Jak zbiorowo szukać sprawiedliwości? Pozew zbiorowy to dobre ...

Jak zbiorowo szukać sprawiedliwości?
Rzeczpospolita 26-09-2011
Pozew zbiorowy to dobre rozwiązanie
nie tylko dla klientów banków, ale
i klientów nieuczciwych deweloperów.
Jak go złożyć? Z jakimi trudnościami
i wydatkami należy się liczyć?
Iwo Gabrysiak, kancelaria prawna
Wierzbowski Eversheds
źródło: Fotorzepa
Rz: Jakie są u nas najbardziej znane historie pozwów zbiorowych dot. działalności
związanej z rynkiem nieruchomości? Skuteczność nowego narzędzia prawnego testowali
jako pierwsi klienci mBanku i MultiBanku, którzy zawarli umowy o kredyt hipoteczny
w CHF. Podobnie planowali klienci innych banków. Czy te sprawy się zakończyły?
Iwo Gabrysiak (Kancelaria prawna Wierzbowski Eversheds): W ciągu roku obowiązywania
ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym na wystąpienie z pozwem zbiorowym
zdecydowali się klienci jednego z banków, osoby poszkodowane w wyniku powodzi oraz rodziny
ofiar i poszkodowani w wyniku katastrofy budowlanej, do jakiej doszło na terenie pawilonu
wystawowego nr 1 Międzynarodowych Targów Katowickich w 2006 roku.
Jeśli chodzi o rynek nieruchomości i pozwy zbiorowe, to wiem, że gotowość do wystąpienia
z pozwem zbiorowym zgłaszają także narzekający na hałas mieszkańcy strefy sąsiadującej
z warszawskim lotniskiem.
Żadna z powyższych spraw nie zakończyła się jeszcze wydaniem wyroku. W stosunku do dwóch
sąd wydał postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, w przypadku jednej
– dotyczącej katastrofy budowlanej w Katowicach w 2006 roku – pozew został nieprawomocnie
odrzucony jako nienadający się do rozpoznania w trybie postępowania grupowego.
Czy pozew zbiorowy w przypadku umów kredytowych to dobry pomysł na dochodzenie
swoich praw?
Ustawa o pozwach zbiorowych ma na celu ułatwienie dostępu do sądu osobom, które ze względu
na stosunkowo niewielką wartość swojego roszczenia lub obawy przed wdaniem się w spór z dużym
przedsiębiorcą nie zdecydowałyby się na postępowanie indywidualne.
W przypadku usług bankowych (w tym także umów kredytowych), których podstawą prawną
są identyczne wzorce umowne wykorzystywane z tysiącami klientów, ustawa o postępowaniu
grupowym jest rozwiązaniem idealnym, by duże grupy konsumentów mogły dochodzić swych
praw. Przykład usług bankowych czy finansowych był wprost wskazywany w uzasadnieniu
ustawy o tzw. pozwach zbiorowych, jako nadający się do tego nowego trybu.
A jeśli chodzi o deweloperów, którzy nie wywiązali się z umów o budowę mieszkań
zawartych ze swoimi klientami, to jak pan ocenia szansę wykorzystania przez nich
instytucji pozwu zbiorowego?
W mojej ocenie także klienci nieuczciwych deweloperów mogą i z pewnością będą sięgać do
mechanizmów tej ustawy. Obok ułatwień takich jak niższe koszty opłat sądowych pozew
zbiorowy ma bowiem jeszcze jedną istotna zaletę – jest w zasadzie bezobsługowy.

Co ma pan na myśli?
Określony w ustawie przymus radcowsko-adwokacki sprawia, że poza podpisaniem oświadczenia
o przystąpieniu do grupy, to – poza wyjątkowymi sytuacjami przewidzianymi w ustawie, członkowie
grupy nie muszą podejmować osobiście żadnych innych czynności.
Co trzeba zrobić, jaką grupę zebrać, aby złożyć pozew zbiorowy?
Aby wystąpić z pozwem zbiorowym, musi zebrać się grupa licząca co najmniej dziesięć osób. Muszą
być to osoby, którym przysługują roszczenia jednego rodzaju, oparte na tej samej lub takiej samej
podstawie faktycznej. Oznacza to, że z powództwem zbiorowym mogą wystąpić osoby korzystające
np. z usług tego samego podmiotu, zamieszkujące w strefie oddziaływania głośnego lotniska czy
wreszcie – będące mieszkańcami tego samego budynku wybudowanego przez jednego dewelopera.
Powództwo jest wytaczane przez reprezentanta grupy.
Kto nim może zostać?
Może to być wybrany członek poszkodowanej grupy klientów lub powiatowy rzecznik konsumentów,
jeśli dana sprawa dotyczy ochrony interesów konsumentów.
Natomiast wszyscy członkowie grupy muszą złożyć pisemne oświadczenie o przystąpieniu do grupy
oraz o wyrażeniu zgody co do osoby reprezentanta. Dodatkowo, w postępowaniu grupowym powód
musi być reprezentowany przez adwokata lub radcę prawnego.
Jakie trudności mogą spotkać taką grupę inicjatywną, która planuje złożenie pozwu
zbiorowego?
Na osobach wychodzących z inicjatywą wniesienia pozwu zbiorowego spoczywa ciężar znalezienia
innych zainteresowanych, by grupa liczyła co najmniej dziesięć osób. Co więcej, muszą oni
pilnować, aby na skutek wystąpienia z grupy któregoś z jej członków przed wydaniem
postanowienia sądu o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym liczba ta nie spadła poniżej
dziesięciu.
Członkowie grupy inicjatywnej ponoszą ryzyko odrzucenia pozwu w sytuacji, gdy nie spełnia on
warunków formalnych lub gdy sąd uzna, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu
grupowym. Tzw. grupa inicjatywna często też, jako pierwsza, ponosi koszty finansowe związane
z wystąpieniem z powództwem.
Osoby, które przystępują do grupy na późniejszym etapie, nie ponoszą powyższego ryzyka, choć
oczywiście każdy przystępujący – na dowolnym etapie – musi liczyć się z kosztami uczestniczenia
w grupie i przez to w postępowaniu.
Z drugiej strony grupa inicjatywna ma największy wpływ na kształt powództwa. Już na wstępie
podejmowane są bowiem najważniejsze decyzje: ustala się wysokość roszczenia, które, w
przypadku roszczeń pieniężnych, musi być ujednolicone wobec wszystkich członków grupy lub
wyodrębnionych w jej ramach podgrup, wybiera się reprezentanta, ustala się, czy grupa będzie
jednolita, czy też dzielić się będzie na podgrupy. Są to ważne decyzje, na które osoby
przystępujące do postępowania na późniejszym jego etapie nie mają już wpływu.
Ile trwa czekanie na rozpatrzenie sprawy?
To, ile czasu będzie trwał konkretny proces, zależy od wielu indywidualnych czynników: liczby osób
w grupie, powołanych dowodów, sądu, który rozpatruje sprawę, a także czynności podejmowanych
przez same strony. Zanim sąd przejdzie do merytorycznego rozpoznania powództwa zbiorowego,
musi wydać wiele postanowień proceduralnych – postanowienie o rozpoznaniu sprawy w
postępowaniu grupowym, postanowienie w przedmiocie ewentualnej kaucji, postanowienie co do
składu grupy. Na wszystkie te postanowienia stronom przysługuje zażalenie do sądu apelacyjnego,
a skorzystanie z prawa do jego wniesienia może znacząco wpłynąć na czas rozpatrywania sprawy.
Czy rozstrzygnięcia sądu są wiążące także dla innych klientów tego samego dewelopera
czy banku mających ten sam problem, ale nieprzystępujących do pozwu zbiorowego?
Wyrok, jaki zapada w sprawie z powództwa grupowego, wiąże jedynie uczestników postępowania
– członków grupy i pozwanego. Osoby, które nie przystąpiły do pozwu zbiorowego lub wystąpiły
z grupy, nie są związane wyrokiem. Mają jednak prawo do dochodzenia swych roszczeń w
postępowaniach indywidualnych lub wystąpienia z nowym pozwem zbiorowym.

CV
Iwo Gabrysiak jest adwokatem z dziesięcioletnim doświadczeniem zawodowym.
Specjalizuje się w prawie procesowym, kieruje zespołem sporów sądowych.
Reprezentuje klientów z branży telekomunikacyjnej, budowlanej, farmaceutycznej, spożywczej,
detalicznego handlu wielkopowierzchniowego oraz usług konsultingowych.
Od roku prowadzi postępowanie grupowe z powództwa prawie 900 konsumentów przeciwko
jednemu z banków.
Warto wiedzieć - ile musisz wydać na pozew zbiorowy
Z jakimi kosztami trzeba się liczyć, składając pozew zbiorowy?
- Jak w każdym procesie cywilnym wniesienie powództwa wiąże się z obowiązkiem uiszczenia
opłaty sądowej od pozwu. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy reprezentantem grupy jest miejski
rzecznik konsumentów, gdyż on jest zwolniony od jej ponoszenia.
- W przypadku pozwu zbiorowego wynosi ona 2 proc. wartości przedmiotu sporu, jednak nie
mniej niż 30 złotych i nie więcej niż 100 tys. złotych.
- To powinno zachęcać do składania pozwów zbiorowych, gdyż w przypadku standardowych
postępowań opłata wynosi nie 2, lecz 5 proc.
- Sąd na wniosek pozwanego może zobowiązać powoda, czyli de facto grupę, do złożenia kaucji
na zabezpieczenie kosztów, jakie w toku procesu może ponieść pozwany.
- Wysokość kaucji jest ustalana w odniesieniu do prawdopodobnej sumy kosztów, jakie poniesie
pozwany, ale w żadnym wypadku nie może być wyższa niż 20 proc. wartości przedmiotu sporu.
- W przypadku, gdy sąd w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie nie zasądzi kosztów
na rzecz pozwanego, kaucja jest zwracana powodowi natychmiast po uprawomocnieniu się tego
orzeczenia.
Źródło: Rzeczpospolita