J´zyk polski - Gazeta.pl

J´zyk polski 

Poziom podstawowy 

Rozumienie czytanego tekstu 

Tekst 1 

Zadanie sprawdzajàce rozumienie czytanego tekstu Manipulacja j´zykowa. 

Model zawiera przewidywane odpowiedzi. Odpowiedzi ucznia mogà przybieraç ró˝nà form´ j´zykowà, 

ale ich sens musi byç synonimiczny wobec modelu. Oceniajàc prac´ ucznia, nale˝y stosowaç 

punktacj´ z modelu. 

Uwaga: Za pe∏nà odpowiedê przyznaje si´ maksymalnà liczb´ punktów, za niepe∏nà – wskazanà w rubryce 

„punkty czàstkowe”. Nie nale˝y przyznawaç po∏ówek punktów. Za brak odpowiedzi lub odpowiedê 

b∏´dnà nie przyznaje si´ punktów. 

Nr 

zadania 

Odpowiedzi 

1. termin – wyraz lub zwiàzek frazeologiczny, u˝ywany przez specjalistów 

okreÊlonej dyscypliny nauki w tekstach o charakterze naukowym (obiektywna, 

naukowa, pozbawiona nacechowania emocjonalnego, nazwa 

przedmiotu, zjawiska) 

Maksymalna 

liczba 

punktów 

Punkty 

czàstkowe 

1 0 

2. B 1 0 

3. Odbiorca jest nieÊwiadomy zabiegów i intencji nadawcy. 1 0 

4. np.: 

– schlebianie odbiorcy; 

– uzurpacyjna identyfikacja z odbiorcà; 

– tendencyjne zmienianie nazw; 

– tendencyjne opisywanie zdarzeƒ; 

– wywo∏ywanie u nieÊwiadomego odbiorcy po˝àdanych mniemaƒ przez 

odwo∏ywanie si´ do wartoÊci 

1 0 

5. na u˝yciu liczby mnogiej, majàcej zasugerowaç wspólnot´ czynnoÊci 1 0 

6. Manipulacj´ trudniej udowodniç, wić zawsze mo˝na twierdziç, ˝e post´puje 

si´ w dobrej wierze. 

7. – selekcjonowanie zdarzeƒ w informacji; 

– porzàdkowanie zdarzeƒ w informacji; 

– pomijanie jednych argumentów, a eksponowanie innych w komentarzu; 

– stosowanie uatrakcyjniajàcych zabiegów w tytu∏ach 

8. np.: 

– informacja powinna byç oddzielona od komentarza; 

– fakty nie powinny byç selekcjonowane i tendencyjnie porzàdkowane (zestawiane); 

– odbiorca powinien byç traktowany podmiotowo, Êwiadomy intencji 

nadawcy 

9. Tak, poniewa˝ sformu∏owanie osiàgn´∏a powierzchni´ Ksi´˝yca mo˝na 

uznaç za prawdziwe, ale sugeruje ono, ˝e rakieta wylàdowa∏a, a nie si´ 

rozbi∏a. 

10. Metafory sà nieostre, opierajà si´ na skojarzeniach, wywo∏ujà emocje (sà 

niejednoznaczne). 

2 1 

(za niepe∏nà 

odpowiedê) 

1 0 

2 1 

(za dwie 

cechy) 

1 0 

1 0 

J´zyk polski. Poziom podstawowy

ODPOWIEDZI DO ZADA¡ TESTOWYCH. PRÓBNA MATURA Z OPERONEM I „GAZETÑ WYBORCZÑ” ■ 

11. Metafora Dziedzina Skojarzenie emocjonalne 

rewolucja w rolnictwie 

polityka, historia pozytywne (pochwa∏a gwa∏townych 

zmian, rozwoju) 

falstart PiS sport negatywne (politowanie, lekcewa˝enie, 

poczucie niestosownoÊci) 

terror brukowców polityka, walka negatywne (pot´pienie, oburzenie) 

12. Manipulacja j´zykowa przestaje byç groêna, kiedy jej mechanizm zostanie 

ujawniony. 

3 

(za wype∏nienie 

wszystkich 

rubryk) 

2 


4–5 

rubryk) 

1 


2–3 

rubryk) 

1 0 

13. C 1 0 

14. Przypisywanie komuÊ stosowania zabiegów manipulacyjnych bardzo cz´sto 

wià˝e si´ z negatywnà ocenà tej osoby (ch´tniej oskar˝amy o manipulacj´ 

kogoÊ, kogo nie lubimy, komu nie ufamy), trudno wić o obiektywnà 

ocen´. 

15. Manipulacja jest nieetyczna, ale nie mo˝emy si´ uchroniç przed próbami 

jej stosowania – to gra mi´dzy nadawcà a odbiorcà. Jednak˝e jest nadzieja, 

˝e coraz lepsze orientowanie si´ odbiorcy w mechanizmach manipulacji j´zykowej 

wymusi na nadawcach zmiany na lepsze i przekazy medialne b´dà 

coraz uczciwsze. 

Razem 20 

Uwaga: W nawiasach znajdujà si´ inne akceptowane odpowiedzi. 

Tekst 2 

Zadanie sprawdzajàce rozumienie czytanego tekstu E. E., przybysz z innego Êwiata. 

Model zawiera przewidywane odpowiedzi. Odpowiedzi ucznia mogà przybieraç ró˝nà form´ j´zykowà, 

ale ich sens musi byç synonimiczny wobec modelu. Oceniajàc prac´ ucznia, nale˝y stosowaç 

punktacj´ z modelu. 

Uwaga: Za pe∏nà odpowiedê przyznaje si´ maksymalnà liczb´ punktów, za niepe∏nà – wskazanà w rubryce 

„punkty czàstkowe”. Nie nale˝y przyznawaç po∏ówek punktów. Za brak odpowiedzi lub odpowiedê 

b∏´dnà nie przyznaje si´ punktów. 

Nr 

zadania 

Odpowiedzi 

Maksymalna 

liczba 

punktów 

Punkty 

czàstkowe 

1. E. E. to przybysz, emigrant ze wschodniej Europy. 1 0 

2. u˝ycie cytatu z powieÊci Nabokova, odwo∏anie si´ do s∏ów Norwida, 

wspomnienie twórczoÊci M. Kundery, T. Konwickiego, A. Wajdy 

1 0 

3. wizja Êwiata, wyobra˝enie o Êwiecie, wywodzàce si´ z ojczystej tradycji, 

kultury 

2 1 

(za niepe∏nà 

odpowiedê) 

4. t∏umaczem literatury 1 0 

5. Nie ka˝de s∏owo lub wyra˝enie w jednym j´zyku ma swój odpowiednik 

w drugim j´zyku, gdy˝: 

– jedno s∏owo ma kilka odpowiedników; 

– grupa synonimów ma tylko jeden odpowiednik; 

– s∏owo nie ma odpowiednika w drugim j´zyku, poniewa˝ w kulturze 

pierwszego j´zyka nie ma desygnatu (przedmiotu, zjawiska); 

– identycznoÊç znaczeƒ jest pozorna; 

– znaczenia wyrazów tylko cz´Êciowo si´ na siebie nak∏adajà. 

6. Znaczenia wyrazów sà pozornie identyczne (w rzeczywistoÊci tylko 

cz´Êciowo si´ na siebie nak∏adajà). 

7. – groêba, ˝e nie zostanie si´ zrozumianym; 

– groêba, ˝e zostanie si´ zrozumianym êle; 

– zak∏ócenie komunikacji na poziomie narodów, kultur itp. 

1 0 

2 1 

(za jeden 

wniosek) 

2 1 

(za dwie 

przyczyny) 

1 0 

2 1 

(za jeden 

argument) 



8. – rozbie˝noÊci kulturowe uniemo˝liwiajà wzajemne porozumienie; 

– rozmowa staje si´ powierzchowna (rozmowa sprowadza si´ do rytualnej 

wymiany pozbawionych znaczeƒ chrzàkni´ç i pomruków). 

9. Amerykanin: p∏ytki, niezdolny do refleksji, skupiony na przyjemnoÊciach 

˝ycia; 

S∏owianin: tajemniczy cierpi´tnik o mrocznej duszy 

1 0 

1 0 

10. ironiczny, ˝artobliwy, zdystansowany 1 0 

11. w sytuacji komunikacji zbiorowej, kiedy tematem wypowiedzi sà kwestie 

dotyczàce kultury, historii, polityki (sfery idei) 

1 0 

12. ilustracja wywodu (punkt wyjÊcia do rozwa˝aƒ) 1 0 

13. Kultura jest poÊrednikiem mi´dzy ró˝nymi narodami, gdy˝ w dziele sztuki 

2 

1 

k∏amstwo, nieszczeroÊç sà od razu widoczne (dzie∏o sztuki mówi prawd´). (za podanie (za podanie 

sàdu i argumentu) 

sàdu) 

14. B 1 0 

15. paraç si´ czymÊ – zajmowaç si´ czymÊ, trudniç si´ czymÊ, uprawiaç jakiÊ 

zawód 

tubalne pytanie – g∏oÊne, donoÊne, gromkie pytanie 

kordialny gospodarz – serdeczny, wylewny gospodarz 

1 0 

16. D 1 0 

Razem 20 

Uwaga: W nawiasach znajdujà si´ inne akceptowane odpowiedzi. 

Pisanie w∏asnego tekstu 

Temat 1 

Ujćie motywu biesiady i jego funkcje w utworach: O doktorze Hiszpanie Jana Kochanowskiego 

i Pijaƒstwo Ignacego Krasickiego. Zwróç uwag´ na kontekst historycznoliteracki. 

Rozwinićie tematu (0–25 pkt) 

1. Rozpoznanie wst´pne. (0–2 pkt) 

Na przyk∏ad: 

a) O doktorze Hiszpanie – fraszka w formie opowiadania z dialogiem; 

b) O doktorze Hiszpanie – ˝artobliwa, nawet kolokwialna narracja; 

c) Pijaƒstwo – satyra w formie dialogu, rozbudowane kwestie bohaterów (monologi); 

d) O doktorze Hiszpanie – utwór renesansowy, Pijaƒstwo – utwór oÊwieceniowy. 

2. Rozpoznanie zasady zestawienia tekstów. (0–1 pkt) 


a) podobny motyw (biesiada, uczta, pijaƒstwo) w utworach z ró˝nych epok; 

b) inne ujćie podobnego motywu. 

Obraz biesiady 

3. O doktorze Hiszpanie. (0–4 pkt) 


a) anegdota z ˝ycia dworskiego; 

b) bohaterowie: przyjaciele dworzanie, doktor Hiszpan; 

c) fabu∏a: od wieczerzy do wywa˝ania drzwi i pijatyki w komnacie doktora; 

d) biesiada jako weso∏a, beztroska zabawa; 

e) picie alkoholu jako element zabawy; 

f) zwiàzek utworu z biografià Jana Kochanowskiego. 

4. Pijaƒstwo. (0–4 pkt) 


a) opowieÊç jednego z bohaterów to obrazek obyczajowy przedstawiajàcy histori´ kilkudniowego pijaƒstwa; 

b) bohaterowie: dwaj szlachcice; 

c) ukazanie kolejnych etapów pijaƒstwa; 

d) picie alkoholu jako element obyczajowoÊci szlacheckiej (uczta, spotkania nie mogà si´ obejÊç bez picia); 



e) pijaƒstwo ujawniajàce wady narodowe (fasadowy patriotyzm, warcholstwo, pych´); 

f) usprawiedliwianie picia sentencjami w rodzaju: trunek goràcy dobry jest na ˝o∏àdek; 

g) k∏ótnie i bijatyki pod wp∏ywem alkoholu. 

Funkcje motywu 



a) pochwa∏a dobrej zabawy; 

b) realizacja has∏a carpe diem; 

c) wyraz renesansowej afirmacji ˝ycia, podkreÊlenie radoÊci p∏ynàcej z ˝ycia doczesnego; 

d) uniknićie dydaktyzmu dzi´ki dowcipnej puencie. 



a) krytyka sarmackiej obyczajowoÊci, satyryczny obraz szlachty; 

b) wskazanie zagro˝eƒ dla kraju p∏ynàcych z tradycyjnej obyczajowoÊci; 

c) nagana pijaƒstwa; 

d) ironia wymierzona w „màdroÊci” zwiàzane z piciem; 

e) gorzka refleksja – ukazanie nieskutecznoÊci pouczeƒ. 

Wykorzystanie kontekstu 



a) zgodnoÊç wymowy utworu z renesansowym Êwiatopoglàdem; 

b) nawiàzanie do filozofii antycznej – epikureizmu, horacjanizmu; 

c) zgodnoÊç treÊci utworu z konwencjà gatunku (˝artobliwoÊç, fraszki jako zwierciad∏o ˝ycia); 

d) Êwiecki charakter utworu wyrazem humanistycznego zainteresowania cz∏owiekiem. 



a) zgodnoÊç wymowy utworu z oÊwieceniowym racjonalizmem i tendencjami „poprawiania Êwiata”; 

b) realizacja w utworze klasycystycznej zasady „uczyç, bawiàc”; 

c) zgodnoÊç treÊci utworu z konwencjà gatunku (satyra – klasycystyczny utwór krytykujàcy i oÊmieszajàcy wspó∏czesne 

autorowi zjawiska spo∏eczne); 

d) utwór jako jeden z wielu przyk∏adów krytycznego stosunku I. Krasickiego do rzeczywistoÊci. 

9. Wnioski. (0–4 pkt) 

Pe∏ny wniosek (4) 

Ró˝nice w ujćiu motywu i jego funkcjach wynikajà z za∏o˝eƒ epok (renesansowy humanizm, afirmacja ˝ycia, pochwa∏a 

zabawy i oÊwieceniowy dydaktyzm, krytyka niekorzystnych zjawisk spo∏ecznych). W tekstach znajdujemy 

echa postaw i poglàdów filozoficznych charakterystycznych dla czasów, w których powsta∏y (epikureizm, horacjanizm 

oraz racjonalizm). Przynale˝noÊç gatunkowa utworów wià˝e si´ z ich funkcjà i czasem powstania. 

Cz´Êciowy wniosek (2) 


zabawy i oÊwieceniowy dydaktyzm, krytyka niekorzystnych zjawisk spo∏ecznych). Przynale˝noÊç gatunkowa 

utworów wià˝e si´ z ich funkcjà i czasem powstania. 

Próba podsumowania (1) 


zabawy i oÊwieceniowy dydaktyzm, krytyka niekorzystnych zjawisk spo∏ecznych). 

Temat 2 

Refleksje romantycznego podró˝nika w wierszu Adama Mickiewicza Ruiny zamku w Ba∏ak∏awie. 




a) okreÊlenie gatunku utworu (sonet); 

b) sonet w formie monologu; 

c) podmiot liryczny – podró˝ny zwiedzajàcy w towarzystwie (1. osoba, liczba pojedyncza i mnoga); 

d) wypowiedê podmiotu lirycznego o charakterze relacji. 



2. Opis zwiedzanego miejsca. (0–4 pkt) 


a) ruiny zamku na górze; 

b) pustka, bezludnoÊç, groby; 

c) gady, s´py (lub cz∏owiek podlejszy od gadu) jedynymi mieszkaƒcami ruin; 

d) wie˝a z pozosta∏oÊciami herbów, napisem; 

e) Êlady obecnoÊci Greków (ateƒskie ozdoby). 

3. Spostrze˝enia i odczucia podmiotu lirycznego. (0–3 pkt) 


a) miejsce dawniej Êwietne przypomina cmentarz; 

b) niewiele pozosta∏o Êladów dawnych pot´g; 

c) miejsce, niegdyÊ b´dàce znakiem pot´gi i si∏y, dziÊ stanowi symbol marnoÊci i przemijalnoÊci; 

d) widok ruin wywo∏uje zadum´ i przygn´bienie. 

4. Interpretacja utworu. (0–6 pkt) 


a) s∏aboÊç i przemijanie cz∏owieka; 

b) porównanie ruin do czaszek przywo∏aniem motywu marnoÊci; 

c) upadek i zapomnienie przeznaczeniem cz∏owieka i jego dzie∏ (ludzkie dokonania sà nietrwa∏e); 

d) s∏aboÊç cz∏owieka ujawniajàca si´ w zestawieniu z trwa∏oÊcià natury; 

e) natura zawsze silniejsza od cz∏owieka; 

f) ostateczne zastàpienie wszystkich ludzkich pot´g przez natur´; 

g) podró˝ okazjà do refleksji nad ludzkà kondycjà. 

5. Wykorzystanie kontekstu. (0–5 pkt) 


a) cykl Sonetów krymskich jako liryczny pami´tnik podró˝nika; 

b) przywo∏anie innych sonetów podejmujàcych podobnà refleksj´ egzystencjalnà (Bakczysaraj, Czatyrdah); 

c) przywo∏anie biografii poety (podró˝ na Krym); 

d) przywo∏anie romantycznej koncepcji podró˝y inicjacyjnej; 

e) utwór (i ca∏y cykl) wyrazem romantycznej fascynacji Wschodem; 

f) zwiàzek wymowy utworu z romantycznà wizjà relacji cz∏owiek – natura. 



PrzemyÊlenia podmiotu lirycznego dotyczà przemijania czasu i pogrà˝ania si´ w niepamići dzie∏ ludzkich. Refleksji 

sprzyja sytuacja egzotycznej podró˝y – niezwyk∏e miejsca wzbudzajà podziw i zadum´ nad kruchoÊcià cz∏owieka 

wobec trwa∏oÊci natury. Takie ujćie tematu zgodne jest z tendencjami epoki – podró˝ romantyczna to nie tylko 

poznawanie nowych obszarów, ale te˝ êród∏o zrozumienia Êwiata i cz∏owieka, uÊwiadomienia sobie miejsca cz∏owieka 

w porzàdku Êwiata. 


Podmiot liryczny rozwa˝a kwestie przemijania, niepamići, znikomoÊci ludzkich dzie∏ w obliczu pot´gi natury, czemu 

sprzyja sytuacja podró˝y, uwa˝anej przez romantyków za êród∏o wiedzy o Êwiecie i cz∏owieku. 


Romantyczna podró˝ wzbudza w podmiocie lirycznym refleksj´ nad ma∏oÊcià dzie∏ cz∏owieka. 

Temat 3 

Porównaj obraz Boga zawarty w Hymnie Juliusza S∏owackiego i Wielkiej Improwizacji 

z III cz´Êci Dziadów Adama Mickiewicza (tekst przywo∏aj z pamići). Zwróç uwag´ na postaw´ 

podmiotu mówiàcego. 




a) Hymn – liryka wyznania, wypowiedê podmiotu lirycznego, skierowana do Boga; 

b) Wielka Improwizacja – monolog bohatera dramatu, skierowany do Boga. 

2. Rozpoznanie zasady zestawienia tekstów. (0–3 pkt) 


a) ten sam adresat – Bóg; 



b) w Hymnie podmiot liryczny wypowiada si´ we w∏asnym imieniu, w Wielkiej Improwizacji bohater uwa˝a si´ 

za reprezentanta narodu; 

c) odmienna postawa wobec Boga i ton wypowiedzi (bunt, gniew – ˝al, melancholia, rezygnacja); 

d) podobieƒstwo sytuacji historycznej, w jakiej znajdujà si´ podmioty mówiàce (wi´zieƒ caratu, emigrant polityczny). 

Obraz Boga 

3. Hymn. (0–3 pkt) 


a) kreator, artysta, stwórca pi´kna Êwiata, przyrody (tćza blasków promienista); 

b) widoczny w Êwiecie przez swoje dzie∏a; 

c) pot´˝ny, wieczny, nieskoƒczony; 

d) wszystkowiedzàcy i wszystkowidzàcy; 

e) powiernik godny zaufania, zwierzeƒ; 

f) nieb´dàcy jednak w stanie ukoiç smutku (niedoskona∏y). 

4. Wielka Improwizacja. (0–3 pkt) 


a) w∏adca Êwiata, nieÊmiertelny twórca (podobny artyÊcie); 

b) Bóg niepoj´ty, niewidoczny w Êwiecie, milczàcy; 

c) wszechmocny w∏adca dusz; 

d) oskar˝any o oboj´tnoÊç wobec z∏a i cierpienia cz∏owieka, niesprawiedliwy; 

e) ukazany jako màdroÊç, nie mi∏oÊç (niedoskona∏y). 

Postawa podmiotu lirycznego 

5. Hymn. (0–5 pkt) 


a) jako artysta docenia pi´kno dzie∏a Boga – równie˝ artysty; 

b) wyobcowany, niezrozumiany samotnik, wybiera Boga na powiernika; 

c) jest cz∏owiekiem Êwiadomym swojej marnoÊci, przemijalnoÊci wobec natury – Boskiego dzie∏a; 

d) uznaje wy˝szoÊç wiecznego Boga; 

e) czuje si´ godny Boskich darów (dla mnie, przede mnà...); 

f) nie szuka w Bogu wsparcia, ale Êwiadka swych prze˝yç; 

g) mimo ˝alu, smutku, goryczy akceptuje swój los. 

6. Konrad wobec Boga. (0–5 pkt) 


a) dostrzega sprzecznoÊç mi´dzy tradycyjnym wyobra˝eniem dobrego, mi∏osiernego Boga a obecnoÊcià z∏a w Êwiecie; 

b) czuje si´ równy Bogu (jako poeta, artysta); 

c) zarzuca Bogu nieudolnoÊç w sprawowaniu w∏adzy nad Êwiatem (uwa˝a, ˝e sam rzàdzi∏by lepiej – zanuci∏bym 

pieÊƒ szcz´Êliwà); 

d) jego bunt wynika z mi∏oÊci do narodu (prometeizm), ale i pychy; 

e) traktuje Boga jako przeciwnika, rzuca Mu wyzwanie; 

f) bluêni sprowokowany milczeniem Boga. 



Ró˝nica w postawach wobec Boga wynika z odmiennoÊci romantycznych osobowoÊci oraz ró˝nych oczekiwaƒ 

podmiotów mówiàcych, wed∏ug których jedynie Bóg (i natura) mogà poznaç uczucia i pragnienia romantycznego 

indywidualisty. Zainteresowanie postacià Boga wynika z filozofii epoki. Zwrot do Boga wynika z sytuacji osamotnienia, 

wyalienowania. 


Ró˝nica w postawach wobec Boga wynika z odmiennoÊci romantycznych osobowoÊci oraz ró˝nych oczekiwaƒ podmiotów 

mówiàcych, wed∏ug których jedynie Bóg (i natura) mogà poznaç uczucia i pragnienia romantycznego indywidualisty. 


Ró˝nica w postawach wobec Boga wynika z ró˝nych oczekiwaƒ podmiotów mówiàcych. 



Temat 4 

Dwa ujćia motywu pracy. Porównaj fragmenty Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej i Ludzi 

bezdomnych Stefana ˚eromskiego. Zwróç uwag´ na sposób przedstawienia postaci. Wykorzystaj 

równie˝ kontekst historyczno-literacki. 


1. Zasada zestawienia tekstów. (0–1 pkt) 

a) ten sam temat w utworach z ró˝nych epok; 

b) odmienne ukazanie tego samego tematu. 



Nad Niemnem: 

a) narrator trzecioosobowy, poza Êwiatem przedstawionym; 

b) czas: okres ˝niw; 

c) miejsce: pola nad Niemnem (zaÊcianek Bohatyrowicze); 

d) bohaterowie: ˝niwiarze (Bohatyrowicze, sch∏opia∏a szlachta, szlachta zaÊciankowa). 

Ludzie bezdomni: 

a) narrator trzecioosobowy, patrzàcy z punktu widzenia bohatera; 

b) miejsce: fabryka cygar w Warszawie, w której pracuje bratowa Judyma; 

c) bohaterowie: Tomasz Judym, Judymowa i robotnicy fabryczni. 

3. Obraz pracy. (0–6 pkt) 


Nad Niemnem: 

a) ci´˝ka (˝ćie zbo˝a, wiàzanie i ustawianie snopów, uk∏adanie snopów na wozach), ale dajàca radoÊç; 

b) wymagajàca si∏y fizycznej, ale wykonywana z ∏atwoÊcià, jakby bez wysi∏ku; 

c) w upale, pod palàcym s∏oƒcem, ale niepowodujàca znu˝enia; 

d) monotonna, ale towarzyszà jej Êpiewy i ˝arty; 

e) wykonywana wspólnie, w harmonii (jedni pomagajà drugim). 


a) w zadymionym, dusznym, zapylonym pomieszczeniu; 

b) ci´˝ka, wyczerpujàca, wyniszczajàca; 

c) ka˝dy robotnik, niczym automat, wykonuje jednà czynnoÊç; 

d) monotonna, rytmiczna; 

e) mechaniczna, wykonywana bezmyÊlnie; 

f) w ogromnym tempie (wrza∏a tam szalona praca). 

4. Bohaterowie. (0–4 pkt) 

˚niwiarze: 

a) krzepcy, silni, zdrowi; 

b) energicznie, z zapa∏em wykonujàcy prac´; 

c) weseli, radoÊni, zadowoleni. 

Robotnicy: 

a) wyniszczeni, bladzi, brzydcy, sprawiajàcy wra˝enie chorych, wrćz umierajàcych (drgawki, cera trupa); 

b) wykonujà swojà niewolniczà prac´ szybko i precyzyjnie, ale bez zaanga˝owania, ich ruchy sà ma∏pie, konwulsyjne, 

mimo ˝e okazujà si´ celowe; 

c) odcz∏owieczeni, ukazani jak tryby w maszynie. 

5. Sposób ukazania pracy. (0–4 pkt) 

˚niwiarze ukazani sà z dwóch perspektyw: 

a) z poziomu ziemi, w kontraÊcie z wielkimi przestrzeniami pól, przypominajà drobne, niepozorne robaczki, pochylone 

pod ci´˝arem swej mrówczej pracy: wàt∏e bezimienne istoty; 

b) z góry jawià si´ ju˝ niczym rzeêbiarze tworzàcy podstaw´ Êwiata, jubilerzy, którzy kszta∏tujà w swych r´kach 

najwi´kszy ˝yciodajny skarb ludzkoÊci – zbo˝e; 

c) porównanie zbo˝a do z∏ota, a ˝niwiarzy do artystów uwznioÊla pracujàcych i ich dzie∏o, które zyskuje rang´ aktu 

stworzenia s∏u˝àcego ca∏ej ludzkoÊci. 

Robotnicy: 

a) drobiazgowy opis robotników i ich czynnoÊci; 

b) wykorzystanie konwencji naturalistycznej; 

c) s∏ownictwo nacechowane emocjonalnie. 



6. Wykorzystanie kontekstu. (0–2 pkt) 


Nad Niemnem: 

a) powieÊç pozytywistyczna propagujàca has∏a pracy u podstaw i pracy organicznej; 

b) praca jako miernik wartoÊci cz∏owieka w programie pozytywizmu. 


a) powieÊç m∏odopolska, wyros∏a z rozczarowania ideami pozytywizmu; 

b) powieÊç psychologiczno-spo∏eczna: opis sytuacji spo∏ecznej s∏u˝y przedstawieniu motywacji bohatera. 



Eliza Orzeszkowa i Stefan ˚eromski ukazujà prac´ odmiennie. W Nad Niemnem jej obraz wià˝e si´ z programem 

propagowanym przez autork´ – praca jest tu uwznioÊlona, ukazana jako nadajàca sens ˝yciu, przynoszàca cz∏owiekowi 

radoÊç, zdrowie i poczucie wspólnoty, czyniàca Êwiat lepszym. W powieÊci ˚eromskiego – wykonywana 

w bardzo z∏ych warunkach – odbiera cz∏owiekowi godnoÊç, upokarza go, niszczy jego zdrowie i jest koniecznoÊcià, 

sposobem na przetrwanie. Jej obraz jest polemikà z pozytywistycznym optymizmem. 


Eliza Orzeszkowa i Stefan ˚eromski ukazujà prac´ odmiennie. W Nad Niemnem jest ona uwznioÊlona, przynosi radoÊç, 

a w Ludziach bezdomnych ukazana jako wyniszczajàca cz∏owieka harówka, walka o byt. Ró˝nice wià˝à si´ 

z czasem powstania utworów. 


Eliza Orzeszkowa i Stefan ˚eromski odmiennie ukazujà prac´. Ró˝nice wià˝à si´ z czasem powstania utworów.

J´zyk polski - Gazeta.pl

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?