Finlanda - Mol.fi

Finlanda
ATDHEU I RI
ALBANIA • SHQIPËRIA
INFORMACIONE PËR
PERSONIN QË DO
TË INTEGROHET

2
Elina Matsakyan,
nga Armenia. Asistente
për marketing dhe
komunikacion në Helsinki.
Ajo ka studiuar në
Finlandë për tregti
(tradenomi), drejtimi
marketingu
ndërkombëtar.

Tatjana Kirpu, nga
Ukraina. Motër
medicinale në
shtëpinë Runosmäki
për të moshuar në
Turku.
Mirësevini
në jetën
finlandeze!
Kur shpërnguleni në Finlandë mund ta
lehtësoni jetën tuaj duke u informuar mbi
zakonet e jetës, aktualitetet dhe historinë e
vendit. Njohuritë e marra do t’ju ndihmojnë
që të kuptoni Finlandën dhe finlandezët si
dhe të përshtateni sa më mirë në atdheun
tuaj të ri.
Ligji për integrimin ndihmon emigrantët
në hapat e parë. Në faqet në vijim do të
përshkruajmë shkurtimisht se çfarë thotë ligji
për ju.
Në komuna ka programe të integrimit.
Programet përmbajnë planin e shërbimeve
me anë të të cilave mbështetet integrimi i
emigrantëve.
Informacione mbi çështje të përditshme
dhe këshilla mund të merrni nga autoritetet
zyrtare dhe nga shumë organizata të tjera. Në
internet, www.infopankki.fi dhe www.mol.fi
do të gjeni burime mbi informacione të vlefshme.
Njohja e gjuhës është çelës i rëndësishëm.
Gjuha sjell miq dhe bën që punët e përditshme
të kryhen lehtë. Njohuria e finlandishtes ose
suedishtes ka të bëjë shumë edhe me gjetjen
e shpejtë të punës ose të shkollës.
Këshilla dhe informacione ka shumë,
por mbi të gjitha duhet të jesh vetë gjithmonë
aktiv! Vetëm ti do t’ja gjesh vetes mundësitë
më të mira dhe më të përshtatshme.
3

4
Jevgeni Jakovlev,
nga Rusia. Insektolog nga
departamenti i studimeve
të pyjeve, i Vantës.

Shtegu i personit që integrohet
Hartohet plani
i integrimit
Ju keni të drejtë për të patur planin e
integrimit
• kur banoni rregullisht në Finlandë dhe
keni marrë nga zyra e gjendjes civile
shënimin mbi komunën ku banoni dhe
numrin personal
• pasi të keni qenë në zyrat e Kela:s
dhe pasi të bëni pjesë në rrethin e
asistencës sociale të Finlandës
• në se jeni i/e papunë dhe/ose merrni
ndihmën elementare mujore
Shefali Arora,
nga India.
Koordinatore
PDM në Vantaa,
katër vjet në
Finlandë, ka dy
vjet në këtë punë.
Shkollimi
i integrimit
Sipas nevojave
të emigrantit ka
shkollime për gjuhë,
praktikë pune,
shkollim i njohurive
të përgjithshme,
shkollim profesional
dhe plotësim të
aftësive profesionale
Integrohuni
në Finlandë!
Informacione
për punë /
përgatitje për
jetën e punës
Praktikë në
vend pune
Pasi të jesh shpërngulur me banim të përhershëm
në Finlandë, juve do t’ju jepet edhe komuna e
banimit. Në zyrat e punës dhe në komunë ka
këshilltarë për emigrantë të cilët i ndihmojnë
emigrantëve në integrim dhe në fillimin e
karrierës profesionale në Finlandë.
Ligji i integrimit siguron që ju të punësoheni
ose të mësoni finlandisht apo suedisht dhe të
mësoni njohuritë që ju nevojiten në profesionin
tuaj. Mundësitë për një jetë aktive u ofrohen
edhe emigrantëve të cilët, për shembull për
shkak të moshës apo të gjendjes fizike nuk mund
të marrin pjesë aktivisht në punë. Integrim do të
thotë përshtatje në atdheun e ri dhe në fitimin
e pavarur të të ardhurave.
J
E
T
A
N
Ë
F
I
N
L
A
N
D
Ë
5

6
Ahmed Jama,
nga Somalia. Shofer
autobuzi në Helsinki,
ka kryer edhe shkollim
profesional të
biznesit.

Moges Woldehawariat,
nga Etiopia. Montues i
ekskavatorëve në
Helsinki, katër vjet në
Finlandë dhe që tre vjet
punon te i njëjti
punëdhënës.
Integrimi ju
mundëson që të
kontrolloni më mirë
jetën tuaj.
Plani i integrimit krijon
një shteg drejt karrierës
vetjake të punës.
Kur jeni shpërngulur përgjithmonë në Finlandë, por
ende nuk keni një vend shkollimi ose vend pune, ju
keni të drejtë për të patur planin e integrimit. Plani
për ju bëhet dy muaj pasi je regjistruar në zyrën e
punës si person i papunë. Planin e integrimit do të
bëni së bashku me këshilltarin tuaj të punës. Të
pranishëm mund të jenë edhe përfaqësuesi i
komunës tuaj dhe përkthyesi.
Në fillim të planit sqarohet shkollimi juaj,
eksperienca e punës, aftësitë tuaja profesionale dhe
dëshirat tuaja. Në plan do të shënohen të gjitha
shërbimet dhe masat nëpërmjet të cilave ju mund
të vini sa më mirë në përdorim njohuritë dhe
aftësitë tuaja. Në integrim mund të bëjnë pjesë edhe
periudha të ndryshme studimi, praktike dhe pune.
Plani i integrimit nuk zgjat më shumë se tre
vjet. Megjithatë ai mund të vazhdojë deri sa ju të
gjeni punë. Në raste të veçanta (për shembull: kur
personi nuk di lexim e shkrim) periudha e integrimit
mund të zgjatet edhe dy vjet të tjera. Në se nuk e keni
mbushur moshën për punë ose në rast se nuk jeni i
aftë për punë, atëhere plani juaj i integrimit bëhet në
së bashku me përfaqësuesin e komunës tuaj.
Zbatimi i planit të integrimit është i
rëndësishëm edhe nga ana financiare: nëpërmjet
planit ju siguroni të ardhurat e jetesës gjatë
periudhës së integrimit.
7

8
Sonia Asrani,
nga India. Arkëtare
në Vantaa.

Marina Fedorova,
nga Rusia. Punon si
sekretare për eksportin.
Ka marrë në Finlandë
diplomën për tregti të
jashtme me anë të
kontratës mësimore.
Të qënurit ndryshe është
pasuri. Finlanda është
tashmë një vend i shumë
kulturave të ndryshme!
Më parë në Finlandë kanë ardhur shumë pak
emigrantë, por vitet e fundit numri i emigrantëve
është shtuar disi. Shkaqet më të zakonshme të
shpërnguljes janë lidhjet familjare, riatdhesimi,
refugjatët dhe puna. Ata që vijnë janë të mirëpritur
sepse popullata e këtij vendi të banuar rrallë sa
vjen edhe plaket dhe kështu vendi ka nevojë për
punëtorë të rinj në shumë fusha të ndryshme.
Në Finlandë është në fuqi ligji i barazisë,
i cili ndalon diskriminimin. Njerëzit nuk mund të
trajtohen ndryshe, për shembull, për shkak të
fesë, gjuhës apo prejardhjes etnike, kombësisë
dhe origjinës.
Integrim nuk do të thotë të heqësh dorë
nga kultura dhe prejardhja juaj. Jeta juaj është
për secilin nga ne një burim i rëndësishëm
pasurie. Zakonet e vendeve dhe popujve të
ndryshëm që sjellin me vete emigrantët e
pasurojnë kulturën dhe jetën finlandeze.
Kur shpërnguleni, do të ishte mirë që të
keni me vete edhe të gjitha dëftesat shkollore dhe
dëftesat e punës. Dëftesat duhet të përkthehen në
finlandisht ose suedisht. Diplomat shkollore që i
keni marrë në vende të tjera, mund të njihen në
Finlandë (www.oph.fi/tutkintojentunnustaminen).
Dëftesat do t’ju duhen në situata të ndryshme,
për shembull kur të kërkoni punë.
9

10
Ndihma kur
kërkoni punë.
Pasi të keni të drejtë për të qëndruar
vazhdimisht në vend, ju mund të regjistroheni
si i papunë në zyrën e punës në komunën
e re ku banoni. Pasi të regjistroheni, keni të
drejtë të merrni shërbime lidhur me gjetjen
e punës si dhe të përftoni leverditë që lidhen
me të. Personi i papunë i regjistruar ka të
drejtë për të patur planin e integrimit /
planin e gjetjes së punës dhe asistencën e
papunësisë. Kjo e drejtë nënkupton edhe
detyrimin për të zbatuar ato c’ka janë
caktuar bashkarisht në plan.
Informacione mbi vendet e punës dhe
mundësitë për punë mund të kërkoni edhe
vetë para se të shpërnguleni në Finlandë.
Në faqet internetore të Administratës së
Punës www.mol.fi ka shumë informacione që
janë të ndihmojnë në gjetjen e punës.
Informacione mund të gjeni edhe nga tabelat
e njoftimit të zyrave të punës, nga gazetat
dhe shumë faqe të tjera internetore.
Nurzhamal
Ruotsalainen,
nga Kazakistani.
Mjeke në klinikën
A (klinikë për
rehabilitimin e të
intoksikuarve) të
Turkut.

Esther Leander,
nga Kenia. Këshilltar i
punës në zyrën e punës
në Vantaa.
11

12
Njohuritë në përdorim,
aftësive nder
Që të gjeni në Finlandë punë ku përparoni dhe
ku vini në përdorim edhe aftësitë tuaja, mbi të
gjitha keni nevojë për njohuritë e gjuhës.
Njohuria e finlandishtes ose suedishtes është
e nevojshme në shumicën e vendeve të punës.
Njohuritë tuaja gjuhësore mund të testohen
në provimet e përgjithshme të gjuhës (YKI).
Përveç në shkollimin e integrimit që
organizohet si shkollim për punë, mund të
përmirësoni njohuritë tuaja gjuhësore edhe në
shkollat popullore dhe shkollat kombëtare,
në shkollat për punëtorët, në gjimnazet për
të rritur dhe në shkollat e larta. Megjithatë
vetëm duke u ushtruar bëheni mjeshtër!
Për raste kur ju duhet të rritni nivelin
e njohurive të punës ose të përshtateni sipas
nevojave të punës, ofrohen shumë mundësi të
ndryshme për shkollime profesionale. Mund
të mësoni nëpërmjet metodave të ndryshme
dhe sipas nevojës tuaj.
Me anë të dëftesave ose të provimeve
të pjekurisë mund t’i tregoni punëdhënësve
njohuritë dhe eksperiencën tuaj. Shumë prej
emigrantëve kanë gjetur punë nëpërmjet
praktikës së punës.
Në Finlandë ka shumë emigrantë që
punojnë në profesione dhe fusha të ndryshme,
si për shembull: në kujdesin shëndetësor,
në transport, në fushat e shërbimeve, në
ndërtimtari, në studimet shkencore dhe në
arsim. Në këtë broshurë ka disa shembuj mbi
emigrantë të cilët kanë gjetur vend në tregun
finlandez të punës.
Grosdana Dobras,
nga Kroacia. Motër
medicinale në
spitalin e
Kotkansaarit.

Kabanga Kadima,
nga Kongo. Roje në
burgun e Vantës.
13

14
Shih, provo,
shijo dhe dëgjo!
Abdulkar Hashi, nga
Somalia. Kordinator
projekti në zyrën e
punës së Turkut, dega
për punët e jashtme.
Mirësevini në jetën finlandeze! Kur lëvizni dhe
shkoni në aktivitete të kohës së lirë, ju njiheni
me njerëz, zakone dhe gjuhën. Ndonëse
finlandezët mund t’ju duken jo të afrueshëm,
shumica e tyre janë gati për t’ju përgjigjur
pyetjeve tuaja.
Aktivitete dhe miq mund të gjeni
nëpërmjet shumë organizatave, shoqatave,
institucioneve shkollore dhe shoqatave të vetë
emigrantëve.
Njohuri të
vlefshme
Njohuri mbi zakonet e vendit dhe mundësitë tuaja
mund të gjeni lehtë në internet, për shembull
në faqen internetore www.infopankki.fi dhe
www.mol.fi. Internetin mund të përdorni falas në
zyrat e punës dhe në biblioteka. Broshura dhe
informacione ka në shumë vende të ndryshme,
si për shembull, në zyrat e punës, në zyrat e
socialit, në biblioteka dhe në zyrat e Kelas.

Informacione mbi biznesin dhe
hapjen e biznesit: www.yrityssuomi.fi
Joke Hindryckx,
nga Belgjika.
Biznesmen në Kamppi
të Helsinkit.
15

TME 0.601ALB / 5 000 / kedm.fi / Edita Prima Oy / 12.06
Fotografitë: Studio Kari, Antti Luukkonen, Ulla Nieminen, Terhi Suominen
Mirësevini në
Finlandë
PËR T’U INTEGRUAR
NË NJË JETË TË RE