ELEMENTI STROJEVA - FESB

27
vijci sa zračnošću – vijak pritežemo toliko da sila trenja koju tako stvorimo bude veća od
poprečne sile, tada poprečna sila ne djeluje na vijak, već je on opterećen samo onoliko
koliko smo ga pritegnuli.
Ftr
Ftr
> F ⇒ = sk
F
gdje je s k – stupanj sigurnosti protiv
proklizavanja
Ftr
skF
F
v
= =
µ µ
σ = F τ = T v v 2
v t
Tv = F
d
v
tan γ+ρ
A W 2
j
o
σ = σ 2 + 3τ 2 ≅1,32
σ ≤σ
e v t v dop
( ')
4.5.5 Vijci (vretena) za prijenos gibanja
Rotacijom vijka pomičemo maticu. Vreteno se najčešće izrađuje s trapeznim navojem.
Vreteno izloženo složenom naprezanju (normalno i tangencijalno) pa ekvivalentno naprezanje
mora biti manje od dozvoljenog normalnog naprezanja
σ = σ 2 + 3τ 2 ≅1,32
σ ≤σ
e v t v dop
Kod vretena značajna je i uloga elastične stabilnosti, odnosno potrebno je provjeriti da li dolazi
do izvijanja vretena.
Stupanj sigurnosti protiv izvijanja ν jednak je omjeru kritične
sile pri kojoj dolazi do izvijanja F k i sile koja tlači vreteno F.
Fk
ν= ≥ν
pot
= 2 ... 6
F
Sila pri kojoj dolazi do izvijanja računa se ovisno o vitkosti
vretena λ:
4a
λ=
d
j
gdje je a slobodna dužina izvijanja i ovisi o načinu uležištenja
vretena (u slučaju s prethodne slike kada je jedna strana
vretena ukliještena, a druga slobodna a = 2l).
Kao što se vidi na slici na kojoj je prikazana funkcionalna
ovisnost kritične sile o vitkosti, za λ > λ o (λ o ovisi o materijalu) kritična sila se izračunava iz
jednadžbe Eulerove hiperbole:
EI
F =π 2 min
k 2
a
gdje je I min najmanji aksijalni moment inercije poprečnog presjeka vretena.