30.12.2014 Views

omis sxva saxe

omis sxva saxe

omis sxva saxe

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

1<br />

<strong>omis</strong><br />

<strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

gori<br />

2012


2 www.qartlosi.org<br />

redaqtori:<br />

megi bibiluri<br />

teqnikuri redaqtori:<br />

vaxtang ZanZava<br />

wignze muSaobdnen:<br />

megi bibiluri<br />

maria (plion) plieva<br />

Temur cxurbati<br />

ekaterine lomiZe<br />

tamerlan tadtaevi<br />

qeTevan kapanaZe


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

3<br />

mkiTxvels<br />

krebulis mizania warmogidginoT 2008<br />

wlis konfliqtis dros qarTvelebis da osebis<br />

mier gamovlenili gansakuTrebuli humanuri<br />

qmedebebi. krebulSi Sesuli istoriebi naTlad<br />

asaxavs, rom omSic ki aris adgili zogadsakacobrio<br />

faseulobebis gamovlenisa.<br />

istoriebi Sekriba arasamTavrobo organizaciam<br />

`megobrobis xidi – qarTlosi~ da wigni<br />

gamoica COBERM-is mxardaWeriT, romelic<br />

warmoadgens evropis gaerTianebisa da gaer-<br />

Tianebuli erebis organizaciis ganviTarebis<br />

programis (UNDP) erTobliv meqanizms ndobis<br />

aRdgenisaTvis konfliqtis Sedegad gayofil<br />

sazogadoebebs Soris.<br />

Rrmad gvjera, rom mocemuli krebuli xels<br />

Seuwyobs gayofil sazogadoebebs Soris ndobis<br />

da komunikaciis aRdgenis process.<br />

filip dimitrovi,<br />

elCi,<br />

evrokavSiris<br />

warmomadgenlobis<br />

xelmZRvaneli<br />

saqarTveloSi<br />

jeimi makgoldriki,<br />

gaeros ganviTarebis programis<br />

mudmivi warmomadgeneli<br />

saqarTveloSi,<br />

gaeros mudmivi koordinatori<br />

saqarTveloSi


4 www.qartlosi.org<br />

wigni gamoica COBERM-is programis mxardaWeriT,<br />

romelic dafinansebulia evrokav-<br />

Siris mier da administrirebulia gaeros ganviTarebis<br />

programis mier (UNDP).<br />

wignSi Sesuli istoriebi mxolod avtor-<br />

Ta pasuxismgeblobaa da ar gamoxatavs evrokav-<br />

Siris da gaeros ganviTarebis programis (UNDP)<br />

oficialur pozicias.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

5<br />

winasityvaoba<br />

omi klavs, magram omsac ar ZaluZs gaanadguros<br />

siyvaruli, urTierTdaxmarebis survili da<br />

humanuroba. krebuli warmogidgenT arasamTavrobo<br />

organizacia `megobrobis xidi _ qarTlosis~<br />

mier Segrovebul namdvil istoriebs, romlebsac<br />

adgili hqonda 2008 wlis agvistos <strong>omis</strong> dros.<br />

2008 wlis agvistoSi, rodesac samxedro moqmedebebi<br />

daiwyo, `qarTlosis~ warmomadgenlebi<br />

movlenaTa epicentrSi aRmovCndiT.droebiT<br />

iZulebiT gadaadgilebul pirebad viqeciT da,<br />

SesaZleblobis farglebSi, vcdilobdiT davxmarebodiT<br />

Cvens Tanasoflelebs _ megobrebs,<br />

mezoblebs, naTesavebs, da, ubralod, adamianebs,<br />

romlebic Svelas iTxovdnen. xalxis droebiT<br />

TavSesafrebSi ganTavsebis, sakvebi produqtebis,<br />

pirveladi saWiroebis sagnebis ganawilebisas,<br />

uamravi piradi istoria movismineT. Cvenda gasaocrad,<br />

SevniSneT, rom mware, sasowarkveTiT<br />

savse mogonebebis paralelurad iyo istoriebi,<br />

romlebSic konfliqturi mxareebis warmomadgenlebi<br />

exmarebodnen erTmaneTs. maSinve vifiqreT,<br />

rom kargi iqneboda am istoriebis Cawera da wignad<br />

gamocema. ramdenime qarTul-osuri Sexvedris<br />

dros gavuziareT es idea Cvens os kolegebs<br />

_ aRmoCnda, rom maTac hqondaT saTqmeli.<br />

wignSi Sesulia ori qarTveli da ori osi Jurnalistis<br />

mier oTxi Tvis manZilze Segrovebuli<br />

100 realuri istoriidan 40 istoria. yvela<br />

ambavi Cveni mezoblebis, nacnobebis, axloblebis<br />

_ realuri adamianebis realuri cxovrebidanaa.


6 www.qartlosi.org<br />

zog SemTxvevaSi daZabulobis arseboba gaviTvaliswineT<br />

da Cveni respondentebis TxovniT ar<br />

vuTiTebT, an SevcvaleT movlenaTa adgilebi,<br />

gmirebis <strong>saxe</strong>lebi.<br />

istoriebi, ZiriTadad, mezoblebs, megobrebs,<br />

naTesavebs exeba, romlebic wamSi barikadis<br />

<strong>sxva</strong>da<strong>sxva</strong> mxares aRmoCndnen. ramdenime istoriaa<br />

samxedroebze, romlebic profesiuli<br />

valis moxdisas iZulebulni gaxdnen monawileoba<br />

mieRoT samxedro moqmedebebSi. es istoriebi<br />

Cveulebriv soflis macxovreblebzea, romlebic<br />

uneblieT CaerTvnen <strong>omis</strong> qarcecxlSi, romelTa<br />

bedic samudamod Seicvala, magram sakuTar TavSi<br />

ipoves Zala da simamace gverdSi da dgomodnen<br />

erTmaneTs da daxmarebis xeli gaewvdinaT erTmaneTisTvis.<br />

miuxedavad imisa, rom yoveli istoria sakmaod<br />

gan<strong>sxva</strong>vdeba erTmaneTisgan, maT erTi mTavari<br />

msgavseba aqvT – is, rom am omSic aRmoCnda<br />

adgili keTili saqmeebisTvis, megobrobisTvis da<br />

urTierTdaxmarebisTvis.<br />

uRrmesi madloba Cvens respondentebs Tanam-<br />

SromlobisTvis, romlebmac gamoxates mzadyofna<br />

gaexsenebinaT da CvenTvis moeyolaT <strong>omis</strong> dros<br />

gadatanili metad mtkivneuli mogonebebi; aseve<br />

did madlobas movaxsenebT Jurnalistebs, romlebic<br />

dagvexmarnen istoriebis SegrovebaSi, miuxedavad<br />

imisa, rom es procesi advili ar iyo.<br />

uRrmesi madloba evrokavSiris mier dafinansebul<br />

da gaeros ganviTarebis programis (UNDP)<br />

mier administrirebul programa COBERM-s, romlis<br />

farglebSic SevZeliT erToblivi qarTulosuri<br />

wignis gamocema.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

7<br />

mxsneli<br />

is zedamxedveli Cemi moyvasia da<br />

misi kargad yofnisTvis dRemde vloculob.<br />

2008 wlis agvistoSi, rodesac omi mZvinvarebda,<br />

qalaqis winaswari dakavebis izolatorSi<br />

teva aRar iyo. mal-male mohyavdaT datyvevebuli<br />

mSvidobiani qarTveli mosaxleoba. maT Soris,<br />

xandazmuli wyvilebic. qalebi ufro medgrad<br />

idgnen. mamakacebs, gansakuTrebiT hipertoniiT<br />

da guliT daavadebulebs, autaneli sicxis,<br />

Zaladobisa da damcirebis gaZleba uWirdaT.<br />

meuRlesTan erTad luiza nasuaSvilic izolatorSi<br />

moxvda.<br />

dResac cremliani ixsenebs mSobliur cxinvals...<br />

luiza cxinvalSi cxovrobda 1991 wlamde,<br />

manam, sanam pirvelad Camovardeboda SuRli qarTvelebs<br />

da osebs Soris. areulobam aiZula<br />

sacxovreblad TamaraSenSi gadasuliyo, Tumca,<br />

qalaqTan kavSiri ar gauwyvetia da buRaltrad<br />

muSaobda qarxanaSi. erT xans SiSobda, vaiTu am<br />

dapirispirebis gamo, rogorc qarTveli, samsaxu-


8 www.qartlosi.org<br />

ridan damiTxovono, magram misi SiSi usafuZvlo<br />

aRmoCnda, cxinvalSi mas aravin sdevnida.<br />

`2008 wlis agvistoSic ver davtove saxli.<br />

ukiduresad mZime mdgomareoba iyo, magram sad<br />

wavidodi Sin maRalwneviani, avadmyofi meuRle<br />

myavda. vfiqrobdi, rom mSvidobian mosaxleobas<br />

aravin daarbevda, ar Seaviwrovebda. samwuxarod,<br />

movlenebi tragikulad ganviTarda.<br />

10 agvistos saxlSi osi erovnebis mebrZolebi<br />

mogvadgnen. me da Cemi meuRle iaraRis muqariT<br />

wagviyvanes cxinvalis winaswari dakavebis izolatorSi.<br />

qmari xelSi makvdeboda. nerviulobis<br />

gamo wnevam auwia. mdgomareoba TandaTan mZimdeboda,<br />

saswrafod sWirdeboda wnevis wamali. gamosavals<br />

amaod veZebdi. iq iseTi mZime situacia iyo,<br />

rom daxmarebas veravis sTxovdi. danarCeni patimrebi<br />

uares mdgomareobaSi iyvnen. xalxi saknidan<br />

gamohyavdaT da fizikurad uswordebodnen. Cven<br />

aravin gvexeboda da meSinoda, rom wamals Tu moviTxovdi,<br />

amiT yuradRebas miviqcevdi.<br />

Tumca, rodesac Cemi meuRlis janmrTelobis<br />

mdgomareobam kritikul zRvars miaRwia, vifiqre,<br />

rom malvas azri aRar hqonda. gavbede da<br />

zedamxedvels wamali vTxove. zizRiT Semomxeda,<br />

yvirili damiwyo, saswrafo daxmarebis manqanas<br />

gamogiZaxeb, ar gindao ra mefiqra, ra meqna, aRar<br />

vicodi, qmari ki xelidan mecleboda.<br />

cota xanSi am zedamxedvelma uxeSad mimixmo.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

9<br />

SeSinebuli mivuaxlovdi da kinaRam davmunjdi<br />

_ erTi firfita wnevis damwevi Zliermoqmedi wamali<br />

momca. sanam vicocxleb, sul memaxsovreba im<br />

kacis <strong>saxe</strong>, wamals rom maZlevda, TvalebSi ar miyurebda,<br />

mere iaraRi momiqnia da miyvira, gavsuliyavi.<br />

saswrafod gamovbrundi da meuRle gulSi<br />

Cavikari. vtirodi, sixarulisgan vtirodi. qmaric<br />

gadamirCa da omSi adamianobis gamovlinebis momswrec<br />

gavxdi. mixaroda, rom omma zedamxedvelSi<br />

saTnoebisa da sikeTis keTebis unari ver waSala.<br />

Turme, sxvebis dasanaxad meqceoda uxeSad. rom ara<br />

im kacis gulisxmiereba, meuRle daiRupeboda.<br />

is zedamxedveli Cemi moyvasia da misi kargad<br />

yofnisTvis dRemde vloculob. warmoidgineT,<br />

dedamiwa aseTi adamianebisgan rom daicalos, ma-<br />

Sin yvela omi imaze ufro meti boroteba iqneba,<br />

vidre aris. am ambis mere sul vfiqrob, rom es omi<br />

Cveni saerTo tkivilia...~


10 www.qartlosi.org<br />

dedis xelebi<br />

Спасибо матушка,<br />

мой Ангел Хранитель!<br />

2008 wlis 11 agvisto gaTenda. giorgis ojaxSi<br />

araferi icodnen misi adgilsamyofelis Se<strong>saxe</strong>b.<br />

mSoblebma wina saRamos mxolod is gaiges, rom<br />

maTi vaJis batalionis erTi nawili saartilerio<br />

dabombvaSi mohyva. amaod rekavdnen telefonze,<br />

dakavSireba ver xerxdeboda. SuaRamisas movida<br />

Setyobineba: `deda, cocxali var. ar inerviulo~.<br />

amis mere dedam Tvali veRar moxuWa. cdilobda,<br />

cudze ar efiqra, magram ratomRac eCveneboda,<br />

rom giorgi daWrili iyo da sadRac afarebda Tavs.<br />

ra aRar warmoidgina, magram imedi hqonda, rom Tu<br />

giorgi marTla daWrili iyo, viRacas unda gadaerCina.<br />

is viRac, SesaZloa, mowinaaRmdegis deda,<br />

da, Seyvarebuli, an sulac coli yofiliyo.<br />

`mec xom ase moviqceodi daWrili adamiani,<br />

an jariskaci rom menaxa magram me xom eqimi var,<br />

giorgis Tu eqimi ar Sexvdeba, vin upatronebs~ _<br />

aseT fiqrebSi, rogorc iqna, daaTenda.<br />

gamTeniisas karze susti kakuni moesma. jer


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

11<br />

SekrTa, male damSvidda, momxduri kakuniT ar<br />

eaxleboda. mezobeliao, gaifiqra da kibeze<br />

fexakrefiT Cavida. samzareulos kars mezobeli<br />

nunu miyrdnoboda, wneva gamizome, mTeli Rame ar<br />

miZiniao, sTxova da Camojda. nunu mouyva, rogor<br />

ar daaZina rusi jariskacis gminvam. misi saxlis<br />

gverdiT, RvTismSoblis <strong>saxe</strong>lobis eklesiasTan<br />

dabanakebuliyvnen rusebi. erT-erTi jariskaci<br />

mZimed yofila daWrili. `ar vici ra sWirs, magram<br />

misi kvnesa guls miklavs, verafriT daviZine.<br />

etyoba, Zalian axalgazrdaa, sawyali. gamudmebiT<br />

dedas uxmobda, mgoni, bodavda kidec,~ _ ambobda<br />

nunu.<br />

miuxedavad imisa, rom SiSis qveS myofi, soflad<br />

darCenili mosaxleoba gareT gasvlas Zlivs<br />

bedavda, ambebi mainc swrafad vrceldeboda.<br />

sofelSi jari idga, magram `daupatiJebel stumrebs~<br />

xalxi ar auwiokebia.<br />

naSuadRevs soflis maRaziaSi erT-erTi jariskaci<br />

gamoCnda da daWrili TanamebrZolisTvis<br />

daxmareba iTxova. `dazianebul fexze avadmyofs an-<br />

Teba ganuviTarda, temperaturam auwia, verafers<br />

vxdebiT, xelSi gvakvdeba, iqneb gviSveloT~, _<br />

iTxovda maRali, qera jariskaci. maRaziaSi myofi<br />

oTxi qali da oric samocdaaTsgadacilebuli<br />

kaci mdumared uyurebda gadamTiels.<br />

_ hm, ras moveswariT, mteri gvTxovs gadagvar-<br />

Cineo, _ Tqva erTma.


12 www.qartlosi.org<br />

_ mteri raTa, kaco, adamianis Svilia, _ SeekamaTa<br />

meore.<br />

dinjad daiwyes bWoba, SiSobdnen, rom davexmaroT,<br />

vaiTu mowinaaRmdegis jariskacis gadar-<br />

Cenis gamo vinmem dagvsajos, arada, kaci kvdeba,<br />

vinc ar unda iyos, adamianis Svilia, RmerTisgan<br />

gaCenilio. am bWobaSi iyvnen, maRaziaSi giorgis<br />

deda rom Sevida...<br />

daWrili eqimis saxlSi miiyvanes, giorgis sawolze<br />

daawvines. qals Rame akviatebuli fiqrebi<br />

gaaxsenda. daWrils daCirqebuli iara daumuSava.<br />

cotac da gangrena daewyeboda. Semdeg wamlebic<br />

misca da kuTxeSi miyuJul mis TanamebrZolebs<br />

sTxova, meore dResac mieyvanaT Sesaxvevad.<br />

daWrilma qals xelze akoca.<br />

- Спасибо матушка, мой Ангел Хранитель! _ Tqva bi-<br />

Wma da cremli gadmougorda Tvalidan.<br />

qalma <strong>saxe</strong> aarida da oTaxidan gavida. daWrili<br />

aTi dRe dahyavdaT Sexvevebze. igi srulad<br />

gamojanmrTelda. meTerTmete dRes nawilma sofeli<br />

datova. TiTqos fexakrefiT, uxmaurod datoves<br />

qarTuli dasaxleba.<br />

jariskacTagan erT-erTi kolonas CamorCa.<br />

orsarTuliani saxlis Zvel WiSkarTan SeCerda<br />

da gaubedavad SeaRo kari. ezoSi winsafarafarebuli<br />

diasaxlisi fusfusebda. miuaxlovda da<br />

dauCoqa. xeli mohkida qalis xels da loya daado.<br />

`madloba, deda~, amjerad qarTulad uTxra ja-


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

13<br />

riskacma. qali gaubedavi RimiliT uyurebda mis<br />

acremlebul Tvalebs. jariskaci tiroda... Tavze<br />

gadausva biWs xeli, asakiT giorgize bevrad patara<br />

iqneboda. am xnis ganmavlobaSi misTvis arc<br />

wlovaneba ukiTxavs, arc <strong>saxe</strong>li.<br />

_ madloba, deda, imisTvis, rom sicocxle maCuqeT.<br />

_ is gavakeTe, rac SevZeli, Svilo... es Cemi<br />

vali iyo...<br />

_ omi ar cnobs dedas, samwuxarod, arc eqims,<br />

omi klavs yvelas. albaT, mec movkali, mapatieT,<br />

yovelTvis memaxsovreba, rom qarTvelma qalma,<br />

romelsac, SesaZloa, vinmec ki movukaliT, ojaxSi<br />

dabrunebis da Svilebis moferebis bedniereba maCuqa.<br />

ufali gfaravdeT Tqven da Tqvens ojaxs...<br />

_ Cemi Svilic jariskacia. is samSoblosTvis<br />

ibrZvis. axla sadaa da rogoraa ar vici. Sen rom<br />

gmkurnalobdi, megona mas vuvlidi. iqneb Cems<br />

giorgisac sWirdeba Svela...<br />

jariskaci wamodga. sanam Tvals miefareboda,<br />

ramdenjerme gamoxeda gadamrCenels.<br />

_ eh, omi, omi... _ Cailaparaka qalma, fiqrebSi<br />

wasulma xeli aiqnia, TiTqos cud azrs iSorebso<br />

Tavidan da xeivnidan Camocvenili vazis foTlebis<br />

dagva ganagrZo...<br />

_ am foTlebs gahyves Cveni tkivilebi, avi<br />

fiqrebi, Cemi biWi damibrune mSvidobiT, RmerTo,<br />

_ butbutebda qali.


14 www.qartlosi.org<br />

axali sicocxle<br />

Svili cxovrebas azrs aZlevs. rodesac mas<br />

uyureb, grZnob, rom gaqvs mizani, Seni<br />

Svilis ukeTesi momavlisTvis Secvalo samyaro.<br />

* * *<br />

_ nuTu esec <strong>omis</strong> kanonia _<br />

amoviluRluRe da puri gamovarTvi.<br />

_ ara, es adamianobis kanonia, _<br />

Tqva da isev CanTaSi CaZvra.<br />

bolo afeTqebis Semdeg, albaT, erTi saaTi gavida.<br />

siCume ise gamefda, TiTqos saSineli araferi<br />

xdeboda. tkivilma mimata. gulaRma viweqi vazis<br />

ZirSi. foTlebis miRma vxedavdi mzes, romelic<br />

sicocxlis da gadarCenis imeds maZlevda. daRamebamde<br />

didi dro iyo.<br />

wamoviwie. kaba sveli mqonda, etyoba sirbilSi<br />

wylebi ise davRvare, rom SiSisgan araferi gamigia.<br />

jer muxlebze davdeqi, mere xelisgulebiTac<br />

davebjine miwas da ase, oTxze damdgarma piriT daviwye<br />

Rrmad sunTqva. tkivili uaresdeboda.<br />

mindoda rogorme marnamde mivsuliyavi. kidev<br />

erTxel gavxede nasaxlars, guSindeli xanZrisgan<br />

TiTqmis araferi darCeniliyo. saxlidan ora-


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

15<br />

siode metrSi marani xeluxlebeli idga. venaxidan<br />

mis karamde asiode nabijiRa maSorebda. warmovidgine,<br />

rom iq, gril, betonis iatakze davwvebodi<br />

da sxeulSi sicxe Caqreboda.<br />

wamodgoma ar SemeZlo. xelebi amikankalda<br />

da gverdze gadavvardi. movikunte. embrionis<br />

forma miviRe da dedaCemi gamaxsenda, sami dRe<br />

gaCendi, tkivilebisgan kedlebs vkawravdio. rom<br />

mxedavdes, albaT, <strong>saxe</strong>s daikawravda. axla rogor<br />

mWirdeba deda... ver Sevityve sad waiyvanes, an vin<br />

waiyvana.<br />

mezobeli gamaxsenda. Cems danaxvaze daibna. vifiqre,<br />

mSoblebi damixoces da Tqma uWirs-meTqi.<br />

„amxela mucliT aq ram mogiyvana~ _ gaocebuli<br />

miyurebda. ra kiTxvaa, rogor Tu ram momiyvana<br />

es, mucelSi rom mizis, nuTu odesme gansacdelSi<br />

myofs mimatovebs da Tavis gamarTlebas Seecdeba,<br />

aseT dros ver gavbede Seni daxmarebao xeli<br />

mucelze davide, iseTi SegrZneba mqonda, rom yovel<br />

wams mezrdeboda da sadacaa kani gaskdeboda.<br />

mainc mSoblebi medga Tvalwin. albaT, mama scemes,<br />

rogor atirdeboda deda...<br />

mezobels mSoblebi sofelSi daetovebina, ar<br />

wamovidnen, Cven ki ver davrCebodiTo... rogor miatova<br />

rom mcodnoda es ubedureba daiwyeboda,<br />

dedas da mamas TbilisSi Cavketavdi da sofelSi<br />

fexs ar gamovadgmevinebdi.<br />

tkivilma fiqrebidan gamomafxizla. TiTqos<br />

patara muclidan iTxovda, rom mxolod masze mefiqra.<br />

ramdeni xani velodi am dRes da axla ro-


16 www.qartlosi.org<br />

gor unda gavaCino arc ki vici. Tavs imiT viimedeb,<br />

rom pirvelyofil qalebsac ar hyavdaT bebiaqalebi<br />

da ginekologebi. mec unda SevZlo, magram rom<br />

gaCndeba, mere ra vqna<br />

TiTqos menji saxsrebSi gaixsna da xerxemalSi<br />

malebi erTmaneTs daSorda, saSinelma tkivilma<br />

damiara sxeulSi da vigrZeni rogor cdilobda<br />

Cemi patara dabadebas. odnav SevZeli wamoweva, vazis<br />

Wigos moveWide da foTlebis mokrefa vcade.<br />

eqvsiode uzarmazar foTols mivwvdi, mere vazs<br />

zurgiT miveyrdeni, fexebi gavwie da foTlebi<br />

sajd<strong>omis</strong> qveS davilage. xelebi gavSale, gverdiT<br />

mdgom vazebs CaveWide da gaviWinTe.<br />

ise daibada, ver mivexmare. tkivilma odnav miklo,<br />

kankaliT davxede, pawia, vardisferi sxeuli<br />

xmas ar iRebda, <strong>saxe</strong> galurjeboda, ToTo kunTebi<br />

dasWimvoda. unda gadarCe, dedi, unda gadarCemeTqi,<br />

amovTqvi da nanatr Svils davwvdi. uceb Zalian<br />

axlos gaisma afeTqebis xma. bavSvi TiTqos am<br />

saSinel xmas eloda, atirda. gulze mivikari Cemi<br />

biWi. RmerTo, miSvele-meTqi, amoviluRluRe da<br />

isev damiara xerxemalSi tkivilma.<br />

msmenoda, rom mSobiarobis Semdeg autaneli<br />

tkivilebi maleve cxreba. me ki... isev vmSobiarobdi.<br />

ori Tvis win eqsokopiaze eqimma miTxra, rom<br />

mamrobiTi sqesis mxolod erT nayofs vatarebdi<br />

mucliT.<br />

gaocebis droc aRar mqonda. cali xeliT biWuna<br />

mkerdze magrad mivikari. meoreTi isev gverdiT<br />

mdgom vazs CaveWide. kidev kargi, rom vazebi ase


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

17<br />

axlos iyo erTmaneTTan. zurgiT vazs mivaweqi da<br />

isev gaviWinTe...<br />

maranSi yvelaferi xeluxlebeli iyo. etyoba<br />

aq aravin Semosula. mamaCemis Zveli, sanadiro qur-<br />

Tuki CamoviRe sakididan, sawnaxelSi Cavafine, mere<br />

Zveli karadis ujridan sufTa, sufris tiloebi<br />

amoviRe. sufTa tiloebSi gaxveuli, danayrebuli<br />

Cemi qal-vaJi sawnaxelSi Cavawvine.<br />

kidev kargi, rom SiSiT rZe ar gamiSra. tkivili<br />

aRar mawuxebda, magram saSinel daRlilobas<br />

da SimSils vgrZnobdi. Zveli karadis Taroebze<br />

sazamTrod gamzadebuli mwnilis, murabebis da<br />

konservis qilebi iyo Camwkrivebuli. boTlSi Car-<br />

Cenili cotaodeni wyali dasabanad ver gavimete,<br />

meSinoda, rom dasalev wyals veRar viSovidi.<br />

xelebi jer kidev mkvaxe, dasresili isrimis<br />

wveniT gaviwminde da pirdapir qilidan daviwye<br />

Wama. vigrZeni, rom Zala damibrunda, SemeZlo bavSvebi<br />

gulze mimexutebina da ase mevlo, magram sad<br />

unda wavsuliyavi<br />

bavSvebs davxede, tkbilad eZinaT. albaT, Cemi<br />

siaxlove amSvidebdaT.<br />

fexis xma momesma. marnis kari frTxilad gai-<br />

Ro. jer iaraRi gamoCnda, mere viRac, samxedroformiani<br />

gadamTieli. ZarRvebSi sisxli gameyina.<br />

kaci Cemi qmris asakis iqneboda. didi lurji Tvalebi<br />

da kuSti <strong>saxe</strong> hqonda.<br />

ratomRac dedis instiqti mkarnaxobda, rom<br />

sisxlismsmeli ar iyo. albaT, Zalian sasacilo<br />

sanaxavi viqnebodi, rodesac tuCze saCvenebeli


18 www.qartlosi.org<br />

TiTi mivide da vaniSne, ar exmaura. frTxilad<br />

moavlo oTaxs Tvali.<br />

_ marto xar _ dabneulma mkiTxa rusulad.<br />

Tavi davuqnie da sawnaxelze vaniSne. momiaxlovda,<br />

daxeda patarebs da gaeRima.<br />

_ axla daibadnen, sul raRac ori saaTis win, _<br />

vuTxari Cumad da avkankaldi.<br />

_ nu geSinia, qalo, _ Tqva rusulad, Tan ise,<br />

rom arc ki gamouxedavs Cemsken.<br />

zurgidan CanTa moixsna, patara, lurji xurjini<br />

amoiRo, gaxsna, puris sami Txeli naWeri<br />

amoaZvrina da momca.<br />

_ Wame, es aucilebelia, _ misi naTqvami brZanebas<br />

ufro hgavda. moulodnelobisgan SevkrTi.<br />

_ nuTu esec <strong>omis</strong> kanonia _ amoviluRluRe da<br />

puri gamovarTvi.<br />

_ ara, es adamianobis kanonia, _ Tqva da isev<br />

CanTaSi CaZvra.<br />

Zirs dajda. sawnaxels zurgiT mieyrdno.<br />

uzarmazari, lurji TvalebiT ucnaurad miyurebda,<br />

TiTqos Cems ukan gaurboda mzera da sadRac<br />

ikargeboda.<br />

bavSvebi TiTqmis erTdroulad atirdnen.<br />

erTi amoviyvane da ZuZusTan mivisvi. meore veRar<br />

aviyvane. pawias daswvda da mkerdze momaxuta. Tvi-<br />

Ton moSorebiT dajda da Tbilad gamomxeda, kuSti<br />

<strong>saxe</strong> gausworda.<br />

_ lamazia deda, Cemi colic lamazi iyo, _ Tqva<br />

da isev moeRrubla <strong>saxe</strong>.<br />

_ ratom iyo


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

19<br />

_ mSobiarobis dros daiRupa. albaT, Sen Zlieri<br />

da janmrTeli qali xar, mikvirs, martom rogor<br />

SeZeli es sami Svili myavs. yvelaze patara<br />

xuTi Tvisaa. minda isev vnaxo. xSirad mesizmreba.<br />

cota xans orive vdumdiT. mere uceb wamodga,<br />

sakididan mamaCemis Zveli, sanadiro CanTebi da<br />

Tokebi CamoiRo, <strong>saxe</strong>ldaxelo `kenguruebi~ Sekra.<br />

erTi me gamikeTa, meore TviTon Camoikida kiserze.<br />

biWi TviTon Caiwvina `CanTaSi~, gogona me momaxuta<br />

mkerdze da mSvidad miTxra:<br />

_ ukve mzad varT, wavideT.<br />

_ sad<br />

_ samSvidobos.<br />

bneldeboda, rodesac savele hospitalSi mivediT.<br />

sul orjer dagvtova im saRamos. erTxel,<br />

rodesac me da bavSvebi rus eqimebs migvabara,<br />

meored ki rodesac saxlis da qmris telefonis<br />

nomrebi gamomarTva da sadRac wavida. miTxra,<br />

Sens qmars movZebni da xval Sin dagabrunebo. Tan<br />

meSinoda da mjeroda kidec misi.<br />

Rame Cvens gverdiT karavSi gaaTena. ar uZinia.<br />

grZnobda, rom arc me meZina, magram xmas ar iRebda.<br />

TavSi sul mitrialebda kiTxva, ase ratom<br />

mexmareboda diliT, rodesac miTxra, rom e. w.<br />

buferul zonaSi gasasvlelad mivdiodiT, gavbede<br />

da gulmowyalebis mizezi vkiTxe, Sen xom SegeZlo,<br />

migetovebine, an ubralod dagexvrite-meTqi ras<br />

momcemda Seni daxvretao, gulgrilad mipasuxa. iseTi<br />

civi da uxeSi momeCvena, rom kiTxvis Sebruneba


20 www.qartlosi.org<br />

veRar Sevbede.<br />

sazRvris miRma meuRle davlande. sanam Cveni<br />

gaTavisuflebis formaluri procesi dasruldeboda,<br />

gaxevebuli videqi da vuyurebdi aseve<br />

gaxevebul qmars, romelic, albaT, arasdros mapatiebda,<br />

bavSvebs rame rom damarTnodaT. Zalian<br />

didxans velodiT Svilis dabadebas. xSirad ityoda<br />

xolme, `Svili cxovrebas azrs aZlevs. rodesac<br />

mas uyureb, grZnob, rom gaqvs mizani, Seni Svilis<br />

ukeTesi momavlisTvis Secvalo samyaro.~<br />

moulodnelad vladma mxarze xeli momxvia,<br />

mkerdze mimixuta Svilebianad da mTxova mepatiebina<br />

misTvis es omi. Zalian gamikvirda misi gulaCuyeba.<br />

TvalebSi Camxeda da miTxra:<br />

_ Cems cols naadrevi mSobiaroba rom daewyo,<br />

specialur davalebaze viyavi wasuli da veravin<br />

Sematyobina es ambavi. Zalian cudad iyo. quCaSi<br />

taqsi gaaCera da sTxova samSobiaroSi waeyvana.<br />

qals manqanaSi daewyo mSobiaroba. mZRols saavadmyofosken<br />

mimaval gzaze Tavisi disTvis daurekavs<br />

da uTxovia, mgzavri mSobiarobs, samSobiaromde<br />

ver mivaRwevT, iqneb damexmaroo. im qalis daxmarebiT<br />

gadarCa Cemi Svili, coli saavadmyofoSi<br />

miiyvanes da sam dReSi daiRupa, sisxli moewamla.<br />

is mZRoli da misi eqimi da qarTvelebi arian. sul<br />

es iyo...<br />

_ vlad, gadaagde iaraRi, _ vTxove da sazRvrisken<br />

mivbrundi, sadac Cemi Svilebis mama meloda,<br />

romelmac jer araferi icoda, Tu rogor ajoba<br />

<strong>omis</strong> kanons adamianobis kanonma.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

21<br />

soflis mcveli<br />

ususurobis gancda dameufla,<br />

radgan araferi SemeZlo mis SesaCereblad.<br />

`yvela omi erT dRes aucileblad mTavrdeba.<br />

mTavaria, sanam is boboqrobs, misi xanZari sulSi<br />

ar SeuSva, rom adamianoba ar dagakargvinos. <strong>omis</strong><br />

dasrulebis Semdeg, rodesac yvelaferi daiwmindeba<br />

da dro yvelas Tavis adgils miuCens, suli da<br />

sindisi sufTa unda gqondes, Torem verc xalxSi<br />

gamohyof Tavs da SenTvis axali omi daiwyeba, sakuTar<br />

mesTan omi. is xSirad gkiTxavs, Sen xom Sege-<br />

Zlo gadagerCina mavani, ratom ar gaakeTe es~ _<br />

am sityvebis avtorma, madina Siukaevam 2008 wlis<br />

agvistos <strong>omis</strong> dros saocari simamace gamoiCina.<br />

igi miiCnevs, rom Zala, romelic <strong>omis</strong> dros,<br />

gansacdelSi myofi adamianebis daxmarebis dros<br />

igrZno, Cveulebrivi siyvarulis Zalaa, romelic<br />

Tu ar gagaCnia, safrTxis winaSe myofs TviTonac<br />

wagaxdens da veravisac ver daexmarebi.<br />

madina Siukaeva: _ es konfliqti udidesi<br />

tragedia iyo CemTvis, erT mxares Cemi meuRle da<br />

Svilebi iyvnen, meore mxares _ Cemi da-Zma da <strong>sxva</strong>


22 www.qartlosi.org<br />

naTesavebi. ususurobis gancda dameufla, radgan<br />

araferi SemeZlo mis SesaCereblad.<br />

rodesac sahaero dabombva daiwyo, sofeli<br />

TiTqmis yvelam davtoveT. saxlebSi ramdenime moxuciRa<br />

darCa, maT Soris Cemi mamamTili, romelic<br />

sawols iyo mijaWvuli. amis gaxseneba axlac mzaravs.<br />

umweo adamiani mivatoveT da arc vicodiT<br />

ramdeni xniT. dabombva rom Sewyda, qarTvel<br />

mezoblebTan erTad sofel knolevSi dabruneba<br />

gadavwyvite. maleve davinaxe soflisken momavali<br />

maradiorebis manqanebi, modiodnen da Tan isrodnen.<br />

mezoblebma wamosvla veRar gabedes, me ki mir-<br />

Cies Sin davbrunebuliyavi, Sen arafers dagiSaveben<br />

da wlobiT muxlCauxreli Sr<strong>omis</strong> Sedegad<br />

SeZenil saxl-karsac gadaarCeno.<br />

soflis zeda nawili ukve cecxlSi iyo gaxveuli.<br />

Wurvebi gzaze cvioda, amitomac mdinaris<br />

gavliT, Wala-Wala gasvla varCie.<br />

darCenilma mezoblebma Cemi misvla rom gaiges,<br />

imedi miecaT da Cems saxlSi moiyares Tavi.<br />

SuadRe gadasuli iqneboda, rodesac mezoblis _<br />

miSa donaZis Robis mtvrevis xma Semomesma. Semdeg<br />

srola atyda da saxlidan kvamli avarda. momxdurebma<br />

gza soflis zemo nawilisken gaagrZeles.<br />

dro vixelTe da cecxlis alSi gaxveuli saxlidan<br />

cecxlmokidebuli loginebis gadmoyra daviwye.<br />

xanZari ukve iataksa da fanjris CarCoebs mosdeboda.<br />

ezoSi wyliT savse kasri SevniSne, ar maxsovs


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

23<br />

rogor mivaTrie saxlTan axlos. Cems saxlSi myofi<br />

adamianebi dasaxmareblad gareT gamosvlas ver bedavdnen.<br />

amitom martom Cavaqre cecxli da saxli<br />

ganadgurebas gadavarCine. mobrunebulma moxucebi<br />

saxlis ukana nawilSi gaviyvane. cota xanSi Cems<br />

ezoSic atyda CoCqoli. saxlSi ori avtomatiani<br />

Semovida. fardis ukan videqi. yvelaferi garkveviT<br />

Canda, erTma televizori aiRo, meorem video<br />

magnitofoni amoido iRliaSi. me da Cemi xizani<br />

mezoblebi SiSisgan erTmaneTs vekvrodiT, yovel<br />

wuTs velodiT safrTxes da raRac unda meRona,<br />

gadavwyvite gavsuliyavi...<br />

bevri aRar mifiqria, gavedi da momxdurebs<br />

osurad mivmarTe ,,gamarjoba, biWebo~. avtomatebi<br />

momiSvires. megona SiSisgan guli saguledan amomvardeboda.<br />

sabednierod, erT-erTma micno.<br />

_ aq marto ar geSinia _ mkiTxa erTma.<br />

_ osi var, Tqven Cemi Zmebi xarT da Tavs<br />

usafrTxod vgrZnob, _ vupasuxe.<br />

erTma wverianma, Suaxnis kacma mkiTxa, davijero<br />

qarTvelebs ar malav saxlSio viuare...<br />

sabednierod, damijeres da saxlis gaCxreka gadaifiqres.<br />

soflis axalgazrdebi moikiTxes,<br />

imuqrebodnen, magaTi aRsasrulis dRec movao. ase<br />

ram gagamwaraT-meTqi, CaveZie. rogorc aRmoCnda,<br />

erT-erTi maTganisTvis qarTvelebs omSi ori Svili<br />

mouklavT da SurisZiebaze fiqrobdnen. davapire<br />

meTqva, rom omi omia da iq viRac kvdeba, ma-


24 www.qartlosi.org<br />

gram amis gamo sxvebs ar unda gausworo angariSi,<br />

radgan udanaSaulo adamianebis mimarT gamovlenil<br />

aseT ri<strong>sxva</strong>s terorizmi hqvia da ar jdeba<br />

<strong>omis</strong> kanonebSi-meTqi, magram gadavifiqre, radgan<br />

ar mqonda garantia, rom uaress ar Caidendnen.<br />

radgan osi viyavi, damariges: manqanis xmis gagonebisTanave<br />

gareT gamovsuliyavi _ Soridanve<br />

rom SegniSnavT, saxls cecxlgamCens aRar vesvri-<br />

To.<br />

gavTamamdi, vTxove, rom Cems ubanSi mainc ar<br />

daewvaT saxlebi, winaaRmdeg SemTxvevaSi, Cems<br />

saxls TviTonve davwvavdi. ar vici Cemma Txovnam<br />

gaWra Tu muqaram, magram saxlebi aRar dauwvavT,<br />

mxolod Zarcvavdnen...


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

25<br />

avRaneli<br />

moxuco, Cven gelodebiT, pacienti mZime<br />

mdgomareobaSia.<br />

Wriloba mZimea. geli...<br />

cxinvali cecxlis alSi iyo gaxveuli. qalaqis<br />

Semogarensa da soflebSi mudmivi brZolebi mimdinareobda.<br />

daWrilebi regularulad gadmohyavdaT<br />

Tbilisis respublikur saavadmyofoSi.<br />

meore mxare Tavis daWrilebs vladikavkazSi<br />

agzavnida. aRmoCnda, rom erT-erTi osi mebrZoli<br />

mZimed iyo daWrili da sikvdils ebrZoda. TanamebrZolebi<br />

megobris gadasarCenad gamosavals eZebdnen.<br />

erTaderTi gamosavali Tbilisidan eqimis<br />

Camoyvana iyo, Tumca, maSin TiTqmis SeuZlebeli<br />

iyo.<br />

osma mebrZolebma daxmarebisTvis <strong>saxe</strong>lganTqmul<br />

generals _ kim cagalovs mimarTes. is didxans<br />

ibrZoda avRaneTSi. yvelas aocebda gamZleobiT,<br />

simSvidiTa da urTulesi mdgomareobidan gamosavlis<br />

moZebnis unariT.<br />

im dResac ifiqres, rom kimis meti veravin<br />

uSvelidaT. generalma daxmarebisTvis misul ajanye-


26 www.qartlosi.org<br />

bulebs mousmina, Cafiqrda da Tqva, rom iseTi kaci<br />

sWirdeboda, romelic TbilisSi wasvlas SeZlebda.<br />

<strong>omis</strong>, sisxlisa da sikvdilis, mudmivi frontis<br />

xazis arsebobis miuxedavad, arsebobdnen adamianebi,<br />

romlebic axerxebdnen gamyofi xazis gadakve-<br />

Tas da amjeradac ipoves aseTi kaci – qarTveli,<br />

Tanac goreli. kimma mas daSifruli werili gadasca<br />

da uTxra visTanac unda misuliyo. werilSi<br />

ewera: `moxuco, Cven gelodebiT, pacienti mZime mdgomareobaSia.<br />

Wriloba mZimea. geli. manqana unomroa.<br />

mZRoli z...Ze. xelmowera _ daraiman.~<br />

werilis adresati igor maxnini Tbilisis samxedro<br />

hospitalSi muSaobda. megobarma kims imedebi<br />

ar gaucrua. es gasakviri arc iyo, maTi nacnoboba<br />

xom avRaneTis mTebSi, Takara mzesa da civ qarSi<br />

iwrToboda. megobrobam morig gamocdas gauZlo.<br />

mZRolma gzaSi marTlac saswaulebi Caidina.<br />

rom ara misi moxerxebuloba, eqims adgilze ver<br />

Caiyvanda. man uCinmaCiniviT Cauara qarTul da<br />

osur postebs. safrTxe orive mxares eloda, sakmarisi<br />

iyo mcire uzustoba _ Sexvedra Tundac os<br />

meomrebTan, romlebmac misi misiis Se<strong>saxe</strong>b araferi<br />

icodnen da yvelaferi marcxiT damTavrdeboda,<br />

mZRolsac da mgzavrsac tyvias daaxlidnen da...<br />

es erT-erTi ambavia maT Soris, roca qarTvelma,<br />

osma da rusma daamtkices, rom adamians, yovelTvis,<br />

urTules situaciaSic ki, SeuZlia adamianad<br />

darCes.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

27<br />

bavSobis megobari<br />

nu geSinia, aq imitom var, rom<br />

Cemi xalxi gadavarCino.<br />

vladikavkazSi, sokurovebis ojaxSi glova<br />

iyo. emzaris saqarTveloSi wasvlis gamo wuxdnen,<br />

ver gadaafiqrebines. `ara, is aravis moklavs, magram<br />

misi Canafiqris gamo moklaven,~ _ imeorebda<br />

mama da gamalebiT scemda bolTas. `RvTismSobelo,<br />

Sens miwaze wamovida Cemi Svili, gulSi mxolod<br />

sikeTe udevs, Seismine Cemi vedreba da Seni kalTa<br />

gadaafare,~ _ kvnesoda RvTismSoblis xatis win<br />

damxobili deda.<br />

ela fanjarasTan uxmod ijda da saqarTveloze<br />

fiqrobda. ai, ukve rva welia, emzaris colia da<br />

vladikavkazSi cxovrobs. bolo sami welia saqarTveloSi<br />

ar yofila. axsendeboda yvela qarTveli<br />

megobari da guli ekumSeboda. ras ar moimizezebda<br />

xolme, rom maTTan wasvlis da darCenis ufleba<br />

mieRo. mSoblebi arc uSlidnen. mxolod Zma frTxilobda:<br />

qarTveli dagadgams Tvals, gana viwuneb<br />

vinmes erovnebis gamo, magram am areul cxovrebaSi<br />

ar viciT ra gviweria da Cvens Soris isev rame rom


28 www.qartlosi.org<br />

moxdes, magaTTan moyvroba Sariao.<br />

arada, TviTon qarTveli gogo SeirTo colad<br />

_ moitaca. sasimamro Seyvarebulebs ar aZlevda<br />

daqorwinebis uflebas imave mizezis gamo, risTvisac<br />

giorgis qarTvelze dis gaTxoveba ar surda.<br />

verc amtyunebda sasiZo, magram Seyvarebulsac ver<br />

eleoda da erT dRes gogosganac dasturi rom miiRo,<br />

vladikavkazSi, dis ojaxSi gaiparnen...<br />

elas <strong>omis</strong> dawyebis gamo Tavzari daeca. sanam<br />

Tavisi ojaxis ambavs gaigebda, Zalian nerviulobda.<br />

daibna, giorgim rom daureka da uTxra:<br />

`TbilisSi var, cxinvalidan <strong>sxva</strong> gasaqcevi ver<br />

vnaxe, mSoblebic aqeT wamoviyvane, Tofs ver avi-<br />

Rebdi xelSi da vis gverdiTac gavzrdilvar, imas<br />

ver vesrodi.~ qali ojaxis gamo ki damSvidda,<br />

magram TamaraSenis miwasTan gasworebis ambavma<br />

gaanerviula, netav, rogor arian Cemi megobrebio,<br />

wuxda. kinaRam damunjda, qmarma axalgori/<br />

leningorSi wasvlis gadawyvetileba rom gaando.<br />

emzari 10 agvistos gamTeniisas unda gahyoloda<br />

moxaliseebs.<br />

_ qarTveli unda mokla an qarTvelma unda<br />

mogklas amas mirCevnia ZaRliviT dagaba da sanam<br />

yvelaferi ar dawynardeba, gareT fexi ar gagadgmevino,<br />

_ yviroda mama.<br />

_ mama, Cemianebis, Cemi siyrmis megobrebis dasacavad<br />

mivdivar. axla iq uamravi maradiori daexeteba,<br />

aTamde biWi SeviyareT iseTi, vinc Seecdeba


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

29<br />

udanaSaulo xalxis dacvas, Tundac momklan, bednieri<br />

viqnebi erTi kacic rom gadavarCino, amitomac<br />

vTqvi da Sevasruleb...<br />

goCa pataSuri axalgori darajad muSaobda.<br />

gamudmebiT fiqrobda, nuTu omi Cvenc Segvexeba,<br />

nuTu CvenTanac Semova rusuli jari<br />

im saRamos ar wvimda, mZime Rrubeli Camowva.<br />

goCa samsaxuridan gamovida, fiqrebSi Cafluli<br />

nela gauyva gzas. marto rom viyo, jandabas Cemi<br />

Tavi, ra vuyo ojaxs, bavSvebs _ ekiTxeboda Tavis<br />

Tavs da colis dafeTebuli Tvalebi axsendeboda.<br />

diliT cremliani moexvia kiserze. im wams goCas<br />

gulSi gauelva, iqneb dRes ukanasknelad mexveva<br />

Cemi coli, iqneb saxlSi veRar davbrunde, an...<br />

Tavi gaaqnia, rom avi fiqrebi gaefanta da<br />

moulodnelad gaxevda, mdinare qsnis mxridan ramdenime<br />

SeiaraRebuli jariskaci gadmoxta. gonze<br />

mosvla ver moaswro, rom mis win SeiaraRebuli<br />

meomrebiT savse `uralis~ tipis manqana aRmoCnda.<br />

ramdenime wuTSi `be-em-pe~-s tipis samxedro manqanac<br />

movida da jariskacebiT aivso quCa. SiSma aitana.<br />

TiTqos sikvdils uyurebda TvalebSi. `vis<br />

unda es oxeri omi vis unda amdeni sisxli, ras<br />

gverCian, SegveSviT, wadiT aqedan, Tqve oxrebo,<br />

_ CurCulebda kaci da dila axsendeboda, colis<br />

cremliani Tvalebi... _ vaiTu, marTlac ukanasknelad~...<br />

_ fiqrobda goCa da grZnobda rogor ibadeboda<br />

TmaSi WaRara. erT wuTSi mTelma cxovrebam


30 www.qartlosi.org<br />

Cauara Tvalwin, adgilidan ver iZvroda.<br />

SeiaraRebuli jgufidan Tbili mzera igrZno.<br />

brbos viRac gamoeyo da misken wamovida. icno, emzar<br />

sokurovi – bavSvobis megobari, daaxloebiT<br />

10 wlis win CrdiloeT oseTSi, vladikavkazSi gadavida<br />

sacxovreblad. uRimoda, magram siyrmis megobris<br />

gulSi Caxuteba ver gaebeda.<br />

_ emzar, ar isrolo! _ aTrTolebulma SesZaxa<br />

goCam.<br />

_ gagiJdi, biWo nu geSinia, aq imitom var, rom<br />

Cemebi gadavarCino, _ Sewuxda emzari da veRar<br />

daikava mklavebi...<br />

goCa bednierebisgan akankalda, bavSvoba gaaxsenda,<br />

qsnis piras patara biWebis TiTebidan daRvrili<br />

sisxli da fic-vercxliT Seficuli Zmoba.<br />

erTmaneTze Caxveuli Zmobilebi im patara bi-<br />

Webs hgavdnen, maSin, mdinaris piras, lamaz momavalze<br />

rom ocnebobdnen...


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

31<br />

hipokrates fici<br />

bevri sikeTe maxsovs maTgan da mtrobasTan<br />

erTad, moyvrobasac ver daviviwyeb.<br />

nargiza deviZe Tbilisidan niqozamde mikroavtobusiT<br />

mgzavrobis dros gavicani. erTi<br />

Cveulebrivi glexis qalia. im dResac bazarSi misi<br />

xeliT moweuli mosavali gaeyida da Sin, niqozSi<br />

brundeboda.<br />

werovanSi, devnilTa didi dasaxlebis gverdiT<br />

Cavlisas avtobusis ramdenime mgzavrma osebis<br />

lanZRva daiwyo. nargiza gamoepasuxa.<br />

_ yvelas misamarTiT ar unda sTqvaT augi. gana<br />

yvela cudia, gana im xalxs surda omi bevri sikeTe<br />

maxsovs maTgan da mtrobasTan erTad, moyvrobasac<br />

ver daviviwyeb, _ ambobda igi.<br />

manamde CemTvis Cumad myofma Tavi nargizasken<br />

mivabrune. gacxareba <strong>saxe</strong>ze etyoboda, awiTlebuliyo.<br />

TiTqos sityvebs eZebda, rom srulyofilad<br />

gadmoeca Tavisi damokidebuleba osebis mimarT.<br />

nargiza vaJa-fSavelas poemebis gmirebs hgavda,<br />

stumarmaspinZlobac rom ician da av-kargsac<br />

TiTqmis akvnidan rom arCeven.


32 www.qartlosi.org<br />

Seuties oponentebma, aba magaTgan ra sikeTe<br />

gaxsovs, saxli rom gadagiwves da Ria cis qveS dagtoves,<br />

eg kargi iyoo gacxarda nargiza, gana magaT<br />

damibombes saxli, rusuli TviTmfrinavebidan nasroli<br />

yumbarebi askdeboda niqozso da omamdeli<br />

ambis moyola daiwyo.<br />

nargiza deviZe: `cxinvalSi savaWrod davdiodi.<br />

erT dResac, mawanwala ZaRlma mikbina. ZaRlis<br />

isec meSinia da nakbenma sul amiria Tavgza. ise mikbina<br />

im oxerma, rom sisxlis gube dadga.<br />

irgvliv xalxi ireoda. Cemi gasisxlianebuli<br />

fexis danaxvaze Seicxades, erTi qali binaSi Sevarda,<br />

saswrafo samedicino daxmareba gamoiZaxa.<br />

danarCenebi momvardnen, Wriloba sapniT mombanes<br />

da eqimis mosvlamde Semixvies. male saswrafo daxmarebac<br />

movida da samedicino punqtSi wamiyvanes.<br />

Wriloba imdenad didi iyo, rom minioperacia<br />

damWirda. nakerebi damades. Tan mexumrebodnen,<br />

es ramxela Wrilobaa, ZaRlma gikbina, Tu lommao<br />

samedicino momsaxurebis asanazRaurebeli<br />

Tanxa ar mqonda, diliT vaWroba ver movaswari da<br />

amitomac eqims moridebiT vkiTxe, ramdeni unda<br />

gadavixado-meTqi araferi, mTavaria Sen iyo kargado,<br />

miTxra RimiliT da mxarze xeli momiTaTuna.<br />

Semdeg afTiaqars dauZaxa da operaciis Semdgom<br />

sareabilitacio wamlebis CamonaTvali misca. davibeni.<br />

Zlivs amoviluRluRe, eqimo, vaWroba ver<br />

movaswari, fuli ar maqvs da mag wamlebs axla ver


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

33<br />

SeviZen-meTqi. gaeRima, mere afTiaqars CemTvis gankuTvnili<br />

wamlebis CamonaTvali miawoda da daaxloebiT<br />

aTasi rublis Rirebulebis wamlebi nisiad,<br />

afTiaqSi Tavis <strong>saxe</strong>lze Caawerina.<br />

viRas axsovda ZaRlis nakbeni. guli iseTi siyvaruliT<br />

gamiTbo im dalocvilma, rom CitiviT<br />

vgrnobdi Tavs. iq aRar igrnoboda, rom Cven odes-<br />

Rac mtroba gvqonda erTmaneTTan. eh, netav egre<br />

gagrZelebuliyo cxovreba. is eqimi sruliad ucnob<br />

adamians mendo. metic, taqsi gamomiZaxa, fuli<br />

gadauxada da ase gam<strong>omis</strong>tumra. is kaci, is didebuli<br />

pirovneba da eqimi vova jioevi iyo.<br />

meore jerze eqimis momsaxurebis fulic gadavixade<br />

da afTiaqSi valic gavistumre, magram vova<br />

eqimis da <strong>sxva</strong> cxinvaleli osebis sikeTe arasodes<br />

damaviwydeba. Tu adamaini ar giyvars, ase ver<br />

moiqcevi. amitomac gTxovT, yvelas erTnairad nu<br />

moixsenebT. dafiqrdiT, vinc Cven wagvkida, imasac<br />

xom es gaTiSuloba da Cveni erTmaneTze samudamo<br />

gadakideba surs. rodemde unda vasxaT mtris cecxlze<br />

navTi~ _ xmamaRla mosTqvamda nargiza da<br />

<strong>saxe</strong>ze cremli Rapa-RupiT Camosdioda.<br />

_ marTalia, yvela erTnairi ar aris, Wkua<br />

arc erTs ar gveyo, rom eSmaks movreodiT, _<br />

Cailaparakes qalebma da gayuCdnen. niqozamde ase,<br />

Cumad vimgzavreT. arada, im siCumeSi imxela tkivili<br />

iyo...


34 www.qartlosi.org<br />

dro, omi da... TeTri vardebi<br />

sabarguli TeTri vardebiT gavavse da<br />

cxinvalisken gamovemgzavre.<br />

90-ian wlebSi, <strong>omis</strong> dawyebamde qarTvel axalgazrdas<br />

vuyvardi. arasdros damaviwydeba dRe,<br />

rodesac man xeli mTxova. 1991 weli idga. qalaq-<br />

Si ukve aRar iyo qarTveli mosaxleoba. yvelani<br />

TbilisSi gaemgzavrnen. CvenTan xSirad ar iyo<br />

sinaTle, ar gvqonda sursaTi. TiTqmis yoveldRe<br />

naxevrad mSivrebi viZinebdiT. aprilis saRamo iyo.<br />

gvianobamde SemovrCi amxanagebTan, romlebic Cemi<br />

saxlidan moSorebiT cxovrobdnen. saxlSi gvian<br />

RamiT mivedi, Cavkete kari, radgan aseT dros axalgazrda<br />

gogosTan aravin midis stumrad. vzivar<br />

da daobebul purs mivirTmev. uceb karze kakunia.<br />

gavaRe da Cemi qarTveli Tayvanismcemeli Tamazi<br />

Semomegeba. lamaz, kubokrul pijakSi da Sav SarvalSi<br />

iyo gamowyobili, fexsacmelic ubrwyinavda.<br />

aseTi eleganturi mamakaci didi xani ar menaxa,<br />

mxolod wverian mamakacebs Tu Sevxvdebodi quCaSi<br />

iSviaTad.<br />

_ ratom moxvedi vinme daginaxavs da SeiZleba


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

35<br />

usiamovneba Semeqmnas, _ vuTxari mowyenilma.<br />

_ ho, sul aTi wuTiT movedi. nuTu gamagdeb<br />

_ mkiTxa.<br />

– Semodi, magram verafriT gagimaspinZldebi.<br />

puris garda saWmeli ar gvaqvs.<br />

– ar mSia, gmadlob. Seni wayvana minda, madina.<br />

Tu TbilisSi ar ginda cxovreba, moskovSi vicxovroT.<br />

bizness avawyob da davqorwindebiT, bavSvebi<br />

gveyoleba.<br />

_ sisulelea, Tamaz, CvenTan omia da Sen<br />

davqorwindeTo, axla magis droa<br />

_ mere ra, rom omia. is Cven ar dagviwyia. zrdasruli<br />

adamianebi varT, gvinda ojaxis Seqmna. Sens<br />

garda aravin miyvars.<br />

– Tamaz, CemTvis amxanagad darCebi, magram colad<br />

ver gamogyvebi.<br />

– ra ubedurebaa!..<br />

_ oh, nu igoneb raRacas! amdeni lamazi gogoa<br />

amqveynad! moxedvasac ver moaswreb, rom isev Seiyvareb<br />

da daqorwindebi.<br />

_ ara, madina, ar xar marTali... kargi, aRaraferi<br />

maqvs saTqmeli. bednieri iyavi.<br />

gavida wlebi da masze aRaraferi gamigia.<br />

mogvianebiT Cveni saerTo nacnobebi meubnebodnen,<br />

rom daqorwinda da sami qaliSvilis mama gaxda.<br />

iyo dro, roca Cveni saerTo nacnobebis daxmarebiT<br />

erTmaneTs mokiTxvebs vuTvlidiT. erTxelac,<br />

moulodnelad SevxvdiT erTmaneTs moskovSi. Sem-


36 www.qartlosi.org<br />

deg yvelaferi Sewyda. aRar vurekavdi. mas ojaxi<br />

hyavda, mec.<br />

2009 wlis 8 agvistos cxinvalSi, moedanze viyavi<br />

2008 wels tragikulad daRupulTa xsovnis<br />

wlisTavTan dakavSirebiT. moulodnelad telefonis<br />

zari gaisma da mobilurSi Tamazis xma mesmis:<br />

_ gamarjoba, madina! ramdeni welia Seni xma ar<br />

gamigia, rogor gikiTxo<br />

davmunjdi, xma ver amoviRe.<br />

– nu dumxar, geTayva. Sen cuds arasodes gisurvebdi<br />

da arc gisurveb. dRes Cvens saerTo megobars<br />

vasaflavebT. sergo gaxsovs mis saflavTan<br />

vdgavar da aq, am saflavze minda movigono<br />

omSi daRupulebi, rogorc Cveni, aseve Tqveni<br />

mxridan.<br />

– gmadlob, Tamaz. didsulovani adamiani xar.<br />

maradiuli xsovna Cvens sergos, _ rogorc iqna<br />

amoviRe xma.<br />

_ kidev mindoda meTqva SenTvis erTi ram, _ ar<br />

Cerdeboda Tamazi, _ ici, madina, 14 Tebervali,<br />

Seyvarebulebis dRe mindoda SenTvis momeloca.<br />

manqanis sabarguli TeTri vardebiT gavavse da<br />

cxinvalisken gamovemgzavre. qarTvelebma ergne-<br />

Tis saguSagoze SemaCeres da miTxres, rom gzis<br />

gagrZeleba aRar SeiZleboda. bevri vemudare,<br />

vexvewe gamoveSvi, veubnebodi, rom SenTvis unda<br />

meTqva, rogor Zalian miyvarxar, madina, da maSinve


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

37<br />

movbrundebodi ukan.<br />

`gesmiT, batono policielebo, _ veubnebodi,<br />

_ madina oci welia miyvars, dRes minda mas isev<br />

vuTxra. oci welia ar minaxavs. Tqven arasodes<br />

gyvarebiaT~ _ policielma miTxra, rom siyvarulis<br />

gulisTvisac ar SeiZleboda cxinvalSi wasvla.<br />

sami saaTi vexvewebodi gamoveSvi, magram isini<br />

munjebiviT idgnen da SeSlili vegone.<br />

imedgacruebuli gamovtrialdi. moSorebiT<br />

goraze SevCerdi, saidanac cxinvali moCanda. gadmovedi<br />

manqanidan da vardebis srola im mxares daviwye,<br />

saiTac Sen cxovrobdi. saTiTaod visrodi<br />

vardebs da Tan vyvirodi, rom miyvarxar, mxolod<br />

isev Sen miyvarxar, drom da ommac ki ver gaaqro<br />

Cemi siyvaruli. vardebi gamoilia da Cemi xmac Sewyda,<br />

Tbilisisken gamovtrialdi...


38 www.qartlosi.org<br />

mjera, mTebi Cvens<br />

erTobas elian<br />

verc 2008 wels SeZlo borotebam Cveni wakideba.<br />

nana Cqareuli 31 wlisaa. miuxedavad imisa,<br />

rom gasuli saukunis 90-iani wlebis dasawyisSi<br />

patara gogona iyo, kargad axsovs imdroindeli<br />

daZabuloba saqarTveloSi, tkivili, romelic<br />

qarTvelebis da osebis pirveli dapirispirebis<br />

dros gaCnda.<br />

werovanSi didi liaxvis xeobidan da axalgoridan<br />

devnilebs vstumrobT. nana oTaxSi ver<br />

isvenebs, skami ezoSi gaaqvs, saxiT axalgoris<br />

mimarTulebiT jdeba da ambobs, rom mTebis xma<br />

esmis. yvelas usityvod gvesmis misi. Tumca, nana<br />

guls gviSlis, fiqrs gvimxels.<br />

`axalgorSi – istoriul qsnis xeobaSi davibade<br />

da gavizarde. iqauroba eTnikurad osi<br />

da qarTveli mosaxleobiT aris dasaxlebuli. ar<br />

maxsovs erTmaneTSi SuRli mosvlodeT.<br />

miuxedavad imisa, rom bavSvi viyavi, gonebaSi<br />

CamebeWda 90-iani wlebis konfliqtis pirveli<br />

talRa. axalgori/leningorSi am konfliqtis `vi-


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

39<br />

rusi~ ar gavrcelebula. verc 2008 wels SeZlo<br />

borotebam Cveni wakideba.<br />

2002 wlidan axalgori/leningorSi arasam-<br />

Tavrobo organizacias vxelmZRvanelobdi da<br />

<strong>sxva</strong>da<strong>sxva</strong> sakiTxTan erTad, xSirad vmsjelobdiT<br />

Cvens regionSi samSvidobo procesebis mSeneblobaze<br />

da erTiani ZalebiT problemis mogvarebis<br />

gzebs veZebdiT. amasTan, yovelTvis siamayiT<br />

vambobdiT, rom axalgori/leningorSi konfliqti<br />

ar arsebobda.<br />

2008 wlis agvistos <strong>omis</strong> ganviTarebas qarTveli<br />

da osi axalgorelebi daZabuli vadevnebdiT<br />

Tval-yurs. miuxedavad imisa, rom Cvens Soris<br />

urTierTobebi ukiduresad daiZaba, orive mxarem<br />

maqsimalur keTilgonierebas mouxmo da konfliqtSi<br />

ar Careula. axla iolia amis Tqma, magram,<br />

maSin Zneli iyo mcire agresiis gamomJRavnebisganac<br />

Tavis Sekaveba da simSvidis SenarCuneba.<br />

16 agvistos axalgori/leningorSic Semovida<br />

jari. SeSinebuli osi da qarTveli erTad garboda<br />

tyeSi. maSin axalgori/leningorSi ar viyavi,<br />

mogvianebiT dedaCemma miambo rac iq xdeboda: `saRamo<br />

iyo. saxlSi viyavi. moulodnelad osi mezobeli<br />

mzia movida da miTxra, rom jari axalgori/<br />

leningorisken modis da tyeSi unda gaviqceTo.<br />

saswrafod gamovediT saxlidan, erTad gaviqeciT<br />

da ori dRe vimalebodiT~.<br />

18 agvistos dedas Cems ofisTan Cauvlia.


40 www.qartlosi.org<br />

daunaxavs, rom samsaxuris kari gaetexaT da maradiorebi<br />

Zarcvavdnen. dasaxmareblad os megobars<br />

dauZaxa, romelic maSinve gamoesarCla. iqneb vinmem<br />

sTqvas, mere rao, arada, aseTi gambedaoba maSin iq,<br />

im jojoxeTSi riskis tolfasi iyo. maradiorebi<br />

kbilebamde iyvnen SeiaraRebulni da maTTvis sul<br />

erTi iyo vin SeuSlida xels, osi Tu qarTveli,<br />

tyvia yvelasTvis erTnairad emetebodaT.<br />

axalgori/leningorSi SeiaraRebuli dapirispireba<br />

dRemde ar momxdara, rac kidev erTxel<br />

usvams xazs, rom es araa eTnikuri konfliqti qarTvelebsa<br />

da osebs Soris. mjera, rom mTebi Cvens<br />

dabrunebas da kvlav erTobas elian.~


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

41<br />

mxsneli wminda<br />

nikolozs hgavda<br />

arasdros damaviwydeba moxucis cremlmoreuli,<br />

saTno Tvalebi, misi Tanadgoma...<br />

tirZnisel juba tetunaSvils wamiTac ar<br />

ufiqria, rom odesme Tavis sofels datovebda<br />

da devnili gaxdeboda. juba 2008 wlis agvistos<br />

<strong>omis</strong> dawyebis drosac ar SemkrTala. miCveuli<br />

iyo yoveldRiur srolebs, varaudobda, rom es<br />

aliaqoTic male gadaivlida da sul Tu ara, cota<br />

xniT mainc Cawynardeboda srolis xma.<br />

juba Secda, Tumca, sinamdvilesTan Segueba<br />

ar ucdia da rodesac mTeli sofeli gaiqca,<br />

TiTo-orola glexTan erTad isic Tavis miwaze,<br />

Tavis saxlSi, Tavis ezoSi darCa. darCa da saku-<br />

Tari TvaliT xedavda rogor Zarcvavdnen, rogor<br />

apartaxebdnen sofels momxdurni. mZarcvelebi<br />

miwasTan asworebdnen yvelafers da Tan uSveri<br />

sityvebiT emuqrebodnen, iaraRs umiznebdnen Sin<br />

darCenilT. sabednierod, cocxali gadarCa.<br />

22 agvistos, roca mis saxlSi mterma wasaRebi<br />

veRaraferi naxa: `naalafari ZroxasaviT gamigdes


42 www.qartlosi.org<br />

win. <strong>sxva</strong> qarTvelebTan erTad mec tyved aRmovCndi,<br />

_ ixsenebs juba da mxrebSi moxrili Tavs<br />

dabla xris. cota xnis mere bzarSeparuli xmiT ganagrZobs,<br />

_ cxinvalSi vyavdiT. miWirs im dReebis<br />

gaxseneba... ar mindoda sikvdili, amitomac Wirsa<br />

da damcirebas vitandi. iZulebiT gvamuSavebdnen,<br />

dangreuli cxinvalis quCebs vasufTavebdiT...<br />

micvalebulebs gvamarxinebdnen. bevrma tyvem ver<br />

gauZlo mZime mdgomareobas da sasowarkveTileba-<br />

Si Cavarda. Cven cocxlad vkvdebodiT, adamianur<br />

<strong>saxe</strong>s vkargavdiT. mSier-mwyurval cxovelebs davemsgavseT.<br />

gansakuTrebiT autaneli iyo wyurvili.<br />

24 agvistos aTamde gatanjul qarTvel tyves-<br />

Tan erTad quCaSi vijeqi. axali monuri brZanebis<br />

molodinSi vRelavdiT, gamudmebiT imis molodini<br />

gvqonda, rom bolos CvenTvisac Cvenive xeliT<br />

gagvaTxrevinebdnen saflavebs da dagvxvretdnen.<br />

badragi gamudmebiT gvcemda da gvaginebda. saSineli<br />

zizRiT gamoTqvamdnen sityva `qarTvels~.<br />

Cvens mimarT warmoudgeneli siZulvili modioda.<br />

sikvdilis molodinSi meqanikuri arseba gavxdi,<br />

yvela brZanebas monuri morCilebiT vasrulebdi.<br />

Tumca, ar mindoda sikvdili da amitomac aravis<br />

vuwevdi winaaRmdegobas.<br />

mokled, im dResac ase, quCaSi dayrilebs da<br />

araqaTgamoclilebs moxuci osi mogviaxlovda,<br />

moWutuli TvalebiT, zizRiT gviyurebda, magram


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

43<br />

momeCvena, rom boroti ar unda yofiliyo. uceb,<br />

gulSi danasaviT damkra misma sityvebma. ratom-<br />

Rac me mommarTa:<br />

_ qarTvelo, wamodi, nagavi gadamiyare!<br />

kidev erTxel gadavylape damcireba da<br />

gavyevi. badragis Tvals mivefareT Tu ara, moxuci<br />

momitrialda, xelSi vedro momawoda da Cumad<br />

miTxra:<br />

_ bodiSi, Svilo, ase rom mogmarTe, mag<br />

`ZaRlebis~ meSinia... am vedroSi saWmelia da gTxov,<br />

sxvebsac gaunawile...<br />

kinaRam xma Camiwyda, enas veRar vabrunebdi,<br />

rom samadlobeli sityva meTqva da momeCvena, rom<br />

is kaci wminda nikolozs gavda, xatebze rom menaxa,<br />

iseTs. ar velodi aseT adamianTan Sexvedras. gaognebuli<br />

gamovbrundi, arasdros damaviwydeba moxucis<br />

cremlmoreuli, saTno Tvalebi, misi Tanadgoma...<br />

im kacma SimSilisgan gvixsna...~


44 www.qartlosi.org<br />

absurdis Teatri<br />

iseTi TvalebiT Semomxeda,<br />

wamiTac ar Semparvia eWvi mis<br />

gulwrfelobaSi.<br />

2009 wlis agvistos dasawyisSi niqozel lia<br />

SatakiSvils Sin vestumre. sufra gaeSala. SuaSi<br />

loyebwiTela vaSlebiT savse didi Tasi idga. mwyuroda<br />

da xeli vaSlisken waviRe. liam RimiliT<br />

Semomxeda da... `erTi klienti myavda cxinvalis<br />

centrSi, xeTagurovis quCaze. yvelaze met vaSls<br />

is yidulobda. netav, rogor aris axla qeTo<br />

sanam mivuwonidi, xils waetaneboda, kabis kalTaze<br />

gaisvamda, gawmendda da ase, SensaviT gemrielad<br />

CakbeCda xolme. wels xili CvenTanac cota<br />

movida, maT, albaT, sul ar eqnebaT. cxinvals<br />

xiliT, bostneuliT da rZis produqtebiT yovelTvis<br />

niqozidan da <strong>sxva</strong> qarTuli soflebidan<br />

vamaragebdiT. im dRis mere arc qeTosi vici rame<br />

da arc sxvebisa,~ _ lias cremli moeria, skamze<br />

Camojda, najafari xelebi kalTaze daiwyo da<br />

amoioxra.<br />

is dRe 2008 wlis agvistos omamde cota xniT


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

45<br />

adre iyo. Takara ivlisSi niqozidan cxinvalSi<br />

savaWrod Casuli glexis qalebi osma samarTaldamcvelebma<br />

daapatimres. Tumca, arc qalebi<br />

iyvnen damnaSaveni da arc cxinvalis milicias<br />

surda maTTvis zianis miyeneba.<br />

lia eWvobs, rom orive mesame, dainteresebuli<br />

mxaris provokaciisa da dezinformaciis<br />

samizneebi gaxdnen. es imave saRamos ruseTis da<br />

cxinvalis adgilobriv telearxebze gasul siu-<br />

JetSi gamoCnda, sadac moTxrobili iyo, Tu rogor<br />

aRkveTa cxinvalis miliciam qarTvelebisgan<br />

osebis mowamvlis mcdelobis faqti. ruseTis<br />

televiziis Jurnalistebis gavrcelebuli dezinformaciis<br />

mixedviT, niqozeli qalebi, Turme,<br />

gafuWebul produqts aparebdnen cxinvalelebs.<br />

`dazaralebul~ mosaxleobas ki `damnaSaveebis~<br />

linCis wesiT gasamarTleba gadauwyvetia. Tumca,<br />

qarTvelebi isev os samarTaldamcvelebs dauxsniaT<br />

gansacdelisgan da egreT wodebul administraciul<br />

sazRvramde usafrTxod miucilebiaT.<br />

kadrSi Canda niqozeli glexis qalebis<br />

da produqtiT datvirTuli urikebis kolona,<br />

romelsac, adgilobriv miliciasTan erTad, Jurnalistebi<br />

miacilebdnen.<br />

liam sinamdvileSi icis ra moxda im dRes. is<br />

erT-erTi iyo viTom damnaSaveTa kolonaSi.<br />

lia SatakiSvili: `agvistos omamde cxinvalSi<br />

qalebi usafrTxod vmoZraobdiT. am


46 www.qartlosi.org<br />

urTierTobiT orive mxare kmayofili iyo. Cven<br />

mosavals vyiddiT, cxinvalelebi ki produqts<br />

imaragebdnen. am vaWrobam wlebis ganmavlobaSi<br />

isev dagvaaxlova erTmaneTTan. yvelas Cven Cveni<br />

klienti gvyavda. CavidodiT, xels daviclidiT<br />

da mSvidobianad movdiodiT. ramdenjer nisiad<br />

dagvitovebia produqti, bevrjerac maT usesxebiaT<br />

fuli. dResaswaulebze Sin gvepatiJebodnen,<br />

gvimaspinZldebodnen. mokled, Cvens Soris<br />

mSvidoba TandaTan ufro da ufro myardeboda.<br />

politika veRar ereoda adamianur urTierTobebSi.<br />

im diliTac gansakuTrebuli araferi SegvimCnevia.<br />

gamSveb punqtze Cveulebrivze meti<br />

samSvidobo jariskaci ki iyo Tavmoyrili, magram<br />

uproblemod gagvatares. Tumca, cxinvalSi<br />

fexis SedgmisTanave daiwyo usiamovno siurprizebi.<br />

is is iyo, erT-erTi klientis saxlTan<br />

savaWrod SevCerdiT, rom samxedro manqana gaCerda<br />

da gayola mogvTxova. amaod vkiTxulobdiT<br />

ra xdeboda. meuRlis naTesavi maxlda Tan,<br />

Caketili sivrcis SiSi aqvs. SeSinda, vaiTu daxuTul<br />

oTaxSi Cagvketono. erT-erT jariskacs<br />

vTxove, iqneb mxolod es qali gauSvaT, SeuZlod<br />

aris da cudad gaxdeba-meTqi. Cemi neba rom iyos,<br />

yvelas gagiSvebdiT, magram axla romelime Tqvenganis<br />

gaSvebis SemTxvevaSi samsaxurs davkargavo,<br />

qarTulad miTxra biWma da Cems Tanmxlebs


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

47<br />

miubrunda, daamSvida, pirobas gaZlevT, kargad<br />

iqnebiTo.<br />

`gazelSi~ Cagvsves, meore avtomobilSi Cveni<br />

produqti moaTavses da miliciis sammarTvelo-<br />

Si migviyvanes. qalaqSi savaWrod gafantuli,<br />

daaxloebiT ocdaTxuTmetamde qarTveli qali<br />

iq dagvxvda. sammarTveloSi samsaaTiani lodinis<br />

Semdeg dakiTxva daiwyo. gvekiTxeobdnen vinaobas,<br />

sadaurobas, erovnebas, cxinvalSi yofnis<br />

mizezs. erT-erTi milicieli qali, romelsac<br />

samxreebze oTxi varskvlavi hqonda, brazobda,<br />

Tavisianebs eCxubeboda, es xalxi gauSviT, ras<br />

sCadixarTo! ver gavigeT, ra xdeboda. mogvianebiT<br />

gamogvicxades, sazRvris ukanonod dar-<br />

Rvevis gamo jarimas gamogiwerT da gagiSvebTo.<br />

simwrisgan gamecina, saelCosTan mimiyvaneT, viza<br />

unda aviRo, rom aRar damajarimoT-meTqi.<br />

zogs ver moeswro produqtis realizacia<br />

da fulic ar hqonda. miliciam ki jarima orasorasi<br />

rubli moiTxova. fuli erTmaneTSi movi-<br />

ZieT da jarima gadavixadeT. gvegona, amis Semdeg<br />

mainc gagviSvebdnen saxlSi. arada, yvelaze<br />

Seuracxmyofeli da mZime gansacdeli, Turme,<br />

win gveloda. gaognebulni viyaviT, radgan 1994<br />

wlis Semdeg niqozel qalebs cxinvalSi vaWrobis<br />

dros msgavsi problema ar gvqonia. metic, Tavs<br />

usafrTxod vgrZnobdiT, radgan qalaqis quCebSi<br />

milicia patrulirebda da simSvide iyo. amas-


48 www.qartlosi.org<br />

Tan, yoveli meore qarTulad gvelaparakeboda,<br />

Sereuli ojaxebis bavSvebic ki. roca patarebs<br />

vekiTxebodi, qarTuli vin gaswavlaTo, papam da<br />

babomo. es pasuxi momavlis imeds miaskecebda da<br />

mjeroda, rom Cvens Soris yvelaferi avadmosagonari<br />

waiSleboda.~<br />

dajarimebis Semdeg qalebi miliciis Senobidan<br />

gamoiyvanes da ganucxades, rom niqozisken<br />

ver wavidodnen, radgan gza jariskacebs hqondaT<br />

gadaketili. movaWreebi isterikaSi Cavardnen.<br />

liam osebis lanZRva daiwyo. mis yvirils yuradRebas<br />

aravin aqcevda.<br />

miliciam qalebi or mwkrivad daayena da moZraoba<br />

ubrZana. datusaRebulebs gverdiT samxedroebi,<br />

win da ukan ki miliciis sirenebgabmuli<br />

manqanebi miacilebdnen. SuadRe idga, mze pikze<br />

iyo, saSineli sicxe sunTqvas gausaZliss xdida.<br />

cxinvalis centrSi xalxi Segrovda, gaocebuli<br />

uyurebdnen ucnaur kolonas da cdilobdnen qalebis<br />

datusaRebis mizezi gaegoT.<br />

lia: `xalxi Sewuxebuli da gaocebuli saxiT<br />

Semogvcqeroda. Tvali movkari, maT erT-erTi<br />

Cemi klienti JuJuna gamoeyo. nacnob miliciels<br />

mivarda, gamagebine ra xdeba, an lia gauSvio.<br />

kacma urCia, rom saerTod ar amoeRo xma, saqme<br />

ar gaerTulebina.~<br />

kolona niqozis sapirispiro mxares daZres.<br />

arafris gamo saqveynod gamasxaravebulma da


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

49<br />

Seuracxyofilma qalebma ifiqres, rom cxinvalis<br />

gareubanSi, liaxvis mxares mdebare sapyrobile-<br />

Si mihyavdaT. dapatimrebis SiSiT sul gamoecalaT<br />

Zala. fizikur Sromas, fexiT gadaadgilebas<br />

da urikebis tarebas miCveulebi sulierad<br />

gatydnen.<br />

lia: `axalgazrda qalma Caimuxla da tirili<br />

daiwyo. veRar wamoval da verc tvirTs va-<br />

Trevo. axalgazrda osi samxedro miuaxlovda,<br />

daamSvida, cali xeli mxarSi SeaSvela, caliT<br />

ki misi urika wamoiRo. im gogos gansacdeli<br />

mTeli gza ase itvirTa. jariskacebi ise iqceodnen,<br />

rom maT mimarT Cemi lanZRvis gamo Semrcxva<br />

kidec. etyobodaT, rom Tavsmoxveul brZanebas<br />

asrulebdnen.<br />

im biWs vkiTxe, Cveni mokvlis brZaneba rom<br />

mogcen, ras izam-meTqi rogor unda gesroloT,<br />

amas arafris gamo ar vizamo, miTxra da iseTi<br />

TvalebiT Semomxeda, wamiTac ar Semparvia eWvi<br />

mis gulwrfelobaSi. gviTxra, rom adgilamde<br />

Cveni usafrTxod micilebis uzrunvelyofa<br />

hqondaT davalebuli. es speqtakli raRa saWiro<br />

iyo, saxalxod Seuracxyofis gareSe, CveniTac<br />

xom gavignebdiT gzas-meTqi _ vkiTxe, Tumca, pasuxi<br />

ver miviRe.<br />

TamaraSenTan, qarTuli mxaris kontrolirebad<br />

teritoriamde migviyvanes da dagvtoves.<br />

im xnis ganmavlobaSi Jurnalistebis jgufi


50 www.qartlosi.org<br />

dagvyveboda. mogvianebiT, rodesac televiziiT<br />

Cveni Semarcxveneli kadrebi vnaxe, mivxvdi, ra<br />

Canafiqric ganxorcielda im dRes. mas Semdeg<br />

didi dro gavida da xSirad vfiqrob im jariskacebze.<br />

patara biWebi iyvnen. SesaZloa, 2008<br />

wlis dawyevlil agvistos omSi isinic daiRupnen.<br />

arada, rogor ar minda es vifiqro.~<br />

lia isev aqviTinda. SatakiSvilebis ojaxidan<br />

saRamos gamovedi. WiSkars rom vketavdi,<br />

rkinis boZebze <strong>omis</strong>droindeli natyviarebi<br />

SevniSne. faqtia, aq <strong>omis</strong>droindeli tkivilebi<br />

jer ar moSuSebula da rkinasac atyvia misi nakvalevi...


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

51<br />

tragedia,<br />

romelic grZeldeba<br />

vamxnevebdi, Tamar, mdinares<br />

davuyvebiT da RmerTi gvixsnis-meTqi.<br />

2008 wlis 9 agvistos Rame TamaraSenSi dar-<br />

Cenilma ociode glexma bankis Senobis sardafSi<br />

gaatara. im sazareli dabombvis dros yvelaze<br />

usafrTxo adgili iyo. meore dRes diliT mterma<br />

samalavs miagno. xalxi sardafidan iaraRis<br />

muqariT amoiyvanes. ivane maCablis <strong>saxe</strong>lobis<br />

muzeumis direqtors, cxinvalis Teatris yofil<br />

msaxiobs da ansambl „liaxvis~ solists elguja<br />

gagniZes gulma avi ugrZno. Tvals ar acilebda<br />

meuRles da das. qalebs SiSisgan feri ar edoT.<br />

yvela tyve Sua xnis asaks gadacilebuli iyo. mTeli<br />

Rame imaze laparakSi gaatares, rom sikvdils<br />

Seeguvnen, magram rogorc ki iaraRi mouReres,<br />

waxdnen, akankaldnen. `uceb mainc dagvxoceT, Tqve<br />

oxrebo,~ _ TavisTvis, Cailaparaka elgujam.<br />

tyveebi erT rigad daayenes da gaafrTxiles,<br />

rom daxvretdnen. darajad iaraRiani ori mebrZoli<br />

dautoves, danarCenebi manqaniT sadRac


52 www.qartlosi.org<br />

wavidnen. „darajTagan~ erTi tyveebs lanZRavda,<br />

gamudmebiT Seuracxyofas ayenebda da hpirdeboda,<br />

rom maT damalul Svilebsac miswvdebodnen.<br />

meorem, moulodnelad, zurgiT Sebrunebul<br />

mebrZols kiserSi elvis siswrafiT Caartya<br />

kondaxi. mkvdariviT daeca. „wadiT, eseni namdvilad<br />

dagxocaven, gaiqeciT, danarCenze me var pasuxsimgebeli,<br />

karga xans mdevari ar geyolebaT~,<br />

_ uTxra yviriliT da kacebs Sekruli xelebi guxsna.<br />

devnilebma SemovliT gzaze gasvla gadaifiqres<br />

da liaxvis napirze gafantul simindis<br />

yanebs Seerivnen, mere ki wyalSi Cadgnen da<br />

mdinaris mimarTulebiT dauyvnen Tavqves...<br />

ramdenimedRiani wamebiT xetialis Semdeg yofilma<br />

tyveebma samSvidobos gamosvla SeZles. maT<br />

Soris mxolod erTi, elguja gagniZis meuRle,<br />

sofel qurTas sajaro skolis pedagogi Tamar<br />

zambaxiZe ar iyo. qali liaxvma waiRo, qmari amaod<br />

cdilobda mis Svelas.<br />

elguja gagniZe Tbilisis onkologiuri saavadmyofoSi<br />

mkurnalobda, xorxis simsivnis gamo<br />

laparaki ar SeeZlo da mxolod misi tuCebis<br />

moZraobis mixedviT xvdebodnen naTqvams, an furcelze<br />

werda satkivar-safiqrals. im dResac ase<br />

wvalebiT gaixsena tragikuli Tavgadasavali:<br />

„Tamars mozrdili xelCanTa ekava, Sig sabuTebi,<br />

bavSvebis fotoalbomebi da rZlis oqros


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

53<br />

nivTebi iyo. rodesac wyalma waiRo, gavekide,<br />

davuyvire, CanTas xeli gauSvi, Torem gagiWirdeba-meTqi.<br />

mgoni dacemidan maleve goni dakarga<br />

da aRaraferi esmoda. rodesac gamoviqeciT, is<br />

ukve cudad iyo. ar hqonda feri da qoSinebda.<br />

vamxnevebdi, Tamar, mdinares davuyvebiT da Rmer-<br />

Ti gvixsnis-meTqi. curvac ar icoda. wyalSi meuRlis<br />

saSvelad rom gavrbodi, fexi amicda, daveci,<br />

roca adgoma SevZeli, Tamari aRarsad Canda.<br />

miuxedavad amisa, mainc mqonda imedi, rom sadRac<br />

gasvla SeZlo. amaod, molodini molodinad<br />

damrCa. ar maxsovs rogor viare, rogor gavedi<br />

samSvidobos. Tumca, raRa samSvidobos. yoveli<br />

fexis nabijze bombebi cvioda, tyviis jeri wvimasaviT<br />

modioda da mteri TiTqmis yvelafers akontrolebda.<br />

wvalebiT, isev Cemi ZalisxmeviT SevZeli<br />

Tbilisamde Camosvla. ukve xma aRar mqonda. cxedris<br />

Zebna daviwyeT. veZebdiT, rogorc Segve-<br />

Zlo, vavrcelebdiT informacias, sadamdec xeli<br />

migviwvdeboda. liaxvis napirebzec ar Canda<br />

araferi saimedo da rodesac saerTod gadagvewura<br />

misi naxvis imedi, cxinvalidan Cemma axlobelma<br />

damireka, Seni meuRlis cxedari vipoveT da vupatroneTo.<br />

internetis daxmarebiT im adgilis fotoc<br />

mogvawoda, sadac Tamari iyo dakrZaluli.<br />

Tamaris cxedari osis baRSi daukrZalavT.<br />

menaneboda Cemi meuRle sikvdilisTvis, Tanac ase-


54 www.qartlosi.org<br />

Ti tragikulisTvis da sanam ar damirekes, ver vijerebdi,<br />

rom marTla wamarTva liaxvma. didxans<br />

vcdilobdiT misi cxedris gadmosvenebas. miuxedavad<br />

imisa, rom cxinvalidan gvatyobinebdnen,<br />

Cveni ojaxis wevriviT vuvliT Tamaris saflavso,<br />

ver visvenebdiT, is xom ase Sors iyo Cvengan. amitomac<br />

xSirad vawuxebdiT organizacia `wiTel<br />

jvars~, `gaeros~, Sinagan saqmeTa saministros,<br />

sapatriarqos da sami wlis Semdeg, rogorc iqna,<br />

Tamaris neSti cxinvalidan gadmoasvenes~.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

55<br />

zvaraki<br />

im Rames saxlSi wagviyvana, rogorc ojaxis<br />

wevrebs, ise gvimaspinZla. dediT qarTveli aRmoCnda.<br />

manac sakuTari SvilebiviT migviRo, mogvefera.<br />

2008 wlis agvistos omidan sami wlis Semdeg,<br />

goris saqalaqo sasamarTlos gadawyvetilebiT,<br />

sofel karaleTis mkvidri, osi biZina farqaSvili<br />

omSi daRupulad gamocxadda. biZina qarTvelebis<br />

gadarCenas cdilobda da ar egona, Tu maradiorebi<br />

swored misi erovnebis gamo moklavdnen. igi,<br />

rogorc eris moRalate, dasajes.<br />

biZinas mama, suliko farqaSvili, adrian diliT<br />

gamodis ezodan da WiSkarTan jdeba, saxlSic<br />

gvian, dabindebisas Sedis. mere ra, rom sasamarTlom<br />

biZina omSi daRupulad scno. mama <strong>omis</strong> dros<br />

gatacebul Svils mainc elodeba.<br />

leila boloTaSvili (farqaSvilebis mezobeli):<br />

`biZina cxra qarTvel biWTan erTad gaitaces.<br />

es maSin moxda, rodesac rusuli jari pirvelad<br />

Semovida sofelSi. biWebi aqve, Cems saxlTan<br />

isxdnen. Soridan ramdenime samxedroformianma<br />

qarTulad gamosZaxa, mogvexmareTo. biWebi myisve


56 www.qartlosi.org<br />

wamoiSalnen, ifiqres, rom Cvens jariskacebs ra-<br />

Rac uWirdaT. mezobeli, samoci wlis kacic maT<br />

gahyva, magram viTom daxmarebis msurvelT ukan<br />

daubrunebiaT, Sen ar gvWirdebio. gulma reCxi<br />

miyo da biWebis kvals gavedevne. male davinaxe<br />

iaraRis muqariT rogor Seyares daxurul sabargulian<br />

avtomobilSi. amis mere biZinas kvalic<br />

gaqra~.<br />

suliko farqaSvili: „gamtaceblebs gavekide,<br />

xan osurad, xan rusulad, qarTuladac<br />

velaparake, magram arc erT enaze ar ismines Cemi<br />

sityva. biZina daxurulSi ijda, ver vxedavdi. sanam<br />

soflidan gavidodnen, rusi serJanti tankidan<br />

gadmoxta da gamtaceblebs uyvira, sad migyavT es<br />

biWebi, sofelSi datoveTo, magram amaod. gaiqcnen.<br />

raRas vizamdi, rogor, an sad gavekidebodi<br />

imedad lodiniRa damrCa da gamovbrundi ukan<br />

nirwamxdari~.<br />

cxra gatacebulidan eqvss gaumarTla. rodesac<br />

gamtaceblebma morigi msxverplis monadireba<br />

daapires, cxinvalisken mimavalni, SemTxveviT,<br />

gzad erT tyviavel glexs gadaawydnen, romelic<br />

ZvelisZveli `Jigulis~ markis avtomobiliT,<br />

colTan da vaJTan erTad saxlis da<strong>saxe</strong>dad midioda.<br />

maradiorebma manqanas srola autexes, mgzavrebma<br />

gaqceva moaxerxes. am aliaqoTSi datyvevebulebsac<br />

dauxsniaT Tavi. samni mainc daiWires.<br />

biZinas yvirili dauwyia, ras erCiT am xalxs, ra


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

57<br />

gindaT, osi var da me damsajeT, am biWebs ki SeeSviTo.<br />

moRalates ZaxiliT SeugdiaT gmiri avtomobilis<br />

salonSi, kidev ori tyve, gakoWili goCa<br />

da zviadi, Turme, sabargulSi SeaTries da dro<br />

da dro avtomatis kondaxiT scemdnen.<br />

zviad arCuaZe (gatacebuli): „gazelis~ markis<br />

mikroavtobusi sabargo transportad iyo<br />

gadakeTebuli da salonisgan daxuruli tixari<br />

aSorebda. biZina iq hyavdaT. mTeli gza lanZRavdnen<br />

da scemdnen imis gamo, rom qarTvelebs icavda,<br />

misi yvirili gvesmoda. erTxelac, ganwiruli xma<br />

gavigeT da siCume Camovarda. ar viciT ra moxda.<br />

gzadagza, sadac ki osur-rusuli jaris nawilebi<br />

idga, aCerebdnen da yvelas ekiTxebodnen, manqana-<br />

Si qarTvelebi gvyavs mosaklavad da ar gindaTo<br />

yvelgan uari rom uTxres, erTma Rriali daiwyo,<br />

maSin me movklav, amaTi dedaco. gagvimarTla.<br />

gamtaceblebs Cveni „gasaRebis~ imedi rom gadaewuraT,<br />

cxinvalSi erT-erTma jariskacma uTxra,<br />

me movuvlio da Cveni Tavi gamoarTva. im Rames<br />

saxlSi wagviyvana, rogorc ojaxis wevrebs, ise<br />

gvimaspinZla. dediT qarTveli aRmoCnda. manac<br />

sakuTari SvilebiviT migviRo, mogvefera. meore<br />

dRes ki Cvenma mxsnelma Tavisi manqaniT, megobris<br />

TanxlebiT mSvidobiT dagvabruna ukan.<br />

cxinvalSi, Cveni mxsnelisTvis gadacemis drosac<br />

ar gamouCeniaT biZina. mxsnelma miTxra, magaT<br />

adre qarTvelebma da moukles da imitom arian


58 www.qartlosi.org<br />

gaborotebulebio. TviTon mxsneli, Turme, Svid<br />

wlamde meRvrekisSi izrdeboda. gviTxra, Tu Cemi<br />

ZalebiT ver gagiyvanT cxinvalidan, maSin milicias<br />

unda Cavabaro Tqveni Tavi, SesaZloa iqac gcemon,<br />

magram ar mogklaven da erT dResac saxlSi<br />

cocxlebi dabrundebiTo. magram, mainc yvelaferi<br />

iRona, rom saxlamde usafrTxod moveyvaneT~.<br />

rodesac zviadi da goCa mSvidobiT dabrundnen,<br />

farqaSvilebis ojaxsac gauCnda biZinas dabrunebis<br />

imedi, Tumca, ukve mesame weli miilia,<br />

amaod. ugzo-ukvlod gamqrali kacis verc gvami<br />

naxes da verc misi sikvdilis TviTmxilveli.<br />

„me cxinvalSi ar mimesvleba, rom Svilis gvami<br />

movZebno, aqedan ki veravin damexmara...~


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

59<br />

Tanadgoma<br />

erovnebas ar scnobs<br />

datrialda uceb, mezoblebs dauZaxa,<br />

saswrafod CamodiT, yvelam TiTo kilo iyideTo.<br />

mezoblebma darCenili xili gadainawiles.<br />

zamTris erT suxsian saRamos stefnaZeebis<br />

ojaxSi sicxiani bavSvis kvnesa ismoda. patara<br />

valeri gundaobisas gaciebuliyo da sawolSi<br />

sicxiani iwva. Sewuxda ojaxi, magram wamlisTvis<br />

fuli versad moiZia. gvian saRamos avadmyofis temperaturam<br />

ormoc graduss miaRwia. diasaxlisma<br />

wamlebisTvis cxinvalSi gadasvla gadawyvita, xelis<br />

urikaze vaSli daawyo da gasayidad gaeSura<br />

im mediT, rom aRebuli fuliT SvilisTvis saWiro<br />

medikamentebs iyidda.<br />

`zamTris civi saRamoa, yinavs, Tovli da qaria.<br />

cxinvalSi Sevedi da korpusebTan gavCerdi. miuxedavad<br />

imisa, rom mimosvla iyo, cxinvalSi marto<br />

gadasvla mainc gveSinoda, vcdilobdiT jgufurad<br />

Tu ara, or-sams mainc erTad gvemoZrava qalaqSi.<br />

im saRamos marto wavedi, aseT qarbuqian<br />

saRamos vin gabedavda wamosvlas~<br />

leilas, civi da gviani saRamos gamo, quCebi


60 www.qartlosi.org<br />

carieli daxvda, yvela saxlSia SeyuJuli. vis rad<br />

unda axla xili avadmyofis dedas imedi gadaewura<br />

da simwrisgan atirda. erTaderTi SvilisTvis<br />

yvelafers gaakeTebda, magram ras da rogor,<br />

ukve aRar icoda. gadawyvita TiToeuli saxlis<br />

karze miekakunebina, rom uecrad SavebSi Sefu-<br />

Tuli Suaxnis qalbatoni gamoCnda puriT xelSi,<br />

rogorc Cans, maRaziaSi iyo Casuli.<br />

`qals Zalian gaukvirda Cemi naxva da qarTulad,<br />

osuri aqcentiT gamomkiTxa ambavi. Tvalcremlianma<br />

vuTxari, rom Svili myavda avad da<br />

wamlis fuli ar mqonda. gaCerda da dakvirvebiT<br />

Semomxeda, mkiTxa ra mqonda gasayidad wamoRebuli.<br />

CemTvis ukve aRar hqonda mniSvneloba vaSls<br />

ra fasad gavyiddi, mTavari iyo wamlis fuli ameRo<br />

_ ocdaaTi rubli. qalma maSinve ramdenime<br />

kilo iyida.~<br />

mere ramdenime wuTSi mTeli mezobloba Camoiyvana<br />

dabla. visac ramdenis yidva SeeZlo, iyida.<br />

`datrialda uceb, mezoblebs dauZaxa, saswrafod<br />

CamodiT, yvelam TiTo kilo iyideTo.<br />

mezoblebma darCenili xili gadainawiles. CemTvis<br />

es Zalian didi Sveba da Tanadgoma iyo. saswrafod<br />

viyide wamlebi da gamovbrundi. saxlSi misuls<br />

mkiTxes, cxinvalSi aRar waxvedio ise male mivedi,<br />

ifiqres, rom gzidan mivbrundi. patara gulSi Cavikari<br />

da RmerTs madloba gadavuxade, rom gulisxmier<br />

qalbatons Semaxvedra~.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

61<br />

mezoblebi<br />

gavbede da vToxve ibragims,<br />

vladikavkazSi Tu midixar,<br />

mec gamiyole, naTesavTan mivdivar-meTqi.<br />

cico jafariZe 2008 wlis agvistos <strong>omis</strong> dros<br />

Suagul cxinvalSi aRmoCnda. rogorc igi yveba,<br />

rom ara keTili adgilobrivi mosaxleobis Tanadgoma,<br />

is, albaT, cocxali ver gadarCeboda.<br />

2008 wlis 7 agvistos cicom erTi Cveulebrivi<br />

samuSao dRe daamTavra da saxlSi wasasvlelad<br />

moemzada. igi cxinvalis erT-erT kafeSi muSaobda<br />

da RamiT dis ojaxSi rCeboda, romelic osebis<br />

rZali iyo. cicos sakuTari ojaxi goris raionis<br />

sofel niqozSi hyavda.<br />

im saRamos cxinvalelma milicielma cico<br />

gaafrTxila, rom is Rame sardafSi gaeTia, `asea<br />

saWiro,~ _ uTxra man. qalma milicielis rCevas<br />

yuradReba ar miaqcia da dasaZineblad saxls mia-<br />

Sura.<br />

cxinvalis mosaxleoba Zlerma srolis xmam<br />

gaaRviZa. 2008 wlis 7 agvistos, RamiT, omi daiwyo.


62 www.qartlosi.org<br />

`im Rames marTlac saSiSi gaxda saxlSi darCena,<br />

srolebi daiwyo da afeTqebebis xmam gagvaRvi-<br />

Za. samezoblo gareT gamovida, ambobdnen, rom omi<br />

daiwyo, magram amis mainc aravis sjeroda. gamoir-<br />

To sinaTle da am aurzaurSi fexsacmelic veRar<br />

movZebne, fexSiSveli Cavedi sardafSi sxvebTan<br />

erTad. iq sami dRe vimalebodiT. erTi sityviT,<br />

<strong>omis</strong> dros cxinvalSi aRmovCndi. Cems das ojaxSi<br />

patara bavSvebi hyavda, sardafSi didxans ver ga-<br />

Zlebda da amitom qmarma vladikavkazSi waiyvana.<br />

manqanaSi adgili aRar iyo da iZulebuli gavxdi<br />

davrCeniliyavi. Cems dasac undoda CemTan erTad<br />

darCena, magram mezoblebma daamSvides da Cemze<br />

zrunvas dahpirdnen.~<br />

10 agvistos qalaqSi srolis xma Sewyda. cxinvali<br />

rusulma jarma daikava. sardafSi gatarebuli<br />

dReebis Semdeg cico mezoblebTan erTad<br />

gareT gamovida da saxlSi, sakuTar ojaxSi dabrunebis<br />

saSualebebze daiwyo fiqri. nacnobebs<br />

sTxova, rogorme qarTul saguSagomde miecilebinaT.<br />

Semdeg igi Tavadac SeZlebda sofelSi fexiT<br />

gadasvlas. cicom ar icoda, rom misi sofeli ki ara,<br />

rusul jars goric daekavebina. satelefono kav-<br />

Siri gaTiSuli iyo, vrceldeboda <strong>sxva</strong>da<strong>sxva</strong> Wori,<br />

man ki ojaxis wevrebis Se<strong>saxe</strong>b araferi icoda.<br />

dis osma mezobelma feniam cicos daxmareba<br />

gadawyvita. xedavda, rogor itanjeboda ojaxis<br />

gareSe.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

63<br />

feniam cicos vladikavkazSi gaxiznul dasTan<br />

wasvla urCia. misi azriT, cico vladikavkazidan<br />

yazbegSi SeZlebda gadasvlas. avtobusamdec miacila,<br />

romelsac cxinvalSi darCenili mosaxleoba<br />

vladikavkazis mimarTulebiT gadahyavda da<br />

aTasi rublic misca.<br />

`feniam mirCia, rom Cemi qarTuli pasporti<br />

ar gamomeCina da mZRols uTxra, TiTqos pasporti<br />

saxlTan erTad damewva. Cemi erovnebis damalva<br />

SevZeli, radgan rusuli da osuri kargad vici.<br />

vladikavkazamde erTi dasaxlebaa _ alagiri, iq<br />

Camoicala avtobusi da karvebi gaiSala, sadac<br />

Cemi TanamSromlis qmari davinaxe. jer SemeSinda,<br />

vifiqre, ar gamces, rom qarTveli var-meTqi. mas<br />

Cemi danaxva Zalian gaukvirda. gavbede da vToxve<br />

ibragims, vladikavkazSi Tu midixar, mec gamiyole,<br />

naTesavTan mivdivar-meTqi.~<br />

cicos amjerad ukve ibragimi daexmara da vladikavkazSi<br />

mSvidobiT Cavida.<br />

`ori kvira davyavi dasTan erTad misi naTesavis<br />

ojaxSi. isini mivlidnen da mifrTxildebodnen.<br />

Cems ojaxze vnerviulobdi, araferi vicodi maT<br />

Se<strong>saxe</strong>b. vcade saqarTveloSi gadmosvla, magram<br />

miTxres, rom daaxloebiT xuTi welia, rac aRniSnuli<br />

gzaa Caketilio. isev cxinvalSi momiwia dabruneba.<br />

vladikavkazSi yofnisas adgilobrivebi<br />

did pativs gvcemdnen, rogorc SeeZloT, gvexmarebodnen.~


64 www.qartlosi.org<br />

19 agvistos cico dis ojaxTan erTad ukan, cxinvalSi<br />

wamovida. igi pasportis gareSe ukve veRar<br />

gadaadgildeboda. mezobelma isini rusul saguSagomde<br />

miacila da cicosTvis Tavadve gaakeTebina<br />

piradobis mowmoba, romelic mas gadaadgilebis<br />

saSualebas miscemda.<br />

cxinvalSi cicom daxmareba erT-erT nacnob<br />

miliciels sTxova. osebi qarTul mxaresTan periodulad<br />

cvlidnen tyveebs da erT dResac igi maT-<br />

Tan erTad gaiyvana. cicom keTili adamianebis daxmarebiT<br />

Tbilisamde CaaRwia...


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

65<br />

maCabelis motaceba<br />

erT-erTma icoda, rom gogo qarTvelma moitaca<br />

da misi colad SerTva undoda.<br />

_ me is miyvars da coladac moviyvan, miuxedavad<br />

imisa, rom skolaSi swavlobs! _ uTxra hamlet<br />

WuluxaZem Tavis os megobrebs _ sam uruzmags.<br />

gogonas bela maCabeli erqva. biWi sofel kexvidan,<br />

xolo gogo qurTadan iyo. qarTvel biWs<br />

cxinvalSi osi naTesavebi, gvarad cxovrebovebi<br />

hyavda. es iyo 1993 weli, maSin ukve mZime brZolebi<br />

ar mimdinareobda, magram osebs da qarTvelebs<br />

erTmaneTTan kavSiri aRar hqondaT.<br />

bela meaTe klasSi swavlobda. erT saRamos is<br />

skolidan saxlSi brundeboda. gzaSi deda Sexvda<br />

da erTad saubriT gaagrZeles gza. deda-Svils<br />

uruzmagebi miuaxlovdnen `niviT~, staces gogonas<br />

xeli da manqanaSi Casmas Seecadnen. uruzmagebma<br />

Zlivs SeZles dedis mkivana gogosgan Camocileba.<br />

mSobelma moTqma da tirili daiwyo. xalxi mogrovda.<br />

brbom manqanas alya Semoartya, minebi Caamsxvries,<br />

magram manqanam nel-nela mainc moaxerxa alyidan<br />

gamosvla. axalgazrdebi Zalian daSavdnen.


66 www.qartlosi.org<br />

gogo hamletis naTesavebs mihgvares, Tvi-<br />

Ton ki saavadmyofoSi wavidnen Wrilobebis samkurnalod.<br />

am dros kexvelebma patara jgufi<br />

Sekribes da gogos saZebnelad cxinvalisken gaemarTnen.<br />

es ambavi erTma drgvelelma (raionia<br />

cxinvalSi) Seityo da Tavisianebs acnoba, rom<br />

qarTvelebis brbo SemoiWra da saWiroa daxvedrao.<br />

TamaraSenis siaxloves osebis jgufi qarTvelebisas<br />

Sexvda, Cxubi atyda. Setakeba kinaRam<br />

seriozul brZolaSi gadaizarda. uceb, erT-erTma<br />

qarTvelma Tqva, rom gogo iyo motacebuli.<br />

_ Cemi Svili moitaces, bela maCabeli, gesmiT<br />

mis sikvdils ar gapatiebT, Tmis Reric ki ar Camouvardes,<br />

_ yviroda gacofebuli mama.<br />

osebi Secbnen, biWebma erTmaneTs gadauCurCules.<br />

sabednierod, erT-erTma icoda, rom gogo qarTvelma<br />

moitaca da misi colad SerTva undoda.<br />

_ vici vinc moitaca gogo, _ Tqva erT-erTma<br />

moCxubarma.<br />

_ maSin, gviTxari sad cxovrobs, vipoviT da samagieros<br />

gadavuxdiT.<br />

_ samagiero ra saWiroa WuluxaZem moitaca,<br />

Tqveni mezobeli soflidanaa da colad unda<br />

SeirTos, _ aRniSna biWma.<br />

maSin biZam Tqva:<br />

_ SegiZlia mis naTesavebTan mimiyvano, rom<br />

davrwmunde


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

67<br />

_ ki, SemiZlia, _ SeTanxmdnen da daiSalnen.<br />

Canda, rom aseTi dasasruli ar awyobdaT. maTi<br />

Tavmoyvareoba Selaxuli iyo, kinaRam sicocxle<br />

daTmes imisTvis, rom biWs aseTi gziT Tavisi sasiyvarulo<br />

saqmeebi moegvarebina. mSoblebma<br />

gaarkvies, rom maTi Svili hamletma moitaca mezobeli<br />

soflidan. am pirobebSi laparakic ki ar<br />

yofila gogos dabrunebaze, Tumca, mas sulac ar<br />

undoda gaTxoveba, magram xalxma Zlivs daaRwia<br />

sisxlisRvras Tavi da konfliqtis gagrZeleba<br />

aRar undodaT _ WuluxaZes gogo SerCa.<br />

siyvarulis istoria politikaSi gadaizarda.<br />

TviTon hamletma colTan erTad ramdenime Tve<br />

gaatara cxinvalSi naTesavebTan, radgan saxlSi<br />

dabrunebis eSinoda. SemdgomSi isini TbilisSi<br />

gadavidnen, iq dafuZndnen da dRemde bednierad<br />

cxovroben.


68 www.qartlosi.org<br />

gvWirdeba ki Cven<br />

naTesavebi<br />

adamianebi naTesavebs ar irCeven,<br />

iReben maT iseTebs, rogorebic arian...<br />

saqarTveloSi 2004 wlis zafxulSi ganaxlebulma<br />

saomarma moqmedebebma Cvens Soris urTieTobas<br />

bzari gauCina. yovelive amas xeli imanac Seuwyo,<br />

rom iSviaTad vurekavdiT erTmaneTs. miuxedavad<br />

imisa, rom naTesavebi iq cota ar myavs: deidaSvili,<br />

biZaSvili, ZmisSvilebi da <strong>sxva</strong>. Cemi Zma, mixoc aqamde<br />

iq cxovrobs Tavis ojaxTan erTad. hyavs qarTveli<br />

coli da maTi Svilebi Tavs qarTvelebad Tvlian.<br />

Tu manamde me da Cems Zmas aranairi uTanxmoeba ar<br />

gvqonda, 2004 wels Cvens Soris urTierToba imdenad<br />

gacivda, rom erTmaneTs telefoniTac ki ar<br />

vekontaqtebodiT.<br />

2008 wlis agvistoSi, 12 Tu 13 ricxvSi, rodesac<br />

satelefono xazi aRdga, vladikavkazidan deidaSvili<br />

inga damikavSirda da gadmomca, rom mas urekavdnen<br />

Cveni naTesavebi saqarTvelodan, romelTac<br />

sainformacio saSualebebiT SeetyoT <strong>omis</strong> Se<strong>saxe</strong>b _<br />

,,Tqvens gamo swuxan da tirian. mTxoves, gavagebino


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

69<br />

Tqvens Se<strong>saxe</strong>b yvelaferi, cocxlebi xarT yvela~<br />

yvela naTesavi, romelsac ki SeeZlo, ukavSirdeboda<br />

Cems deidaSvils da cdilobda misi saSualebiT<br />

gamoexataT Cvendami SeSfoTeba. ingac yovel saaT-<br />

Si gvirekavda da gvamxnevebda. saqarTvelodan, Rvi-<br />

Zli Zmis garda, yvela mirekavda. didi xnis ganmavlobaSi<br />

Svilebs vumalavdi da ar vagrZnobinebdi,<br />

rom gabrazebuli viyavi Zmaze imis gamo, rom is Cvens<br />

ambavs ar kiTxulobda, ar ainteresebda Cveni amJamindeli<br />

mdgomareoba... Svilebis dasmuli kiTxva _<br />

,,Zia mixo ratom ar rekavs, deda~ _ moulodneli<br />

aRmoCnda. iqneb, swored amanac ganapiroba is, rom<br />

moulodnelad dasmul SekiTxvas jerovani pasuxi<br />

ver gaveci da saaSkaraoze gamovitane guliswyroma:<br />

,,biZaTqveni CvenTvis mokvda~, _ Tavi ver Sevikave<br />

da ase vupasuxe. sityva tyviasaviTaa, gaisvri<br />

da ukan veRar daabruneb. Cemi gauazrebeli pasuxi<br />

sananebeli gamixda, magram raRa dros..<br />

biZaSvilma oTarma damireka da momikiTxa: ,,mixaria,<br />

rom cocxlebi xarT, wminda mariams da RmerTs<br />

vevedrebodi Tqvens gadarCenas~. madloba gadavuxade:<br />

,,kargad varT yvela. saxli, madloba ufals,<br />

ar dagvewva. Zveleburad vmuSaobT da vcxovrobT<br />

nel-nela~.<br />

_ Seni Zma Tqvens gamo Zalian nerviulobs, ainteresebs,<br />

rogor xarT, gaqvT Tu ara TavSesafari,<br />

saWmeli, xom ar avadmyofobdiT romelime Seni<br />

ojaxis gamo tiris... _ daayola mokiTxvas oTarma.


70 www.qartlosi.org<br />

_ oTar, ukve aRar mjera misi. didi xani gavida<br />

<strong>omis</strong> damTavrebidan da is axla tiris! _ gavbrazdi.<br />

_ is yovelTvis nerviulobda. ubralod,<br />

grZnobs Tavis danaSauls da erideba darekvis. Seicode.<br />

miswere rame, gTxov! _ wyromiT Cailaparaka<br />

oTarma.<br />

_ mapatie, oTar, ar SemiZlia da ra vqna iqneb<br />

gaebeda da Tavad daereka CemTvis<br />

_ eSinia, elvira. eSinia, rom awyenineb. misi<br />

guli ki ver gauZlebs, arc is da arc misi meuRle<br />

janmrTelni ar arian.<br />

_ mec ar SemiZlia gadavdga pirveli nabiji...<br />

am satelefono saubris Semdeg Cemi naTesavebi<br />

aTasSi erTxel mirekavdnen. mesijiT mwerdnen da<br />

ase vigebdi Zmis ambebs. cxovreba ki orivesTvis Tavisi<br />

gziT midioda...<br />

iyo wuTebi, rodesac sindisi mqenjnida. ,,magram<br />

ras vuzam sindiss am mamxilebel gonebas xom<br />

verafers gamoapareb da ver dauZvrebi, radgan igi<br />

sakuTari Secdomebis aRiarebas gaiZulebs~...<br />

erT dResac megobrebTan viyavi. isini Tavis qarTvel<br />

naTesavebze laparakobdnen. ambobdnen, rom<br />

maTTan kvlav Zveleburi, kargi urTierToba hqondaT<br />

da guliswyromas gamoTqvamdnen imis gamo, rom<br />

axali satelefono kavSiri gamarTulad ar muSaobda<br />

da saqarTvelodan darekva gaZnelebuli iyo.<br />

maTma sityvebma Zalian imoqmeda da warsulSi Cadenil<br />

saqcielze Camafiqra. saqme is gaxlavT, rom


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

71<br />

meuRle qarTuli satelevizio gadacemebis moyvaruli<br />

gaxlavT. kategoriulad viTxovdi televizoris<br />

gaTiSvas, radgan ar SemeZlo qarTuli saubrisTvis<br />

mesmina. masTan gauTavebeli da uSedego<br />

kamaTis Semdeg momiwia Cemi poziciebis daTmoba,<br />

ramac dadebiTad imoqmeda Cemze, radgan mivedi im<br />

daskvnamde, rom konfliqturi mxareebi, adre Tu<br />

gvian, aucileblad gamarTavdnen Sexvedrebs mosalaparakeblad.<br />

mogvianebiT Sevityve, rom Cveni axalgazrda<br />

Taobis warmomadgenlebi, ZiriTadad ki Jurnalistebi,<br />

sazRvargareT miemgzavrebian qarTvel JurnalistebTan<br />

Sesaxvedrad. amasTan erTad, Cveni xelisuflebis<br />

warmomadgenlebmac JenevaSi daiwyes<br />

siaruli, sadac isini saqarTvelos xelisuflebis<br />

warmomadgenlebTan erTad cdilobdnen im gzebis<br />

moZiebas, romelic maT konfliqturi situaciidan<br />

gamoiyvanda. sakuTari Tavisadmi SekiTxva gamiCnda<br />

_ Tuki maT SeuZliaT skandalisa da yvirilis gareSe<br />

erTmaneTTan urTierToba, maSin Cven, axlo na-<br />

Tesavebs, ratom ar SegviZlia aseve moviqceT<br />

kiTxvebi, kiTxvebi da kvlav kiTxvebi... sakuTari<br />

Tavisadmi dasmuli pasuxgaucemeli kiTxvebi...<br />

erTxel qaliSvilma aseTi SekiTxva damisva:<br />

,,rogor fiqrob, biZia mixo damnaSavea, rom Cven-<br />

Tan omia~<br />

_ ara, ratom fiqrob ase piradad is amaSi damnaSave<br />

sulac ar aris.


72 www.qartlosi.org<br />

_ maSin ratom brazob masze, deda<br />

_ imitom, rom is erT-erTia maT Soris, visac<br />

SeeZlo Tavisi xelisuflebisTvis ekiTxa, Tu amdeni<br />

xnis manZilze erTmaneTSi ra ver gaiyves ori,<br />

sisxliT monaTesave eris warmomadgenlebma _ qarTvelebma<br />

da osebma. biZaSens qalaqSi bevri scemda<br />

pativs da sityvac eTqmoda. mas SeeZlo es gaekeTebina,<br />

magram ar gaakeTa. is imasac malavs, rom<br />

erovnebiT osia.<br />

_ deda, imitom xom ar akeTebs, rom mas eSinia<br />

Sen xom yovelTvis gvixsnidi, rom SiSTan brZola<br />

Znelia. ese igi, biZam ver gadalaxa SiSi da axla ra<br />

vqnaT mxolod amisTvis wavSaloT Cveni cxovrebidan<br />

xalxi naTesavebs ar irCevs, isini maT iseTebs<br />

iReben, rogorebic arian...<br />

tyuilad ar swavlobda, Turme, Cemi gogo<br />

fsiqologiur fakultetze. misma sityvebma Cemze<br />

didi zegavlena moaxdina da Camafiqra...<br />

dRe dRes gadaeba, Tve _ Tves da male axali<br />

welic mogviaxlovda. ojaxi SevikribeT, rom biZia<br />

mixos ojaxisTvis dagvereka. didi xnis ganmavloba-<br />

Si varCevdi misTvis saTqmel sityvebs, teqstic<br />

ki davwere, rom araferi SemSloda: ,,mgoni, Cven,<br />

orivem unda vTxovoT erTmaneTs patieba, magram me<br />

minda pirvelma gTxovo~... da a. S. avkrife nomeri,<br />

romelic, yoveli SemTxvevisTvis, biZaSvilma oTarma<br />

momca. zumeris iqiT mamakacis aTrTolebuli xma<br />

gaisma:


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

73<br />

_ gismenT!<br />

_ alo, mixo, Sen xar!<br />

_ elviraa!.. _ didi pauzis Semdeg, rogorc iqna<br />

gaisma, _ gilocav axal wels!<br />

aq ki Cemi teqsti sul damaviwyda, xmaSic mRelvareba<br />

Semepara da davdumdi.<br />

_ ...rogor xvdebiT axal wels<br />

_ Tqven, Tqven rogor xarT, rogor moemzadeT<br />

saaxalwlod _ Zlivs Cavilaparake.<br />

_ gilocav axal, 2012 wels, Zvirfaso dao! rogor<br />

xarT, xom kargad Cven saaxalwlod Zveleburad<br />

movamzadeT sacivi, tolma, tkbileuli, mandarini...<br />

_ Cvenc gvaqvs sacivi, kidev osuri Rvezeli da,<br />

ra Tqma unda, gozinayi, didi naZvis xe da kidev,<br />

bavSvebma am wels daamTavres swavla, samsaxurs eZeben,<br />

_ Zlivs movabi Tavi saTqmels.<br />

_ gilocav! gogoebi gaaTxove kandidati<br />

gyavs...<br />

...satelefono saubari didxans, Zalian didxans<br />

gagrZelda...


74 www.qartlosi.org<br />

axsari da miSa<br />

am sastik samyaroSi, sadac SeiZleba<br />

mtris cxedrebic ki gZuldes, barikadebiT<br />

daSorebul adamianebs Soris<br />

ar aris megobrobis adgili,<br />

magram yovel wess aqvs gamonaklisi...<br />

2008 wlis agvistos erT saSinel saRamos yofili<br />

savele meTauri da amJamad ajanyebuli _<br />

axsar cxurbati cxinvalSi, gmirebis quCaze daRlili<br />

midioda. quCaSi ramdenime cxedari egdo.<br />

sxeulebi ukve ixrwneboda da saSineli suni idga.<br />

axsari pirvelive Semxvedr saxlSi Sevida, zewrebi<br />

gamoitana da cxedrebs gadaafara. im momentSi<br />

ar SeeZlo maTi dakrZalva, Zala ar yofnida.<br />

erT-erTma gamvlelma axsars hkiTxa:<br />

_ ratom afareb qarTvelTa gvamebs, dae,<br />

gaixrwnas!<br />

_ ara, es qarTvelebi ar arian, _ upasuxa axsarma.<br />

_ eg rogor aba ratom acviaT qarTuli forma<br />

_ eseni ukve aRar arian qarTvelebi, eseni


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

75<br />

ubralod gvamebia, usafrTxo gvamebi, gesmis<br />

maT erovneba ar gaaCniaT! _ upasuxa man da gza<br />

gaagrZela.<br />

gaognebuli gamvleli didxans uyurebda mimavals.<br />

agvistos mere erTi weli iyo gasuli. ise Canda,<br />

TiTqos am sastik samyaroSi, sadac SeiZleba<br />

mtris cxedrebic ki gZuldes, barikadebiT daSorebul<br />

adamianebs Soris ar aris megobrobis adgili,<br />

magram yovel wess aqvs gamonaklisi...<br />

erT dRes axsars megobarma miSam daureka<br />

Tbilisidan. omamde miSa tabataZe sofel avnev-<br />

Si cxovrobda, romelic cxinvalTan axlos mdebareobs.<br />

axsars miSasTan didi xnis megobroba<br />

akavSirebda. maT erTmaneTTan xSiri mimosvla<br />

hqondaT. miSasa da mis did ojaxs megobris avnev-<br />

Si Camosvla yovelTvis uxaroda. axsars SeeZlo<br />

ramdenime megobris miyvanac, xSirad isxdnen mi-<br />

Sas aivnis CrdilSi da qeifobdnen.<br />

axsars miSas zari gaexarda.<br />

_ aba, rogor xar, miSa rogorc iqna qalaqSi<br />

gadaxvedi sacxovreblad, aqamde sofelSi iyavi, _<br />

borotad gaexumra axsari.<br />

miSas ar swyenia megobris xumroba, igi yovelTvis<br />

afasebda mis iumors:<br />

_ ho, ra, TiTqos ara gviSavs, TviTon rogor<br />

xar erTi saTxovari maqvs: SegiZlia avnevSi Cemi<br />

gogos saflavs miakiTxo da upatrono Tu ver


76 www.qartlosi.org<br />

SeZleb, miTxari, gagigeb.<br />

_ ki, rogor ara, am dReebSive waval avnevSi, _<br />

miugo axsarma da asec moiqca.<br />

axsari, misi erT-erTi biWi, me da Cveni saer-<br />

To megobari avnevSi wavediT. axsari jer miSas<br />

gogos saflavze mivida, gawminda, Semdeg Rvinis<br />

boTli aiRo, micvalebuli osurad moixsenia:<br />

«Рухсаг у!», _ da pirdapir boTlidan mosva. Cvenc<br />

ase moviqeciT.<br />

miSas saxlisken wavediT. damwvari kedlebiRa<br />

darCeniliyo. axsaris biWi vardebis amosaTxrelad<br />

baRSi wavida, Zia miSam, saxlis patronma<br />

neba darTo amoeTxara isini da Tavis ezoSi daergo.<br />

axsari mis dasaxmareblad gaemarTa. me saxlis<br />

Semogarens vaTvalierebdi. uceb kibeze,<br />

romelsac sardafSi CavyavdiT, suraTebis albomi<br />

davinaxe. Tvalebs ar vujerebdi, nuTu albomi<br />

SeiZleboda gadarCeniliyo amdeni dro gavida,<br />

omze rom aRaraferi vTqvaT, wvima, Tovli... saojaxo<br />

albomi TiTqmis mTeli aRmoCnda, miSas didi<br />

ojaxis uamravi fotoebiT. davfiqrdi _ es patara<br />

nivTi ra gamousadegari Canda ganadgurebuli<br />

saxlis fonze, magram am saxlis patronisTvis es<br />

SeiZleba yvelaze Zvirfasi ram yofiliyo, es xom<br />

misi ojaxis istoria iyo.<br />

axsars vaCvene Cemi aRmoCena. man miSas gakeTebuli<br />

skami maCvena da Zalian kmayofilebi viyaviT<br />

Cveni `nadavliT~. bunebrivia, es yvelaferi wamo-


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

77<br />

viReT. Tumca, sazRvari Caketili iyo da axsars<br />

maTi TbilisSi gagzavna ar SeeZlo, arc nacnobebi<br />

dadiodnen TbilisSi da moskovidanac rTuli<br />

iqneboda vinmesTvis gveTxova nivTebis waReba.<br />

erTxelac, axsarTan axalgazrda reJisori<br />

Cavida omze filmis gadasaRebad. swored, mas<br />

mouyva es ambavi da reJisormac Tavis Tavze aiRo<br />

am Zvirfasi nivTebis TbilisSi Catana...


78 www.qartlosi.org<br />

guli<br />

rom ara aseTi RvTisnieri xalxi,<br />

axla cocxali ar viqnebodi...<br />

goris raionis sofel wiTelubnis mkvidr nodar<br />

maxaraZes im dResac gauwia gulma mindorSi<br />

samuSaod. ifiqra, mere ra rom omia, jariskaci<br />

Tavis saqmes akeTebs, glexi am dros gulze xeldakrefili<br />

xom ar ijdeba, Cemi saqme unda vakeToo da<br />

samuSaod wavida.<br />

2008 wlis 8 agvisto idga. nodarma muSaobis<br />

dawyebidan maleve mkerdis areSi saSineli<br />

tkivili igrZno da goneba dakarga. oTxi saaTis<br />

ganmavlobaSi ugonod myofi mezoblebma SeniSnes<br />

da saxlSi gadaiyvanes. imis gamo, rom omi iyo da<br />

goric ibombeboda, misi saavadmyofoSi gadayvana<br />

ver gabedes.<br />

11 agvistos nodaris janmrTelobis mdgomareoba<br />

damZimda. Tanasofleli osebi Sewuxdnen<br />

da gamosavlis Zieba daiwyes. bolos gadawyvites<br />

rusebisTvis miemarTaT da savele hospitalis<br />

TanamSromlebs sTxoves daxmareba.<br />

nodar maxaraZe: `2008 wlis 12 agvistos rusi


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

79<br />

eqimi movida da miTxra, rom mZime mdgomareobis<br />

gamo aucilebeli iyo Cemi hospitalSi gadayvana.<br />

vTxove, sofel igoeTSi Cveni policiis blokpostamde<br />

mimiyvaneT da iq Tbilisidan gamogzavnili<br />

manqana damxvdeba-meTqi. iuares da, winaaRmdegobis<br />

miuxedavad, cxinvalSi mdebare savele<br />

hospitalis reanimaciaSi gadamiyvanes. Cemi janmr-<br />

Telobis mdgomareoba mZime iyo, magram yuradRebas<br />

ar maqcevdnen. reanimaciaSi daWrili rusi<br />

jariskacebis gverdiT viweqi da amis gamo kidev<br />

ufro mimZimda iq yofna.<br />

13 agvistos cxinvalis erT-erT SenobaSi gadamiyvanes,<br />

romelsac „adamianis uflebaTa dacvis<br />

centri~ ewera, Tumca, iq ruseTis sagangebo<br />

situaciebis Stabis sammarTvelo iyo ganlagebuli.<br />

erT-erT oTaxSi momaTavses, wamali „panangini~<br />

momces da mirCies, cudad gaxd<strong>omis</strong> SemTxvevaSi,<br />

tabletebi mimeRo. momvlelic momiCines, cxinvaleli<br />

qalbatoni, didebuli adamiani. Tan myveboda,<br />

ar maklebda sakvebs, wyals, tanisamoss. mxolod<br />

imaze vfiqrobdi, rogor dameRwia Tavi am<br />

jojoxeTidan. rusebi civad mpasuxobdnen, tyveTa<br />

gacvlis dros Senc maT Soris iqnebio. gaocebuli<br />

vekiTxebodi, tyved SemipyariT, Tu rogorc avadmyofs<br />

damexmareT-meTqi<br />

TandaTan uaresdeboda Cemi janmrTelobis<br />

mdgomareobac da isev momvlel qalbatons vTxove<br />

daxmareba. misi telefoniT visargeble da vladi-


80 www.qartlosi.org<br />

kavkazSi sacxovreblad wasul Tanasoflelebs davukavSirdi.<br />

Cemi ambiT Sewuxdnen da dampirdnen,<br />

rom Cems gadasarCenad yvelafers iRonebdnen.<br />

samwuxaroa, rom ver gavamxel im didebuli,<br />

osi pirovnebebis vinaobas, romlebmac Cems gadasarCenad<br />

marTlac yvelaferi gaakeTes. gansakuTrebul<br />

riskze midiodnen cxinvaleli qalbatonebi,<br />

magram erTi wamiTac ar dauxeviaT ukan.<br />

rom ara aseTi RvTisnieri xalxi, axla cocxali ar<br />

viqnebodi.<br />

2008 wlis 24 agvistos, bilikebiT gamomapares<br />

cxinvalidan da sanam samSvidobos gamovidodi,<br />

mouTmenlad elodnen Cemgan telefonis zars.<br />

minda momeces im xalxis naxvis da amagis dafasebis<br />

SesaZlebloba. aseTi adamianebis gulebiT Sendeba<br />

mSvidoba...~


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

81<br />

CemTvis siZulvili<br />

ar giswavlebiaT<br />

locvani jariskacma miawoda,<br />

cota xniT cisfer TvalebSi Caxeda,<br />

mklavebSi daebRauWa da gulSi Caixuta...<br />

RmerTo, es koSmaria, Tu saSineli realoba, _<br />

fiqrobda da dabneuli magidas garSemo uvlida...<br />

kidev erTi afeTqebis xma da martoxela, yofili<br />

pedagogi SiSisgan lands daemsgavseboda. gadar-<br />

CenisTvis mxolod RmerTsRa uxmobda, Tumca, xvdeboda,<br />

rom arsebuli mZime viTarebidan Tavis daRweva<br />

sakmaod rTuli iyo. SiSisgan gareT gaxedvasac<br />

ver bedavda, periodulad erT adgilze Cerdeboda<br />

da elodeboda, srolis xma rodis Sewydeboda,<br />

ase lodinSi ramdenime dRe sardafSic gaatara...<br />

cxeli agvisto, qalaqi saSineli denTis suni-<br />

Ta da gvamebiT savse quCebiT. irgvliv gaCenili<br />

cecxli da eqo Seqmnil suraTs kidev ufro SemaZrwunebel<br />

elfers hgvris. aseTi viTareba daxvda<br />

saxlidan gamosul qalbatons cxinvalSi, maSin,<br />

rodesac qarTul mxares gadasvla gadawyvita.<br />

swored am dros qarTulma jarma ukan daxeva dai-


82 www.qartlosi.org<br />

wyo da liaxvis xeobis soflebic datova. mimdebare<br />

teritoriebi osurma da rusulma sajariso<br />

nawilebma daikaves.<br />

dilis Svidi saaTia. cxinvali TiTqmis carielia.<br />

mosaxleoba qalaqidan gasulia, an<br />

sardafebs afarebs Tavs. mxolod erTi Savosani<br />

moCans goraze, isic drodadro qreba. TiTqos<br />

sadRac miipareba da Tan imaleba. midis da Tan<br />

fiqrebi ar asvenebs:<br />

,,davtove yvelaferi, SesaZloa veRarasdros<br />

davbrunde, albaT, gorSi darCenil dedasac<br />

verasodes vnaxav, netav Tu gadarCa, an Tu gavitan<br />

iqamde Tavs cocxals, Tumca, Cemi sicocxle<br />

raRa sicocxlea, qmaric am areulobas Seewira,<br />

erTaderTi vaJi ki arc ki vici sadaa. dRemde veravin<br />

mapovnina. magram sicocxle tkbilia, minda<br />

erTaderT nugeSs mainc Cavekra gulSi da vuTxra,<br />

rom cocxali var da yvelaferi kargad iqneba. es<br />

nugeSi dedaCemia. ambobdnen, goric ramdenjerme<br />

daibombao da netav Tu kidev vnaxav... albaT, verasodes~...<br />

fiqrebSi garTuls, cremlian TvalebSi bindi<br />

gadakvroda, TiTqos yvelaferi dasrulda.. magram<br />

darwmunda, rom realobas xedavda da iqve<br />

daeca... srolis xma drodadro axldeboda. jer<br />

kidev Sors iyo ergneTi. rodesac gons movida, is<br />

jariskaci, romlis danaxvamac daaCoqa, ufro axlos<br />

iyo. Tvalebis gaxelisTanave pirveli sityve-


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

83<br />

bi amoTqva:<br />

_ ar momkla, deda melodeba, _ SeiaraRebulma<br />

jariskacma dacemul qalbatons wyali miawoda,<br />

qalma axeda da uari ganucxada.<br />

_ nu geSinia, me aravis vklav, _ moesma zemodan.<br />

am sityvebis gamgone ufro acaxdaxda da Tavisi<br />

gulistkivili amoTqva. uTxra, rom gorSi deda<br />

hyavda, TviTon cxinvalel kacze iyo gaTxovili,<br />

romelic 90-ian wlebSi daeRupa. qalaqis datovebas<br />

ar apirebda, Tumca, es gadawyvetileba dedis<br />

siyvarulma miaRebina. ase, xmaakankalebulma<br />

wamodgoma scada da am dros ubidan patara wigni<br />

gadmouvarda... locvani jariskacma miawoda,<br />

cota xniT cisfer TvalebSi Caxeda, mklavebSi daebRauWa<br />

da gulSi Caixuta. qalbatoni karga xans<br />

verafers xvdeboda, vidre jariskacma naRvelnarevi<br />

sityvebiT ar CasZaxa.<br />

_ marina ivanovna, Tqven CemTvis siZulvili da<br />

mkvleloba ar giswavlebiaT, igori var, Tqveni moswavle.<br />

ar axsovs rogor, an ra gzebiT CaaRwia<br />

goramde, mxolod imas yveba, rom arsebul realobasTan<br />

Seguebas didxans ver axerxebda. dRes is<br />

moxuc dedasTan erTad goris erT-erT sabavSvo<br />

baRSi cxovrobs da dakarguli Svilis naxvaze ocnebobs...


84 www.qartlosi.org<br />

moulodneli stumari<br />

gadamcemma daiwripina, brZaneba miiRo,<br />

daWrils daxeda,<br />

saswrafod raRac unda moemoqmedebina...<br />

2008 wlis 8 agvisto... cxinvali qarTul jars<br />

hqonda dakavebuli. saRamoxani idga da SedarebiT<br />

simSvides moecva qalaqi. srolis xma kantikuntad<br />

ismoda. cxinvalSi darCenili xalxi sardafebs<br />

afarebda Tavs.<br />

gmirebis quCaze ramdenime qarTveli jariskaci<br />

moZraobda, perimetris gakontroleba hqondaT<br />

nabrZanebi. srolebi gaaqtiurda, Senobebs<br />

Sefarebuli samxedro dajgufebebi winaaRmdegobebs<br />

uwevdnen qarTul jars.<br />

gmirebis quCis 118-e nomerTan mdebare<br />

cxrasarTuliani korpusis meore sarTulis fanjridan<br />

Suaxnis mamakaci iyureboda, jariskacebs<br />

Tvali mohkra da fardas miefara.<br />

_ dainaxe meore sarTulis fanjarasTan viRac<br />

idga da aRar dgas, mgoni brma tyvia moxvda.<br />

_ mogeCvena, albaT, aravin mdgara, Senoba carielia.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

85<br />

_ mesame sarTulis fardac Seirxa, unda gavigo<br />

ra xdeba, albaT, adgilobrivi macxovreblebi arian<br />

da iqneb marTla daiWra vinme.<br />

erT-erTi sadarbazoSi Sevida. cota xanSi<br />

ukan dabrunda.<br />

_ imedia gadarCeba... moxucia daWrili meore<br />

sarTulze.<br />

_ dro aRar gvaqvs, saswrafod unda wavideT,<br />

brZaneba miviRe, wavediT!..<br />

samxedroebma ukanmouxedavad datoves teritoria,<br />

Tumca, manamde qarTvelma jariskacma adamianuri<br />

vali moixada.<br />

meore sarTulze ramdenime upasuxo kakunis<br />

Semdeg kari Seamtvria da Sevida. oTaxi moaTvaliera.<br />

oTaxSi aravin iyo, mxolod nivTebi eyara<br />

aqeT-iqiT, mitovebul brZolis vels hgavda iquroba,<br />

etyoboda, saswrafod daetovebinaT ojaxis<br />

wevrebs saxli. gamobrunda da samzareuloSi<br />

Seixeda. fanjris qveS moxuci mamakaci egdo gaun-<br />

Zrevlad. Tavidan sisxli mosdioda.<br />

jariskacma pulsi gausinja. guli odnav<br />

feTqavda.<br />

gadamcemma daiwripina, brZaneba miiRo, daWrils<br />

daxeda, saswrafod raRac unda moemoqmedebina...<br />

_ Ахвесменкан, _ amoiluRluRa daWrilma.<br />

_ Ма нерван алцедар дзабан ведзени, _ oriode<br />

Reri osuri moiSvelia.


86 www.qartlosi.org<br />

gaaxsenda, rom amosvlamde mesame sarTulis<br />

fanjaraSi adamianis landi SeniSna, bevri aRar<br />

ufiqria, saswrafod avarda da daakakuna... TiTqos<br />

Cumi nabijebis xmas mohkra yuri, Tumca, arc pasuxi<br />

gaucia vinmes da arc kari gauRiaT, droc aRar<br />

hqonda... arc mas da arc daWrils. is iyo karis Semtvreva<br />

gadawyvita, rom Cxakuni gaisma. kari nela<br />

gaiRo, kars ukan mamakaci idga. SeSinebuli TvalebiT<br />

iyureboda...<br />

_ qarTuli gesmis<br />

mamakacma usityvod dauqnia Tavi.<br />

_ dabla, meore sarTulze, erToTaxianSi, Seni<br />

mezobelia daWrili da saswrafod mixede, _ uTxra<br />

da pasuxs ar dalodebia. egona, erT adamians mainc<br />

SeunarCuna sicocxle <strong>omis</strong> qarcecxlSi da guldamSvidebuli<br />

gahyva TanamebrZolebs.<br />

mas Semdeg, rac jariskacma Senoba datova,<br />

mezobeli meore sarTulze fexakrefiT Cavida.<br />

samzareuloSi micvalebuli ipova, jer isev Tbili<br />

iyo, Caimuxla, cremlebi moadga. suli rom<br />

moiTqva, gaifiqra: maSinve rom gameRo kari da<br />

gamovqceuliyavi, iqneb momeswro kidec cxonebulisTvis...<br />

Tumca, ras warmovidgendi, rom Sua omSi<br />

qarTveli jariskaci osi adamianis daxmarebisTvis<br />

mixmobda...


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

87<br />

jariskacma gadagvarCina<br />

es omi ugunureba iyo.<br />

orive mxares yvelaferi unda<br />

gagvekeTebina, rom es ar dawyebuliyo.<br />

cxinvaleli irina 2008 wlis agvistos <strong>omis</strong><br />

dasrulebidan sami wlis Semdeg ewvia naTesavebs.<br />

`im dReebis gaxsenebac ar minda. rom SeiZlebodes<br />

warsulSi raimes Secvla, swored im koSmarul<br />

dReebs Sevcvlidi,~ _ ambobs irina da<br />

oTxi wlis alanas gulSi ixutebs. gogona maSin<br />

jer kidev ToTo iyo da rodesac mis mSobliur<br />

qalaqs bombavdnen, dedasTan, ufros ZmasTan da<br />

mezoblebTan erTad dangreuli saxlis sardafs<br />

afarebda Tavs. Tumca, alanam mainc ar icis ra<br />

aris omi. amitomac deda <strong>omis</strong> ambebs mxolod mas<br />

Semdeg igonebs, rodesac gogona oTaxs tovebs.<br />

irina ambobs, rom is da misi Svilebi da-<br />

Rupvisgan qarTvelma jariskacebma ixsnes.<br />

`ricxvi aRarc ki maxsovs, vcdilob, is saSineli<br />

periodi amovSalo gonebidan, magram, Turme, omSic<br />

xdeba saswaulebi da adamianebi, romlebic iaraRiT<br />

xelSi sikvdils Tesaven, sikeTesac sCadian.


88 www.qartlosi.org<br />

rodesac Cveni sacxovrebeli korpusi afeTqda,<br />

Tavi sardafs SevafareT. vcxovrobdiT nestSi,<br />

sagangebod mowyobil narebze gveZina. garkveuli<br />

drois manZilze bavSvebisTvis saWmelic ki ar<br />

gvqonda, sxvebze ukeTes dReSi iyvnen Cvilebi,<br />

romelTac dedebi sakuTari rZiT vkvebavdiT.<br />

yovel wamSi sikvdils velodiT. sardafis karsac<br />

ver vketavdiT imis SiSiT, rom viRac movidoda<br />

da Caketil kars aafeTqebda, an dacxrilavda,<br />

amas ki aucileblad Seewireboda vinme SigniT<br />

myofi. vfiqrobdiT, rom Tu sardafs moagnebdnen,<br />

SevevedrebodiT da bavSvebs ar davaxocinebdiT,<br />

tyved CavbardebodiT SvilebTan erTad.<br />

sardafSi mxolod qalebi, bavSvebi da ori<br />

moxuci viyaviT. Cveni kacebi ar ibrZodnen, isini<br />

Cvens samSvidobo gzaze gayvanas cdilobdnen, wavidnen<br />

da, Turme, quCaSi arsebuli umZimesi saomari<br />

viTarebis gamo veRar dabrundnen. Cvilebs<br />

tirilis saSualebas ar vaZlevdiT, rom maTi xmis<br />

kvalze vinmes ar moegno CvenTvis. tirils daiwyebdnen<br />

Tu ara, ZuZus vCridiT pirSi. ufro mozrdilebma<br />

ki icodnen, rom xma ar unda amoeRoT da<br />

naadrevad dabrZenebulebiviT dumdnen. munjebiviT,<br />

cocxlad damarxulebiviT vcxovrobdiT sibneleSi<br />

virTxebTan erTad.<br />

sardafSi ordRiani RamisTevis Semdeg kar-<br />

Tan xmauri Semogvesma. viRacam frTxilad gaaRo<br />

rkinis mZime kari, jer avtomatis lula gamoCnda,


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

89<br />

mere viRac axalgazrda, maRali, samxedroformiani.<br />

_ ar gvesroloT, _ daviCurCule qarTulad.<br />

_ qarTveli xar _ mkiTxa jariskacma.<br />

_ ara, _ ratomRac gavaqnie Tavi da Zlivs<br />

amovTqvi, _ aq mxolod bavSvebi gvyavs.<br />

jariskaci uceb Setrialda, tuCze saCvenebeli<br />

TiTi miido, aSkarad viRac gaafrTxila, rom<br />

Cumad yofiliyo, mere, savaraudod, meTaurs as-<br />

Zaxa _ aq aravin ariso da TviTon CvenTan Semovida.<br />

meorec Semohyva, fanriT daaTvalieres TavSesafari,<br />

bavSvebs daxedes da mkiTxes, saWmeli Tu<br />

gaqvTo. xmas veRar viRebdi. sxvebic SiSisgan da<br />

gaocebisgan damunjdnen. aba, rogoria, movida vi-<br />

Rac, mowinaaRmdegis jariskaci, meTaurs daumala<br />

Cveni arseboba, bavSvebs moefera da axla kidev<br />

imas gvekiTxeba, saWmeli Tu gaqvTo!<br />

gamogitydebiT, megona SiodaT da imitomac<br />

mkiTxes, saWmeli gvqonda Tu ara. konservis qilebze<br />

Sevaxede, es gvaqvs, magram upurod saSineli<br />

saWmelia bavSvebisTvisac ki meTqi.<br />

erTma zurgCanTidan puri amoiRo, meorem<br />

kidev paketSi Calagebuli mSrali saWmeli, jariskacis<br />

ulufa da bavSvebs win daudo. karisken<br />

frTxilad gabrunda da Cumad gagvafrTxila, gareT<br />

ar gaxvideT, ase sjobso.<br />

am ambidan meore dRes movida Cemi qmari. rogorRac<br />

moexerxebina da daxurulZariani satvir-


90 www.qartlosi.org<br />

To avtomobili eSova. yvelani manqanaSi Cagvsves<br />

da vladikavkazis gzas davadeqiT. gzad kidev<br />

sxvebic Semogvematnen. erTi qali yveboda, rom<br />

qarTvelma jariskacebma bavSvebi akvanSi Caxoces,<br />

qalebi gaaupatiures, moxucebs ki Tavebi<br />

daaWres. mzaravda im qalis naambobi, magram erTi<br />

sityvac ar mjeroda. ver moviTmine da vkiTxe, es<br />

yvelaferi Seni TvaliT naxe-meTqi `ara, sxvebi<br />

amboben~, _ mipasuxa. Cems Tanamgzavrebs vuTxari,<br />

rom ar mjeroda am ambebis da movyevi is, rac<br />

sardafSi yofnis dros gadagvxda Tavs. bavSvebma<br />

gaixsenes, rom im kacma puri dagvitova. mere, <strong>sxva</strong><br />

Tanasardafelebic amyvnen da qali, romelic qarTvelebis<br />

sisastikeze yveboda, xmas veRar iRebda.<br />

Tumca, bavSvebze aSkarad moaxdina gavlena<br />

misma naambobma, Cemma vaJma miTxra, _ deda, albaT,<br />

is jariskaci keTili iyo da ase imitom moiqca, sxvebs<br />

ki boroti jariskacebi Sexvdao.<br />

Cems Svils pasuxi erT-erTma gzad Semomatebulma<br />

moxucma qalma gasca. man Tqva, rom qarTvelma<br />

jariksacebma misi da gadaarCines, <strong>omis</strong> dros<br />

qali marto darCenila sofelSi. afeTqebis Sedegad<br />

daWrila da gadaadgileba ar SeeZlo. Turme,<br />

qarTvel jariskacebs moxuci xan xelSi ayvanili<br />

mihyavdaT da xanac zurgze mokidebuli, sanam<br />

savele samedicino punqts ar miadgnen.<br />

mere sxvebmac gaixsenes qarTvelebis sikeTe<br />

da mivxvdiT, rom ar gvZulda erTmaneTi, rogor


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

91<br />

veZebdiT xelmosaWids, rom erTmaneTze cudi<br />

ar gveTqva. es omi ugunureba iyo. orive mxares<br />

yvelaferi unda gagvekeTebina, rom es ar dawyebuliyo.<br />

rogorc Cans, arc erT mxares ar eloda<br />

xalxi, rom saqme aqamde mividoda.~<br />

`gza Tbilisamde umoklesia da is unda aRdges.<br />

Cven siZulvilis ufleba ar gvaqvs. orive<br />

mxarem yvelaferi unda gavakeToT imisTvis, rom<br />

mSvidoba aRdges da Cveni Svilebi borotebas<br />

gadaurCnen,~ _ ambobs irina.


92 www.qartlosi.org<br />

gansacdelTan Seurigebeli<br />

sjera, rom dadgeba nanatri,<br />

mSvidobiani dro.<br />

adamianTa erTi kategoria, nebismieri<br />

gansacdelis miuxedavad, arasodes tovebs mSobliur<br />

miwas. isini arsad garbian. <strong>omis</strong> qarcecxl-<br />

Sic sakuTar saxlSi rCebian da mtris garemocvaSi<br />

agrZeleben cxovrebas Cveuli wesiT, aravis upirispirdebian<br />

iaraRiT, maTi iaraRi simSvide da<br />

moTminebaa, romliTac nebismier mowinaaRmdeges<br />

aoceben.<br />

aseTi adamiani dResac cxovrobs cxinvalSi.<br />

mixos `moxevecs~ eZaxian. is cxinvalSi daibada da<br />

gaizarda. aqve miabara miwas mSoblebi da maSin<br />

mixvda, rom am qalaqs samudamod miejaWva.<br />

umZimesi periodi daudga gasuli saukunis<br />

90-iani wlebis dasawyisSi, rodesac qveyana airia<br />

da omi daiwyo. mixo mxolod imaze fiqrobda, rom<br />

verasodes SeZlebda ukanmouxedavad wasuliyo cxinvalidan.<br />

`aq davrCebi~, _ ganucxada mezoblebs,<br />

megobrebs da asec moiqca. maSin, rodesac cxinvali<br />

qarTvelebisgan srulad daicala, mixo da


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

93<br />

misi da _ mxolod ori qarTveli aRmoCnda mtrul<br />

garemoSi. iyo dro, rodesac fizikuri ganadgurebiTac<br />

ki emuqrebodnen. Tumca, maTma simSvidem da<br />

gansacdelTan Seupovrobam, qarTvelebis mimarT<br />

yvelaze radikalurad ganwyobilTa TanagrZnobac<br />

ki gamoiwvia. Tanaqalaqelebi mixos pativs scemdnen,<br />

mxarSi edgnen da rogorc SeeZloT, exmarebodnen.<br />

uamravi usiamovneba gadaitana, magram<br />

veraferma gatexa. ukeTesi dro dadgeba da Cven<br />

isev Zveleburad erTad vicxovrebTo, _ fiqrobda<br />

mixo.<br />

yovel zafxuls das TbilisSi agzavnida samkurnalod<br />

da dasasveneblad, TviTon ki cxinvalidan<br />

arsad gadioda. amasobaSi dro gavida, <strong>omis</strong><br />

Wrilobebi moSuSda. mdgomareoba ufro stabiluri<br />

da mixosTvis cxovrebac ufro sasiamovno<br />

gaxda.<br />

2008 wlis zafxuls mixos invalidi da meri<br />

kvlav TbilisSi unda gaecilebina. samwuxarod,<br />

omi daiwyo da ZmasTan erTad tyviebis wvimaSi aRmoCnda.<br />

tabolovis, yofili jafariZis quCaze, mravalsarTuliani<br />

saxli, sadac da-Zmam mTeli cxovreba<br />

gaatara, afeTqebis Sedegad TiTqmis Camoingra.<br />

xalxi sardafebSi daimala. yvelam mixo da meri<br />

moikiTxa. mixo marto cdilobda dis gadarCenas.<br />

Tumca, male mezoblebi miexmarnen da invalidi<br />

etlianad Caiyvanes sardafSi.


94 www.qartlosi.org<br />

sardafs Tavs mxolod mSvidobiani mosaxleoba<br />

ar afarebda da amitomac dangreuli saxli xSirad<br />

xdeboda sagangebo dartymebis samizne. sardafSi<br />

SeyuJulebi orjer saswaulebrivad gadaurCnen<br />

sikvdils. sardafSi sunTqva Wirda, yvela moTqvamda<br />

<strong>omis</strong> gamo, mixo dumda. amis Semdeg, albaT, veRar<br />

gavCerdebiT am qalaqSi, _ tiroda meri. mezoblebi<br />

ki amSvidebdnen, ratomac ara, Tqven xom sruliad<br />

udanaSauloni xarT, vin ra unda giTxraTo! mixo<br />

mezoblebs eTanxmeboda, diax, arsad wasvlas ar<br />

vapireb. cxinvaleli var, aq davibade da aqve unda<br />

davimarxoo.<br />

rodesac saomari dapirispireba Sewyda, mixo<br />

mixvda, rom dangreul qalaqSi dis movla gauWirdeboda,<br />

raRac unda eRona. organizacia `wiTel<br />

jvars~ sTxova daxmareba. meri TbilisSi gauSva,<br />

TviTon ki danacrul qalqSi darCa da sxvebis msgavsad<br />

quCebis wmenda daiwyo.<br />

mixos cxovreba mZimea, ar esmis, ratom omoben<br />

adamianebi, ratom ar SeiZleba mSvidad da problemebis<br />

gareSe moagvaron gaurkveveli sakiTxebi.<br />

mas met<strong>saxe</strong>lad `kaci mSvidobac~ ki Searqves,<br />

radgan aravis axsovs vinmesTan dapirispirebuli<br />

mixo. da sjera, rom dadgeba nanatri, mSvidobiani<br />

dro, rodesac kvlav erTad, mravalsarTuliani<br />

saxlis WerqveS icxovreben qarTvelebi da osebi...


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

95<br />

sufrasTan<br />

Segvewios erTi RmerTi da<br />

wminda `Уастырджи~!<br />

erT cxel zafxulSi megobrebTan erTad saxl-<br />

Si vijeqi. garSemo omi, brZolebi, srola iyo. sangarSi<br />

morigeobisgan dasveneba mWirdeboda da im<br />

dRes arsad gasvlas ar vapirebdi. dedam saWmeli<br />

mogvimzada. mezoblebs davuZaxe da sufrasTan<br />

saqeifod davsxediT _ im mwir saWmels, romelic<br />

gagvaCnda, saerTod Tu SeiZleba sufra ewodos.<br />

ramdenime xanSi mezobeli – soslan koCievi gvewvia<br />

da Tan ucnobi biWi moiyola.<br />

bunebrivia, sufrasTan moviwvieT. dasxdnen.<br />

ucxos etyoboda, rom adgilobrivi ar iyo, osuri<br />

ar icoda, xolo rusulad kavkasiuri aqcentis gareSe<br />

saubrobda.<br />

_ Segvewios erTi RmerTi da wminda `Уастырджи~!<br />

_ pirveli Wiqa avwie.<br />

_ Оммен уæт! (amin!) _ warmoTqva yvelam.<br />

_ amin! _ Tqva stumarma rusulad da Wiqa bolomde<br />

dacala.<br />

_ kargi Rvino gaqvs, _ Tqva alanma mezobeli


96 www.qartlosi.org<br />

quCidan.<br />

_ ho, TviTon gavakeTeT sufTa guliT CvenTvis,<br />

amitomaa kargi, _ vupasuxe.<br />

_ ho, Seni xeli da sufTa guli igrZnoba, _ ganagrZo<br />

Cemi xumroba.<br />

_ yvela wminda Segvewios! _ avwie meore sadRegrZelo.<br />

_ Оммен уæт! _ aitaca yvelam, maT Soris stumarmac...<br />

mokle sadRegrZeloebis warmoTqmas vcdilobdi,<br />

rom isedac gadaRlili stumrebi ar Semewuxebina.<br />

sul usadRegrZelodac ar gamodioda, mainc<br />

dasvenebis dRe iyo da qeifi gvindoda.<br />

davTveriT, Tumca, cota davlieT, <strong>omis</strong> dros<br />

yvelafris ekonomiaa saWiro. moulodnelad stumari<br />

momiaxlovda da mkiTxa:<br />

_ rogor mivaRwio sakontrolo punqts<br />

gaognebulma Sevxede mezobels, romelmac igi<br />

moiyvana:<br />

_ es vin aris<br />

_ ar vici! _ mxrebi aiCeCa man, _ `8 ivnisis~ quCaze<br />

Semxvda, gzaze idga da manqanis gaCerebas cdilobda,<br />

sadRac midioda. roca aq movediT, vuTxari,<br />

rom cota wavixemsoT-meTqi da winaaRmdegoba<br />

ar gauwevia.<br />

stumars mivubrundi:<br />

_ ra ginda sakontrolo punqtTan, iq xom qarTvelebi<br />

dganan


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

97<br />

_ me... qarTveli var da... iq unda mivide...<br />

gaocebulma soslans gadavxede. ar vicodiT<br />

ra gveqna, veRar avayenebdiT sufridan da ver gavidodiT.<br />

ase vijeqiT ramdenime wuTi da gamosavals<br />

veZebdiT. RmerTma nu qnas, rom sufris wevrebma<br />

icnon, ueWveli moklaven, CemTvis ar SeiZleba<br />

– maspinZeli var, is _ stumari, soslansac ar Seu-<br />

Zlia, man moiyvana, _ gulSi vfiqrobdi.<br />

_ daasxi, axali sadRegrZelo vTqvaT, _ uTxra<br />

romeliRacam gverdiT mjdoms.<br />

qeifi gagrZelda da Cveni uxerxuli dumili<br />

Sewyda. qarTveli dajda da aRaraferi uTqvams,<br />

mixvda, rom gamousworebeli ram SeiZleboda momxdariyo.<br />

dabnelda Tu ara, Zlieri srolebi ganaxlda.<br />

Wurvebi saxlis siaxloves cvioda.<br />

am dros Cveni stumari adga da gineba daiwyo, _<br />

oms wyevlida qarTulad. amis Semdeg misi erovnebis<br />

malvas azri aRar hqonda. yvela gaognebuli Sehyurebda.<br />

rogorc Cans, sufris wevrebma ifiqres,<br />

rom adgilobrivi qarTveli iyo.<br />

soslanma ezodan damiZaxa, gavedi. dRemde ar<br />

vici, rogor aRmoCnda igi stumarTan erTad ezo-<br />

Si. saswrafod CavsviT manqanaSi da sakontrolo<br />

punqtisken wavediT. mivuaxlovdiT punqts ise,<br />

rom ar vCandiT da stumari CamovsviT. wamebSi<br />

gamovbrundiT ukan, magram guli moRalateebiviT<br />

gvifarTxalebda...


98 www.qartlosi.org<br />

Tanaklaselebi<br />

kvlav sadme Tu gadaveyareT erTmaneTs,<br />

Zmurad gadavexvevi.<br />

sofeli gujabauri niqozsa da cxinvals Soris<br />

mdebareobs da, faqtiurad, cxinvalis gareubania.<br />

adre qarTuli sofeli iyo, magram 90-iani wlebis<br />

<strong>omis</strong> Semdeg iq mxolod osuri mosaxleoba darCa.<br />

maisuraZeebis ojaxi erT-erT gamonaklisTagans<br />

warmoadgens. oTxi Zmidan ors colad osi qalebi<br />

hyavT, ramac maTi darCena ganapiroba.<br />

erT-erTi Zmis Svilebi saswavleblad niqozis<br />

skolaSi dadiodnen. vaxtang maisuraZe niqozel<br />

Tanaklaselebs daumegobrda da xandaxan maTTan<br />

saxlSic rCeboda. dima mWedliZe misi erT-erTi<br />

uaxloesi niqozeli megobari iyo.<br />

2008 wlis maisi idga. vaxtangis me-16 dabadebis<br />

dRis aRsaniSnavad emzadebodnen niqozeli Tanaklaselebi.<br />

gadawyvites, motocikliT gujabaurSi<br />

gadasuliyvnen misi ojaxidan pur-marilis wamosaRebad.<br />

dima mWedliZe: „vmegobrobdi ara mxolod<br />

vaxtangTan, aramed mis os biZaSvilebTanac. kargi


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

99<br />

urTierToba gvqonda erTmaneTTan da saerTod<br />

ar arsebobda Cvens Soris barieri. osuri ar vici<br />

– maTTan mxolod qarTulad vkontaqtobdi. zogadad,<br />

mosaxleobis didma nawilma icis qarTuli,<br />

wlebis ganmavlobaSi keTilmezoblurma urTier-<br />

Tobam ganapiroba, rom dRemde ician qarTuli da<br />

ara marto ufrosma Taobam~.<br />

naSuadRevi ukve gadasuli iyo. meaTe klasis<br />

moswavleebma vaxtangma da dimam, maTive Tanaklasels,<br />

aCikos miakiTxes saxlSi, romelsac motocikli<br />

hyavda da gujabaurisken gauyvnen gzas. didi<br />

gza ar hqondaT gasavleli, maisuraZeebi soflis<br />

dasawyisSi cxovrobdnen. diasaxlisis momzadebuli<br />

pur-marili unda waeRoT niqozSi da iq aReniSnaT<br />

megobris iubile, radgan gujabaurSi vaxtangis<br />

Tanaklaselebis gadayvana safrTxed CaTvales.<br />

megobrebi soflis SesasvlelSi, osur saguSagoze<br />

gaaCeres. motociklis mZRoli sabuTebisTvis<br />

ukan gamouSves, dimas uTxres, Sen<br />

calke dagelaparakebiTo da manqanaSi Cajdoma<br />

mosTxoves.<br />

dima mWedliZe: „imedi gvqonda, rom <strong>sxva</strong> SemTxvevebis<br />

msgavsad, axlac uproblemod gavivlidiT,<br />

Tumca, ase ar moxda. TiTqos sisxli gameyina<br />

ZarRvebSi, rodesac osma samxedroebma gagvaCeres.<br />

maSinve warmovidgine rogori SeiZleboda yofiliyo<br />

cxinvalis cixe. vaxo gamomesarCla da<br />

samxedroebs osuradac gamoelaparaka, maT ram-


100 www.qartlosi.org<br />

denjerme Semoscxes, sufTad ratom ar laparakob<br />

osurad da sityvebs ratom amaxinjebo~.<br />

vaxtangis daxmarebis mcdeloba misi cemiT dam-<br />

Tavrda. am dros biWebs iqve mcxovrebi osi moxuci<br />

gamoesarCla. samxedroebisTvis uTqvams, Tu meore<br />

biWi gauSviT, aman raRa daaSavao. moxucs uxeSad<br />

upasuxes da kvlav Seecadnen dimas manqanaSi Casmas.<br />

dimas vaxtangic miexmara da xelCarTuli brZola<br />

gaimarTa.<br />

cota xanSi `nivis~ markis manqana gamoCnda da<br />

samxedroformiani axalgazrda biWi gadmovida.<br />

qarTulad ikiTxa, aq ra xdebao.<br />

axalmosulma saguSagos TanamSromlebs uyvira,<br />

rom biWebis umizezod dakavebis ufleba ar<br />

hqondaT. rogorc Cans, is wodebiT maTze maRla<br />

idga.<br />

dima mWedliZe: „bolos is biWi rom ar gamoCeniliyo,<br />

ar vici ra moxdeboda. albaT, tyves statusiT<br />

amovyofdi Tavs cxinvalis cixeSi. maTi<br />

ufrosi rom gamoCnda, megona mxars maT dauWerda,<br />

magram piriqiT moxda. madlierebis grZnoba imis<br />

gamo, rom saxlSi uvnebeli davbrundi, dRemde<br />

maqvs im adamianis mimarT da, albaT, kvlav sadme<br />

Tu gadaveyareT erTmaneTs, Zmurad gadavexvevi~.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

101<br />

babo<br />

ara babo, ar varT qarTvelebi,<br />

magram nu geSinia, mogxedavT...<br />

2008 wlis agvistos cxeli dReebi idga da<br />

liaxvis xeoba adgilobrivi macxovreblebisgan<br />

TiTqmis dacliliyo. zogma pirvelive srolebisas,<br />

zogmac <strong>omis</strong> dawyebidan meore, mesame dRes<br />

datova mSobliuri kera da qveynis dedaqalaqs Tu<br />

<strong>sxva</strong>da<strong>sxva</strong> regions Seafara Tavi.<br />

sofel kexvSi moxuci qalbatoni sikvdils<br />

ebrZoda. gulis infarqtgadatanili mezoblebs<br />

ar gahyva: `raRa dros Cemi Tavis Svelaa, sikvdilis<br />

karze var isedac. arc TbilisSi mcxovrebi<br />

Svilis ismina, `mainc vkvdebi da Cems loginSi unda<br />

movkvde~, _ ambobda da imedi hqonda, rom male dam-<br />

Tavrdeboda yvelaferi, rogorc 2004 wels, Tumca,<br />

ise ar moxda, rogorc varaudobda...<br />

datovebuli sasmeli da sakvebi gauTavda, aRarc<br />

wamlebi aqvs, arada ar SeiZleba _ cota xnis<br />

win gulis infarqti gadaitana. mobiluri daujda,<br />

erTaderTi, rac moifiqra, mSvelelisTvis daZaxeba<br />

iyo, sul erTi iyo vin gaigebda _ mteri Tu


102 www.qartlosi.org<br />

moyvare, <strong>sxva</strong> gza ar darCenoda.<br />

dacarielebul sofelSi sami SeiaraRebuli<br />

osi samxedro mxned miabijebda. jer erTma Sewyvita<br />

saubari da mere danarCeni oric gaaCuma.<br />

ganwiruli `miSveleT~ mkafiod ismoda. fexs auCqares<br />

da patara, erTsarTulian saxls miadgnen.<br />

mwoliare, 80 wels mitanebuli, <strong>saxe</strong>danaoWebuli,<br />

gamxdari moxuci qali daxvdaT.<br />

_ marto aq rogor dagtoves, babo – qarTulad<br />

hkiTxa erT-erTma.<br />

_ qarTvelebi xarT Svilebo Tqven gaixareT,<br />

rogorc me gamaxareT axla, _ miugo moxucma.<br />

_ ara babo, ar varT qarTvelebi, magram nu ge-<br />

Sinia, mogxedavT...<br />

moxuci cxinvalis saavadmyofoSi gadaiyvanes,<br />

sadac erTi kvira dahyo da organizacia `wiTeli<br />

jvris~ daxmarebiT, tyveebis gacvlisas qarTul mxares<br />

gadaiyvanes. amJamad TbilisSi, SvilTan cxovrobs.<br />

ambobs, rom maSin Seicvala misi warmodgena<br />

os xalxze: `omamde xSirad vwyevlidi osebs, Cemi<br />

xnisa ar moiyareT, dagvasveneT-meTqi, arada, amxela<br />

yuradReba aravisgan migrZnia. sakuTari Svili<br />

ar momivlida ise, rogorc cxinvalSi momiares~...


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

103<br />

ra moxdeba,<br />

rom yvelaferi daviviwyoT<br />

erTmaneTisken saval gzaze imxela<br />

ufskruli gaCnda, rom<br />

ufrosi Zmis dasatireblad ver Cavedi.<br />

osebis erT-erTi sayvareli dResaswaulia<br />

`Zvabronoba~, romelsac aucileblad zeimoben<br />

osebi. saqarTvelos mkvidri osebic mudmivad<br />

aRniSnaven am dResaswauls, Tanac marto ki ara, qarTvelebTan<br />

erTad. sabWoTa epoqaSic ki, rodesac<br />

xalxs eklesiebSi locva da ritualis Catareba<br />

ekrZalebodaT, arceveli qarTvelebi da osebi er-<br />

Tad did mTaze adiodnen da saerTo salocavSi<br />

RmerTs samSoblos da erTmaneTis kargad yofnas<br />

sTxovdnen. yvela ojaxs gansakuTrebuli stumrianoba<br />

hqonda im dRes, cxveboda osuri xaWapuri _<br />

xabizgina, ludi ixarSeboda, saklavi ikvleboda,<br />

uzarmazari sufra iSleboda da, qarTul-osuri<br />

cekvebis TanxlebiT, saocari lxini imarTeboda.<br />

warmoSobiT arceveli donarasTvis is dro<br />

warsuls Cabarda. kavSiri 1991 wlidan gawyda,<br />

rodesac, rogorc TviTon ambobs, `qveyana daiqca~,


104 www.qartlosi.org<br />

radgan erTad gazrdilma qarTvelma da osma xeli<br />

erTmaneTis sisxlSi gaisvara.<br />

`mas Semdeg CemTvis cxovreba tkivilad iqca.<br />

gawyda kavSiri Cems ZmebTan da naTesavebTan, romlebic<br />

<strong>omis</strong> da daZabulobis gamo sacxovreblad<br />

vladikavkazSi gadavidnen. erTmaneTisken saval<br />

gzaze imxela ufskruli gaCnda, rom ufrosi Zmis<br />

dasatireblad ver Cavedi.<br />

ocdaTxuTmeti welia axalcixeSi vcxovrob<br />

da Zveli, bednieri dro menatreba. ra gvqonda gasayofi<br />

arasdros migrZnia qarTvelebisgan, rom<br />

osi var. rodesac piradi tragedia damatyda Tavs,<br />

swored qarTvelebis Tanadgomam gadamatanina<br />

udidesi tkivili. Cemi fati avtokatastrofis<br />

dros wyalSi gadavarda. cxra dRe veZebdiT,<br />

mecxre dRes gamoriya wyalma. sabralos mcirewlovani<br />

vaJi darCa, romelsac mama zrdis. Svili<br />

ise mivabare miwas, rom Cemma Zmebma araferi icodnen,<br />

Zalian gvian gaiges. im umZimes dReebSi ki qarTvelebi<br />

medgnen gverdiT. xom SeuZlebelia amis<br />

daunaxaoba, daviwyeba! Soreul warsulSic vecade<br />

momeZiebina is raRac, rac erTmaneTis mimarT<br />

mtrulad gangvawyobda Cven da qarTvelebs _ ver<br />

moviZie.<br />

sofel arcevSi samasamde ojaxi cxovrobda,<br />

ZiriTadad, osuri, an Sereuli. amitomac sofels<br />

erTi didi skola hqonda, sadac erTad vswavlobdiT<br />

osi da qarTveli bavSvebi. Cven erTmaneTi gvi-


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

105<br />

yvarda, mere ra moxda, ar vici. vici mxolod is,<br />

rom cxovreba jojoxeTad miqcia am gamogonilma<br />

konfliqtma.<br />

sruliad gawyda kavSiri Cems ojaxTan. isic ki<br />

ar vici, Cemi Zma riT daiRupa, an sad daasaflaves,<br />

rom mis saflavs mainc movefero. dedaCemis Se<strong>saxe</strong>bac<br />

mxolod is Sevityve, rom <strong>omis</strong> dros dabrmavda<br />

da maleve gardaicvala. am ambavsac mimalavdnen<br />

didxans debi, deda cocxali megona. roca qveyana<br />

airia, Cemebi cxinvalSi cxovrobdnen. qalaqTan kavSiri<br />

gawyvetili iyo da aravin SemiSvebda dedis<br />

dakrZalvaze. Turme, amitomac mimalavdnen misi<br />

sikvdilis ambavs... sakuTari ZmisSvilebis asavaldasavalic<br />

ki didxns ar vicodi.<br />

axlaxans Cemma Svilebma `socialuri qselebiT~<br />

moZebnes biZaSvilebi. TiTqmis Cems yvela<br />

mogvares misweres, rom biZaSvilebs eZebdnen.<br />

uyvebodnen Cemi ojaxis tragedias da iTxovdnen,<br />

iqneb Cvenebis moZiebaSi dagvexmaroTo. didi zeimi<br />

gvqonda, rodesac SevityveT, rom Cems erT-erT<br />

ZmisSvils qarTveli gogona SeurTavs colad. es<br />

xom gamarjvebaa omze, borotebaze da siZulvilze!<br />

gamexarda, rodesac Cemma vaJma miTxra, deda,<br />

Seni ZmisSvilis coli qarTvelia da xSirad is<br />

melaparakebao. RmerTs vTxov, manZili, romelic<br />

Cems axlo naTesavebTan maSorebs, male usaSvelod<br />

dapataravdes~, _ donaras mogonebebi sevdiania,<br />

misi ocnebac _ sevdiani, Tumca, raRa ocneba,


106 www.qartlosi.org<br />

donara mudmivad gamosavlis ZiebaSia, rogor<br />

unda Serigdnen osi da qarTveli xalxi.<br />

`ra moxdeba, rom mtyuan-marTali aRar veZioT,<br />

ra moxdeba, rom yvelaferi daviviwyoT nuTu<br />

vinmes sjera, rom Tu TviTon ar movindomeT, <strong>sxva</strong><br />

Segvarigebs <strong>sxva</strong> ufro gazrdis manZils Cvens<br />

Soris da ise davSordebiT erTmaneTs, rogorc<br />

ca da miwa. ar mesmis, ra gvaqvs erT lamaz ojaSi<br />

gasayofi Tu, winaT SegveZlo wynarad erTmaneTis<br />

gverdiT cxovreba, dResac xom SegviZlia igive~ _<br />

kiTxulobs donara.<br />

arcevSi osebi isev aRniSnaven dReobas, isev<br />

adian maRal mTaze _ salocavSi da rodesac Rmer-<br />

TTan marto rCebian, sakuTar Tavs ekiTxebian _ xom<br />

SeiZleba isev erTad vilocoT Cven da qarTvelebma<br />

jer ver umxelen osebi saerTo fiqrebs erTmaneTs,<br />

arada, guli rom gaxsnan, ra daudgeba win,<br />

dauZaxeben Zvel megobrebs, naTesavebs da erTmaneTs<br />

Soris manZili Semcirdeba.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

107<br />

maRaziis rigSi<br />

ndobis aRdgeniTa da urTierTobebiT<br />

unda mogvardes yvelaferi...<br />

madina jioeva goris raionis sofel niqozSi<br />

cxovrobs. osi qalbatoni ocdaxuTi welia qar-<br />

Tuli ojaxis rZalia. agvistos omamde mezobel<br />

qalebTan erTad Sedioda cxinvalSi soflis meurneobisa<br />

da rZis produqtebis gasayidad. qarTveli<br />

mezoblebisTvis madina imedi iyo cxinvalSi moZraobisas,<br />

nebismieri problemis dros mudam maT<br />

gverdiT idga.<br />

`urTierTobebis daregulirebisTvis mimosvlis<br />

aRdgenaa saWiro. cxinvalidan var, iq cxovrobs<br />

dedaCemi, Cemi ojaxi. agvistos omamde mimosvla,<br />

yvela saxis urTierTobebi iyo, cxinvalSi<br />

savaWrod davdiodiT, axloblebs vxvdebodiT, saavadmyofoSi<br />

vmkurnalobdiT da a.S... izolaciiT<br />

mSvidoba ver damyardeba, isev ndobis aRdgeniTa<br />

da urTierTobebiT unda mogvardes yvelaferi...~<br />

90-iani wlebia, omi axali damTavrebuli da<br />

qveyana daulagebelia. im dros sakvebi porduqtebi<br />

cxinvalSi ufro iafi iyo, ruseTidan Sedioda.


108 www.qartlosi.org<br />

niqozeli qalebi produqtis SesaZenad cxinvalSi<br />

wavidnen da osi rZali madina waiyvanes. qalebi<br />

xmas ar iReben, eSiniaT qarTulis gagonebaze problemebi<br />

ar SeeqmnaT.<br />

Cadgnen maRaziis rigSi da xmas ar iReben. maT<br />

arc rusuli ician da arc _ osuri. os rZalze<br />

arian damokidebulni. rusul enaze dawerili<br />

sayidlebis siac mas aqvs. erT-erTi niqozeli qalbatoni<br />

mitrialda da gverdiT mdgom mezobels<br />

gadauCurCula, neta vinmem ar gvicnoso. iqve osi<br />

qalbatoni idga, uceb Semobrunda da maT qarTulad<br />

gamoelaparaka.<br />

`mivida niqozel qalbatonTan, mxrebSi mohkida<br />

xeli da qarTulad xmis amoReba sTxova. ambobda,<br />

ramdeni xania qarTuli ar gamigia da rogor<br />

mixaria axla Tqveni naxva da mosmenao. saTiTaod<br />

Camouara da gadakocna qalebi.~<br />

maRaziaSi myofni niqozel qalebTan mogrovdnen.<br />

Tbilad, monatrebiTa da mokiTxvebiT Sexvdnen.<br />

madina jioevas enatreba is dro da imeds ar<br />

kargavs, rom qarTveli da osi xalxi erTmaneTTan<br />

misasvlel gzas isev monaxavs...


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

109<br />

vin upasuxebs kiTxvas<br />

mowodebis simaRleze aRmoCnda ara mxolod<br />

rogorc eqimi, aramed rogorc adamiani.<br />

kosta _ maRali, Zal-RoniT aRsavse, janmrTeli<br />

ocdasami wlis ymawvili stalinis quCas miuyveboda<br />

Rameul cxinvalSi da sayvarel melodias<br />

RiRinebda. esesaa gaacila saxlSi sayvareli<br />

gogona da veraferi SeaCerebda mis axalgazrda<br />

gulis romantiul aRmafrenas, romelic siyvarulis<br />

eleqsiriT iyo savse. mere ra, rom quCa<br />

gaunaTebelia Rameul cxinvalSi, wivis sakontrolo<br />

punqtidan mofrenili tyviebi. mas uyvars<br />

da is uyvarT, <strong>sxva</strong> danarCeni ki mogvardeba.<br />

muxruWebis RrWiali, dartyma... mere kostas<br />

araferi axsovs.<br />

sergei _ kostas mama winaaRmdegobebSi vardeboda,<br />

mis Tvalwin Svili sicocxles emSvidobeboda.<br />

profesiiT eqims, esmoda, rom Svilis<br />

vladikavkazSi miyvana ver moxerxdeboda, romc<br />

moexerxebina, iq ver uSvelidnen _ kostas seriozuli<br />

Tavis travma hqonda. saWiro aRWurviloba<br />

moskovSia, Tumca, iq veranairad ver


110 www.qartlosi.org<br />

Cavlen, dro cotaa, sul ramdenime saaTi. iyo<br />

kidev Svilis TbilisSi Cayvanis varianti da mas<br />

SesTavazes kidec es. sergei samxreT oseTis Tavdacvis<br />

saministros samxedro eqimad muSaobda.<br />

misi sami Zma, uaxloesi megobrebi da naTesavebi,<br />

iaraRiT ebrZodnen mters, romlis mmarTvelobac<br />

TbilisSi imyofeboda da Svilis mand gagzavna!.<br />

rTuli dilemis winaSe idga, Tumca, mis gulSi<br />

profesionalma eqimma gaimarjva da mixvda, rom<br />

mis Svils mxolod TbilisSi hqonda gadarCenis<br />

Sansi.<br />

avadmyofi TbilisSi saswrafom waiyvana,<br />

mas mxolod moxuci bebia gahyva. kavkasiaSi jer<br />

kidev cocxalia <strong>saxe</strong>lovani tradiciebi da yvela<br />

fiqrobda, rom moxuc qals, romelic mZimed<br />

daWril SviliSvils acilebda, safrTxe ar<br />

emuqreboda. oriode saaTSi kosta saoperacio<br />

magidaze iwva da nugzarisTvis _ eqimisTvis, profesionalizmisa<br />

da Rirsebis saqme iyo daWrilis<br />

movla, imis miuxedavad, rom is mowinaaRmdege<br />

mxares ibrZoda. mxolod erTi Tvis Semdeg icno<br />

avadmyofma garSemomyofni. naxevari wlis Semdeg<br />

is transportabeluri gaxda da aRar saWiroebda<br />

stacionarul mkurnalobas. nugzari mowodebis<br />

simaRleze aRmoCnda ara mxolod rogorc eqimi,<br />

aramed rogorc adamiani. kostas naTesavebis<br />

pirveli moTxovnisTanave igi cxinvalSi gaamgzavres,<br />

sadac sabolood gamojanmrTelda.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

111<br />

mas Semdeg wlebi gavida, iyo 2004 weli, iyo<br />

cecxlovani 2008. kosta, mamamisi da sami biZa,<br />

yvela narCevi vaJkaci, qalaqs mtrisgan icavda.<br />

nugzaris Svili specdaniSnulebis batalionis<br />

SemadgenlobaSi ibrZoda. mas SeiZleboda moxvedroda<br />

tyvia biWisgan, romelsac mamamisma aCuqa<br />

sicocxle, an TviTon SeeZlo am biWis mokvla.<br />

raze fiqrobda nugzari im saaTebSi, ar viciT.<br />

maS, vin upasuxebs kiTxvas _ visi brZanebebi<br />

unda Sesruldes..


112 www.qartlosi.org<br />

batiki<br />

omi omma Secvala, tkivils tkivili daemata,<br />

magram bzaris amovseba SesaZlebelia,<br />

sanam sikeTis xsovna cocxlobs...<br />

cxinvalSi mZime xana daiwyo. SuaRamisas qalaqSi<br />

uCveulo xmauri atyda. uecrad gamoRviZebul<br />

cxinvalelebs Tavi saSinel sizmarSi egonaT.<br />

quCebSi miliciis javSanteqnika dadioda, yefdnen<br />

Zalovani samsaxurebis sagangebod gawvrTnili<br />

nagazebi. gzajvaredinebze sagangebod SeiaraRebuli<br />

miliciis gaZlierebuli danayofebi<br />

idga.<br />

Sobis Rame Tendeboda. xalxs ki simSividis da<br />

sazeimo ganwyobis nacvlad SiSi daeufla. wina<br />

dRiT sabWoTa generali maliuSkini cxinvalelebs<br />

wesrigsa da usafrTxoebas dahpirda, magram ambobdnen,<br />

sagangebo situaciaze saswrafod gadasvlis<br />

brZaneba miiRoo.<br />

xalxi grZnobda, rom cxovreba Cveul tempSi<br />

veRar gagrZeldeboda. asec moxda. qalaqSi daZabuloba<br />

matulobda, romelic male SeiaraRebul<br />

dapirispirebasa da srolebSi gadaizarda.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

113<br />

centralur banks, fostasa da mmarTveli struqturebis<br />

Senobebs Camosuli milicia akontrolebda,<br />

xolo qalaqis danarCen nawils _ SeiaraRebuli<br />

ajanyebulebi.<br />

batiki maSin ocdaSvidi wlis iyo. sportuli<br />

aRnagobis, Ronier, axalgazrda kacs sulac ar er-<br />

Coda Zala saomrad. SeiaraRebuli dapirispirebis<br />

survili ar hqonda da miuxedavad qalaqSi arsebuli<br />

daZabulobisa, cxovrebas Zveleburad agrZelebda.<br />

kvlav gvianobamde rCeboda megobrebTan. 6 ianvris<br />

RamiTac gvian dabrunda Sin.<br />

megobarma stasma batiki gamTeniisas gaaRviZa:<br />

„gaiRviZe, Zilisguda, qalaqs gvarTmeven!~ Zlivs<br />

gamovida Zil-buranidan. wamodgoma ezareboda,<br />

magram stasis <strong>saxe</strong>s rom Sexeda, mixvda, rom seriozulad<br />

iyo saqme.<br />

megobrebi TiTqmis yoveli kvartlis gavlisas<br />

gaCxrikes milicielebma. biWebs daJinebiT urCevdnen<br />

Sin dabrunebas, Tumca, amaod. stasi da batikic<br />

SeiaraRdnen da ajanyebulebs SeuerTdnen.<br />

cxinvalSi ulamazesia oqtombris quCa, bulvaris<br />

principiT mowyobili, SuaSi morTulia or<br />

rigad darguli himalais fiWviT da buCqebiT. batiki<br />

dabadebidan aq cxovrobda da axsovda cicqna<br />

nergebi rogor iqcnen bumberaz xeebad. biWi da<br />

xeebi erTad daizardnen.<br />

SeiaraRebuli batiki Tavis quCaze Cafiqrebuli<br />

idga. Tvali erTi saxlidan meoreze gaur-


114 www.qartlosi.org<br />

boda da drodadro <strong>saxe</strong> ecvleboda. misi saxlidan<br />

CrdiloeTiT, ori saxlis Semdeg cxovrobda<br />

Tanaklaseli nanuli, samxreTiT, sami saxlis Semdeg<br />

Zmebis _ ramazis da gias saxli idga. kuTxeSi,<br />

baraTaSvilis quCaze misi ufrosi megobari jemali<br />

cxovrobda...<br />

zogierTi milicieli da xelisuflebisgan<br />

ukontrolod myofi, gaTamamebuli „arakacebi~<br />

Zarcvas ar Takilobdnen. noembris quCa ajanyebulebis<br />

kontrolis qveS aRmoCnda. avtomatiT SeiaraRebulma<br />

batikma mezoblebi gaafrTxila, Cven<br />

bavSvobis megobrebi varT, Tu vinme daupatiJebeli<br />

stumari gewvevaT, damiZaxeT, Tqvens Tavs ar<br />

davaCagvrinebo.<br />

batikis megobrebs maleve ewviaT gansacdeli.<br />

ori dRis Semdeg masTan jemalis aRelvebuli<br />

deda mivida, evedreboda, Cqara, gviSvele, movidnen,<br />

gvemuqrebian da `volga~ mihyavTo.<br />

batikma avtomati aiRo da erT wuTSi jemal-<br />

Tan gaCnda. avtofarexis kari Ria iyo, wverebiani<br />

kaci manqanis daqoqvas cdilobda. jemalic iq iyo<br />

da or <strong>sxva</strong>s edaveboda. uxsnida, rom isic cxinvalelia<br />

da araviTari kavSiri ara aqvs miliciis moqmedebebTan.<br />

mas aravin usmenda.<br />

_ ra gindaT misgan _ mkacrad hkiTxa wverebianebs<br />

batikma.<br />

_ Cven qalaqs vicavT da gadasaadgileblad<br />

transporti gvWirdeba.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

115<br />

_ Tqveni azriT me ras vicav _ ufro gabrazda<br />

batiki.<br />

am dros gamovida meri _ jemalis meuRle, xel-<br />

Si patara, mtirali nino eWira.<br />

_ waiyvanon `volga~, rkinaa, nu eCxubebi, batik.<br />

batikma kalaSnikovis Caxmaxi gadawia...<br />

_ mismineT, naZiralebo, eseni Cemi mezoblebi<br />

arian da Tu saWiroa, TviTon waviyvan manqanas. Tu<br />

ar waeTreviT, wagasveneben da Tqveni dedebi unugeSeblad<br />

itireben.<br />

wverebianebi daiZabnen, TiTqos damorCilebas<br />

ar apirebdnen, magram kalaSnikovis luliT muqaram<br />

gaWra. braziani da zizRnarevi mzeriT, Cumad<br />

datoves iqauroba. patara ninoc gayuCda.<br />

_ madloba, batik, amas arasodes dagiviwyeb, _<br />

Cumad uTxra jemalma.<br />

_ samadlobeli ra aris, _ Cailaparaka batikma<br />

da Tvalebi daxara. wverebianebis saqcielis rcxvenoda,<br />

isini xom, batikis msgavsad, TavianT Tavs qalaqis<br />

mcvelebs uwodebdnen. arada, maT ar stkiodaT<br />

cxinvalisa da cxinvalelebis satkivari. kaci<br />

swrafad gaecala mezoblebs da sTxova, Tu gagi-<br />

WirdeT, damiZaxeT, aqve viqnebio.<br />

mas Semdeg didi dro gavida. nino gaTxovda da<br />

ukve dedaa. jemali cocxalia da janmrTeli. batikic<br />

gadarCa, nanulis ojaxis adgilsamyofeli ucnobia,<br />

xolo Zmebi _ ramazi da gia TbilisSi cxovroben.


116 www.qartlosi.org<br />

RvTisnieri adamiani<br />

dRemde gvainteresebs, vin iyo is RvTisnieri,<br />

vinc mama saavadmyofoSi miiyvana...<br />

liaxvis xeobis sofel xeiTidan devnili gia<br />

goCaSvili axla karaleTis devnilTa dasaxleba-<br />

Si, erT-erT kotejSi cxovrobs. xuTi wlis win cxinvalis<br />

saavadmyofoSi igi momakvdavi miiyvanes,<br />

drouli qirurgiuli Carevis gareSe mis sicocxles<br />

seriozuli safrTxe emuqreboda. Tumca, rogorc<br />

TviTon ambobs, bedi hqonia, radgan iseTi<br />

eqimebis xelSi moxvda, romlebmac misi gadarCena<br />

SeZles.<br />

,,TiTqmis mTel cxinvals vicnob. rogorc<br />

xelosanma kacma, qalaqSi <strong>saxe</strong>li gaviTqvi da auarebeli<br />

klienti myavda. cxinvali Cemi sulis da<br />

xorcis nawili iyo da ase megona, iq buzsac aravin<br />

amifrenda, magram erTxelac, gzad mimavals ucxo<br />

pirebi damxvdnen da ise damartyes, rom gaviTiSe.<br />

ar vici, am mdgomareobaSi ramden xans gaxldiT,<br />

magram gons rom movedi, manqanis farebi manaTebda.<br />

xeli uxeSad damavles da sabargulSi Camagdes.~


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

117<br />

ormocdaaTi wlis xelosani kaci turbazas-<br />

Tan miiyvanes, sabarguls Tavi axades, xeli aqeTiqidan<br />

mohkides, Tan urtyamdnen da uyvirodnen<br />

,,gaswordio~. mesame win wavida: ,,mivxvdi, im mesames<br />

unda daertya. vexvewebodi, erTi ubralo<br />

xelosani kaci var, ojaxi myavs sarCeni, aravisTvis<br />

araferi damiSavebia, nu momklavT-meTqi.~<br />

miuxedavad xvewna-mudarisa, gias axlac Tvalwin<br />

udgas, Tu rogor mivarda is mesame da rogor<br />

Caartya dana gulSi... saSineli tkivili igrZno<br />

da goneba isev dakarga. banditebma daWrili miatoves<br />

da gaiqcnen.<br />

giam dResac ar icis, Tu visi daxmarebiT<br />

aRmoCnda reanimaciaSi. ,,aivar bestaevma gamikeTa<br />

saswrafo operacia alik tasoevTan erTad.<br />

mkvdari kaci saaqaos momabrunes. sisxlisgan<br />

viclebodi. sam litrze meti sisxli gadamisxes.<br />

mTeli saavadmyofo Tavs damexva: ,,gia yofila,<br />

gia, unda gadavarCinoT~... mesmoda TanamSromlis,<br />

rozas xma. sisxli aravis dauSurebia. osebi rigSi<br />

Cadgnen: zura da rudik jiWoevebi, alan bitievi...<br />

Tan meubnebodnen, alal kacze Cveni mxarSi dgoma<br />

alali iyoso~.<br />

ramdenime dReSi TbilisSi gadamiyvanes. profesorma<br />

naoperaciebi rom naxa, aRtaceba ver dafara:<br />

is yofila namdvili profesori, vinc Wrilobas<br />

xeli pirvelad mokidao.<br />

xeiTeli xelosani male gamojanmrTelda da


118 www.qartlosi.org<br />

Tavis saqmes daubrunda. mis karTan isev klientebis<br />

rigi dadga, isev xSirad ismoda telefonis<br />

zaris xma, saukeTso xelosans erTi dResac ar asvenebdnen.<br />

mas mere, gia goCaSvili aivar da alika eqimebis<br />

<strong>saxe</strong>ls sadme Tu yurs mohkravs, dadebiTad<br />

imuxteba, Tvlis, rom ojaxs, oTx arasrulwlovan<br />

Svils misi Tavi gangebis nebiT osma qirurgebma<br />

im keTilsindisieri kacis meSveobiT daubrunes,<br />

vinc igi sisxlis morevSi myofi, quCaSi upatronod<br />

dagdebuli Seibrala da saavadmyofomde<br />

miiyvana.<br />

,,dRemde gvainteresebs, vin iyo is RvTisnieri,<br />

vinc mama saavadmyofoSi miiyvana, gvinda<br />

moveferoT da gulSi CavixutoT, magram, samwuxarod,<br />

ver mivakvlieT,~ – wuxs naTia.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

119<br />

sikeTe ar ikargeba<br />

erT dResac kexvSi mcxovrebi kaxniaSvilebis<br />

ojaxs mopatiJe miadga, cxinvalSi,<br />

qorwilSi unda gvewvioTo...<br />

,,kargad maxsovs, 1991 wlis gazafxuli idga.<br />

kexvSi moulodnelad aliaqoTi atyda – soflis<br />

centrSi sisxlian qurTukSi gaxveuli cxra-aTi<br />

wlis bavSvi ipoves,~ – ixseneben TviTmxilvelebi.<br />

kexvidan devnili korneli kaxniaSvili ambobs,<br />

rom mozardi xmas ar iRebda, mxolod tiroda:<br />

,,didi z<strong>omis</strong> qurTuki ecva, monusxuliviT idga,<br />

siciviT ar scioda, magram sul erTianad kankalebda.<br />

eWvi ar iyo, rom qarTvelebis garemocva-<br />

Si myofs eSinoda da, albaT, SiSisa da nerviulobisgan<br />

kankalebda. yvelaze metad iman SemaZrwuna,<br />

rom qurTuki, romelic mas ecva, dasisxlianebuli<br />

gaxldaT, ramac mafiqrebina, rom bavSvi daWrili<br />

iyo...<br />

rogorc Cans, bavSvs qarTuli esmoda da amitomac<br />

uaresad ganicdida sakuTar xvedrs, albaT,<br />

fiqrobda momklaveno~...<br />

„davinaxe, rom vaxtang kaxniaSvili sakuTari


120 www.qartlosi.org<br />

avtomanqaniT modioda, gavaCere. avtomanqanas<br />

mivvardi da vuTxari, bavSvi daWrilia da eqim-<br />

Tan unda Camayvanino-meTqi. uari ar uTqvams. biWi<br />

saswrafod uaxloesi soflis – qurTis saavadmyofoSi<br />

CaviyvaneT. eqimebi Tavze dagvexvivnen.<br />

bavSvi SiSisgan erTianad caxcaxebda, gadawyvites<br />

damamSvidebeli nemsis gakeTeba, magram aravis<br />

ikarebda. rogorc iqna qurTuki gaxades, sabednierod,<br />

daWrili ar aRmoCnda. sixarulisgan gulSi<br />

CavixuteT, mivefereT, vaWameT, sisxliani Tavpiri<br />

movbaneT, maS ras vizamdiT, Cvenc xom gvyavs Svilebi!~<br />

– vaxtangis naTqvams korneli agrZelebs.<br />

mogvianebiT gairkva, rom avtobusi dacxriles.<br />

mgzavrTagan saswaulebrivad gadarCa is<br />

aTiode wlis biWuna. rogorc Cans, SeSinebulma<br />

tye-tye irbina, magram bavSvurma orientaciam umtyuna<br />

da cxinvalis nacvlad kexvSi, qarTvelebis<br />

garemocvaSi aRmoCnda.<br />

momxdaris Se<strong>saxe</strong>b gvesaubreba TamaraSenidan<br />

devnili gulo jalabaZec, romelic axla kodaSi<br />

cxovrobs: „im patara biWis ambavi saswrafod mzias<br />

SevatyobineT, romelsac cxinvalSi naTesavebi hyavda<br />

da swored misi SuamavlobiT bavSvi mSoblebs<br />

uvneblad CavabareT. im xanebSi `Zaris tragedia~<br />

cxinvalSi imdenad gaxmaurda, rom darwmunebuli<br />

var, Svili mSoblebma gamoigloves kidec, Cven ki<br />

bavSvis dabrunebiT maT sicocxle gavuxangrZliveT.~


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

121<br />

gavida wlebi, biWi gaizarda, davaJkacda...<br />

erT dResac kexvSi mcxovrebi kaxniaSvilebis<br />

ojaxs mopatiJe miadga, cxinvalSi, qorwilSi unda<br />

gvewvioTo...<br />

,,iciT, rogor avforiaqdi amxela kacs<br />

Tvalze sixarulis cremli momadga, guli amiCqarda.<br />

RmerTo Cemo, sikeTe ar ikargeba-meTqi. kidev<br />

erTxel davrwmundi, rom biWma, romelmac bavSvobaSi<br />

seriozuli travma miiRo, Cveni Tanadgoma<br />

igrZno, amdeni wlis ganmavlobaSi Cveni vinaoba<br />

daimaxsovra da Tavisi cxovrebis yvelaze bednier<br />

dRes qorwilSi dagvpatiJa,~ – emociebs ver malavs<br />

korneli kaxniaSvili.<br />

didi survilis miuxedavad, kexvelebi qorwilSi<br />

ver wavidnen.


122 www.qartlosi.org<br />

mamaci rZali<br />

mzad viyavi nebismiers gadavfarebodi win,<br />

ra mniSvneloba hqonda<br />

vin osi iyo da vin _ qarTveli.<br />

karaleTelebis rZali, ori Svilis deda<br />

leila boloTaSvili, erovnebiT osia. 2008 wlis<br />

agvistos <strong>omis</strong> umZimesma dReebma Caafiqra imaze,<br />

Tu rogoria iyo Sereuli ojaxis warmomadgeneli.<br />

`samxedro razmebi maradiorebis TanxlebiT<br />

Semovidnen sofelSi. Cemi Tanamemamuleebi ise<br />

saSinlad iqceodnen, rom maTi daundoblobis Semyurem<br />

bevrjer sikvdili vinatre. rodesac gaiges,<br />

rom osi viyavi, jer uSveri sityvebiT magines _<br />

qarTvels rogor wayevi colad, ratom osebi ar<br />

gaamravleo. mere maZalebdnen, Seni da mezoblebis<br />

Svilebis samalavis adgilsamyofeli gviTxario.<br />

verafers rom ver gaxdnen, saxlidan gamiyvanes,<br />

cxinvalSi tyved apirebdnen Cems wayvanas. mikroavtobusidan<br />

erTma gamosZaxa, raSi gWirdeba,<br />

rom mogyavs, qali rad gvindao kacebs eZebdnen,<br />

biWebs.<br />

ukan mimabrunes da mezoblis saxlSi gadama-


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

123<br />

Tries, aq oqro da fuli moZebneo. ra unda movZebno,<br />

Tu rame gaaCndaT, gaqceuli xalxi saxlSi rogor<br />

datovebda-meTqi mujlugunebiT da iaraRis<br />

kondaxis rtymeviT gamomagdes gareT. Cems saxlSi<br />

avardnen yviriliT, Sen xom ar gaqceulxar, ma-<br />

Sin Sens fuls da oqros waviRebTo. ar gamaCnia,<br />

ekonomikurad SeZlebuli ojaxi ar maqvs, rom<br />

mZarcvelebi rames moexibla. angariSis gasworebis<br />

mizniT yvelaferi aayiraves.<br />

vTxove, rac gindaT hqeniT, oRond saxls nu<br />

damiwvavT-meTqi. ezoSi Cemi Svilis avtomobili<br />

naxes _ sul saTiTaod iyida nawilebi da Tavisi<br />

xeliT aawyo. ver moaswro manqanis damalva. maT<br />

waiyvanes, oRond Svilebi myoloda cocxali, manqanas<br />

aRar vCiodi.<br />

mivxvdi, rom umZimesi dReebi daudga Cems<br />

sofels. uSiSari qali var da gadavwyvite, rogorc<br />

SevZlebdi, rogorme Zaladobisgan damecva<br />

vinc sofelSi darCa da imaleboda,~ _ ixsenebs mZime<br />

dReebs leila da cdilobs <strong>omis</strong> dros mezoblebis<br />

winaSe gambedaobiT gamorCeulma qalma sisustes<br />

sZlios da cremli Seikavos.<br />

sofelSi Semosuli maradiorebi yvela saxls<br />

Zarcvavdnen, zogs cecxlsac ukidebdnen da manam<br />

idgnen abrialebul xanZarTan, sanam cecxli bolomde<br />

ar STanTqavda glexebis naamagars.<br />

leila boloTaSvili: „saxlebi iwvoda da<br />

guli mikvdeboda, cecxlis Casaqrobad ar gviSvebdnen.<br />

maradiorebi saSinelebebs sCadiodnen,


124 www.qartlosi.org<br />

Cvens Soris es ar unda momxdariyo.<br />

Cvens regionSi, cxinvalis gaRmac da gamoRmac<br />

iSviaTad naxavT ojaxs, qarTvelTan naTesaoba, an<br />

megobroba ar akavSirebdeT. am kavSirs ar sces pativi<br />

maT, vinc aseTi barbarosoba Caidina. rodesac<br />

saxlebs cecxls ukidebdnen, vkiodi, amas ratom<br />

sCadixarT-meTqi imitom, rom qarTveli jariskacebi<br />

Seifareso! es ra mizezi iyo saxlis dasawvavad,<br />

qarTveli qarTvel jariskacs Seifarebda,<br />

aba ras izamda! imasac ambobdnen, Tqvenma xalxma<br />

bevri ram dagviSava Zveli konfliqtis droso. ki<br />

magram, rodemde unda vicxovroT boRmiT veWvob,<br />

rom maradiorTa Soris bevri aqedan gaqceuli iyo.<br />

kargad icodnen romeli saxli visi iyo _ saidan,<br />

rogor niRbebi ekeTaT, aSkarad imitom, rom veravis<br />

gvecno~.<br />

sofelSi, ZiriTadad, xanSiSesulni da qalebi<br />

iyvnen darCenilni. ramdenime biWs ar dautovebia<br />

karaleTi. sanam maradiorebi saxlebSi daZrwodnen,<br />

Tavs samalavebs afarebdnen, gvian saRamos<br />

ki leilasTan midiodnen da misgan igebdnen, sad<br />

ra moxda. leilas Stabis ufrosi Searqves. qali<br />

osi da rusi jariskacebis mimarT zrunvis mizniT<br />

Tamamad dadioda samxedro razmebTan axlos, maT-<br />

Tan laparakobda. cdilobda gaego ra Canafiqri<br />

hqonda mowinaaRmdeges, rom Svilebi da mezoblebi<br />

gadaerCina. erT dResac mebrZolebma waaswres,<br />

Tu rogor gadascemda leila informacias samalavSi<br />

SeyuJulT. qals telefoni waarTves da fexiT


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

125<br />

daumtvries. leilas Svilebi gafrTxilebuli<br />

hyavda, Tu telefoniT Cems xmas veRar gaigebT,<br />

icodeT, rom deda aRar gyavTo. amitomac misi<br />

telefonis damtvrevam panika gamoiwvia ojaxis<br />

wevrebsa da damalul mezoblebSi. rogorc iqna,<br />

erT-erTi mezoblis saxlSi moiZies Zveli telefonis<br />

aparati da „Stabma~ kavSiri aRadgina.<br />

sofelSi darCenilebi SimSilis zRvarze<br />

iyvnen. saxlSi SemorCenili puris fqvili leilas-<br />

Tan mihqondaT, is ki gvian RamiT purs acxobda da<br />

`Sikrikebis~ saSualebiT ugzavnida damalulebs.<br />

glexebi ukanasknel lukmas erTmaneTs uyofdnen.<br />

moulodnelad dicidan muliSvilebma moikiTxes<br />

bicola. produqti moutanes, Tavs araferi dauSavo,<br />

saWmeli Wame da Ronivrad iyavio. leila im<br />

saRamos bednieri iyo, radgan SeeZlo SimSilisgan<br />

exsna mxsnelis molodinSi myofi xalxi.<br />

„mzad viyavi nebismiers gadavfarebodi win, ra<br />

mniSvneloba hqonda vin osi iyo da vin _ qarTveli,<br />

mTavaria kaci arafers ar aSavebdes da boroti ar<br />

iyos. verc mowinaaRmdegis Sebralebaze vTqvi uari.<br />

rusebi rom Semovidnen, tanki arxSi gadauvardaT.<br />

gzebi rom ar icodnen, waramara cviodnen arxebSi.<br />

movida erTi rusis jariskaci da gvkiTxa, daWrili<br />

gvyavs da vin Seifarebso me-meTqi. wamiyvanes, Tavi<br />

gastexoda ayiravebul tankSi moyolil jariskacs,<br />

Wriloba davumuSave, Sevuxvie. mere rusebma<br />

miTxres, gamogcadeT, Torem Cvenc ki SegveZlo amis<br />

gakeTebao. cxadia, SeeZloT. mere vfiqrobdi, rom


126 www.qartlosi.org<br />

ar wavyolodi, sofels aawiokebdnen~<br />

Tu romelime moxuci Tanasoflelis xmas ver<br />

gaigonebda, leila Sin akiTxavda „gauCinarebuls~.<br />

ori dRe gavida da vaxtangisgan araferi ismoda. kacs<br />

loginad Cavardnili coli hyavda. leila SeSinda,<br />

netav ra uWirT sawylebso. Sin mxolod avadmyofi<br />

daxvda, sabralom kvnesiT uTxra, rom misi qmari ori<br />

dRea daikarga, „me ki loginidan gadmosvla rom ar<br />

SemiZlia, davitanjeo~.<br />

leilam moxuci kacis Zebna daiwyo. maleve naxa,<br />

mezoblis ezoSi mkvdari egdo. mtiralma biWebs<br />

daureka. mezobeli kaxa giJiviT gamovardnila samalavidan.<br />

uyvarda vaxo papa da misi sikvdiliT<br />

gamowveulma tkivilma mtris SiSi daukarga. qalebs<br />

gvamis wasaRebad motanil zewrebze xeli aukra,<br />

bavSviviT aitaca cxedari da gulze axutebuli<br />

miitana ezomde. kaci sabanSi gaaxvies da ise miabares<br />

miwas. sam dReSi colmac dalia natanji suli.<br />

soflidan gaqceul Svilebs daurekes, acnobes,<br />

aRarc deda gyavTo. bRaviliT sTxovdnen leilas,<br />

dedasac migvixedeo.<br />

isic ezoSi daasaflaves...<br />

„airia yvelaferi. minda es jojoxeTi dasruldes,<br />

Cven gasayofi araferi gvaqvs...~


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

127<br />

ambari<br />

oficeri malimal iwmendda SeWmuxnul <strong>saxe</strong>ze<br />

Rvarad momskdar ofls da yviroda:<br />

sad migyavT, cixe savsea,<br />

mSvidobian mosaxleobas xels nu axlebTo.<br />

leila kandelaki misi asakisTvis uCveulod,<br />

zedmiwevniT ixsenebs 2008 wlis <strong>omis</strong> yovel detals.<br />

ukve samocdaTxuTmeti wlisaa, rom ara<br />

omi, kidev ufro mxned iqneboda. SiSma gamtexao,<br />

ambobs. Tumca, leila babos im mZime dRebSi mtris<br />

banakidan mxsneli gamoCenia, jariskaci nikolozi.<br />

im biWis sikeTem omi damaviwyao, _ sevdianad eRimeba<br />

moxucs da cremlian Tvalebs danaoWebuli<br />

xelisgulebiT imSralebs.<br />

11 agvistos kolia da leila kandelakebis<br />

ojaxs mteri miadga. kaci oTxmoci wlis iyo,<br />

qals Svidi aTeuli weli moeTavebina. xmauri rom<br />

SemoesmaT, akankaldnen moxucebi. leila qmars<br />

Seevedra, wamo, davimaloTo, magram ver imarjva<br />

berikacma. qals ki TiTqos frTebi Seasxa SiSma.<br />

leila sardafSi Sevarda, puris fqvilis<br />

kidobans _ ambars axada Tavi da Sig Caxta. cxvirSi


128 www.qartlosi.org<br />

Sefrqveuli fqvili awuxebda, magram SiSiT ver<br />

aceminebda, Tan qmarze fiqrobda, vaiTu mokleso,<br />

ukvnesoda guli da cremlebs ylapavda.<br />

kolias taxtze mwoliares miuswro ocdaa-<br />

Tamde SeiaraRebulma jariskacma. saxlis orive<br />

sarTuli guldagul daiares, moxuci daamSvides,<br />

nu geSinia, ar mogklavTo da tyved waiyvanes...<br />

`ar maxsovs ramdeni xani vijeqi ambarSi. velodebodi,<br />

rom Cems saxlsac cecxls waukidebdnen<br />

da cocxlad daviwvebodi. bolos gavbede da samalavidan<br />

amovedi. kolia aRar damxvda. saZebrad<br />

gamovedi, Tumca, arc vicodi sad unda meZebna.<br />

quCaSi monazvnebi Semxvdnen. momefernen. SiSisgan<br />

Zalagamoclils momSieboda. vTxove, raRac<br />

maWameT, Torem guli mimdis-meTqi. Sin damabrunes,<br />

damapures kidec da mTxoves, rom quCaSi aRar mevlo.<br />

kolia cocxali iqneba da male gamoCndebao.<br />

mis lodinSi ori dRe gavida. 13 agvistos quCidn<br />

xmauri Semoesma, gareT gavixede da gavSeSdi: wvermoSvebul,<br />

gaburZgnul, kbilebamde SeiaraRebul,<br />

samoqalaqo tansacmlian, ucxo meomrebs sofelSi<br />

daZebnili xalxi centrSi SeeyaraT da daxurul-<br />

Zarian avtomobilSi asvlas aiZulebdnen. niqozelebs<br />

aSkarad tyved wayvanas upirebdnen.<br />

saidanRac `vilisi~ movarda, viRac oficeri<br />

gadmoxta, maradiorebs tyveebis gaTavisufleba<br />

ubrZana da Tavis jariskacebs maTi dacva daavala.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

129<br />

oficeri malimal iwmendda SeWmuxnul <strong>saxe</strong>ze<br />

Rvarad momskdar ofls da yviroda: sad migyavT,<br />

cixe savsea, mSvidobian mosaxleobas xels nu<br />

axlebTo.<br />

cixes gadarCenilebi soflis erT-erT sacxovrebel<br />

saxlSi Seyares da meTvalyureebi miu-<br />

Cines. mogvianebiT gavige, rom tyveebs fizikurad<br />

aravin exeboda, arc Seuracxyofdnen. maT Soris<br />

yofila Cemi qmaric. me ki aba, saidan mecodineboda!<br />

15 agvistos erT-erTi oTaxis kedelze wavawere<br />

TariRi da teqsti, rom cocxlebi varT _<br />

Tu Svilebi dabrundebodnen, naxavdnen da Zebnas<br />

dagviwyebdnen.<br />

gareT rom gamovedi, kinaRam davmunjdi,<br />

quCaSi Cveni patriarqi davinaxe. didi manqanebiT<br />

Camosuliyo, Turme, micvalebulebi gadahyavda.<br />

mivedi, Cavexute da avtirdi. masTan erTad Cveni<br />

meufe isaia da viRac rusi generali iyo. patriarqs<br />

SevCivle, rom qmari myavda dakarguli da<br />

misi ambavi ar vicodi. Tanasofleli biWi movida<br />

da damamSvida, nu geSinia, kolia cocxalia da<br />

sofelSia, erT-erT saxlSi dacvis qveS imyofebao.<br />

gamikvirda _ ra dacva sWirdeboda moxucs<br />

wavedi mis mosaZebnad. dacvaSi mdgomma jariskacma<br />

mkacrad mkiTxa, aq ra gindao rusulad<br />

vTxove, Cemi qmari gyavT datyvevebuli da SemaxvedreT-meTqi.<br />

sul Teqvsmeti kaci hyavdaT tyved.


130 www.qartlosi.org<br />

koliaze vuTxari, nu scemT, nu momiklavT-meTqi.<br />

nu geSinia, mokvlis „prikazi~ ar gvaqvso... mere<br />

vTxove, rom soflis boloSi minda gasvla, SviliSvilis<br />

saxls davxedav da wamomyeviT-meTqi _ maradiorebis<br />

meSinoda.<br />

erT-erTi jariskaci gamomyva. gzaze uamravi<br />

samxedro teqnika goris mimarTulebiT moZraobda...<br />

mivaRwieT saxlamde... uvneblad gadarCeniliyo...<br />

im biWma ezo moaTvaliera... boselSi Seixeda,<br />

ramdenime dRis mSieri Zroxebi sawylad eyarnen.<br />

jariskaci boselTan mdebare saTiveSi Sevida,<br />

daavlo xeli Tivas da Zroxebs dauyara. Semdeg<br />

saTlebiT wyali miutana. patara biWi iyo, keTili.<br />

ise iqceoda, rom misi avtomatisac aRar meSinoda.<br />

nikolozi mqvia, inguSi var, roca dagWirde, damiZaxe<br />

da dagexmarebio. masTan erTad Tamamad davdiodi<br />

xolme SviliSvilis saxlis da<strong>saxe</strong>dad.<br />

yoveldRe erTi da igive meordeboda, ezoSi<br />

Camovjdebodi, is ki boselSi Sevidoda da Zroxebs<br />

uvlida. erT dResac, ukan momavalT sofleli bi-<br />

Webi Segvxvdnen. gaaCera, sabuTebi mosTxova da<br />

rom ar hqondaT, daWera daupira. vTxove, Cveni<br />

soflelebi arian da rogorc dedas, maCuqe magaTi<br />

Tavisufleba-meTqi. asec moiqca. `babuSkas~ xaTriT<br />

gagiSvebT, magram gzaze ar waxvideT, baRebze gaiareT,<br />

rom <strong>sxva</strong>m ar gagaCerono.<br />

erT dResac maradiorebi mogvadgnen da sof-


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

131<br />

lis naxiris wayvana daapires. meufe isaia daedevna<br />

da win gadaudga, ar daaneba avkacoba yaCaRebs. erTerTma<br />

meufes avtomati miuSvira. morCili giorgi<br />

aefara winamZRvars. me da Cemi inguSi jariskaci<br />

nikolozi SeveswariT am faqts _ gamoekida beteeriT,<br />

waarTva saqoneli da xalxs daubruna...<br />

ise wavida, gamomSvidobebac ver movaswari.<br />

bavSvi gamomigzavna, daabara mivdivaro. guli<br />

damwyda, rom ver gamovemSvidobe.~<br />

<strong>omis</strong> dasrulebidan ramdenime dReSi, 22 agvistos,<br />

erT-erTi stiqarosanis rCeviT, leilam da<br />

koliam jvari daiweres. jer daumorcxvebia leilas,<br />

Cvens asakSi raRa dros jvrisweraa, kolias<br />

ver daviyoliebo, magram im ambavma, rom jvars<br />

meufe dawerdaT, sixaruliT aavso moxucebi da<br />

morCilad warsdgnen sakurTxevelTan. imis gamo,<br />

rom jer kidev komendantis saaTi iyo, jvrisweras<br />

mxolod sanTlis Suqi anaTebda...


132 www.qartlosi.org<br />

tyve<br />

ramdenime metris moSorebiT SeCerda<br />

da miTxra, kargi adamiani xar,<br />

Sennairebi ar kvdebian, didxans unda icocxloo.<br />

1990 wlis ianvari idga. Zalian cioda Sida<br />

qarTlis mTebSi. gauaresebul aminds qarTvelebs<br />

da osebs Soris gaCenili agresia amZimebda.<br />

or xalxs Soris uzarmazari ufskruli gaCeniliyo.<br />

Zmurad mcxovrebi qarTvelebi da osebi<br />

or banakad qceuliyvnen. erTmaneTze mxecebiviT<br />

nadirobdnen. specialuri jgufebi dadiodnen<br />

dazvervaze, rom erTmaneTis nabiji ar gamoparvodaT,<br />

Tumca, drodadro mainc aviwydebodaT<br />

realoba da mSvidobian warsulze fiqrSi gar-<br />

Tulebi Tavs mowinaaRmdegis mier kontrolirebad<br />

teritoriaze amoyofdnen xolme.<br />

im dResac ase moxda, aRmask<strong>omis</strong> Tavmjdomare<br />

zelim qelexsaevi naTesavTan midioda. daaviwyda,<br />

rom arsebobda safrTxis Semcveli da usafrTxo<br />

gzebi. qarTvelebi waadgnen Tavs da tyved aiyvanes.<br />

ocdaerTi wlis Semdeg am ambavs dawvrile-


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

133<br />

biT ixsenebs soso s: `maSin Teqvsmeti weli Semisrulda.<br />

dabadebis dReze ufrosebma damloces<br />

da miTxres, rom ukve didi viyavi da maT gverdiT<br />

unda mekeTebina saqveyno saqme, mtrisgan mamuli<br />

unda damecva. Zneli iyo maSin mtris vinaobis<br />

bolomde gaazreba, radgan osebis gverdiT gazrdils,<br />

bolomde ver amomecno, Tu ra samtro<br />

gvqonda erTmaneTSi.<br />

im saRamos Cvenebi gvian gavidnen dazvervaze.<br />

pirobiT sazRvarTan axlos gadaawydnen erT oss,<br />

romelmac maT danaxvaze gaqceva scada. moiyvanes<br />

StabSi. igi olqis aRmask<strong>omis</strong> Tavmjdomare zelim<br />

qelexsaevi aRmoCnda. iseT formaSi iyo, etyoboda<br />

axlobelTan midioda. arafriT ar hgavda<br />

mebrZols, dakiTxvis drosac gaiZaxoda, mteri<br />

ar var, gulSi cudi araferi mqonia, megobar-<br />

Tan mivdiodio. aravin usmina. ar sjerodaT, rom<br />

qelexsaevi samtrod ar iyo gamosuli saxlidan.<br />

arada, guli meubneboda, rom is kaci marTali<br />

iyo. erTi-orjer davapire kidec Tqma ufrosebisTvis,<br />

es kaci marTali Cans-meTqi, magram rogorc<br />

ki Cvenebis <strong>saxe</strong>ebs Sevxedavdi, vCumdebodi. ki<br />

miTxres, didi xaro, magram vicodi, rom im wuTSi<br />

yvelasTvis Rlapi viyavi, gulubryvilo da alali,<br />

romelsac mtris sjeroda.<br />

ZveliT axali weli Tendeboda, megona am ambis<br />

gamo mainc daindobdnen da ar awamebdnen. Sevcdi.<br />

jer scemes tyves, mere gaaSiSvles da sardafSi


134 www.qartlosi.org<br />

daamwyvdies, Zalian cioda... Tbilad mecva, magram<br />

yinva mainc atanda tansacmelSi. tyve rom gaaSiSvles,<br />

imis mere mosveneba davkarge. vfiqrobdi,<br />

albaT, gaiyineba da mokvdeba sawyali-meTqi. is<br />

kaci pirveli tyve iyo, romelic Cems cxovrebaSi<br />

vnaxe.<br />

Cvenebi gvian wavidnen, zogi saqeifod, zogic<br />

wina xazze, StabSi orni davrCiT. vgrZnobdi, ra-<br />

Rac Zala ar masvenebda da gamudmebiT CamCiCinebda,<br />

udanaSauloa es adamiani da unda gadaarCinoo.<br />

vicodi, Cvenebi dabrundebodnen da kidev<br />

ufro awamebdnen. veRar moviTmine da rasac vapirebdi,<br />

vuTxari im meores, CemTan erTad rom darCa<br />

saguSagoze. gamovutydi, rom tyves gaSvebas vapirebdi.<br />

ar SemewinaaRmdega, miTxra, rac ginda<br />

hqeni, me araferi daminaxavs, araferi vicio...<br />

Cavedi sardafSi, vfrTxilobdi, Cvenebis<br />

meSinoda, am ambisTvis rom SeeswroT, albaT, ar<br />

momklavdnen, magram kargi dRec ar damadgeboda.<br />

mainc Tamamad gavuRe kari, ar mindoda damfrTxali<br />

venaxe. sicivisgan galurjebuli iyo, dediSobila<br />

idga da kankalebda. vubrZane swrafad gamosuliyo<br />

gareT, Cemi ,,buSlata~ da misi sportuli<br />

Sarvali davugde win. giJiviT eca tansacmels.<br />

mimarTuleba mivuTiTe da vuTxari, ai, aqeT gaiqeci,<br />

es gza uxifaToa da aqeT Zebnas aravin dagiwyebs-meTqi.<br />

arasodes damaviwydeba rac mere moxda. aRar


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

135<br />

kankalebda. mxolod SiSiT savse TvalebiT miyurebda<br />

undoblad. mere Cumad, ZlivsRa amoRerRa,<br />

mesrole, vici, rom mainc momklavo... arameTqi,<br />

vuTxari da vaiZule droze gaqceuliyo.<br />

damijera, <strong>sxva</strong> gza arc hqonda da jer neli nabijiT<br />

wavida, mere ki ramdenime metris moSorebiT<br />

SeCerda da miTxra, kargi adamiani xar, Sennairebi<br />

ar kvdebian, didxans unda icocxloo. ucnauri<br />

intonaciiT Tqva is sityvebi, mxolod madliereba<br />

ki ara, TiTqos brZanebac igrZnoboda mis xmaSi _<br />

didxans unda icocxloo.<br />

mogvianebiT gavige, rom is kaci samSvidobos<br />

gavida. arasodes minania Cemi saqcieli~...


136 www.qartlosi.org<br />

sikeTe Tu boroteba<br />

SeumCnevlad Sereke buCqebSi,<br />

imedi maqvs, TviTon ipovian saxlis gzas...<br />

dilas adre, rodesac mze jer kidev oqrosfer<br />

Suqs fenda lurji mTebis mwvervalebs, xeobis<br />

SesasvlelTan mtrulad ganwyobil mxareebs<br />

Soris mcire Setakeba moxda. Tavdamsxmelebi raodenobrivad<br />

orjer naklebni iyvnen, magram maT<br />

moulodnelobis efeqti da uxmo, Tanamedrove<br />

avtomatebi gamoiyenes, SeZles mcveli ZaRlebis<br />

dacxrilva, tyved aiyvanes daraji.<br />

yvelaferi msxverplisa da daWrilebis gareSe<br />

dasrulda, Tu ar CavTvliT oriode aliyurs,<br />

romelic CaZinebulma darajma miiRo. isini uaxloes<br />

TxrilSi, ganiaraRebulni, saxiT talaxSi<br />

iwvnen.<br />

maRla xeobaSi, sadac saZovari mdebareobda,<br />

sul male gamoCnda ramdenime fara mezobeli<br />

soflebidan. usafrTxoebaSi darwmunebuli mwyemsebi<br />

gadaZaxilebiTa da yviriliT modiodnen<br />

_ rqosan pirutyvs moerekebodnen. maTTan erTad<br />

mwvelavi qalebi iyvnen da bavSvebi, romlebic Tan


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

137<br />

wamoeyvanaT mTis sufTa haeris Casaylapad.<br />

soflis idiliur suraTs uxeSad arRvevda<br />

arsaidan amozrdili adamiani avtomatiT,<br />

romelmac soflelebs xeobaSi xmis amouReblad<br />

Casvla ubrZana.<br />

gaognebulma mwyemsebma uceb ver gaiges ra<br />

xdeboda, zogma winaaRmdegobac ki gauwia. rkiniT<br />

moWedili avtomatebis kondaxebma maleve gamoafxizla<br />

isini, gaagebina, rom maTTan xumroba<br />

ar Rirda.<br />

oriode saaTSi xeobaSi samocdaaTze meti<br />

adamiani da samasze meti rqosani pirutyvi mogrovda.<br />

Tavdamsxmelebi SeSfoTdnen: tyveebis<br />

raodenoba maTze aTjer meti iyo, situacia Sei-<br />

Zleboda kontrolidan gamosuliyo.<br />

tyveebi Caamwkrives, qalebi da bavSvebi<br />

gaaTavisufles, xolo mamakacebis mimarT iseTi<br />

zomebi miiRes, rac maT swrafad da efeqturad<br />

moqmedebis saSualebas arTmevda. isini aiZules<br />

gadaeyaraT fexsacmeli da yvelas, Svidi adamianis<br />

garda, Sarvlebi gauWres. Tavdamsxmelebma,<br />

usafrTxo teritoriaze gaRwevamde, am Svideulis<br />

mwyemsebad gamoyeneba gadawyvites.<br />

uzarmazari faris movla arc ise advili iyo.<br />

SeiaraRebulebi naalafar cxenebze Sesxdnen da<br />

mwyemsebs Tvalyurs adevnebdnen. mwyemsebma qalebi<br />

da bavSvebi samSvidobos daigules da sxartad<br />

Seudgnen TavianT saqmes.


138 www.qartlosi.org<br />

Tavdamsxmelebi da tyveebi <strong>sxva</strong>da<strong>sxva</strong> eTnikur<br />

jgufs miekuTvnebodnen, magram umetesi maTgani<br />

yofili keTili mezoblis enaze saubrobda.<br />

maT axla iaraRi aswies erTmaneTis winaaRmdeg<br />

– TiTqos Tavisi miwis dasacavad. Tumca, es politikaa,<br />

Cven ki davubrundeT ambavs.<br />

melsi, erT-erTi Tavdamsxmeli, mTebSi gaizarda<br />

da qarTveli TanamebrZolebisgan gan<strong>sxva</strong>vebiT,<br />

kargad marTavda cxens, yvelgan aswrebda<br />

misvlas, Tvalyurs adevnebda imas, rom romelime<br />

mwyemsi buCqebSi ar mimaluliyo, an xevSi ar gadamxtariyo.<br />

<strong>sxva</strong>TaSoris, mwyemsebi forsmaJorul<br />

situaciebs ar qmnidnen.<br />

_ melsik, _ dauZaxa erTma xnierma, fafaxianma<br />

mwyemsma, _ micani<br />

melsi mwyemss daakvirda.<br />

_ Zia sergo, Sen xar!<br />

_ ki, me var.<br />

_ miSa rogoraa, sadaa<br />

_ miSa yirimSi wavida, col-Svilic waiyvana,<br />

Tqva, megobrebTan ver viomebo. iqac Wirs samsaxuri<br />

da cotas vexmarebi.<br />

_ nu geSinia, Zia sergo, gadavrekavT pirutyvs<br />

usafrTxo adgilas da gagiSvebT, meTaurma ase<br />

Tqva.<br />

melsi Tavs uxerxulad grZnobda. miSa da is<br />

desantebi iyvnen, erTad msaxurobdnen yirimSi<br />

jer kidev sabWoTa kavSirSi. miSa naxevari wliT


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

139<br />

gvian gaiwvies da melsi patronobda mas rogorc<br />

Tanamemamules, mihyavda igi drois gasatareblad<br />

uaxloes dasaxlebaSi. miSa _ maRali, mwveli,<br />

Savgvremani, muqi TvalebiT yovelTvis ipyrobda<br />

adgilobrivi, oqrosferTmiani lamazmanebis yuradRebas.<br />

melsis gaaxsenda, Tu rogor Camovida miSas<br />

mama sergo kavkasiuri nobaTiT datvirTuli. igi<br />

melsis madlobeli iyo miSas mxardaWeris gamo.<br />

jaris damTavrebis Semdeg stumradac ki miiwvia<br />

TavisTan, magram ver moaxerxa, Semdeg omic daiwyo.<br />

_ melsi, _ sergo Tvals ver usworebda mas, _<br />

aq Cemi sami Zroxa da ai, is ori TeTri xaria. mZime<br />

SromiT virCen Tavs da dRes saRamos miSas ZmisSvilebsa<br />

da umcros Zmas saWmeli araferi eqnebaT.<br />

_ SeumCnevlad Sereke buCqebSi, imedi maqvs,<br />

TviTon ipovian saxlis gzas. meTauri momklavs<br />

rom gamigos.<br />

_ midi, gainZeri, _ melsma Tvalis kidiT maT<br />

mxares momzirali meTauri vaxo SeniSna, cxeni<br />

yalyze Seayena da wvrili wneli gadauWira sergos.<br />

dRe-Ramis mere fara usafrTxo adgilas<br />

gadarekes da mwyemsebic gaaTavisufles. Tumca,<br />

maTgan winaswar aiRes simboluri gamosasyidi.<br />

TavdamsxmelTa sikeTe da guluxvoba ubralod<br />

aixsneboda _ operaciam warmatebiTa da eqsces-


140 www.qartlosi.org<br />

ebis gareSe Caiara, nadavli ki yvelas eyofoda.<br />

mwyemsebi da <strong>sxva</strong> tyveebi saxlebs daubrundnen.<br />

ramdenime sofeli msxvilfexa rqosani pirutyvis<br />

gareSe darCa. sergos ulamazesi xarebi da<br />

samive Zroxa TavisiT dabrunda saxlSi. Tanasoflelebi<br />

SeSfoTdnen da viRacis borotma enam<br />

cudi sityvac ki Caagdo, rom sergos Svili wavida<br />

iq, sadac amJamad `mtrebi~ cxovroben.<br />

yvelaferi imiT damTavrda, rom sergo sastikad<br />

scemes, avad gaxda da gardaicvala. miSa gasvenebaSi<br />

Camovida da nacnobebis meSveobiT melsis<br />

bedic gaarkvia...<br />

melsi sergos sikvdilis Semdeg ramdenime<br />

TveSi gardaicvala.<br />

RmerTma icis, CaeTvleba Tu ara mas keTilad<br />

saqme, romelic megobris mamas gaukeTa.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

141<br />

gadarCenilebi<br />

nu geSiniaT, gagiSvebT, magram manamde<br />

Wrilobebi unda dagimuSavoTo.<br />

goCa manuCaraSvili, ocdacameti wlis, devnili<br />

sofel karaleTidan yveba: `omi rom daiwyo,<br />

jer qalaqi gori ibombeboda, mere, soflebSic<br />

Camoyares Wurvebi. amasobaSi karaleTSi rusi jariskacebi<br />

Semovidnen da bloksaguSagoebis ageba<br />

daiwyes. maT maradiorebic moyvnen: rusebi, osebi,<br />

CeCnebi, inguSebi... dadiodnen soflebSi da rac<br />

ver mihqondaT, wvavdnen, Semdeg axalgazrda bi-<br />

Webis Zebna daiwyes, iWerdnen da cxinvalSi mihyavdaT...<br />

12 agvisto iyo. Cems ezoSi mezoblebi viyaviT<br />

Sekrebilni, vlaparakobdiT. maradiorebi movidnen,<br />

saidan gaCndnen, verc erTma SevamCnieT. sul<br />

rva kaci viyaviT, aqedan, xuTma gaqceva moaxerxa.<br />

samni dagviWires, sabargulian manqanaSi Segvagdes.<br />

mere araferi maxsovs, goneba davkarge.<br />

gons rom movedi, cxinvalSi viyaviT. sibnele-<br />

Si Zlivs gavarCie, rom univermaRTan, erT-erTi<br />

Senobis sardafSi vyavdiT. mesame Cvengani aRar


142 www.qartlosi.org<br />

gamoCnda. gzaSi ra uyves, ar vici. gvcemdnen, gvaginebdnen.<br />

mere erTi momitrialda da rusulad<br />

miTxra, axla Cveni micvalebulebis sasaflaoze<br />

wagiyvanT da zed saflavze dagaklavTo. erTma<br />

osma uTxra, me gamatane, qarTvelebma Cemi Zma<br />

mokles da sisxli unda aviRo, RoriviT davkalav<br />

magas saflavzeo.<br />

mokled, uproblemod dauTmes Cveni Tavi,<br />

`opelSi~ gadagvsves da... osebi mogvibrundnen da<br />

gviTxres, nu geSiniaT, gagiSvebT, magram manamde<br />

Wrilobebi unda dagimuSavoTo. erT-erTi osis<br />

saxlSi migviyvanes, sardafSi dagvmales, Wrilobebi<br />

dagvimuSaves.<br />

meore dRes karaleTSi wamogviyvanes. sofelSi<br />

ki mivediT, magram saxlSi ar Seisvleboda, isev<br />

mogvagnebdnen, amitom baRebSi vimalebodiT. oTxi<br />

dRe miwaze viweqiT.<br />

mezoblis qalebi, roca axerxebdnen, saWmeli<br />

mohqondaT. 22 agvistos mezoblis biWebma xaSur-<br />

Si wagviyvanes. megobrebi Zlivs davajereT, rom<br />

Suagul omSi mteri dagvexmara da samSvidobos<br />

gamogviSva~...


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

143<br />

mZime tvirTi<br />

moxuci xelSi rom aviyvane, meTaurma gakvirvebiT<br />

Semomxeda, magram veraferi miTxra...<br />

zura axla yofili jariskacia. cxinvalis<br />

omSi miRebuli mZime Wrilobis gamo fexi moWres<br />

da veRarasodes ibrZolebs. miuxedavad imisa, rom<br />

misTvis jildo ar miuciaT, megobrebi miiCneven,<br />

rom zura gmiria. Tumca, TviTon Tvlis, rom amis<br />

Tqmis sababi aravisTvis miucia. sagmiro araferi<br />

Camidenia, <strong>omis</strong> gaazrebac ki ver movaswariT, ise<br />

uecrad damTavrda yvelaferio, _ ambobs.<br />

erT-erT osur sofelSi, naxevrad dangreul<br />

saxlSi qarTvel jariskacebs moxuci qali unaxavT.<br />

sofelSi aravin yofila darCenili dauZlurebuli<br />

moxucebis garda. qali rom upatronod<br />

daetovebinaT, tanjviT daiRupeboda, veravin<br />

mouvlida. zuras moxuci xan xelSi atatebuli<br />

utarebia, xanac zurgzemokidebuli.<br />

`moxuci xelSi rom aviyvane, meTaurma gakvirvebiT<br />

Semomxeda, magram veraferi miTxra.<br />

umweos, tkivilisgan daosebuls tirilis Tavic<br />

aRar hqonda. etyoboda, rom gadarCenis imedi


144 www.qartlosi.org<br />

gadaewura da winaaRmdegoba gamiwia, damtoveo.<br />

mivefere, _ nu geSinia, bebo, yvelaferi kargad<br />

iqneba, _ vaimedebdi. eh, yvelaferi damTavrdao,<br />

amoioxra da xeli Caiqnia. omi aRar unda yofiliyoo.<br />

ar unda daewyoT Tqvens Svilebs da arc iqneboda-meTqi.<br />

_ Cemi Svilebi gaiqcnen, iaraRs xels<br />

ar kideben, aq davibade, es aris Cemi miwa, isini axalgazrdebi<br />

arian da <strong>sxva</strong>ganac naxaven TavSesafars,<br />

me ki <strong>sxva</strong>gan aba raRa unda vakeTo, damtove, aq<br />

movkvdebi, _ mTxovda. ar SemeZlo misi datoveba.<br />

Tavidan biWebi <strong>saxe</strong>s maridebdnen, ar undodaT<br />

daxmareba. mogvianebiT Cemi zurgCanTa<br />

da saWurveli gamomarTves da morigeobiT atarebdnen.<br />

Znelia omSi <strong>sxva</strong>m aTrios Seni bargi.<br />

arada, bebia maxsendeboda im qalis danaxvaze,<br />

bebia, romelic ramdenime wlis win, oTxmocdarva<br />

wlis asakSi loginad Cavarda. me vuvlidi.<br />

swored ase, xelSi atatebuli, an zurgze mokidebuli<br />

damyavda, rogorc daWrili osis qali.<br />

moxuci drodadro mexveweboda, damtove, codo<br />

xaro. Tan mefereboda damWknari xeliT. ver davtovebdi,<br />

erTi wamiTac ar mifiqria amis gakeTeba,<br />

magram sahaero dabombva rom daiwyo, cud dReSi<br />

Cavvardi, moxucTan erTad sirbili gamiWirda.<br />

male saSineli dartyma da tkivili vigrZeni,<br />

goneba davkarge. gons hospitalSi sami dRis Semdeg<br />

movsulvar. maSinve im moxucis ambavi vikiTxe.<br />

biWebs CemTan erTad wamouyvaniaT manqaniT. isic


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

145<br />

fexSi iyo daWrili. gadarCa, arc amputacia das-<br />

Wirvebia. me ki fexi davkarge.<br />

erTxel, megobarma miTxra, marto rom yofiliyavi,<br />

iqneb es arc dagmarTnodao. sul vfiqrob,<br />

marto rom vyofiliyavi, iqneb saerTodac ar gadavrCeniliyavi.<br />

saSinelebaa omi, uamravi udana-<br />

Saulo adamianis sicocxles anadgurebs.<br />

dRemde Zalian minda im moxucis moZebna, ar<br />

vici ra bedi ewia, cocxalia Tu ara, magram sul<br />

mgonia, rom im dRes bebiaCemis gadarCenas vcdilobdi~.


146 www.qartlosi.org<br />

eSmaksac wauRia<br />

rusuli ruletka<br />

gaoflilma alanma nagani savarZelze<br />

daagdo da ferwasuli, magram<br />

bednieri saxiT gadmovida manqanidan.<br />

alanma ociode azidva gaakeTa muStebze da<br />

swrafad wamoxta. oTaxSi dedamisi Semovida da<br />

wyliT savse saTli iatakze dadga.<br />

_ wyaros wyalia _ ikiTxa alanma.<br />

_ ki, mamisaanTubnidan movitane, _ Cailaparaka<br />

dedam da daRlili daeSva skamze.<br />

_ ar iaro iq, milionjer gTxove.<br />

_ sqeli goCa vnaxe wyarosTan, _ dedam CafiqrebiT<br />

ganagrZo, _ Senze Tqva aRar gamoCndeso aq, isini<br />

gelodebian da mogklaven, rogorc ki gamoCndebi.<br />

_ roca momindeba, waval, _ daamTqnara alanma,<br />

_ TviTon gaufrTxildnen TavianT Tavebs...<br />

alani Tavisive xvrinvam gaaRviZa, adga da<br />

Cacma daiwyo. fexsacmelze Tasmebi Seikra, sawolis<br />

qveSidan tyviamfrqvevi gamoaTria da<br />

karisken gaemarTa, magram gasvlas ar Cqarobda.<br />

_ visTan erTad iyo goCa _ ikiTxa man.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

147<br />

_ ar vici, iq yvela formiT iyo, macale Zili...<br />

_ namZinarevi xmiT Cailaparaka dedamisma.<br />

_ kargi, egre iyos, dRes aRar waval mamisaan-<br />

TubanSi, xval ki aucileblad davecemiT biWebi.<br />

alanma Wiqa wyali dalia da karSi gavida.<br />

mtvrian, moukirwylav, Camkvdar gzaze midioda<br />

mxarze tyviamfrqvevgadebuli alani. kuTxeSi<br />

Cauxvia Tu ara, zemoT wavida da qalaqisken mimaval<br />

asfaltirebul gzas daadga. memorialuri<br />

dafis mopirdapired, mitovebuli orsarTuliani<br />

saxlis win daburulminebiani yviTeli `nol eqvsi~<br />

dainaxa da gargaris CrdilqveS gaCerda. manqanis<br />

mina Camoiwia da iqidan alanis klaselma mitam<br />

gamoixeda, romelTanac skolaSi Cxubobda irmas<br />

gamo, irma ki bolos sqel goCas gayva colad.<br />

alanma Tanaklaselis Worflian, gargariviT<br />

Ria feris <strong>saxe</strong>s Sexeda, Semdeg totisken gaiwvdina<br />

xeli, Tumca, nayofi ar mouwyvetia, mxolod<br />

foTlebi, gadaafurTxa da tyviamfrqvevis qamris<br />

sworebiT manqanisken gaemarTa.<br />

_ am manqaniT moxvedi _ ikiTxa alanma, manqanis<br />

kari gamoaRo da ukana savarZelze dakunTuli,<br />

Savgvremani mamakacis _ kukus gverdiT dajda.<br />

saWesTan mjdomi mita Semobrunda da naZaladevi<br />

seriozulobiT Tqva:<br />

_ Cven aq mfrinavi TefSiT movfrindiT, dedamiwelo.<br />

_ marsidan, _ Caiwikvina kuCam, Tan fexebs aba-


148 www.qartlosi.org<br />

kunebda, _ Cven marselebi varT...<br />

mita Setrialda, saWeze daemxo da sicilisgan<br />

CabJirda, Canda, rom isini anaSiT iyvnen gabruebulni.<br />

_ xidi danaRmulia, _ Tqva alanma, _ nuTu saguSagoze<br />

ar giTxres<br />

_ gviTxres, _ Caiburtyuna mitam, _ magram `erT<br />

adgilas~ gavagzavne. Cven, ubralod, iRblianebi<br />

varT, gesmis guSin Svili SemeZina, erTi kviris<br />

win ki am qondriskacisTvis gogo movitaceT.<br />

_ gilocav, _ gauRima alanma, _ magram erTi<br />

saTxovari maqvs: ukan fexiT wadiT.<br />

kuCam sicili Sewyvita da mkacrad ikiTxa:<br />

_ da marsze riT davbrundeT<br />

kuCam revolveri amoiRo, barabani daatriala,<br />

lula safeTqelTan miido da Caxmaxs gamohkra.<br />

mitam swrafad gamostaca iaraRi da, TiTqos<br />

iRblis gaSveba ar unda xelidano, igive gaimeora.<br />

oTxi Tvali miaCerda alans: SeZleb da akankalebuli<br />

xeli iaraRisken gaiwvdina, civi lula<br />

safeTqelTan, yuris cota zemoT miido, Tvalebi<br />

daxuWa da samjer gamohkra Caxmaxs...<br />

gaoflilma alanma nagani savarZelze daagdo<br />

da ferwasuli, magram bednieri saxiT gadmovida<br />

manqanidan. mxarze tyviamfrqvevi moigdo da arxze<br />

gadebuli mcire xidisken gaemarTa ise, rom srolisa<br />

da yvirilis xmaze arc Semotrialebula.<br />

gverdiT yviTelma `nol eqvsma~ didi siswrafiT


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

149<br />

Cauqrola. alanma icoda, rac moxdeboda, magram<br />

afeTqebis xmam mainc Seaxtuna, daixara da namsxvrevebisgan<br />

daifara Tavi xelebiT.<br />

alanma xids iqiT gadabrunebuli, cecxlis<br />

alSi gaxveuli manqana dainaxa. garSemo mdgari<br />

xeebi manqanisa da adamianebis fragmentebiT iyo<br />

mofenili. aqedan unda davaxvio, sanam vinme mosula,<br />

Torem movardebian saguSagodan da gamomkiTxaven,<br />

ra da rogor, _ gaifiqra alanma, gamovida<br />

viwro mosaxvevidan da liaxvis napirTan aRmoCnda,<br />

romlis mRvrie wyalic mamisaanTubanze Camoedineboda.<br />

akaciebSi Camalulma bilikma alani Zvel xis<br />

xidTan, cariel kldovan napirTan gaiyvana. is mzis<br />

sxivebiT gamTbar lodze Camojda da wyals miaSterda.<br />

sawyali mita, RmerTma acxonos, misma colma<br />

bavSvi gauCina, man ki... eeh... kuCasac moeRo bolo...<br />

xom SeeZloT daejerebinaT da mSvidad wasuliyvnen<br />

fexiT qalaqSi, eSmaksac wauRia manqana. ara!<br />

mainc iTamaSes rusuli ruletka da ai...<br />

ise mitas mainc carieli Tavi eba, orosani.<br />

skolaSi irmas ekurkureboda, Tumca, kargad icoda,<br />

rom me miyvarda. sadauri Cemi amxanagi iyo! irmas<br />

gamo viCxubeT kidec, goCa ki mSvidad idga mo-<br />

SorebiT da sxvebTan erTad uyurebda ori suleli<br />

rogor aTrevda erTmaneTs. irmac xididan uyurebda<br />

seirs. eSmaki, mamaZaRli iyo es goCa, veravin<br />

xvdeboda, rom is epranWeboda irmas. mxolod me-


150 www.qartlosi.org<br />

aTe klasSi mixvda yvela yvelafers, rodesac ukve<br />

veRar damalavda mucels skolis formis qveS: maswavleblebma<br />

skandali atexes. sqelma goCam ki wi-<br />

Teli `cxrianiT~ waiyvana irma Tavis saxlSi, mamisaanTubanSi.<br />

axla iq nangrevebia. icis neta, rom<br />

me davuwvi saxli fexebze mkidia! unda movkla<br />

eg sqeli da maSin irmac dabrundeba mSoblebTan,<br />

mere viRa damiSlis mis colad moyvanas, mita<br />

alanma meore qvaze sapnis naWeri SeniSna da<br />

wamodga. tyviamfrqvevi frTxilad, qviSa rom<br />

ar moxvedriliyo, meqanizmSi ise miayuda lods.<br />

tansacmeli gaixada, saponi aiRo, gaxurebul<br />

qviSaze xtunviT gaiara da wyalSi Sevida. aqedan<br />

kargad Canda mamisaanTubnis maRali napiri, sadac,<br />

amxanagebTan erTad, goCa iyo Casafrebuli.<br />

alani mdinaris wynar dinebaSi Sevida, fexiT<br />

qviSiani fskeri mosinja da gaCerda. wyali<br />

welamde swvdeboda. CayvinTa da sapnis wasmas<br />

Seudga. mdinaris xmam gasrolis xma STanTqa da alanis<br />

mkerdze sapnis qafi gavardisferda. napirze<br />

gamosvla scada, magram mere TiTqos xeli Caiqniao<br />

da wyalSi CayvinTa...<br />

sqelma goCam dinebas sZlia, napirze amovida,<br />

mZimed msunTqavi cxel qviSaze daeSva. mis gverdiT<br />

mjdom kuCas gaxeda da sigaretis mokideba sTxova.<br />

_ moweva mavnebelia, _ uTxra kuCam da kamufla-<br />

Jis gulis jibeSi CaZvra, _ ar unda gveTqva alanis


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

151<br />

dedisTvis, rom mis Svils vusafrdebiT.<br />

_ ar minda im sulelis mokvla, _ amoioxra<br />

sqelma goCam, zurgze gadabrunda da mzisTvis<br />

Tvalis gasworeba scada.<br />

_ man xom saxli dagiwva<br />

_ vici, magram mainc ar minda, damRala am<br />

gauTavebelma uazro omma... rodemde unda gagrZeldes<br />

es yvelaferi iqneb saerTo ena gamogvenaxa<br />

da dagvebrunebina bavSobis wlebi, amaze ar<br />

gifiqria<br />

kuCam kiTxva upasuxod datova da optikursamizniani<br />

SaSxana aiRo:<br />

_ waval, vnaxav ra xdeba iq.<br />

_ tyuilad ar isrolo, _ gaafrTxila sqelma<br />

goCam.<br />

_ kargi.<br />

kuCa maRal buCqebSi gauCinarda.<br />

uceb srolis xma gaisma da buCqebidan aRelvebuli<br />

kuCa gamoCnda. SaSxana brtyel qvaze<br />

dado da formis gaxdas Seudga.<br />

_ oss gavartyi, Sors iyo da banaobda... fiqrobda,<br />

albaT, rom aseTi manZilidan ver gavartyamdi.<br />

axla dineba aq Camoatarebs.<br />

sqelma goCam pirvelma dainaxa gvami da tansacmlianad<br />

Sevarda wyalSi, TmebSi Caavlo mkvdars<br />

xeli da napirze gamoaTria.<br />

saRamos mamisaanTubnis wyarosTan moxuci qali<br />

mivida bidoniT, wyliT gaavso da wasvlas apireb-


152 www.qartlosi.org<br />

da, magram uzarmazarma figuram gza gadauRoba.<br />

_ gamarjoba, babo oli, _ miesalma moxucs.<br />

_ ah, goCa, Sen xar _ CailuRluRa SeSinebulma,<br />

_ gamarjoba Svilo, rogor xar<br />

_ rogor unda viyo <strong>omis</strong> dros... ra Tqma unda,<br />

cudad.<br />

_ ho, kargi axla Zalian cota xdeba, _ daeTanxma<br />

moxuci, kidev raRacis damateba undoda, magram<br />

sqelma goCam gaawyvetina.<br />

_ alani Cems saxlSi asvenia, _ Tqva man da nangrevebze<br />

mianiSna, sadac erTi oTaxiRa gadarCeniliyo,<br />

_ movidnen da waasvenon, dasaflavebas<br />

Cems Tavze viReb...<br />

_ kargi, Svilo, _ slukuniT upasuxa moxucma, _<br />

yvelafers gadavcem.<br />

_ alani Cemi megobari iyo... dedamiss uTxari,<br />

rom Zalian vwuxvar...


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

153<br />

isev CamovkidebT<br />

mSvidobis kars<br />

Zmao, ar waxvide, moval, me gadagefarebi,<br />

movkvdebi SenTvis, Sens sicocxles davicav,<br />

ar waxvideo.<br />

zaza axla devnilis statusiT cxovrobs. devnilia<br />

sakuTari soflidan, romelTanac ramdenime<br />

kilometri aSorebs. misi sofeli TamaraSeni amjerad<br />

e.w. sazRvris meore mxaresaa. axla ojaxTan<br />

erTad samowyalod micemul kotejSi cxovrobs da<br />

dardobs, rom mis ezoSi vazi gasasxlavia da gaqceuli<br />

patronis molodinSi tiris. jer ormoci<br />

wlisac ar aris, magram erTianad morevia WaRara.<br />

ambobs, rom omma daabera. Tumca, ara SiSis gamo.<br />

tkivilis gaZleba uWirs, yovel Rame sizmarSi naxulobs<br />

mamapapiseul saxls _ mxolod erTi kedelia<br />

darCenili, ezos WiSkari aRar aqvs, im kedel-<br />

Tan ki misi siyrmis megobari osi erovnebis giorgi<br />

dgas. rogorc ki zaza fexis Sedgmas daapirebs,<br />

afeTqebis xma esmis da eRviZeba.<br />

`sanam TamaraSenSi vcxovrobdi, diliT saxlidan<br />

gamosuli im mxares vixedebodi, saidanac mze


154 www.qartlosi.org<br />

amodioda. axla saZirkvels gadmovabijeb Tu ara,<br />

Tvalic da gulic iqiT gamirbis, sadac Cemi sofelia,<br />

rogorc amboben, miwasTan gasworebuli. mgonia,<br />

rom erT dRes raRac niSans davinaxav. niSans<br />

<strong>omis</strong> damTavrebis macned. 2008 wlis agvistos omi<br />

CemTvis jer ar damTavrebula. arc imaTTvis dam-<br />

Tavrebula, vinc axla am jojoxeTuri e.w. sazRvris<br />

miRma cxovrobs. imaTze xSirad vfiqrob. xSirad<br />

mawuxebs azri, rom es ar iyo omi qarTvelebis<br />

da osebis dapirispirebis niadagze. es iyo omi<br />

imisTvis, rom qarTvelebi da osebi daejaxebinaT<br />

erTmaneTze da es tragedia gamoeyenebinaT. vis da<br />

ratom viRac mesames, romelsac am ambiT wylis<br />

amRvreva da saTavisod Tevzis Wera surda. politikosi<br />

ar var. erTi alali kaci var da Cemnair<br />

xalxTan mqonda urTierToba, Cven ki namdvilad<br />

ar gvsurda omi. bolo wlebSi saxalxo dResaswaulebs<br />

erTad aRvniSnavdiT xolme, es ar zRudavda<br />

mis uflebebs da me ar maZlevda masze upiratesobis<br />

SegrZnebas. es dRe, ubralod, Cveni siyvarulis<br />

gamomJRavnebis da kidev erTxel aRiarebis dRe<br />

iyo, rodesac erTmaneTs veferebodiT.~<br />

zaza isev im mimarTulebiT ixedeba, saiTac<br />

TamaraSeni unda mdebareobdes da cremlSeparuli<br />

TvalebiT uxmod meubneba, rom Zalian uWirs.<br />

misi ufrosi vaJi TxuTmeti wlisaa. is ambobs, rom<br />

ar surs vinmes siZulvili iswavlos, miT ufro,<br />

osis, radgan mamamisiviT e.w. sazRvris miRma ma-


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

155<br />

sac darCa is xalxi, vinc uzomod enatreba.<br />

zaza: `TamaraSeni axlosaa cxinvalTan. amitomac<br />

wlebis ganmavlobaSi axlos viyaviT Cven<br />

da osebi. Cveni Wiric da lxinic saerTo iyo. roca<br />

im pirveli dapirispirebis talRam gadaiara da<br />

mivxvdiT, rom erTmaneTi ar gvZulda, me da osma<br />

megobarma saerTo saqmec wamoviwyeT. es ar iyo<br />

arc ubralod saqmiani urTierToba da arc mxolod<br />

megobroba. es iyo Zmoba. roca erTs meoris<br />

gareSe cxovreba ver warmoudgenia. roca RvTisadmi<br />

siyvaruli jer SenSi iwyeba da mere ojaxs<br />

gadasdeb. ase gadavdeT Cvens ojaxebs erTmaneTis<br />

siyvaruli. saqmes rom movrCebodiT, mere xan TamaraSenSi<br />

viyaviT CemTan da xan cxinvalSi masTan.<br />

axla <strong>saxe</strong>lis Tqmac miWirs. meSinia Cveni megobrobis<br />

gamo ar avnon. agvistos <strong>omis</strong> dros mxolod<br />

telefoniTRa vaxerxebdiT kontaqts.<br />

cocxali xar gamudmebiT vekiTxebodiT erTmaneTs<br />

da saSinlad ganvicdidiT rac xdeboda.<br />

Cven saxls vtovebdiT, <strong>sxva</strong> gza aRar gvqonda, is<br />

telefonSi bRaoda, _ Zmao, ar waxvide, moval, me<br />

gadagefarebi, movkvdebi SenTvis, Sens sicocxles<br />

davicav, ar waxvideo.<br />

rodesac ojaxi SemovliTi gziT gamomyavda,<br />

is cxinvalidan, tyviebis wvimaSi da afeTqebebis<br />

talRaSi moiwevda Cemi saxlisken. axla sofelSi<br />

Semovedi, sul cotac da SenTan viqnebi, _ mwerda<br />

mesijs telefonze, me ki am dros ojaxTan er-


156 www.qartlosi.org<br />

Tad gavrbodi saxlidan, Sors viyavi TamaraSenidan.<br />

misi yvela sityva dRemde mesmis da imeds<br />

miZlierebs, rom erT dRes isev iq, TamaraSensa da<br />

cxinvalSi CavexutebiT erTmaneTs. male satelefono<br />

kavSiric saSiSi gaxda. Cven sakuTar miwaze,<br />

sakuTari miwidanve devnilebi gavxdiT. is iq dar-<br />

Ca Cemi saxl-karis darajad. kinaRam mokles. roca<br />

maradiorebi daTareSobdnen, Cemma osma megobarma<br />

me vera, magram Cems saxls gadaafara mkerdi, sicocxle<br />

riskze Seagdo da gaborotebul mZarcvelebs<br />

Cemi saxlis ganadgurebis ufleba ar misca.<br />

Tumca, ras gaxdeboda erTi asTan<br />

mogvianebiT Sewuxebulma damireka: `guli<br />

mikvdeboda, Cvens Camobmul alayafis kars rom<br />

xsnidnen, magram veraferi vuSveleo. maSin vifiqre,<br />

rom kidev kargi tragikulad ar damTavrda<br />

misTvis Cemi saxlis gadarCenis mcdeloba-meTqi,<br />

magram avtirdi. WiSkris gamo ki ara, gamaxsenda<br />

is dRe, erTad rom movitaneT WiSkari da CamovkideT.<br />

rogor uxaroda... axla, roca dro gavida,<br />

vxvdebi ras niSnavda is kari orivesTvis. Cven gasuli<br />

saukunis 90-iani wlebis dasawyisSi aboboqrebuli<br />

talRa davacxreT, <strong>omis</strong> da siZulvilis<br />

xanZari CavaqreT da mSvidobis saxlis mSenebloba<br />

daviwyeT. is WiSkaric mSvidobis saxlis alayafis<br />

kari iyo. es kari Camogvixsna mterma da Cven isev<br />

CamovkidebT mas.~


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

157<br />

Sinaarsi<br />

mkiTxvels ------------------------------------------------ 3<br />

winasityvaoba ----------------------------------------- 5<br />

mxsneli --------------------------------------------------- 7<br />

dedis xelebi ------------------------------------------ 10<br />

axali sicocxle ------------------------------------- 14<br />

soflis mcveli --------------------------------------- 21<br />

avRaneli ------------------------------------------------- 25<br />

bavSvobis megobari -------------------------------- 27<br />

hipokrates fici ------------------------------------- 31<br />

dro, omi da... TeTri vardebi ----------------- 34<br />

mjera, mTebi<br />

Cvens erTobas elian ------------------------------- 38<br />

mxsneli wminda nikolozs hgavda ------------ 41<br />

absurdis Teatri ----------------------------------- 44<br />

tragedia, romelic grZeldeba -------------- 51<br />

zvaraki --------------------------------------------------- 55<br />

Tanadgoma erovnebas ar scnobs ------------- 59<br />

mezoblebi ---------------------------------------------- 61


158 www.qartlosi.org<br />

maCablis motaceba --------------------------------- 65<br />

gvWirdeba ki Cven naTesavebi ---------------- 68<br />

axsari da miSa ----------------------------------------- 74<br />

guli ------------------------------------------------------- 78<br />

CemTvis siZulvili<br />

ar giswavlebiaT ------------------------------------- 81<br />

moulodneli stumari ---------------------------- 84<br />

jariskacma gadagvarCina ----------------------- 87<br />

gansacdelTan Seurigebeli -------------------- 92<br />

sufrasTan ----------------------------------------------- 95<br />

Tanaklaselebi ---------------------------------------- 98<br />

babo --------------------------------------------------------- 101<br />

ra moxdeba, rom<br />

yvelaferi daviviwyoT -------------------------- 103<br />

maRaziis rigSi --------------------------------------- 107<br />

vin upasuxebs kiTxvas --------------------------- 109<br />

batiki ----------------------------------------------------- 112<br />

RvTisnieri adamiani ------------------------------- 116<br />

sikeTe ar ikargeba ---------------------------------- 119<br />

mamaci rZali ------------------------------------------- 122<br />

ambari ------------------------------------------------------ 127


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

159<br />

tyve --------------------------------------------------------- 132<br />

sikeTe Tu boroteba ------------------------------ 136<br />

gadarCenilebi ----------------------------------------- 141<br />

mZime tvirTi -------------------------------------------- 143<br />

eSmaksac wauRia<br />

rusuli ruletka ------------------------------------ 146<br />

isev CamovkidebT<br />

mSvidobis kars ----------------------------------------- 153<br />

Sinaarsi -------------------------------------------------- 157


160 www.qartlosi.org

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!