht për të mbështetur programet e ushtrisë dhe policisë. 

Tregu Partitë e Qendrës së Djathtë mbështesin tregun e lirë dhe kërkojnë të heqin tarifat 

që ata i shohin si proteksioniste. 

Mjedisi Anëtarët e Qendrës së Djathtë, në mbrojtje të tregut të lirë, nuk vendosin 

kufizime mjedisore te bizneset. Disa parti e shohin ngrohjen globale si joproblematike. 

Parti të tjera, si Partia Konservatore në MB, po miratojnë një 

platformë më aktive për të luftuar degradimin mjedisor, duke përfshirë taksën 

mbi ndotjen në mënyrë që të ndalojnë emetimet e karbonit. 

Siguria Shoqërore Pjesa më e madhe beson se siguria shoqërore duhet të privatizohet, pasi ata janë 

të matur ndaj ndërhyrjes së qeverisë në ekonomi. 

Emigrimi Anëtarët e qendrës së djathtë shqetësohen për kërcënimin për sovranitetin dhe 

traditën kombëtare që vjen nga fluksi i ndërkombëtareve që kërkojnë të jetojnë në 

vendin e tyre. 

Politika e Jashtme Politika e jashtme e Qendrës së Djathtë bazohet në “realizëm,” ose në idenë që 

politika botërore është një luftë e pafund për pushtet mes komb-shteteve që kanë 

shqetësim kryesor sigurinë e tyre vetjake. Partitë favorizojnë përgatitjen ushtarake 

dhe i japin më pak vlera në organizatat ndërkombëtare. 

Qytetaria Partitë e qendrës së djathtë priren të besojnë se pabarazitë në demokracitë e 

maturuara janë legjitime dhe jo rezultat i avantazheve të pandershme dhe të 

ngurta. Prandaj, shpesh ata mendojnë se është më keq të lejojnë qeverinë që të 

“rregullojnë” avantazhet e pandershme me anë të marrjes së masave. 

Politika Shoqërore Ndërsa janë pro ndarjes së kishës nga shteti, anëtarët e qendrës së djathtë besojnë se 

një shoqëri funksionon më mirë kur është e ka besimin të rrënjosur në fe. Ata 

dyshojnë se në çfarë mase do të zgjidhen problemet si krimi apo varfëria nga 

shoqëria. 

Personazhe të Shquar: 

Margaret Thatcher (1925 - ) 

Margaret Thatcher ishte e para dhe e vetmja kryeministre në 

Mbretërinë e Bashkuar nga viti 1979 deri në 1990 dhe ishte lidere e 

Partisë Konservatore nga viti 1975 deri në 1990. Ajo kërkoi të ndalonte 

rënien e ekonomisë së MB-së duke zvogëluar ndikimin e shtetit në 

ekonomi. Ajo donte që shteti të kishte influencë më të madhe në punët e 

jashtme. Ajo u bë një aleate e ngushtë me presidentin e Shteteve të 

Bashkuara, Ronald Reagan. 

25

Kritika të Përgjithshme mbi Partitë e Qendrës së Djathtë 

Burime të marra pjesërisht nga http://www.wikipedia.org 

Kritika Politika e jashtme e Qendrës së Djathtës është tepër agresive dhe mund të çojë në 

destabilizim. 

Mbrojtja Një shtet duhet të paraqitet si i fortë dhe i frikshëm dhe të ndërhyjë kur ta shoh të 

nevojshme. Të kesh një qasje më të zbutur mund të shihet si një lehtësim dhe bën që 

shtetet e tjera të veprojnë ashpër. 

Kritika Anëtarët e qendrës së djathtë injorojnë gjendjen e vështirë të të varfërve dhe politikat e 

tyre ekonomike rrisin hendekun e pabarazisë financiare. 

Mbrojtja Hendeku mes të pasurve dhe të varfërve i inkurajon njerëzit të punojnë shumë dhe të 

bëhen novator. Programet mbi mirëqenien krijojnë një sistem mbështetjeje te qeveria. 

Kritika Politikat mbështeten në standardet morale të fesë. 

Mbrojtja Politika e Qendrës së djathtë nuk është detyrimi i fesë në shoqëri, është mbrojtja e 

traditave të shoqërisë, ku pjesa më e madhe u themelua mbi bazat fetare. 

Kritika Politika e Qendrës së djathtë është diskriminuese kundër minoriteteve. 

Mbrojtja Politika e qendrës së djathtë nuk është një sulm kundër grupeve minoritare, por një 

përpjekje për të ruajtur vlerat tradicionale dhe të vazhdojë praktika e një status kuo-je. 

Kush është konservator ? 

“Konservatorët besojnë se ekziston një rend morali i jashtëzakonshëm, me të cilin ne duhet të 

përpiqemi të rregullojmë rregullat e shoqërisë. Konservatorët i mbahen parimit të vazhdimësisë 

shoqërore. Ata preferojnë të keqen që njohin se sa një të keqe të re. Rregulli, drejtësia dhe liria, ata 

besojnë se janë produkte artificiale të një eksperience të gjatë dhe të dhimbshme shoqërore, rezultate që 

vinë nga shekuj me gjyqe, reflektime dhe sakrifica. Konservatorët janë të ndëshkuar nga parimet e 

tyre rreth jo perfektes. Natyra njerëzore vuan tepër nga disa gabime të pandreqshme, konservatorët e 

dinë. Kur njeriu është jo i përkryer, nuk mund të krijohet një rend social perfekt.” 

Nga Mendje Konservatore Russell Kirk 


Ronald Reagan (1911 - 2004) 

Ronald Wilson Reagan ishte presidenti i 40-të i Shteteve të Bashkuara, duke 

qëndruar në pushtet nga viti 1981 deri në vitin 1989. Politika e tij ekonomike 

apo “Reaganomik”, konsistonte në heqjen gjerësisht të taksave dhe në 

modelimin e rregullave, duke rezultuar në një inflacion më të ulët por në një 

borxh kombëtar të madh. Ai njihet gjithashtu për politikat me Bashkimin 

Sovjetik, duke mos pranuar të ulte tensionet por e shihte palën kundërshtare 

si “Perandoria e Djallit”. Ai arriti të negocionte me Kryeministrin sovjetik 

Mikail Gorbaçov për të reduktuar arsenalin e armëve bërthamore për të dy 

vendet dhe t’i jepte fund paqësisht Luftës së Ftohtë 

26

Internacionalja e Demokratëve të Qendrës (CDI) 

Internacionalja e Demokratëve të Qendrës (CDI) u formua në vitin 1961 me emrin Unioni 

Botëror i Demokristianëve. CDI që atëherë e ka zgjeruar anëtarësinë e saj duke e bërë emrin e 

saj zyrtar në Internacionalja Demokristiane/Internacionalja e Demokratëve të Qendrës dhe 

shërben si rrjet për partitë e qendrës. 

CDI promovon parimet e të drejtave themelore të njeriut dhe barazi për të gjithë, drejtësi, solidaritet 

dhe subsidiaritet. CDI gjithashtu mbështet vendosjen e ekonomisë së tregut të lirë dhe të 

përgjegjshëm nga shoqëria. Gjithashtu, CDI beson se varfëria është një padrejtësi dhe advokon 

eliminimin e saj përmes bashkëpunimit mes vendeve të zhvilluara dhe atyre në zhvillim. Parime të 

tjera të CDI janë përmirësimi i sistemeve të edukimit dhe mbështetja e bërthamës së familjes si 

“themel i shoqërisë.” 

CDI ka tre ndarje: Takimi i Liderëve, Këshilli Drejtues dhe Komiteti Ekzekutiv. 

Takimi i Liderëve 

mblidhet çdo dy vjet 

për: 

Të zgjedhur 

presidentin dhe 15 

zëvendës presidentë 

Të marrë vendime që kanë 

të bëjnë me vlerat, parimet, 

objektivat, detyrat, statutet 

Të përcaktuar politikat 

pragmatike që reflektojnë 

identitetin e qendrës së 

CDI-së Takimi i liderëve 

konsiston në: 

Zyrtari më i lartë qeveritar i 

çdo partie anëtare 

Kryetarët e partisë dhe 

sekretarët e përgjithshëm të 

partive anëtare 

Anëtarët e Komitetit 

Ekzekutiv 

Autoriteti më i lartë i 

organizatave 

ndërkombëtare botërore 

dhe shoqatat rajonale. 

Vëzhgues (pa të drejtë vote) 

Këshilli Drejtues 

Mblidhet një herë në vit 

ndërmjet liderëve për: 

Të pranuar dhe përjashtuar 

anëtarët e partisë 

Të propozuar ndryshime për 

deklaratën e vlerave, parimeve, 

dhe objektivave të CDI-së 

Të miratojë aktivitete, 

programe dhe evente 

Të aprovojë rregullat mbi 

votimin dhe detyrat e 

anëtarësisë 

Këshilli Drejtues formohet 

nga: 

Kryetarët e partisë dhe 

sekretarët e përgjithshëm të 

partive anëtare 

Anëtarët e komitetit ekzekutiv 

Liderë të organizatave 

ndërkombëtare dhe shoqatave 

rajonale 

Vëzhgues (pa të drejtë vote) 

Komiteti Ekzekutiv 

Mblidhet dy herë në vit: 

Miraton propozime dhe 

merr masa në lidhje me 

statusin e anëtarëve 

Miraton rregulla mbi 

votimin dhe anëtarësinë 

Miraton raportin 

financiar 

Ratifikon emërime në 

disa pozicione të 

ndryshme 

Komiteti Ekzekutiv 

përbëhet nga: 

Presidenti dhe 15 zëvendës 

presidentë 

Kryetari i organizatave 

rajonale të njohura nga 

CDI 

Sekretari ekzekutiv 

CDI ka dy organizata kryesore që ofrojnë ekspertizë rajonale: Organizata Demokristiane e Amerikës 

(ODCA) dhe Partia Popullore Evropiane (EPP). ODCA bashkon partitë politike, grupe dhe shoqata 

të Amerikës Latine që kanë të përbashkët“parimet humaniste Kristiane.” EPP bashkon partitë e 

qendrës nga shtetet anëtare të BE-së dhe nga vendet kandidate. 

CDI Secreteriat: Rue d’Arlon, 67/B-1040 Brussels/Belgium/Tel: +32 2 285 41 60 

http://www.idc-cdi.org 

27

Partia Popullore Europiane (EPP) 

Partia Popullore Europiane (EPP) u themelua në vitin 1953 dhe u quajt 

Grupi Kristian Demokrat për 26 vjet. Në themelimin e tij kishte 38 

anëtar; dhe ishte partia politike më e madhe në Evropë deri kur erdhen në 

pushtet Socialistët në vitin 1976. Sot, EPP është rikthyer në grupin më të 

madh në Parlamentin Evropian dhe kishte 278 anëtarë të zgjedhur në 

parlament në vitin 2004. 

Këta anëtarë rreshtohen me EPP- grupin e Demokratëve Europian. Ajo ka 74 parti anëtare nga 38 

shtete, 17 krerë qeverie (11 BE dhe 6 jo- BE), 9 komisionerë Europianë (duke përfshirë 

Presidentin) dhe Grupin më të madh në Parlamentin Europian me 288 anëtarë. Partitë Popullore 

Europiane janë aktualisht në kontroll të 10 nga 27 qeveri të vendeve të BE-së dhe 5 nga 11 qeveritë 

nuk janë shtete anëtare të BE-së, pra më shumë se çdo parti tjetër europiane. 

EPP–ja mbështet një Europë federale, bazuar në parimet e 

subsidiaritetit – një Europë demokratike, transparente dhe 

efikase. Kongresi, forumi kryesor demokratik EPP, organizon 

takime statusore çdo tre vjet. Në këtë takim zgjidhet lidershipi i 

partisë dhe rishqyrtohen, debatohen dhe vendosen politikat e 

EPP-së. Organi kryesor vendimmarrës, Byroja Politike, punon 

rregullisht, ashtu si dhe grupet e punës. Grupet e punës 

Grupet e Punës EPP 

1) Politika Europiane 

2) Politika Europiane dhe Sociale 

3) Anëtarësia EPP-së 

4) Menaxhimi i Fushatës 

u caktuan për të zhvilluar dhe promovuar politikat e EPP-së. Samiti i EPP-së mbahet në prag të çdo 

Takimi të Këshillit Europian dhe asiston politikë-bërësit në parti në zhvillimin e strategjisë së EPP-së. 

EPP/ED: EPP-ED bashkon grupet politike të qendrës dhe të qendrës së djathë 

duke përfshirë Demokristianët dhe Konservatorët. Grupi EPP-ED përbën 37% të 

Anëtarëve në Parlamentin Europian. Me 278 nga 785 poste në Parlamentin 

Europian, grupi EPP-ED jo vetëm që ka përqindjen më të lartë të përfaqësimit të 7 

grupeve politike në Parlament, por gjithashtu është grupi që ka përfaqësimin në PE 

nga të gjithë 27 vendet anëtare. 

Anëtarët e grupit EPP-ED kanë 9 vende nga 22 në komisionet/nënkomitetet në Parlamentin 

Europian, kanë 50% të zëvendës-presidentëve dhe 5 Kuestor, të cilët merren me nevojat financiare 

dhe administrative të anëtarëve të saj. 

Prioritetet e EPP/ED 2004-2009 

Një ekonomi e bazuar në dije: promovon 

konkurrencën 

Zhvillimi i qëndrueshëm: ndërtimi për të ardhmen 

Qytetarët Europian: Nevoja të larta për sigurinë 

Europa në botë: sfida të reja sigurie 

Menaxhimi financiar: nevoja për rregulla 

Grupi EPP- 

ED duke 

rishqyrtuar 

mbi 

Diversitetin 

Kulturor, 

Fenë dhe 

Dialogun 

10/01/08 

EPP: Rue du Commerce 10/B-1000 Brussels/Belgium/Tel: +32 2 2854141 

http://www.epp.eu 

EPP-ED Group in the European Parliament: 60, Rue Wiertz/B-1047 Brussels/Belgium/Tel: +32 2 2842234 

http://epp-ed.eu 

28

Forumi Rinor i Partisë Popullore Europiane(YEPP) 

Forumi Rinor i 

Partisë Popullore 

Evropiane 9 

(YEPP) u themeluar në vitin 1997 

dhe që atëherë u shndërrua në 

organizatën politike rinore me të 

madhe në Euvropë. Si sektori rinor i 

partisë Popullore Europiane, YEPP kërkon që 

të zhvillojë kontakte të forta me të gjithë 

familjen politike dhe të ofrojë trajnime dhe 

udhëzime për liderët e rinj politik. 

YEPP përbëhet nga Kongresi, Këshilli dhe 

Bordi. Kongresi është organi kryesor dhe 

mblidhet të paktën një herë në dy vjet. 

Delegatët e kongresi janë anëtarë të bordit 

dhe delegat të organizatave anëtare. 

Kongresi zgjedh Bordin dhe përcakton 

udhëzimet politike dhe planin e punës së 

YEPP. Këshilli është përgjegjës për 

Kongreset dhe mblidhet të paktën dy herë 

në vit. Këshilli përbëhet nga anëtarët e 

Bordit dhe dy përfaqësues të secilës 

organizatë anëtare. Detyrat e tij përfshijnë 

formulimin e pikave politike, dhënien e 

statusit të vëzhguesit, rekomandimin e 

kandidatëve për Kongres, zgjedhjen e 

anëtarëve të Bordit dhe miratimin e buxhetit. 

Konferenca e pestë e kryetarëve të YEPP 

Majorka, Spanjë 

Qershor 2006 

Qëllimet Kryesore 

a) Zhvillimi i kontakteve dhe i shkëmbimeve mes 

lëvizjeve rinore nga shtete dhe rajone të ndryshme të 

Europës, duke bërë që ata të takohen dhe të 

krahasojnë eksperiencat e tyre. 

b) Nxitja dhe promovimi i iniciativave të 

ndryshme për organizatat anëtare, veçanërisht 

ato që përballen me një situatë të vështirë 

politike apo financiare. 

c) Zhvillimi i temave të rëndësishme mbi debatin e 

përgjithshëm politik, zhvillimi i strategjive të qarta 

politike dhe marrja e iniciativave personale. 

d) Pjesëmarrja në çdo iniciativë të marrë nga Bashkimi 

Europian ose Këshilli i Europës, në mënyrë që të 

kontribuojë në një njohje më të mirë të procesit të 

bashkëpunimit dhe integrimit në Europë. 

e) Zhvillimi i kontakteve mes të rinjve në Europë me 

kontinente të tjera, në veçanti me grupet rinore në 

Amerikë, Afrikë dhe Azi gjithashtu dhe me amerikanë, 

afrikanë, aziatikë të rinj që jetojnë në Evropë. 

f) Pjesëmarrja, duke paraqitur idetë e YEPP, në punën 

e EPP-së dhe të Unionit Demokrat Europian. 

g) Të marrë pjesë në aktivitete me platforma të 

ndryshme dhe të koordinojë strukturat e të rinjve në 

Europë si dhe të nxisë organizatat anëtare të bëjnë të 

njëjtën gjë në nivel kombëtar. 

YEPP: Rue du Commerce 10/B-1000 Brussels/Belgium/Tel: +32 2 285 41 63 

http://www.yepp-online.net 

Bordi duhet të mblidhet të 

paktën 4 herë në vit dhe është 

përgjegjës për aktivitetet ditore 

të YEPP. Këto përfshijnë 

implementimin e vendimeve të 

Këshillit dhe të Kongresit, duke 

përfaqësuar YEPP te organizatat 

e tjera, duke përgatitur takimet e 

këshillit, dhe duke rekomanduar 

pranimin ose përjashtimin e 

anëtarëve apo vëzhguesve. 

Kandidatët e Bordit duhet të 

jenë nën moshën 35 vjeçare në 

momentin e zgjedhjes. 

29

Që nga formimi në 

vitin 1983, Unioni 

Demokrat 

Ndërkombëtar 7 

(IDU) ka vepruar 

si shoqatë 

e partive politike të qendrës dhe të 

qendrës së djathtë. Themeluesit e 

organizatës përfshijnë Margaret 

Thatcher, George H.W. Bush, Jacques 

Chirac, dhe Helmut Kohl. Prej 20 

viteve që nga krijimi, IDU ka në gjirin 

e saj 80 parti anëtare nga mbi 60 

shtete. Partitë konservatore, 

Demokristiane dhe parti të tjera të 

ngjashme që formojnë anëtarësinë e 

IDU ndajnë idenë e demokracisë 

liberale, lirisë së individit dhe rolit të 

iniciativës së individit si dhe 

mbështesin ekonominë dhe 

konkurrencën e lirë për zhvillimin 

ekonomik. 

IDU si një organ i plotë, dhe si Union 

e Organizatë Rajonale mblidhet 

rregullisht. Në Takimin Ekzekutiv, 

merren në konsideratë partitë që kanë 

aplikuar për t’u bashkuar dhe jepen 

raporte dhe informacione. Çdo tre- 

katër vjet mbahet Takimi i Liderëve 

Partiak ku zgjidhen oficerët e IDU. 

IDU mban aktivitete vjetore siç është 

Forumi i Liderëve të Rinj. IDU 

organizon një aktivitet çdo katër vjet i 

cili përkon me Konventën 

Republikane në Shtetet e Bashkuara. 

Aktivitete të tjera të IDU-s përfshijnë 

organizimin e seminareve për fushata 

për politikanët dhe anëtarët e partive 

duke bërë që partitë e qendrës së 

djathtë të ndajnë eksperiencat e tyre 

për të arritur suksesin. 

Unioni Demokrat Internacional (IDU) 

Deklarata e Parimeve, Londër 1983 

Duke marrë parasysh bindjet e përbashkëta që shoqëritë demokratike i 

ofrojnë individëve në botë kushtet më të mira për një hapësirë politike të lirë, 

liri personale, mundësi të barabarta dhe zhvillim ekonomik nën shtetin ligjor; 

dhe si rrjedhim, 

Të Qenit i Angazhuar për të përparuar me vlerat shoqërore dhe politike mbi 

të cilat bazohen shoqëritë demokratike, duke përfshirë lirinë bazë personale 

dhe të drejtat themelore të njeriut, sipas Deklaratës Universale të të Drejtave 

të Njeriut; veçanërisht e drejta e fjalës së lirë, organizimi, asambleja dhe 

disidenca pa dhunë; e drejta e zgjedhjeve të lira dhe liria për të organizuar një 

opozitë parlamentare efektive ndaj qeverisë; e drejta për media të lirë dhe të 

pavarur; liria e besimit fetar; barazia para ligjit; mundësitë dhe prosperiteti 

individual, 

Duke marrë parasysh bindjet e përbashkëta në një shoqëri të hapur, ku 

pushteti është i ndarë mes institucioneve të lira, i përkushtuar në krijimin e 

kushteve që do i mundësojnë secilit individ të arrij potencialin e plotë dhe të 

mbajë përgjegjësitë e tija; dhe ku është detyra që qeveria t’i shërbejë individit 

dhe të ruaj dhe të promovojë lirinë e tij; dhe njëherazi 

Duke i vënë theksin organizimit të një shoqërie të lirë dhe të hapur, duke 

mbështetur institucionin e familjes si një forcë thelbësore dhe kohezive, 

gjithashtu dhe përgjegjësinë sociale drejtë të dobëtëve dhe të pafatëve, duke 

inkurajuar veçanërisht ndërmarrjet individuale dhe zgjedhjen në ofrimin e 

shërbimeve; 

Të Qenit i Dedikuar ndaj një shoqërie ku individët punojnë së bashku për të 

mirën e përbashkët; 

Duke marrë parasysh bindjet e përbashkëta që demokracia në politikë dhe 

prona private janë elementë të pandarë dhe ekonomia e tregut e orientuar nga 

shoqëria ofron mjetet më të mira për të ngritur pasurinë dhe prosperitetin 

material për të plotësuar aspiratat legjitime të individëve, dhe lufta e së keqes 

shoqërore si papunësia dhe inflacioni; 

Duke Besuar se kjo është mënyra më efektive për të mundësuar lirinë për 

iniciativën dhe ndërmarrjen individuale, zhvillimin ekonomik përgjegjës, 

mundësitë e punësimit, taksat e ulëta dhe zgjedhjen e konsumatorit; 

Duke marrë parasysh kërcënimet nga ekstremi i Majtë dhe i Djathtë; 

Refuzimi i çdo lloj forme totalitarizmi, i cili sjell shumë vuajtje dhe kufizime 

të lirive sot, 

Duke marrë parasysh detyrat e rëndësishme globale të cilat e bëjnë të 

nevojshme dhe të dëshirueshme një bashkëpunim të ngushtë dhe efikas të 

partive të tyre, të frymëzuar nga bindjet e tyre; 

Angazhimi për të punuar për një bashkëpunim edhe më të ngushtë mes të 

gjithë njerëzve nga kombet demokratike, ndërsa njihen të drejtat e secilit komb 

që kë për të ruajtur identitetin e tij dhe interesat jetësore, për të përdorur 

ndikimin dhe vlerat politike të sipërpërmendura për të mirën e botës, 

veçanërisht duke promovuar përgjegjësitë e ndërsjella të të gjitha kombëve për 

zhvillimin ekonomik global; 

Përkushtimi për një botë ku mbizotëron liria dhe paqja; 

Deklarim i Mëtejshëm që kauza e paqes do të promovohet në përputhje me 

parimet e shprehura në këtë Deklaratë; dhe 

Ftesa e partive të tjera për t’u regjistruar; 

Rënia dakord që të krijohet një grup pune për të ndjekur ideologjitë e 

përbashkëta, të referuara si UNIONI DEMOKRAT INTERNACIONAL. 

IDU Secretariat: P.O. Box 1536 Vika/N-0117 Oslo/Norway/Tel: +47 2282 90000 

http://www.idu.org 

30

Unioni Demokrat Afrikan (DUA) 

Unioni Demokrat Afrikan 8 (DUA), një organizatë rajonale e Unionit Demokrat 

Internacional, u krijua për të promovuar “një kulturë konkurrence pluraliste, një 

ekonomi tregu e orientuar drejt ndërmarrjes dhe shoqërisë” me besimin se 

demokracia i lejon individët të kenë liri politike dhe personale si dhe mundësi të 

barabarta para ligjit. Si një shoqatë e partive të qendrës dhe të qendrës së djathtë 

në Afrikë, DUA i jep mundësinë partive me ideologji të ngjashme që të bashkohen 

dhe të ndajnë eksperiencat e tyre në lidhje me interesat organizative dhe politike. 

Objektivat dhe Qëllimet e 

DUA 

1) të mbajë, financojë, mundësojë dhe të organizojë 

konferencat ndërkombëtare; 

2) të financojë, mundësojë, organizojë dhe të 

koordinojë studimet e politikave publike në të gjitha 

aspektet e qeverisjes në Afrikë; 

3) të mundësojë publikimin e librave, fletushkave, 

dhe çdo materiali tjetër që ka të bëjë me parimet e 

DUA; 

4) të asistojë partitë politike dhe organet e tjera, 

shoqatat dhe grupet që kanë objektiva të ngjashme 

ose të njëjta; 

5) të monitorojë dhe të raportojë aktivitetet që 

organizohen në Afrikë të cilat ose promovojnë ose 

pengojnë reformën në Afrikë; 

6) të promovojë dhe të mbrojë idealet dhe 

trashëgiminë kulturore të demokracive pluraliste në 

Afrikë; 

7) të luftojë kundër korrupsionit në politikën e 

vendeve afrikane; 

8) të promovojë harmoninë dhe të nxisë tolerancën 

politike në Afrikë; 

9) të veprojë dhe të angazhohet në të gjitha 

aktivitetet që janë të nevojshme për objektivat të 

specifikuara të DUA;dhe 

10) të bëjë të gjitha gjërat, brenda mundësive, e 

nevojshme për të asistuar partitë anëtare në arritjen 

e objektivave. 

Anëtarët e DUA/ADG nuk kanë të drejtë vote. 

DUA aktualisht ka 4 anëtarë me të drejta të 

plota: Partia e Re Patriotike (Ganë), Rezistenca 

Nacionale e Mozambikut (Mozambik), Aleanca 

Demokratike e Namibisë (Namibi), dhe Chama cha 

Demokrasia na Maendeleo (Tanzani). DUA ka 

gjithashtu dhe 10 anëtarë vëzhgues që presin 

ratifikimin nga Këshilli. 

Të gjithë personat, partitë politike dhe 

organizatat që mbështesin dhe i bashkohen 

Kartës së DUA-së mbi Vlerat dhe Objektivat 

kualifikohen për anëtarësi në DUA. Statusi i 

anëtarit jepet pasi aplikon te Sekretariati i 

DUA dhe Komiteti Ekzekutiv vendos 

unanimisht që të propozojë partinë politike 

për anëtarësi. Kjo votë duhet të ratifikohet nga 

Këshilli i DUA. Vendimmarrja unanime lë të 

kuptohet se çdo anëtar ka veton e cila është e 

kontrolluar dhe arrin të shpjegojë arsyen pas 

çdo vetoje. 

DUA ka dy kategori anëtarësimi. Kategoria e 

parë, Anëtar i DUA, është e hapur për “çdo 

parti politike të regjistruar të rëndësishme për 

kombin në Kontinentin Afrikan dhe në ishujt 

përreth tij.” Këta anëtarë kanë të drejtën që të 

marrin pjesë në të gjithë takimet dhe kanë të 

drejtë vote. Kategoria e dytë, Anëtarët e 

Grupit të Dialogut DUA (DUA/ADG), është 

e hapur për “çdo person, parti politike apo 

organizatë që nuk dëshiron ose nuk 

kualifikohet për t’u bërë anëtar i DUA.” 

Takimi i 

menaxher 

eve të 

fushatës 

dhe i 

Këshillit të 

DUAs 

18/02/07 

DUA: Plot 37/Ufipa Street/Kinondoni/PO Box 31191/Dar es Salaam/Tanzania/Tel: +255 22 266 8866 

http://www.du-africa.org 

31

Konrad Adenauer Stiftung (KAS) 

Konrad Adenauer Stiftung 10 , 

u themelua në vitin 1956 si Shoqëria për Punë Demokristiane. Ai është një 

fondacion studimi Gjerman Demokristian. Fondacioni drejton dy 

qendra edukimi dhe 16 institute edukimi në të gjithë Gjermaninë. Fondacioni ka 

gjithashtu më shumë se 200 projekte në më shumë se 120 shtete. Në mënyrë që 

të mbikëqyrë aktivitetet e tij, dy zyra qendrore janë të ndërtuara në Bon dhe 

Berlin. 

Figura të Shquara: Konrad 

Adenauer (1876 - 1967) 

Karriera politike e Konrad Adenauer filloi në 

vitin 1906 dhe zgjati 60 vjet. Ai shërbeu si 

Kancelar i parë i Gjermanisë Perëndimore nga viti 

1949 deri në vitin 1963 dhe ishte kryetar i Unionit 

Demokristian nga viti 1950 deri në vitin 1966. Ai 

njihet për vendosjen e një demokracie të 

qëndrueshme në Gjermaninë Perëndimore pas 

Luftës së Dytë Botërore dhe integrimin e saj në 

komunitetin e sapoformuar Euro Atlantik. 

Konrad Adenauer Stiftung 

ka ndërmarrë disa projekte si 

kombëtar ashtu dhe 

ndërkombëtar. Me anë të 

edukimit politik ai ka nxitur 

paqen, lirinë dhe drejtësinë 

duke u përqendruar në një 

demokraci të konsoliduar, 

duke promovuar bashkimin e 

Europës, duke zhvilluar 

marrëdhëniet transatlantike 

dhe politikat e zhvillimit. 

Rreth 9,000 studentë nga Gjermania dhe nga Europa Lindore dhe Qendrore kanë marrë mbështetje 

materiale dhe morale nga ky fondacion. Si agjenci konsultuese, ai ka hedhur bazat e informacionit 

dhe ka analizuar aktivitete për të dhënë një ide për aktivitetet politike. Akademia e fondacionit në 

Berlin është një forum ku organizohen diskutime mbi çështjet politike, veçanërisht ato që janë të 

rëndësishme për kauzën Demokristiane. Në një shkallë të gjerë, në takimet dhe kongreset kanë marrë 

pjesë 145,000 njerëz në më shumë se 2,500 aktivitete. 

“Perspektiva Evropiane e Ukrainës nga 

këndvështrimi Gjerman dhe Polak” Prill 2005 

Klubi Konrad Adenauer 

Klubi Konrad Adenauer u krijua në Maj të vitit 2003 për të 

krijuar një forum për debat rreth “problemeve aktuale dhe 

zhvillimeve në shoqërinë e Ukrainës dhe rreth perspektivave 

të Ukrainë për integrimin në strukturat e Bashkimit 

Evropian.” Formati bën që të rinjtë që janë të interesuar për 

temën të takohen me ekspertë të njohur nga Ukraina, 

Gjermania dhe Bashkimi Europian. Deri tani janë mbajtur 

rreth 25 takime nga Klubi që nga koha e krijimit të tij. 

Konrad-Adenauer-Stiftung e.V: Kingelhoferstasse 23:10785 Berlin:Germany:Tel:+49 30 26996-0 

http://www.kas.de 

Fondacione të tjera të partive të qendrës së djathtë… 

Ø Fondacioni Hanns Seidel, Gjermani, http://www.hss.de 

Ø Jarl Hjalmarson Stiftelsen, Suedi, http://www.hjalmarsonstiftelsen.se 

32

Grupe Ndërkombëtare të Qendrës së Djathtë në Internet 

Internacionalja e Demokratëve të Qendrës (CDI) 

http://www.idc-cdi.org/ 

Partia Popullore Europiane (EPP) 

http://www.eppe.org 

Forumi Rinor i Partisë Popullore Europiane 

http://www.yepp-online.net 

Organizata Demokristiane e Amerikës (ODCA) 

http://www.odca.org.mx 

Shoqata e Gruas në Partinë Popullore Europiane 

http://www.epp-women.org/ 

Unioni Internacional Demokrat (IDU) 

http://www.idu.org/ 

Grupi Parlamentar i EPP-së dhe i Demokratëve Europian 

http://www.epp-ed.org/home/en/default.asp 

Unioni Internacional Demokrat i Grave (IWDU) 

http://www.idu.org/iwdu-pg.htm 

Unioni Internacional Demokrat i të Rinjve (IYDU) 

http://www.iydu.org/ 

Unioni Demokrat i Azisë, Paqësorit (APDU) 

http://www.idu.org/apdu.htm 

Unioni Demokrat i Karaibeve 

http://www.pamdemocrat.org/ 

Unioni Demokrat i Afrikës/Grupi i Dialogut në Afrikë (DUA/ADG) 

http://www.du-africa.org 

Shembuj të Partisë Konservatore në të gjithë Botën 

Ø Britani e Madhe: Partia Konservatore, http://www.conservatives.com 

Ø Francë: Unioni për një Lëvizje Popullore, http://u-m-p.org 

Ø Izrael: Likud, http://www.likud.org.il 

Ø Republika Çeke : Partia Demokratike Civile, http://www.ods.cz 

Ø Shtetet e Bashkuara : Partia Republikane, http://www.gop.com 

Ø Turqi: Partia për Drejtësi dhe Zhvillim, http://eng.akparti.org.tr 3 3

Pjesa III: 

A është Partia ime 

Liberale? 

35

A është Partia ime 

Liberale? 

Pyetësori mbi Orientimin Politik: Përgjigjuni pyetjeve të mëposhtme me “Po”nëse jeni 

dakord me fjalinë dhe me “Jo” nëse nuk jeni dakord. Mblidhni përgjigjet “Po” në fund. 

Papunësia duhet të zgjidhet duke i dhënë më shumë hapësirë tregut të lirë. 

Kushtetuta e BE-së duhet të votohet me anë të votës popullore në BE. 

Çiftet e të njëjtit seks duhet të gëzojnë të drejtat e tyre në çdo shtet të BE-së. 

Taksa mbi mjedisin në Europë duhet të reduktohet. 

Mbështetja e BE-së për agrikulturën duhet të reflektojë vetëm problematikat 

mjedisore dhe shoqërore dhe duhet të kufizohet nga nivelet e saj aktuale. 

Nuk duhet të përmendet emri Zot në Kushtetutën Europiane. 

Qeveria nuk duhet të ndalojë kërkimin apo prodhimin e produkteve 

agrikulturore gjenetikisht të modifikuara veçse ajo është kërcënuese për sigurinë 

publike. 

Qeveria nuk duhet të përfshihet në industrinë e kujdesit shëndetësor, pasi qeveria 

do të marrë një pjesë të gjerë të ekonomisë. 

Tregu i lirë është politika më e mirë e zhvillimit. 

Turqia mund të anëtarësohet në BE nëse ajo plotëson kriteret e të drejtave të njeriut 

dhe të demokracisë. 

A keni 6 ose më shumë përgjigje “Po”? 

Lexoni këtë pjesë – ka gjasa që të jeni Liberal. 

YES NO 

36

Historia dhe Ngjarjet Formuese të Ideologjisë Partiake 

“‘Liberal’ do të thotë të jesh i hapur ndaj ndryshimit dhe të respektosh liritë e personit brenda një kuadri shoqëror 

ku të gjithë kanë mundësi të njëjta.” 

(Mark Silverman, TurnLeft.com) 

Si një doktrinë e hershme, liberalizmi u zhvillua 

brenda kuadrit politik të monarkisë dhe jo të 

demokracisë, duke u fokusuar në rritjen e të drejtave 

të individit në lidhje me qeverinë e tij. Liberalizmi 

luajti një rol të rëndësishëm në historinë e Europës në 

lidhje me demokracinë e vërtetë, duke hedhur idetë 

rreth pushtetit të njerëzve dhe vullnetit të 

përgjithshëm, duke rritur përfaqësimin e njerëzve 

brenda qeverive të tyre dhe duke krijuar një shoqëri të 

barabartë ku të gjithë kanë të njëjtat mundësi. 

Liberalizmi si një filozofi e hershme politike është i 

rrënjosur në disa ideologji të tjera politike bazuar në 

demokracinë përfaqësuese, duke përfshirë partitë e 

demokracisë sociale dhe të qendrës së djathtë. 

Liberalizmi si një ideologji e partisë politike e 

mbështet platformën e tij në ide të hershme liberale, 

duke u fokusuar në qeverisje të kufizuar dhe në liritë e 

individit. 


John Locke (1632 - 1704) 

Filozofi britanik John Locke, hodhi idenë 

revolucionare se individët e rinj janë baza për 

një shoqëri të qëndrueshme. Dy traktatet e tij 

mbi Qeverinë hidhnin poshtë bazat filozofike 

për monarki – “e drejta hyjnore e mbretërve,” 

– dhe argumentonte se të gjithë njerëzit kishin 

të drejta të trashëguara dhe natyrore për 

“jetën, lirinë dhe pronën.” Ai e shpjegonte 

qeverinë si një “kontratë shoqërore” ku 

individët i jepnin një numër të kufizuar të të 

drejtave të trashëguara për të qeverisur për të 

cilat qeveria garanton mbrojtjen e atyre të 

drejtave. Idetë mbi të drejtat natyrore dhe 

kontratën shoqërore luajtën një rol të 

rëndësishëm në ideologjinë e revolucionit 

francez dhe amerikan. 

Zhvillimi i liberalizmit në fund të 

Shekullit 18 dhe në fillim të shekullit 19 përkoi me ndryshime të rëndësishme 

politike dhe shoqërore në Europë. Argumentet për t’i dhënë fund sistemeve 

monarkike dhe aristokratike duke përkrahur demokracinë përfaqësuese u 

përhapen më anë të liberalizmit ekonomik dhe me dëshirën për t’i dhënë fund 

sistemit feudal për pronësinë. Adam Smith, një nga teoricienët në 

ekonomi më me influencë të të gjitha kohërave, publikoi Pasuria e 

Kombeve, duke argumentuar kundër ndërhyrjes së qeverisë në 

Adam Smith ekonomi dhe tregti. Smith propozoi teorinë e “dorës së padukshme,” 

një mekanizëm vetërregullues në ekonomi që punon pa ndërhyrjen e 

qeverisë. Kjo formë e liberalizmit ekonomik u bë e njohur si 

ekonomia “Laissez-Faire” (Në shqip “lënia për të vepruar lirisht”), dhe 

vazhdon të mbetet parimi kryesor i ideologjisë partiake liberale. 

Megjithatë, gjysma e parë e vitit 1900 ishte një periudhë e vështirë me luftëra të vazhdueshme dhe 

kriza ekonomike, ku u zhvilluan dy luftëra botërore dhe Depresioni i Madh e dëmtoi rëndë ekonominë 

europiane. Kapitalizmi “Laissez-Faire” la shumë dyshime dhe disa qeveri liberale në Europë filluan të 

mbështesnin aspekte të shtetit të mirëqenies, duke përfshirë sigurimin e shëndetit, arsimimin dhe 

masat kundër varfërisë nga qeveria. Në momentin që ekonomitë Euro-Atlantike filluan ta merrnin 

veten, liberalët iu rikthyen idesë së ekonomisë “Laissez-Faire” dhe nxitën për një rol të kufizuar të 

qeverisë në ofrimin e shërbimeve sociale. Platformat liberale bën thirrje për privatizimin e kujdesit 

shëndetësor dhe për sektorë të tjerë publik. Liberalët modern europian janë të idesë se qeveria duhet të 

ketë një rol të vogël dhe se ekonomia duhet të decentralizohet, duke argumentuar se kjo nuk është 

puna e qeverisë për të kontrolluar ndonjë prodhim industrial përmes ndërmarrjeve shtetërore. 

37

Karakteristikat Kryesore të Formave të Ndryshme të Liberalizmit 

Burime nga http://www.wikipedia.com 

Format e liberalizmit Karakteristikat 

Liberalët politik besojnë se individët janë baza e ligjit dhe e shoqërisë; 

institucionet ekzistojnë për t’i asistuar atyre. Liberalët politik janë të 

kujdesshëm për të mos favorizuar apo diskriminuar asnjë grup në bazë të 

Liberalizmi politik 

racës, klasës, gjinisë, etnisë etj. Liberalizmi politik vë në dukje nocionin e 

John Locke “kontratë shoqërore,” ku qytetarët i japin një pjesë të lirisë së 

tyre ligjit në mënyrë që të jetojnë në një shoqëri të sigurt. 

Liberalizmi ekonomik mbështet idenë e të drejtave të individit mbi 

pronën dhe lirinë e kontratës. Pa këto liri, nuk mund të ketë liri të tjera. 

Liberalizmi 

Liberalët ekonomik besojnë në kapitalizmin laissez-faire, ose në 

Ekonomik 

rregullimin e tregut, i cili shërben për heqjen e kufijve ligjor për tregtinë 

dhe bllokimin e subvencioneve të qeverisë dhe të monopoleve. 

Gjithashtu i njohur si liberalizëm apo si liberalizëm i reformuar, liberalët 

social mbështesin tregun e lirë dhe një ekonomi tregu ku nevojat bazë të 

të gjithë individëve plotësohen nga shteti. Këto nevoja përfshijnë 

Liberalizmi Shoqëror 

edukimin, kujdesin ndaj fëmijëve, asistencën pas fatkeqësive natyrore dhe 

parandalimin e krimit. Ata gjithashtu advokojnë mbi disa kufizime mbi 

konkurrencën ekonomike, siç janë ligjet anti-trust dhe mbi pagën 

minimale. 

Liberalët kulturor kërkojnë të sigurojnë se qeveria nuk ndërhyn në jetën 

personale dhe intelektuale të njerëzve. Ata mbështesin lirinë seksuale, 

fetare, njohëse dhe mbrojtjen nga ndërhyrja e qeverisë në jetën private. 

Liberalizmi Kulturor Liberalët kulturor janë kundër rregullave të qeverisë mbi letërsinë, artin, 

kumarin, seksin, prostitucionin, abortin, kontrollin e lindjes, sëmundjet e 

pashërueshme, alkoolin, dhe drogat si marijuana. 

Cili është dallimi mes liberalizmit konservator dhe konservatorizmit liberal? 

Liberalizmi konservator kombinon vlerat 

liberale dhe politikat me qëndrimet 

konservatore, duke përfaqësuar krahun e 

djathtë të lëvizjes liberale. Komponent të 

rëndësishëm të liberalëve konservator 

përfshijnë: çështjet e liberalizmit ekonomik; 

mbështetje të ekonomisë globale; dhe 

mbështetje të ligjeve strikte mbi emigracionin. 

Ata gjithashtu i japin më pak rëndësi çështjeve 

shoqërore, por priren të mbajnë qëndrime 

liberale sociale. 

Partitë liberale konservatore në Europë 

përfshijnë: Partinë Demokratike të Lirë 

(Gjermani); Demokratët Progresivë (Irlandë); 

Partia Liberale Kombëtare (Romani); dhe G17 

Plus (Serbi). 

Konservatorizmi liberal kombinon 

historikisht idenë e laissez-faire të liberalizmit 

ekonomik me çështjen konservatore klasike 

për ruajtjen e traditës, respektin për autoritetin, 

dhe besimin fetar. Partitë konservatore në disa 

shtete filluan disa argumente liberal ekonomik. 

Për këtë arsye, konservatorët liberal në këto 

vende referohen si konservatorë. Kjo është e 

vërtetë për Shtetet e Bashkuara. Termi “liberal” 

dhe “konservator” është bërë sinonim në vende 

si Australia, Italia dhe Spanja. Në disa vende 

europiane, konservatorizmi liberal përfaqëson 

ata të cilët kombinojnë pikëpamjet konservative 

moderne me idetë e liberalizmit social. 

38

Politika të Përbashkëta të Partive Politike Liberale 

Me burime të marra pjesërisht nga Enciklopedia e Demokracisë, vol.5, Seymour Martin Lipset 

Fusha Politike Platforma Liberale/Programi i Politikave 

Ekonomia E drejta e pronës dhe liria për të bërë kontrata është baza e të gjitha lirive. Nuk duhet të 

ketë ndërhyrje nga qeveria në ekonomi pasi ajo prish balancat e tregut të lirë. Kufijtë 

tregtar dhe subvencionet e qeverisë te bizneset duhet të hiqen sepse ato pengojnë efektet 

pozitive të tregut të lirë në tregjet ndërkombëtare. 

Taksat Taksat duhet të jenë të kufizuara sa më shumë, vetëm të prokurohen fonde mjaftueshëm 

për të mundësuar shtetin të ofrojë shërbime jetësore. 

Tregu Tregu i lirë është opsioni ekonomik më i mirë dhe çdo kush fiton nën këtë sistem. Çdo 

barrierë në treg shkakton humbje të pakthyeshme në tregun ndërkombëtar dhe atë të 

brendshëm. 

Racizmi Racizmi kërcënon të drejtat individuale. Shoqëria duhet të bazohet në mundësitë e 

barabarta të njerëzve, dhe nuk duhet diskriminuar bazuar në racë, gjini, etni apo kulturë. 

Shteti nuk duhet të imponojë rezultatin cilësor përmes kuotave të punësimit për gratë 

apo minoritetet. 

Mjedisi Mjedisi duhet të mbrohet nga dora e njeriut dhe ato zona që janë dëmtuar duhet të 

riparohen. Bashkëpunimi me bizneset duhet të rregullojë masat e ruajtjes mjedisore dhe 

zhvillimi i qëndrueshëm duhet të forcohet me ligj. 

Siguria Shoqërore Duhet një rrjet i sigurisë për të mbrojtur ata që janë të sëmurë, të moshuar, ose të 

margjinalizuar. 

Emigracioni Nuk ka konsensus për të drejtën e shtetit për të kufizuar fluksin e emigracionit. Individët 

duhet të gëzojnë lirinë për të udhëtuar brenda dhe në shtete të ndryshme. 

Politika e 

jashtme 

Ka dallime mes liberalëve për sa i përket marrëdhënieve ndërkombëtare: 

Mbështesin Kombet e Bashkuara dhe institucionet ndërkombëtare për të parandaluar 

luftërat. 

Kundër ndërhyrjes dhe skeptike për përdorimin e sigurisë kolektive. 

Qytetaria Diversiteti konsiderohet të jetë një kusht paraprak për drejtësi. 

Politika 

shoqërore 

Të drejtat e 

njeriut 

Liria duhet e jetë e barabartë për çdo qytetar. Disa standarde të kujdesit shëndetësor dhe 

të arsimimit duhet të jetë të njëjta për të gjithë qytetarët, ndërsa ka dallime mes liberalëve 

për sa i përket mënyrës së shpërndarjes nga qeveria të këtyre shërbimeve, në një mënyrë 

për të balancuar si përgjegjësinë individuale ashtu dhe atë kolektive. Shteti nuk duhet të 

përcaktojë vlerat personale, qofshin ata fetare apo të stilit të jetës. 

Të drejtat e njeriut janë universale. Dënimi kapital është çnjerëzor dhe duhet hequr. 

Liberalizmi Politik në Histori: 

Magna Carta 

Magna Karta Liberatatum është një kartë e famshme angleze që u hartua në vitin 1215 si 

rezultat i mosmarrëveshjeve mes Papës Inoçenti III, Mbretit John, dhe baronëve anglez në 

lidhje me të drejtat e Mbretit. Magna Karta ishte një dokument revolucionar që tregonte 

liberalizmin politik, duke mbrojtur të drejtat e individëve në një sistem monarkik dhe duke 

deklaruar që veprimet e mbretit duhet të lidhen me ligj. Kjo ndikoi në krijimin e konceptit 

“shteti ligjor” dhe ka qenë një ndër dokumentet më të rëndësishëm në historinë 

demokratike. 

39

Kritika të Përgjithshme mbi Partitë Liberale 

Burime të marra pjesërisht nga Hyrje: Analizimi i Demokratëve Liberal nga Richard S. Grayson, 

dhe “çfarë është një liberal?” nga Thomas, Ray. 

Kritika Liria individuale në fushën ekonomike mund të çojë në apati, egoizëm, dhe imoralitet 

Mbrojtja Qëllimi i ligjit është të mbrojë qytetarët nga dëmtimi dhe jo të rregullojë moralin. 

Kritika Individi nuk ekziston ashtu siç e shikon një liberal. Njerëzit janë të formuar nga shoqëria 

ku ata jetojnë dhe me traditat me të cilat ata ushqehen. Prandaj, është mirë që të 

fokusohet në nevojat dhe interesat e komunitetit dhe jo të individit. 

Mbrojtja Disa liberal besojnë se idealet e tyre janë të zhvilluara historikisht dhe vinë nga tradita 

liberale. Megjithatë, precedenti historik nuk zvogëlon vlerën apo autenticitetin e të 

drejtave, lirisë dhe autonomisë individuale me të cilën ata jetojnë. 

Kritika Liberalizmi i mban institucionet ndërkombëtare si forca pozitive, kur ata në fakt mund 

të veprojnë në interesa personale, ndoshta në kundërshtim me ata që kërkojnë paqe. 

Mbrojtja Mundësitë e shumta për shtetin që të ndërveprojë, si brenda ashtu dhe jashtë politikës, 

bën qëllimin e bashkëpunimit dhe të ndërvarësisë objektivin që sistemet ndërkombëtare 

kërkojnë të arrijnë, duke çuar në paqe. 

Kritika Liberalizmi ekonomik çon në pabarazi mes fituesve dhe humbësve në ekonominë e 

tregut brenda shtetit. Shoqëritë liberale karakterizohen nga një varfëri dhe diskriminim 

që zgjat te klasat e ulëta. Prandaj, shteti nuk duhet të vendos parime apo mekanizma të 

tregut në një sektor të mëparshëm jo tregtar. 

Mbrojtja Suksesi ekonomik i shtetit varet në punën dhe motivimin, i cili sjell dëshirën për të 

tejkaluar pabarazinë ekonomike. Shteti modern industrial, i udhëhequr nga praktikat 

liberale, ka sjell prosperitet për një numër më të lartë njerëzish se sa në shoqëritë paraindustriale 

të karakterizuar nga varfëria. 

Kritika Liberalizmi ekonomik çon në pabarazi mes shteteve, me shtetet e fuqishëm që 

shfrytëzojnë shtetet e vogla. 

Mbrojtja Liberalët argumentojnë se shtetet liberale janë zakonisht më të pasur se shtetet që kanë 

rregulla të tregut. Gjithashtu, të varfrit në shtetet liberale janë më mirë ekonomikisht se 

sa qytetarët me ekonomi mesatare në shtetet jo liberale. 

Figura të Shquara: John 

Stuart Mill (1806 - 1873) 

John Stuart Mill ishte një filozof i rëndësishëm britanik, ekonomist 

politik, nëpunës civil dhe Anëtar i Parlamentit. Libri i tij, Mbi Lirinë, 

është një nga punët bazë të liberalizmit klasik dhe shpjegon konceptin e 

lirisë duke diskutuar natyrën dhe limitet e pushtetit që mund të ushtrohen 

nga shoqëria mbi individin. 

“Fundi i vetëm për të cilën njerëzimi sigurohet, individualisht apo kolektivisht, në 

ndërhyrjen e lirisë së veprimit, është vetë mbrojtja. Qëllimi i vetëm për të cilin pushteti 

mund të ushtrohet me të drejtë mbi çdo anëtar të një komuniteti të civilizuar, kundër 

dëshirës së tij, është parandalimi i dëmtimit të të tjerëve. E mira e tij, fizike apo morale, 

nuk është një siguri e mjaftueshme.” 

-nga libri Mbi Lirinë 

40

Internacionalja Liberale (LI) 

Në vitin 1947, 19 vende Europiane u mblodhën së bashku për të 

themeluar Internacionalen Liberale 11 . N d ë r vite, 

organizata është zhvilluar në një federatë 

globale me parti liberale, me rreth 70 parti 

anëtare nga më shumë se 60 shtete. 

Internacionalja Liberale e konsideron veten “rrjetin kryesor për të promovuar liberalizmin, lirinë 

individuale, të drejtat e njeriut, shtetin ligjor, tolerancën, barazinë e mundësive, drejtësinë 

shoqërore, tregun e lirë dhe ekonominë e tregut.” LI bazohet në promovimin e çështjeve të të 

drejtave të njeriut, demokracisë, drejtësisë shoqërore, tolerancës, barazisë së mundësive, duke 

përfshirë pjesëmarrjen politike të grave, ekonominë e tregut, tregun e lirë dhe solidaritetin 

ndërkombëtar. 

Manifesti i Oksfordit: 

Programi i Liberalëve për Shekullin e 21 

1) Sfida për të zgjeruar demokracinë. 

2) Sfida ndaj dhunës dhe sundimit global. 

3) Sfida për të përmirësuar demokracinë. 

4) Tensioni mes vetëqeverisjes dhe të drejtave të njeriut. 

5) Sfida ndaj varfërisë dhe përjashtimit social. 

6) Sfida për qeveri të vogël. 

7) Nevoja për një kontratë të re mes brezave. 

8) Sfida e progresit shkencor dhe teknologjik. 

9) Sfida për krijimin e tregjeve të hapura. 

10) Sfida për zhvillimin botëror. 

bashkojnë dhe advokojnë për dy grupe të rëndësishme demografike. 

Liberal Matters është një 

revistë me artikuj mbi 

figura ndërkombëtare. 

Internacionalja Liberale përbëhet nga tre organe 

ekzekutive: Kongresi, Komiteti Ekzekutiv dhe 

Byroja. Kongresi është organi kryesor legjislativ i 

LI-së dhe mblidhet të paktën dy herë në vit për 

të diskutuar mbi politikat dhe platformat 

kryesore, për të zgjedhur zyrtarët organizativ, 

dhe për të përcaktuar ndryshimet në anëtarësim. 

Komiteti Ekzekutiv mblidhet më shpesh, të 

paktën dy herë në vit, dhe drejton aktivitetet dhe 

zhvillimin e politikave ndërmjet Kongreseve, 

ndërsa ka edhe një rol mbikëqyrës që siguron se 

politikat e formuluara nga Byroja janë në 

përputhje me Komitetin Ekzekutiv dhe 

gjithashtu vendimet e Kongresit me Kushtetutën 

e organizatës. 

Ashtu si internacionalet e tjera partiake, 

partitë anëtare të LI formojnë gjithashtu 

grupe rajonale dhe tematike. Demokratët 

Liberal dhe Reformator Europian (ELDR) 

dhe Aleanca e Liberal Demokratëve në 

Parlamentin Europian promovojnë 

këndvështrimet dhe politikat e partive 

liberale në Europë përmes Parlamentit 

Europian. Federata Internacionale e të 

Rinjve Liberal dhe Radikal (ILFRY)dhe 

Rrjeti Internacional i Grave Liberale 

(INLW) 

Lord John Alderdice 

President i 


Liberale 

LI Secretariat: 1 Whitehall Place/London SW1A 2HD/ United Kingdom/Tel: +44 207 83 95 905 

http://www.liberal-international.org 

41

Demokratët Liberal Europian dhe Partia 

Reformatore (ELDR) 

Demokratët Liberal Europian 12 u krijuan në 

vitin 1976 dhe themeluan Partinë Liberale 

Demokrate dhe Reformatore Europiane 

(ELDR) në vitin 1993. 

Sot ELDR përfaqësohet nga 7 prej 27 

komisionerëve në Komisionin Europian dhe 

zakonisht në parlamentin Europian ulën me 

Aleancën e Liberal Demokratëve (ALDE). 

Liderët politik të partisë dhe Ministrat 

mblidhen të paktën dy herë në vit në Takimin e Liderëve për të 

diskutuar mbi situatën në Europë. Kongresi vjetor thekson 

gjithashtu debatin mbi çështjet politike. Këshilli i ELDR mblidhet 

dy herë në vit për të miratuar aplikimet e anëtarësimit dhe për të 

miratuar buxhetin. Këshilli lejohet të veprojë dhe të flasë në emër 

të partisë dhe përbëhet nga Byroja ELDR dhe partitë anëtare të 

ELDR-së. 

Byroja drejton funksionet ditore të partisë. Presidenti i ELDR, 

zëvendës presidentët dhe drejtori i thesarit zgjidhet çdo dy vjet në 

Kongresin e ELDR-së. Annemie 

Liderët dhe Kryeministrat e ELDR 

21 Qershor 2007 

Neyts Uyttebroeck u zgjodh President i partisë ELDR gjatë një kongresi në Bratislavë, Sllovaki, me 24 

Shtator 2005, dhe u rizgjodh me 17 Tetor 2007. 

Çfarë mbështet ELDR-ja? 

Ø Demokracinë, shtetin ligjor, të drejtat e njeriut, tolerancën dhe solidaritetin. 

Partia ELDR beson në një Europë të bazuar në parimet themelore të lirisë, demokracisë, të shtetit ligjor, të të drejtave të njeriut, 

tolerancës dhe solidaritetit. 

Ø Një shoqëri të lirë, të hapur dhe të ndershme 

Ne besojmë në një shoqëri të lirë, të hapur dhe të ndershme e cila nxit pjesëmarrjen e çdo qytetari në shoqëri, duke i ofruar 

mundësitë për të përmbushur potencialin e tyre, për tu larguar nga varfëria, injoranca dhe diskriminimi. 

Ø Një Europë me prosperitet 

Për të përmbushur këto objektiva, ne po përpiqemi të vendosim tregun e brendshëm si një fushë ekonomike pa kufij të brendshëm 

dhe të reformojë ekonominë e Europës në mënyrë që ajo të zhvillohet dhe të bëhet më garuese, duke rritur numrin e vendeve të 

punës dhe duke vendosur çmime të pranueshme për konsumatorët, bazuar në parimet e tregut të lirë ndërkombëtar gjithëpërfshirës 

në botë. 

Ø Zhvillimi i qëndrueshëm dhe paqja në botë 

Ne po punojmë për të nxitur një zhvillim të qëndrueshëm dhe për të mbrojtur mjedisin tonë. Ne po organizojmë fushata për një 

shoqëri të sigurt, për një botë në paqe dhe të qëndrueshme. 

Ø Zgjerimi i BE-së 

Kur pjesa më e madhe mbështet një zgjerim të shpejtë dhe të madh të Bashkimit Europian, ne kemi kënaqësinë t’i urojmë 

mirëseardhjen e miqve tanë nga Shtetet e Reja Anëtare. Ne jemi të vendosur që Bashkimi Europian të forcohet dhe të zgjerohet 

më tepër. 

Ø Një Europë transparente, demokratike dhe përgjegjëse 

Ne mbështesim një Europë më transparente, demokratike dhe përgjegjëse, që merr vendime vetëm mbi ato çështje të cilat 

kërkojnë zgjidhje Europiane. Ne mbështesim parimet e varësisë në mënyrë që qytetarët të kenë mundësi në vendimmarrje. 

Ø Kushtetuta Europiane 

ELDR mbështet një zgjidhje konstitucionale për Europën. Liberal Demokratët në të gjithë botën kanë bërë fushatë për një 

kushtetutë të fortë si baza e demokracisë. 

ELDR Party: 31, rue Montoyer/7ème étage/1000 Brussels/Belgium/Tel: +32 2 237 01 40 

http://www.eldr.org 

42

Aleanca e Liberal Demokratëve 

(ALDE) 

Aleanca e Liberal Demokratëve 13 (ALDE) është grupi parlamentar i tretë 

më i madh në Parlamentin Europian. Në ALDE bëjnë pjesë partitë 

liberale dhe demokratike në të gjithë Bashkimin Europian në 

përpjekje për të promovuar politikat e hapur dhe drejt së ardhmes. 

Aktualisht Grupi ka 10 anëtarë me të drejta të plota 

dhe 12 zëvendës. Në PE, ALDE përfaqësohet nga 101 

anëtarë nga 22 vende nga Bashkimi Europian. Anëtarët e 

ALDE vijnë nga partia Europiane Liberal Demokrate dhe Reformatore, Partia 

Demokratike Europiane dhe parti të tjera të pavarura. 

10 Pikat e Programit 

1) Promovimi i paqes, përmes Unionit të njerëzve që 

respektojnë identitetin tonë kulturor, lokal, dhe gjuhësor dhe 

është e hapur ndaj të gjitha Shteteve Europiane që plotësojnë 

kriteret e anëtarësimit. 

2) Duke e bërë BE-në një lojtar global dhe duke zvogëluar hendekun 

mes dimensionit të tij ekonomik dhe politik: Europa duhet të flasë 

njëzëri në çështjet botërore. 

3) Duke hapur, demokratizuar dhe duke forcuar 

përgjegjshmërinë e institucioneve të Bashkimit Europian dhe 

duke shpjeguar më mirë rëndësinë e punës së tyre për publikun 

Europian. 

4) Europa është një bashkim minoritetesh që garanton të drejtat 

themelore të qytetarëve europian duke hequr çdo formë diskriminimi. 

5) Duke besuar se qëllimi i shoqërisë vet-arritja e çdo individi, duke 

promovuar edukimin në të gjitha nivelet. 

6) Forcimi i qeverisjes ekonomike pas futjes së Euros. 

7) Duke siguruar vlerat për paratë për taksapaguesit, heqjen e 

burokracive të panevojshme dhe reformimin e sistemit duke e bërë më 

transparent, progresiv dhe të ndershëm. 

8) Bërja e Europës liderin botëror në mbrojtjen mjedisore. 

9) Duke bërë globalizmin të funksionojë për 

çdo person. 

10) Duke siguruar njohje të plotë dhe rritje të rolit të rajoneve të 

Europës, veçanërisht ato me fuqi legjislative, dhe duke ndërtuar një 

politikë strukturore e cila zhvillon potencialin e rajoneve të Europës më 

në nevojë. 

5 Partitë kryesore të ALDE në PE, nga 

Marsi i 2008 

1) Liberal Demokratët, MB, 11 poste 

2) Partia Demokratike, Itali, 11 poste 

3) Unioni për Demokraci Franceze, Francë, 10 

poste 

4) Partia Demokratike e Lirë,Gjermani, 

7 poste 

5) Partia Kombëtare Liberale, Romani, 6 poste 

MEP Grahm Watson është 

lideri i grupit ALDE. Ai u 

zgjodh në Janar të vitit 2002. 

Byroja e ALDE është organi 

kryesor vendimmarrës i Grupit 

ALDE. Ai përbëhet nga liderë 

të Delegacioneve Kombëtare 

ALDE, dhe mbikëqyr 

strategjitë dhe politikat 

kryesore të Grupit. 

Qasja e ALDE kombinon 

çështjet e lirisë individuale me 

kulturën e lirë dhe dinamike të 

bizneseve, solidaritetin 

ekonomik dhe social, 

shqetësimin për të ardhmen e 

mjedisit, dhe respektin dhe 

tolerancën për diversitetin 

kulturor, fetar dhe gjuhësor. 

Grupi po ndjek tre fushata 

kryesore: ndryshimi klimaterik, 

të drejtat e pacientëve dhe 

transparenca në qeveri. 

ALDE Group in the European Parliament: Rue Wiertz/B-1047 Brussels/Belgium/Tel: +32 2 284 21 11 

http://www.alde.eu 

Tre 

Kryeministra 

të ALDE në 

një 

konferencë të 

përbashkët 

shtypi, 

Takimi i 

Liderëve 

2005 

43

Këshilli i Demokratëve dhe Liberalëve Aziatik (CALD) 

Azia përballet me një situatë politike komplekse, pasi ajo është një qendër zhvillimi e 

ekonomisë globale, ndërsa ka nivelin më të madh të varfërisë rurale botërore. Rritja e 

mirëqenies në qendrat urbane po sjell transformime në identitetin shoqëror, kulturor, 

dhe politik të kombeve të rajonit. Këshilli i Liberalëve dhe Demokratëve Aziatik 14 pati 

fillesat nga disa mendime të rastësishme të legjislatorëve nga Filipinet, Tajvani dhe 

Tailanda që merrnin pjesë në një konferencë ndërkombëtare në Portugali në fillim të 

vitit 1990. Të ndjerë jo në vendin e duhur në konferencë pasi çështjet që po diskutoheshin 

nuk i përkisnin rajonit të tyre, ata vendosen të krijonin organizatën e tyre ekskluzivisht për 

liberalët Aziatikë. Për dy vjet, ata e zgjeruan idenë e tyre, të inkurajuar nga “sensibilizimi që për 

të gjithë ndryshimet në situatat e vendeve të tyre, ekzistonte mundësia për të punuar së 

bashku. Ata ishin pjesë e një rajoni që ishte zona më interesante për sa i përket zhvillimit 

demokratik- edhe pse ajo ishte streha e disa prej regjimeve më të egra.” 

Në dhjetor 1993, grupi organizoi asamblenë e përgjithshme inauguruese në Bangkok dhe tre muaj 

më vonë kishte sesionin e planifikimit strategjik. Në Nëntor 1994, CALD organizoi konferencën e 

parë kryesore me titull “Demokracia Liberale në Kontekstin Aziatik.” Që atëherë CALD ka 

organizuar pesë konferenca të mëdha duke u fokusuar mbi çështje relevante. 

CALD ia atribuon suksesin e tij faktit që ai është një grup rajonal i formuar nga parti dhe individë, jo 

qeveri. Prandaj, anëtarët e Këshillit të grupit nuk janë të kufizuar nga pozicionet qeveritare dhe 

politikat zyrtare. Grupi gëzon fleksibilitet në vendimet dhe veprimet e tij. Kjo nuk do të thotë se 

CALD nuk ka pasur vështirësitë e tij. Për shembull, logjistika për të mbledhur çdo person për një 

takim mund të jetë e vështirë për shkak të politikës së një-Kinë që kanë disa shtete. 

Edhe pse Azia ka disa nga regjimet më të egra në botë, demokracia 

liberale është zgjeruar. Presidenti Suharto i Indonezisë ra nga pushteti në 

vitin 1998 pas tre dekadash. Pritshmëritë janë të larta për CALD në vitet 

që vijnë. Disa shpresojnë që CALD do të vazhdojë të mbështesë 

demokracitë e reja duke i ndihmuar në forcimin e partive politike dhe 

sistemet politike shumë-partiake. 

Gratë në politikë 

Në tetor të vitit 2005, CALD sponsorizoi Workshopin e Grave 

Internacionale Liberale (LI) dhe Asamblenë e Përgjithshme të CALD me 

temë “Promovimi i Grave në Politikë: Roli i Partive Politike.” Pas suksesit 

të këtij aktiviteti, një workshop tjetër u mbajt në Shtator të vitit 2007 me 

titull “Përtej Veprimit Pohues.” Këto sesione trajnimi janë pjesë e 

angazhimit të CALD për të promovuar rolin e gruas në partitë politike 

përmes planit të veprimit global “Fitoni me Gratë”. Plani i Veprimit 

Global fokusohet në katër tema kryesore: heqja e kufizimeve për 

pjesëmarrjen e grave në politikë; rritja e numrit të nëpunëseve femra; 

sigurimi që partitë politike përfshijnë më shumë gra në pozicione të 

rëndësishme lidershipi; dhe inkurajimi për pjesëmarrje më të lartë në 

vendimmarrje politike. 

CALD Secreteriat:7-B Amorsolo Street/San Lorenzo Village/Makati City 1223/Philippines/Tel: +632 752 7557 

http://www.cald.org

Federata Internacionale e Forumit Rinor Liberal (IFLRY) 

Federata Internacionale e Forumit Rinor Liberal 15 është një organizatë ombrellë e 

forumeve rinore radikale dhe liberale dhe e organizatave studentore. Organizata u 

themelua në Danimarkë në vitin 1979 nga bashkimi i Federatës Botërore i forumit 

Rinor Liberal dhe Radikal dhe i Federatës Europiane të Forumit Rinor Liberal dhe 

Radikal. ILFRY i bazon politikat e saj në “Të drejtat Universale të Njeriut”. Ajo 

synon për shoqëri të lirë pa diskriminime kundër minoriteteve dhe përkrah “një 

ekonomi tregu që vepron brenda limiteve të shpërndarjes së ndershme të pasurisë 

dhe qëndrueshmërisë ekologjike.” 

Organi më i lartë i IFLRY është Asambleja e Përgjithshme. Asambleja e Përgjithshme mblidhet të 

paktën një herë në dy vjet dhe është përgjegjëse për miratimin e platformës politike të IFLRY, 

manifestit dhe aktiviteteve. Ajo gjithashtu miraton rezolutat mbi politikat e organizatës, zgjedh 

byronë dhe vendos mbi buxhetin. Byroja, e përbërë nga presidenti, sekretari i përgjithshëm dhe 

disa zëvendës presidentë, është përgjegjëse për mbikëqyrjen e punës ditore të organizatës. 

Sekretariati në Bruksel drejtohet nga drejtori ekzekutiv, që përcaktohet nga byroja. 

Me objektivin e saj të 

promovimit dhe përfaqësimit 

të interesave të liberalëve dhe 

radikalëve të rinj, IFLRY 

lehtëson kontaktin mes 

organizatave anëtare me anë të 

organizimit të seminareve, 

delegacioneve, vizitave 

studimore, kurseve të trajnimit, 

kampeve të verës, rrjetit rinor 

dhe një rrjeti tematik. IFLRY 

gjithashtu publikon një revistë 

tremujore, LIBEL, me qëllimin 

për të shpërndarë informacion 

mbi aktivitetet, për të nxitur 

debatin dhe për të shërbyer si 

forum për shprehjen e ideve. 

Federata Ndërkombëtare e Forumit Rinor Liberal, Sofje, 2005. 

IFLRY nxit kontributin në 

revistë, dhe pranon artikuj, 

Rreth temave politike të shkruara në Anglisht, Spanjisht apo Frëngjisht. 

Shembuj të Anëtarëve Evropian në of IFLRY 

Ø Centerpartiets Ungdomsförbund, Suedi 

Ø Jeunes Radicaux, Francë 

Ø Forumi Rinor Liberal i Gjibraltar, Spanjë 

Ø Rinia Liberal Demokrate, Shqipëri 

Ø Asambleja Rinore Liberale e NMSS, Bullgari 

Ø Mladi Liberali BiH, Bosnje Hercegovina 

Ø Junge Liberale, Gjermani 

Ø Liberalet e Rinj të Serbisë, Serbi 

IFLRY ka mbi 90 organizata anëtare, dhe 

është vet anëtare me të drejta të plota e 

Internacionales Liberale dhe bashkëpunon 

me grupin Liberal Asamblenë Parlamentare 

të Këshillit të Europës. IFLRY është 

gjithashtu një anëtare e Forumit Rinor 

Europian, ka status konsultativ me grupe OJF 

të COE, UNESCO, dhe ECOSOC, dhe është 

aktive në Forumin Rinor të Kombeve të 

Bashkuara. 

IFLRY: 1 Whitehall Place/London SW1A 2HD/United Kingdom/ Tel: +44 207 871 0940 

http://iflry.org 

45

Friedrich Naumann Stiftung (FNS) 

Friedrich Naumann Stiftung 16 u themelua në vitin 1958. Fondacioni 

ndjek parimet e Friedrich Naumann, një teolog Protestant. Gjatë fillimit 

të shekullit 19, Naumann luftoi për idenë e edukimit civil, duke besuar 

se një demokraci ka nevojë për qytetarë të formuar dhe të informuar 

politikisht për funksionuar në standardet më të larta. Duke ndjekur 

argumentet e tij, fondacioni është një mjet për 

liberalizmin e organizuar. 

Fondacioni ka zyrat në Europë, Afrikë, Amerikë dhe Azi. Ai punon nga afër me Partinë 

Demokratike të re të Gjermanisë dhe me Internacionalen Liberale. Në terren, aktivitetet 

konsistojnë në seminare, konferenca dhe publikime, dhe të gjitha këto kanë si qëllim promovimin 

e vlerave dhe parimeve liberale. Programi i dialogut politik ndërkombëtar ofron një forum 

diskutimi për një kuadër të gjerë çështjesh liberale. Ai ka gjithashtu një program këshillues, që 

punon me kandidat për zyrat politike, partitë politike liberale dhe organizata të tjera demokratike. 

Promovimi i tolerancës- Vizitë studimore në ShBA 

2007 

Takim Rajonal në Pragë 

2007 

Zyra Rajonale për Europën Qendrore, 

Jugore dhe Juglindore, Kaukazin Jugor 

dhe Azinë Qendrore (MSOE) 

Që prej 1989, Friedrich Naumann Stiftung 

është bërë tepër aktiv në Evropën Lindore dhe 

Azinë Qendrore. Sot, MSOE koordinon 

aktivitetet në 26 vende të ndryshme. Objektivi 

kryesor i fondacionit në rajon është 

“promovimi i demokracisë, shtetit ligjor, 

pluralizmit dhe ekonominë e lirë e tregut.” Për 

të kthyer në realitet këtë axhendë, fondacioni 

përdor edukimin politik, konsultimin dhe 

dialogun në konferenca, seminare dhe vizita 

studimore. Ai gjithashtu përdor“masa jo 

tradicionale” siç është vendosja në skenë e 

dramave ose forumet liberale të diskutimit.” 

Zyra rajonale e MSOE u hap në Sofje në Mars 

të vitit 2007. MSOE vepron në 6 rajone: në 

Europën Qendrore, Europën Lindore, 

Ballkanin Perëndimor, Ballkanin Jug-lindor, 

Kaukazin Lindor dhe Jugor. 

Friedrich-Naumann-Stiftung: Karl-Marx-Strasse 2/14482 Potsdam/Germany/Tel:+49 331 7019-0 

http://www.fnst-freiheit.org 

Fondacionet e tjera të partive liberale përshijnë... 

Ø Fondacioni Helen Suzman, Afrika e Jugut, http://www.hsf.org.za 

Ø Liberal Vlaams Verbond, Belgjikë, http://www.hetlvv.be 

Ø Qendra Liberale Ndërkombëtare Suedeze, Suedeze, http://www.silc.se 

46

Internacionalja Liberale 

http://www.liberal-international.org/ 

Grupi Internacional Liberal në Internet 

Partia Evropiane Liberal Demokrate dhe Reformatore (ELDR) 

http://www.eldr.org 

ALDE – Aleanca e Liberalëve dhe Demokratëve për Europën në Parlamentin Europian. 

http://eld.europarl.eu.int/ 

Grupi Liberal në Këshillin e Europës 

http://www.ldr-group.org/ 

Këshilli i Liberalëve dhe Demokratëve Aziatik (CALD) 

http://www.cald.org 

Friedrich Naumann Stiftung (Gjermani) 

http://www.fnst.de 

Qendra Liberale Ndërkombëtare Suedeze (Suedi) 

http://www.silc.se/ 

Federata Ndërkombëtare e Forumit Rinor Liberal dhe Radikal (IFLRY) 

http://iflry.org 

Lëvizja e Forumit Rinor Liberal dhe Radikal i Bashkimit Evropian (LYMEC) 

http://www.lymec.org/index.php 

Rrjeti Ndërkombëtar i Grave Liberale (INLW) 

http://www.liberal-international.org/inlw 

Shembuj të Partive Liberale në Botë 

Ø Afrika e Jugut: Aleanca Demokratike, http://www.da.org.za 

Ø Honduras: Partia Liberale e Hondurasit, http://www.partidoliberal.net 

Ø Izrael: Shinui, http://www.shinui.org.il 

Ø Filipine: Partia Liberale, http://www.liberalparty.ph 

Ø Mbretëria e Bashkuar: Liberal Demokratët, http://www.libdems.org.uk 

Ø Australi: Partia Liberale, http://www.liberal.org.au 

47

Burimet për të Ndërtuar 

Marrëdhëniet me Parti të 

ngjashme 

49

Përse ekzistojnë Partitë Ndërkombëtare? 

Partitë Ndërkombëtare janë grupe të mëdha partish nga e gjithë bota që kanë ideologji të ngjashme 

të bashkuara nga misione të përbashkëta. Këto organizata shërbejnë si rrjete për partitë politike për 

të mësuar nga njëra tjetra dhe gjithashtu për të promovuar ideologjinë e tyre në një nivel global. Ato 

i ofrojnë anëtarëve kuadër pune për shkëmbimin e ideve dhe për veprime të përbashkëta, si dhe 

ofrojnë ndihmë praktike për partitë politike shpesh në formën asistencës teknike. Partitë 

ndërkombëtare gjithashtu promovojnë dhe ndihmojnë t’i japin formë partive politike të 

sapoformuara në demokracitë në zhvillim. 

Janë katër parti kryesore ndërkombëtare: 

Internacionalja Demokrate e Qendrës(CDI) (http://www.idc-cdi.org/), 

Internacionalja Liberale (LI) (http://www.liberal-international.org/), 

Internacionalja Socialiste (SI) (http://www.socialistinternational.org/main.html) 

Unioni Internacional Demokrat(IDU) (http://www.idu.org/). 

NDI punon me tre parti kryesore të mëdha: CDI, LI dhe SI. Ndërsa qëndrimi zyrtar i NDI-së 

ndryshon në secilin grup, Instituti është organizata e vetme që njihet nga të tri partitë. Partia 

Republikane Amerikane është anëtare e partisë internacionale të katërt, IDU. Anëtarët e partisë së 

CDI dhe të IDU përputhen njëra me tjetrën, sa që disa kanë anëtarësi të dyfishtë. 

Për tu pranuar në një nga partitë ndërkombëtare nuk aq e shpejtë apo e thjeshtë; procedura e 

aplikimit mund të jetë e gjatë dhe konkurruese. Partitë duhet të tregojnë se kanë një platformë që 

përputhet dhe shpesh anëtarësia duhet të aprovohet nga Kongresi i Partisë, i cili ndodh çdo dy apo 

tre vjet. 

Fragment nga prezantimi i Richard Normington, ish Sekretar i Përgjithshëm, IDU, mbi 

“Standardet për Anëtarësi në Partitë Politike Ndërkombëtare.” 

Pse duhet të bëheni pjesë e një partie ndërkombëtare? 

• Status dhe njohje ndërkombëtare, veçanërisht për anëtarët e rinj; 

• Ndarje e informacionit mbi fushatën; 

• Ndihmë e drejtpërdrejtë politike; dhe 

• Sistemi i identifikimit “Miq dhe Armiq” për bazat e partisë. 

Anëtarët e Partisë ndërkombëtare duhet... 

• të ndajnë vlerat dhe qëllimet e Ndërkombëtarëve përkatës; 

• të përfaqësohen në nivel kombëtar ose të kenë një prezencë të nivelit të lartë në rajon; 

• Të kenë një strukturë partiake demokratike; dhe 

• të kenë mbështetjen e anëtarëve ekzistues të partive ndërkombëtare. 

Si mund të anëtarësohem në një parti ndërkombëtare? – shembulli i IDU... 

“Partitë që duan të bëjnë pjesë në IDU mund të kenë të paktën një parti anëtare për ta mbështetur atë. Anëtari do ta informojë 

IDU-në për aplikantin dhe do ta drejtojë atë përgjatë procesit të pranimit. Partitë aplikuese duhet: 

• Të mbështesin Deklaratën e Parimeve të Londrës për IDU (1983); 

• Të dërgojnë një letër nga Lideri i Partisë ose nga kryetari duke i kërkuar për anëtarësim; 

• Të dërgojnë një kopje të statuteve të partisë dhe të rregullores; 

• Të dërgojnë një manifest zgjedhor ose politikat për shqyrtim; 

• Të kenë mundësi të paguajnë kuotën e anëtarësimit; dhe 

• Të ftojnë IDU-në për të vizituar partinë për të faktuar çdo gjë. 

Miratimi jepet nga Ekzekutivi, bazuar në unanimitet dhe konfirmuar nga Konferenca e Liderëve Partiak.” 

50

Parlamenti Europian dhe Grupet Partiake 

Parlamenti Europian është institucioni multinacional i vetëm anëtarët e të cilit zgjidhen direkt nga 

vota universale. Veç rolit si bashkë-legjislator, parlamenti ka pushtet buxhetor dhe ushtron kontroll 

demokratik mbi të gjithë institucionet Europiane. 

785 Anëtarët e Parlamentit Europian (PE) zgjidhen nga 27 vendet anëtare të Bashkimit Europian 

(BE) për 5 vjet. Secili shtet anëtar vendos mbi mënyrën e vet të zgjedhjeve, por ndjek rregulla 

demokratike të njëjta, duke përfshirë moshën minimale për të votuar 18 vjeç, votim universal dhe të 

fshehtë. Numri i vendeve në parlament që çdo anëtar merr, vendoset me anë të parimit të 

“proporcionalitetit”, që do të thotë që shtetet më të mëdha bien dakord për të pranuar një numër më 

të ulët postesh se sa ata mund të fitojnë nëse totali i 750 posteve ndahet sipas numrit të popullsisë në 

mënyrë që ketë një përfaqësim më të mirë për shtetet me numër popullsie më të vogël. 

Anëtarët e PE-së janë të grupuar sipas përkatësive politike dhe jo sipas kombësisë. Aktualisht janë 

shtatë grupe partish politike në PE. Secili brenda partisë cakton një kryetar (ose dy bashkë kryetar në 

rastin e disa grupeve), një byro dhe një sekretariat. Këto grupe munden dhe shpesh ndryshojnë me 

secilin parlament të ri. Ka kërkesa për formimin e grupeve dhe përfitime kur ata i bëjnë këto. Disa 

Anëtar të PE-së nuk i përkasin ndonjë grupi të partive politike dhe njihen si anëtar të pa lidhur me 

ndonjë parti. 

http://www.europarl.europa.eu/groups/default_en.htm 

Grupi i Partisë Popullore Europiane (Demokristianët) dhe Demokratët Europian 

Grupi Socialist në Parlamentin Europian 

Grupi i Aleancës së Liberalëve dhe Demokratëve për Europën 

Unioni për Europën e Grupeve Kombëtare 

Grupi i të Gjelbërve/Aleanca e Lirë Europiane 

Grupi Konfederal i Së Majtës së Bashkuar Europiane – E Majta Nordike e 

Gjelbër 

Pavarësia/Grupi i demokracisë 

Informacion i marrë me mirësjellje nga Parlamenti Europian. 

51

Fondacionet Kryesore të Partive Politike 

Fondacionet e Partive Socialdemokrate përfshijnë... 

Ø Friedrich Ebert Stiftung, Gjermani, http://www.fes.de 

Ø Alfred Mozer Stichting, Holandë, http://www.alfredmozerstichting.nl 

Ø Fondacioni Jean Jaures, Francë, http://www.jean-jaures.org 

Ø Qendra Ndërkombëtare Olof Palme, Suedi, http://www.palmecenter.org 

Fondacioni i Partive të Qendrës së Djathtë përfshijnë... 

Ø Konrad Adenauer Stuftung, Gjermani, http://www.kas.de 

Ø Hanns Seidel Foundation, Gjermani, http://www.hss.de 

Ø Jarl Hjalmarson Stiftelsen, Suezi, http://www.hjalmarsonstiftelsen.se 

Fondacionet e Partive Liberale Përfshijnë... 

Ø Fondacioni Friedrich Naumann, Gjermani, http://www.fnst-freiheit.org 

Ø Fondacioni Helen Suzman, Afrika e Jugut, http://www.hsf.org.za 

Ø Liberal Vlaams Verbond, Belgjikë, http://www.hetlvv.be 

Ø Qendra Liberale Ndërkombëtare Suedeze, Suedi, http://www.silc.se 

52

Shtojcë: 

Instituti Demokratik Amerikan dhe Zhvillimi i 

Partive Politike 

53

BOARD OF DIRECTORS 

Chairman 

Madeleine K. Albright 

Vice Chair 

Rachelle Horowitz 

Marc B. Nathanson 

Secretary 

Kenneth F. Melley 

Treasurer 

Eugene Eidenberg 

President 

Kenneth D. Wollack 

Douglas Ahlers 

Bernard W. Aronson 

J. Brian Atwood 

Harriet C. Babbitt 

Elizabeth Frawley Bagley 

Erskine Bowles 

Joan Baggett Calambokidis 

Thomas A. Daschle 

Barbara J. Easterling 

Geraldine A. Ferraro 

Sam Gejdenson 

Patrick J. Griffin 

Shirley Robinson Hall 

Harold Hongju Koh 

Peter Kovler 

Nat LaCour 

Robert G. Liberatore 

Judith A. McHale 

Constance Milstein 

Molly Raiser 

Nicholas A. Rey 

Susan E. Rice 

Nancy H. Rubin 

Elaine K. Shocas 

Bren Simon 

Michael R. Steed 

Maurice Tempelsman 

Arturo Valenzuela 

Mark R. Warner 

Chairmen Emeriti 

Paul G. Kirk, Jr. 

Walter F. Mondale 

Charles T. Manatt 

SENIOR ADVISORY COMMITTEE 

William V. Alexander 

Michael D. Barnes 

John Brademas 

Bill Bradley 

Emanuel Cleaver, II 

Mario M. Cuomo 

Patricia M. Derian 

Christopher J. Dodd 

Michael S. Dukakis 

Martin Frost 

Richard N. Gardner 

Richard A. Gephardt 

John T. Joyce 

Peter G. Kelly 

Paul G. Kirk, Jr. 

Elliott F. Kulick 

John Lewis 

Donald F. McHenry 

Abner J. Mikva 

Charles S. Robb 

Stephen J. Solarz 

Theodore C. Sorensen 

Esteban E. Torres 

Anne Wexler 

Andrew J. Young 

2030 M Street, NW, Fifth Floor 

Washington, DC 20036-3306 

(202) 728-5500 

fax: (202) 728-5520 

mail: contact@ndi.org 

www.ndi.org 

INSTITUTI DEMOKRATIK AMERIKAN PER ÇESHTJET 

NDERKOMBETARE 

Instituti Demokratik Amerikan për Çështjet Ndërkombëtare (NDI) është një organizatë 

jo fitimprurëse që punon për forcimin e demokracisë në të gjithë botën. Që nga themelimi 

në vitin 1983 e deri më sot, NDI dhe partnerët tij kanë punuar për të përkrahur e fuqizuar 

institucionet demokratike dhe praktikat për forcimin e partive politike, organizatave të 

shoqërisë civile dhe parlamenteve, monitorimin e zgjedhjeve, rritjen e pjesëmarrjes 

qytetare, transparencën dhe llogaridhënien në qeveri. Demokracia varet nga Legjislaturat 

që përfaqësojnë qytetarët e cila mbikëqyr ekzekutivin, gjyqësorin e pavarur që ruan 

shtetin ligjor, partitë politike që janë të hapura dhe përgjegjëse, si dhe zgjedhjet ku 

votuesit të jenë të lirë që të zgjedhin njerëzit e tyre në qeveri. Si katalizator i zhvillimit 

demokratik, NDI mbështet institucionet dhe proceset që bëjnë që demokracia të lulëzojë. 

Ndërtimi i Organizatave Politike dhe Civile: NDI ofron ndihmë për të ndërtuar 

institucione të qëndrueshme, me mbështetje të gjerë dhe të mirë 

organizuara që formojnë themelet e një kulture të fortë civile. 

Demokracia varet nga këto institucione ndërmjetësimi — zëri i një qytetarie të 

informuar, e cila lidh qytetarët me qeveritë e tyre dhe me njëri-tjetrin duke ofruar një 

mundësi për pjesëmarrjen në politikat publike. 

Garanton Zgjedhjet: NDI promovon zgjedhje të lira dhe demokratike. Partitë politike 

dhe qeveritë i kanë kërkuar NDI-së të studiojë kodet zgjedhore dhe të rekomandojnë 

përmirësime. Instituti gjithashtu ofron asistencë teknike për partitë politike dhe grupet 

civile për të drejtuar fushata edukimi për grupe votuesish dhe për të organizuar 

programe për monitorimin e zgjedhjeve. NDI është lider në botë për sa i përket 

monitorimit të zgjedhjeve, duke organizuar delegacione ndërkombëtare për të 

monitoruar zgjedhjet në qindra vende, duke siguruar që rezultatet në zgjedhje 

reflektojnë vullnetin e popullit. 

Promovimi i Transparencës dhe i Përgjegjshmërisë: NDI i përgjigjet kërkesave nga 

liderët e qeverisë, parlamentit, partive politike dhe grupeve civile që kërkojnë këshilla 

mbi çështje nga procedurat e legjislativit, procesit zgjedhor deri në balancën e 

marrëdhënieve të civilëve me ushtrinë në demokraci. NDI punon për të ndërtuar 

legjislaturat dhe qeveritë lokale që janë profesioniste, të përgjegjshme dhe të hapura ndaj 

qytetarëve të tyre. 

Bashkëpunimi Ndërkombëtar është çelësi i promovimit të demokracisë në mënyrë të 

efektshme dhe efikase. Ai gjithashtu jep një mesazh të rëndësishëm për demokracitë në 

zhvillim që konsiston: ndërsa autokracitë janë të izoluara dhe të frikësuara nga bota e 

jashtme, demokracitë mund të mbështeten në aleat ndërkombëtar dhe në një sistem 

aktiv mbështetjeje. Me qendër në Washington D.C., me zyra në terren në çdo rajon të 

botës, NDI plotëson talentin e stafit të tij duke angazhuar ekspert vullnetarë nga e 

gjithë bota, disa prej të cilëve janë veteran të luftërave demokratike në vendet e tyre 

dhe ndajnë ide të rëndësishme mbi zhvillimin demokratik. 

54

NDI DHE ZHVILLIMI I 

PARTIVE POLITIKE 

Partitë politike janë një gur themeli të demokracive përfaqësuese dhe kryejnë një funksion si asnjë 

institucion tjetër. Ato mund bashkojnë dallimet mes qytetarëve – për sa i përket ideologjive, interesave, 

liderëve apo politikave– t’i vendosë ato në një kontekst kombëtar dhe t’i shndërrojë nga dëshira në politika 

publike. Partitë politike trajnojnë dhe emërojnë liderët politik të cilët kanë role qeverisëse. Ato kryejnë një 

lidhje mes institucioneve të qeverisë me element të shoqërisë civile, siç janë grupet ekonomike, etnike, 

kulturore dhe grupe të tjera shoqërore. Përmes shprehjes së opinioneve të ndryshme, partitë politike mund të 

krijojnë një njohje më të mirë të çështjeve dhe të identifikojnë mundësitë për zgjidhje dhe për kompromise. 

Për më shumë se 20 vjet, NDI ka punuar me partitë politike në të gjithë botën për të krijuar më shumë 

mjedise të hapura politike ku qytetarët të mund të kenë pjesëmarrje aktive në proceset demokratike. 

NDI e qas punën e tij nga një këndvështrim praktik, duke ofruar asistencë jopartiake për të promovuar 

zhvillimin organizativ afatgjatë të partive, të rris konkurrencën e tyre në zgjedhjet lokale dhe 

kombëtare, si dhe të ndihmojnë të marrin pjesë në mënyrë konstruktive në qeveri. 

Në disa vende, partitë politike ose janë shumë të dobëta, të mbyllura, të shtypura nga qeveri despotike, ose 

janë larg mundësisë për të fituar respekt dhe mbështetje. Puna efektive me partitë politike kërkon njohjen 

e stimujve që ndikojnë te liderët dhe kanë perspektivë për reforma. Me anë të hulumtimit për çështje të 

tilla si rregulloja e partisë, përzgjedhja e kandidatëve dhe financa e partisë, Instituti ofron informacion 

krahasues mbi aspekte të ndryshme të politikës partiake duke hedhur dritë mbi pengesat dhe qasjet e 

mundshme për të krijuar parti më efektive dhe gjithëpërfshirëse. Pas një iniciative kohët e fundit, NDI 

shqyrtoi stimujt që ndikojnë interesin dhe aftësinë e liderëve partiak për të zhvilluar politikat efektive mbi 

reduktimin e varfërisë. 

NDI beson se sfidat me të cilat partitë përballen në zhvillimin e strukturave më përfaqësuese, më 

përgjegjëse dhe më efektive njihen më mirë nga palët të cilat ndajnë eksperienca të ngjashme. 

Marrëdhënia e Institutit me partitë në çdo rajon të botës – kryesisht në partneritet me Internacionalen 

Demokratike të Qendrës, Internacionalen Liberale dhe Internacionalen Socialiste – janë të rëndësishme 

për strategjinë e asistencës. Përmes shkëmbimeve partiake dhe vizitave studimore në vende të 

rëndësishme të botës së tretë, NDI harton një listë të partive të afirmuara në ndarjen e punës dhe në 

testimin e normave demokratike dhe organizmin e metodave me të tjerë në përpjekje për të sjellë 

ndryshimin. 

Programimi i Institutit varion nga konsultimet në nivel të lartë të lidershipit të partive në trajnime 

interaktive në organizatat politike për zyrtarët e degëve partiake. Duke përdorur praktikën e 

ndërthurur me trajnime, Instituti asiston partitë politike në zhvillimin dhe përdorimin e aftësive dhe 

praktikave që ndihmojnë për të pasur organizata më të hapura dhe përfaqësuese. NDI përdor 

ndjeshëm mjetet e teknologjisë së informacionit dhe të hulumtimit të opinionit publik në programet e 

saj për të ndihmuar partitë politike që të zhvillojnë mënyra më efektive për të përfaqësuar anëtarët 

dhe për të komunikuar me publikun në përgjithësi. 

Me asistencën e NDI-së, partitë nga një spektër i gjerë politik në rreth 60 shtete të ndryshme kanë futur 

reformat e brendshme për të rritur pjesëmarrjen dhe transparencën, për të përmirësuar komunikimin e 

brendshëm, për të zhvilluar pozicione politike më të informuara dhe për të kontaktuar në mënyrë më të 

efektshme me gratë, të rinjtë dhe grupe të tjera të margjinalizuara. Zyrtarët e zgjedhur partiak organizohen 

në mënyrë më strategjike për të ndjekur axhendat legjislative dhe për të kontaktuar me votuesit. Në rolin e 

tij si një udhëheqës i besueshëm dhe neutral, Instituti ka bërë gjithashtu që partitë politike të punojnë së 

bashku për të formuar një kuadër pune rregullator që ndikon tek ato, duke përmirësuar kështu mekanizmat 

për një dialog konstruktiv ndërpartiak dhe së bashku adresojnë çështjet e përbashkëta. 

55

Europa Qendrore & 

Lindore 

Meqë shtetet e Europës Qendrore dhe Lindore kanë kaluar nga regjimet 

komuniste në demokraci të qëndrueshme, NDI ka ripërcaktuar 

strategjinë për sa i përket asistencës, duke zvogëluar praninë e saj në 

Bullgari dhe Rumani në mënyrë që të reflektonin rolin e ri të ofruesve 

të asistencës. NDI i jep gjithashtu një prioritet Ballkanit perëndimor, ku 

shtetet kanë vështirësi për të zgjidhur konfliktet etnike, të promovojnë 

qeveri transparente dhe gjithëpërfshirëse, si dhe të bëjnë pjesë në 

komunitetin Euro-Atlantik. 

Deklarata e Pavarësisë së Kosovës në Shkurt të vitit 2008 hapi kapitullin e fundit të 

shpërbërjes së Jugosllavisë dhe shkaktoi një termet politik që akoma po tund Moskën, 

Brukselin dhe Uashingtonin. Transigjenca e Serbisë për sa i 

përket Kosovës, me të gjitha gjasat do të pengojë 

progresin demokratik dhe do të shkaktojë destabilitet në 

rajon. Elektorati i Serbisë mbetet i ndarë mes reformatorëve 

pro-Evropian dhe nacionalistëve të frymëzuar nga ish 

Presidenti Jugosllav Sllobodan Milloshevic. Republika Srpska 

e Bosnjës ka vazhduar retoriken e saj mbi shkëputjen, jo vetëm 

duke kërcënuar perspektivat e vendit për anëtarësimin në BE 

por duke vënë në pikëpyetje integritetin e shtetit. Ndërsa, 

mospranimi në NATO i Maqedonisë në prill të 2008-ës për 

shkak të debatit me Greqinë lidhur me emrin e fut rajonin në 

një pasiguri më të madhe. 

Marja Bijl nga Partia e Punës Sociale 

Hollandeze diskuton procesin e zhvillimti të 

politikave të partisë së saj para liderëve të 10 

partive social-demokrate në Ballkan. NDI 

organizoi një aktivitet në Beograd, në Mars të 

2008 në bashkëpunim me fondacionet e partive 

socialdemokrate nga Hollanda, Suedia dhe 

Greqia. Aktiviteti është pjesë e iniciativës rajonale 

të NDI-së për të asistuar partitë e qendrës së 

majtë, liberale dhe ato konservatore në Ballkan 

mbi reformat në kontekstin e integrimit Europian. 

Pavarësisht presioneve politike, këto shtete janë duke ndërtuar institucionet demokratike për të adresuar problemet e mëdha 

të konfliktit etnik, kapacitetet e dobëta në qeverisje, ekonomitë e paqëndrueshme dhe korrupsionin. Mbështetja e 

demokracisë ofron mundësi për të zgjidhur këto sfida për një afat kohor të gjatë duke krijuar sisteme politike të hapura, 

pjesëmarrëse, përgjegjësi dhe së fundi të qëndrueshme. 

NDI dhe partnerët e tij i kapërcejnë këto barriera, të cilat mund të jenë me natyrë etnike, 

gjinore ose politike, për të krijuar një marrëdhënie mes qytetarëve dhe qeverisë duke 

mbështetur parlamentet, duke udhëzuar partitë politike, organizatat jo fitimprurëse (OJF) dhe 

grupet civile. NDI asiston parlamentet për ta bërë procesin legjislativ më transparent për 

qytetarët me anë të seancave publike dhe dyerve të hapura, dhe deputetët po punojnë me NDInë 

për të hapur zyra të reja zgjedhore në mënyrë që të bashkëveprohet direkt me qytetarët që 

ata përfaqësojnë. Programeve lokale të NDI-së i shtohen dhe iniciativat rajonale novatore për 

të rritur pjesëmarrjen politike të Romëve, nxitjen e tolerancës ndër-etnike, si dhe për të 

krijuar mundësi shkëmbimi dhe mësimi ndërmjet parlamenteve përmes shkëmbimeve të stafit 

parlamentar mbi procesin legjislativ dhe mbikëqyrjen e ekzekutivit. 

Programet e NDI janë të financuara nga Agjencia Amerikane për Zhvillimin Ndërkombëtar; Ndihma Amerikane për 

Demokraci; Departamenti i Shtetit Amerikan, Byroja për Demokraci, të Drejtat e Njeriut, dhe të Punës; Qeveria e 

Zvicrës; dhe Instituti i Shoqërisë së Hapur. Instituti përfiton nga partneriteti me Këshillin e Europës dhe me 

Organizatën për Siguri dhe Bashkëpunim në Europë si dhe me mbështetjen e misionit të BE-së dje ambasadave 

Europiane. 

Për më shumë informacion mbi programin e Europës Qendrore dhe Lindore, ju lutem kontaktoni Rob 

Benjamin në robben@ndi.org ose Catherine Messina Pajic në cpajic@ndi.org

Qartësimi i ideologjive dhe i politikave më 

përfaqësuese është sfida më e madhe për zhvillim 

për partitë politike në Europën juglindore, shumë 

prej tyre vuajnë nga identitete të vjetra, të 

mbyllura dhe janë të paafta për të krijuar 

marrëdhënieve me votuesit mbi parimet e partisë. 

Me asistencën e NDI-së, këto parti politike – nga e 

djathta, e majta dhe të qendrës – kanë filluar të 

hartojnë platforma të detajuara politike në linjë 

me ideologjitë e tyre gjithashtu dhe me homologët 

Europian, dhe kanë filluar t’i paraqesin ata te 

votuesit. Duke zhvilluar politikat që reflektojnë 

vlerat dhe idetë e partisë dhe shqetësimet e 

qytetarëve, partitë në këto demokraci që po lindin 

mund të forcojnë marrëdhëniet e tyre me votuesit 

dhe garojnë më bindshëm në zgjedhje. 

Objektivat e Programit të NDI 

Iniciativa 

Rajonale Partiake 

Partia Socialdemokrate Suedeze, Sekretarja 

Ndërkombëtare Ann Linde diskuton prirjet 

socialdemokrate bashkëkohore me lidershipin e 

Partisë Demokratike të Serbisë (DS). 

Si pjesë e iniciativës rajonale me fonde nga Ndihma Amerikane për Demokraci, NDI po i ndihmon 

partitë për të qartësuar dhe për të zhvilluar agjendat politike që reflektojnë vlera ideologjike dhe 

orientime politike, në një linjë me partitë Europiane dhe partitë simotra në Ballkan. Partitë 

pjesëmarrëse u orientuan drejt tre identiteteve kryesore politike – Socialdemokrate, Liberale dhe të 

Qendrës së Djathtë – në disa seminare të NDI-së që u organizuan në kongreset e Partive Evropiane. NDI 

po i ndihmon ata që të implementojnë projekte zhvillimi partiake, të zhvilluara në seminare bazuar mbi 

prioritetet e partive dhe konsultimin me përfaqësues të NDI-së dhe të partive Europiane. Projekti i parë 

me parti individuale u zhvillua në Mal të Zi me Partinë Socialdemokrate, e cila aplikoi shembuj të partisë 

Laburiste për të mbajtur një qëndrim kundër privatizimit të centralit elektrik kryesor të vendit. 

Aktivitetet e NDI 

Në një numër prej 30 projektesh partiake, NDI është fokusuar mbi identitetin partiak, politikat, 

pjesëmarrjen e gruas dhe reformat e rregullave partiake në Shqipëri, Bosnje dhe Herzegovinë, Bullgari, 

Kroaci, Kosovë, Maqedoni, Mal i Zi, Romani dhe Serbi. Këto projekte përfshijnë përpjekjet e NDI-së për 

të forcuar pjesëmarrjen e gruas te liberalët rumun dhe të ndërtojnë kapacitetin organizativ të partive 

partnere në Maqedoni. Në bashkëpunim me socialdemokratët holandez, grek dhe suedez, NDI 

gjithashtu organizoi një seminar rajonal për partitë socialdemokrate mbi përpjekjet e tyre për të 

vendosur dhe për të avancuar me kapacitetet e brendshme të trajnimit të partive ose fondacioneve 

politike që kontribuojnë për zhvillimin e politikave. 

Për më shumë informacion mbi iniciativën rajonal të Partive Politike të NDI-së, ju lutem kontaktoni: Ana 

Radicevic në Uashington në adresën e emailit aradicevic@ndi.org

Iniciative Rajonale e Partive Politike të EQV 

Socialdemokratët në bashkëpunimin rajonal: 

Qendrat dhe Fondacionet e Trajnimit të Prtive 

Politike 

Iniciativa rajonale e NDI-së mbi partitë politike po financon një aktivitet me 15-16 Mars 2008 në Beograd, 

Serbi në bashkëpunim me Qendrën Ndërkombëtare Olof Palme të Socialdemokratëve në Suedi, 

Fondacionin holandez Alfred Mozer dhe qendrën e trajnimit të Lëvizjes Socialiste greke Panhelenike 

(PASOK). Aktiviteti ka si qëllim t’i asistojë partitë politike socialdemokrate të Europës juglindore që të 

adresojnë çështje të zhvillimit politik dhe të trajnimit të partive përmes fondacioneve të partive politike ose 

të qendrave të trajnimit. Iniciativa rajonale e partive politike e Institutit, me fonde nga Ndihma Amerikane 

për Demokraci, po ndihmon partitë që të qartësojnë dhe të zhvillojnë agjendat politikat që reflektojnë vlera 

ideologjike dhe orientime politike, në kuadër të rrymave partiake në Europë dhe partive simotra në Ballkan. 

Seminari rajonal do të nxis bashkëpunimin mes partive socialdemokrate në Ballkanin Perëndimor, meqë 

pjesëmarrësit do të ndajnë eksperiencat dhe sfidat që janë hasur gjatë ngritjes së institucioneve partiake, të 

krahasojnë format dhe funksionet e organizatave dhe të përcaktojnë praktikat më të mira për vendosjen dhe 

implementimin e tyre. 

Zhvillimi i Politikave dhe Trajnimi i Partive: Qëllimi, Funksioni dhe Roli 

Partitë në Europën juglindore po gjejnë mënyrat për të përmirësuar proceset e zhvillimit të politikave 

dhe të hartojnë mekanizmat e komunikimit dhe të trajnimit, disa duke krijuar fondacione partiake, 

institute kërkimore, ose qendra trajnimi. Seminari do të fokusohet, nëse këto institucione të lidhura me 

partitë veprojnë si institute kërkimore, në mënyrë që të bëjnë kërkime dhe të zhvillojnë platformat 

politike, të analizojnë rolin e tyre në qartësimin dhe edukimin e anëtarëve të partisë mbi identitetin 

socialdemokrat. A do të veprojnë ato si fondacione politike për të koordinuar marrëdhënien e partisë me 

vendet e tjera? A do të veprojnë ato si qendra trajnimi për edukimin politik e anëtarëve të rinj ose të 

kandidatëve të partive? A do të kenë ato përgjegjësi për edukimin politik në parti? Çdo pyetje është një 

funksion i dobishëm i organizatave të reja partiake dhe asnjë nuk është reciprokisht e veçantë për të 

tjerat. Megjithatë, funksioni institucional duhet të jetë i qartë, konkret dhe i implementuar nga ana 

strategjike për këto institucione që t’i japin një kontribut të rëndësishëm zhvillimit të partive politike. 

Zhvillimi i Politikave dhe Trajnimi i Partisë: Struktura Organizative 

Këto institucione të reja vazhdojnë të përballen me shumë sfida, kryesisht me rolin e tyre vis-a-vis me 

strukturën e partisë dhe mandatin e tyre brenda partisë. Seminari do të shqyrtojë shkallën me të cilët 

janë të integruara institucionet dhe sa zgjatet mandati i tyre në lidhje me partinë. Disa institucione 

marrin një dimension ndërkombëtar ashtu si institucioni përfaqësues i partive të tjera socialdemokrate 

në rajon dhe Europë. Këto institucione kanë mundësinë të marrin rolin e koordinimit të mbështetjes së 

donatorëve, duke konsideruar shpërndarjen e burimeve të asistencës ndërkombëtare mbi partitë politike 

në Evropën juglindore. Kjo propozon një pyetje tjetër të rëndësishme: fondet a do të vinë nga vetë partia 

apo nga mbështetja e donatorëve? 

Qëndrueshmëria Institucionale 

Edhe pse çështja e formimit dhe funksionit është elementi themelor me të cilin ballafaqohen partitë 

politike që kërkojnë të ndërtojnë institucionet, sfida të tjera mbesin për të siguruar këto institucione të 

jenë efektive dhe të qëndrueshme brenda partisë së tyre. Si mund të krijojnë partitë fondacione të 

qëndrueshme dhe qendra trajnimi? Ndërsa partitë pjesëmarrëse janë në faza të ndryshme të procesit të 

zhvillimit të institucioneve të tyre, institucionet akoma përfaqësojnë një potencial të madh për 

koordinimin dhe bashkëpunimin mes partive. Ata gjithashtu mund të shërbejnë si një forum i 

vazhdueshëm për të ndarë burimet, idetë, trajnerët dhe materialet. Ky seminar përfaqëson një pikë nisje 

për dialogun e vazhdueshëm mes partive socialdemokrate në rajon duke njohur nivelin e zhvillimi që 

secili institucion partiak ka arritur. 

58

Shënime 

1. I gjithë informacioni dhe fotografitë në Internacionalen Socialiste janë të marra nga 

adresa e internetit e Internacionales Socialiste, www.socialistinternational.org, në Janar dhe 

në Shkurt të vitit 2008. 

2. I gjithë informacioni dhe fotografitë mbi Partitë e Socialistëve Europian të marra nga adresa e 

internetit Partia e Socialistëve Europian, www.pes.org, ne Janar dhe në Shkurt të vitit 2008. 

3. I gjithë informacioni dhe fotografitë mbi Unionin Internacional të Forumit Rinor Socialist të nga 

marra nga adresa e internetit e Unionit Internacional të Forumit Rinor Socialist, www.iusy.org, në 

Janar dhe Shkurt të 2008. 

4. I gjithë informacioni dhe fotografitë mbi Friedrich Ebert Stiftung janë të marra nga adresa e 

internetit Friedrich Ebert Stiftung, www.fes.de, në Janar dhe në Shkurt të vitit 2008. 

5. I gjithë informacioni dhe fotografitë mbi Internacionalen Demokrate të Qendrës të marra nga 

adresa e Internacionales Demokrate të Qendrës, www.idc-cdi.org, në Shtator të vitit 2007. 

6. I gjithë informacioni dhe fotografitë mbi Partinë Popullore Europiane janë të marra nga adresa 

e internetit e Partisë Popullore Europiane, www.epp.eu, në Janar dhe në Shkurt të vitit 2008. 

7. I gjithë informacioni dhe fotografitë mbi Unioni Demokrat Internacional janë të marra nga 

adresa e internetit e Unionit Demokrat Internacional, www.idu.org, në Janar dhe në Shkurt të vitit 

2008. 

8. I gjithë informacioni dhe fotografitë mbi Unionin Demokratik të Afrikës janë të marrë nga 

adresa e internetit e Unionit Demokratik të Afrikës, www.du-africa.org, në Janar dhe Shkurt të 

vitit 2008. 

9. I gjithë informacioni dhe fotografitë e Forumit Rinor të Partisë Popullore Europiane janë të 

marra nga adresa e internetit e këtij forumi, www.yepp-eu.org, në Janar dhe Shkurt të vitit 2008. 

10. I gjithë informacioni dhe fotografitë mbi Konrad Adenauer Stiftung janë marrë nga adresa e 

internetit Konrad Adenaeur Stiftung, www.kaf.de, në Janar dhe Shkurt 2008. 

11. I gjithë informacioni dhe fotografitë mbi Internacionalen Liberale janë të marra nga 

adresa e internetit e Internacionales Liberale, www.liberal-international.org, në Janar dhe 

Shkurt 2008. 

12. I gjithë informacioni dhe fotografitë mbi Partinë Europiane Liberal Demokrate dhe 

Reformatore janë të marra nga adresa e internetit e kësaj partie, www.eldr.org, në Janar dhe 

Shkurt 2008. 

13. I gjithë informacioni dhe fotografitë mbi Aleancën e Liberal Demokratëve janë të marra nga 

adresa e internetit e kësaj aleance, www.alde.eu, në Janar dhe Shkurt të vitit 2008. 

14. I gjithë informacioni dhe fotografitë mbi Këshillin e Liberalëve dhe Demokratëve Aziatikë janë 

të marra nga adresa e internetit e këshillit, www.cald.org, në Janar dhe Shkurt të vitit 2008. 

59

15. I gjithë informacioni dhe fotografitë mbi Federatën Internacionalen e Forumit Rinor Liberal 

janë të marra nga adresa e internetit e Federatës, www.iflry.org, në Janar dhe Shkurt 2008. 

16. I gjithë informacioni dhe fotografitë mbi Friedrich Naumann Stiftung janë të marra nga adresa e 

internetit e Friedrich Naumann Stiftung, www.fnst-freiheit.org/,n; në Janar dhe Shkurt të vitit 2008. 

60

Bibliography 

Banks, Arthur, ed. et. al. Political Handbook of the World. (Washington, CQ Press, 2007). 

Grayson, Richard S. Introduction Analysing the Liberal Democrats. (The Political Quarterly, Vol. 78, No. 

1, January-March 2007). (p. 5-20) 

Gunes-Ayata, Ayse and Luis Roniger. Democracy, Clientalism, and Civil Society. (Boulder, Lynne 

Rienner Publishers, 1994) 

Held, David. Models of Democracy. (Stanford, Stanford University Press, 1987). 

Huntington, Samuel P. Conservatism as an Ideology. (The American Political Science Review) 

Kekes, John. What is Conservatism? (Philosophy vol. 72, 1997). P. 351-374 

Ravich, Diane. The Democracy Reader. (New York: Harper Collins, 1992). 

Thomas, Ray. What is a Liberal? Accessed at: 

http://www.sierratimes.com/archive/files/may/21/raythomas.htm. Accessed on July 5, 2007. 

Krieger, Joel ed. The Oxford Companion to Politics of the World. (New York: Oxford University 

Press, 1993). 

Lipset, Seymour Martin ed. et. al. The Encyclopedia of Democracy, vol. 5. (Washington: 

Congressional Quarterly, 1995) 

Leonard, Penny. Promoting Welfare?: Government Information Policy and Social Citizenship. 

(Bristol: The Policy Press, 2003). 

“Defining Conservatism,” Advocates for Self-Government. http://www.theadvocates.org/quiz- 

score/con-whatcon-define.html 

Eräpolku, Merja. “What are the distinct features of Christian-democracy.” Lecture June 6, 2007. 

Regional ECPM Conference North-East Europe. http://merjaerapolku.net/150607.htm 

Fukuyama, Francis. “Beyond Our Shores: Today’s ‘Conservative’ Foreign Policy has an Idealist 

Agenda.” New York Times. December 24, 2002. 

http://www.opinionjournal.com/editorial/feature.html?id=110002814 

61

Manual mbi Identitetin dhe Ideologjine e Partive Politike.pdf

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?