You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
1<br />
<strong>omis</strong><br />
<strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
gori<br />
2012
2 www.qartlosi.org<br />
redaqtori:<br />
megi bibiluri<br />
teqnikuri redaqtori:<br />
vaxtang ZanZava<br />
wignze muSaobdnen:<br />
megi bibiluri<br />
maria (plion) plieva<br />
Temur cxurbati<br />
ekaterine lomiZe<br />
tamerlan tadtaevi<br />
qeTevan kapanaZe
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
3<br />
mkiTxvels<br />
krebulis mizania warmogidginoT 2008<br />
wlis konfliqtis dros qarTvelebis da osebis<br />
mier gamovlenili gansakuTrebuli humanuri<br />
qmedebebi. krebulSi Sesuli istoriebi naTlad<br />
asaxavs, rom omSic ki aris adgili zogadsakacobrio<br />
faseulobebis gamovlenisa.<br />
istoriebi Sekriba arasamTavrobo organizaciam<br />
`megobrobis xidi – qarTlosi~ da wigni<br />
gamoica COBERM-is mxardaWeriT, romelic<br />
warmoadgens evropis gaerTianebisa da gaer-<br />
Tianebuli erebis organizaciis ganviTarebis<br />
programis (UNDP) erTobliv meqanizms ndobis<br />
aRdgenisaTvis konfliqtis Sedegad gayofil<br />
sazogadoebebs Soris.<br />
Rrmad gvjera, rom mocemuli krebuli xels<br />
Seuwyobs gayofil sazogadoebebs Soris ndobis<br />
da komunikaciis aRdgenis process.<br />
filip dimitrovi,<br />
elCi,<br />
evrokavSiris<br />
warmomadgenlobis<br />
xelmZRvaneli<br />
saqarTveloSi<br />
jeimi makgoldriki,<br />
gaeros ganviTarebis programis<br />
mudmivi warmomadgeneli<br />
saqarTveloSi,<br />
gaeros mudmivi koordinatori<br />
saqarTveloSi
4 www.qartlosi.org<br />
wigni gamoica COBERM-is programis mxardaWeriT,<br />
romelic dafinansebulia evrokav-<br />
Siris mier da administrirebulia gaeros ganviTarebis<br />
programis mier (UNDP).<br />
wignSi Sesuli istoriebi mxolod avtor-<br />
Ta pasuxismgeblobaa da ar gamoxatavs evrokav-<br />
Siris da gaeros ganviTarebis programis (UNDP)<br />
oficialur pozicias.
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
5<br />
winasityvaoba<br />
omi klavs, magram omsac ar ZaluZs gaanadguros<br />
siyvaruli, urTierTdaxmarebis survili da<br />
humanuroba. krebuli warmogidgenT arasamTavrobo<br />
organizacia `megobrobis xidi _ qarTlosis~<br />
mier Segrovebul namdvil istoriebs, romlebsac<br />
adgili hqonda 2008 wlis agvistos <strong>omis</strong> dros.<br />
2008 wlis agvistoSi, rodesac samxedro moqmedebebi<br />
daiwyo, `qarTlosis~ warmomadgenlebi<br />
movlenaTa epicentrSi aRmovCndiT.droebiT<br />
iZulebiT gadaadgilebul pirebad viqeciT da,<br />
SesaZleblobis farglebSi, vcdilobdiT davxmarebodiT<br />
Cvens Tanasoflelebs _ megobrebs,<br />
mezoblebs, naTesavebs, da, ubralod, adamianebs,<br />
romlebic Svelas iTxovdnen. xalxis droebiT<br />
TavSesafrebSi ganTavsebis, sakvebi produqtebis,<br />
pirveladi saWiroebis sagnebis ganawilebisas,<br />
uamravi piradi istoria movismineT. Cvenda gasaocrad,<br />
SevniSneT, rom mware, sasowarkveTiT<br />
savse mogonebebis paralelurad iyo istoriebi,<br />
romlebSic konfliqturi mxareebis warmomadgenlebi<br />
exmarebodnen erTmaneTs. maSinve vifiqreT,<br />
rom kargi iqneboda am istoriebis Cawera da wignad<br />
gamocema. ramdenime qarTul-osuri Sexvedris<br />
dros gavuziareT es idea Cvens os kolegebs<br />
_ aRmoCnda, rom maTac hqondaT saTqmeli.<br />
wignSi Sesulia ori qarTveli da ori osi Jurnalistis<br />
mier oTxi Tvis manZilze Segrovebuli<br />
100 realuri istoriidan 40 istoria. yvela<br />
ambavi Cveni mezoblebis, nacnobebis, axloblebis<br />
_ realuri adamianebis realuri cxovrebidanaa.
6 www.qartlosi.org<br />
zog SemTxvevaSi daZabulobis arseboba gaviTvaliswineT<br />
da Cveni respondentebis TxovniT ar<br />
vuTiTebT, an SevcvaleT movlenaTa adgilebi,<br />
gmirebis <strong>saxe</strong>lebi.<br />
istoriebi, ZiriTadad, mezoblebs, megobrebs,<br />
naTesavebs exeba, romlebic wamSi barikadis<br />
<strong>sxva</strong>da<strong>sxva</strong> mxares aRmoCndnen. ramdenime istoriaa<br />
samxedroebze, romlebic profesiuli<br />
valis moxdisas iZulebulni gaxdnen monawileoba<br />
mieRoT samxedro moqmedebebSi. es istoriebi<br />
Cveulebriv soflis macxovreblebzea, romlebic<br />
uneblieT CaerTvnen <strong>omis</strong> qarcecxlSi, romelTa<br />
bedic samudamod Seicvala, magram sakuTar TavSi<br />
ipoves Zala da simamace gverdSi da dgomodnen<br />
erTmaneTs da daxmarebis xeli gaewvdinaT erTmaneTisTvis.<br />
miuxedavad imisa, rom yoveli istoria sakmaod<br />
gan<strong>sxva</strong>vdeba erTmaneTisgan, maT erTi mTavari<br />
msgavseba aqvT – is, rom am omSic aRmoCnda<br />
adgili keTili saqmeebisTvis, megobrobisTvis da<br />
urTierTdaxmarebisTvis.<br />
uRrmesi madloba Cvens respondentebs Tanam-<br />
SromlobisTvis, romlebmac gamoxates mzadyofna<br />
gaexsenebinaT da CvenTvis moeyolaT <strong>omis</strong> dros<br />
gadatanili metad mtkivneuli mogonebebi; aseve<br />
did madlobas movaxsenebT Jurnalistebs, romlebic<br />
dagvexmarnen istoriebis SegrovebaSi, miuxedavad<br />
imisa, rom es procesi advili ar iyo.<br />
uRrmesi madloba evrokavSiris mier dafinansebul<br />
da gaeros ganviTarebis programis (UNDP)<br />
mier administrirebul programa COBERM-s, romlis<br />
farglebSic SevZeliT erToblivi qarTulosuri<br />
wignis gamocema.
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
7<br />
mxsneli<br />
is zedamxedveli Cemi moyvasia da<br />
misi kargad yofnisTvis dRemde vloculob.<br />
2008 wlis agvistoSi, rodesac omi mZvinvarebda,<br />
qalaqis winaswari dakavebis izolatorSi<br />
teva aRar iyo. mal-male mohyavdaT datyvevebuli<br />
mSvidobiani qarTveli mosaxleoba. maT Soris,<br />
xandazmuli wyvilebic. qalebi ufro medgrad<br />
idgnen. mamakacebs, gansakuTrebiT hipertoniiT<br />
da guliT daavadebulebs, autaneli sicxis,<br />
Zaladobisa da damcirebis gaZleba uWirdaT.<br />
meuRlesTan erTad luiza nasuaSvilic izolatorSi<br />
moxvda.<br />
dResac cremliani ixsenebs mSobliur cxinvals...<br />
luiza cxinvalSi cxovrobda 1991 wlamde,<br />
manam, sanam pirvelad Camovardeboda SuRli qarTvelebs<br />
da osebs Soris. areulobam aiZula<br />
sacxovreblad TamaraSenSi gadasuliyo, Tumca,<br />
qalaqTan kavSiri ar gauwyvetia da buRaltrad<br />
muSaobda qarxanaSi. erT xans SiSobda, vaiTu am<br />
dapirispirebis gamo, rogorc qarTveli, samsaxu-
8 www.qartlosi.org<br />
ridan damiTxovono, magram misi SiSi usafuZvlo<br />
aRmoCnda, cxinvalSi mas aravin sdevnida.<br />
`2008 wlis agvistoSic ver davtove saxli.<br />
ukiduresad mZime mdgomareoba iyo, magram sad<br />
wavidodi Sin maRalwneviani, avadmyofi meuRle<br />
myavda. vfiqrobdi, rom mSvidobian mosaxleobas<br />
aravin daarbevda, ar Seaviwrovebda. samwuxarod,<br />
movlenebi tragikulad ganviTarda.<br />
10 agvistos saxlSi osi erovnebis mebrZolebi<br />
mogvadgnen. me da Cemi meuRle iaraRis muqariT<br />
wagviyvanes cxinvalis winaswari dakavebis izolatorSi.<br />
qmari xelSi makvdeboda. nerviulobis<br />
gamo wnevam auwia. mdgomareoba TandaTan mZimdeboda,<br />
saswrafod sWirdeboda wnevis wamali. gamosavals<br />
amaod veZebdi. iq iseTi mZime situacia iyo,<br />
rom daxmarebas veravis sTxovdi. danarCeni patimrebi<br />
uares mdgomareobaSi iyvnen. xalxi saknidan<br />
gamohyavdaT da fizikurad uswordebodnen. Cven<br />
aravin gvexeboda da meSinoda, rom wamals Tu moviTxovdi,<br />
amiT yuradRebas miviqcevdi.<br />
Tumca, rodesac Cemi meuRlis janmrTelobis<br />
mdgomareobam kritikul zRvars miaRwia, vifiqre,<br />
rom malvas azri aRar hqonda. gavbede da<br />
zedamxedvels wamali vTxove. zizRiT Semomxeda,<br />
yvirili damiwyo, saswrafo daxmarebis manqanas<br />
gamogiZaxeb, ar gindao ra mefiqra, ra meqna, aRar<br />
vicodi, qmari ki xelidan mecleboda.<br />
cota xanSi am zedamxedvelma uxeSad mimixmo.
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
9<br />
SeSinebuli mivuaxlovdi da kinaRam davmunjdi<br />
_ erTi firfita wnevis damwevi Zliermoqmedi wamali<br />
momca. sanam vicocxleb, sul memaxsovreba im<br />
kacis <strong>saxe</strong>, wamals rom maZlevda, TvalebSi ar miyurebda,<br />
mere iaraRi momiqnia da miyvira, gavsuliyavi.<br />
saswrafod gamovbrundi da meuRle gulSi<br />
Cavikari. vtirodi, sixarulisgan vtirodi. qmaric<br />
gadamirCa da omSi adamianobis gamovlinebis momswrec<br />
gavxdi. mixaroda, rom omma zedamxedvelSi<br />
saTnoebisa da sikeTis keTebis unari ver waSala.<br />
Turme, sxvebis dasanaxad meqceoda uxeSad. rom ara<br />
im kacis gulisxmiereba, meuRle daiRupeboda.<br />
is zedamxedveli Cemi moyvasia da misi kargad<br />
yofnisTvis dRemde vloculob. warmoidgineT,<br />
dedamiwa aseTi adamianebisgan rom daicalos, ma-<br />
Sin yvela omi imaze ufro meti boroteba iqneba,<br />
vidre aris. am ambis mere sul vfiqrob, rom es omi<br />
Cveni saerTo tkivilia...~
10 www.qartlosi.org<br />
dedis xelebi<br />
Спасибо матушка,<br />
мой Ангел Хранитель!<br />
2008 wlis 11 agvisto gaTenda. giorgis ojaxSi<br />
araferi icodnen misi adgilsamyofelis Se<strong>saxe</strong>b.<br />
mSoblebma wina saRamos mxolod is gaiges, rom<br />
maTi vaJis batalionis erTi nawili saartilerio<br />
dabombvaSi mohyva. amaod rekavdnen telefonze,<br />
dakavSireba ver xerxdeboda. SuaRamisas movida<br />
Setyobineba: `deda, cocxali var. ar inerviulo~.<br />
amis mere dedam Tvali veRar moxuWa. cdilobda,<br />
cudze ar efiqra, magram ratomRac eCveneboda,<br />
rom giorgi daWrili iyo da sadRac afarebda Tavs.<br />
ra aRar warmoidgina, magram imedi hqonda, rom Tu<br />
giorgi marTla daWrili iyo, viRacas unda gadaerCina.<br />
is viRac, SesaZloa, mowinaaRmdegis deda,<br />
da, Seyvarebuli, an sulac coli yofiliyo.<br />
`mec xom ase moviqceodi daWrili adamiani,<br />
an jariskaci rom menaxa magram me xom eqimi var,<br />
giorgis Tu eqimi ar Sexvdeba, vin upatronebs~ _<br />
aseT fiqrebSi, rogorc iqna, daaTenda.<br />
gamTeniisas karze susti kakuni moesma. jer
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
11<br />
SekrTa, male damSvidda, momxduri kakuniT ar<br />
eaxleboda. mezobeliao, gaifiqra da kibeze<br />
fexakrefiT Cavida. samzareulos kars mezobeli<br />
nunu miyrdnoboda, wneva gamizome, mTeli Rame ar<br />
miZiniao, sTxova da Camojda. nunu mouyva, rogor<br />
ar daaZina rusi jariskacis gminvam. misi saxlis<br />
gverdiT, RvTismSoblis <strong>saxe</strong>lobis eklesiasTan<br />
dabanakebuliyvnen rusebi. erT-erTi jariskaci<br />
mZimed yofila daWrili. `ar vici ra sWirs, magram<br />
misi kvnesa guls miklavs, verafriT daviZine.<br />
etyoba, Zalian axalgazrdaa, sawyali. gamudmebiT<br />
dedas uxmobda, mgoni, bodavda kidec,~ _ ambobda<br />
nunu.<br />
miuxedavad imisa, rom SiSis qveS myofi, soflad<br />
darCenili mosaxleoba gareT gasvlas Zlivs<br />
bedavda, ambebi mainc swrafad vrceldeboda.<br />
sofelSi jari idga, magram `daupatiJebel stumrebs~<br />
xalxi ar auwiokebia.<br />
naSuadRevs soflis maRaziaSi erT-erTi jariskaci<br />
gamoCnda da daWrili TanamebrZolisTvis<br />
daxmareba iTxova. `dazianebul fexze avadmyofs an-<br />
Teba ganuviTarda, temperaturam auwia, verafers<br />
vxdebiT, xelSi gvakvdeba, iqneb gviSveloT~, _<br />
iTxovda maRali, qera jariskaci. maRaziaSi myofi<br />
oTxi qali da oric samocdaaTsgadacilebuli<br />
kaci mdumared uyurebda gadamTiels.<br />
_ hm, ras moveswariT, mteri gvTxovs gadagvar-<br />
Cineo, _ Tqva erTma.
12 www.qartlosi.org<br />
_ mteri raTa, kaco, adamianis Svilia, _ SeekamaTa<br />
meore.<br />
dinjad daiwyes bWoba, SiSobdnen, rom davexmaroT,<br />
vaiTu mowinaaRmdegis jariskacis gadar-<br />
Cenis gamo vinmem dagvsajos, arada, kaci kvdeba,<br />
vinc ar unda iyos, adamianis Svilia, RmerTisgan<br />
gaCenilio. am bWobaSi iyvnen, maRaziaSi giorgis<br />
deda rom Sevida...<br />
daWrili eqimis saxlSi miiyvanes, giorgis sawolze<br />
daawvines. qals Rame akviatebuli fiqrebi<br />
gaaxsenda. daWrils daCirqebuli iara daumuSava.<br />
cotac da gangrena daewyeboda. Semdeg wamlebic<br />
misca da kuTxeSi miyuJul mis TanamebrZolebs<br />
sTxova, meore dResac mieyvanaT Sesaxvevad.<br />
daWrilma qals xelze akoca.<br />
- Спасибо матушка, мой Ангел Хранитель! _ Tqva bi-<br />
Wma da cremli gadmougorda Tvalidan.<br />
qalma <strong>saxe</strong> aarida da oTaxidan gavida. daWrili<br />
aTi dRe dahyavdaT Sexvevebze. igi srulad<br />
gamojanmrTelda. meTerTmete dRes nawilma sofeli<br />
datova. TiTqos fexakrefiT, uxmaurod datoves<br />
qarTuli dasaxleba.<br />
jariskacTagan erT-erTi kolonas CamorCa.<br />
orsarTuliani saxlis Zvel WiSkarTan SeCerda<br />
da gaubedavad SeaRo kari. ezoSi winsafarafarebuli<br />
diasaxlisi fusfusebda. miuaxlovda da<br />
dauCoqa. xeli mohkida qalis xels da loya daado.<br />
`madloba, deda~, amjerad qarTulad uTxra ja-
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
13<br />
riskacma. qali gaubedavi RimiliT uyurebda mis<br />
acremlebul Tvalebs. jariskaci tiroda... Tavze<br />
gadausva biWs xeli, asakiT giorgize bevrad patara<br />
iqneboda. am xnis ganmavlobaSi misTvis arc<br />
wlovaneba ukiTxavs, arc <strong>saxe</strong>li.<br />
_ madloba, deda, imisTvis, rom sicocxle maCuqeT.<br />
_ is gavakeTe, rac SevZeli, Svilo... es Cemi<br />
vali iyo...<br />
_ omi ar cnobs dedas, samwuxarod, arc eqims,<br />
omi klavs yvelas. albaT, mec movkali, mapatieT,<br />
yovelTvis memaxsovreba, rom qarTvelma qalma,<br />
romelsac, SesaZloa, vinmec ki movukaliT, ojaxSi<br />
dabrunebis da Svilebis moferebis bedniereba maCuqa.<br />
ufali gfaravdeT Tqven da Tqvens ojaxs...<br />
_ Cemi Svilic jariskacia. is samSoblosTvis<br />
ibrZvis. axla sadaa da rogoraa ar vici. Sen rom<br />
gmkurnalobdi, megona mas vuvlidi. iqneb Cems<br />
giorgisac sWirdeba Svela...<br />
jariskaci wamodga. sanam Tvals miefareboda,<br />
ramdenjerme gamoxeda gadamrCenels.<br />
_ eh, omi, omi... _ Cailaparaka qalma, fiqrebSi<br />
wasulma xeli aiqnia, TiTqos cud azrs iSorebso<br />
Tavidan da xeivnidan Camocvenili vazis foTlebis<br />
dagva ganagrZo...<br />
_ am foTlebs gahyves Cveni tkivilebi, avi<br />
fiqrebi, Cemi biWi damibrune mSvidobiT, RmerTo,<br />
_ butbutebda qali.
14 www.qartlosi.org<br />
axali sicocxle<br />
Svili cxovrebas azrs aZlevs. rodesac mas<br />
uyureb, grZnob, rom gaqvs mizani, Seni<br />
Svilis ukeTesi momavlisTvis Secvalo samyaro.<br />
* * *<br />
_ nuTu esec <strong>omis</strong> kanonia _<br />
amoviluRluRe da puri gamovarTvi.<br />
_ ara, es adamianobis kanonia, _<br />
Tqva da isev CanTaSi CaZvra.<br />
bolo afeTqebis Semdeg, albaT, erTi saaTi gavida.<br />
siCume ise gamefda, TiTqos saSineli araferi<br />
xdeboda. tkivilma mimata. gulaRma viweqi vazis<br />
ZirSi. foTlebis miRma vxedavdi mzes, romelic<br />
sicocxlis da gadarCenis imeds maZlevda. daRamebamde<br />
didi dro iyo.<br />
wamoviwie. kaba sveli mqonda, etyoba sirbilSi<br />
wylebi ise davRvare, rom SiSisgan araferi gamigia.<br />
jer muxlebze davdeqi, mere xelisgulebiTac<br />
davebjine miwas da ase, oTxze damdgarma piriT daviwye<br />
Rrmad sunTqva. tkivili uaresdeboda.<br />
mindoda rogorme marnamde mivsuliyavi. kidev<br />
erTxel gavxede nasaxlars, guSindeli xanZrisgan<br />
TiTqmis araferi darCeniliyo. saxlidan ora-
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
15<br />
siode metrSi marani xeluxlebeli idga. venaxidan<br />
mis karamde asiode nabijiRa maSorebda. warmovidgine,<br />
rom iq, gril, betonis iatakze davwvebodi<br />
da sxeulSi sicxe Caqreboda.<br />
wamodgoma ar SemeZlo. xelebi amikankalda<br />
da gverdze gadavvardi. movikunte. embrionis<br />
forma miviRe da dedaCemi gamaxsenda, sami dRe<br />
gaCendi, tkivilebisgan kedlebs vkawravdio. rom<br />
mxedavdes, albaT, <strong>saxe</strong>s daikawravda. axla rogor<br />
mWirdeba deda... ver Sevityve sad waiyvanes, an vin<br />
waiyvana.<br />
mezobeli gamaxsenda. Cems danaxvaze daibna. vifiqre,<br />
mSoblebi damixoces da Tqma uWirs-meTqi.<br />
„amxela mucliT aq ram mogiyvana~ _ gaocebuli<br />
miyurebda. ra kiTxvaa, rogor Tu ram momiyvana<br />
es, mucelSi rom mizis, nuTu odesme gansacdelSi<br />
myofs mimatovebs da Tavis gamarTlebas Seecdeba,<br />
aseT dros ver gavbede Seni daxmarebao xeli<br />
mucelze davide, iseTi SegrZneba mqonda, rom yovel<br />
wams mezrdeboda da sadacaa kani gaskdeboda.<br />
mainc mSoblebi medga Tvalwin. albaT, mama scemes,<br />
rogor atirdeboda deda...<br />
mezobels mSoblebi sofelSi daetovebina, ar<br />
wamovidnen, Cven ki ver davrCebodiTo... rogor miatova<br />
rom mcodnoda es ubedureba daiwyeboda,<br />
dedas da mamas TbilisSi Cavketavdi da sofelSi<br />
fexs ar gamovadgmevinebdi.<br />
tkivilma fiqrebidan gamomafxizla. TiTqos<br />
patara muclidan iTxovda, rom mxolod masze mefiqra.<br />
ramdeni xani velodi am dRes da axla ro-
16 www.qartlosi.org<br />
gor unda gavaCino arc ki vici. Tavs imiT viimedeb,<br />
rom pirvelyofil qalebsac ar hyavdaT bebiaqalebi<br />
da ginekologebi. mec unda SevZlo, magram rom<br />
gaCndeba, mere ra vqna<br />
TiTqos menji saxsrebSi gaixsna da xerxemalSi<br />
malebi erTmaneTs daSorda, saSinelma tkivilma<br />
damiara sxeulSi da vigrZeni rogor cdilobda<br />
Cemi patara dabadebas. odnav SevZeli wamoweva, vazis<br />
Wigos moveWide da foTlebis mokrefa vcade.<br />
eqvsiode uzarmazar foTols mivwvdi, mere vazs<br />
zurgiT miveyrdeni, fexebi gavwie da foTlebi<br />
sajd<strong>omis</strong> qveS davilage. xelebi gavSale, gverdiT<br />
mdgom vazebs CaveWide da gaviWinTe.<br />
ise daibada, ver mivexmare. tkivilma odnav miklo,<br />
kankaliT davxede, pawia, vardisferi sxeuli<br />
xmas ar iRebda, <strong>saxe</strong> galurjeboda, ToTo kunTebi<br />
dasWimvoda. unda gadarCe, dedi, unda gadarCemeTqi,<br />
amovTqvi da nanatr Svils davwvdi. uceb Zalian<br />
axlos gaisma afeTqebis xma. bavSvi TiTqos am<br />
saSinel xmas eloda, atirda. gulze mivikari Cemi<br />
biWi. RmerTo, miSvele-meTqi, amoviluRluRe da<br />
isev damiara xerxemalSi tkivilma.<br />
msmenoda, rom mSobiarobis Semdeg autaneli<br />
tkivilebi maleve cxreba. me ki... isev vmSobiarobdi.<br />
ori Tvis win eqsokopiaze eqimma miTxra, rom<br />
mamrobiTi sqesis mxolod erT nayofs vatarebdi<br />
mucliT.<br />
gaocebis droc aRar mqonda. cali xeliT biWuna<br />
mkerdze magrad mivikari. meoreTi isev gverdiT<br />
mdgom vazs CaveWide. kidev kargi, rom vazebi ase
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
17<br />
axlos iyo erTmaneTTan. zurgiT vazs mivaweqi da<br />
isev gaviWinTe...<br />
maranSi yvelaferi xeluxlebeli iyo. etyoba<br />
aq aravin Semosula. mamaCemis Zveli, sanadiro qur-<br />
Tuki CamoviRe sakididan, sawnaxelSi Cavafine, mere<br />
Zveli karadis ujridan sufTa, sufris tiloebi<br />
amoviRe. sufTa tiloebSi gaxveuli, danayrebuli<br />
Cemi qal-vaJi sawnaxelSi Cavawvine.<br />
kidev kargi, rom SiSiT rZe ar gamiSra. tkivili<br />
aRar mawuxebda, magram saSinel daRlilobas<br />
da SimSils vgrZnobdi. Zveli karadis Taroebze<br />
sazamTrod gamzadebuli mwnilis, murabebis da<br />
konservis qilebi iyo Camwkrivebuli. boTlSi Car-<br />
Cenili cotaodeni wyali dasabanad ver gavimete,<br />
meSinoda, rom dasalev wyals veRar viSovidi.<br />
xelebi jer kidev mkvaxe, dasresili isrimis<br />
wveniT gaviwminde da pirdapir qilidan daviwye<br />
Wama. vigrZeni, rom Zala damibrunda, SemeZlo bavSvebi<br />
gulze mimexutebina da ase mevlo, magram sad<br />
unda wavsuliyavi<br />
bavSvebs davxede, tkbilad eZinaT. albaT, Cemi<br />
siaxlove amSvidebdaT.<br />
fexis xma momesma. marnis kari frTxilad gai-<br />
Ro. jer iaraRi gamoCnda, mere viRac, samxedroformiani<br />
gadamTieli. ZarRvebSi sisxli gameyina.<br />
kaci Cemi qmris asakis iqneboda. didi lurji Tvalebi<br />
da kuSti <strong>saxe</strong> hqonda.<br />
ratomRac dedis instiqti mkarnaxobda, rom<br />
sisxlismsmeli ar iyo. albaT, Zalian sasacilo<br />
sanaxavi viqnebodi, rodesac tuCze saCvenebeli
18 www.qartlosi.org<br />
TiTi mivide da vaniSne, ar exmaura. frTxilad<br />
moavlo oTaxs Tvali.<br />
_ marto xar _ dabneulma mkiTxa rusulad.<br />
Tavi davuqnie da sawnaxelze vaniSne. momiaxlovda,<br />
daxeda patarebs da gaeRima.<br />
_ axla daibadnen, sul raRac ori saaTis win, _<br />
vuTxari Cumad da avkankaldi.<br />
_ nu geSinia, qalo, _ Tqva rusulad, Tan ise,<br />
rom arc ki gamouxedavs Cemsken.<br />
zurgidan CanTa moixsna, patara, lurji xurjini<br />
amoiRo, gaxsna, puris sami Txeli naWeri<br />
amoaZvrina da momca.<br />
_ Wame, es aucilebelia, _ misi naTqvami brZanebas<br />
ufro hgavda. moulodnelobisgan SevkrTi.<br />
_ nuTu esec <strong>omis</strong> kanonia _ amoviluRluRe da<br />
puri gamovarTvi.<br />
_ ara, es adamianobis kanonia, _ Tqva da isev<br />
CanTaSi CaZvra.<br />
Zirs dajda. sawnaxels zurgiT mieyrdno.<br />
uzarmazari, lurji TvalebiT ucnaurad miyurebda,<br />
TiTqos Cems ukan gaurboda mzera da sadRac<br />
ikargeboda.<br />
bavSvebi TiTqmis erTdroulad atirdnen.<br />
erTi amoviyvane da ZuZusTan mivisvi. meore veRar<br />
aviyvane. pawias daswvda da mkerdze momaxuta. Tvi-<br />
Ton moSorebiT dajda da Tbilad gamomxeda, kuSti<br />
<strong>saxe</strong> gausworda.<br />
_ lamazia deda, Cemi colic lamazi iyo, _ Tqva<br />
da isev moeRrubla <strong>saxe</strong>.<br />
_ ratom iyo
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
19<br />
_ mSobiarobis dros daiRupa. albaT, Sen Zlieri<br />
da janmrTeli qali xar, mikvirs, martom rogor<br />
SeZeli es sami Svili myavs. yvelaze patara<br />
xuTi Tvisaa. minda isev vnaxo. xSirad mesizmreba.<br />
cota xans orive vdumdiT. mere uceb wamodga,<br />
sakididan mamaCemis Zveli, sanadiro CanTebi da<br />
Tokebi CamoiRo, <strong>saxe</strong>ldaxelo `kenguruebi~ Sekra.<br />
erTi me gamikeTa, meore TviTon Camoikida kiserze.<br />
biWi TviTon Caiwvina `CanTaSi~, gogona me momaxuta<br />
mkerdze da mSvidad miTxra:<br />
_ ukve mzad varT, wavideT.<br />
_ sad<br />
_ samSvidobos.<br />
bneldeboda, rodesac savele hospitalSi mivediT.<br />
sul orjer dagvtova im saRamos. erTxel,<br />
rodesac me da bavSvebi rus eqimebs migvabara,<br />
meored ki rodesac saxlis da qmris telefonis<br />
nomrebi gamomarTva da sadRac wavida. miTxra,<br />
Sens qmars movZebni da xval Sin dagabrunebo. Tan<br />
meSinoda da mjeroda kidec misi.<br />
Rame Cvens gverdiT karavSi gaaTena. ar uZinia.<br />
grZnobda, rom arc me meZina, magram xmas ar iRebda.<br />
TavSi sul mitrialebda kiTxva, ase ratom<br />
mexmareboda diliT, rodesac miTxra, rom e. w.<br />
buferul zonaSi gasasvlelad mivdiodiT, gavbede<br />
da gulmowyalebis mizezi vkiTxe, Sen xom SegeZlo,<br />
migetovebine, an ubralod dagexvrite-meTqi ras<br />
momcemda Seni daxvretao, gulgrilad mipasuxa. iseTi<br />
civi da uxeSi momeCvena, rom kiTxvis Sebruneba
20 www.qartlosi.org<br />
veRar Sevbede.<br />
sazRvris miRma meuRle davlande. sanam Cveni<br />
gaTavisuflebis formaluri procesi dasruldeboda,<br />
gaxevebuli videqi da vuyurebdi aseve<br />
gaxevebul qmars, romelic, albaT, arasdros mapatiebda,<br />
bavSvebs rame rom damarTnodaT. Zalian<br />
didxans velodiT Svilis dabadebas. xSirad ityoda<br />
xolme, `Svili cxovrebas azrs aZlevs. rodesac<br />
mas uyureb, grZnob, rom gaqvs mizani, Seni Svilis<br />
ukeTesi momavlisTvis Secvalo samyaro.~<br />
moulodnelad vladma mxarze xeli momxvia,<br />
mkerdze mimixuta Svilebianad da mTxova mepatiebina<br />
misTvis es omi. Zalian gamikvirda misi gulaCuyeba.<br />
TvalebSi Camxeda da miTxra:<br />
_ Cems cols naadrevi mSobiaroba rom daewyo,<br />
specialur davalebaze viyavi wasuli da veravin<br />
Sematyobina es ambavi. Zalian cudad iyo. quCaSi<br />
taqsi gaaCera da sTxova samSobiaroSi waeyvana.<br />
qals manqanaSi daewyo mSobiaroba. mZRols saavadmyofosken<br />
mimaval gzaze Tavisi disTvis daurekavs<br />
da uTxovia, mgzavri mSobiarobs, samSobiaromde<br />
ver mivaRwevT, iqneb damexmaroo. im qalis daxmarebiT<br />
gadarCa Cemi Svili, coli saavadmyofoSi<br />
miiyvanes da sam dReSi daiRupa, sisxli moewamla.<br />
is mZRoli da misi eqimi da qarTvelebi arian. sul<br />
es iyo...<br />
_ vlad, gadaagde iaraRi, _ vTxove da sazRvrisken<br />
mivbrundi, sadac Cemi Svilebis mama meloda,<br />
romelmac jer araferi icoda, Tu rogor ajoba<br />
<strong>omis</strong> kanons adamianobis kanonma.
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
21<br />
soflis mcveli<br />
ususurobis gancda dameufla,<br />
radgan araferi SemeZlo mis SesaCereblad.<br />
`yvela omi erT dRes aucileblad mTavrdeba.<br />
mTavaria, sanam is boboqrobs, misi xanZari sulSi<br />
ar SeuSva, rom adamianoba ar dagakargvinos. <strong>omis</strong><br />
dasrulebis Semdeg, rodesac yvelaferi daiwmindeba<br />
da dro yvelas Tavis adgils miuCens, suli da<br />
sindisi sufTa unda gqondes, Torem verc xalxSi<br />
gamohyof Tavs da SenTvis axali omi daiwyeba, sakuTar<br />
mesTan omi. is xSirad gkiTxavs, Sen xom Sege-<br />
Zlo gadagerCina mavani, ratom ar gaakeTe es~ _<br />
am sityvebis avtorma, madina Siukaevam 2008 wlis<br />
agvistos <strong>omis</strong> dros saocari simamace gamoiCina.<br />
igi miiCnevs, rom Zala, romelic <strong>omis</strong> dros,<br />
gansacdelSi myofi adamianebis daxmarebis dros<br />
igrZno, Cveulebrivi siyvarulis Zalaa, romelic<br />
Tu ar gagaCnia, safrTxis winaSe myofs TviTonac<br />
wagaxdens da veravisac ver daexmarebi.<br />
madina Siukaeva: _ es konfliqti udidesi<br />
tragedia iyo CemTvis, erT mxares Cemi meuRle da<br />
Svilebi iyvnen, meore mxares _ Cemi da-Zma da <strong>sxva</strong>
22 www.qartlosi.org<br />
naTesavebi. ususurobis gancda dameufla, radgan<br />
araferi SemeZlo mis SesaCereblad.<br />
rodesac sahaero dabombva daiwyo, sofeli<br />
TiTqmis yvelam davtoveT. saxlebSi ramdenime moxuciRa<br />
darCa, maT Soris Cemi mamamTili, romelic<br />
sawols iyo mijaWvuli. amis gaxseneba axlac mzaravs.<br />
umweo adamiani mivatoveT da arc vicodiT<br />
ramdeni xniT. dabombva rom Sewyda, qarTvel<br />
mezoblebTan erTad sofel knolevSi dabruneba<br />
gadavwyvite. maleve davinaxe soflisken momavali<br />
maradiorebis manqanebi, modiodnen da Tan isrodnen.<br />
mezoblebma wamosvla veRar gabedes, me ki mir-<br />
Cies Sin davbrunebuliyavi, Sen arafers dagiSaveben<br />
da wlobiT muxlCauxreli Sr<strong>omis</strong> Sedegad<br />
SeZenil saxl-karsac gadaarCeno.<br />
soflis zeda nawili ukve cecxlSi iyo gaxveuli.<br />
Wurvebi gzaze cvioda, amitomac mdinaris<br />
gavliT, Wala-Wala gasvla varCie.<br />
darCenilma mezoblebma Cemi misvla rom gaiges,<br />
imedi miecaT da Cems saxlSi moiyares Tavi.<br />
SuadRe gadasuli iqneboda, rodesac mezoblis _<br />
miSa donaZis Robis mtvrevis xma Semomesma. Semdeg<br />
srola atyda da saxlidan kvamli avarda. momxdurebma<br />
gza soflis zemo nawilisken gaagrZeles.<br />
dro vixelTe da cecxlis alSi gaxveuli saxlidan<br />
cecxlmokidebuli loginebis gadmoyra daviwye.<br />
xanZari ukve iataksa da fanjris CarCoebs mosdeboda.<br />
ezoSi wyliT savse kasri SevniSne, ar maxsovs
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
23<br />
rogor mivaTrie saxlTan axlos. Cems saxlSi myofi<br />
adamianebi dasaxmareblad gareT gamosvlas ver bedavdnen.<br />
amitom martom Cavaqre cecxli da saxli<br />
ganadgurebas gadavarCine. mobrunebulma moxucebi<br />
saxlis ukana nawilSi gaviyvane. cota xanSi Cems<br />
ezoSic atyda CoCqoli. saxlSi ori avtomatiani<br />
Semovida. fardis ukan videqi. yvelaferi garkveviT<br />
Canda, erTma televizori aiRo, meorem video<br />
magnitofoni amoido iRliaSi. me da Cemi xizani<br />
mezoblebi SiSisgan erTmaneTs vekvrodiT, yovel<br />
wuTs velodiT safrTxes da raRac unda meRona,<br />
gadavwyvite gavsuliyavi...<br />
bevri aRar mifiqria, gavedi da momxdurebs<br />
osurad mivmarTe ,,gamarjoba, biWebo~. avtomatebi<br />
momiSvires. megona SiSisgan guli saguledan amomvardeboda.<br />
sabednierod, erT-erTma micno.<br />
_ aq marto ar geSinia _ mkiTxa erTma.<br />
_ osi var, Tqven Cemi Zmebi xarT da Tavs<br />
usafrTxod vgrZnob, _ vupasuxe.<br />
erTma wverianma, Suaxnis kacma mkiTxa, davijero<br />
qarTvelebs ar malav saxlSio viuare...<br />
sabednierod, damijeres da saxlis gaCxreka gadaifiqres.<br />
soflis axalgazrdebi moikiTxes,<br />
imuqrebodnen, magaTi aRsasrulis dRec movao. ase<br />
ram gagamwaraT-meTqi, CaveZie. rogorc aRmoCnda,<br />
erT-erTi maTganisTvis qarTvelebs omSi ori Svili<br />
mouklavT da SurisZiebaze fiqrobdnen. davapire<br />
meTqva, rom omi omia da iq viRac kvdeba, ma-
24 www.qartlosi.org<br />
gram amis gamo sxvebs ar unda gausworo angariSi,<br />
radgan udanaSaulo adamianebis mimarT gamovlenil<br />
aseT ri<strong>sxva</strong>s terorizmi hqvia da ar jdeba<br />
<strong>omis</strong> kanonebSi-meTqi, magram gadavifiqre, radgan<br />
ar mqonda garantia, rom uaress ar Caidendnen.<br />
radgan osi viyavi, damariges: manqanis xmis gagonebisTanave<br />
gareT gamovsuliyavi _ Soridanve<br />
rom SegniSnavT, saxls cecxlgamCens aRar vesvri-<br />
To.<br />
gavTamamdi, vTxove, rom Cems ubanSi mainc ar<br />
daewvaT saxlebi, winaaRmdeg SemTxvevaSi, Cems<br />
saxls TviTonve davwvavdi. ar vici Cemma Txovnam<br />
gaWra Tu muqaram, magram saxlebi aRar dauwvavT,<br />
mxolod Zarcvavdnen...
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
25<br />
avRaneli<br />
moxuco, Cven gelodebiT, pacienti mZime<br />
mdgomareobaSia.<br />
Wriloba mZimea. geli...<br />
cxinvali cecxlis alSi iyo gaxveuli. qalaqis<br />
Semogarensa da soflebSi mudmivi brZolebi mimdinareobda.<br />
daWrilebi regularulad gadmohyavdaT<br />
Tbilisis respublikur saavadmyofoSi.<br />
meore mxare Tavis daWrilebs vladikavkazSi<br />
agzavnida. aRmoCnda, rom erT-erTi osi mebrZoli<br />
mZimed iyo daWrili da sikvdils ebrZoda. TanamebrZolebi<br />
megobris gadasarCenad gamosavals eZebdnen.<br />
erTaderTi gamosavali Tbilisidan eqimis<br />
Camoyvana iyo, Tumca, maSin TiTqmis SeuZlebeli<br />
iyo.<br />
osma mebrZolebma daxmarebisTvis <strong>saxe</strong>lganTqmul<br />
generals _ kim cagalovs mimarTes. is didxans<br />
ibrZoda avRaneTSi. yvelas aocebda gamZleobiT,<br />
simSvidiTa da urTulesi mdgomareobidan gamosavlis<br />
moZebnis unariT.<br />
im dResac ifiqres, rom kimis meti veravin<br />
uSvelidaT. generalma daxmarebisTvis misul ajanye-
26 www.qartlosi.org<br />
bulebs mousmina, Cafiqrda da Tqva, rom iseTi kaci<br />
sWirdeboda, romelic TbilisSi wasvlas SeZlebda.<br />
<strong>omis</strong>, sisxlisa da sikvdilis, mudmivi frontis<br />
xazis arsebobis miuxedavad, arsebobdnen adamianebi,<br />
romlebic axerxebdnen gamyofi xazis gadakve-<br />
Tas da amjeradac ipoves aseTi kaci – qarTveli,<br />
Tanac goreli. kimma mas daSifruli werili gadasca<br />
da uTxra visTanac unda misuliyo. werilSi<br />
ewera: `moxuco, Cven gelodebiT, pacienti mZime mdgomareobaSia.<br />
Wriloba mZimea. geli. manqana unomroa.<br />
mZRoli z...Ze. xelmowera _ daraiman.~<br />
werilis adresati igor maxnini Tbilisis samxedro<br />
hospitalSi muSaobda. megobarma kims imedebi<br />
ar gaucrua. es gasakviri arc iyo, maTi nacnoboba<br />
xom avRaneTis mTebSi, Takara mzesa da civ qarSi<br />
iwrToboda. megobrobam morig gamocdas gauZlo.<br />
mZRolma gzaSi marTlac saswaulebi Caidina.<br />
rom ara misi moxerxebuloba, eqims adgilze ver<br />
Caiyvanda. man uCinmaCiniviT Cauara qarTul da<br />
osur postebs. safrTxe orive mxares eloda, sakmarisi<br />
iyo mcire uzustoba _ Sexvedra Tundac os<br />
meomrebTan, romlebmac misi misiis Se<strong>saxe</strong>b araferi<br />
icodnen da yvelaferi marcxiT damTavrdeboda,<br />
mZRolsac da mgzavrsac tyvias daaxlidnen da...<br />
es erT-erTi ambavia maT Soris, roca qarTvelma,<br />
osma da rusma daamtkices, rom adamians, yovelTvis,<br />
urTules situaciaSic ki, SeuZlia adamianad<br />
darCes.
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
27<br />
bavSobis megobari<br />
nu geSinia, aq imitom var, rom<br />
Cemi xalxi gadavarCino.<br />
vladikavkazSi, sokurovebis ojaxSi glova<br />
iyo. emzaris saqarTveloSi wasvlis gamo wuxdnen,<br />
ver gadaafiqrebines. `ara, is aravis moklavs, magram<br />
misi Canafiqris gamo moklaven,~ _ imeorebda<br />
mama da gamalebiT scemda bolTas. `RvTismSobelo,<br />
Sens miwaze wamovida Cemi Svili, gulSi mxolod<br />
sikeTe udevs, Seismine Cemi vedreba da Seni kalTa<br />
gadaafare,~ _ kvnesoda RvTismSoblis xatis win<br />
damxobili deda.<br />
ela fanjarasTan uxmod ijda da saqarTveloze<br />
fiqrobda. ai, ukve rva welia, emzaris colia da<br />
vladikavkazSi cxovrobs. bolo sami welia saqarTveloSi<br />
ar yofila. axsendeboda yvela qarTveli<br />
megobari da guli ekumSeboda. ras ar moimizezebda<br />
xolme, rom maTTan wasvlis da darCenis ufleba<br />
mieRo. mSoblebi arc uSlidnen. mxolod Zma frTxilobda:<br />
qarTveli dagadgams Tvals, gana viwuneb<br />
vinmes erovnebis gamo, magram am areul cxovrebaSi<br />
ar viciT ra gviweria da Cvens Soris isev rame rom
28 www.qartlosi.org<br />
moxdes, magaTTan moyvroba Sariao.<br />
arada, TviTon qarTveli gogo SeirTo colad<br />
_ moitaca. sasimamro Seyvarebulebs ar aZlevda<br />
daqorwinebis uflebas imave mizezis gamo, risTvisac<br />
giorgis qarTvelze dis gaTxoveba ar surda.<br />
verc amtyunebda sasiZo, magram Seyvarebulsac ver<br />
eleoda da erT dRes gogosganac dasturi rom miiRo,<br />
vladikavkazSi, dis ojaxSi gaiparnen...<br />
elas <strong>omis</strong> dawyebis gamo Tavzari daeca. sanam<br />
Tavisi ojaxis ambavs gaigebda, Zalian nerviulobda.<br />
daibna, giorgim rom daureka da uTxra:<br />
`TbilisSi var, cxinvalidan <strong>sxva</strong> gasaqcevi ver<br />
vnaxe, mSoblebic aqeT wamoviyvane, Tofs ver avi-<br />
Rebdi xelSi da vis gverdiTac gavzrdilvar, imas<br />
ver vesrodi.~ qali ojaxis gamo ki damSvidda,<br />
magram TamaraSenis miwasTan gasworebis ambavma<br />
gaanerviula, netav, rogor arian Cemi megobrebio,<br />
wuxda. kinaRam damunjda, qmarma axalgori/<br />
leningorSi wasvlis gadawyvetileba rom gaando.<br />
emzari 10 agvistos gamTeniisas unda gahyoloda<br />
moxaliseebs.<br />
_ qarTveli unda mokla an qarTvelma unda<br />
mogklas amas mirCevnia ZaRliviT dagaba da sanam<br />
yvelaferi ar dawynardeba, gareT fexi ar gagadgmevino,<br />
_ yviroda mama.<br />
_ mama, Cemianebis, Cemi siyrmis megobrebis dasacavad<br />
mivdivar. axla iq uamravi maradiori daexeteba,<br />
aTamde biWi SeviyareT iseTi, vinc Seecdeba
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
29<br />
udanaSaulo xalxis dacvas, Tundac momklan, bednieri<br />
viqnebi erTi kacic rom gadavarCino, amitomac<br />
vTqvi da Sevasruleb...<br />
goCa pataSuri axalgori darajad muSaobda.<br />
gamudmebiT fiqrobda, nuTu omi Cvenc Segvexeba,<br />
nuTu CvenTanac Semova rusuli jari<br />
im saRamos ar wvimda, mZime Rrubeli Camowva.<br />
goCa samsaxuridan gamovida, fiqrebSi Cafluli<br />
nela gauyva gzas. marto rom viyo, jandabas Cemi<br />
Tavi, ra vuyo ojaxs, bavSvebs _ ekiTxeboda Tavis<br />
Tavs da colis dafeTebuli Tvalebi axsendeboda.<br />
diliT cremliani moexvia kiserze. im wams goCas<br />
gulSi gauelva, iqneb dRes ukanasknelad mexveva<br />
Cemi coli, iqneb saxlSi veRar davbrunde, an...<br />
Tavi gaaqnia, rom avi fiqrebi gaefanta da<br />
moulodnelad gaxevda, mdinare qsnis mxridan ramdenime<br />
SeiaraRebuli jariskaci gadmoxta. gonze<br />
mosvla ver moaswro, rom mis win SeiaraRebuli<br />
meomrebiT savse `uralis~ tipis manqana aRmoCnda.<br />
ramdenime wuTSi `be-em-pe~-s tipis samxedro manqanac<br />
movida da jariskacebiT aivso quCa. SiSma aitana.<br />
TiTqos sikvdils uyurebda TvalebSi. `vis<br />
unda es oxeri omi vis unda amdeni sisxli, ras<br />
gverCian, SegveSviT, wadiT aqedan, Tqve oxrebo,<br />
_ CurCulebda kaci da dila axsendeboda, colis<br />
cremliani Tvalebi... _ vaiTu, marTlac ukanasknelad~...<br />
_ fiqrobda goCa da grZnobda rogor ibadeboda<br />
TmaSi WaRara. erT wuTSi mTelma cxovrebam
30 www.qartlosi.org<br />
Cauara Tvalwin, adgilidan ver iZvroda.<br />
SeiaraRebuli jgufidan Tbili mzera igrZno.<br />
brbos viRac gamoeyo da misken wamovida. icno, emzar<br />
sokurovi – bavSvobis megobari, daaxloebiT<br />
10 wlis win CrdiloeT oseTSi, vladikavkazSi gadavida<br />
sacxovreblad. uRimoda, magram siyrmis megobris<br />
gulSi Caxuteba ver gaebeda.<br />
_ emzar, ar isrolo! _ aTrTolebulma SesZaxa<br />
goCam.<br />
_ gagiJdi, biWo nu geSinia, aq imitom var, rom<br />
Cemebi gadavarCino, _ Sewuxda emzari da veRar<br />
daikava mklavebi...<br />
goCa bednierebisgan akankalda, bavSvoba gaaxsenda,<br />
qsnis piras patara biWebis TiTebidan daRvrili<br />
sisxli da fic-vercxliT Seficuli Zmoba.<br />
erTmaneTze Caxveuli Zmobilebi im patara bi-<br />
Webs hgavdnen, maSin, mdinaris piras, lamaz momavalze<br />
rom ocnebobdnen...
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
31<br />
hipokrates fici<br />
bevri sikeTe maxsovs maTgan da mtrobasTan<br />
erTad, moyvrobasac ver daviviwyeb.<br />
nargiza deviZe Tbilisidan niqozamde mikroavtobusiT<br />
mgzavrobis dros gavicani. erTi<br />
Cveulebrivi glexis qalia. im dResac bazarSi misi<br />
xeliT moweuli mosavali gaeyida da Sin, niqozSi<br />
brundeboda.<br />
werovanSi, devnilTa didi dasaxlebis gverdiT<br />
Cavlisas avtobusis ramdenime mgzavrma osebis<br />
lanZRva daiwyo. nargiza gamoepasuxa.<br />
_ yvelas misamarTiT ar unda sTqvaT augi. gana<br />
yvela cudia, gana im xalxs surda omi bevri sikeTe<br />
maxsovs maTgan da mtrobasTan erTad, moyvrobasac<br />
ver daviviwyeb, _ ambobda igi.<br />
manamde CemTvis Cumad myofma Tavi nargizasken<br />
mivabrune. gacxareba <strong>saxe</strong>ze etyoboda, awiTlebuliyo.<br />
TiTqos sityvebs eZebda, rom srulyofilad<br />
gadmoeca Tavisi damokidebuleba osebis mimarT.<br />
nargiza vaJa-fSavelas poemebis gmirebs hgavda,<br />
stumarmaspinZlobac rom ician da av-kargsac<br />
TiTqmis akvnidan rom arCeven.
32 www.qartlosi.org<br />
Seuties oponentebma, aba magaTgan ra sikeTe<br />
gaxsovs, saxli rom gadagiwves da Ria cis qveS dagtoves,<br />
eg kargi iyoo gacxarda nargiza, gana magaT<br />
damibombes saxli, rusuli TviTmfrinavebidan nasroli<br />
yumbarebi askdeboda niqozso da omamdeli<br />
ambis moyola daiwyo.<br />
nargiza deviZe: `cxinvalSi savaWrod davdiodi.<br />
erT dResac, mawanwala ZaRlma mikbina. ZaRlis<br />
isec meSinia da nakbenma sul amiria Tavgza. ise mikbina<br />
im oxerma, rom sisxlis gube dadga.<br />
irgvliv xalxi ireoda. Cemi gasisxlianebuli<br />
fexis danaxvaze Seicxades, erTi qali binaSi Sevarda,<br />
saswrafo samedicino daxmareba gamoiZaxa.<br />
danarCenebi momvardnen, Wriloba sapniT mombanes<br />
da eqimis mosvlamde Semixvies. male saswrafo daxmarebac<br />
movida da samedicino punqtSi wamiyvanes.<br />
Wriloba imdenad didi iyo, rom minioperacia<br />
damWirda. nakerebi damades. Tan mexumrebodnen,<br />
es ramxela Wrilobaa, ZaRlma gikbina, Tu lommao<br />
samedicino momsaxurebis asanazRaurebeli<br />
Tanxa ar mqonda, diliT vaWroba ver movaswari da<br />
amitomac eqims moridebiT vkiTxe, ramdeni unda<br />
gadavixado-meTqi araferi, mTavaria Sen iyo kargado,<br />
miTxra RimiliT da mxarze xeli momiTaTuna.<br />
Semdeg afTiaqars dauZaxa da operaciis Semdgom<br />
sareabilitacio wamlebis CamonaTvali misca. davibeni.<br />
Zlivs amoviluRluRe, eqimo, vaWroba ver<br />
movaswari, fuli ar maqvs da mag wamlebs axla ver
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
33<br />
SeviZen-meTqi. gaeRima, mere afTiaqars CemTvis gankuTvnili<br />
wamlebis CamonaTvali miawoda da daaxloebiT<br />
aTasi rublis Rirebulebis wamlebi nisiad,<br />
afTiaqSi Tavis <strong>saxe</strong>lze Caawerina.<br />
viRas axsovda ZaRlis nakbeni. guli iseTi siyvaruliT<br />
gamiTbo im dalocvilma, rom CitiviT<br />
vgrnobdi Tavs. iq aRar igrnoboda, rom Cven odes-<br />
Rac mtroba gvqonda erTmaneTTan. eh, netav egre<br />
gagrZelebuliyo cxovreba. is eqimi sruliad ucnob<br />
adamians mendo. metic, taqsi gamomiZaxa, fuli<br />
gadauxada da ase gam<strong>omis</strong>tumra. is kaci, is didebuli<br />
pirovneba da eqimi vova jioevi iyo.<br />
meore jerze eqimis momsaxurebis fulic gadavixade<br />
da afTiaqSi valic gavistumre, magram vova<br />
eqimis da <strong>sxva</strong> cxinvaleli osebis sikeTe arasodes<br />
damaviwydeba. Tu adamaini ar giyvars, ase ver<br />
moiqcevi. amitomac gTxovT, yvelas erTnairad nu<br />
moixsenebT. dafiqrdiT, vinc Cven wagvkida, imasac<br />
xom es gaTiSuloba da Cveni erTmaneTze samudamo<br />
gadakideba surs. rodemde unda vasxaT mtris cecxlze<br />
navTi~ _ xmamaRla mosTqvamda nargiza da<br />
<strong>saxe</strong>ze cremli Rapa-RupiT Camosdioda.<br />
_ marTalia, yvela erTnairi ar aris, Wkua<br />
arc erTs ar gveyo, rom eSmaks movreodiT, _<br />
Cailaparakes qalebma da gayuCdnen. niqozamde ase,<br />
Cumad vimgzavreT. arada, im siCumeSi imxela tkivili<br />
iyo...
34 www.qartlosi.org<br />
dro, omi da... TeTri vardebi<br />
sabarguli TeTri vardebiT gavavse da<br />
cxinvalisken gamovemgzavre.<br />
90-ian wlebSi, <strong>omis</strong> dawyebamde qarTvel axalgazrdas<br />
vuyvardi. arasdros damaviwydeba dRe,<br />
rodesac man xeli mTxova. 1991 weli idga. qalaq-<br />
Si ukve aRar iyo qarTveli mosaxleoba. yvelani<br />
TbilisSi gaemgzavrnen. CvenTan xSirad ar iyo<br />
sinaTle, ar gvqonda sursaTi. TiTqmis yoveldRe<br />
naxevrad mSivrebi viZinebdiT. aprilis saRamo iyo.<br />
gvianobamde SemovrCi amxanagebTan, romlebic Cemi<br />
saxlidan moSorebiT cxovrobdnen. saxlSi gvian<br />
RamiT mivedi, Cavkete kari, radgan aseT dros axalgazrda<br />
gogosTan aravin midis stumrad. vzivar<br />
da daobebul purs mivirTmev. uceb karze kakunia.<br />
gavaRe da Cemi qarTveli Tayvanismcemeli Tamazi<br />
Semomegeba. lamaz, kubokrul pijakSi da Sav SarvalSi<br />
iyo gamowyobili, fexsacmelic ubrwyinavda.<br />
aseTi eleganturi mamakaci didi xani ar menaxa,<br />
mxolod wverian mamakacebs Tu Sevxvdebodi quCaSi<br />
iSviaTad.<br />
_ ratom moxvedi vinme daginaxavs da SeiZleba
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
35<br />
usiamovneba Semeqmnas, _ vuTxari mowyenilma.<br />
_ ho, sul aTi wuTiT movedi. nuTu gamagdeb<br />
_ mkiTxa.<br />
– Semodi, magram verafriT gagimaspinZldebi.<br />
puris garda saWmeli ar gvaqvs.<br />
– ar mSia, gmadlob. Seni wayvana minda, madina.<br />
Tu TbilisSi ar ginda cxovreba, moskovSi vicxovroT.<br />
bizness avawyob da davqorwindebiT, bavSvebi<br />
gveyoleba.<br />
_ sisulelea, Tamaz, CvenTan omia da Sen<br />
davqorwindeTo, axla magis droa<br />
_ mere ra, rom omia. is Cven ar dagviwyia. zrdasruli<br />
adamianebi varT, gvinda ojaxis Seqmna. Sens<br />
garda aravin miyvars.<br />
– Tamaz, CemTvis amxanagad darCebi, magram colad<br />
ver gamogyvebi.<br />
– ra ubedurebaa!..<br />
_ oh, nu igoneb raRacas! amdeni lamazi gogoa<br />
amqveynad! moxedvasac ver moaswreb, rom isev Seiyvareb<br />
da daqorwindebi.<br />
_ ara, madina, ar xar marTali... kargi, aRaraferi<br />
maqvs saTqmeli. bednieri iyavi.<br />
gavida wlebi da masze aRaraferi gamigia.<br />
mogvianebiT Cveni saerTo nacnobebi meubnebodnen,<br />
rom daqorwinda da sami qaliSvilis mama gaxda.<br />
iyo dro, roca Cveni saerTo nacnobebis daxmarebiT<br />
erTmaneTs mokiTxvebs vuTvlidiT. erTxelac,<br />
moulodnelad SevxvdiT erTmaneTs moskovSi. Sem-
36 www.qartlosi.org<br />
deg yvelaferi Sewyda. aRar vurekavdi. mas ojaxi<br />
hyavda, mec.<br />
2009 wlis 8 agvistos cxinvalSi, moedanze viyavi<br />
2008 wels tragikulad daRupulTa xsovnis<br />
wlisTavTan dakavSirebiT. moulodnelad telefonis<br />
zari gaisma da mobilurSi Tamazis xma mesmis:<br />
_ gamarjoba, madina! ramdeni welia Seni xma ar<br />
gamigia, rogor gikiTxo<br />
davmunjdi, xma ver amoviRe.<br />
– nu dumxar, geTayva. Sen cuds arasodes gisurvebdi<br />
da arc gisurveb. dRes Cvens saerTo megobars<br />
vasaflavebT. sergo gaxsovs mis saflavTan<br />
vdgavar da aq, am saflavze minda movigono<br />
omSi daRupulebi, rogorc Cveni, aseve Tqveni<br />
mxridan.<br />
– gmadlob, Tamaz. didsulovani adamiani xar.<br />
maradiuli xsovna Cvens sergos, _ rogorc iqna<br />
amoviRe xma.<br />
_ kidev mindoda meTqva SenTvis erTi ram, _ ar<br />
Cerdeboda Tamazi, _ ici, madina, 14 Tebervali,<br />
Seyvarebulebis dRe mindoda SenTvis momeloca.<br />
manqanis sabarguli TeTri vardebiT gavavse da<br />
cxinvalisken gamovemgzavre. qarTvelebma ergne-<br />
Tis saguSagoze SemaCeres da miTxres, rom gzis<br />
gagrZeleba aRar SeiZleboda. bevri vemudare,<br />
vexvewe gamoveSvi, veubnebodi, rom SenTvis unda<br />
meTqva, rogor Zalian miyvarxar, madina, da maSinve
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
37<br />
movbrundebodi ukan.<br />
`gesmiT, batono policielebo, _ veubnebodi,<br />
_ madina oci welia miyvars, dRes minda mas isev<br />
vuTxra. oci welia ar minaxavs. Tqven arasodes<br />
gyvarebiaT~ _ policielma miTxra, rom siyvarulis<br />
gulisTvisac ar SeiZleboda cxinvalSi wasvla.<br />
sami saaTi vexvewebodi gamoveSvi, magram isini<br />
munjebiviT idgnen da SeSlili vegone.<br />
imedgacruebuli gamovtrialdi. moSorebiT<br />
goraze SevCerdi, saidanac cxinvali moCanda. gadmovedi<br />
manqanidan da vardebis srola im mxares daviwye,<br />
saiTac Sen cxovrobdi. saTiTaod visrodi<br />
vardebs da Tan vyvirodi, rom miyvarxar, mxolod<br />
isev Sen miyvarxar, drom da ommac ki ver gaaqro<br />
Cemi siyvaruli. vardebi gamoilia da Cemi xmac Sewyda,<br />
Tbilisisken gamovtrialdi...
38 www.qartlosi.org<br />
mjera, mTebi Cvens<br />
erTobas elian<br />
verc 2008 wels SeZlo borotebam Cveni wakideba.<br />
nana Cqareuli 31 wlisaa. miuxedavad imisa,<br />
rom gasuli saukunis 90-iani wlebis dasawyisSi<br />
patara gogona iyo, kargad axsovs imdroindeli<br />
daZabuloba saqarTveloSi, tkivili, romelic<br />
qarTvelebis da osebis pirveli dapirispirebis<br />
dros gaCnda.<br />
werovanSi didi liaxvis xeobidan da axalgoridan<br />
devnilebs vstumrobT. nana oTaxSi ver<br />
isvenebs, skami ezoSi gaaqvs, saxiT axalgoris<br />
mimarTulebiT jdeba da ambobs, rom mTebis xma<br />
esmis. yvelas usityvod gvesmis misi. Tumca, nana<br />
guls gviSlis, fiqrs gvimxels.<br />
`axalgorSi – istoriul qsnis xeobaSi davibade<br />
da gavizarde. iqauroba eTnikurad osi<br />
da qarTveli mosaxleobiT aris dasaxlebuli. ar<br />
maxsovs erTmaneTSi SuRli mosvlodeT.<br />
miuxedavad imisa, rom bavSvi viyavi, gonebaSi<br />
CamebeWda 90-iani wlebis konfliqtis pirveli<br />
talRa. axalgori/leningorSi am konfliqtis `vi-
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
39<br />
rusi~ ar gavrcelebula. verc 2008 wels SeZlo<br />
borotebam Cveni wakideba.<br />
2002 wlidan axalgori/leningorSi arasam-<br />
Tavrobo organizacias vxelmZRvanelobdi da<br />
<strong>sxva</strong>da<strong>sxva</strong> sakiTxTan erTad, xSirad vmsjelobdiT<br />
Cvens regionSi samSvidobo procesebis mSeneblobaze<br />
da erTiani ZalebiT problemis mogvarebis<br />
gzebs veZebdiT. amasTan, yovelTvis siamayiT<br />
vambobdiT, rom axalgori/leningorSi konfliqti<br />
ar arsebobda.<br />
2008 wlis agvistos <strong>omis</strong> ganviTarebas qarTveli<br />
da osi axalgorelebi daZabuli vadevnebdiT<br />
Tval-yurs. miuxedavad imisa, rom Cvens Soris<br />
urTierTobebi ukiduresad daiZaba, orive mxarem<br />
maqsimalur keTilgonierebas mouxmo da konfliqtSi<br />
ar Careula. axla iolia amis Tqma, magram,<br />
maSin Zneli iyo mcire agresiis gamomJRavnebisganac<br />
Tavis Sekaveba da simSvidis SenarCuneba.<br />
16 agvistos axalgori/leningorSic Semovida<br />
jari. SeSinebuli osi da qarTveli erTad garboda<br />
tyeSi. maSin axalgori/leningorSi ar viyavi,<br />
mogvianebiT dedaCemma miambo rac iq xdeboda: `saRamo<br />
iyo. saxlSi viyavi. moulodnelad osi mezobeli<br />
mzia movida da miTxra, rom jari axalgori/<br />
leningorisken modis da tyeSi unda gaviqceTo.<br />
saswrafod gamovediT saxlidan, erTad gaviqeciT<br />
da ori dRe vimalebodiT~.<br />
18 agvistos dedas Cems ofisTan Cauvlia.
40 www.qartlosi.org<br />
daunaxavs, rom samsaxuris kari gaetexaT da maradiorebi<br />
Zarcvavdnen. dasaxmareblad os megobars<br />
dauZaxa, romelic maSinve gamoesarCla. iqneb vinmem<br />
sTqvas, mere rao, arada, aseTi gambedaoba maSin iq,<br />
im jojoxeTSi riskis tolfasi iyo. maradiorebi<br />
kbilebamde iyvnen SeiaraRebulni da maTTvis sul<br />
erTi iyo vin SeuSlida xels, osi Tu qarTveli,<br />
tyvia yvelasTvis erTnairad emetebodaT.<br />
axalgori/leningorSi SeiaraRebuli dapirispireba<br />
dRemde ar momxdara, rac kidev erTxel<br />
usvams xazs, rom es araa eTnikuri konfliqti qarTvelebsa<br />
da osebs Soris. mjera, rom mTebi Cvens<br />
dabrunebas da kvlav erTobas elian.~
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
41<br />
mxsneli wminda<br />
nikolozs hgavda<br />
arasdros damaviwydeba moxucis cremlmoreuli,<br />
saTno Tvalebi, misi Tanadgoma...<br />
tirZnisel juba tetunaSvils wamiTac ar<br />
ufiqria, rom odesme Tavis sofels datovebda<br />
da devnili gaxdeboda. juba 2008 wlis agvistos<br />
<strong>omis</strong> dawyebis drosac ar SemkrTala. miCveuli<br />
iyo yoveldRiur srolebs, varaudobda, rom es<br />
aliaqoTic male gadaivlida da sul Tu ara, cota<br />
xniT mainc Cawynardeboda srolis xma.<br />
juba Secda, Tumca, sinamdvilesTan Segueba<br />
ar ucdia da rodesac mTeli sofeli gaiqca,<br />
TiTo-orola glexTan erTad isic Tavis miwaze,<br />
Tavis saxlSi, Tavis ezoSi darCa. darCa da saku-<br />
Tari TvaliT xedavda rogor Zarcvavdnen, rogor<br />
apartaxebdnen sofels momxdurni. mZarcvelebi<br />
miwasTan asworebdnen yvelafers da Tan uSveri<br />
sityvebiT emuqrebodnen, iaraRs umiznebdnen Sin<br />
darCenilT. sabednierod, cocxali gadarCa.<br />
22 agvistos, roca mis saxlSi mterma wasaRebi<br />
veRaraferi naxa: `naalafari ZroxasaviT gamigdes
42 www.qartlosi.org<br />
win. <strong>sxva</strong> qarTvelebTan erTad mec tyved aRmovCndi,<br />
_ ixsenebs juba da mxrebSi moxrili Tavs<br />
dabla xris. cota xnis mere bzarSeparuli xmiT ganagrZobs,<br />
_ cxinvalSi vyavdiT. miWirs im dReebis<br />
gaxseneba... ar mindoda sikvdili, amitomac Wirsa<br />
da damcirebas vitandi. iZulebiT gvamuSavebdnen,<br />
dangreuli cxinvalis quCebs vasufTavebdiT...<br />
micvalebulebs gvamarxinebdnen. bevrma tyvem ver<br />
gauZlo mZime mdgomareobas da sasowarkveTileba-<br />
Si Cavarda. Cven cocxlad vkvdebodiT, adamianur<br />
<strong>saxe</strong>s vkargavdiT. mSier-mwyurval cxovelebs davemsgavseT.<br />
gansakuTrebiT autaneli iyo wyurvili.<br />
24 agvistos aTamde gatanjul qarTvel tyves-<br />
Tan erTad quCaSi vijeqi. axali monuri brZanebis<br />
molodinSi vRelavdiT, gamudmebiT imis molodini<br />
gvqonda, rom bolos CvenTvisac Cvenive xeliT<br />
gagvaTxrevinebdnen saflavebs da dagvxvretdnen.<br />
badragi gamudmebiT gvcemda da gvaginebda. saSineli<br />
zizRiT gamoTqvamdnen sityva `qarTvels~.<br />
Cvens mimarT warmoudgeneli siZulvili modioda.<br />
sikvdilis molodinSi meqanikuri arseba gavxdi,<br />
yvela brZanebas monuri morCilebiT vasrulebdi.<br />
Tumca, ar mindoda sikvdili da amitomac aravis<br />
vuwevdi winaaRmdegobas.<br />
mokled, im dResac ase, quCaSi dayrilebs da<br />
araqaTgamoclilebs moxuci osi mogviaxlovda,<br />
moWutuli TvalebiT, zizRiT gviyurebda, magram
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
43<br />
momeCvena, rom boroti ar unda yofiliyo. uceb,<br />
gulSi danasaviT damkra misma sityvebma. ratom-<br />
Rac me mommarTa:<br />
_ qarTvelo, wamodi, nagavi gadamiyare!<br />
kidev erTxel gadavylape damcireba da<br />
gavyevi. badragis Tvals mivefareT Tu ara, moxuci<br />
momitrialda, xelSi vedro momawoda da Cumad<br />
miTxra:<br />
_ bodiSi, Svilo, ase rom mogmarTe, mag<br />
`ZaRlebis~ meSinia... am vedroSi saWmelia da gTxov,<br />
sxvebsac gaunawile...<br />
kinaRam xma Camiwyda, enas veRar vabrunebdi,<br />
rom samadlobeli sityva meTqva da momeCvena, rom<br />
is kaci wminda nikolozs gavda, xatebze rom menaxa,<br />
iseTs. ar velodi aseT adamianTan Sexvedras. gaognebuli<br />
gamovbrundi, arasdros damaviwydeba moxucis<br />
cremlmoreuli, saTno Tvalebi, misi Tanadgoma...<br />
im kacma SimSilisgan gvixsna...~
44 www.qartlosi.org<br />
absurdis Teatri<br />
iseTi TvalebiT Semomxeda,<br />
wamiTac ar Semparvia eWvi mis<br />
gulwrfelobaSi.<br />
2009 wlis agvistos dasawyisSi niqozel lia<br />
SatakiSvils Sin vestumre. sufra gaeSala. SuaSi<br />
loyebwiTela vaSlebiT savse didi Tasi idga. mwyuroda<br />
da xeli vaSlisken waviRe. liam RimiliT<br />
Semomxeda da... `erTi klienti myavda cxinvalis<br />
centrSi, xeTagurovis quCaze. yvelaze met vaSls<br />
is yidulobda. netav, rogor aris axla qeTo<br />
sanam mivuwonidi, xils waetaneboda, kabis kalTaze<br />
gaisvamda, gawmendda da ase, SensaviT gemrielad<br />
CakbeCda xolme. wels xili CvenTanac cota<br />
movida, maT, albaT, sul ar eqnebaT. cxinvals<br />
xiliT, bostneuliT da rZis produqtebiT yovelTvis<br />
niqozidan da <strong>sxva</strong> qarTuli soflebidan<br />
vamaragebdiT. im dRis mere arc qeTosi vici rame<br />
da arc sxvebisa,~ _ lias cremli moeria, skamze<br />
Camojda, najafari xelebi kalTaze daiwyo da<br />
amoioxra.<br />
is dRe 2008 wlis agvistos omamde cota xniT
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
45<br />
adre iyo. Takara ivlisSi niqozidan cxinvalSi<br />
savaWrod Casuli glexis qalebi osma samarTaldamcvelebma<br />
daapatimres. Tumca, arc qalebi<br />
iyvnen damnaSaveni da arc cxinvalis milicias<br />
surda maTTvis zianis miyeneba.<br />
lia eWvobs, rom orive mesame, dainteresebuli<br />
mxaris provokaciisa da dezinformaciis<br />
samizneebi gaxdnen. es imave saRamos ruseTis da<br />
cxinvalis adgilobriv telearxebze gasul siu-<br />
JetSi gamoCnda, sadac moTxrobili iyo, Tu rogor<br />
aRkveTa cxinvalis miliciam qarTvelebisgan<br />
osebis mowamvlis mcdelobis faqti. ruseTis<br />
televiziis Jurnalistebis gavrcelebuli dezinformaciis<br />
mixedviT, niqozeli qalebi, Turme,<br />
gafuWebul produqts aparebdnen cxinvalelebs.<br />
`dazaralebul~ mosaxleobas ki `damnaSaveebis~<br />
linCis wesiT gasamarTleba gadauwyvetia. Tumca,<br />
qarTvelebi isev os samarTaldamcvelebs dauxsniaT<br />
gansacdelisgan da egreT wodebul administraciul<br />
sazRvramde usafrTxod miucilebiaT.<br />
kadrSi Canda niqozeli glexis qalebis<br />
da produqtiT datvirTuli urikebis kolona,<br />
romelsac, adgilobriv miliciasTan erTad, Jurnalistebi<br />
miacilebdnen.<br />
liam sinamdvileSi icis ra moxda im dRes. is<br />
erT-erTi iyo viTom damnaSaveTa kolonaSi.<br />
lia SatakiSvili: `agvistos omamde cxinvalSi<br />
qalebi usafrTxod vmoZraobdiT. am
46 www.qartlosi.org<br />
urTierTobiT orive mxare kmayofili iyo. Cven<br />
mosavals vyiddiT, cxinvalelebi ki produqts<br />
imaragebdnen. am vaWrobam wlebis ganmavlobaSi<br />
isev dagvaaxlova erTmaneTTan. yvelas Cven Cveni<br />
klienti gvyavda. CavidodiT, xels daviclidiT<br />
da mSvidobianad movdiodiT. ramdenjer nisiad<br />
dagvitovebia produqti, bevrjerac maT usesxebiaT<br />
fuli. dResaswaulebze Sin gvepatiJebodnen,<br />
gvimaspinZldebodnen. mokled, Cvens Soris<br />
mSvidoba TandaTan ufro da ufro myardeboda.<br />
politika veRar ereoda adamianur urTierTobebSi.<br />
im diliTac gansakuTrebuli araferi SegvimCnevia.<br />
gamSveb punqtze Cveulebrivze meti<br />
samSvidobo jariskaci ki iyo Tavmoyrili, magram<br />
uproblemod gagvatares. Tumca, cxinvalSi<br />
fexis SedgmisTanave daiwyo usiamovno siurprizebi.<br />
is is iyo, erT-erTi klientis saxlTan<br />
savaWrod SevCerdiT, rom samxedro manqana gaCerda<br />
da gayola mogvTxova. amaod vkiTxulobdiT<br />
ra xdeboda. meuRlis naTesavi maxlda Tan,<br />
Caketili sivrcis SiSi aqvs. SeSinda, vaiTu daxuTul<br />
oTaxSi Cagvketono. erT-erT jariskacs<br />
vTxove, iqneb mxolod es qali gauSvaT, SeuZlod<br />
aris da cudad gaxdeba-meTqi. Cemi neba rom iyos,<br />
yvelas gagiSvebdiT, magram axla romelime Tqvenganis<br />
gaSvebis SemTxvevaSi samsaxurs davkargavo,<br />
qarTulad miTxra biWma da Cems Tanmxlebs
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
47<br />
miubrunda, daamSvida, pirobas gaZlevT, kargad<br />
iqnebiTo.<br />
`gazelSi~ Cagvsves, meore avtomobilSi Cveni<br />
produqti moaTavses da miliciis sammarTvelo-<br />
Si migviyvanes. qalaqSi savaWrod gafantuli,<br />
daaxloebiT ocdaTxuTmetamde qarTveli qali<br />
iq dagvxvda. sammarTveloSi samsaaTiani lodinis<br />
Semdeg dakiTxva daiwyo. gvekiTxeobdnen vinaobas,<br />
sadaurobas, erovnebas, cxinvalSi yofnis<br />
mizezs. erT-erTi milicieli qali, romelsac<br />
samxreebze oTxi varskvlavi hqonda, brazobda,<br />
Tavisianebs eCxubeboda, es xalxi gauSviT, ras<br />
sCadixarTo! ver gavigeT, ra xdeboda. mogvianebiT<br />
gamogvicxades, sazRvris ukanonod dar-<br />
Rvevis gamo jarimas gamogiwerT da gagiSvebTo.<br />
simwrisgan gamecina, saelCosTan mimiyvaneT, viza<br />
unda aviRo, rom aRar damajarimoT-meTqi.<br />
zogs ver moeswro produqtis realizacia<br />
da fulic ar hqonda. miliciam ki jarima orasorasi<br />
rubli moiTxova. fuli erTmaneTSi movi-<br />
ZieT da jarima gadavixadeT. gvegona, amis Semdeg<br />
mainc gagviSvebdnen saxlSi. arada, yvelaze<br />
Seuracxmyofeli da mZime gansacdeli, Turme,<br />
win gveloda. gaognebulni viyaviT, radgan 1994<br />
wlis Semdeg niqozel qalebs cxinvalSi vaWrobis<br />
dros msgavsi problema ar gvqonia. metic, Tavs<br />
usafrTxod vgrZnobdiT, radgan qalaqis quCebSi<br />
milicia patrulirebda da simSvide iyo. amas-
48 www.qartlosi.org<br />
Tan, yoveli meore qarTulad gvelaparakeboda,<br />
Sereuli ojaxebis bavSvebic ki. roca patarebs<br />
vekiTxebodi, qarTuli vin gaswavlaTo, papam da<br />
babomo. es pasuxi momavlis imeds miaskecebda da<br />
mjeroda, rom Cvens Soris yvelaferi avadmosagonari<br />
waiSleboda.~<br />
dajarimebis Semdeg qalebi miliciis Senobidan<br />
gamoiyvanes da ganucxades, rom niqozisken<br />
ver wavidodnen, radgan gza jariskacebs hqondaT<br />
gadaketili. movaWreebi isterikaSi Cavardnen.<br />
liam osebis lanZRva daiwyo. mis yvirils yuradRebas<br />
aravin aqcevda.<br />
miliciam qalebi or mwkrivad daayena da moZraoba<br />
ubrZana. datusaRebulebs gverdiT samxedroebi,<br />
win da ukan ki miliciis sirenebgabmuli<br />
manqanebi miacilebdnen. SuadRe idga, mze pikze<br />
iyo, saSineli sicxe sunTqvas gausaZliss xdida.<br />
cxinvalis centrSi xalxi Segrovda, gaocebuli<br />
uyurebdnen ucnaur kolonas da cdilobdnen qalebis<br />
datusaRebis mizezi gaegoT.<br />
lia: `xalxi Sewuxebuli da gaocebuli saxiT<br />
Semogvcqeroda. Tvali movkari, maT erT-erTi<br />
Cemi klienti JuJuna gamoeyo. nacnob miliciels<br />
mivarda, gamagebine ra xdeba, an lia gauSvio.<br />
kacma urCia, rom saerTod ar amoeRo xma, saqme<br />
ar gaerTulebina.~<br />
kolona niqozis sapirispiro mxares daZres.<br />
arafris gamo saqveynod gamasxaravebulma da
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
49<br />
Seuracxyofilma qalebma ifiqres, rom cxinvalis<br />
gareubanSi, liaxvis mxares mdebare sapyrobile-<br />
Si mihyavdaT. dapatimrebis SiSiT sul gamoecalaT<br />
Zala. fizikur Sromas, fexiT gadaadgilebas<br />
da urikebis tarebas miCveulebi sulierad<br />
gatydnen.<br />
lia: `axalgazrda qalma Caimuxla da tirili<br />
daiwyo. veRar wamoval da verc tvirTs va-<br />
Trevo. axalgazrda osi samxedro miuaxlovda,<br />
daamSvida, cali xeli mxarSi SeaSvela, caliT<br />
ki misi urika wamoiRo. im gogos gansacdeli<br />
mTeli gza ase itvirTa. jariskacebi ise iqceodnen,<br />
rom maT mimarT Cemi lanZRvis gamo Semrcxva<br />
kidec. etyobodaT, rom Tavsmoxveul brZanebas<br />
asrulebdnen.<br />
im biWs vkiTxe, Cveni mokvlis brZaneba rom<br />
mogcen, ras izam-meTqi rogor unda gesroloT,<br />
amas arafris gamo ar vizamo, miTxra da iseTi<br />
TvalebiT Semomxeda, wamiTac ar Semparvia eWvi<br />
mis gulwrfelobaSi. gviTxra, rom adgilamde<br />
Cveni usafrTxod micilebis uzrunvelyofa<br />
hqondaT davalebuli. es speqtakli raRa saWiro<br />
iyo, saxalxod Seuracxyofis gareSe, CveniTac<br />
xom gavignebdiT gzas-meTqi _ vkiTxe, Tumca, pasuxi<br />
ver miviRe.<br />
TamaraSenTan, qarTuli mxaris kontrolirebad<br />
teritoriamde migviyvanes da dagvtoves.<br />
im xnis ganmavlobaSi Jurnalistebis jgufi
50 www.qartlosi.org<br />
dagvyveboda. mogvianebiT, rodesac televiziiT<br />
Cveni Semarcxveneli kadrebi vnaxe, mivxvdi, ra<br />
Canafiqric ganxorcielda im dRes. mas Semdeg<br />
didi dro gavida da xSirad vfiqrob im jariskacebze.<br />
patara biWebi iyvnen. SesaZloa, 2008<br />
wlis dawyevlil agvistos omSi isinic daiRupnen.<br />
arada, rogor ar minda es vifiqro.~<br />
lia isev aqviTinda. SatakiSvilebis ojaxidan<br />
saRamos gamovedi. WiSkars rom vketavdi,<br />
rkinis boZebze <strong>omis</strong>droindeli natyviarebi<br />
SevniSne. faqtia, aq <strong>omis</strong>droindeli tkivilebi<br />
jer ar moSuSebula da rkinasac atyvia misi nakvalevi...
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
51<br />
tragedia,<br />
romelic grZeldeba<br />
vamxnevebdi, Tamar, mdinares<br />
davuyvebiT da RmerTi gvixsnis-meTqi.<br />
2008 wlis 9 agvistos Rame TamaraSenSi dar-<br />
Cenilma ociode glexma bankis Senobis sardafSi<br />
gaatara. im sazareli dabombvis dros yvelaze<br />
usafrTxo adgili iyo. meore dRes diliT mterma<br />
samalavs miagno. xalxi sardafidan iaraRis<br />
muqariT amoiyvanes. ivane maCablis <strong>saxe</strong>lobis<br />
muzeumis direqtors, cxinvalis Teatris yofil<br />
msaxiobs da ansambl „liaxvis~ solists elguja<br />
gagniZes gulma avi ugrZno. Tvals ar acilebda<br />
meuRles da das. qalebs SiSisgan feri ar edoT.<br />
yvela tyve Sua xnis asaks gadacilebuli iyo. mTeli<br />
Rame imaze laparakSi gaatares, rom sikvdils<br />
Seeguvnen, magram rogorc ki iaraRi mouReres,<br />
waxdnen, akankaldnen. `uceb mainc dagvxoceT, Tqve<br />
oxrebo,~ _ TavisTvis, Cailaparaka elgujam.<br />
tyveebi erT rigad daayenes da gaafrTxiles,<br />
rom daxvretdnen. darajad iaraRiani ori mebrZoli<br />
dautoves, danarCenebi manqaniT sadRac
52 www.qartlosi.org<br />
wavidnen. „darajTagan~ erTi tyveebs lanZRavda,<br />
gamudmebiT Seuracxyofas ayenebda da hpirdeboda,<br />
rom maT damalul Svilebsac miswvdebodnen.<br />
meorem, moulodnelad, zurgiT Sebrunebul<br />
mebrZols kiserSi elvis siswrafiT Caartya<br />
kondaxi. mkvdariviT daeca. „wadiT, eseni namdvilad<br />
dagxocaven, gaiqeciT, danarCenze me var pasuxsimgebeli,<br />
karga xans mdevari ar geyolebaT~,<br />
_ uTxra yviriliT da kacebs Sekruli xelebi guxsna.<br />
devnilebma SemovliT gzaze gasvla gadaifiqres<br />
da liaxvis napirze gafantul simindis<br />
yanebs Seerivnen, mere ki wyalSi Cadgnen da<br />
mdinaris mimarTulebiT dauyvnen Tavqves...<br />
ramdenimedRiani wamebiT xetialis Semdeg yofilma<br />
tyveebma samSvidobos gamosvla SeZles. maT<br />
Soris mxolod erTi, elguja gagniZis meuRle,<br />
sofel qurTas sajaro skolis pedagogi Tamar<br />
zambaxiZe ar iyo. qali liaxvma waiRo, qmari amaod<br />
cdilobda mis Svelas.<br />
elguja gagniZe Tbilisis onkologiuri saavadmyofoSi<br />
mkurnalobda, xorxis simsivnis gamo<br />
laparaki ar SeeZlo da mxolod misi tuCebis<br />
moZraobis mixedviT xvdebodnen naTqvams, an furcelze<br />
werda satkivar-safiqrals. im dResac ase<br />
wvalebiT gaixsena tragikuli Tavgadasavali:<br />
„Tamars mozrdili xelCanTa ekava, Sig sabuTebi,<br />
bavSvebis fotoalbomebi da rZlis oqros
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
53<br />
nivTebi iyo. rodesac wyalma waiRo, gavekide,<br />
davuyvire, CanTas xeli gauSvi, Torem gagiWirdeba-meTqi.<br />
mgoni dacemidan maleve goni dakarga<br />
da aRaraferi esmoda. rodesac gamoviqeciT, is<br />
ukve cudad iyo. ar hqonda feri da qoSinebda.<br />
vamxnevebdi, Tamar, mdinares davuyvebiT da Rmer-<br />
Ti gvixsnis-meTqi. curvac ar icoda. wyalSi meuRlis<br />
saSvelad rom gavrbodi, fexi amicda, daveci,<br />
roca adgoma SevZeli, Tamari aRarsad Canda.<br />
miuxedavad amisa, mainc mqonda imedi, rom sadRac<br />
gasvla SeZlo. amaod, molodini molodinad<br />
damrCa. ar maxsovs rogor viare, rogor gavedi<br />
samSvidobos. Tumca, raRa samSvidobos. yoveli<br />
fexis nabijze bombebi cvioda, tyviis jeri wvimasaviT<br />
modioda da mteri TiTqmis yvelafers akontrolebda.<br />
wvalebiT, isev Cemi ZalisxmeviT SevZeli<br />
Tbilisamde Camosvla. ukve xma aRar mqonda. cxedris<br />
Zebna daviwyeT. veZebdiT, rogorc Segve-<br />
Zlo, vavrcelebdiT informacias, sadamdec xeli<br />
migviwvdeboda. liaxvis napirebzec ar Canda<br />
araferi saimedo da rodesac saerTod gadagvewura<br />
misi naxvis imedi, cxinvalidan Cemma axlobelma<br />
damireka, Seni meuRlis cxedari vipoveT da vupatroneTo.<br />
internetis daxmarebiT im adgilis fotoc<br />
mogvawoda, sadac Tamari iyo dakrZaluli.<br />
Tamaris cxedari osis baRSi daukrZalavT.<br />
menaneboda Cemi meuRle sikvdilisTvis, Tanac ase-
54 www.qartlosi.org<br />
Ti tragikulisTvis da sanam ar damirekes, ver vijerebdi,<br />
rom marTla wamarTva liaxvma. didxans<br />
vcdilobdiT misi cxedris gadmosvenebas. miuxedavad<br />
imisa, rom cxinvalidan gvatyobinebdnen,<br />
Cveni ojaxis wevriviT vuvliT Tamaris saflavso,<br />
ver visvenebdiT, is xom ase Sors iyo Cvengan. amitomac<br />
xSirad vawuxebdiT organizacia `wiTel<br />
jvars~, `gaeros~, Sinagan saqmeTa saministros,<br />
sapatriarqos da sami wlis Semdeg, rogorc iqna,<br />
Tamaris neSti cxinvalidan gadmoasvenes~.
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
55<br />
zvaraki<br />
im Rames saxlSi wagviyvana, rogorc ojaxis<br />
wevrebs, ise gvimaspinZla. dediT qarTveli aRmoCnda.<br />
manac sakuTari SvilebiviT migviRo, mogvefera.<br />
2008 wlis agvistos omidan sami wlis Semdeg,<br />
goris saqalaqo sasamarTlos gadawyvetilebiT,<br />
sofel karaleTis mkvidri, osi biZina farqaSvili<br />
omSi daRupulad gamocxadda. biZina qarTvelebis<br />
gadarCenas cdilobda da ar egona, Tu maradiorebi<br />
swored misi erovnebis gamo moklavdnen. igi,<br />
rogorc eris moRalate, dasajes.<br />
biZinas mama, suliko farqaSvili, adrian diliT<br />
gamodis ezodan da WiSkarTan jdeba, saxlSic<br />
gvian, dabindebisas Sedis. mere ra, rom sasamarTlom<br />
biZina omSi daRupulad scno. mama <strong>omis</strong> dros<br />
gatacebul Svils mainc elodeba.<br />
leila boloTaSvili (farqaSvilebis mezobeli):<br />
`biZina cxra qarTvel biWTan erTad gaitaces.<br />
es maSin moxda, rodesac rusuli jari pirvelad<br />
Semovida sofelSi. biWebi aqve, Cems saxlTan<br />
isxdnen. Soridan ramdenime samxedroformianma<br />
qarTulad gamosZaxa, mogvexmareTo. biWebi myisve
56 www.qartlosi.org<br />
wamoiSalnen, ifiqres, rom Cvens jariskacebs ra-<br />
Rac uWirdaT. mezobeli, samoci wlis kacic maT<br />
gahyva, magram viTom daxmarebis msurvelT ukan<br />
daubrunebiaT, Sen ar gvWirdebio. gulma reCxi<br />
miyo da biWebis kvals gavedevne. male davinaxe<br />
iaraRis muqariT rogor Seyares daxurul sabargulian<br />
avtomobilSi. amis mere biZinas kvalic<br />
gaqra~.<br />
suliko farqaSvili: „gamtaceblebs gavekide,<br />
xan osurad, xan rusulad, qarTuladac<br />
velaparake, magram arc erT enaze ar ismines Cemi<br />
sityva. biZina daxurulSi ijda, ver vxedavdi. sanam<br />
soflidan gavidodnen, rusi serJanti tankidan<br />
gadmoxta da gamtaceblebs uyvira, sad migyavT es<br />
biWebi, sofelSi datoveTo, magram amaod. gaiqcnen.<br />
raRas vizamdi, rogor, an sad gavekidebodi<br />
imedad lodiniRa damrCa da gamovbrundi ukan<br />
nirwamxdari~.<br />
cxra gatacebulidan eqvss gaumarTla. rodesac<br />
gamtaceblebma morigi msxverplis monadireba<br />
daapires, cxinvalisken mimavalni, SemTxveviT,<br />
gzad erT tyviavel glexs gadaawydnen, romelic<br />
ZvelisZveli `Jigulis~ markis avtomobiliT,<br />
colTan da vaJTan erTad saxlis da<strong>saxe</strong>dad midioda.<br />
maradiorebma manqanas srola autexes, mgzavrebma<br />
gaqceva moaxerxes. am aliaqoTSi datyvevebulebsac<br />
dauxsniaT Tavi. samni mainc daiWires.<br />
biZinas yvirili dauwyia, ras erCiT am xalxs, ra
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
57<br />
gindaT, osi var da me damsajeT, am biWebs ki SeeSviTo.<br />
moRalates ZaxiliT SeugdiaT gmiri avtomobilis<br />
salonSi, kidev ori tyve, gakoWili goCa<br />
da zviadi, Turme, sabargulSi SeaTries da dro<br />
da dro avtomatis kondaxiT scemdnen.<br />
zviad arCuaZe (gatacebuli): „gazelis~ markis<br />
mikroavtobusi sabargo transportad iyo<br />
gadakeTebuli da salonisgan daxuruli tixari<br />
aSorebda. biZina iq hyavdaT. mTeli gza lanZRavdnen<br />
da scemdnen imis gamo, rom qarTvelebs icavda,<br />
misi yvirili gvesmoda. erTxelac, ganwiruli xma<br />
gavigeT da siCume Camovarda. ar viciT ra moxda.<br />
gzadagza, sadac ki osur-rusuli jaris nawilebi<br />
idga, aCerebdnen da yvelas ekiTxebodnen, manqana-<br />
Si qarTvelebi gvyavs mosaklavad da ar gindaTo<br />
yvelgan uari rom uTxres, erTma Rriali daiwyo,<br />
maSin me movklav, amaTi dedaco. gagvimarTla.<br />
gamtaceblebs Cveni „gasaRebis~ imedi rom gadaewuraT,<br />
cxinvalSi erT-erTma jariskacma uTxra,<br />
me movuvlio da Cveni Tavi gamoarTva. im Rames<br />
saxlSi wagviyvana, rogorc ojaxis wevrebs, ise<br />
gvimaspinZla. dediT qarTveli aRmoCnda. manac<br />
sakuTari SvilebiviT migviRo, mogvefera. meore<br />
dRes ki Cvenma mxsnelma Tavisi manqaniT, megobris<br />
TanxlebiT mSvidobiT dagvabruna ukan.<br />
cxinvalSi, Cveni mxsnelisTvis gadacemis drosac<br />
ar gamouCeniaT biZina. mxsnelma miTxra, magaT<br />
adre qarTvelebma da moukles da imitom arian
58 www.qartlosi.org<br />
gaborotebulebio. TviTon mxsneli, Turme, Svid<br />
wlamde meRvrekisSi izrdeboda. gviTxra, Tu Cemi<br />
ZalebiT ver gagiyvanT cxinvalidan, maSin milicias<br />
unda Cavabaro Tqveni Tavi, SesaZloa iqac gcemon,<br />
magram ar mogklaven da erT dResac saxlSi<br />
cocxlebi dabrundebiTo. magram, mainc yvelaferi<br />
iRona, rom saxlamde usafrTxod moveyvaneT~.<br />
rodesac zviadi da goCa mSvidobiT dabrundnen,<br />
farqaSvilebis ojaxsac gauCnda biZinas dabrunebis<br />
imedi, Tumca, ukve mesame weli miilia,<br />
amaod. ugzo-ukvlod gamqrali kacis verc gvami<br />
naxes da verc misi sikvdilis TviTmxilveli.<br />
„me cxinvalSi ar mimesvleba, rom Svilis gvami<br />
movZebno, aqedan ki veravin damexmara...~
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
59<br />
Tanadgoma<br />
erovnebas ar scnobs<br />
datrialda uceb, mezoblebs dauZaxa,<br />
saswrafod CamodiT, yvelam TiTo kilo iyideTo.<br />
mezoblebma darCenili xili gadainawiles.<br />
zamTris erT suxsian saRamos stefnaZeebis<br />
ojaxSi sicxiani bavSvis kvnesa ismoda. patara<br />
valeri gundaobisas gaciebuliyo da sawolSi<br />
sicxiani iwva. Sewuxda ojaxi, magram wamlisTvis<br />
fuli versad moiZia. gvian saRamos avadmyofis temperaturam<br />
ormoc graduss miaRwia. diasaxlisma<br />
wamlebisTvis cxinvalSi gadasvla gadawyvita, xelis<br />
urikaze vaSli daawyo da gasayidad gaeSura<br />
im mediT, rom aRebuli fuliT SvilisTvis saWiro<br />
medikamentebs iyidda.<br />
`zamTris civi saRamoa, yinavs, Tovli da qaria.<br />
cxinvalSi Sevedi da korpusebTan gavCerdi. miuxedavad<br />
imisa, rom mimosvla iyo, cxinvalSi marto<br />
gadasvla mainc gveSinoda, vcdilobdiT jgufurad<br />
Tu ara, or-sams mainc erTad gvemoZrava qalaqSi.<br />
im saRamos marto wavedi, aseT qarbuqian<br />
saRamos vin gabedavda wamosvlas~<br />
leilas, civi da gviani saRamos gamo, quCebi
60 www.qartlosi.org<br />
carieli daxvda, yvela saxlSia SeyuJuli. vis rad<br />
unda axla xili avadmyofis dedas imedi gadaewura<br />
da simwrisgan atirda. erTaderTi SvilisTvis<br />
yvelafers gaakeTebda, magram ras da rogor,<br />
ukve aRar icoda. gadawyvita TiToeuli saxlis<br />
karze miekakunebina, rom uecrad SavebSi Sefu-<br />
Tuli Suaxnis qalbatoni gamoCnda puriT xelSi,<br />
rogorc Cans, maRaziaSi iyo Casuli.<br />
`qals Zalian gaukvirda Cemi naxva da qarTulad,<br />
osuri aqcentiT gamomkiTxa ambavi. Tvalcremlianma<br />
vuTxari, rom Svili myavda avad da<br />
wamlis fuli ar mqonda. gaCerda da dakvirvebiT<br />
Semomxeda, mkiTxa ra mqonda gasayidad wamoRebuli.<br />
CemTvis ukve aRar hqonda mniSvneloba vaSls<br />
ra fasad gavyiddi, mTavari iyo wamlis fuli ameRo<br />
_ ocdaaTi rubli. qalma maSinve ramdenime<br />
kilo iyida.~<br />
mere ramdenime wuTSi mTeli mezobloba Camoiyvana<br />
dabla. visac ramdenis yidva SeeZlo, iyida.<br />
`datrialda uceb, mezoblebs dauZaxa, saswrafod<br />
CamodiT, yvelam TiTo kilo iyideTo.<br />
mezoblebma darCenili xili gadainawiles. CemTvis<br />
es Zalian didi Sveba da Tanadgoma iyo. saswrafod<br />
viyide wamlebi da gamovbrundi. saxlSi misuls<br />
mkiTxes, cxinvalSi aRar waxvedio ise male mivedi,<br />
ifiqres, rom gzidan mivbrundi. patara gulSi Cavikari<br />
da RmerTs madloba gadavuxade, rom gulisxmier<br />
qalbatons Semaxvedra~.
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
61<br />
mezoblebi<br />
gavbede da vToxve ibragims,<br />
vladikavkazSi Tu midixar,<br />
mec gamiyole, naTesavTan mivdivar-meTqi.<br />
cico jafariZe 2008 wlis agvistos <strong>omis</strong> dros<br />
Suagul cxinvalSi aRmoCnda. rogorc igi yveba,<br />
rom ara keTili adgilobrivi mosaxleobis Tanadgoma,<br />
is, albaT, cocxali ver gadarCeboda.<br />
2008 wlis 7 agvistos cicom erTi Cveulebrivi<br />
samuSao dRe daamTavra da saxlSi wasasvlelad<br />
moemzada. igi cxinvalis erT-erT kafeSi muSaobda<br />
da RamiT dis ojaxSi rCeboda, romelic osebis<br />
rZali iyo. cicos sakuTari ojaxi goris raionis<br />
sofel niqozSi hyavda.<br />
im saRamos cxinvalelma milicielma cico<br />
gaafrTxila, rom is Rame sardafSi gaeTia, `asea<br />
saWiro,~ _ uTxra man. qalma milicielis rCevas<br />
yuradReba ar miaqcia da dasaZineblad saxls mia-<br />
Sura.<br />
cxinvalis mosaxleoba Zlerma srolis xmam<br />
gaaRviZa. 2008 wlis 7 agvistos, RamiT, omi daiwyo.
62 www.qartlosi.org<br />
`im Rames marTlac saSiSi gaxda saxlSi darCena,<br />
srolebi daiwyo da afeTqebebis xmam gagvaRvi-<br />
Za. samezoblo gareT gamovida, ambobdnen, rom omi<br />
daiwyo, magram amis mainc aravis sjeroda. gamoir-<br />
To sinaTle da am aurzaurSi fexsacmelic veRar<br />
movZebne, fexSiSveli Cavedi sardafSi sxvebTan<br />
erTad. iq sami dRe vimalebodiT. erTi sityviT,<br />
<strong>omis</strong> dros cxinvalSi aRmovCndi. Cems das ojaxSi<br />
patara bavSvebi hyavda, sardafSi didxans ver ga-<br />
Zlebda da amitom qmarma vladikavkazSi waiyvana.<br />
manqanaSi adgili aRar iyo da iZulebuli gavxdi<br />
davrCeniliyavi. Cems dasac undoda CemTan erTad<br />
darCena, magram mezoblebma daamSvides da Cemze<br />
zrunvas dahpirdnen.~<br />
10 agvistos qalaqSi srolis xma Sewyda. cxinvali<br />
rusulma jarma daikava. sardafSi gatarebuli<br />
dReebis Semdeg cico mezoblebTan erTad<br />
gareT gamovida da saxlSi, sakuTar ojaxSi dabrunebis<br />
saSualebebze daiwyo fiqri. nacnobebs<br />
sTxova, rogorme qarTul saguSagomde miecilebinaT.<br />
Semdeg igi Tavadac SeZlebda sofelSi fexiT<br />
gadasvlas. cicom ar icoda, rom misi sofeli ki ara,<br />
rusul jars goric daekavebina. satelefono kav-<br />
Siri gaTiSuli iyo, vrceldeboda <strong>sxva</strong>da<strong>sxva</strong> Wori,<br />
man ki ojaxis wevrebis Se<strong>saxe</strong>b araferi icoda.<br />
dis osma mezobelma feniam cicos daxmareba<br />
gadawyvita. xedavda, rogor itanjeboda ojaxis<br />
gareSe.
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
63<br />
feniam cicos vladikavkazSi gaxiznul dasTan<br />
wasvla urCia. misi azriT, cico vladikavkazidan<br />
yazbegSi SeZlebda gadasvlas. avtobusamdec miacila,<br />
romelsac cxinvalSi darCenili mosaxleoba<br />
vladikavkazis mimarTulebiT gadahyavda da<br />
aTasi rublic misca.<br />
`feniam mirCia, rom Cemi qarTuli pasporti<br />
ar gamomeCina da mZRols uTxra, TiTqos pasporti<br />
saxlTan erTad damewva. Cemi erovnebis damalva<br />
SevZeli, radgan rusuli da osuri kargad vici.<br />
vladikavkazamde erTi dasaxlebaa _ alagiri, iq<br />
Camoicala avtobusi da karvebi gaiSala, sadac<br />
Cemi TanamSromlis qmari davinaxe. jer SemeSinda,<br />
vifiqre, ar gamces, rom qarTveli var-meTqi. mas<br />
Cemi danaxva Zalian gaukvirda. gavbede da vToxve<br />
ibragims, vladikavkazSi Tu midixar, mec gamiyole,<br />
naTesavTan mivdivar-meTqi.~<br />
cicos amjerad ukve ibragimi daexmara da vladikavkazSi<br />
mSvidobiT Cavida.<br />
`ori kvira davyavi dasTan erTad misi naTesavis<br />
ojaxSi. isini mivlidnen da mifrTxildebodnen.<br />
Cems ojaxze vnerviulobdi, araferi vicodi maT<br />
Se<strong>saxe</strong>b. vcade saqarTveloSi gadmosvla, magram<br />
miTxres, rom daaxloebiT xuTi welia, rac aRniSnuli<br />
gzaa Caketilio. isev cxinvalSi momiwia dabruneba.<br />
vladikavkazSi yofnisas adgilobrivebi<br />
did pativs gvcemdnen, rogorc SeeZloT, gvexmarebodnen.~
64 www.qartlosi.org<br />
19 agvistos cico dis ojaxTan erTad ukan, cxinvalSi<br />
wamovida. igi pasportis gareSe ukve veRar<br />
gadaadgildeboda. mezobelma isini rusul saguSagomde<br />
miacila da cicosTvis Tavadve gaakeTebina<br />
piradobis mowmoba, romelic mas gadaadgilebis<br />
saSualebas miscemda.<br />
cxinvalSi cicom daxmareba erT-erT nacnob<br />
miliciels sTxova. osebi qarTul mxaresTan periodulad<br />
cvlidnen tyveebs da erT dResac igi maT-<br />
Tan erTad gaiyvana. cicom keTili adamianebis daxmarebiT<br />
Tbilisamde CaaRwia...
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
65<br />
maCabelis motaceba<br />
erT-erTma icoda, rom gogo qarTvelma moitaca<br />
da misi colad SerTva undoda.<br />
_ me is miyvars da coladac moviyvan, miuxedavad<br />
imisa, rom skolaSi swavlobs! _ uTxra hamlet<br />
WuluxaZem Tavis os megobrebs _ sam uruzmags.<br />
gogonas bela maCabeli erqva. biWi sofel kexvidan,<br />
xolo gogo qurTadan iyo. qarTvel biWs<br />
cxinvalSi osi naTesavebi, gvarad cxovrebovebi<br />
hyavda. es iyo 1993 weli, maSin ukve mZime brZolebi<br />
ar mimdinareobda, magram osebs da qarTvelebs<br />
erTmaneTTan kavSiri aRar hqondaT.<br />
bela meaTe klasSi swavlobda. erT saRamos is<br />
skolidan saxlSi brundeboda. gzaSi deda Sexvda<br />
da erTad saubriT gaagrZeles gza. deda-Svils<br />
uruzmagebi miuaxlovdnen `niviT~, staces gogonas<br />
xeli da manqanaSi Casmas Seecadnen. uruzmagebma<br />
Zlivs SeZles dedis mkivana gogosgan Camocileba.<br />
mSobelma moTqma da tirili daiwyo. xalxi mogrovda.<br />
brbom manqanas alya Semoartya, minebi Caamsxvries,<br />
magram manqanam nel-nela mainc moaxerxa alyidan<br />
gamosvla. axalgazrdebi Zalian daSavdnen.
66 www.qartlosi.org<br />
gogo hamletis naTesavebs mihgvares, Tvi-<br />
Ton ki saavadmyofoSi wavidnen Wrilobebis samkurnalod.<br />
am dros kexvelebma patara jgufi<br />
Sekribes da gogos saZebnelad cxinvalisken gaemarTnen.<br />
es ambavi erTma drgvelelma (raionia<br />
cxinvalSi) Seityo da Tavisianebs acnoba, rom<br />
qarTvelebis brbo SemoiWra da saWiroa daxvedrao.<br />
TamaraSenis siaxloves osebis jgufi qarTvelebisas<br />
Sexvda, Cxubi atyda. Setakeba kinaRam<br />
seriozul brZolaSi gadaizarda. uceb, erT-erTma<br />
qarTvelma Tqva, rom gogo iyo motacebuli.<br />
_ Cemi Svili moitaces, bela maCabeli, gesmiT<br />
mis sikvdils ar gapatiebT, Tmis Reric ki ar Camouvardes,<br />
_ yviroda gacofebuli mama.<br />
osebi Secbnen, biWebma erTmaneTs gadauCurCules.<br />
sabednierod, erT-erTma icoda, rom gogo qarTvelma<br />
moitaca da misi colad SerTva undoda.<br />
_ vici vinc moitaca gogo, _ Tqva erT-erTma<br />
moCxubarma.<br />
_ maSin, gviTxari sad cxovrobs, vipoviT da samagieros<br />
gadavuxdiT.<br />
_ samagiero ra saWiroa WuluxaZem moitaca,<br />
Tqveni mezobeli soflidanaa da colad unda<br />
SeirTos, _ aRniSna biWma.<br />
maSin biZam Tqva:<br />
_ SegiZlia mis naTesavebTan mimiyvano, rom<br />
davrwmunde
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
67<br />
_ ki, SemiZlia, _ SeTanxmdnen da daiSalnen.<br />
Canda, rom aseTi dasasruli ar awyobdaT. maTi<br />
Tavmoyvareoba Selaxuli iyo, kinaRam sicocxle<br />
daTmes imisTvis, rom biWs aseTi gziT Tavisi sasiyvarulo<br />
saqmeebi moegvarebina. mSoblebma<br />
gaarkvies, rom maTi Svili hamletma moitaca mezobeli<br />
soflidan. am pirobebSi laparakic ki ar<br />
yofila gogos dabrunebaze, Tumca, mas sulac ar<br />
undoda gaTxoveba, magram xalxma Zlivs daaRwia<br />
sisxlisRvras Tavi da konfliqtis gagrZeleba<br />
aRar undodaT _ WuluxaZes gogo SerCa.<br />
siyvarulis istoria politikaSi gadaizarda.<br />
TviTon hamletma colTan erTad ramdenime Tve<br />
gaatara cxinvalSi naTesavebTan, radgan saxlSi<br />
dabrunebis eSinoda. SemdgomSi isini TbilisSi<br />
gadavidnen, iq dafuZndnen da dRemde bednierad<br />
cxovroben.
68 www.qartlosi.org<br />
gvWirdeba ki Cven<br />
naTesavebi<br />
adamianebi naTesavebs ar irCeven,<br />
iReben maT iseTebs, rogorebic arian...<br />
saqarTveloSi 2004 wlis zafxulSi ganaxlebulma<br />
saomarma moqmedebebma Cvens Soris urTieTobas<br />
bzari gauCina. yovelive amas xeli imanac Seuwyo,<br />
rom iSviaTad vurekavdiT erTmaneTs. miuxedavad<br />
imisa, rom naTesavebi iq cota ar myavs: deidaSvili,<br />
biZaSvili, ZmisSvilebi da <strong>sxva</strong>. Cemi Zma, mixoc aqamde<br />
iq cxovrobs Tavis ojaxTan erTad. hyavs qarTveli<br />
coli da maTi Svilebi Tavs qarTvelebad Tvlian.<br />
Tu manamde me da Cems Zmas aranairi uTanxmoeba ar<br />
gvqonda, 2004 wels Cvens Soris urTierToba imdenad<br />
gacivda, rom erTmaneTs telefoniTac ki ar<br />
vekontaqtebodiT.<br />
2008 wlis agvistoSi, 12 Tu 13 ricxvSi, rodesac<br />
satelefono xazi aRdga, vladikavkazidan deidaSvili<br />
inga damikavSirda da gadmomca, rom mas urekavdnen<br />
Cveni naTesavebi saqarTvelodan, romelTac<br />
sainformacio saSualebebiT SeetyoT <strong>omis</strong> Se<strong>saxe</strong>b _<br />
,,Tqvens gamo swuxan da tirian. mTxoves, gavagebino
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
69<br />
Tqvens Se<strong>saxe</strong>b yvelaferi, cocxlebi xarT yvela~<br />
yvela naTesavi, romelsac ki SeeZlo, ukavSirdeboda<br />
Cems deidaSvils da cdilobda misi saSualebiT<br />
gamoexataT Cvendami SeSfoTeba. ingac yovel saaT-<br />
Si gvirekavda da gvamxnevebda. saqarTvelodan, Rvi-<br />
Zli Zmis garda, yvela mirekavda. didi xnis ganmavlobaSi<br />
Svilebs vumalavdi da ar vagrZnobinebdi,<br />
rom gabrazebuli viyavi Zmaze imis gamo, rom is Cvens<br />
ambavs ar kiTxulobda, ar ainteresebda Cveni amJamindeli<br />
mdgomareoba... Svilebis dasmuli kiTxva _<br />
,,Zia mixo ratom ar rekavs, deda~ _ moulodneli<br />
aRmoCnda. iqneb, swored amanac ganapiroba is, rom<br />
moulodnelad dasmul SekiTxvas jerovani pasuxi<br />
ver gaveci da saaSkaraoze gamovitane guliswyroma:<br />
,,biZaTqveni CvenTvis mokvda~, _ Tavi ver Sevikave<br />
da ase vupasuxe. sityva tyviasaviTaa, gaisvri<br />
da ukan veRar daabruneb. Cemi gauazrebeli pasuxi<br />
sananebeli gamixda, magram raRa dros..<br />
biZaSvilma oTarma damireka da momikiTxa: ,,mixaria,<br />
rom cocxlebi xarT, wminda mariams da RmerTs<br />
vevedrebodi Tqvens gadarCenas~. madloba gadavuxade:<br />
,,kargad varT yvela. saxli, madloba ufals,<br />
ar dagvewva. Zveleburad vmuSaobT da vcxovrobT<br />
nel-nela~.<br />
_ Seni Zma Tqvens gamo Zalian nerviulobs, ainteresebs,<br />
rogor xarT, gaqvT Tu ara TavSesafari,<br />
saWmeli, xom ar avadmyofobdiT romelime Seni<br />
ojaxis gamo tiris... _ daayola mokiTxvas oTarma.
70 www.qartlosi.org<br />
_ oTar, ukve aRar mjera misi. didi xani gavida<br />
<strong>omis</strong> damTavrebidan da is axla tiris! _ gavbrazdi.<br />
_ is yovelTvis nerviulobda. ubralod,<br />
grZnobs Tavis danaSauls da erideba darekvis. Seicode.<br />
miswere rame, gTxov! _ wyromiT Cailaparaka<br />
oTarma.<br />
_ mapatie, oTar, ar SemiZlia da ra vqna iqneb<br />
gaebeda da Tavad daereka CemTvis<br />
_ eSinia, elvira. eSinia, rom awyenineb. misi<br />
guli ki ver gauZlebs, arc is da arc misi meuRle<br />
janmrTelni ar arian.<br />
_ mec ar SemiZlia gadavdga pirveli nabiji...<br />
am satelefono saubris Semdeg Cemi naTesavebi<br />
aTasSi erTxel mirekavdnen. mesijiT mwerdnen da<br />
ase vigebdi Zmis ambebs. cxovreba ki orivesTvis Tavisi<br />
gziT midioda...<br />
iyo wuTebi, rodesac sindisi mqenjnida. ,,magram<br />
ras vuzam sindiss am mamxilebel gonebas xom<br />
verafers gamoapareb da ver dauZvrebi, radgan igi<br />
sakuTari Secdomebis aRiarebas gaiZulebs~...<br />
erT dResac megobrebTan viyavi. isini Tavis qarTvel<br />
naTesavebze laparakobdnen. ambobdnen, rom<br />
maTTan kvlav Zveleburi, kargi urTierToba hqondaT<br />
da guliswyromas gamoTqvamdnen imis gamo, rom<br />
axali satelefono kavSiri gamarTulad ar muSaobda<br />
da saqarTvelodan darekva gaZnelebuli iyo.<br />
maTma sityvebma Zalian imoqmeda da warsulSi Cadenil<br />
saqcielze Camafiqra. saqme is gaxlavT, rom
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
71<br />
meuRle qarTuli satelevizio gadacemebis moyvaruli<br />
gaxlavT. kategoriulad viTxovdi televizoris<br />
gaTiSvas, radgan ar SemeZlo qarTuli saubrisTvis<br />
mesmina. masTan gauTavebeli da uSedego<br />
kamaTis Semdeg momiwia Cemi poziciebis daTmoba,<br />
ramac dadebiTad imoqmeda Cemze, radgan mivedi im<br />
daskvnamde, rom konfliqturi mxareebi, adre Tu<br />
gvian, aucileblad gamarTavdnen Sexvedrebs mosalaparakeblad.<br />
mogvianebiT Sevityve, rom Cveni axalgazrda<br />
Taobis warmomadgenlebi, ZiriTadad ki Jurnalistebi,<br />
sazRvargareT miemgzavrebian qarTvel JurnalistebTan<br />
Sesaxvedrad. amasTan erTad, Cveni xelisuflebis<br />
warmomadgenlebmac JenevaSi daiwyes<br />
siaruli, sadac isini saqarTvelos xelisuflebis<br />
warmomadgenlebTan erTad cdilobdnen im gzebis<br />
moZiebas, romelic maT konfliqturi situaciidan<br />
gamoiyvanda. sakuTari Tavisadmi SekiTxva gamiCnda<br />
_ Tuki maT SeuZliaT skandalisa da yvirilis gareSe<br />
erTmaneTTan urTierToba, maSin Cven, axlo na-<br />
Tesavebs, ratom ar SegviZlia aseve moviqceT<br />
kiTxvebi, kiTxvebi da kvlav kiTxvebi... sakuTari<br />
Tavisadmi dasmuli pasuxgaucemeli kiTxvebi...<br />
erTxel qaliSvilma aseTi SekiTxva damisva:<br />
,,rogor fiqrob, biZia mixo damnaSavea, rom Cven-<br />
Tan omia~<br />
_ ara, ratom fiqrob ase piradad is amaSi damnaSave<br />
sulac ar aris.
72 www.qartlosi.org<br />
_ maSin ratom brazob masze, deda<br />
_ imitom, rom is erT-erTia maT Soris, visac<br />
SeeZlo Tavisi xelisuflebisTvis ekiTxa, Tu amdeni<br />
xnis manZilze erTmaneTSi ra ver gaiyves ori,<br />
sisxliT monaTesave eris warmomadgenlebma _ qarTvelebma<br />
da osebma. biZaSens qalaqSi bevri scemda<br />
pativs da sityvac eTqmoda. mas SeeZlo es gaekeTebina,<br />
magram ar gaakeTa. is imasac malavs, rom<br />
erovnebiT osia.<br />
_ deda, imitom xom ar akeTebs, rom mas eSinia<br />
Sen xom yovelTvis gvixsnidi, rom SiSTan brZola<br />
Znelia. ese igi, biZam ver gadalaxa SiSi da axla ra<br />
vqnaT mxolod amisTvis wavSaloT Cveni cxovrebidan<br />
xalxi naTesavebs ar irCevs, isini maT iseTebs<br />
iReben, rogorebic arian...<br />
tyuilad ar swavlobda, Turme, Cemi gogo<br />
fsiqologiur fakultetze. misma sityvebma Cemze<br />
didi zegavlena moaxdina da Camafiqra...<br />
dRe dRes gadaeba, Tve _ Tves da male axali<br />
welic mogviaxlovda. ojaxi SevikribeT, rom biZia<br />
mixos ojaxisTvis dagvereka. didi xnis ganmavloba-<br />
Si varCevdi misTvis saTqmel sityvebs, teqstic<br />
ki davwere, rom araferi SemSloda: ,,mgoni, Cven,<br />
orivem unda vTxovoT erTmaneTs patieba, magram me<br />
minda pirvelma gTxovo~... da a. S. avkrife nomeri,<br />
romelic, yoveli SemTxvevisTvis, biZaSvilma oTarma<br />
momca. zumeris iqiT mamakacis aTrTolebuli xma<br />
gaisma:
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
73<br />
_ gismenT!<br />
_ alo, mixo, Sen xar!<br />
_ elviraa!.. _ didi pauzis Semdeg, rogorc iqna<br />
gaisma, _ gilocav axal wels!<br />
aq ki Cemi teqsti sul damaviwyda, xmaSic mRelvareba<br />
Semepara da davdumdi.<br />
_ ...rogor xvdebiT axal wels<br />
_ Tqven, Tqven rogor xarT, rogor moemzadeT<br />
saaxalwlod _ Zlivs Cavilaparake.<br />
_ gilocav axal, 2012 wels, Zvirfaso dao! rogor<br />
xarT, xom kargad Cven saaxalwlod Zveleburad<br />
movamzadeT sacivi, tolma, tkbileuli, mandarini...<br />
_ Cvenc gvaqvs sacivi, kidev osuri Rvezeli da,<br />
ra Tqma unda, gozinayi, didi naZvis xe da kidev,<br />
bavSvebma am wels daamTavres swavla, samsaxurs eZeben,<br />
_ Zlivs movabi Tavi saTqmels.<br />
_ gilocav! gogoebi gaaTxove kandidati<br />
gyavs...<br />
...satelefono saubari didxans, Zalian didxans<br />
gagrZelda...
74 www.qartlosi.org<br />
axsari da miSa<br />
am sastik samyaroSi, sadac SeiZleba<br />
mtris cxedrebic ki gZuldes, barikadebiT<br />
daSorebul adamianebs Soris<br />
ar aris megobrobis adgili,<br />
magram yovel wess aqvs gamonaklisi...<br />
2008 wlis agvistos erT saSinel saRamos yofili<br />
savele meTauri da amJamad ajanyebuli _<br />
axsar cxurbati cxinvalSi, gmirebis quCaze daRlili<br />
midioda. quCaSi ramdenime cxedari egdo.<br />
sxeulebi ukve ixrwneboda da saSineli suni idga.<br />
axsari pirvelive Semxvedr saxlSi Sevida, zewrebi<br />
gamoitana da cxedrebs gadaafara. im momentSi<br />
ar SeeZlo maTi dakrZalva, Zala ar yofnida.<br />
erT-erTma gamvlelma axsars hkiTxa:<br />
_ ratom afareb qarTvelTa gvamebs, dae,<br />
gaixrwnas!<br />
_ ara, es qarTvelebi ar arian, _ upasuxa axsarma.<br />
_ eg rogor aba ratom acviaT qarTuli forma<br />
_ eseni ukve aRar arian qarTvelebi, eseni
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
75<br />
ubralod gvamebia, usafrTxo gvamebi, gesmis<br />
maT erovneba ar gaaCniaT! _ upasuxa man da gza<br />
gaagrZela.<br />
gaognebuli gamvleli didxans uyurebda mimavals.<br />
agvistos mere erTi weli iyo gasuli. ise Canda,<br />
TiTqos am sastik samyaroSi, sadac SeiZleba<br />
mtris cxedrebic ki gZuldes, barikadebiT daSorebul<br />
adamianebs Soris ar aris megobrobis adgili,<br />
magram yovel wess aqvs gamonaklisi...<br />
erT dRes axsars megobarma miSam daureka<br />
Tbilisidan. omamde miSa tabataZe sofel avnev-<br />
Si cxovrobda, romelic cxinvalTan axlos mdebareobs.<br />
axsars miSasTan didi xnis megobroba<br />
akavSirebda. maT erTmaneTTan xSiri mimosvla<br />
hqondaT. miSasa da mis did ojaxs megobris avnev-<br />
Si Camosvla yovelTvis uxaroda. axsars SeeZlo<br />
ramdenime megobris miyvanac, xSirad isxdnen mi-<br />
Sas aivnis CrdilSi da qeifobdnen.<br />
axsars miSas zari gaexarda.<br />
_ aba, rogor xar, miSa rogorc iqna qalaqSi<br />
gadaxvedi sacxovreblad, aqamde sofelSi iyavi, _<br />
borotad gaexumra axsari.<br />
miSas ar swyenia megobris xumroba, igi yovelTvis<br />
afasebda mis iumors:<br />
_ ho, ra, TiTqos ara gviSavs, TviTon rogor<br />
xar erTi saTxovari maqvs: SegiZlia avnevSi Cemi<br />
gogos saflavs miakiTxo da upatrono Tu ver
76 www.qartlosi.org<br />
SeZleb, miTxari, gagigeb.<br />
_ ki, rogor ara, am dReebSive waval avnevSi, _<br />
miugo axsarma da asec moiqca.<br />
axsari, misi erT-erTi biWi, me da Cveni saer-<br />
To megobari avnevSi wavediT. axsari jer miSas<br />
gogos saflavze mivida, gawminda, Semdeg Rvinis<br />
boTli aiRo, micvalebuli osurad moixsenia:<br />
«Рухсаг у!», _ da pirdapir boTlidan mosva. Cvenc<br />
ase moviqeciT.<br />
miSas saxlisken wavediT. damwvari kedlebiRa<br />
darCeniliyo. axsaris biWi vardebis amosaTxrelad<br />
baRSi wavida, Zia miSam, saxlis patronma<br />
neba darTo amoeTxara isini da Tavis ezoSi daergo.<br />
axsari mis dasaxmareblad gaemarTa. me saxlis<br />
Semogarens vaTvalierebdi. uceb kibeze,<br />
romelsac sardafSi CavyavdiT, suraTebis albomi<br />
davinaxe. Tvalebs ar vujerebdi, nuTu albomi<br />
SeiZleboda gadarCeniliyo amdeni dro gavida,<br />
omze rom aRaraferi vTqvaT, wvima, Tovli... saojaxo<br />
albomi TiTqmis mTeli aRmoCnda, miSas didi<br />
ojaxis uamravi fotoebiT. davfiqrdi _ es patara<br />
nivTi ra gamousadegari Canda ganadgurebuli<br />
saxlis fonze, magram am saxlis patronisTvis es<br />
SeiZleba yvelaze Zvirfasi ram yofiliyo, es xom<br />
misi ojaxis istoria iyo.<br />
axsars vaCvene Cemi aRmoCena. man miSas gakeTebuli<br />
skami maCvena da Zalian kmayofilebi viyaviT<br />
Cveni `nadavliT~. bunebrivia, es yvelaferi wamo-
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
77<br />
viReT. Tumca, sazRvari Caketili iyo da axsars<br />
maTi TbilisSi gagzavna ar SeeZlo, arc nacnobebi<br />
dadiodnen TbilisSi da moskovidanac rTuli<br />
iqneboda vinmesTvis gveTxova nivTebis waReba.<br />
erTxelac, axsarTan axalgazrda reJisori<br />
Cavida omze filmis gadasaRebad. swored, mas<br />
mouyva es ambavi da reJisormac Tavis Tavze aiRo<br />
am Zvirfasi nivTebis TbilisSi Catana...
78 www.qartlosi.org<br />
guli<br />
rom ara aseTi RvTisnieri xalxi,<br />
axla cocxali ar viqnebodi...<br />
goris raionis sofel wiTelubnis mkvidr nodar<br />
maxaraZes im dResac gauwia gulma mindorSi<br />
samuSaod. ifiqra, mere ra rom omia, jariskaci<br />
Tavis saqmes akeTebs, glexi am dros gulze xeldakrefili<br />
xom ar ijdeba, Cemi saqme unda vakeToo da<br />
samuSaod wavida.<br />
2008 wlis 8 agvisto idga. nodarma muSaobis<br />
dawyebidan maleve mkerdis areSi saSineli<br />
tkivili igrZno da goneba dakarga. oTxi saaTis<br />
ganmavlobaSi ugonod myofi mezoblebma SeniSnes<br />
da saxlSi gadaiyvanes. imis gamo, rom omi iyo da<br />
goric ibombeboda, misi saavadmyofoSi gadayvana<br />
ver gabedes.<br />
11 agvistos nodaris janmrTelobis mdgomareoba<br />
damZimda. Tanasofleli osebi Sewuxdnen<br />
da gamosavlis Zieba daiwyes. bolos gadawyvites<br />
rusebisTvis miemarTaT da savele hospitalis<br />
TanamSromlebs sTxoves daxmareba.<br />
nodar maxaraZe: `2008 wlis 12 agvistos rusi
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
79<br />
eqimi movida da miTxra, rom mZime mdgomareobis<br />
gamo aucilebeli iyo Cemi hospitalSi gadayvana.<br />
vTxove, sofel igoeTSi Cveni policiis blokpostamde<br />
mimiyvaneT da iq Tbilisidan gamogzavnili<br />
manqana damxvdeba-meTqi. iuares da, winaaRmdegobis<br />
miuxedavad, cxinvalSi mdebare savele<br />
hospitalis reanimaciaSi gadamiyvanes. Cemi janmr-<br />
Telobis mdgomareoba mZime iyo, magram yuradRebas<br />
ar maqcevdnen. reanimaciaSi daWrili rusi<br />
jariskacebis gverdiT viweqi da amis gamo kidev<br />
ufro mimZimda iq yofna.<br />
13 agvistos cxinvalis erT-erT SenobaSi gadamiyvanes,<br />
romelsac „adamianis uflebaTa dacvis<br />
centri~ ewera, Tumca, iq ruseTis sagangebo<br />
situaciebis Stabis sammarTvelo iyo ganlagebuli.<br />
erT-erT oTaxSi momaTavses, wamali „panangini~<br />
momces da mirCies, cudad gaxd<strong>omis</strong> SemTxvevaSi,<br />
tabletebi mimeRo. momvlelic momiCines, cxinvaleli<br />
qalbatoni, didebuli adamiani. Tan myveboda,<br />
ar maklebda sakvebs, wyals, tanisamoss. mxolod<br />
imaze vfiqrobdi, rogor dameRwia Tavi am<br />
jojoxeTidan. rusebi civad mpasuxobdnen, tyveTa<br />
gacvlis dros Senc maT Soris iqnebio. gaocebuli<br />
vekiTxebodi, tyved SemipyariT, Tu rogorc avadmyofs<br />
damexmareT-meTqi<br />
TandaTan uaresdeboda Cemi janmrTelobis<br />
mdgomareobac da isev momvlel qalbatons vTxove<br />
daxmareba. misi telefoniT visargeble da vladi-
80 www.qartlosi.org<br />
kavkazSi sacxovreblad wasul Tanasoflelebs davukavSirdi.<br />
Cemi ambiT Sewuxdnen da dampirdnen,<br />
rom Cems gadasarCenad yvelafers iRonebdnen.<br />
samwuxaroa, rom ver gavamxel im didebuli,<br />
osi pirovnebebis vinaobas, romlebmac Cems gadasarCenad<br />
marTlac yvelaferi gaakeTes. gansakuTrebul<br />
riskze midiodnen cxinvaleli qalbatonebi,<br />
magram erTi wamiTac ar dauxeviaT ukan.<br />
rom ara aseTi RvTisnieri xalxi, axla cocxali ar<br />
viqnebodi.<br />
2008 wlis 24 agvistos, bilikebiT gamomapares<br />
cxinvalidan da sanam samSvidobos gamovidodi,<br />
mouTmenlad elodnen Cemgan telefonis zars.<br />
minda momeces im xalxis naxvis da amagis dafasebis<br />
SesaZlebloba. aseTi adamianebis gulebiT Sendeba<br />
mSvidoba...~
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
81<br />
CemTvis siZulvili<br />
ar giswavlebiaT<br />
locvani jariskacma miawoda,<br />
cota xniT cisfer TvalebSi Caxeda,<br />
mklavebSi daebRauWa da gulSi Caixuta...<br />
RmerTo, es koSmaria, Tu saSineli realoba, _<br />
fiqrobda da dabneuli magidas garSemo uvlida...<br />
kidev erTi afeTqebis xma da martoxela, yofili<br />
pedagogi SiSisgan lands daemsgavseboda. gadar-<br />
CenisTvis mxolod RmerTsRa uxmobda, Tumca, xvdeboda,<br />
rom arsebuli mZime viTarebidan Tavis daRweva<br />
sakmaod rTuli iyo. SiSisgan gareT gaxedvasac<br />
ver bedavda, periodulad erT adgilze Cerdeboda<br />
da elodeboda, srolis xma rodis Sewydeboda,<br />
ase lodinSi ramdenime dRe sardafSic gaatara...<br />
cxeli agvisto, qalaqi saSineli denTis suni-<br />
Ta da gvamebiT savse quCebiT. irgvliv gaCenili<br />
cecxli da eqo Seqmnil suraTs kidev ufro SemaZrwunebel<br />
elfers hgvris. aseTi viTareba daxvda<br />
saxlidan gamosul qalbatons cxinvalSi, maSin,<br />
rodesac qarTul mxares gadasvla gadawyvita.<br />
swored am dros qarTulma jarma ukan daxeva dai-
82 www.qartlosi.org<br />
wyo da liaxvis xeobis soflebic datova. mimdebare<br />
teritoriebi osurma da rusulma sajariso<br />
nawilebma daikaves.<br />
dilis Svidi saaTia. cxinvali TiTqmis carielia.<br />
mosaxleoba qalaqidan gasulia, an<br />
sardafebs afarebs Tavs. mxolod erTi Savosani<br />
moCans goraze, isic drodadro qreba. TiTqos<br />
sadRac miipareba da Tan imaleba. midis da Tan<br />
fiqrebi ar asvenebs:<br />
,,davtove yvelaferi, SesaZloa veRarasdros<br />
davbrunde, albaT, gorSi darCenil dedasac<br />
verasodes vnaxav, netav Tu gadarCa, an Tu gavitan<br />
iqamde Tavs cocxals, Tumca, Cemi sicocxle<br />
raRa sicocxlea, qmaric am areulobas Seewira,<br />
erTaderTi vaJi ki arc ki vici sadaa. dRemde veravin<br />
mapovnina. magram sicocxle tkbilia, minda<br />
erTaderT nugeSs mainc Cavekra gulSi da vuTxra,<br />
rom cocxali var da yvelaferi kargad iqneba. es<br />
nugeSi dedaCemia. ambobdnen, goric ramdenjerme<br />
daibombao da netav Tu kidev vnaxav... albaT, verasodes~...<br />
fiqrebSi garTuls, cremlian TvalebSi bindi<br />
gadakvroda, TiTqos yvelaferi dasrulda.. magram<br />
darwmunda, rom realobas xedavda da iqve<br />
daeca... srolis xma drodadro axldeboda. jer<br />
kidev Sors iyo ergneTi. rodesac gons movida, is<br />
jariskaci, romlis danaxvamac daaCoqa, ufro axlos<br />
iyo. Tvalebis gaxelisTanave pirveli sityve-
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
83<br />
bi amoTqva:<br />
_ ar momkla, deda melodeba, _ SeiaraRebulma<br />
jariskacma dacemul qalbatons wyali miawoda,<br />
qalma axeda da uari ganucxada.<br />
_ nu geSinia, me aravis vklav, _ moesma zemodan.<br />
am sityvebis gamgone ufro acaxdaxda da Tavisi<br />
gulistkivili amoTqva. uTxra, rom gorSi deda<br />
hyavda, TviTon cxinvalel kacze iyo gaTxovili,<br />
romelic 90-ian wlebSi daeRupa. qalaqis datovebas<br />
ar apirebda, Tumca, es gadawyvetileba dedis<br />
siyvarulma miaRebina. ase, xmaakankalebulma<br />
wamodgoma scada da am dros ubidan patara wigni<br />
gadmouvarda... locvani jariskacma miawoda,<br />
cota xniT cisfer TvalebSi Caxeda, mklavebSi daebRauWa<br />
da gulSi Caixuta. qalbatoni karga xans<br />
verafers xvdeboda, vidre jariskacma naRvelnarevi<br />
sityvebiT ar CasZaxa.<br />
_ marina ivanovna, Tqven CemTvis siZulvili da<br />
mkvleloba ar giswavlebiaT, igori var, Tqveni moswavle.<br />
ar axsovs rogor, an ra gzebiT CaaRwia<br />
goramde, mxolod imas yveba, rom arsebul realobasTan<br />
Seguebas didxans ver axerxebda. dRes is<br />
moxuc dedasTan erTad goris erT-erT sabavSvo<br />
baRSi cxovrobs da dakarguli Svilis naxvaze ocnebobs...
84 www.qartlosi.org<br />
moulodneli stumari<br />
gadamcemma daiwripina, brZaneba miiRo,<br />
daWrils daxeda,<br />
saswrafod raRac unda moemoqmedebina...<br />
2008 wlis 8 agvisto... cxinvali qarTul jars<br />
hqonda dakavebuli. saRamoxani idga da SedarebiT<br />
simSvides moecva qalaqi. srolis xma kantikuntad<br />
ismoda. cxinvalSi darCenili xalxi sardafebs<br />
afarebda Tavs.<br />
gmirebis quCaze ramdenime qarTveli jariskaci<br />
moZraobda, perimetris gakontroleba hqondaT<br />
nabrZanebi. srolebi gaaqtiurda, Senobebs<br />
Sefarebuli samxedro dajgufebebi winaaRmdegobebs<br />
uwevdnen qarTul jars.<br />
gmirebis quCis 118-e nomerTan mdebare<br />
cxrasarTuliani korpusis meore sarTulis fanjridan<br />
Suaxnis mamakaci iyureboda, jariskacebs<br />
Tvali mohkra da fardas miefara.<br />
_ dainaxe meore sarTulis fanjarasTan viRac<br />
idga da aRar dgas, mgoni brma tyvia moxvda.<br />
_ mogeCvena, albaT, aravin mdgara, Senoba carielia.
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
85<br />
_ mesame sarTulis fardac Seirxa, unda gavigo<br />
ra xdeba, albaT, adgilobrivi macxovreblebi arian<br />
da iqneb marTla daiWra vinme.<br />
erT-erTi sadarbazoSi Sevida. cota xanSi<br />
ukan dabrunda.<br />
_ imedia gadarCeba... moxucia daWrili meore<br />
sarTulze.<br />
_ dro aRar gvaqvs, saswrafod unda wavideT,<br />
brZaneba miviRe, wavediT!..<br />
samxedroebma ukanmouxedavad datoves teritoria,<br />
Tumca, manamde qarTvelma jariskacma adamianuri<br />
vali moixada.<br />
meore sarTulze ramdenime upasuxo kakunis<br />
Semdeg kari Seamtvria da Sevida. oTaxi moaTvaliera.<br />
oTaxSi aravin iyo, mxolod nivTebi eyara<br />
aqeT-iqiT, mitovebul brZolis vels hgavda iquroba,<br />
etyoboda, saswrafod daetovebinaT ojaxis<br />
wevrebs saxli. gamobrunda da samzareuloSi<br />
Seixeda. fanjris qveS moxuci mamakaci egdo gaun-<br />
Zrevlad. Tavidan sisxli mosdioda.<br />
jariskacma pulsi gausinja. guli odnav<br />
feTqavda.<br />
gadamcemma daiwripina, brZaneba miiRo, daWrils<br />
daxeda, saswrafod raRac unda moemoqmedebina...<br />
_ Ахвесменкан, _ amoiluRluRa daWrilma.<br />
_ Ма нерван алцедар дзабан ведзени, _ oriode<br />
Reri osuri moiSvelia.
86 www.qartlosi.org<br />
gaaxsenda, rom amosvlamde mesame sarTulis<br />
fanjaraSi adamianis landi SeniSna, bevri aRar<br />
ufiqria, saswrafod avarda da daakakuna... TiTqos<br />
Cumi nabijebis xmas mohkra yuri, Tumca, arc pasuxi<br />
gaucia vinmes da arc kari gauRiaT, droc aRar<br />
hqonda... arc mas da arc daWrils. is iyo karis Semtvreva<br />
gadawyvita, rom Cxakuni gaisma. kari nela<br />
gaiRo, kars ukan mamakaci idga. SeSinebuli TvalebiT<br />
iyureboda...<br />
_ qarTuli gesmis<br />
mamakacma usityvod dauqnia Tavi.<br />
_ dabla, meore sarTulze, erToTaxianSi, Seni<br />
mezobelia daWrili da saswrafod mixede, _ uTxra<br />
da pasuxs ar dalodebia. egona, erT adamians mainc<br />
SeunarCuna sicocxle <strong>omis</strong> qarcecxlSi da guldamSvidebuli<br />
gahyva TanamebrZolebs.<br />
mas Semdeg, rac jariskacma Senoba datova,<br />
mezobeli meore sarTulze fexakrefiT Cavida.<br />
samzareuloSi micvalebuli ipova, jer isev Tbili<br />
iyo, Caimuxla, cremlebi moadga. suli rom<br />
moiTqva, gaifiqra: maSinve rom gameRo kari da<br />
gamovqceuliyavi, iqneb momeswro kidec cxonebulisTvis...<br />
Tumca, ras warmovidgendi, rom Sua omSi<br />
qarTveli jariskaci osi adamianis daxmarebisTvis<br />
mixmobda...
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
87<br />
jariskacma gadagvarCina<br />
es omi ugunureba iyo.<br />
orive mxares yvelaferi unda<br />
gagvekeTebina, rom es ar dawyebuliyo.<br />
cxinvaleli irina 2008 wlis agvistos <strong>omis</strong><br />
dasrulebidan sami wlis Semdeg ewvia naTesavebs.<br />
`im dReebis gaxsenebac ar minda. rom SeiZlebodes<br />
warsulSi raimes Secvla, swored im koSmarul<br />
dReebs Sevcvlidi,~ _ ambobs irina da<br />
oTxi wlis alanas gulSi ixutebs. gogona maSin<br />
jer kidev ToTo iyo da rodesac mis mSobliur<br />
qalaqs bombavdnen, dedasTan, ufros ZmasTan da<br />
mezoblebTan erTad dangreuli saxlis sardafs<br />
afarebda Tavs. Tumca, alanam mainc ar icis ra<br />
aris omi. amitomac deda <strong>omis</strong> ambebs mxolod mas<br />
Semdeg igonebs, rodesac gogona oTaxs tovebs.<br />
irina ambobs, rom is da misi Svilebi da-<br />
Rupvisgan qarTvelma jariskacebma ixsnes.<br />
`ricxvi aRarc ki maxsovs, vcdilob, is saSineli<br />
periodi amovSalo gonebidan, magram, Turme, omSic<br />
xdeba saswaulebi da adamianebi, romlebic iaraRiT<br />
xelSi sikvdils Tesaven, sikeTesac sCadian.
88 www.qartlosi.org<br />
rodesac Cveni sacxovrebeli korpusi afeTqda,<br />
Tavi sardafs SevafareT. vcxovrobdiT nestSi,<br />
sagangebod mowyobil narebze gveZina. garkveuli<br />
drois manZilze bavSvebisTvis saWmelic ki ar<br />
gvqonda, sxvebze ukeTes dReSi iyvnen Cvilebi,<br />
romelTac dedebi sakuTari rZiT vkvebavdiT.<br />
yovel wamSi sikvdils velodiT. sardafis karsac<br />
ver vketavdiT imis SiSiT, rom viRac movidoda<br />
da Caketil kars aafeTqebda, an dacxrilavda,<br />
amas ki aucileblad Seewireboda vinme SigniT<br />
myofi. vfiqrobdiT, rom Tu sardafs moagnebdnen,<br />
SevevedrebodiT da bavSvebs ar davaxocinebdiT,<br />
tyved CavbardebodiT SvilebTan erTad.<br />
sardafSi mxolod qalebi, bavSvebi da ori<br />
moxuci viyaviT. Cveni kacebi ar ibrZodnen, isini<br />
Cvens samSvidobo gzaze gayvanas cdilobdnen, wavidnen<br />
da, Turme, quCaSi arsebuli umZimesi saomari<br />
viTarebis gamo veRar dabrundnen. Cvilebs<br />
tirilis saSualebas ar vaZlevdiT, rom maTi xmis<br />
kvalze vinmes ar moegno CvenTvis. tirils daiwyebdnen<br />
Tu ara, ZuZus vCridiT pirSi. ufro mozrdilebma<br />
ki icodnen, rom xma ar unda amoeRoT da<br />
naadrevad dabrZenebulebiviT dumdnen. munjebiviT,<br />
cocxlad damarxulebiviT vcxovrobdiT sibneleSi<br />
virTxebTan erTad.<br />
sardafSi ordRiani RamisTevis Semdeg kar-<br />
Tan xmauri Semogvesma. viRacam frTxilad gaaRo<br />
rkinis mZime kari, jer avtomatis lula gamoCnda,
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
89<br />
mere viRac axalgazrda, maRali, samxedroformiani.<br />
_ ar gvesroloT, _ daviCurCule qarTulad.<br />
_ qarTveli xar _ mkiTxa jariskacma.<br />
_ ara, _ ratomRac gavaqnie Tavi da Zlivs<br />
amovTqvi, _ aq mxolod bavSvebi gvyavs.<br />
jariskaci uceb Setrialda, tuCze saCvenebeli<br />
TiTi miido, aSkarad viRac gaafrTxila, rom<br />
Cumad yofiliyo, mere, savaraudod, meTaurs as-<br />
Zaxa _ aq aravin ariso da TviTon CvenTan Semovida.<br />
meorec Semohyva, fanriT daaTvalieres TavSesafari,<br />
bavSvebs daxedes da mkiTxes, saWmeli Tu<br />
gaqvTo. xmas veRar viRebdi. sxvebic SiSisgan da<br />
gaocebisgan damunjdnen. aba, rogoria, movida vi-<br />
Rac, mowinaaRmdegis jariskaci, meTaurs daumala<br />
Cveni arseboba, bavSvebs moefera da axla kidev<br />
imas gvekiTxeba, saWmeli Tu gaqvTo!<br />
gamogitydebiT, megona SiodaT da imitomac<br />
mkiTxes, saWmeli gvqonda Tu ara. konservis qilebze<br />
Sevaxede, es gvaqvs, magram upurod saSineli<br />
saWmelia bavSvebisTvisac ki meTqi.<br />
erTma zurgCanTidan puri amoiRo, meorem<br />
kidev paketSi Calagebuli mSrali saWmeli, jariskacis<br />
ulufa da bavSvebs win daudo. karisken<br />
frTxilad gabrunda da Cumad gagvafrTxila, gareT<br />
ar gaxvideT, ase sjobso.<br />
am ambidan meore dRes movida Cemi qmari. rogorRac<br />
moexerxebina da daxurulZariani satvir-
90 www.qartlosi.org<br />
To avtomobili eSova. yvelani manqanaSi Cagvsves<br />
da vladikavkazis gzas davadeqiT. gzad kidev<br />
sxvebic Semogvematnen. erTi qali yveboda, rom<br />
qarTvelma jariskacebma bavSvebi akvanSi Caxoces,<br />
qalebi gaaupatiures, moxucebs ki Tavebi<br />
daaWres. mzaravda im qalis naambobi, magram erTi<br />
sityvac ar mjeroda. ver moviTmine da vkiTxe, es<br />
yvelaferi Seni TvaliT naxe-meTqi `ara, sxvebi<br />
amboben~, _ mipasuxa. Cems Tanamgzavrebs vuTxari,<br />
rom ar mjeroda am ambebis da movyevi is, rac<br />
sardafSi yofnis dros gadagvxda Tavs. bavSvebma<br />
gaixsenes, rom im kacma puri dagvitova. mere, <strong>sxva</strong><br />
Tanasardafelebic amyvnen da qali, romelic qarTvelebis<br />
sisastikeze yveboda, xmas veRar iRebda.<br />
Tumca, bavSvebze aSkarad moaxdina gavlena<br />
misma naambobma, Cemma vaJma miTxra, _ deda, albaT,<br />
is jariskaci keTili iyo da ase imitom moiqca, sxvebs<br />
ki boroti jariskacebi Sexvdao.<br />
Cems Svils pasuxi erT-erTma gzad Semomatebulma<br />
moxucma qalma gasca. man Tqva, rom qarTvelma<br />
jariksacebma misi da gadaarCines, <strong>omis</strong> dros<br />
qali marto darCenila sofelSi. afeTqebis Sedegad<br />
daWrila da gadaadgileba ar SeeZlo. Turme,<br />
qarTvel jariskacebs moxuci xan xelSi ayvanili<br />
mihyavdaT da xanac zurgze mokidebuli, sanam<br />
savele samedicino punqts ar miadgnen.<br />
mere sxvebmac gaixsenes qarTvelebis sikeTe<br />
da mivxvdiT, rom ar gvZulda erTmaneTi, rogor
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
91<br />
veZebdiT xelmosaWids, rom erTmaneTze cudi<br />
ar gveTqva. es omi ugunureba iyo. orive mxares<br />
yvelaferi unda gagvekeTebina, rom es ar dawyebuliyo.<br />
rogorc Cans, arc erT mxares ar eloda<br />
xalxi, rom saqme aqamde mividoda.~<br />
`gza Tbilisamde umoklesia da is unda aRdges.<br />
Cven siZulvilis ufleba ar gvaqvs. orive<br />
mxarem yvelaferi unda gavakeToT imisTvis, rom<br />
mSvidoba aRdges da Cveni Svilebi borotebas<br />
gadaurCnen,~ _ ambobs irina.
92 www.qartlosi.org<br />
gansacdelTan Seurigebeli<br />
sjera, rom dadgeba nanatri,<br />
mSvidobiani dro.<br />
adamianTa erTi kategoria, nebismieri<br />
gansacdelis miuxedavad, arasodes tovebs mSobliur<br />
miwas. isini arsad garbian. <strong>omis</strong> qarcecxl-<br />
Sic sakuTar saxlSi rCebian da mtris garemocvaSi<br />
agrZeleben cxovrebas Cveuli wesiT, aravis upirispirdebian<br />
iaraRiT, maTi iaraRi simSvide da<br />
moTminebaa, romliTac nebismier mowinaaRmdeges<br />
aoceben.<br />
aseTi adamiani dResac cxovrobs cxinvalSi.<br />
mixos `moxevecs~ eZaxian. is cxinvalSi daibada da<br />
gaizarda. aqve miabara miwas mSoblebi da maSin<br />
mixvda, rom am qalaqs samudamod miejaWva.<br />
umZimesi periodi daudga gasuli saukunis<br />
90-iani wlebis dasawyisSi, rodesac qveyana airia<br />
da omi daiwyo. mixo mxolod imaze fiqrobda, rom<br />
verasodes SeZlebda ukanmouxedavad wasuliyo cxinvalidan.<br />
`aq davrCebi~, _ ganucxada mezoblebs,<br />
megobrebs da asec moiqca. maSin, rodesac cxinvali<br />
qarTvelebisgan srulad daicala, mixo da
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
93<br />
misi da _ mxolod ori qarTveli aRmoCnda mtrul<br />
garemoSi. iyo dro, rodesac fizikuri ganadgurebiTac<br />
ki emuqrebodnen. Tumca, maTma simSvidem da<br />
gansacdelTan Seupovrobam, qarTvelebis mimarT<br />
yvelaze radikalurad ganwyobilTa TanagrZnobac<br />
ki gamoiwvia. Tanaqalaqelebi mixos pativs scemdnen,<br />
mxarSi edgnen da rogorc SeeZloT, exmarebodnen.<br />
uamravi usiamovneba gadaitana, magram<br />
veraferma gatexa. ukeTesi dro dadgeba da Cven<br />
isev Zveleburad erTad vicxovrebTo, _ fiqrobda<br />
mixo.<br />
yovel zafxuls das TbilisSi agzavnida samkurnalod<br />
da dasasveneblad, TviTon ki cxinvalidan<br />
arsad gadioda. amasobaSi dro gavida, <strong>omis</strong><br />
Wrilobebi moSuSda. mdgomareoba ufro stabiluri<br />
da mixosTvis cxovrebac ufro sasiamovno<br />
gaxda.<br />
2008 wlis zafxuls mixos invalidi da meri<br />
kvlav TbilisSi unda gaecilebina. samwuxarod,<br />
omi daiwyo da ZmasTan erTad tyviebis wvimaSi aRmoCnda.<br />
tabolovis, yofili jafariZis quCaze, mravalsarTuliani<br />
saxli, sadac da-Zmam mTeli cxovreba<br />
gaatara, afeTqebis Sedegad TiTqmis Camoingra.<br />
xalxi sardafebSi daimala. yvelam mixo da meri<br />
moikiTxa. mixo marto cdilobda dis gadarCenas.<br />
Tumca, male mezoblebi miexmarnen da invalidi<br />
etlianad Caiyvanes sardafSi.
94 www.qartlosi.org<br />
sardafs Tavs mxolod mSvidobiani mosaxleoba<br />
ar afarebda da amitomac dangreuli saxli xSirad<br />
xdeboda sagangebo dartymebis samizne. sardafSi<br />
SeyuJulebi orjer saswaulebrivad gadaurCnen<br />
sikvdils. sardafSi sunTqva Wirda, yvela moTqvamda<br />
<strong>omis</strong> gamo, mixo dumda. amis Semdeg, albaT, veRar<br />
gavCerdebiT am qalaqSi, _ tiroda meri. mezoblebi<br />
ki amSvidebdnen, ratomac ara, Tqven xom sruliad<br />
udanaSauloni xarT, vin ra unda giTxraTo! mixo<br />
mezoblebs eTanxmeboda, diax, arsad wasvlas ar<br />
vapireb. cxinvaleli var, aq davibade da aqve unda<br />
davimarxoo.<br />
rodesac saomari dapirispireba Sewyda, mixo<br />
mixvda, rom dangreul qalaqSi dis movla gauWirdeboda,<br />
raRac unda eRona. organizacia `wiTel<br />
jvars~ sTxova daxmareba. meri TbilisSi gauSva,<br />
TviTon ki danacrul qalqSi darCa da sxvebis msgavsad<br />
quCebis wmenda daiwyo.<br />
mixos cxovreba mZimea, ar esmis, ratom omoben<br />
adamianebi, ratom ar SeiZleba mSvidad da problemebis<br />
gareSe moagvaron gaurkveveli sakiTxebi.<br />
mas met<strong>saxe</strong>lad `kaci mSvidobac~ ki Searqves,<br />
radgan aravis axsovs vinmesTan dapirispirebuli<br />
mixo. da sjera, rom dadgeba nanatri, mSvidobiani<br />
dro, rodesac kvlav erTad, mravalsarTuliani<br />
saxlis WerqveS icxovreben qarTvelebi da osebi...
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
95<br />
sufrasTan<br />
Segvewios erTi RmerTi da<br />
wminda `Уастырджи~!<br />
erT cxel zafxulSi megobrebTan erTad saxl-<br />
Si vijeqi. garSemo omi, brZolebi, srola iyo. sangarSi<br />
morigeobisgan dasveneba mWirdeboda da im<br />
dRes arsad gasvlas ar vapirebdi. dedam saWmeli<br />
mogvimzada. mezoblebs davuZaxe da sufrasTan<br />
saqeifod davsxediT _ im mwir saWmels, romelic<br />
gagvaCnda, saerTod Tu SeiZleba sufra ewodos.<br />
ramdenime xanSi mezobeli – soslan koCievi gvewvia<br />
da Tan ucnobi biWi moiyola.<br />
bunebrivia, sufrasTan moviwvieT. dasxdnen.<br />
ucxos etyoboda, rom adgilobrivi ar iyo, osuri<br />
ar icoda, xolo rusulad kavkasiuri aqcentis gareSe<br />
saubrobda.<br />
_ Segvewios erTi RmerTi da wminda `Уастырджи~!<br />
_ pirveli Wiqa avwie.<br />
_ Оммен уæт! (amin!) _ warmoTqva yvelam.<br />
_ amin! _ Tqva stumarma rusulad da Wiqa bolomde<br />
dacala.<br />
_ kargi Rvino gaqvs, _ Tqva alanma mezobeli
96 www.qartlosi.org<br />
quCidan.<br />
_ ho, TviTon gavakeTeT sufTa guliT CvenTvis,<br />
amitomaa kargi, _ vupasuxe.<br />
_ ho, Seni xeli da sufTa guli igrZnoba, _ ganagrZo<br />
Cemi xumroba.<br />
_ yvela wminda Segvewios! _ avwie meore sadRegrZelo.<br />
_ Оммен уæт! _ aitaca yvelam, maT Soris stumarmac...<br />
mokle sadRegrZeloebis warmoTqmas vcdilobdi,<br />
rom isedac gadaRlili stumrebi ar Semewuxebina.<br />
sul usadRegrZelodac ar gamodioda, mainc<br />
dasvenebis dRe iyo da qeifi gvindoda.<br />
davTveriT, Tumca, cota davlieT, <strong>omis</strong> dros<br />
yvelafris ekonomiaa saWiro. moulodnelad stumari<br />
momiaxlovda da mkiTxa:<br />
_ rogor mivaRwio sakontrolo punqts<br />
gaognebulma Sevxede mezobels, romelmac igi<br />
moiyvana:<br />
_ es vin aris<br />
_ ar vici! _ mxrebi aiCeCa man, _ `8 ivnisis~ quCaze<br />
Semxvda, gzaze idga da manqanis gaCerebas cdilobda,<br />
sadRac midioda. roca aq movediT, vuTxari,<br />
rom cota wavixemsoT-meTqi da winaaRmdegoba<br />
ar gauwevia.<br />
stumars mivubrundi:<br />
_ ra ginda sakontrolo punqtTan, iq xom qarTvelebi<br />
dganan
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
97<br />
_ me... qarTveli var da... iq unda mivide...<br />
gaocebulma soslans gadavxede. ar vicodiT<br />
ra gveqna, veRar avayenebdiT sufridan da ver gavidodiT.<br />
ase vijeqiT ramdenime wuTi da gamosavals<br />
veZebdiT. RmerTma nu qnas, rom sufris wevrebma<br />
icnon, ueWveli moklaven, CemTvis ar SeiZleba<br />
– maspinZeli var, is _ stumari, soslansac ar Seu-<br />
Zlia, man moiyvana, _ gulSi vfiqrobdi.<br />
_ daasxi, axali sadRegrZelo vTqvaT, _ uTxra<br />
romeliRacam gverdiT mjdoms.<br />
qeifi gagrZelda da Cveni uxerxuli dumili<br />
Sewyda. qarTveli dajda da aRaraferi uTqvams,<br />
mixvda, rom gamousworebeli ram SeiZleboda momxdariyo.<br />
dabnelda Tu ara, Zlieri srolebi ganaxlda.<br />
Wurvebi saxlis siaxloves cvioda.<br />
am dros Cveni stumari adga da gineba daiwyo, _<br />
oms wyevlida qarTulad. amis Semdeg misi erovnebis<br />
malvas azri aRar hqonda. yvela gaognebuli Sehyurebda.<br />
rogorc Cans, sufris wevrebma ifiqres,<br />
rom adgilobrivi qarTveli iyo.<br />
soslanma ezodan damiZaxa, gavedi. dRemde ar<br />
vici, rogor aRmoCnda igi stumarTan erTad ezo-<br />
Si. saswrafod CavsviT manqanaSi da sakontrolo<br />
punqtisken wavediT. mivuaxlovdiT punqts ise,<br />
rom ar vCandiT da stumari CamovsviT. wamebSi<br />
gamovbrundiT ukan, magram guli moRalateebiviT<br />
gvifarTxalebda...
98 www.qartlosi.org<br />
Tanaklaselebi<br />
kvlav sadme Tu gadaveyareT erTmaneTs,<br />
Zmurad gadavexvevi.<br />
sofeli gujabauri niqozsa da cxinvals Soris<br />
mdebareobs da, faqtiurad, cxinvalis gareubania.<br />
adre qarTuli sofeli iyo, magram 90-iani wlebis<br />
<strong>omis</strong> Semdeg iq mxolod osuri mosaxleoba darCa.<br />
maisuraZeebis ojaxi erT-erT gamonaklisTagans<br />
warmoadgens. oTxi Zmidan ors colad osi qalebi<br />
hyavT, ramac maTi darCena ganapiroba.<br />
erT-erTi Zmis Svilebi saswavleblad niqozis<br />
skolaSi dadiodnen. vaxtang maisuraZe niqozel<br />
Tanaklaselebs daumegobrda da xandaxan maTTan<br />
saxlSic rCeboda. dima mWedliZe misi erT-erTi<br />
uaxloesi niqozeli megobari iyo.<br />
2008 wlis maisi idga. vaxtangis me-16 dabadebis<br />
dRis aRsaniSnavad emzadebodnen niqozeli Tanaklaselebi.<br />
gadawyvites, motocikliT gujabaurSi<br />
gadasuliyvnen misi ojaxidan pur-marilis wamosaRebad.<br />
dima mWedliZe: „vmegobrobdi ara mxolod<br />
vaxtangTan, aramed mis os biZaSvilebTanac. kargi
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
99<br />
urTierToba gvqonda erTmaneTTan da saerTod<br />
ar arsebobda Cvens Soris barieri. osuri ar vici<br />
– maTTan mxolod qarTulad vkontaqtobdi. zogadad,<br />
mosaxleobis didma nawilma icis qarTuli,<br />
wlebis ganmavlobaSi keTilmezoblurma urTier-<br />
Tobam ganapiroba, rom dRemde ician qarTuli da<br />
ara marto ufrosma Taobam~.<br />
naSuadRevi ukve gadasuli iyo. meaTe klasis<br />
moswavleebma vaxtangma da dimam, maTive Tanaklasels,<br />
aCikos miakiTxes saxlSi, romelsac motocikli<br />
hyavda da gujabaurisken gauyvnen gzas. didi<br />
gza ar hqondaT gasavleli, maisuraZeebi soflis<br />
dasawyisSi cxovrobdnen. diasaxlisis momzadebuli<br />
pur-marili unda waeRoT niqozSi da iq aReniSnaT<br />
megobris iubile, radgan gujabaurSi vaxtangis<br />
Tanaklaselebis gadayvana safrTxed CaTvales.<br />
megobrebi soflis SesasvlelSi, osur saguSagoze<br />
gaaCeres. motociklis mZRoli sabuTebisTvis<br />
ukan gamouSves, dimas uTxres, Sen<br />
calke dagelaparakebiTo da manqanaSi Cajdoma<br />
mosTxoves.<br />
dima mWedliZe: „imedi gvqonda, rom <strong>sxva</strong> SemTxvevebis<br />
msgavsad, axlac uproblemod gavivlidiT,<br />
Tumca, ase ar moxda. TiTqos sisxli gameyina<br />
ZarRvebSi, rodesac osma samxedroebma gagvaCeres.<br />
maSinve warmovidgine rogori SeiZleboda yofiliyo<br />
cxinvalis cixe. vaxo gamomesarCla da<br />
samxedroebs osuradac gamoelaparaka, maT ram-
100 www.qartlosi.org<br />
denjerme Semoscxes, sufTad ratom ar laparakob<br />
osurad da sityvebs ratom amaxinjebo~.<br />
vaxtangis daxmarebis mcdeloba misi cemiT dam-<br />
Tavrda. am dros biWebs iqve mcxovrebi osi moxuci<br />
gamoesarCla. samxedroebisTvis uTqvams, Tu meore<br />
biWi gauSviT, aman raRa daaSavao. moxucs uxeSad<br />
upasuxes da kvlav Seecadnen dimas manqanaSi Casmas.<br />
dimas vaxtangic miexmara da xelCarTuli brZola<br />
gaimarTa.<br />
cota xanSi `nivis~ markis manqana gamoCnda da<br />
samxedroformiani axalgazrda biWi gadmovida.<br />
qarTulad ikiTxa, aq ra xdebao.<br />
axalmosulma saguSagos TanamSromlebs uyvira,<br />
rom biWebis umizezod dakavebis ufleba ar<br />
hqondaT. rogorc Cans, is wodebiT maTze maRla<br />
idga.<br />
dima mWedliZe: „bolos is biWi rom ar gamoCeniliyo,<br />
ar vici ra moxdeboda. albaT, tyves statusiT<br />
amovyofdi Tavs cxinvalis cixeSi. maTi<br />
ufrosi rom gamoCnda, megona mxars maT dauWerda,<br />
magram piriqiT moxda. madlierebis grZnoba imis<br />
gamo, rom saxlSi uvnebeli davbrundi, dRemde<br />
maqvs im adamianis mimarT da, albaT, kvlav sadme<br />
Tu gadaveyareT erTmaneTs, Zmurad gadavexvevi~.
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
101<br />
babo<br />
ara babo, ar varT qarTvelebi,<br />
magram nu geSinia, mogxedavT...<br />
2008 wlis agvistos cxeli dReebi idga da<br />
liaxvis xeoba adgilobrivi macxovreblebisgan<br />
TiTqmis dacliliyo. zogma pirvelive srolebisas,<br />
zogmac <strong>omis</strong> dawyebidan meore, mesame dRes<br />
datova mSobliuri kera da qveynis dedaqalaqs Tu<br />
<strong>sxva</strong>da<strong>sxva</strong> regions Seafara Tavi.<br />
sofel kexvSi moxuci qalbatoni sikvdils<br />
ebrZoda. gulis infarqtgadatanili mezoblebs<br />
ar gahyva: `raRa dros Cemi Tavis Svelaa, sikvdilis<br />
karze var isedac. arc TbilisSi mcxovrebi<br />
Svilis ismina, `mainc vkvdebi da Cems loginSi unda<br />
movkvde~, _ ambobda da imedi hqonda, rom male dam-<br />
Tavrdeboda yvelaferi, rogorc 2004 wels, Tumca,<br />
ise ar moxda, rogorc varaudobda...<br />
datovebuli sasmeli da sakvebi gauTavda, aRarc<br />
wamlebi aqvs, arada ar SeiZleba _ cota xnis<br />
win gulis infarqti gadaitana. mobiluri daujda,<br />
erTaderTi, rac moifiqra, mSvelelisTvis daZaxeba<br />
iyo, sul erTi iyo vin gaigebda _ mteri Tu
102 www.qartlosi.org<br />
moyvare, <strong>sxva</strong> gza ar darCenoda.<br />
dacarielebul sofelSi sami SeiaraRebuli<br />
osi samxedro mxned miabijebda. jer erTma Sewyvita<br />
saubari da mere danarCeni oric gaaCuma.<br />
ganwiruli `miSveleT~ mkafiod ismoda. fexs auCqares<br />
da patara, erTsarTulian saxls miadgnen.<br />
mwoliare, 80 wels mitanebuli, <strong>saxe</strong>danaoWebuli,<br />
gamxdari moxuci qali daxvdaT.<br />
_ marto aq rogor dagtoves, babo – qarTulad<br />
hkiTxa erT-erTma.<br />
_ qarTvelebi xarT Svilebo Tqven gaixareT,<br />
rogorc me gamaxareT axla, _ miugo moxucma.<br />
_ ara babo, ar varT qarTvelebi, magram nu ge-<br />
Sinia, mogxedavT...<br />
moxuci cxinvalis saavadmyofoSi gadaiyvanes,<br />
sadac erTi kvira dahyo da organizacia `wiTeli<br />
jvris~ daxmarebiT, tyveebis gacvlisas qarTul mxares<br />
gadaiyvanes. amJamad TbilisSi, SvilTan cxovrobs.<br />
ambobs, rom maSin Seicvala misi warmodgena<br />
os xalxze: `omamde xSirad vwyevlidi osebs, Cemi<br />
xnisa ar moiyareT, dagvasveneT-meTqi, arada, amxela<br />
yuradReba aravisgan migrZnia. sakuTari Svili<br />
ar momivlida ise, rogorc cxinvalSi momiares~...
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
103<br />
ra moxdeba,<br />
rom yvelaferi daviviwyoT<br />
erTmaneTisken saval gzaze imxela<br />
ufskruli gaCnda, rom<br />
ufrosi Zmis dasatireblad ver Cavedi.<br />
osebis erT-erTi sayvareli dResaswaulia<br />
`Zvabronoba~, romelsac aucileblad zeimoben<br />
osebi. saqarTvelos mkvidri osebic mudmivad<br />
aRniSnaven am dResaswauls, Tanac marto ki ara, qarTvelebTan<br />
erTad. sabWoTa epoqaSic ki, rodesac<br />
xalxs eklesiebSi locva da ritualis Catareba<br />
ekrZalebodaT, arceveli qarTvelebi da osebi er-<br />
Tad did mTaze adiodnen da saerTo salocavSi<br />
RmerTs samSoblos da erTmaneTis kargad yofnas<br />
sTxovdnen. yvela ojaxs gansakuTrebuli stumrianoba<br />
hqonda im dRes, cxveboda osuri xaWapuri _<br />
xabizgina, ludi ixarSeboda, saklavi ikvleboda,<br />
uzarmazari sufra iSleboda da, qarTul-osuri<br />
cekvebis TanxlebiT, saocari lxini imarTeboda.<br />
warmoSobiT arceveli donarasTvis is dro<br />
warsuls Cabarda. kavSiri 1991 wlidan gawyda,<br />
rodesac, rogorc TviTon ambobs, `qveyana daiqca~,
104 www.qartlosi.org<br />
radgan erTad gazrdilma qarTvelma da osma xeli<br />
erTmaneTis sisxlSi gaisvara.<br />
`mas Semdeg CemTvis cxovreba tkivilad iqca.<br />
gawyda kavSiri Cems ZmebTan da naTesavebTan, romlebic<br />
<strong>omis</strong> da daZabulobis gamo sacxovreblad<br />
vladikavkazSi gadavidnen. erTmaneTisken saval<br />
gzaze imxela ufskruli gaCnda, rom ufrosi Zmis<br />
dasatireblad ver Cavedi.<br />
ocdaTxuTmeti welia axalcixeSi vcxovrob<br />
da Zveli, bednieri dro menatreba. ra gvqonda gasayofi<br />
arasdros migrZnia qarTvelebisgan, rom<br />
osi var. rodesac piradi tragedia damatyda Tavs,<br />
swored qarTvelebis Tanadgomam gadamatanina<br />
udidesi tkivili. Cemi fati avtokatastrofis<br />
dros wyalSi gadavarda. cxra dRe veZebdiT,<br />
mecxre dRes gamoriya wyalma. sabralos mcirewlovani<br />
vaJi darCa, romelsac mama zrdis. Svili<br />
ise mivabare miwas, rom Cemma Zmebma araferi icodnen,<br />
Zalian gvian gaiges. im umZimes dReebSi ki qarTvelebi<br />
medgnen gverdiT. xom SeuZlebelia amis<br />
daunaxaoba, daviwyeba! Soreul warsulSic vecade<br />
momeZiebina is raRac, rac erTmaneTis mimarT<br />
mtrulad gangvawyobda Cven da qarTvelebs _ ver<br />
moviZie.<br />
sofel arcevSi samasamde ojaxi cxovrobda,<br />
ZiriTadad, osuri, an Sereuli. amitomac sofels<br />
erTi didi skola hqonda, sadac erTad vswavlobdiT<br />
osi da qarTveli bavSvebi. Cven erTmaneTi gvi-
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
105<br />
yvarda, mere ra moxda, ar vici. vici mxolod is,<br />
rom cxovreba jojoxeTad miqcia am gamogonilma<br />
konfliqtma.<br />
sruliad gawyda kavSiri Cems ojaxTan. isic ki<br />
ar vici, Cemi Zma riT daiRupa, an sad daasaflaves,<br />
rom mis saflavs mainc movefero. dedaCemis Se<strong>saxe</strong>bac<br />
mxolod is Sevityve, rom <strong>omis</strong> dros dabrmavda<br />
da maleve gardaicvala. am ambavsac mimalavdnen<br />
didxans debi, deda cocxali megona. roca qveyana<br />
airia, Cemebi cxinvalSi cxovrobdnen. qalaqTan kavSiri<br />
gawyvetili iyo da aravin SemiSvebda dedis<br />
dakrZalvaze. Turme, amitomac mimalavdnen misi<br />
sikvdilis ambavs... sakuTari ZmisSvilebis asavaldasavalic<br />
ki didxns ar vicodi.<br />
axlaxans Cemma Svilebma `socialuri qselebiT~<br />
moZebnes biZaSvilebi. TiTqmis Cems yvela<br />
mogvares misweres, rom biZaSvilebs eZebdnen.<br />
uyvebodnen Cemi ojaxis tragedias da iTxovdnen,<br />
iqneb Cvenebis moZiebaSi dagvexmaroTo. didi zeimi<br />
gvqonda, rodesac SevityveT, rom Cems erT-erT<br />
ZmisSvils qarTveli gogona SeurTavs colad. es<br />
xom gamarjvebaa omze, borotebaze da siZulvilze!<br />
gamexarda, rodesac Cemma vaJma miTxra, deda,<br />
Seni ZmisSvilis coli qarTvelia da xSirad is<br />
melaparakebao. RmerTs vTxov, manZili, romelic<br />
Cems axlo naTesavebTan maSorebs, male usaSvelod<br />
dapataravdes~, _ donaras mogonebebi sevdiania,<br />
misi ocnebac _ sevdiani, Tumca, raRa ocneba,
106 www.qartlosi.org<br />
donara mudmivad gamosavlis ZiebaSia, rogor<br />
unda Serigdnen osi da qarTveli xalxi.<br />
`ra moxdeba, rom mtyuan-marTali aRar veZioT,<br />
ra moxdeba, rom yvelaferi daviviwyoT nuTu<br />
vinmes sjera, rom Tu TviTon ar movindomeT, <strong>sxva</strong><br />
Segvarigebs <strong>sxva</strong> ufro gazrdis manZils Cvens<br />
Soris da ise davSordebiT erTmaneTs, rogorc<br />
ca da miwa. ar mesmis, ra gvaqvs erT lamaz ojaSi<br />
gasayofi Tu, winaT SegveZlo wynarad erTmaneTis<br />
gverdiT cxovreba, dResac xom SegviZlia igive~ _<br />
kiTxulobs donara.<br />
arcevSi osebi isev aRniSnaven dReobas, isev<br />
adian maRal mTaze _ salocavSi da rodesac Rmer-<br />
TTan marto rCebian, sakuTar Tavs ekiTxebian _ xom<br />
SeiZleba isev erTad vilocoT Cven da qarTvelebma<br />
jer ver umxelen osebi saerTo fiqrebs erTmaneTs,<br />
arada, guli rom gaxsnan, ra daudgeba win,<br />
dauZaxeben Zvel megobrebs, naTesavebs da erTmaneTs<br />
Soris manZili Semcirdeba.
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
107<br />
maRaziis rigSi<br />
ndobis aRdgeniTa da urTierTobebiT<br />
unda mogvardes yvelaferi...<br />
madina jioeva goris raionis sofel niqozSi<br />
cxovrobs. osi qalbatoni ocdaxuTi welia qar-<br />
Tuli ojaxis rZalia. agvistos omamde mezobel<br />
qalebTan erTad Sedioda cxinvalSi soflis meurneobisa<br />
da rZis produqtebis gasayidad. qarTveli<br />
mezoblebisTvis madina imedi iyo cxinvalSi moZraobisas,<br />
nebismieri problemis dros mudam maT<br />
gverdiT idga.<br />
`urTierTobebis daregulirebisTvis mimosvlis<br />
aRdgenaa saWiro. cxinvalidan var, iq cxovrobs<br />
dedaCemi, Cemi ojaxi. agvistos omamde mimosvla,<br />
yvela saxis urTierTobebi iyo, cxinvalSi<br />
savaWrod davdiodiT, axloblebs vxvdebodiT, saavadmyofoSi<br />
vmkurnalobdiT da a.S... izolaciiT<br />
mSvidoba ver damyardeba, isev ndobis aRdgeniTa<br />
da urTierTobebiT unda mogvardes yvelaferi...~<br />
90-iani wlebia, omi axali damTavrebuli da<br />
qveyana daulagebelia. im dros sakvebi porduqtebi<br />
cxinvalSi ufro iafi iyo, ruseTidan Sedioda.
108 www.qartlosi.org<br />
niqozeli qalebi produqtis SesaZenad cxinvalSi<br />
wavidnen da osi rZali madina waiyvanes. qalebi<br />
xmas ar iReben, eSiniaT qarTulis gagonebaze problemebi<br />
ar SeeqmnaT.<br />
Cadgnen maRaziis rigSi da xmas ar iReben. maT<br />
arc rusuli ician da arc _ osuri. os rZalze<br />
arian damokidebulni. rusul enaze dawerili<br />
sayidlebis siac mas aqvs. erT-erTi niqozeli qalbatoni<br />
mitrialda da gverdiT mdgom mezobels<br />
gadauCurCula, neta vinmem ar gvicnoso. iqve osi<br />
qalbatoni idga, uceb Semobrunda da maT qarTulad<br />
gamoelaparaka.<br />
`mivida niqozel qalbatonTan, mxrebSi mohkida<br />
xeli da qarTulad xmis amoReba sTxova. ambobda,<br />
ramdeni xania qarTuli ar gamigia da rogor<br />
mixaria axla Tqveni naxva da mosmenao. saTiTaod<br />
Camouara da gadakocna qalebi.~<br />
maRaziaSi myofni niqozel qalebTan mogrovdnen.<br />
Tbilad, monatrebiTa da mokiTxvebiT Sexvdnen.<br />
madina jioevas enatreba is dro da imeds ar<br />
kargavs, rom qarTveli da osi xalxi erTmaneTTan<br />
misasvlel gzas isev monaxavs...
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
109<br />
vin upasuxebs kiTxvas<br />
mowodebis simaRleze aRmoCnda ara mxolod<br />
rogorc eqimi, aramed rogorc adamiani.<br />
kosta _ maRali, Zal-RoniT aRsavse, janmrTeli<br />
ocdasami wlis ymawvili stalinis quCas miuyveboda<br />
Rameul cxinvalSi da sayvarel melodias<br />
RiRinebda. esesaa gaacila saxlSi sayvareli<br />
gogona da veraferi SeaCerebda mis axalgazrda<br />
gulis romantiul aRmafrenas, romelic siyvarulis<br />
eleqsiriT iyo savse. mere ra, rom quCa<br />
gaunaTebelia Rameul cxinvalSi, wivis sakontrolo<br />
punqtidan mofrenili tyviebi. mas uyvars<br />
da is uyvarT, <strong>sxva</strong> danarCeni ki mogvardeba.<br />
muxruWebis RrWiali, dartyma... mere kostas<br />
araferi axsovs.<br />
sergei _ kostas mama winaaRmdegobebSi vardeboda,<br />
mis Tvalwin Svili sicocxles emSvidobeboda.<br />
profesiiT eqims, esmoda, rom Svilis<br />
vladikavkazSi miyvana ver moxerxdeboda, romc<br />
moexerxebina, iq ver uSvelidnen _ kostas seriozuli<br />
Tavis travma hqonda. saWiro aRWurviloba<br />
moskovSia, Tumca, iq veranairad ver
110 www.qartlosi.org<br />
Cavlen, dro cotaa, sul ramdenime saaTi. iyo<br />
kidev Svilis TbilisSi Cayvanis varianti da mas<br />
SesTavazes kidec es. sergei samxreT oseTis Tavdacvis<br />
saministros samxedro eqimad muSaobda.<br />
misi sami Zma, uaxloesi megobrebi da naTesavebi,<br />
iaraRiT ebrZodnen mters, romlis mmarTvelobac<br />
TbilisSi imyofeboda da Svilis mand gagzavna!.<br />
rTuli dilemis winaSe idga, Tumca, mis gulSi<br />
profesionalma eqimma gaimarjva da mixvda, rom<br />
mis Svils mxolod TbilisSi hqonda gadarCenis<br />
Sansi.<br />
avadmyofi TbilisSi saswrafom waiyvana,<br />
mas mxolod moxuci bebia gahyva. kavkasiaSi jer<br />
kidev cocxalia <strong>saxe</strong>lovani tradiciebi da yvela<br />
fiqrobda, rom moxuc qals, romelic mZimed<br />
daWril SviliSvils acilebda, safrTxe ar<br />
emuqreboda. oriode saaTSi kosta saoperacio<br />
magidaze iwva da nugzarisTvis _ eqimisTvis, profesionalizmisa<br />
da Rirsebis saqme iyo daWrilis<br />
movla, imis miuxedavad, rom is mowinaaRmdege<br />
mxares ibrZoda. mxolod erTi Tvis Semdeg icno<br />
avadmyofma garSemomyofni. naxevari wlis Semdeg<br />
is transportabeluri gaxda da aRar saWiroebda<br />
stacionarul mkurnalobas. nugzari mowodebis<br />
simaRleze aRmoCnda ara mxolod rogorc eqimi,<br />
aramed rogorc adamiani. kostas naTesavebis<br />
pirveli moTxovnisTanave igi cxinvalSi gaamgzavres,<br />
sadac sabolood gamojanmrTelda.
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
111<br />
mas Semdeg wlebi gavida, iyo 2004 weli, iyo<br />
cecxlovani 2008. kosta, mamamisi da sami biZa,<br />
yvela narCevi vaJkaci, qalaqs mtrisgan icavda.<br />
nugzaris Svili specdaniSnulebis batalionis<br />
SemadgenlobaSi ibrZoda. mas SeiZleboda moxvedroda<br />
tyvia biWisgan, romelsac mamamisma aCuqa<br />
sicocxle, an TviTon SeeZlo am biWis mokvla.<br />
raze fiqrobda nugzari im saaTebSi, ar viciT.<br />
maS, vin upasuxebs kiTxvas _ visi brZanebebi<br />
unda Sesruldes..
112 www.qartlosi.org<br />
batiki<br />
omi omma Secvala, tkivils tkivili daemata,<br />
magram bzaris amovseba SesaZlebelia,<br />
sanam sikeTis xsovna cocxlobs...<br />
cxinvalSi mZime xana daiwyo. SuaRamisas qalaqSi<br />
uCveulo xmauri atyda. uecrad gamoRviZebul<br />
cxinvalelebs Tavi saSinel sizmarSi egonaT.<br />
quCebSi miliciis javSanteqnika dadioda, yefdnen<br />
Zalovani samsaxurebis sagangebod gawvrTnili<br />
nagazebi. gzajvaredinebze sagangebod SeiaraRebuli<br />
miliciis gaZlierebuli danayofebi<br />
idga.<br />
Sobis Rame Tendeboda. xalxs ki simSividis da<br />
sazeimo ganwyobis nacvlad SiSi daeufla. wina<br />
dRiT sabWoTa generali maliuSkini cxinvalelebs<br />
wesrigsa da usafrTxoebas dahpirda, magram ambobdnen,<br />
sagangebo situaciaze saswrafod gadasvlis<br />
brZaneba miiRoo.<br />
xalxi grZnobda, rom cxovreba Cveul tempSi<br />
veRar gagrZeldeboda. asec moxda. qalaqSi daZabuloba<br />
matulobda, romelic male SeiaraRebul<br />
dapirispirebasa da srolebSi gadaizarda.
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
113<br />
centralur banks, fostasa da mmarTveli struqturebis<br />
Senobebs Camosuli milicia akontrolebda,<br />
xolo qalaqis danarCen nawils _ SeiaraRebuli<br />
ajanyebulebi.<br />
batiki maSin ocdaSvidi wlis iyo. sportuli<br />
aRnagobis, Ronier, axalgazrda kacs sulac ar er-<br />
Coda Zala saomrad. SeiaraRebuli dapirispirebis<br />
survili ar hqonda da miuxedavad qalaqSi arsebuli<br />
daZabulobisa, cxovrebas Zveleburad agrZelebda.<br />
kvlav gvianobamde rCeboda megobrebTan. 6 ianvris<br />
RamiTac gvian dabrunda Sin.<br />
megobarma stasma batiki gamTeniisas gaaRviZa:<br />
„gaiRviZe, Zilisguda, qalaqs gvarTmeven!~ Zlivs<br />
gamovida Zil-buranidan. wamodgoma ezareboda,<br />
magram stasis <strong>saxe</strong>s rom Sexeda, mixvda, rom seriozulad<br />
iyo saqme.<br />
megobrebi TiTqmis yoveli kvartlis gavlisas<br />
gaCxrikes milicielebma. biWebs daJinebiT urCevdnen<br />
Sin dabrunebas, Tumca, amaod. stasi da batikic<br />
SeiaraRdnen da ajanyebulebs SeuerTdnen.<br />
cxinvalSi ulamazesia oqtombris quCa, bulvaris<br />
principiT mowyobili, SuaSi morTulia or<br />
rigad darguli himalais fiWviT da buCqebiT. batiki<br />
dabadebidan aq cxovrobda da axsovda cicqna<br />
nergebi rogor iqcnen bumberaz xeebad. biWi da<br />
xeebi erTad daizardnen.<br />
SeiaraRebuli batiki Tavis quCaze Cafiqrebuli<br />
idga. Tvali erTi saxlidan meoreze gaur-
114 www.qartlosi.org<br />
boda da drodadro <strong>saxe</strong> ecvleboda. misi saxlidan<br />
CrdiloeTiT, ori saxlis Semdeg cxovrobda<br />
Tanaklaseli nanuli, samxreTiT, sami saxlis Semdeg<br />
Zmebis _ ramazis da gias saxli idga. kuTxeSi,<br />
baraTaSvilis quCaze misi ufrosi megobari jemali<br />
cxovrobda...<br />
zogierTi milicieli da xelisuflebisgan<br />
ukontrolod myofi, gaTamamebuli „arakacebi~<br />
Zarcvas ar Takilobdnen. noembris quCa ajanyebulebis<br />
kontrolis qveS aRmoCnda. avtomatiT SeiaraRebulma<br />
batikma mezoblebi gaafrTxila, Cven<br />
bavSvobis megobrebi varT, Tu vinme daupatiJebeli<br />
stumari gewvevaT, damiZaxeT, Tqvens Tavs ar<br />
davaCagvrinebo.<br />
batikis megobrebs maleve ewviaT gansacdeli.<br />
ori dRis Semdeg masTan jemalis aRelvebuli<br />
deda mivida, evedreboda, Cqara, gviSvele, movidnen,<br />
gvemuqrebian da `volga~ mihyavTo.<br />
batikma avtomati aiRo da erT wuTSi jemal-<br />
Tan gaCnda. avtofarexis kari Ria iyo, wverebiani<br />
kaci manqanis daqoqvas cdilobda. jemalic iq iyo<br />
da or <strong>sxva</strong>s edaveboda. uxsnida, rom isic cxinvalelia<br />
da araviTari kavSiri ara aqvs miliciis moqmedebebTan.<br />
mas aravin usmenda.<br />
_ ra gindaT misgan _ mkacrad hkiTxa wverebianebs<br />
batikma.<br />
_ Cven qalaqs vicavT da gadasaadgileblad<br />
transporti gvWirdeba.
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
115<br />
_ Tqveni azriT me ras vicav _ ufro gabrazda<br />
batiki.<br />
am dros gamovida meri _ jemalis meuRle, xel-<br />
Si patara, mtirali nino eWira.<br />
_ waiyvanon `volga~, rkinaa, nu eCxubebi, batik.<br />
batikma kalaSnikovis Caxmaxi gadawia...<br />
_ mismineT, naZiralebo, eseni Cemi mezoblebi<br />
arian da Tu saWiroa, TviTon waviyvan manqanas. Tu<br />
ar waeTreviT, wagasveneben da Tqveni dedebi unugeSeblad<br />
itireben.<br />
wverebianebi daiZabnen, TiTqos damorCilebas<br />
ar apirebdnen, magram kalaSnikovis luliT muqaram<br />
gaWra. braziani da zizRnarevi mzeriT, Cumad<br />
datoves iqauroba. patara ninoc gayuCda.<br />
_ madloba, batik, amas arasodes dagiviwyeb, _<br />
Cumad uTxra jemalma.<br />
_ samadlobeli ra aris, _ Cailaparaka batikma<br />
da Tvalebi daxara. wverebianebis saqcielis rcxvenoda,<br />
isini xom, batikis msgavsad, TavianT Tavs qalaqis<br />
mcvelebs uwodebdnen. arada, maT ar stkiodaT<br />
cxinvalisa da cxinvalelebis satkivari. kaci<br />
swrafad gaecala mezoblebs da sTxova, Tu gagi-<br />
WirdeT, damiZaxeT, aqve viqnebio.<br />
mas Semdeg didi dro gavida. nino gaTxovda da<br />
ukve dedaa. jemali cocxalia da janmrTeli. batikic<br />
gadarCa, nanulis ojaxis adgilsamyofeli ucnobia,<br />
xolo Zmebi _ ramazi da gia TbilisSi cxovroben.
116 www.qartlosi.org<br />
RvTisnieri adamiani<br />
dRemde gvainteresebs, vin iyo is RvTisnieri,<br />
vinc mama saavadmyofoSi miiyvana...<br />
liaxvis xeobis sofel xeiTidan devnili gia<br />
goCaSvili axla karaleTis devnilTa dasaxleba-<br />
Si, erT-erT kotejSi cxovrobs. xuTi wlis win cxinvalis<br />
saavadmyofoSi igi momakvdavi miiyvanes,<br />
drouli qirurgiuli Carevis gareSe mis sicocxles<br />
seriozuli safrTxe emuqreboda. Tumca, rogorc<br />
TviTon ambobs, bedi hqonia, radgan iseTi<br />
eqimebis xelSi moxvda, romlebmac misi gadarCena<br />
SeZles.<br />
,,TiTqmis mTel cxinvals vicnob. rogorc<br />
xelosanma kacma, qalaqSi <strong>saxe</strong>li gaviTqvi da auarebeli<br />
klienti myavda. cxinvali Cemi sulis da<br />
xorcis nawili iyo da ase megona, iq buzsac aravin<br />
amifrenda, magram erTxelac, gzad mimavals ucxo<br />
pirebi damxvdnen da ise damartyes, rom gaviTiSe.<br />
ar vici, am mdgomareobaSi ramden xans gaxldiT,<br />
magram gons rom movedi, manqanis farebi manaTebda.<br />
xeli uxeSad damavles da sabargulSi Camagdes.~
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
117<br />
ormocdaaTi wlis xelosani kaci turbazas-<br />
Tan miiyvanes, sabarguls Tavi axades, xeli aqeTiqidan<br />
mohkides, Tan urtyamdnen da uyvirodnen<br />
,,gaswordio~. mesame win wavida: ,,mivxvdi, im mesames<br />
unda daertya. vexvewebodi, erTi ubralo<br />
xelosani kaci var, ojaxi myavs sarCeni, aravisTvis<br />
araferi damiSavebia, nu momklavT-meTqi.~<br />
miuxedavad xvewna-mudarisa, gias axlac Tvalwin<br />
udgas, Tu rogor mivarda is mesame da rogor<br />
Caartya dana gulSi... saSineli tkivili igrZno<br />
da goneba isev dakarga. banditebma daWrili miatoves<br />
da gaiqcnen.<br />
giam dResac ar icis, Tu visi daxmarebiT<br />
aRmoCnda reanimaciaSi. ,,aivar bestaevma gamikeTa<br />
saswrafo operacia alik tasoevTan erTad.<br />
mkvdari kaci saaqaos momabrunes. sisxlisgan<br />
viclebodi. sam litrze meti sisxli gadamisxes.<br />
mTeli saavadmyofo Tavs damexva: ,,gia yofila,<br />
gia, unda gadavarCinoT~... mesmoda TanamSromlis,<br />
rozas xma. sisxli aravis dauSurebia. osebi rigSi<br />
Cadgnen: zura da rudik jiWoevebi, alan bitievi...<br />
Tan meubnebodnen, alal kacze Cveni mxarSi dgoma<br />
alali iyoso~.<br />
ramdenime dReSi TbilisSi gadamiyvanes. profesorma<br />
naoperaciebi rom naxa, aRtaceba ver dafara:<br />
is yofila namdvili profesori, vinc Wrilobas<br />
xeli pirvelad mokidao.<br />
xeiTeli xelosani male gamojanmrTelda da
118 www.qartlosi.org<br />
Tavis saqmes daubrunda. mis karTan isev klientebis<br />
rigi dadga, isev xSirad ismoda telefonis<br />
zaris xma, saukeTso xelosans erTi dResac ar asvenebdnen.<br />
mas mere, gia goCaSvili aivar da alika eqimebis<br />
<strong>saxe</strong>ls sadme Tu yurs mohkravs, dadebiTad<br />
imuxteba, Tvlis, rom ojaxs, oTx arasrulwlovan<br />
Svils misi Tavi gangebis nebiT osma qirurgebma<br />
im keTilsindisieri kacis meSveobiT daubrunes,<br />
vinc igi sisxlis morevSi myofi, quCaSi upatronod<br />
dagdebuli Seibrala da saavadmyofomde<br />
miiyvana.<br />
,,dRemde gvainteresebs, vin iyo is RvTisnieri,<br />
vinc mama saavadmyofoSi miiyvana, gvinda<br />
moveferoT da gulSi CavixutoT, magram, samwuxarod,<br />
ver mivakvlieT,~ – wuxs naTia.
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
119<br />
sikeTe ar ikargeba<br />
erT dResac kexvSi mcxovrebi kaxniaSvilebis<br />
ojaxs mopatiJe miadga, cxinvalSi,<br />
qorwilSi unda gvewvioTo...<br />
,,kargad maxsovs, 1991 wlis gazafxuli idga.<br />
kexvSi moulodnelad aliaqoTi atyda – soflis<br />
centrSi sisxlian qurTukSi gaxveuli cxra-aTi<br />
wlis bavSvi ipoves,~ – ixseneben TviTmxilvelebi.<br />
kexvidan devnili korneli kaxniaSvili ambobs,<br />
rom mozardi xmas ar iRebda, mxolod tiroda:<br />
,,didi z<strong>omis</strong> qurTuki ecva, monusxuliviT idga,<br />
siciviT ar scioda, magram sul erTianad kankalebda.<br />
eWvi ar iyo, rom qarTvelebis garemocva-<br />
Si myofs eSinoda da, albaT, SiSisa da nerviulobisgan<br />
kankalebda. yvelaze metad iman SemaZrwuna,<br />
rom qurTuki, romelic mas ecva, dasisxlianebuli<br />
gaxldaT, ramac mafiqrebina, rom bavSvi daWrili<br />
iyo...<br />
rogorc Cans, bavSvs qarTuli esmoda da amitomac<br />
uaresad ganicdida sakuTar xvedrs, albaT,<br />
fiqrobda momklaveno~...<br />
„davinaxe, rom vaxtang kaxniaSvili sakuTari
120 www.qartlosi.org<br />
avtomanqaniT modioda, gavaCere. avtomanqanas<br />
mivvardi da vuTxari, bavSvi daWrilia da eqim-<br />
Tan unda Camayvanino-meTqi. uari ar uTqvams. biWi<br />
saswrafod uaxloesi soflis – qurTis saavadmyofoSi<br />
CaviyvaneT. eqimebi Tavze dagvexvivnen.<br />
bavSvi SiSisgan erTianad caxcaxebda, gadawyvites<br />
damamSvidebeli nemsis gakeTeba, magram aravis<br />
ikarebda. rogorc iqna qurTuki gaxades, sabednierod,<br />
daWrili ar aRmoCnda. sixarulisgan gulSi<br />
CavixuteT, mivefereT, vaWameT, sisxliani Tavpiri<br />
movbaneT, maS ras vizamdiT, Cvenc xom gvyavs Svilebi!~<br />
– vaxtangis naTqvams korneli agrZelebs.<br />
mogvianebiT gairkva, rom avtobusi dacxriles.<br />
mgzavrTagan saswaulebrivad gadarCa is<br />
aTiode wlis biWuna. rogorc Cans, SeSinebulma<br />
tye-tye irbina, magram bavSvurma orientaciam umtyuna<br />
da cxinvalis nacvlad kexvSi, qarTvelebis<br />
garemocvaSi aRmoCnda.<br />
momxdaris Se<strong>saxe</strong>b gvesaubreba TamaraSenidan<br />
devnili gulo jalabaZec, romelic axla kodaSi<br />
cxovrobs: „im patara biWis ambavi saswrafod mzias<br />
SevatyobineT, romelsac cxinvalSi naTesavebi hyavda<br />
da swored misi SuamavlobiT bavSvi mSoblebs<br />
uvneblad CavabareT. im xanebSi `Zaris tragedia~<br />
cxinvalSi imdenad gaxmaurda, rom darwmunebuli<br />
var, Svili mSoblebma gamoigloves kidec, Cven ki<br />
bavSvis dabrunebiT maT sicocxle gavuxangrZliveT.~
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
121<br />
gavida wlebi, biWi gaizarda, davaJkacda...<br />
erT dResac kexvSi mcxovrebi kaxniaSvilebis<br />
ojaxs mopatiJe miadga, cxinvalSi, qorwilSi unda<br />
gvewvioTo...<br />
,,iciT, rogor avforiaqdi amxela kacs<br />
Tvalze sixarulis cremli momadga, guli amiCqarda.<br />
RmerTo Cemo, sikeTe ar ikargeba-meTqi. kidev<br />
erTxel davrwmundi, rom biWma, romelmac bavSvobaSi<br />
seriozuli travma miiRo, Cveni Tanadgoma<br />
igrZno, amdeni wlis ganmavlobaSi Cveni vinaoba<br />
daimaxsovra da Tavisi cxovrebis yvelaze bednier<br />
dRes qorwilSi dagvpatiJa,~ – emociebs ver malavs<br />
korneli kaxniaSvili.<br />
didi survilis miuxedavad, kexvelebi qorwilSi<br />
ver wavidnen.
122 www.qartlosi.org<br />
mamaci rZali<br />
mzad viyavi nebismiers gadavfarebodi win,<br />
ra mniSvneloba hqonda<br />
vin osi iyo da vin _ qarTveli.<br />
karaleTelebis rZali, ori Svilis deda<br />
leila boloTaSvili, erovnebiT osia. 2008 wlis<br />
agvistos <strong>omis</strong> umZimesma dReebma Caafiqra imaze,<br />
Tu rogoria iyo Sereuli ojaxis warmomadgeneli.<br />
`samxedro razmebi maradiorebis TanxlebiT<br />
Semovidnen sofelSi. Cemi Tanamemamuleebi ise<br />
saSinlad iqceodnen, rom maTi daundoblobis Semyurem<br />
bevrjer sikvdili vinatre. rodesac gaiges,<br />
rom osi viyavi, jer uSveri sityvebiT magines _<br />
qarTvels rogor wayevi colad, ratom osebi ar<br />
gaamravleo. mere maZalebdnen, Seni da mezoblebis<br />
Svilebis samalavis adgilsamyofeli gviTxario.<br />
verafers rom ver gaxdnen, saxlidan gamiyvanes,<br />
cxinvalSi tyved apirebdnen Cems wayvanas. mikroavtobusidan<br />
erTma gamosZaxa, raSi gWirdeba,<br />
rom mogyavs, qali rad gvindao kacebs eZebdnen,<br />
biWebs.<br />
ukan mimabrunes da mezoblis saxlSi gadama-
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
123<br />
Tries, aq oqro da fuli moZebneo. ra unda movZebno,<br />
Tu rame gaaCndaT, gaqceuli xalxi saxlSi rogor<br />
datovebda-meTqi mujlugunebiT da iaraRis<br />
kondaxis rtymeviT gamomagdes gareT. Cems saxlSi<br />
avardnen yviriliT, Sen xom ar gaqceulxar, ma-<br />
Sin Sens fuls da oqros waviRebTo. ar gamaCnia,<br />
ekonomikurad SeZlebuli ojaxi ar maqvs, rom<br />
mZarcvelebi rames moexibla. angariSis gasworebis<br />
mizniT yvelaferi aayiraves.<br />
vTxove, rac gindaT hqeniT, oRond saxls nu<br />
damiwvavT-meTqi. ezoSi Cemi Svilis avtomobili<br />
naxes _ sul saTiTaod iyida nawilebi da Tavisi<br />
xeliT aawyo. ver moaswro manqanis damalva. maT<br />
waiyvanes, oRond Svilebi myoloda cocxali, manqanas<br />
aRar vCiodi.<br />
mivxvdi, rom umZimesi dReebi daudga Cems<br />
sofels. uSiSari qali var da gadavwyvite, rogorc<br />
SevZlebdi, rogorme Zaladobisgan damecva<br />
vinc sofelSi darCa da imaleboda,~ _ ixsenebs mZime<br />
dReebs leila da cdilobs <strong>omis</strong> dros mezoblebis<br />
winaSe gambedaobiT gamorCeulma qalma sisustes<br />
sZlios da cremli Seikavos.<br />
sofelSi Semosuli maradiorebi yvela saxls<br />
Zarcvavdnen, zogs cecxlsac ukidebdnen da manam<br />
idgnen abrialebul xanZarTan, sanam cecxli bolomde<br />
ar STanTqavda glexebis naamagars.<br />
leila boloTaSvili: „saxlebi iwvoda da<br />
guli mikvdeboda, cecxlis Casaqrobad ar gviSvebdnen.<br />
maradiorebi saSinelebebs sCadiodnen,
124 www.qartlosi.org<br />
Cvens Soris es ar unda momxdariyo.<br />
Cvens regionSi, cxinvalis gaRmac da gamoRmac<br />
iSviaTad naxavT ojaxs, qarTvelTan naTesaoba, an<br />
megobroba ar akavSirebdeT. am kavSirs ar sces pativi<br />
maT, vinc aseTi barbarosoba Caidina. rodesac<br />
saxlebs cecxls ukidebdnen, vkiodi, amas ratom<br />
sCadixarT-meTqi imitom, rom qarTveli jariskacebi<br />
Seifareso! es ra mizezi iyo saxlis dasawvavad,<br />
qarTveli qarTvel jariskacs Seifarebda,<br />
aba ras izamda! imasac ambobdnen, Tqvenma xalxma<br />
bevri ram dagviSava Zveli konfliqtis droso. ki<br />
magram, rodemde unda vicxovroT boRmiT veWvob,<br />
rom maradiorTa Soris bevri aqedan gaqceuli iyo.<br />
kargad icodnen romeli saxli visi iyo _ saidan,<br />
rogor niRbebi ekeTaT, aSkarad imitom, rom veravis<br />
gvecno~.<br />
sofelSi, ZiriTadad, xanSiSesulni da qalebi<br />
iyvnen darCenilni. ramdenime biWs ar dautovebia<br />
karaleTi. sanam maradiorebi saxlebSi daZrwodnen,<br />
Tavs samalavebs afarebdnen, gvian saRamos<br />
ki leilasTan midiodnen da misgan igebdnen, sad<br />
ra moxda. leilas Stabis ufrosi Searqves. qali<br />
osi da rusi jariskacebis mimarT zrunvis mizniT<br />
Tamamad dadioda samxedro razmebTan axlos, maT-<br />
Tan laparakobda. cdilobda gaego ra Canafiqri<br />
hqonda mowinaaRmdeges, rom Svilebi da mezoblebi<br />
gadaerCina. erT dResac mebrZolebma waaswres,<br />
Tu rogor gadascemda leila informacias samalavSi<br />
SeyuJulT. qals telefoni waarTves da fexiT
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
125<br />
daumtvries. leilas Svilebi gafrTxilebuli<br />
hyavda, Tu telefoniT Cems xmas veRar gaigebT,<br />
icodeT, rom deda aRar gyavTo. amitomac misi<br />
telefonis damtvrevam panika gamoiwvia ojaxis<br />
wevrebsa da damalul mezoblebSi. rogorc iqna,<br />
erT-erTi mezoblis saxlSi moiZies Zveli telefonis<br />
aparati da „Stabma~ kavSiri aRadgina.<br />
sofelSi darCenilebi SimSilis zRvarze<br />
iyvnen. saxlSi SemorCenili puris fqvili leilas-<br />
Tan mihqondaT, is ki gvian RamiT purs acxobda da<br />
`Sikrikebis~ saSualebiT ugzavnida damalulebs.<br />
glexebi ukanasknel lukmas erTmaneTs uyofdnen.<br />
moulodnelad dicidan muliSvilebma moikiTxes<br />
bicola. produqti moutanes, Tavs araferi dauSavo,<br />
saWmeli Wame da Ronivrad iyavio. leila im<br />
saRamos bednieri iyo, radgan SeeZlo SimSilisgan<br />
exsna mxsnelis molodinSi myofi xalxi.<br />
„mzad viyavi nebismiers gadavfarebodi win, ra<br />
mniSvneloba hqonda vin osi iyo da vin _ qarTveli,<br />
mTavaria kaci arafers ar aSavebdes da boroti ar<br />
iyos. verc mowinaaRmdegis Sebralebaze vTqvi uari.<br />
rusebi rom Semovidnen, tanki arxSi gadauvardaT.<br />
gzebi rom ar icodnen, waramara cviodnen arxebSi.<br />
movida erTi rusis jariskaci da gvkiTxa, daWrili<br />
gvyavs da vin Seifarebso me-meTqi. wamiyvanes, Tavi<br />
gastexoda ayiravebul tankSi moyolil jariskacs,<br />
Wriloba davumuSave, Sevuxvie. mere rusebma<br />
miTxres, gamogcadeT, Torem Cvenc ki SegveZlo amis<br />
gakeTebao. cxadia, SeeZloT. mere vfiqrobdi, rom
126 www.qartlosi.org<br />
ar wavyolodi, sofels aawiokebdnen~<br />
Tu romelime moxuci Tanasoflelis xmas ver<br />
gaigonebda, leila Sin akiTxavda „gauCinarebuls~.<br />
ori dRe gavida da vaxtangisgan araferi ismoda. kacs<br />
loginad Cavardnili coli hyavda. leila SeSinda,<br />
netav ra uWirT sawylebso. Sin mxolod avadmyofi<br />
daxvda, sabralom kvnesiT uTxra, rom misi qmari ori<br />
dRea daikarga, „me ki loginidan gadmosvla rom ar<br />
SemiZlia, davitanjeo~.<br />
leilam moxuci kacis Zebna daiwyo. maleve naxa,<br />
mezoblis ezoSi mkvdari egdo. mtiralma biWebs<br />
daureka. mezobeli kaxa giJiviT gamovardnila samalavidan.<br />
uyvarda vaxo papa da misi sikvdiliT<br />
gamowveulma tkivilma mtris SiSi daukarga. qalebs<br />
gvamis wasaRebad motanil zewrebze xeli aukra,<br />
bavSviviT aitaca cxedari da gulze axutebuli<br />
miitana ezomde. kaci sabanSi gaaxvies da ise miabares<br />
miwas. sam dReSi colmac dalia natanji suli.<br />
soflidan gaqceul Svilebs daurekes, acnobes,<br />
aRarc deda gyavTo. bRaviliT sTxovdnen leilas,<br />
dedasac migvixedeo.<br />
isic ezoSi daasaflaves...<br />
„airia yvelaferi. minda es jojoxeTi dasruldes,<br />
Cven gasayofi araferi gvaqvs...~
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
127<br />
ambari<br />
oficeri malimal iwmendda SeWmuxnul <strong>saxe</strong>ze<br />
Rvarad momskdar ofls da yviroda:<br />
sad migyavT, cixe savsea,<br />
mSvidobian mosaxleobas xels nu axlebTo.<br />
leila kandelaki misi asakisTvis uCveulod,<br />
zedmiwevniT ixsenebs 2008 wlis <strong>omis</strong> yovel detals.<br />
ukve samocdaTxuTmeti wlisaa, rom ara<br />
omi, kidev ufro mxned iqneboda. SiSma gamtexao,<br />
ambobs. Tumca, leila babos im mZime dRebSi mtris<br />
banakidan mxsneli gamoCenia, jariskaci nikolozi.<br />
im biWis sikeTem omi damaviwyao, _ sevdianad eRimeba<br />
moxucs da cremlian Tvalebs danaoWebuli<br />
xelisgulebiT imSralebs.<br />
11 agvistos kolia da leila kandelakebis<br />
ojaxs mteri miadga. kaci oTxmoci wlis iyo,<br />
qals Svidi aTeuli weli moeTavebina. xmauri rom<br />
SemoesmaT, akankaldnen moxucebi. leila qmars<br />
Seevedra, wamo, davimaloTo, magram ver imarjva<br />
berikacma. qals ki TiTqos frTebi Seasxa SiSma.<br />
leila sardafSi Sevarda, puris fqvilis<br />
kidobans _ ambars axada Tavi da Sig Caxta. cxvirSi
128 www.qartlosi.org<br />
Sefrqveuli fqvili awuxebda, magram SiSiT ver<br />
aceminebda, Tan qmarze fiqrobda, vaiTu mokleso,<br />
ukvnesoda guli da cremlebs ylapavda.<br />
kolias taxtze mwoliares miuswro ocdaa-<br />
Tamde SeiaraRebulma jariskacma. saxlis orive<br />
sarTuli guldagul daiares, moxuci daamSvides,<br />
nu geSinia, ar mogklavTo da tyved waiyvanes...<br />
`ar maxsovs ramdeni xani vijeqi ambarSi. velodebodi,<br />
rom Cems saxlsac cecxls waukidebdnen<br />
da cocxlad daviwvebodi. bolos gavbede da samalavidan<br />
amovedi. kolia aRar damxvda. saZebrad<br />
gamovedi, Tumca, arc vicodi sad unda meZebna.<br />
quCaSi monazvnebi Semxvdnen. momefernen. SiSisgan<br />
Zalagamoclils momSieboda. vTxove, raRac<br />
maWameT, Torem guli mimdis-meTqi. Sin damabrunes,<br />
damapures kidec da mTxoves, rom quCaSi aRar mevlo.<br />
kolia cocxali iqneba da male gamoCndebao.<br />
mis lodinSi ori dRe gavida. 13 agvistos quCidn<br />
xmauri Semoesma, gareT gavixede da gavSeSdi: wvermoSvebul,<br />
gaburZgnul, kbilebamde SeiaraRebul,<br />
samoqalaqo tansacmlian, ucxo meomrebs sofelSi<br />
daZebnili xalxi centrSi SeeyaraT da daxurul-<br />
Zarian avtomobilSi asvlas aiZulebdnen. niqozelebs<br />
aSkarad tyved wayvanas upirebdnen.<br />
saidanRac `vilisi~ movarda, viRac oficeri<br />
gadmoxta, maradiorebs tyveebis gaTavisufleba<br />
ubrZana da Tavis jariskacebs maTi dacva daavala.
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
129<br />
oficeri malimal iwmendda SeWmuxnul <strong>saxe</strong>ze<br />
Rvarad momskdar ofls da yviroda: sad migyavT,<br />
cixe savsea, mSvidobian mosaxleobas xels nu<br />
axlebTo.<br />
cixes gadarCenilebi soflis erT-erT sacxovrebel<br />
saxlSi Seyares da meTvalyureebi miu-<br />
Cines. mogvianebiT gavige, rom tyveebs fizikurad<br />
aravin exeboda, arc Seuracxyofdnen. maT Soris<br />
yofila Cemi qmaric. me ki aba, saidan mecodineboda!<br />
15 agvistos erT-erTi oTaxis kedelze wavawere<br />
TariRi da teqsti, rom cocxlebi varT _<br />
Tu Svilebi dabrundebodnen, naxavdnen da Zebnas<br />
dagviwyebdnen.<br />
gareT rom gamovedi, kinaRam davmunjdi,<br />
quCaSi Cveni patriarqi davinaxe. didi manqanebiT<br />
Camosuliyo, Turme, micvalebulebi gadahyavda.<br />
mivedi, Cavexute da avtirdi. masTan erTad Cveni<br />
meufe isaia da viRac rusi generali iyo. patriarqs<br />
SevCivle, rom qmari myavda dakarguli da<br />
misi ambavi ar vicodi. Tanasofleli biWi movida<br />
da damamSvida, nu geSinia, kolia cocxalia da<br />
sofelSia, erT-erT saxlSi dacvis qveS imyofebao.<br />
gamikvirda _ ra dacva sWirdeboda moxucs<br />
wavedi mis mosaZebnad. dacvaSi mdgomma jariskacma<br />
mkacrad mkiTxa, aq ra gindao rusulad<br />
vTxove, Cemi qmari gyavT datyvevebuli da SemaxvedreT-meTqi.<br />
sul Teqvsmeti kaci hyavdaT tyved.
130 www.qartlosi.org<br />
koliaze vuTxari, nu scemT, nu momiklavT-meTqi.<br />
nu geSinia, mokvlis „prikazi~ ar gvaqvso... mere<br />
vTxove, rom soflis boloSi minda gasvla, SviliSvilis<br />
saxls davxedav da wamomyeviT-meTqi _ maradiorebis<br />
meSinoda.<br />
erT-erTi jariskaci gamomyva. gzaze uamravi<br />
samxedro teqnika goris mimarTulebiT moZraobda...<br />
mivaRwieT saxlamde... uvneblad gadarCeniliyo...<br />
im biWma ezo moaTvaliera... boselSi Seixeda,<br />
ramdenime dRis mSieri Zroxebi sawylad eyarnen.<br />
jariskaci boselTan mdebare saTiveSi Sevida,<br />
daavlo xeli Tivas da Zroxebs dauyara. Semdeg<br />
saTlebiT wyali miutana. patara biWi iyo, keTili.<br />
ise iqceoda, rom misi avtomatisac aRar meSinoda.<br />
nikolozi mqvia, inguSi var, roca dagWirde, damiZaxe<br />
da dagexmarebio. masTan erTad Tamamad davdiodi<br />
xolme SviliSvilis saxlis da<strong>saxe</strong>dad.<br />
yoveldRe erTi da igive meordeboda, ezoSi<br />
Camovjdebodi, is ki boselSi Sevidoda da Zroxebs<br />
uvlida. erT dResac, ukan momavalT sofleli bi-<br />
Webi Segvxvdnen. gaaCera, sabuTebi mosTxova da<br />
rom ar hqondaT, daWera daupira. vTxove, Cveni<br />
soflelebi arian da rogorc dedas, maCuqe magaTi<br />
Tavisufleba-meTqi. asec moiqca. `babuSkas~ xaTriT<br />
gagiSvebT, magram gzaze ar waxvideT, baRebze gaiareT,<br />
rom <strong>sxva</strong>m ar gagaCerono.<br />
erT dResac maradiorebi mogvadgnen da sof-
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
131<br />
lis naxiris wayvana daapires. meufe isaia daedevna<br />
da win gadaudga, ar daaneba avkacoba yaCaRebs. erTerTma<br />
meufes avtomati miuSvira. morCili giorgi<br />
aefara winamZRvars. me da Cemi inguSi jariskaci<br />
nikolozi SeveswariT am faqts _ gamoekida beteeriT,<br />
waarTva saqoneli da xalxs daubruna...<br />
ise wavida, gamomSvidobebac ver movaswari.<br />
bavSvi gamomigzavna, daabara mivdivaro. guli<br />
damwyda, rom ver gamovemSvidobe.~<br />
<strong>omis</strong> dasrulebidan ramdenime dReSi, 22 agvistos,<br />
erT-erTi stiqarosanis rCeviT, leilam da<br />
koliam jvari daiweres. jer daumorcxvebia leilas,<br />
Cvens asakSi raRa dros jvrisweraa, kolias<br />
ver daviyoliebo, magram im ambavma, rom jvars<br />
meufe dawerdaT, sixaruliT aavso moxucebi da<br />
morCilad warsdgnen sakurTxevelTan. imis gamo,<br />
rom jer kidev komendantis saaTi iyo, jvrisweras<br />
mxolod sanTlis Suqi anaTebda...
132 www.qartlosi.org<br />
tyve<br />
ramdenime metris moSorebiT SeCerda<br />
da miTxra, kargi adamiani xar,<br />
Sennairebi ar kvdebian, didxans unda icocxloo.<br />
1990 wlis ianvari idga. Zalian cioda Sida<br />
qarTlis mTebSi. gauaresebul aminds qarTvelebs<br />
da osebs Soris gaCenili agresia amZimebda.<br />
or xalxs Soris uzarmazari ufskruli gaCeniliyo.<br />
Zmurad mcxovrebi qarTvelebi da osebi<br />
or banakad qceuliyvnen. erTmaneTze mxecebiviT<br />
nadirobdnen. specialuri jgufebi dadiodnen<br />
dazvervaze, rom erTmaneTis nabiji ar gamoparvodaT,<br />
Tumca, drodadro mainc aviwydebodaT<br />
realoba da mSvidobian warsulze fiqrSi gar-<br />
Tulebi Tavs mowinaaRmdegis mier kontrolirebad<br />
teritoriaze amoyofdnen xolme.<br />
im dResac ase moxda, aRmask<strong>omis</strong> Tavmjdomare<br />
zelim qelexsaevi naTesavTan midioda. daaviwyda,<br />
rom arsebobda safrTxis Semcveli da usafrTxo<br />
gzebi. qarTvelebi waadgnen Tavs da tyved aiyvanes.<br />
ocdaerTi wlis Semdeg am ambavs dawvrile-
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
133<br />
biT ixsenebs soso s: `maSin Teqvsmeti weli Semisrulda.<br />
dabadebis dReze ufrosebma damloces<br />
da miTxres, rom ukve didi viyavi da maT gverdiT<br />
unda mekeTebina saqveyno saqme, mtrisgan mamuli<br />
unda damecva. Zneli iyo maSin mtris vinaobis<br />
bolomde gaazreba, radgan osebis gverdiT gazrdils,<br />
bolomde ver amomecno, Tu ra samtro<br />
gvqonda erTmaneTSi.<br />
im saRamos Cvenebi gvian gavidnen dazvervaze.<br />
pirobiT sazRvarTan axlos gadaawydnen erT oss,<br />
romelmac maT danaxvaze gaqceva scada. moiyvanes<br />
StabSi. igi olqis aRmask<strong>omis</strong> Tavmjdomare zelim<br />
qelexsaevi aRmoCnda. iseT formaSi iyo, etyoboda<br />
axlobelTan midioda. arafriT ar hgavda<br />
mebrZols, dakiTxvis drosac gaiZaxoda, mteri<br />
ar var, gulSi cudi araferi mqonia, megobar-<br />
Tan mivdiodio. aravin usmina. ar sjerodaT, rom<br />
qelexsaevi samtrod ar iyo gamosuli saxlidan.<br />
arada, guli meubneboda, rom is kaci marTali<br />
iyo. erTi-orjer davapire kidec Tqma ufrosebisTvis,<br />
es kaci marTali Cans-meTqi, magram rogorc<br />
ki Cvenebis <strong>saxe</strong>ebs Sevxedavdi, vCumdebodi. ki<br />
miTxres, didi xaro, magram vicodi, rom im wuTSi<br />
yvelasTvis Rlapi viyavi, gulubryvilo da alali,<br />
romelsac mtris sjeroda.<br />
ZveliT axali weli Tendeboda, megona am ambis<br />
gamo mainc daindobdnen da ar awamebdnen. Sevcdi.<br />
jer scemes tyves, mere gaaSiSvles da sardafSi
134 www.qartlosi.org<br />
daamwyvdies, Zalian cioda... Tbilad mecva, magram<br />
yinva mainc atanda tansacmelSi. tyve rom gaaSiSvles,<br />
imis mere mosveneba davkarge. vfiqrobdi,<br />
albaT, gaiyineba da mokvdeba sawyali-meTqi. is<br />
kaci pirveli tyve iyo, romelic Cems cxovrebaSi<br />
vnaxe.<br />
Cvenebi gvian wavidnen, zogi saqeifod, zogic<br />
wina xazze, StabSi orni davrCiT. vgrZnobdi, ra-<br />
Rac Zala ar masvenebda da gamudmebiT CamCiCinebda,<br />
udanaSauloa es adamiani da unda gadaarCinoo.<br />
vicodi, Cvenebi dabrundebodnen da kidev<br />
ufro awamebdnen. veRar moviTmine da rasac vapirebdi,<br />
vuTxari im meores, CemTan erTad rom darCa<br />
saguSagoze. gamovutydi, rom tyves gaSvebas vapirebdi.<br />
ar SemewinaaRmdega, miTxra, rac ginda<br />
hqeni, me araferi daminaxavs, araferi vicio...<br />
Cavedi sardafSi, vfrTxilobdi, Cvenebis<br />
meSinoda, am ambisTvis rom SeeswroT, albaT, ar<br />
momklavdnen, magram kargi dRec ar damadgeboda.<br />
mainc Tamamad gavuRe kari, ar mindoda damfrTxali<br />
venaxe. sicivisgan galurjebuli iyo, dediSobila<br />
idga da kankalebda. vubrZane swrafad gamosuliyo<br />
gareT, Cemi ,,buSlata~ da misi sportuli<br />
Sarvali davugde win. giJiviT eca tansacmels.<br />
mimarTuleba mivuTiTe da vuTxari, ai, aqeT gaiqeci,<br />
es gza uxifaToa da aqeT Zebnas aravin dagiwyebs-meTqi.<br />
arasodes damaviwydeba rac mere moxda. aRar
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
135<br />
kankalebda. mxolod SiSiT savse TvalebiT miyurebda<br />
undoblad. mere Cumad, ZlivsRa amoRerRa,<br />
mesrole, vici, rom mainc momklavo... arameTqi,<br />
vuTxari da vaiZule droze gaqceuliyo.<br />
damijera, <strong>sxva</strong> gza arc hqonda da jer neli nabijiT<br />
wavida, mere ki ramdenime metris moSorebiT<br />
SeCerda da miTxra, kargi adamiani xar, Sennairebi<br />
ar kvdebian, didxans unda icocxloo. ucnauri<br />
intonaciiT Tqva is sityvebi, mxolod madliereba<br />
ki ara, TiTqos brZanebac igrZnoboda mis xmaSi _<br />
didxans unda icocxloo.<br />
mogvianebiT gavige, rom is kaci samSvidobos<br />
gavida. arasodes minania Cemi saqcieli~...
136 www.qartlosi.org<br />
sikeTe Tu boroteba<br />
SeumCnevlad Sereke buCqebSi,<br />
imedi maqvs, TviTon ipovian saxlis gzas...<br />
dilas adre, rodesac mze jer kidev oqrosfer<br />
Suqs fenda lurji mTebis mwvervalebs, xeobis<br />
SesasvlelTan mtrulad ganwyobil mxareebs<br />
Soris mcire Setakeba moxda. Tavdamsxmelebi raodenobrivad<br />
orjer naklebni iyvnen, magram maT<br />
moulodnelobis efeqti da uxmo, Tanamedrove<br />
avtomatebi gamoiyenes, SeZles mcveli ZaRlebis<br />
dacxrilva, tyved aiyvanes daraji.<br />
yvelaferi msxverplisa da daWrilebis gareSe<br />
dasrulda, Tu ar CavTvliT oriode aliyurs,<br />
romelic CaZinebulma darajma miiRo. isini uaxloes<br />
TxrilSi, ganiaraRebulni, saxiT talaxSi<br />
iwvnen.<br />
maRla xeobaSi, sadac saZovari mdebareobda,<br />
sul male gamoCnda ramdenime fara mezobeli<br />
soflebidan. usafrTxoebaSi darwmunebuli mwyemsebi<br />
gadaZaxilebiTa da yviriliT modiodnen<br />
_ rqosan pirutyvs moerekebodnen. maTTan erTad<br />
mwvelavi qalebi iyvnen da bavSvebi, romlebic Tan
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
137<br />
wamoeyvanaT mTis sufTa haeris Casaylapad.<br />
soflis idiliur suraTs uxeSad arRvevda<br />
arsaidan amozrdili adamiani avtomatiT,<br />
romelmac soflelebs xeobaSi xmis amouReblad<br />
Casvla ubrZana.<br />
gaognebulma mwyemsebma uceb ver gaiges ra<br />
xdeboda, zogma winaaRmdegobac ki gauwia. rkiniT<br />
moWedili avtomatebis kondaxebma maleve gamoafxizla<br />
isini, gaagebina, rom maTTan xumroba<br />
ar Rirda.<br />
oriode saaTSi xeobaSi samocdaaTze meti<br />
adamiani da samasze meti rqosani pirutyvi mogrovda.<br />
Tavdamsxmelebi SeSfoTdnen: tyveebis<br />
raodenoba maTze aTjer meti iyo, situacia Sei-<br />
Zleboda kontrolidan gamosuliyo.<br />
tyveebi Caamwkrives, qalebi da bavSvebi<br />
gaaTavisufles, xolo mamakacebis mimarT iseTi<br />
zomebi miiRes, rac maT swrafad da efeqturad<br />
moqmedebis saSualebas arTmevda. isini aiZules<br />
gadaeyaraT fexsacmeli da yvelas, Svidi adamianis<br />
garda, Sarvlebi gauWres. Tavdamsxmelebma,<br />
usafrTxo teritoriaze gaRwevamde, am Svideulis<br />
mwyemsebad gamoyeneba gadawyvites.<br />
uzarmazari faris movla arc ise advili iyo.<br />
SeiaraRebulebi naalafar cxenebze Sesxdnen da<br />
mwyemsebs Tvalyurs adevnebdnen. mwyemsebma qalebi<br />
da bavSvebi samSvidobos daigules da sxartad<br />
Seudgnen TavianT saqmes.
138 www.qartlosi.org<br />
Tavdamsxmelebi da tyveebi <strong>sxva</strong>da<strong>sxva</strong> eTnikur<br />
jgufs miekuTvnebodnen, magram umetesi maTgani<br />
yofili keTili mezoblis enaze saubrobda.<br />
maT axla iaraRi aswies erTmaneTis winaaRmdeg<br />
– TiTqos Tavisi miwis dasacavad. Tumca, es politikaa,<br />
Cven ki davubrundeT ambavs.<br />
melsi, erT-erTi Tavdamsxmeli, mTebSi gaizarda<br />
da qarTveli TanamebrZolebisgan gan<strong>sxva</strong>vebiT,<br />
kargad marTavda cxens, yvelgan aswrebda<br />
misvlas, Tvalyurs adevnebda imas, rom romelime<br />
mwyemsi buCqebSi ar mimaluliyo, an xevSi ar gadamxtariyo.<br />
<strong>sxva</strong>TaSoris, mwyemsebi forsmaJorul<br />
situaciebs ar qmnidnen.<br />
_ melsik, _ dauZaxa erTma xnierma, fafaxianma<br />
mwyemsma, _ micani<br />
melsi mwyemss daakvirda.<br />
_ Zia sergo, Sen xar!<br />
_ ki, me var.<br />
_ miSa rogoraa, sadaa<br />
_ miSa yirimSi wavida, col-Svilic waiyvana,<br />
Tqva, megobrebTan ver viomebo. iqac Wirs samsaxuri<br />
da cotas vexmarebi.<br />
_ nu geSinia, Zia sergo, gadavrekavT pirutyvs<br />
usafrTxo adgilas da gagiSvebT, meTaurma ase<br />
Tqva.<br />
melsi Tavs uxerxulad grZnobda. miSa da is<br />
desantebi iyvnen, erTad msaxurobdnen yirimSi<br />
jer kidev sabWoTa kavSirSi. miSa naxevari wliT
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
139<br />
gvian gaiwvies da melsi patronobda mas rogorc<br />
Tanamemamules, mihyavda igi drois gasatareblad<br />
uaxloes dasaxlebaSi. miSa _ maRali, mwveli,<br />
Savgvremani, muqi TvalebiT yovelTvis ipyrobda<br />
adgilobrivi, oqrosferTmiani lamazmanebis yuradRebas.<br />
melsis gaaxsenda, Tu rogor Camovida miSas<br />
mama sergo kavkasiuri nobaTiT datvirTuli. igi<br />
melsis madlobeli iyo miSas mxardaWeris gamo.<br />
jaris damTavrebis Semdeg stumradac ki miiwvia<br />
TavisTan, magram ver moaxerxa, Semdeg omic daiwyo.<br />
_ melsi, _ sergo Tvals ver usworebda mas, _<br />
aq Cemi sami Zroxa da ai, is ori TeTri xaria. mZime<br />
SromiT virCen Tavs da dRes saRamos miSas ZmisSvilebsa<br />
da umcros Zmas saWmeli araferi eqnebaT.<br />
_ SeumCnevlad Sereke buCqebSi, imedi maqvs,<br />
TviTon ipovian saxlis gzas. meTauri momklavs<br />
rom gamigos.<br />
_ midi, gainZeri, _ melsma Tvalis kidiT maT<br />
mxares momzirali meTauri vaxo SeniSna, cxeni<br />
yalyze Seayena da wvrili wneli gadauWira sergos.<br />
dRe-Ramis mere fara usafrTxo adgilas<br />
gadarekes da mwyemsebic gaaTavisufles. Tumca,<br />
maTgan winaswar aiRes simboluri gamosasyidi.<br />
TavdamsxmelTa sikeTe da guluxvoba ubralod<br />
aixsneboda _ operaciam warmatebiTa da eqsces-
140 www.qartlosi.org<br />
ebis gareSe Caiara, nadavli ki yvelas eyofoda.<br />
mwyemsebi da <strong>sxva</strong> tyveebi saxlebs daubrundnen.<br />
ramdenime sofeli msxvilfexa rqosani pirutyvis<br />
gareSe darCa. sergos ulamazesi xarebi da<br />
samive Zroxa TavisiT dabrunda saxlSi. Tanasoflelebi<br />
SeSfoTdnen da viRacis borotma enam<br />
cudi sityvac ki Caagdo, rom sergos Svili wavida<br />
iq, sadac amJamad `mtrebi~ cxovroben.<br />
yvelaferi imiT damTavrda, rom sergo sastikad<br />
scemes, avad gaxda da gardaicvala. miSa gasvenebaSi<br />
Camovida da nacnobebis meSveobiT melsis<br />
bedic gaarkvia...<br />
melsi sergos sikvdilis Semdeg ramdenime<br />
TveSi gardaicvala.<br />
RmerTma icis, CaeTvleba Tu ara mas keTilad<br />
saqme, romelic megobris mamas gaukeTa.
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
141<br />
gadarCenilebi<br />
nu geSiniaT, gagiSvebT, magram manamde<br />
Wrilobebi unda dagimuSavoTo.<br />
goCa manuCaraSvili, ocdacameti wlis, devnili<br />
sofel karaleTidan yveba: `omi rom daiwyo,<br />
jer qalaqi gori ibombeboda, mere, soflebSic<br />
Camoyares Wurvebi. amasobaSi karaleTSi rusi jariskacebi<br />
Semovidnen da bloksaguSagoebis ageba<br />
daiwyes. maT maradiorebic moyvnen: rusebi, osebi,<br />
CeCnebi, inguSebi... dadiodnen soflebSi da rac<br />
ver mihqondaT, wvavdnen, Semdeg axalgazrda bi-<br />
Webis Zebna daiwyes, iWerdnen da cxinvalSi mihyavdaT...<br />
12 agvisto iyo. Cems ezoSi mezoblebi viyaviT<br />
Sekrebilni, vlaparakobdiT. maradiorebi movidnen,<br />
saidan gaCndnen, verc erTma SevamCnieT. sul<br />
rva kaci viyaviT, aqedan, xuTma gaqceva moaxerxa.<br />
samni dagviWires, sabargulian manqanaSi Segvagdes.<br />
mere araferi maxsovs, goneba davkarge.<br />
gons rom movedi, cxinvalSi viyaviT. sibnele-<br />
Si Zlivs gavarCie, rom univermaRTan, erT-erTi<br />
Senobis sardafSi vyavdiT. mesame Cvengani aRar
142 www.qartlosi.org<br />
gamoCnda. gzaSi ra uyves, ar vici. gvcemdnen, gvaginebdnen.<br />
mere erTi momitrialda da rusulad<br />
miTxra, axla Cveni micvalebulebis sasaflaoze<br />
wagiyvanT da zed saflavze dagaklavTo. erTma<br />
osma uTxra, me gamatane, qarTvelebma Cemi Zma<br />
mokles da sisxli unda aviRo, RoriviT davkalav<br />
magas saflavzeo.<br />
mokled, uproblemod dauTmes Cveni Tavi,<br />
`opelSi~ gadagvsves da... osebi mogvibrundnen da<br />
gviTxres, nu geSiniaT, gagiSvebT, magram manamde<br />
Wrilobebi unda dagimuSavoTo. erT-erTi osis<br />
saxlSi migviyvanes, sardafSi dagvmales, Wrilobebi<br />
dagvimuSaves.<br />
meore dRes karaleTSi wamogviyvanes. sofelSi<br />
ki mivediT, magram saxlSi ar Seisvleboda, isev<br />
mogvagnebdnen, amitom baRebSi vimalebodiT. oTxi<br />
dRe miwaze viweqiT.<br />
mezoblis qalebi, roca axerxebdnen, saWmeli<br />
mohqondaT. 22 agvistos mezoblis biWebma xaSur-<br />
Si wagviyvanes. megobrebi Zlivs davajereT, rom<br />
Suagul omSi mteri dagvexmara da samSvidobos<br />
gamogviSva~...
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
143<br />
mZime tvirTi<br />
moxuci xelSi rom aviyvane, meTaurma gakvirvebiT<br />
Semomxeda, magram veraferi miTxra...<br />
zura axla yofili jariskacia. cxinvalis<br />
omSi miRebuli mZime Wrilobis gamo fexi moWres<br />
da veRarasodes ibrZolebs. miuxedavad imisa, rom<br />
misTvis jildo ar miuciaT, megobrebi miiCneven,<br />
rom zura gmiria. Tumca, TviTon Tvlis, rom amis<br />
Tqmis sababi aravisTvis miucia. sagmiro araferi<br />
Camidenia, <strong>omis</strong> gaazrebac ki ver movaswariT, ise<br />
uecrad damTavrda yvelaferio, _ ambobs.<br />
erT-erT osur sofelSi, naxevrad dangreul<br />
saxlSi qarTvel jariskacebs moxuci qali unaxavT.<br />
sofelSi aravin yofila darCenili dauZlurebuli<br />
moxucebis garda. qali rom upatronod<br />
daetovebinaT, tanjviT daiRupeboda, veravin<br />
mouvlida. zuras moxuci xan xelSi atatebuli<br />
utarebia, xanac zurgzemokidebuli.<br />
`moxuci xelSi rom aviyvane, meTaurma gakvirvebiT<br />
Semomxeda, magram veraferi miTxra.<br />
umweos, tkivilisgan daosebuls tirilis Tavic<br />
aRar hqonda. etyoboda, rom gadarCenis imedi
144 www.qartlosi.org<br />
gadaewura da winaaRmdegoba gamiwia, damtoveo.<br />
mivefere, _ nu geSinia, bebo, yvelaferi kargad<br />
iqneba, _ vaimedebdi. eh, yvelaferi damTavrdao,<br />
amoioxra da xeli Caiqnia. omi aRar unda yofiliyoo.<br />
ar unda daewyoT Tqvens Svilebs da arc iqneboda-meTqi.<br />
_ Cemi Svilebi gaiqcnen, iaraRs xels<br />
ar kideben, aq davibade, es aris Cemi miwa, isini axalgazrdebi<br />
arian da <strong>sxva</strong>ganac naxaven TavSesafars,<br />
me ki <strong>sxva</strong>gan aba raRa unda vakeTo, damtove, aq<br />
movkvdebi, _ mTxovda. ar SemeZlo misi datoveba.<br />
Tavidan biWebi <strong>saxe</strong>s maridebdnen, ar undodaT<br />
daxmareba. mogvianebiT Cemi zurgCanTa<br />
da saWurveli gamomarTves da morigeobiT atarebdnen.<br />
Znelia omSi <strong>sxva</strong>m aTrios Seni bargi.<br />
arada, bebia maxsendeboda im qalis danaxvaze,<br />
bebia, romelic ramdenime wlis win, oTxmocdarva<br />
wlis asakSi loginad Cavarda. me vuvlidi.<br />
swored ase, xelSi atatebuli, an zurgze mokidebuli<br />
damyavda, rogorc daWrili osis qali.<br />
moxuci drodadro mexveweboda, damtove, codo<br />
xaro. Tan mefereboda damWknari xeliT. ver davtovebdi,<br />
erTi wamiTac ar mifiqria amis gakeTeba,<br />
magram sahaero dabombva rom daiwyo, cud dReSi<br />
Cavvardi, moxucTan erTad sirbili gamiWirda.<br />
male saSineli dartyma da tkivili vigrZeni,<br />
goneba davkarge. gons hospitalSi sami dRis Semdeg<br />
movsulvar. maSinve im moxucis ambavi vikiTxe.<br />
biWebs CemTan erTad wamouyvaniaT manqaniT. isic
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
145<br />
fexSi iyo daWrili. gadarCa, arc amputacia das-<br />
Wirvebia. me ki fexi davkarge.<br />
erTxel, megobarma miTxra, marto rom yofiliyavi,<br />
iqneb es arc dagmarTnodao. sul vfiqrob,<br />
marto rom vyofiliyavi, iqneb saerTodac ar gadavrCeniliyavi.<br />
saSinelebaa omi, uamravi udana-<br />
Saulo adamianis sicocxles anadgurebs.<br />
dRemde Zalian minda im moxucis moZebna, ar<br />
vici ra bedi ewia, cocxalia Tu ara, magram sul<br />
mgonia, rom im dRes bebiaCemis gadarCenas vcdilobdi~.
146 www.qartlosi.org<br />
eSmaksac wauRia<br />
rusuli ruletka<br />
gaoflilma alanma nagani savarZelze<br />
daagdo da ferwasuli, magram<br />
bednieri saxiT gadmovida manqanidan.<br />
alanma ociode azidva gaakeTa muStebze da<br />
swrafad wamoxta. oTaxSi dedamisi Semovida da<br />
wyliT savse saTli iatakze dadga.<br />
_ wyaros wyalia _ ikiTxa alanma.<br />
_ ki, mamisaanTubnidan movitane, _ Cailaparaka<br />
dedam da daRlili daeSva skamze.<br />
_ ar iaro iq, milionjer gTxove.<br />
_ sqeli goCa vnaxe wyarosTan, _ dedam CafiqrebiT<br />
ganagrZo, _ Senze Tqva aRar gamoCndeso aq, isini<br />
gelodebian da mogklaven, rogorc ki gamoCndebi.<br />
_ roca momindeba, waval, _ daamTqnara alanma,<br />
_ TviTon gaufrTxildnen TavianT Tavebs...<br />
alani Tavisive xvrinvam gaaRviZa, adga da<br />
Cacma daiwyo. fexsacmelze Tasmebi Seikra, sawolis<br />
qveSidan tyviamfrqvevi gamoaTria da<br />
karisken gaemarTa, magram gasvlas ar Cqarobda.<br />
_ visTan erTad iyo goCa _ ikiTxa man.
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
147<br />
_ ar vici, iq yvela formiT iyo, macale Zili...<br />
_ namZinarevi xmiT Cailaparaka dedamisma.<br />
_ kargi, egre iyos, dRes aRar waval mamisaan-<br />
TubanSi, xval ki aucileblad davecemiT biWebi.<br />
alanma Wiqa wyali dalia da karSi gavida.<br />
mtvrian, moukirwylav, Camkvdar gzaze midioda<br />
mxarze tyviamfrqvevgadebuli alani. kuTxeSi<br />
Cauxvia Tu ara, zemoT wavida da qalaqisken mimaval<br />
asfaltirebul gzas daadga. memorialuri<br />
dafis mopirdapired, mitovebuli orsarTuliani<br />
saxlis win daburulminebiani yviTeli `nol eqvsi~<br />
dainaxa da gargaris CrdilqveS gaCerda. manqanis<br />
mina Camoiwia da iqidan alanis klaselma mitam<br />
gamoixeda, romelTanac skolaSi Cxubobda irmas<br />
gamo, irma ki bolos sqel goCas gayva colad.<br />
alanma Tanaklaselis Worflian, gargariviT<br />
Ria feris <strong>saxe</strong>s Sexeda, Semdeg totisken gaiwvdina<br />
xeli, Tumca, nayofi ar mouwyvetia, mxolod<br />
foTlebi, gadaafurTxa da tyviamfrqvevis qamris<br />
sworebiT manqanisken gaemarTa.<br />
_ am manqaniT moxvedi _ ikiTxa alanma, manqanis<br />
kari gamoaRo da ukana savarZelze dakunTuli,<br />
Savgvremani mamakacis _ kukus gverdiT dajda.<br />
saWesTan mjdomi mita Semobrunda da naZaladevi<br />
seriozulobiT Tqva:<br />
_ Cven aq mfrinavi TefSiT movfrindiT, dedamiwelo.<br />
_ marsidan, _ Caiwikvina kuCam, Tan fexebs aba-
148 www.qartlosi.org<br />
kunebda, _ Cven marselebi varT...<br />
mita Setrialda, saWeze daemxo da sicilisgan<br />
CabJirda, Canda, rom isini anaSiT iyvnen gabruebulni.<br />
_ xidi danaRmulia, _ Tqva alanma, _ nuTu saguSagoze<br />
ar giTxres<br />
_ gviTxres, _ Caiburtyuna mitam, _ magram `erT<br />
adgilas~ gavagzavne. Cven, ubralod, iRblianebi<br />
varT, gesmis guSin Svili SemeZina, erTi kviris<br />
win ki am qondriskacisTvis gogo movitaceT.<br />
_ gilocav, _ gauRima alanma, _ magram erTi<br />
saTxovari maqvs: ukan fexiT wadiT.<br />
kuCam sicili Sewyvita da mkacrad ikiTxa:<br />
_ da marsze riT davbrundeT<br />
kuCam revolveri amoiRo, barabani daatriala,<br />
lula safeTqelTan miido da Caxmaxs gamohkra.<br />
mitam swrafad gamostaca iaraRi da, TiTqos<br />
iRblis gaSveba ar unda xelidano, igive gaimeora.<br />
oTxi Tvali miaCerda alans: SeZleb da akankalebuli<br />
xeli iaraRisken gaiwvdina, civi lula<br />
safeTqelTan, yuris cota zemoT miido, Tvalebi<br />
daxuWa da samjer gamohkra Caxmaxs...<br />
gaoflilma alanma nagani savarZelze daagdo<br />
da ferwasuli, magram bednieri saxiT gadmovida<br />
manqanidan. mxarze tyviamfrqvevi moigdo da arxze<br />
gadebuli mcire xidisken gaemarTa ise, rom srolisa<br />
da yvirilis xmaze arc Semotrialebula.<br />
gverdiT yviTelma `nol eqvsma~ didi siswrafiT
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
149<br />
Cauqrola. alanma icoda, rac moxdeboda, magram<br />
afeTqebis xmam mainc Seaxtuna, daixara da namsxvrevebisgan<br />
daifara Tavi xelebiT.<br />
alanma xids iqiT gadabrunebuli, cecxlis<br />
alSi gaxveuli manqana dainaxa. garSemo mdgari<br />
xeebi manqanisa da adamianebis fragmentebiT iyo<br />
mofenili. aqedan unda davaxvio, sanam vinme mosula,<br />
Torem movardebian saguSagodan da gamomkiTxaven,<br />
ra da rogor, _ gaifiqra alanma, gamovida<br />
viwro mosaxvevidan da liaxvis napirTan aRmoCnda,<br />
romlis mRvrie wyalic mamisaanTubanze Camoedineboda.<br />
akaciebSi Camalulma bilikma alani Zvel xis<br />
xidTan, cariel kldovan napirTan gaiyvana. is mzis<br />
sxivebiT gamTbar lodze Camojda da wyals miaSterda.<br />
sawyali mita, RmerTma acxonos, misma colma<br />
bavSvi gauCina, man ki... eeh... kuCasac moeRo bolo...<br />
xom SeeZloT daejerebinaT da mSvidad wasuliyvnen<br />
fexiT qalaqSi, eSmaksac wauRia manqana. ara!<br />
mainc iTamaSes rusuli ruletka da ai...<br />
ise mitas mainc carieli Tavi eba, orosani.<br />
skolaSi irmas ekurkureboda, Tumca, kargad icoda,<br />
rom me miyvarda. sadauri Cemi amxanagi iyo! irmas<br />
gamo viCxubeT kidec, goCa ki mSvidad idga mo-<br />
SorebiT da sxvebTan erTad uyurebda ori suleli<br />
rogor aTrevda erTmaneTs. irmac xididan uyurebda<br />
seirs. eSmaki, mamaZaRli iyo es goCa, veravin<br />
xvdeboda, rom is epranWeboda irmas. mxolod me-
150 www.qartlosi.org<br />
aTe klasSi mixvda yvela yvelafers, rodesac ukve<br />
veRar damalavda mucels skolis formis qveS: maswavleblebma<br />
skandali atexes. sqelma goCam ki wi-<br />
Teli `cxrianiT~ waiyvana irma Tavis saxlSi, mamisaanTubanSi.<br />
axla iq nangrevebia. icis neta, rom<br />
me davuwvi saxli fexebze mkidia! unda movkla<br />
eg sqeli da maSin irmac dabrundeba mSoblebTan,<br />
mere viRa damiSlis mis colad moyvanas, mita<br />
alanma meore qvaze sapnis naWeri SeniSna da<br />
wamodga. tyviamfrqvevi frTxilad, qviSa rom<br />
ar moxvedriliyo, meqanizmSi ise miayuda lods.<br />
tansacmeli gaixada, saponi aiRo, gaxurebul<br />
qviSaze xtunviT gaiara da wyalSi Sevida. aqedan<br />
kargad Canda mamisaanTubnis maRali napiri, sadac,<br />
amxanagebTan erTad, goCa iyo Casafrebuli.<br />
alani mdinaris wynar dinebaSi Sevida, fexiT<br />
qviSiani fskeri mosinja da gaCerda. wyali<br />
welamde swvdeboda. CayvinTa da sapnis wasmas<br />
Seudga. mdinaris xmam gasrolis xma STanTqa da alanis<br />
mkerdze sapnis qafi gavardisferda. napirze<br />
gamosvla scada, magram mere TiTqos xeli Caiqniao<br />
da wyalSi CayvinTa...<br />
sqelma goCam dinebas sZlia, napirze amovida,<br />
mZimed msunTqavi cxel qviSaze daeSva. mis gverdiT<br />
mjdom kuCas gaxeda da sigaretis mokideba sTxova.<br />
_ moweva mavnebelia, _ uTxra kuCam da kamufla-<br />
Jis gulis jibeSi CaZvra, _ ar unda gveTqva alanis
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
151<br />
dedisTvis, rom mis Svils vusafrdebiT.<br />
_ ar minda im sulelis mokvla, _ amoioxra<br />
sqelma goCam, zurgze gadabrunda da mzisTvis<br />
Tvalis gasworeba scada.<br />
_ man xom saxli dagiwva<br />
_ vici, magram mainc ar minda, damRala am<br />
gauTavebelma uazro omma... rodemde unda gagrZeldes<br />
es yvelaferi iqneb saerTo ena gamogvenaxa<br />
da dagvebrunebina bavSobis wlebi, amaze ar<br />
gifiqria<br />
kuCam kiTxva upasuxod datova da optikursamizniani<br />
SaSxana aiRo:<br />
_ waval, vnaxav ra xdeba iq.<br />
_ tyuilad ar isrolo, _ gaafrTxila sqelma<br />
goCam.<br />
_ kargi.<br />
kuCa maRal buCqebSi gauCinarda.<br />
uceb srolis xma gaisma da buCqebidan aRelvebuli<br />
kuCa gamoCnda. SaSxana brtyel qvaze<br />
dado da formis gaxdas Seudga.<br />
_ oss gavartyi, Sors iyo da banaobda... fiqrobda,<br />
albaT, rom aseTi manZilidan ver gavartyamdi.<br />
axla dineba aq Camoatarebs.<br />
sqelma goCam pirvelma dainaxa gvami da tansacmlianad<br />
Sevarda wyalSi, TmebSi Caavlo mkvdars<br />
xeli da napirze gamoaTria.<br />
saRamos mamisaanTubnis wyarosTan moxuci qali<br />
mivida bidoniT, wyliT gaavso da wasvlas apireb-
152 www.qartlosi.org<br />
da, magram uzarmazarma figuram gza gadauRoba.<br />
_ gamarjoba, babo oli, _ miesalma moxucs.<br />
_ ah, goCa, Sen xar _ CailuRluRa SeSinebulma,<br />
_ gamarjoba Svilo, rogor xar<br />
_ rogor unda viyo <strong>omis</strong> dros... ra Tqma unda,<br />
cudad.<br />
_ ho, kargi axla Zalian cota xdeba, _ daeTanxma<br />
moxuci, kidev raRacis damateba undoda, magram<br />
sqelma goCam gaawyvetina.<br />
_ alani Cems saxlSi asvenia, _ Tqva man da nangrevebze<br />
mianiSna, sadac erTi oTaxiRa gadarCeniliyo,<br />
_ movidnen da waasvenon, dasaflavebas<br />
Cems Tavze viReb...<br />
_ kargi, Svilo, _ slukuniT upasuxa moxucma, _<br />
yvelafers gadavcem.<br />
_ alani Cemi megobari iyo... dedamiss uTxari,<br />
rom Zalian vwuxvar...
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
153<br />
isev CamovkidebT<br />
mSvidobis kars<br />
Zmao, ar waxvide, moval, me gadagefarebi,<br />
movkvdebi SenTvis, Sens sicocxles davicav,<br />
ar waxvideo.<br />
zaza axla devnilis statusiT cxovrobs. devnilia<br />
sakuTari soflidan, romelTanac ramdenime<br />
kilometri aSorebs. misi sofeli TamaraSeni amjerad<br />
e.w. sazRvris meore mxaresaa. axla ojaxTan<br />
erTad samowyalod micemul kotejSi cxovrobs da<br />
dardobs, rom mis ezoSi vazi gasasxlavia da gaqceuli<br />
patronis molodinSi tiris. jer ormoci<br />
wlisac ar aris, magram erTianad morevia WaRara.<br />
ambobs, rom omma daabera. Tumca, ara SiSis gamo.<br />
tkivilis gaZleba uWirs, yovel Rame sizmarSi naxulobs<br />
mamapapiseul saxls _ mxolod erTi kedelia<br />
darCenili, ezos WiSkari aRar aqvs, im kedel-<br />
Tan ki misi siyrmis megobari osi erovnebis giorgi<br />
dgas. rogorc ki zaza fexis Sedgmas daapirebs,<br />
afeTqebis xma esmis da eRviZeba.<br />
`sanam TamaraSenSi vcxovrobdi, diliT saxlidan<br />
gamosuli im mxares vixedebodi, saidanac mze
154 www.qartlosi.org<br />
amodioda. axla saZirkvels gadmovabijeb Tu ara,<br />
Tvalic da gulic iqiT gamirbis, sadac Cemi sofelia,<br />
rogorc amboben, miwasTan gasworebuli. mgonia,<br />
rom erT dRes raRac niSans davinaxav. niSans<br />
<strong>omis</strong> damTavrebis macned. 2008 wlis agvistos omi<br />
CemTvis jer ar damTavrebula. arc imaTTvis dam-<br />
Tavrebula, vinc axla am jojoxeTuri e.w. sazRvris<br />
miRma cxovrobs. imaTze xSirad vfiqrob. xSirad<br />
mawuxebs azri, rom es ar iyo omi qarTvelebis<br />
da osebis dapirispirebis niadagze. es iyo omi<br />
imisTvis, rom qarTvelebi da osebi daejaxebinaT<br />
erTmaneTze da es tragedia gamoeyenebinaT. vis da<br />
ratom viRac mesames, romelsac am ambiT wylis<br />
amRvreva da saTavisod Tevzis Wera surda. politikosi<br />
ar var. erTi alali kaci var da Cemnair<br />
xalxTan mqonda urTierToba, Cven ki namdvilad<br />
ar gvsurda omi. bolo wlebSi saxalxo dResaswaulebs<br />
erTad aRvniSnavdiT xolme, es ar zRudavda<br />
mis uflebebs da me ar maZlevda masze upiratesobis<br />
SegrZnebas. es dRe, ubralod, Cveni siyvarulis<br />
gamomJRavnebis da kidev erTxel aRiarebis dRe<br />
iyo, rodesac erTmaneTs veferebodiT.~<br />
zaza isev im mimarTulebiT ixedeba, saiTac<br />
TamaraSeni unda mdebareobdes da cremlSeparuli<br />
TvalebiT uxmod meubneba, rom Zalian uWirs.<br />
misi ufrosi vaJi TxuTmeti wlisaa. is ambobs, rom<br />
ar surs vinmes siZulvili iswavlos, miT ufro,<br />
osis, radgan mamamisiviT e.w. sazRvris miRma ma-
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
155<br />
sac darCa is xalxi, vinc uzomod enatreba.<br />
zaza: `TamaraSeni axlosaa cxinvalTan. amitomac<br />
wlebis ganmavlobaSi axlos viyaviT Cven<br />
da osebi. Cveni Wiric da lxinic saerTo iyo. roca<br />
im pirveli dapirispirebis talRam gadaiara da<br />
mivxvdiT, rom erTmaneTi ar gvZulda, me da osma<br />
megobarma saerTo saqmec wamoviwyeT. es ar iyo<br />
arc ubralod saqmiani urTierToba da arc mxolod<br />
megobroba. es iyo Zmoba. roca erTs meoris<br />
gareSe cxovreba ver warmoudgenia. roca RvTisadmi<br />
siyvaruli jer SenSi iwyeba da mere ojaxs<br />
gadasdeb. ase gadavdeT Cvens ojaxebs erTmaneTis<br />
siyvaruli. saqmes rom movrCebodiT, mere xan TamaraSenSi<br />
viyaviT CemTan da xan cxinvalSi masTan.<br />
axla <strong>saxe</strong>lis Tqmac miWirs. meSinia Cveni megobrobis<br />
gamo ar avnon. agvistos <strong>omis</strong> dros mxolod<br />
telefoniTRa vaxerxebdiT kontaqts.<br />
cocxali xar gamudmebiT vekiTxebodiT erTmaneTs<br />
da saSinlad ganvicdidiT rac xdeboda.<br />
Cven saxls vtovebdiT, <strong>sxva</strong> gza aRar gvqonda, is<br />
telefonSi bRaoda, _ Zmao, ar waxvide, moval, me<br />
gadagefarebi, movkvdebi SenTvis, Sens sicocxles<br />
davicav, ar waxvideo.<br />
rodesac ojaxi SemovliTi gziT gamomyavda,<br />
is cxinvalidan, tyviebis wvimaSi da afeTqebebis<br />
talRaSi moiwevda Cemi saxlisken. axla sofelSi<br />
Semovedi, sul cotac da SenTan viqnebi, _ mwerda<br />
mesijs telefonze, me ki am dros ojaxTan er-
156 www.qartlosi.org<br />
Tad gavrbodi saxlidan, Sors viyavi TamaraSenidan.<br />
misi yvela sityva dRemde mesmis da imeds<br />
miZlierebs, rom erT dRes isev iq, TamaraSensa da<br />
cxinvalSi CavexutebiT erTmaneTs. male satelefono<br />
kavSiric saSiSi gaxda. Cven sakuTar miwaze,<br />
sakuTari miwidanve devnilebi gavxdiT. is iq dar-<br />
Ca Cemi saxl-karis darajad. kinaRam mokles. roca<br />
maradiorebi daTareSobdnen, Cemma osma megobarma<br />
me vera, magram Cems saxls gadaafara mkerdi, sicocxle<br />
riskze Seagdo da gaborotebul mZarcvelebs<br />
Cemi saxlis ganadgurebis ufleba ar misca.<br />
Tumca, ras gaxdeboda erTi asTan<br />
mogvianebiT Sewuxebulma damireka: `guli<br />
mikvdeboda, Cvens Camobmul alayafis kars rom<br />
xsnidnen, magram veraferi vuSveleo. maSin vifiqre,<br />
rom kidev kargi tragikulad ar damTavrda<br />
misTvis Cemi saxlis gadarCenis mcdeloba-meTqi,<br />
magram avtirdi. WiSkris gamo ki ara, gamaxsenda<br />
is dRe, erTad rom movitaneT WiSkari da CamovkideT.<br />
rogor uxaroda... axla, roca dro gavida,<br />
vxvdebi ras niSnavda is kari orivesTvis. Cven gasuli<br />
saukunis 90-iani wlebis dasawyisSi aboboqrebuli<br />
talRa davacxreT, <strong>omis</strong> da siZulvilis<br />
xanZari CavaqreT da mSvidobis saxlis mSenebloba<br />
daviwyeT. is WiSkaric mSvidobis saxlis alayafis<br />
kari iyo. es kari Camogvixsna mterma da Cven isev<br />
CamovkidebT mas.~
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
157<br />
Sinaarsi<br />
mkiTxvels ------------------------------------------------ 3<br />
winasityvaoba ----------------------------------------- 5<br />
mxsneli --------------------------------------------------- 7<br />
dedis xelebi ------------------------------------------ 10<br />
axali sicocxle ------------------------------------- 14<br />
soflis mcveli --------------------------------------- 21<br />
avRaneli ------------------------------------------------- 25<br />
bavSvobis megobari -------------------------------- 27<br />
hipokrates fici ------------------------------------- 31<br />
dro, omi da... TeTri vardebi ----------------- 34<br />
mjera, mTebi<br />
Cvens erTobas elian ------------------------------- 38<br />
mxsneli wminda nikolozs hgavda ------------ 41<br />
absurdis Teatri ----------------------------------- 44<br />
tragedia, romelic grZeldeba -------------- 51<br />
zvaraki --------------------------------------------------- 55<br />
Tanadgoma erovnebas ar scnobs ------------- 59<br />
mezoblebi ---------------------------------------------- 61
158 www.qartlosi.org<br />
maCablis motaceba --------------------------------- 65<br />
gvWirdeba ki Cven naTesavebi ---------------- 68<br />
axsari da miSa ----------------------------------------- 74<br />
guli ------------------------------------------------------- 78<br />
CemTvis siZulvili<br />
ar giswavlebiaT ------------------------------------- 81<br />
moulodneli stumari ---------------------------- 84<br />
jariskacma gadagvarCina ----------------------- 87<br />
gansacdelTan Seurigebeli -------------------- 92<br />
sufrasTan ----------------------------------------------- 95<br />
Tanaklaselebi ---------------------------------------- 98<br />
babo --------------------------------------------------------- 101<br />
ra moxdeba, rom<br />
yvelaferi daviviwyoT -------------------------- 103<br />
maRaziis rigSi --------------------------------------- 107<br />
vin upasuxebs kiTxvas --------------------------- 109<br />
batiki ----------------------------------------------------- 112<br />
RvTisnieri adamiani ------------------------------- 116<br />
sikeTe ar ikargeba ---------------------------------- 119<br />
mamaci rZali ------------------------------------------- 122<br />
ambari ------------------------------------------------------ 127
<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />
159<br />
tyve --------------------------------------------------------- 132<br />
sikeTe Tu boroteba ------------------------------ 136<br />
gadarCenilebi ----------------------------------------- 141<br />
mZime tvirTi -------------------------------------------- 143<br />
eSmaksac wauRia<br />
rusuli ruletka ------------------------------------ 146<br />
isev CamovkidebT<br />
mSvidobis kars ----------------------------------------- 153<br />
Sinaarsi -------------------------------------------------- 157
160 www.qartlosi.org