SkÃ½rsla stjÃ³rnlaganefndar 2011

More documents

Recommendations

Info

SKÝRINGAR VIÐ STJÓRNARSKRÁ LÝÐVELDISINS ÍSLANDS ingi 72. gr. Ýmis álitamál geta skapast við mat á því hvenær um eign sé að ræða í merkingu ákvæðisins, ekki síst þegar um allsherjarleg réttindi er að ræða og hagsmuni sem tengjast þeim, einkum ýmis réttindi á grundvelli opinberra leyfa. Við mat á því er gjarnan litið til þess hvort eigandi réttindanna geti nýtt sér þær heimildir sem almennt eru taldar felast í eignarrétti, svo sem hvort þau hafi fjárhagslegt gildi sem unnt er að ráðstafa með sölu, leigu, veðsetningu eða erfðaskrá. Sérstök álitamál koma upp þegar settir eru fyrirvarar við eignarréttarvernd, sbr. einkum 3. málslið 1. gr. laga nr. 116/2006 um stjórn fiskveiða. Um þetta verður að vísa til heimilda. Allt frá gildistöku stjórnarskrárinnar 1874 hefur verið viðurkennt að ýmsar skerðingar á eignarréttindum manna séu heimilar án bóta. Í fyrsta lagi er löggjafanum heimilt að setja eignarréttinum almennar takmarkanir. Sem dæmi um slíkt má nefna margvíslegar reglur um skipulag, hagnýtingu og meðferð fasteigna. Í öðru lagi er löggjafanum heimilt að skattleggja eigendur enda gerir stjórnarskráin sérstaklega ráð fyrir slíkri tekjuöflun hins opinbera, sbr. 40. og 77. gr. hennar. Í þriðja lagi kann upptaka eigna (án bóta) að vera leyfileg í tilefni af refsibroti, svo sem þegar ávinningur af broti er gerður upptækur lögum samkvæmt eða þegar almannahætta stafar af eign. Í fjórða lagi kann löggjafinn að leggja fésektir sem refsingu við tilteknum afbrotum. Í fimmta lagi er samkvæmt meginreglum íslensks réttar heimilt að stofna verðmætum í hættu til bjargar öðrum verðmætum sem telja verður að miklum mun meira virði, sbr. t.d. meginreglu 13. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940. Eigandi þeirra verðmæta sem tapast vegna slíks neyðarréttarúrræðis á þó rétt á bótum úr hendi þess sem átti hina verðmætari hagsmuni sem bjargað var. Með því að kveða á um að „engan“ megi skylda til að láta af hendi eign sína tekur 72. gr. allan vafa af um að ákvæði hennar á jafnt við um Íslendinga sem erlenda ríkisborgara. Jafnframt falla hér lögaðilar og jafnvel opinberir aðilar undir. Í 1. mgr. 72. gr. eru þrjú skilyrði sett fyrir eignarnámi. Í fyrsta lagi þarf til þess lagaheimild. Ákvæðið felur því ekki í sér sjálfstæða heimild til eignarnáms heldur þarf löggjöf til. Venjulega kveða lög á um heimild til eignarnáms samkvæmt nánari ákvörðun stjórnvalda. Lög geta þó kveðið beinlínis á um eignarnám eða falið í sér eignarnám með óbeinum hætti. Vafamál geta risið hvort rétt sé að túlka lög á þá leið að þau feli í sér eignarnám eða hvort þau teljist andstæð eignarréttarákvæðinu og því að vettugi virðandi, sbr. t.d. hæstaréttardóm 25. nóvember 2010 í máli nr. 274/2010. Í öðru lagi þarf almenningsþörf að krefjast eignarnámsins. Almennt er talið að dómstólar veiti löggjafanum verulegt svigrúm til þess að meta hvort slík þörf sé fyrir hendi. Í þriðja lagi þarf fullt verð að koma fyrir hið eignarnumda. Ákvæði þetta tekur aðeins til fjárhagslegs tjóns eignarnámsþolans og er í þeim efnum miðað við verðgildi eignarinnar fyrir hann á þeim tíma sem eignarnám fór fram. Um framkvæmd eignarnáms er fjallað í lögum nr. 11/1973. Í 2. mgr. 72. gr. er að finna heimild til handa löggjafanum að takmarka rétt erlendra aðila til að eiga fasteignaréttindi eða hlut í atvinnufyrirtæki hér á landi. Eins og áður er rakið var sú breyting gerð frá fyrri stjórnarskrárákvæðum um þetta að nú er einungis kveðið á um heimild löggjafans til að fjalla um slíkt í lögum. Eins og áréttað er í athugasemdum greinargerðar með frumvarpi því er síðar varð að stjskl. nr. 97/1995 er 196
VII. kafli 72. gr. ákvörðunarvald um það hvort slíkar takmarkanir séu settar að öllu leyti í höndum löggjafans. Helstu heimildir Alþingistíðindi 1994-1995 A, þskj. 389, bls. 2102-2103. Alþingistíðindi 1994-1995 A, þskj. 758, bls. 3884-3885. Björg Thorarensen: „Stjórnskipunarréttur“ Um lög og rétt–helstu greinar íslenskrar lögfræði, 2. útgáfa 2009, bls. 88-90. Björg Thorarensen: Stjórnskipunarréttur – mannréttindi, 2008, bls. 440-498. Gaukur Jörundsson: „Saga stjórnskipulegrar eignarréttarverndar“ Úlfljótur, 1. tbl., 23. árg. 1970, bls. 5 o.áfr. Gaukur Jörundsson: „Stjórnskipuleg vernd aflahæfis, atvinnuréttinda og atvinnufrelsis“ Úlfljótur, 3. tbl., 21. árg. 1968, bls. 161 o.áfr. Gaukur Jörundsson: Um eignarnám, 1969. Guðrún Gauksdóttir: „Eru aflaheimildir eign í skilningi 72. gr. stjskr.?“ Guðrúnarbók, 2006, bls. 2006. Gunnar G. Schram: Stjórnskipunarréttur, 1999, bls. 543-568. Sigurður Líndal: „Nytjastofnar á Íslandsmiðum – Sameign þjóðarinnar“ Afmælisrit: Davíð Oddsson fimmtugur, 17. janúar 1998, 1998, bls. 781-808. Skúli Magnússon: „Um stjórnskipulega vernd aflaheimilda“ Úlfljótur, 3 tbl., 1997. Torfi Ragnar Sigurðsson: „Hugtakið ‘eign’ samkvæmt 1. gr. samningsviðauka nr. 1 við Mannréttindasáttmála Evrópu – sjónarmið um lögmætar væntingar“ Úlfljótur, 4. tbl., 2005, bls. 681-724. Þorgeir Örlygsson: „Hver á kvótann?“ Tímarit lögfræðinga, 1. tbl., 48 árg. 1998, bls. 28 o.áfr. Dómar o.fl. Lyrd. IX, bls. 809 Hrd. 1937, bls. 492 Hrd. 1946, bls. 345 Hrd. 1953, bls. 142 Hrd. 1964, bls. 573 Hrd. 1980, bls. 920 Hrd. 1986, bls. 706 og 714 197
Page 1 and 2:
Skýrsla stjórnlaganefndar 2011 2.
Page 3 and 4:
AÐFARAORÐ BINDI II Aðfaraorð Me
Page 5:
- VI. þáttur - Skýringar við st
Page 8 and 9:
SKÝRINGAR VIÐ STJÓRNARSKRÁ LÝ
Page 10 and 11:
Page 12 and 13:
Page 14 and 15:
Page 16 and 17:
Page 18 and 19:
Page 20 and 21:
Page 22 and 23:
Page 24 and 25:
Page 26 and 27:
Page 28 and 29:
Page 30 and 31:
Page 32 and 33:
Page 34 and 35:
Page 36 and 37:
Page 38 and 39:
Page 40 and 41:
Page 42 and 43:
Page 44 and 45:
Page 46 and 47:
Page 48 and 49:
Page 50 and 51:
Page 52 and 53:
Page 54 and 55:
Page 56 and 57:
Page 58 and 59:
Page 60 and 61:
Page 62 and 63:
Page 64 and 65:
Page 66 and 67:
Page 68 and 69:
Page 70 and 71:
Page 72 and 73:
Page 74 and 75:
Page 76 and 77:
Page 78 and 79:
Page 80 and 81:
Page 82 and 83:
Page 84 and 85:
Page 86 and 87:
Page 88 and 89:
Page 90 and 91:
Page 92 and 93:
Page 94 and 95:
Page 96 and 97:
Page 98 and 99:
Page 100 and 101:
Page 102 and 103:
Page 104 and 105:
Page 106 and 107:
Page 108 and 109:
Page 110 and 111:
Page 112 and 113:
Page 114 and 115:
Page 116 and 117:
Page 118 and 119:
Page 120 and 121:
Page 122 and 123:
Page 124 and 125:
Page 126 and 127:
Page 128 and 129:
Page 130 and 131:
Page 132 and 133:
Page 134 and 135:
Page 136 and 137:
Page 138 and 139:
Page 140 and 141:
Page 142 and 143:
Page 144 and 145:
Page 146 and 147: SKÝRINGAR VIÐ STJÓRNARSKRÁ LÝ
Page 229 and 230: EFNISYFIRLIT Samantekt tillagna um
Page 231 and 232: INNGANGUR 1. Inngangur Þegar lýð
Page 233 and 234: INNGANGUR þingmáls og þingskjals
Page 235 and 236: UNDIRSTÖÐUR STJÓRNSKIPUNAR viðh
Page 237 and 238: MANNRÉTTINDI Í frumvarpi Gunnars
Page 239 and 240: ÞJÓÐKIRKJA 4. Þjóðkirkja Ekki
Page 241 and 242: ÞJÓÐKIRKJA samningar við kirkju
Page 243 and 244: AUÐLINDIR OG UMHVERFI 5.1.2 Þjó
Page 245 and 246: AUÐLINDIR OG UMHVERFI Náttúruau
Page 247 and 248:
AUÐLINDIR OG UMHVERFI Auk tillögu
Page 249 and 250:
KOSNINGAR OG KJÖRDÆMASKIPAN 6. Ko
Page 251 and 252:
KOSNINGAR OG KJÖRDÆMASKIPAN afmö
Page 253 and 254:
KOSNINGAR OG KJÖRDÆMASKIPAN 6.2.2
Page 255 and 256:
ÞJÓÐARATKVÆÐAGREIÐSLUR Hér e
Page 257 and 258:
ÞJÓÐARATKVÆÐAGREIÐSLUR borin
Page 259 and 260:
ALÞINGI Alþingi komi saman. 85 Þ
Page 261 and 262:
HLUTVERK ALÞINGIS 9. Hlutverk Alþ
Page 263 and 264:
HLUTVERK ALÞINGIS 44. gr. orðist
Page 265 and 266:
HLUTVERK ALÞINGIS Þeir, sem endur
Page 267 and 268:
HLUTVERK ALÞINGIS verði sett á f
Page 269 and 270:
HLUTVERK ALÞINGIS Í áfangaskýrs
Page 271 and 272:
FORSETI ÍSLANDS Í stað 3. málsl
Page 273 and 274:
FORSETI ÍSLANDS Í þessari breyti
Page 275 and 276:
RÁÐHERRAR OG RÍKISSTJÓRN 11. R
Page 277 and 278:
RÁÐHERRAR OG RÍKISSTJÓRN og hef
Page 279 and 280:
RÁÐHERRAR OG RÍKISSTJÓRN 11.2 R
Page 281 and 282:
UTANRÍKISMÁL 12. Utanríkismál S
Page 283 and 284:
UTANRÍKISMÁL Nú hefur samningur,
Page 285 and 286:
DÓMSTÓLAR - RÉTTARKERFI 13. Dóm
Page 287 and 288:
DÓMSTÓLAR - RÉTTARKERFI 13.4. Hl
Page 289 and 290:
SVEITARFÉLÖG og þar með ekki un
Page 291 and 292:
SVEITARFÉLÖG 15. Breytingar á st
Page 293 and 294:
SVEITARFÉLÖG ingar á stjórnarsk
Page 295 and 296:
HEIMILDIR Heimildir Alþingistíði
Page 297 and 298:
HEIMILDIR • • • • • •
Page 299 and 300:
HEIMILDIR • • • • • •
Page 301:
- VIII. þáttur - Erlend stjórnsk
Page 304 and 305:
VIII. ÞÁTTUR ERLEND STJÓRNSKIPAN
Page 306 and 307:
Page 308 and 309:
Page 310 and 311:
Page 312 and 313:
Page 314 and 315:
Page 316 and 317:
Page 318 and 319:
Page 320 and 321:
Page 322 and 323:
Page 324 and 325:
Page 326 and 327:
Page 328 and 329:
Page 330 and 331:
Page 332 and 333:
Page 334 and 335:
Page 336 and 337:
Page 338 and 339:
Page 340 and 341:
Page 342 and 343:
Page 344 and 345:
Page 346:
show all

SkÃ½rsla stjÃ³rnlaganefndar 2011

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?