Temat: Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy

ELEMENTY ERGONOMII, FIZJOLOGII I HIGIENY PRACY
MODUŁ II
LEKCJA 1
Elementy ergonomii, fizjologii
Temat: i higieny pracy
Ergonomia w ksztatowaniu warunków pracy
TEMAT:
PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu
„Kultura bezpieczeństwa”
Czas realizacji:
• 2 godziny lekcyjne
CZAS REALIZACJI: 5 godzin lekcyjnych
Cele operacyjne:
Po zakoczeniu lekcji ucze powinien:
POZIOM • zna WIEDZY definicj ergonomii,
POCZĄTKOWEJ:
• przedstawi róda ergonomii, wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej
• wiedzie, na czym polega oraz projektowanie doświadczenia ergonomiczne, życiowe
• okreli pojcie stanowiska pracy,
• sformuowa etapy procesu projektowania bezpiecznego i ergonomicznego stanowiska pracy,
POMOCE • wyróni cechy barw i rozróni kody barw,
DYDAKTYCZNE:
• przedstawi rodki i materiay – rzutnik wspomagajce pisma, projektowanie ergonomiczne.
– foliogramy,
– zestaw multimedialny.
Treci:
1. Przedmiot i zadania ergonomii.
CELE 2. EDUKACYJNE
Ksztatowanie stanowiska pracy.
3. Projektowanie ergonomiczne.
OGÓLNE:
W wyniku zorganizowanego procesu nauczania−uczenia się
4. Proces projektowania bezpiecznego i ergonomicznego stanowiska pracy.
uczeń powinien:
5. Ksztatowanie struktury przestrzennej.
6. Ksztatowanie owietlenia – i rozumieć barwy rodowiska podstawowe pracy. zasady ergonomii, higieny i fizjologii pracy,
7. rodki wspomagajce projektowanie ergonomiczne.
· – doceniać korzyści praktycznego zastosowania ergonomii,
· Pomoce dydaktyczne: – umieć określić skutki negatywnych czynników w środowisku pracy,
· • materia ródowy,
• rzutnik pisma,
– znać znaczenie higieny w środowisku pracy.
• foliogramy,
• sprzt audiowizualny,
• film pt. „Uwaga komputer” (na pycie CD).
SPIS JEDNOSTEK
TEMATYCZNYCH:
Spis foliogramów
1. Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy.
2. Fizjologia pracy.
Nr Tytu
1. Definicja ergonomii. 3. Kultura higieny w życiu człowieka.
2. Elementy skadowe ergonomii.
4. Higieniczne warunki pomieszczeń środowiska pracy.
3. Ksztatowanie stanowiska pracy.
4. Projektowanie ergonomiczne.
5. Proces projektowania bezpiecznego i ergonomicznego stanowiska pracy.
6. Kryteria ksztatowania struktury przestrzennej stanowiska pracy.
7. Ksztatowanie barwy rodowiska pracy.
50
52

MODUŁ II
LITERATURA:
Plan zaj:
Lp. 1. Danuta Koradecka: Tre Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. Metoda CIOP, nauczania Warszawa 1999. Czas realizacji
2. Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
1.
2.
Cele 3. lekcji Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy. Ergonomia. Wykad CIOP, Warszawa 5 min. 2002.
Definicja 4. Z. Anusz: ergonomii, Podstawy zadania epidemiologii i jej podzia i kliniki chorób zakaźnych. Wykad Państwowy Zakład Wydawnictw 10 min. Lekarskich,
Warszawa 1977.
3. Stanowisko pracy i metody suce jego ksztatowaniu Wykad,
10 min.
5. Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy dla ZSZ. Państwowe Wydawnictwo Szkolnictwa
pytania
Zawodowego, Warszawa 1972.
4. Projektowanie 6. Kodeks Pracy. ergonomiczne i jego etapy Wykad,
12 min.
dyskusja
5. Kszta³towanie struktury przestrzennej stanowiska pracy wykad,
pytania,
dyskusja
10 min.
6. Znaczenie barwy i owietlenia w projektowaniu
stanowiska pracy
7. rodki i materiay wspomagajce projektowanie
ergonomiczne
8. Film video pt. „Uwaga komputer”
(film z cyklu „Praca a zdrowie” - 8 min.)
Wykad,
pytania
Wykad,
pytania
Pytania,
dyskusja
10 min.
8 min.
25 min.
SCENARIUSZ ZAJ
Poradnik ma za zadanie uatwi nauczycielowi przekazanie uczniom wiadomoci na temat roli ergonomii w ksztatowaniu
warunków pracy. Lekcja w formie wykadu, dyskusji z wykorzystaniem foliogramów i filmu.
Nauczyciel powinien:
• zapozna uczniów z celami lekcji,
• zachci ich do aktywnoci a wic zadawania pyta,
• wykorzysta zaczone foliogramy,
• zwróci szczególn uwag na ergonomiczne rozwizania przy ksztatowaniu stanowiska pracy.
Ad. 1.
• przedstaw cele lekcji, które powinny by osignite po zrealizowaniu tre lekcji.
Ad. 2.
• zaprezentuj foliogramy nr 1 i 2,
• poinformuj, co to jest ergonomia i przedstaw jej podzia.
Ad. 3.
• zaprezentuj foliogram nr 3,
• zadaj pytanie uczniom, co kryje si pod pojciem „stanowisko pracy”.
Ad. 4.
• zaprezentuj foliogramy nr 4 i 5,
• zadaj zaprojektowanie przyjtego przez kadego ucznia stanowiska pracy zgodnie z wczeniej omówionymi etapami
projektowania.
51
53

ELEMENTY ERGONOMII, FIZJOLOGII I HIGIENY PRACY
Ad. 5.
• zaprezentuj foliogram nr 6,
• zadaj pytanie - Jakie stosujemy kryteria w ksztatowaniu stanowiska pracy
MODUŁ II
Ad. 6.
• zaprezentuj foliogram nr 7,
• zadaj pytanie - Jakie znaczenie maj: owietlenie i barwy w ksztatowaniu stanowiska pracy
Elementy ergonomii, fizjologii
i higieny pracy
Ad. 7.
TEMAT: • zaprezentuj foliogram nr 6,
• zadaj pytanie: Jakie rodki i materiay moesz uy przy projektowaniu stanowiska pracy
Ad. 8.
PRZEZNACZONY • wywietl film video DLA: pt. „Uwaga uczniów komputer” szkół (film z cyklu ponadgimnazjalnych „Praca a zdrowie” - 8 min.), w ramach pokieruj dyskusj przedmiotu
i sformuowaniem wniosków. „Kultura bezpieczeństwa”
CZAS REALIZACJI:
5 godzin lekcyjnych
PROPOZYCJE WICZE
POZIOM do realizacji WIEDZY w ramach zaj lekcyjnych lub pracy domowej
POCZĄTKOWEJ: wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej
oraz doświadczenia życiowe
wiczenie nr 1
POMOCE
Na podstawie dokadnej obserwacji swojego stanowiska pracy w szkole (pracownia lub klasa) wylicz i uzasadnij, jakie
znajduj si tam przedmioty ergonomiczne i nieergonomiczne Czas przeznaczony na realizacj wiczenia - 10 min.
DYDAKTYCZNE: – rzutnik pisma,
– foliogramy,
wiczenie nr 2
– zestaw multimedialny.
Wskaza, które wyroby w Twojej szkole nie speniaj wg Ciebie warunków ergonomicznych i dlaczego Czas przeznaczony
na realizacj wiczenia - 10 min.
CELE EDUKACYJNE
OGÓLNE:
W wyniku zorganizowanego procesu nauczania−uczenia się
uczeń powinien:
wiczenie nr 3
– rozumieć podstawowe zasady ergonomii, higieny i fizjologii pracy,
· – doceniać korzyści praktycznego zastosowania ergonomii,
Dokonaj oceny i udziel odpowiedzi na pytanie „Czy stanowisko pracy nauczyciela oraz wybrane stanowisko ucznia s
· stanowiskami ergonomicznymi” – umieć określić skutki negatywnych czynników w środowisku pracy,
·
Czas przeznaczony na realizacj
–
wiczenia
znać znaczenie
- 10 min.
higieny w środowisku pracy.
wiczenie nr 4
SPIS Zaprojektuj JEDNOSTEK dla siebie stanowisko pracy wykorzystujc przy tym posiadane wiadomoci w tym zakresie.
TEMATYCZNYCH: 1. Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy.
2. Fizjologia pracy.
wiczenie nr 5
3. Kultura higieny w życiu człowieka.
Jak powinno wyglda stanowisko 4. komputerowe Higieniczne W warunki jaki sposób pomieszczeń mona dostosowa środowiska je uytkownika pracy.
Zadanie domowe: Dokonaj oceny wasnego stanowiska komputerowego.
UWAGA:U Proponuje si, aby wiczenia byy realizowane w grupach, a wyznaczeni liderzy grup dokonywali prezentacji
opracowanego wiczenia.
50
54

MODUŁ II
PYTANIA LITERATURA:
KONTROLNE Z ODPOWIEDZIAMI
1. Danuta Koradecka: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.
1. Czym 2. zajmuje Psychofizjologiczne si ergonomia problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
3. Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy. Ergonomia. CIOP, Warszawa 2002.
UOdpowied:U Ergonomia, to nauka zajmujca si projektowaniem systemów pracy, produktów i rodowiska
4. Z. Anusz: zgodnie Podstawy z psychofizycznymi epidemiologii zdolnociami i kliniki chorób człowieka. zakaźnych. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich,
Warszawa 1977.
2. Jakie 5. dziedziny Mac S., nauki Leowski skadaj J.: si Bezpieczeństwo na wiedz ergonomiczn i higiena pracy dla ZSZ. Państwowe Wydawnictwo Szkolnictwa
Zawodowego, Warszawa 1972.
UOdpowied:U S to fizjologia pracy, psychologia, antropometria, biomechanika, higiena pracy, socjologia, ochrona rodowiska,
6. Kodeks medycyna Pracy. pracy, estetyka, bionika, mechanika.
3. Czy czowiek wykonujcy prac tworzy ukad samodzielny
UOdpowied:U Przy wykonywaniu pracy czowiek jest powizany w sposób wieloraki z czynnikami, od których zaley wykonanie
jego pracy, a wic: maszyn, stanowiskiem roboczym, przedmiotami pracy i zespoem ludzi.
4. Co rozumiesz pod pojciem ergonomia koncepcyjna
UOdpowied:U Jest to rodzaj ergonomii, który ma na celu stosowanie rozwiza prawidowych ergonomicznie ju w fazie
przygotowywania projektów maszyn, urzdze, stanowisk roboczych, hal, budynków, mieszka i innych
konstrukcji.
5. Co jest bardziej racjonalne i skuteczne, ergonomia koncepcyjna czy korekcyjna
UOdpowied:U Bardziej skuteczna jest ergonomia koncepcyjna, gdy ma zastosowanie we wczesnej fazie opracowywania
rozwiza technicznych.
6. Co jest zadaniem ergonomii korekcyjnej
UOdpowied:U Denie do poprawy istniejcych warunków pracy.
7. Jak dzielimy ergonomi
UOdpowied:U Na korekcyjn i koncepcyjn.
8. Podaj definicj stanowiska pracy.
UOdpowied:U Stanowisko pracy to ukad, gdzie czowiek za pomoc rodków pracy (narzdzia, maszyny, przyrzdy) w
okrelonej przestrzeni i rodowisku wykonuje zorganizowane czynnoci majce na celu wytworzenie
okrelonego produktu.
9. Jaki czynnik jest traktowany jako najwaniejszy w projektowaniu ergonomicznym
UOdpowied:U Jest to czynnik ludzki, czowiek wraz z jego moliwociami psychofizycznymi.
51
55

• 1.
• 2.
• 3.
• -
• -
• -
ELEMENTY ERGONOMII, FIZJOLOGII I HIGIENY PRACY
12. Jakie fazy wyodrbniamy w procesie projektowania
UOdpowied:U Wyróniamy nastpujce fazy:
MODUŁ II
Elementy ergonomii, fizjologii
i higieny pracy
TEMAT:
13. Jakie cechy fizyczne czowieka naley uwzgldnia w ksztatowaniu stanowiska pracy
UOdpowied:U
wymiary antropometryczne ciaa ludzkiego,
PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych
zakresy ktowe ruchu w stawach
„Kultura bezpieczeństwa”
w ramach przedmiotu
Moliwoci siowe i sprawnociowe ukadu ruchu zwizane z:
CZAS REALIZACJI:
• sformuowanie danych wyjciowych,
• tworzenie koncepcji,
• opracowanie projektu,
• sprawdzenie poprawnoci rozwizania na wykonanym prototypie.
siami rozwijanymi
5 godzin lekcyjnych
pozycj ciaa
czasem pracy lub czstoci powtórze czynnoci roboczych
POZIOM WIEDZY
POCZĄTKOWEJ: wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej
14. Jak rol spenia owietlenie oraz przy projektowaniu doświadczenia stanowiska życiowe pracy
UOdpowied:U Odpowiedni jego dobór decyduje o bezpieczestwie i komforcie psychofizycznym.
POMOCE
DYDAKTYCZNE: – rzutnik pisma,
15. Jakie moesz wyróni rodki – wspomagajce foliogramy, projektowanie ergonomiczne
– zestaw multimedialny.
UOdpowied:U Do najczciej stosowanych nale:
• rysunki (sylwetka czowieka w obrbie stanowiska pracy),
CELE EDUKACYJNE • fantomy (sztuczne modele czowieka),
OGÓLNE:
W wyniku zorganizowanego procesu nauczania−uczenia się
• komputerowe dwu- i trójwymiarowe modele czowieka,
uczeń powinien:
• metoda modelowania fizycznego stanowiska pracy (wybrana osoba z populacji bierze udzia w procesie
– rozumieć podstawowe zasady ergonomii, higieny i fizjologii pracy,
produkcyjnym w okrelonym czasie).
· – doceniać korzyści praktycznego zastosowania ergonomii,
· – umieć określić skutki negatywnych czynników w środowisku pracy,
· – znać znaczenie higieny w środowisku pracy.
SPIS JEDNOSTEK
TEMATYCZNYCH:
1. Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy.
2. Fizjologia pracy.
3. Kultura higieny w życiu człowieka.
4. Higieniczne warunki pomieszczeń środowiska pracy.
50
56

MODUŁ II
LITERATURA:
TEST
1. Ergonomia Danuta Koradecka: jest to nauka: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.
2.
D
Psychofizjologiczne
a) której celem jest
problemy
zapoznanie
człowieka
si z procesami
w środowisku
technicznymi
pracy. CIOP, Warszawa 2002.
b) której celem jest ksztatowanie dziaalnoci czowieka
3. Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy. Ergonomia. CIOP, Warszawa 2002.
c) której celem jest ksztatowanie dziaalnoci czowieka w tym przede wszystkim rodowiska pracy
4. Z. Anusz:
odpowiednio Podstawy do epidemiologii jego fizjologicznych i kliniki i psychologicznych chorób zakaźnych. moliwoci
Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich,
Warszawa 1977.
5.
2. Na
Mac
wiedz
S., Leowski
ergonomiczn
J.: Bezpieczeństwo skadaj si: i higiena pracy dla ZSZ. Państwowe Wydawnictwo Szkolnictwa
Zawodowego, Warszawa 1972.
D a) biologia, chemia, fizyka, anatomia
6. Kodeks b) fizjologia Pracy. pracy, psychologia, antropologia, biomechanika, higiena pracy, socjologia
c) psychologia, technika bezpieczestwa, ochrona rodowiska, fizyka
3. Na etapie projektowania urzdzenia i stanowiska roboczego mamy do czynienia z:
D a) ergonomi koncepcyjn D
b) ergonomi korekcyjn
c) koncepcyjno-korekcyjn
4. Do czego dy ergonomia korekcyjna:
D a) do zmiany czasu pracy
D b) do poprawy istniejcych warunków pracy
c) do usprawnie technicznych
5. Ergonomi dzielimy na:
a) koncepcyjn D
b) korekcyjn
c) koncepcyjn i korekcyjn
6. Stanowisko pracy to:
a) ukad, gdzie czowiek za pomoc rodków pracy w okrelonej przestrzeni i rodowisku wykonuje
zorganizowane czynnoci majce na celu wytworzenie okrelonego produktu
D b) konfiguracja rodków pracy
D c) ukad midzy rodkami pracy i rodowiskiem
7. Co naley dostosowa do czowieka przy projektowaniu stanowiska pracy
a) naley dostosowa rodowisko, owietlenie, klimatyzacj, przedmioty pracy
D b) naley dostosowa: rodki pracy, przestrze, rodowisko, organizacj pracy
D c) naley dostosowa pracowników, przedmioty i rodki pracy
8. Co stanowi pierwszoplanow rol w procesie projektowania
a) rodki pracy i czowiek
D b) przedmioty pracy i rodki pracy
D c) struktura przestrzenna stanowiska pracy
9. Jakie czynnoci dokonuje si na etapie tworzenia koncepcji
a) analizowanie oczekiwa pracodawcy
b) rejestracja i analiza procesu pracy
D c) opracowanie rysunków oraz modelowanie (tworzenie modeli roboczych)
51
57

ELEMENTY ERGONOMII, FIZJOLOGII I HIGIENY PRACY
10. Podstawowe kryteria w ksztatowaniu stanowiska pracy to:
D a) kryteria fizyczne i otaczajce go rodowisko D
b) kryteria antropometryczne
MODUŁ II
c) kryteria biomechaniczne i antropometryczne
11. Jakie wyróniamy cechy barw
a) kolor, jasno, nasycenie
TEMAT: b) szaro i jaskrawo
c) nasycenie i natenie
Elementy ergonomii, fizjologii
i higieny pracy
12. Jakie wyróniamy kody barwne
PRZEZNACZONY
a) barwa czerwona,
DLA:
óta,
uczniów
czarna
szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu
„Kultura bezpieczeństwa”
b) barwa czerwona, óta, zielona, niebieska
D c) barwa czerwona, pomaraczowa, zielona, óta, niebieska
CZAS REALIZACJI: 5 godzin lekcyjnych
13. Co to jest fantom
POZIOM D a) przedmiot WIEDZY uywany jako rodek produkcji D b)
POCZĄTKOWEJ:
ywy model
wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej
oraz doświadczenia życiowe
c) paski model reprezentanta populacji ludzkiej
POMOCE
14. W jakim celu i kiedy stosuje si modelowanie fizyczne stanowiska pracy
DYDAKTYCZNE: – rzutnik pisma,
a) w trudnych i zoonych
–
przypadkach
foliogramy,
w procesie projektowania
b) zawsze w procesie projektowania – zestaw multimedialny.
c) w zalenoci od projektanta
CELE EDUKACYJNE
OGÓLNE:
15. Jak czsto wykorzystujemy technik W wyniku komputerow zorganizowanego przy projektowaniu procesu nauczania−uczenia się
a) do czsto
b) nigdy
uczeń powinien:
– rozumieć podstawowe zasady ergonomii, higieny i fizjologii pracy,
· ] c) jest nie zalecane – doceniać korzyści praktycznego zastosowania ergonomii,
· – umieć określić skutki negatywnych czynników w środowisku pracy,
· ROZWI¥ZANIE TESTU – znać znaczenie higieny w środowisku pracy.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
A X X X X X
SPIS JEDNOSTEK
TEMATYCZNYCH:
B X X 1. Ergonomia X w kształtowaniu warunków X pracy.
C X 2. X Fizjologia pracy. X X X X
3. Kultura higieny w życiu człowieka.
4. Higieniczne warunki pomieszczeń środowiska pracy.
50
58

MODUŁ II
MATERIA RÓDOWY DLA UCZNIA
LITERATURA:
1. Danuta Koradecka: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.
2. Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
Temat:
Ergonomia w ksztatowaniu warunków pracy
3. Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy. Ergonomia. CIOP, Warszawa 2002.
4. Z. Anusz: Podstawy epidemiologii i kliniki chorób zakaźnych. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich,
Warszawa 1977.
5. Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy dla ZSZ. Państwowe Wydawnictwo Szkolnictwa
PRZEDMIOT Zawodowego, I ZADANIA Warszawa ERGONOMII 1972.
6. Ergonomia Kodeks Pracy. to nauka zajmujca si przystosowaniem wszystkiego, co nas otacza, czym si posugujemy do wygody
czowieka przy jak najmniejszych stratach dla rodowiska i minimalnej liczbie ogranicze. Jest to dziedzina nauki i praktyki,
której celem jest ksztatowanie dziaalnoci czowieka odpowiednio do jego fizjologicznych i psychologicznych
waciwoci.
Zakres ergonomii to wiedza z zakresu rónych dziedzin, midzy innymi:
• fizjologii,
• psychologii,
• antropometrii,
• biomechaniki,
• higieny pracy,
• socjologii,
• nauk mechanicznych,
• naukowej organizacji pracy,
• techniki i technologii.
ELEMENTY SKADOWE ERGONOMII
ERGONOMIA to nauka zajmujca si projektowaniem systemów pracy, produktów i rodowiska zgodnie
z fizycznymi i umysowymi moliwociami czowieka.
Ergonomia dzieli si na:
1. Koncepcyjn (projektow), która zajmuje si optymalizacj ukadu czowiek - technika - rodowisko na etapie projektowania.
Baz do ergonomicznego projektowania s wyniki bada podstawowych oraz metody, takie jak:
• diagnoza,
• modelowanie.
Dziaalno koncepcyjna jest nieograniczona gdy we wczesnej fazie opracowywania rozwiza technicznych jest:
• o wiele bardziej racjonalna,
• bardziej skuteczna od ergonomii korekcyjnej i w przyszoci winna by kierunkiem dominujcym.
51
59

ELEMENTY ERGONOMII, FIZJOLOGII I HIGIENY PRACY
2. Korekcyjn, która jest realizowana w miejscu pracy. Zajmuje si:
• analiz istniejcych warunków na stanowiskach pracy
• ocen tych warunków,
• wymaganiami organizacyjnymi i spoecznymi,
MODUŁ II
TEMAT:
• opracowaniem projektu
optymalizacji. Ograniczona
jest:
- moliwociami technicznymi,
- wzgldami ekonomicznymi.
Elementy ergonomii, fizjologii
i higieny pracy
Nikt nie bdzie si domaga przekonstruowania jakiego urzdzenia (np. agregatu), w którym analiza ergonomiczna
wykryje usterki nie dajce si usun za pomoc drobnych poprawek - chyba, e usterki te bd ródem powanych
zagroe dla zdrowia czy ycia czowieka.
PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu
OBSERWACJE „Kultura bezpieczeństwa”
WADLIWYCH ROZWIZA SYSTEMÓW
CZOWIEK - PRACA
CZAS REALIZACJI: S RÓDEM 5 USPRAWNIE godzin lekcyjnych I DOSKONALENIA WARUNKÓW PRACY
POZIOM WIEDZY
POCZĄTKOWEJ:
ERGONOMIA STANOWISKA PRACY wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej
oraz doświadczenia życiowe
STANOWISKO PRACY w pojciu ogólnym to miejsce pracy czowieka, np.:
• przy komputerze,
POMOCE • przy tamie montaowej,
DYDAKTYCZNE: • w centrali telefonicznej, – rzutnik pisma,
• w kabinie samochodu. – foliogramy,
– zestaw multimedialny.
W ujciu systemowym stanowisko pracy to ukad, gdzie czowiek za pomoc rodków pracy (maszyny, narzdzia,
przyrzdy), w okrelonej przestrzeni i rodowisku wykonuje zorganizowane czynnoci, majce na celu wytworzenie
CELE okrelonego EDUKACYJNE
produktu. W ergonomii stosowane s metody suce do ksztatowania warunków pracy w dwóch fazach, tj.
OGÓLNE:
W wyniku zorganizowanego procesu nauczania−uczenia się
Na stanowisku pracy powinna uczeń by powinien: przeprowadzona kompleksowa analiza materialnych i psychospoecznych
warunków pracy oraz ich ocena. – rozumieć Narzdziem podstawowe tych dziaa zasady s m. ergonomii, innymi listy kontrolne, higieny i fizjologii których zadaniem pracy, jest
umoliwienie analizy czynników decydujcych o warunkach pracy. Listy te zawieraj pytania tak sformuowane,
· e zwracaj uwag na czynniki decydujce – doceniać o jakoci korzyści warunków praktycznego pracy w zastosowania zakresie: ergonomii,
· • organizacji pracy, – umieć określić skutki negatywnych czynników w środowisku pracy,
· • rodków pracy, – znać znaczenie higieny w środowisku pracy.
• stanowiska pracy.
Najbardziej znanym przykadem jest klasyczna lista ergonomiczna nazywana „List Dortmundzk" - zawiera ona 300
SPIS pyta ogólnych JEDNOSTEK i szczegóowych, pozwala na kompleksow analiz prawie wszystkich elementów pracy, nie zawiera jednak
kryteriów oceny. 1. Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy.
TEMATYCZNYCH:
2. Fizjologia pracy.
3. Kultura higieny w życiu człowieka.
4. Higieniczne warunki pomieszczeń środowiska pracy.
50
60

MODUŁ II
.
PROJEKTOWANIE ERGONOMICZNE
LITERATURA:
1. Danuta Przedmiotem Koradecka: projektowania Bezpieczeństwo ergonomicznego pracy i ergonomia. s relacje zachodzce CIOP, Warszawa midzy 1999.
czowiekiem a struktur techniczn (obiektem) i rodzajem zadania roboczego
2. Psychofizjologiczne wykonywanego w okrelonym problemy rodowisku człowieka pracy. w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
3. Bezpieczeństwo Rozpatrujc i ochrona zalenoci człowieka czonów tego w systemu środowisku trzeba pracy. zda sobie Ergonomia. spraw, CIOP, e Warszawa 2002.
decydujcym a równoczenie najbardziej wraliwym ogniwem jest czowiek,
4. Z. Anusz: którego Podstawy niezawodno epidemiologii i bezpieczestwo i kliniki pracy chorób jest warunkowane zakaźnych. Państwowy jego Zakład Wydawnictw Lekarskich,
Warszawa moliwociami 1977. psychofizycznymi. Moliwoci czowieka s ograniczone w
5. Mac przeciwiestwie S., Leowski J.: do moliwoci Bezpieczeństwo urzdze i technicznych higiena pracy (pomijajc dla ZSZ. wzgldy Państwowe Wydawnictwo Szkolnictwa
Zawodowego, ekonomiczne). Warszawa Std nasuwa 1972. si wniosek, e przy projektowaniu i
organizowaniu stanowiska pracy naley dostosowywa do czowieka:
6. Kodeks Pracy.
• rodki pracy, przestrze,
• rodowisko,
• organizacj pracy
Mylc stanowisku
ergonomicznym zawsze mamy
na wzgldzie czowieka, do
którego musimy dostosowa
otoczenie, tzn. wszystko musi
mu by podporzdkowane tak,
aby wykonywana przez niego
praca bya wygodna i
bezpieczna.
Ergonomia to nauka dla nas
przyjazna - jeeli z niej
skorzystamy to kade utworzone
stanowisko bdzie bezpieczne i
wygodne (z przyjemnoci i
umiechem bdziemy przy nim
pracowa).
51
61

ELEMENTY ERGONOMII, FIZJOLOGII I HIGIENY PRACY
MODUŁ II
TEMAT:
Stanowisko zostao zaprojektowane
nieergonomicznie, nie uwzgldniono
w otworze drzwiowym odpowiedniej
wysokoci.
Pracownik ma kopoty ze swobodnym
wejciem do pomieszczenia.
Elementy ergonomii, fizjologii
i higieny pracy
PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu
„Kultura bezpieczeństwa”
CZAS REALIZACJI:
POZIOM WIEDZY
POCZĄTKOWEJ:
Stanowisko le zaprojektowane ergonomicznie.
5 godzin lekcyjnych
Lampa, która ma owietla stanowisko
pracy dotyka gowy i zasania pole
wiedza i widzenia. umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej
oraz doświadczenia życiowe
POMOCE
DYDAKTYCZNE:
– rzutnik pisma,
– foliogramy,
– zestaw multimedialny.
CELE EDUKACYJNE
OGÓLNE:
le zaprojektowana przestrze.
W wyniku zorganizowanego procesu nauczania−uczenia się
uczeń powinien:
– rozumieć podstawowe Człowiek, zasady aby trzymać ergonomii, się za uchwyt higieny i fizjologii pracy,
musi bardzo wysoko podnieść rękę.
· – doceniać korzyści praktycznego zastosowania ergonomii,
· – umieć określić skutki negatywnych czynników w środowisku pracy,
· – znać znaczenie higieny w środowisku pracy.
PROCES PROJEKTOWANIA ERGONOMICZNEGO STANOWISKA PRACY
SPIS JEDNOSTEK
Pierwszoplanow TEMATYCZNYCH: rol w procesie 1. projektowania Ergonomia odgrywa w kształtowaniu waciwe zaprojektowanie warunków struktury pracy. przestrzennej stanowiska
pracy. Struktur t moe tworzy, 2. np. Fizjologia korpus maszyny, pracy. konstrukcja stou, ukad elementów manipulacyjnych, w tym
sterowniczych i informacyjnych, oraz siedziska, wyposaenia dodatkowe (pojemniki, podstawki, regaty itp.). W strukturze
3. Kultura higieny w życiu człowieka.
stanowiska wyróniamy przestrze do:
• przemieszczenia si i zajcia przez 4. Higieniczne operatora pozycji warunki roboczej, pomieszczeń środowiska pracy.
• wykonywania czynnoci wynikajcych z procesu pracy.
50
62

MODUŁ II
LITERATURA:
Projektowanie ergonomiczne ma by dla czowieka niezawodne w aspekcie bezpieczestwa i optymalne w zakresie
obcienia i wydajnoci. Naley wszystkie rodki, przestrze, rodowisko i organizacj pracy dostosowa do czowieka.
1. Aby to Danuta zrealizowa, Koradecka: naley zapewni Bezpieczeństwo odpowiedni pracy konfiguracj i ergonomia. (rozmieszczenie CIOP, Warszawa w przestrzeni) 1999. wszystkich elementów -
2. rodków Psychofizjologiczne i przedmiotów pracy problemy oraz wymiary człowieka umoliwiajce w środowisku przyjcie pracy. wygodnej CIOP, Warszawa pozycji ciaa 2002. i swobod wykonywania
czynnoci manualnych, a take zwizanych z odbiorem informacji przy moliwie najmniejszym obcieniu organizmu.
3. Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy. Ergonomia. CIOP, Warszawa 2002.
W procesie projektowania ergonomicznego wyodrbniamy nastpujce etapy:
4. Z. Anusz: Podstawy epidemiologii i kliniki chorób zakaźnych. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich,
1. Sformuowanie Warszawa 1977. danych wyjciowych w celu uwzgldnienia zadania roboczego oraz wymogów i oczekiwa uytkownika
(gromadzenie i analizowanie informacji). Temu celowi su obserwacje, rejestracja i analiza procesu pracy, wywiady
5.
z
Mac
pracownikami,
S., Leowski
dane
J.:
statystyczne Bezpieczeństwo o wypadkach i higiena itp. pracy dla ZSZ. Państwowe Wydawnictwo Szkolnictwa
Zawodowego, Warszawa 1972.
2. Tworzenie koncepcji. W tej fazie nastpuje opracowywanie rysunków, stosuje si te metody modelowania (tworzy
6. si Kodeks modele Pracy. robocze).
3. Opracowanie projektu. Projekt obejmuje rysunki przedstawiajce elementy ukadu czowiek - obiekt zawierajce
dokadny opis i niezbdne szczegóy, np. punkty kontaktowe (elementy wchodzce w kontakt dotykowy, elementy
sterownicze, narzdzia, materiay).
4. Sprawdzenie poprawnoci rozwizania na wykonanym prototypie.
Gdy projekt jest zakoczony, opracowuje si instrukcj obsugi dla operatora. Oprócz oceny po kadym etapie projektowania,
przeprowadzana jest ocena kocowa na podstawie bada prototypu. Jest to bardzo wane, gdy mona tu
ujawni usterki i wprowadzi nowe zmiany, a to daje nam due oszczdnoci ekonomiczne.
KSZTATOWANIE STRUKTURY PRZESTRZENNEJ
Za podstawowe uznaje si kryteria:
• antropometryczne,
• biomechaniczne; obcienia ukadu ruchu na które wpywaj:
• pozycja przyjmowana podczas pracy
• czas pracy oraz czstotliwo czynnoci roboczych
Kryteria antropometryczne okrelaj, i struktura stanowiska pracy powinna by dostosowana do przynajmniej 90%
uytkowników, tj. stwarza wygodne i bezpieczne warunki pracy osobom, których wymiary mieszcz si midzy
wartociami 5. i 95. centyla.
CENTYL - jest to punkt w skali ocen, poniej którego znajduje si okrelony % czynników,
np. 5. centyl jest to punkt na skali, poniej którego ley 5 % wyników.
Do precyzyjnego wyznaczania przestrzennych stref pracy stosuje si kryteria zasigu rk przedstawione jako:
• zasig normalny - okrela granic strefy optymalnej,
• zasig maksymalny,
• zasig wymuszony - wymaga ruchów tuowia,
• odlegoci bezpieczne zawarte w PN (Polskie Normy).
KSZTATOWANIE OWIETLENIA I BARWY RODOWISKA PRACY
Wiele prac wykonywanych w pozycji siedzcej zwizanych jest wyton prac wzrokow, a wic obcieniem wzroku,
dlatego te parametry owietlenia poza ogólnymi zasadami winny by dobierane indywidualnie w zalenoci od:
• charakterystyki danego stanowiska,
• rodzaju wykonywanej czynnoci.
Na przykad, praca przy komputerze wymaga owietlenia do:
• czytania drukowanego tekstu na dokumencie i znaków na klawiaturze,
• czytania znaków na monitorze.
W takiej sytuacji naley zapewni dobre owietlenie dla obu zada.
51
63

ELEMENTY ERGONOMII, FIZJOLOGII I HIGIENY PRACY
Elementem czsto uywanym w miejscu pracy jest kolorystyka. Wyróniamy nastpujce cechy barw:
• kolor,
MODUŁ II
• jasno (cecha powoduje wiksze lub mniejsze odbicia),
• nasycenie (cecha okrelajca stopie oddalenia danej barwy od szarej tej samej jasnoci, im mniej szaroci tym
barwa jest bardziej jaskrawa).
URozrónia si nastpujce kody barw:U
• barwa czerwona - jest sygnaem kategorycznego zakazu wykonywania okrelonych czynnoci, z wyjtkiem
wyczników maszyn i urzdze,
TEMAT: Elementy ergonomii, fizjologii
• óta - stanowi ostrzeenie przed niebezpieczestwem,
i higieny pracy
• barwa zielona - oznacza miejsca i przejcia bezpieczne,
• barwa niebieska - jest barw informacyjn.
PRZEZNACZONY Nie naley uywa DLA: w sposób uczniów niezasadny barw szkół przeznaczonych ponadgimnazjalnych do okrelonych celów. w ramach przedmiotu
„Kultura bezpieczeństwa”
OGÓLNE ZNACZENIE I KSZTAT ZNAKÓW BEZPIECZESTWA
CZAS REALIZACJI: 5 godzin lekcyjnych
POZIOM WIEDZY
POCZĄTKOWEJ:
wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej
oraz doświadczenia życiowe
POMOCE
DYDAKTYCZNE:
– rzutnik pisma,
– foliogramy,
– zestaw multimedialny.
CELE EDUKACYJNE
OGÓLNE:
W wyniku zorganizowanego procesu nauczania−uczenia się
uczeń powinien:
– rozumieć podstawowe zasady ergonomii, higieny i fizjologii pracy,
· – doceniać korzyści praktycznego zastosowania ergonomii,
· – umieć określić skutki negatywnych czynników w środowisku pracy,
· – znać znaczenie higieny w środowisku pracy.
SPIS JEDNOSTEK
TEMATYCZNYCH:
1. Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy.
2. Fizjologia pracy.
3. Kultura higieny w życiu człowieka.
4. Higieniczne warunki pomieszczeń środowiska pracy.
50
64

MODUŁ II
LITERATURA:
1. RODKI Danuta I MATERIAY Koradecka: WSPOMAGAJCE Bezpieczeństwo pracy PROJEKTOWANIE i ergonomia. CIOP, ERGONOMICZNE
Warszawa 1999.
2. W Psychofizjologiczne procesie projektowania problemy naley posugiwa człowieka si w sylwetk środowisku czowieka, pracy. któr CIOP, wprowadza Warszawa si do 2002. rysunku przedstawiajcego
stanowisko pracy. Do tego celu szczególnie przydatne stzw. fantomy (paskie modele reprezentantów populacji zaopatrzone
3. w osie Bezpieczeństwo obrotu), co umoliwia i ochrona symulacj człowieka pozycji w pracownika. środowisku pracy. Ergonomia. CIOP, Warszawa 2002.
4. Aktualnie Z. Anusz: stosowane Podstawy s epidemiologii komputerowe i modele kliniki chorób czowieka, zakaźnych. dwu- i trójwymiarowe. Państwowy Zakład S to specjalne Wydawnictw programy Lekarskich, komputerowe
Warszawa wspópracujce 1977. z programami do projektowania. W trudniejszych, zoonych przypadkach stosuje si metod
5. modelowania Mac S., fizycznego Leowski J.: stanowiska Bezpieczeństwo pracy. Modele i higiena fizyczne pracy s wykonywane dla ZSZ. Państwowe w skali zredukowanej Wydawnictwo (przykadem Szkolnictwa s tu
modele Zawodowego, przestrzenne tzw. Warszawa manekiny) 1972. lub, w wikszoci, naturalnej - osoba wybrana z danej populacji - traktowana jest
przez czas krótszy ni 8 godzin jako pracownik dowiadczalny, który w tym czasie powinien sygnalizowa swoje uwagi.
6. Kodeks Pracy.
SOWNICZEK
• stanowisko pracy to ukad, gdzie czowiek za pomoc rodków pracy (maszyny, narzdzia, przyrzdy), w
okrelonej przestrzeni i rodowisku wykonuje zorganizowane czynnoci, majce na celu wytworzenie
okrelonego produktu.
• przestrze pracy - przestrze przydzielona osobie lub grupie osób dla zrealizowania okrelonego celu pracy
w danym systemie pracy.
• proces pracy - kolejno nastpujce po sobie w czasie i przestrzeni wspódziaanie ludzi, rodków pracy, materiaów,
energii i informacji w ramach systemu pracy. Cig czynnoci, których wykonanie jest niezbdne do osignicia celu pracy.
• ergonomiczna analiza stanowiska pracy - systematyczny przegld i ocena elementów stanowiska pracy, jego struktury
przestrzennej oraz realizowanego na nim procesu pracy pod ktem okrelenia stopnia przystosowania do psychofizycznych
cech czowieka, eliminacji dyskomfortu oraz zagroe.
• pracownik - kada osoba zatrudniona przez pracodawc, w tym praktykant i staysta.
• centyl - jest to punkt w skali ocen, poniej którego znajduje si okrelony % czynników, np. 5. centyl jest to punkt
na skali, poniej którego ley 5% wyników.
• fizjologia - nauka o czynnociach organizmów ywych. Fizjologia rolin i fizjologia zwierzt s dziaami biologii,
a w przypadku fizjologii czowieka take medycyny.
• psychika - caoksztat procesów psychicznych i cech psychicznych istot ywych. Obejmuje funkcj mózgu, który
jest przedmiotem bada psychologii.
• antropometria - metoda badawcza, polegajca na pomiarach porównawczych czci ciaa ludzkiego.
• biomechanika - interdyscyplinarna dyscyplina o przyczynach i skutkach dziaania si zewntrznych
i wewntrznych na ukady biologiczne.
LITERATURA
1. Koradecka D.: Bezpieczestwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.
2. Bezpieczestwo i ochrona czowieka w rodowisku pracy. Ergonomia. CIOP, - Warszawa PIB, Warszawa 2002. 2007.
3. Mac S., Leowski J.: Bezpieczestwo i higiena pracy dla ZSZ. Pastwowe Wydawnictwo Szkolnictwa Zawodowego,
Warszawa 1972.
PYTANIA KONTROLNE
1. Czym zajmuje si ergonomia
2. Jakie dziedziny nauki skadaj si na wiedz ergonomiczn
3. Czy czowiek wykonujcy prac tworzy ukad samodzielny
4. Co rozumiesz pod pojciem ergonomia koncepcyjna
5. Co jest bardziej racjonalne i skuteczne, ergonomia koncepcyjna czy korekcyjna
6. Co jest zadaniem ergonomii korekcyjnej
7. Jak dzielimy ergonomi
8. Podaj definicj stanowiska pracy.
9. Jaki czynnik jest traktowany jako najwaniejszy w projektowaniu ergonomicznym
51
65