Biala_Ksiega_inter_mm

BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
1.1. Historyczna ewolucja bezpieczeństwa Polski
Od początku istnienia Polski jako bytu państwowego decydujące znaczenie dla jej przetrwania
i rozwoju miała – obok wymiaru wewnętrznego (ustrój, wojsko, gospodarka, potencjał ludzki itd.)
– zdolność kształtowania przyjaznego otoczenia międzynarodowego przy wykorzystaniu szerokiej
palety środków politycznych, wojskowych i gospodarczych. Z tego też względu szczególnego znaczenia
dla zapewnienia bezpieczeństwa nabierały – w wymiarze zewnętrznym – skuteczne działania dyplomatyczne
i wojskowe (stanowiące istotny element umiejętnej polityki zagranicznej państwa) oraz
– w wymiarze wewnętrznym – kształtowanie się tożsamości narodowej i własnej państwowości.
Współczesne definiowanie interesów narodowych i celów strategicznych w dziedzinie bezpieczeństwa
narodowego winno odwoływać się do doświadczeń historycznych. Te bowiem pokazują, jak
w świadomości, pamięci i charakterze narodu polskiego odkładały się i utrwalały zwyczaje, orientacje,
przekonania co do potrzeb i warunków istnienia oraz godnego życia wśród innych narodów. W ten
sposób następowało kształtowanie się narodowej polityki związanej z tożsamością, funkcjonowaniem
i umocnieniem państwa oraz zapewnieniem integralności terytorialnej.
Pierwsze wieki państwowości do czasu rozbiorów
U zarania państwowości głównym interesem narodowym (w obecnym rozumieniu tej kategorii)
było przetrwanie państwa polskiego, szczególnie w obliczu naporu cywilizacyjnego i militarnego z kierunku
zachodniego. Interesowi temu sprzyjało przyjęcie chrześcijaństwa. Cele strategiczne Polski piastowskiej
w zakresie bezpieczeństwa zmierzały do: utrzymania państwowości pod berłem Piastów, przy
równoczesnym odsunięciu groźby ekspansji niemieckiej; sprawowania skutecznej kontroli wewnętrznej
nad poszczególnymi dzielnicami państwa; ochrony integralności państwa w obliczu pojawiających się
zagrożeń zewnętrznych (plemiona bałtyckie, Mongołowie, Zakon Krzyżacki); rozbudowy infrastruktury
obronnej; kreowania optymalnych warunków do rozwoju prawnego, administracyjnego i gospodarczego
państwa oraz umacnianie pozycji międzynarodowej poprzez prowadzenie aktywnej polityki zagranicznej,
nierzadko wspieranej własnymi i koalicyjnymi działaniami militarnymi.
W epoce Andegawenów i Jagiellonów koncepcja polityki bezpieczeństwa oparła się na współpracy
z sąsiadami i ekspansji terytorialnej wyrażającej się unią personalną z państwami ościennymi
(Węgry, Litwa). Sojusze te zabezpieczały granice na wschodzie, kierując zainteresowanie Polski ku
terenom Rusi i Litwy, ale utwierdzały też istotną zdolność koalicyjną (Grunwald, 1410).
Najważniejszym interesem strategicznym Polski jagiellońskiej (1385–1572) było integrowanie
różnych narodowości w jedną społeczność Rzeczypospolitej. Główne cele strategiczne państwa polskiego
w dziedzinie bezpieczeństwa dotyczyły: wzmocnienia potencjału wojskowego i demograficznego za
sprawą unii polsko-litewskiej; neutralizacji, a następnie likwidacji zagrożenia dla niezależności i jedności
państwa ze strony Zakonu Krzyżackiego oraz wzmocnienia międzynarodowej pozycji Polski jako
mocarstwa regionalnego, stanowiącego swoistą przeciwwagę dla ekspansywnej polityki innych regionalnych
graczy strategicznych w tej części kontynentu (Rzeszy Niemieckiej, jednoczącej się Rosji, imperium
osmańskiego). Jednocześnie szlachta polska, zdobywając kolejne przywileje, budowała zręby demokracji
szlacheckiej, co stanowiło fenomen na gruncie europejskim, a także podstawy mocarstwowości Rzeczypospolitej
Obojga Narodów w XVI w.
28