Libri i nxënësit

Përpunimi i Metalit
Libri i nxënësit
Formim bazë: Përpunimi i Metalit
Fusha profesionale: Teknikë Metali
Profesioni: Mekanik

Libri i nxënësit
Formim bazë:
Fusha profesionale:
Profesioni:
Përpunimi i Metalit
Teknikë Metali
Mekanik
Kontraktuar nga
Deutsche Gesellschaft für
Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH
Sitz der Gesellschaft: Bonn und Eschborn
Postfach 5180
65726 Eschborn
www.giz.de
“Arsimi Profesional në Shqipërinë Verilindore”, pjesë e programit
Zhvillimi i Burimeve Njerëzore/Arsimi Profesional në Shqipëri, i
financuar nga Qeveria Gjermane përmes Deutsche Gesellschaft für
Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH
Autori:
Wolfgang Kappler
Drejtues Ekipi
PEM-GmbH
Berliner Allee 51-53
40212 Düsseldorf
www.pem-consult.de
shtypur nga:
Librari ALBANIA, Tirana
Shkoder, Dhjetor 2010
2

Kursi:1
Mësimi:
Mësimi:
Hyrje
Plani i formimit të përgjithshëm
Plani i formimit të
përgjithshëm
Objektivat e kursit
Informacion rreth profesionit
Rregullat e sigurisë
Vendi i punës
Morsa
Viti i parë = 36 javë
Javë 1 1 3 2 2 2 1 ½ ½ 2 2 6 1 1 1 2 1 6 1
Kursi nr. 1 2 3 4 5 6 T 1 2 3 4 5 T 1 2 3 4 5 T
Javë
gjithsej
1 2 5 7 9 11 12 ½ 1 3 5 11 12 1 2 4 5 11 12
36
Kurse të formimit praktik
Punë me metal Elektro-teknika Punë me dru
[1]Hyrje [1] Hyrje [1] Hyrje
[2]Matja/Shënimi [2]Veglat [2] Matja/Shënimi
[3]Proceset bazë të prerjes [3]Veshja e kabllove dhe telave [3] Proceset bazë të prerjes
[4]Punime me llamarina [4]Ushtrim saldimi [5]Shpimi
[5]Shpimi [5]Instalime bazë elektrike [6]Lidhja
[6]Lidhja [6]Provim i ndërmjetëm [T]Provim i ndërmjetëm
[T]Provim i ndërmjetëm
3

Mësimi:
Objektivat e kursit
Njohuritë dhe aftësitë e fituara
Detyrat dhe aktivitetet (Shkurtimisht)
Mekaniku kryen prodhime me çelik ose metale të tjera për
montim çatish, elemente fasadash, porta, skelete dritaresh ose
gardhe prej telash. Herë pas here ai prodhon pjesë të veçanta
sidomos sipas preferencave të klientëve. Ai ndjek skicat
teknike kur punon me dorë ose makineri elemente të lehta
metalike ose çeliku. Ai shënon shufrat prej metali ose profilet
metalike, i bashkon dhe u jep formë atyre. Më pas ai i saldon, i
lidh me përçina ose i shtrëngon me vidha elementet e veçanta.
Gjatë montimeve ai nuk lë jashtë instalimet e sigurisë dhe ato të sistemit kyçës. Ai instalon
paisje mekanike, hidraulike dhe elektrike për porta dhe dritare. Veç kësaj, ai mirëmban dhe
riparon produktet.
Mësimi:
Informacion rreth profesionit
Mundësite e punësimit
Mekaniku kryesisht punon në repartet e punimit të metalit. Në ndërtimet prej çeliku dhe metali të
lehtë ai prodhon, monton dhe riparon, psh: porta, dritare, parmakë dhe shkallë. Ai punësohet
edhe në kompani të cilat janë të specializuara për përpunimin e metalit, në ndërtimet e shtrira
ose të larta për shëmbull në kompanitë e kontraktura që merren me punimin e çative ose
fasadave te ndërtesave.
4

Mësimi: Rregullat e sigurisë
Rregulla të Përgjithshme Sigurie
Pjesa më e madhe e reparteve të punës kanë rregullat e tyre
të veçanta të sigurisë, të cilat zakonisht vendosen dukshëm
në mure.
MËSONI KËTO RREGULLA
Mësoni se çfarë duhet të bëni në rast zjarri apo aksidenti.
Gjithmonë përdorni mjetet e sigurisë.
Informoni menjëherë instruktorin ose mbikëqyrësin në lidhje
me çdo gabim që ndodh në lidhje me mjetet dhe pajisjet.
Mos vraponi asnjëherë në repartet e punës
Mbajtja Pastër dhe me Rregull e Repartit të Punës
Në hapësirat e repartit mos lini objekte mbi të cilat mund të
pengoheni dhe të rrëzoheni.
Në mënyrë që të punoni në kushte sigurie, duke shmangur
lëndimet për veten apo për ata me të cilët punoni, është e
nevojshme të njihni rreziqet dhe të dini se si mund të
shmangen apo të eliminohen ato.
Punëtorët pa përvojë, në mjedise të reja, janë më shpesh të
përfshirë në aksidente - zakonisht për shkak se rregullat e
sigurisë ose nuk njihen, ose nuk ndiqen. Është e
rëndësishme për këtë arsye, që ju:
TË MËSONI RREGULLAT DHE
TË PËRDORNI MJETET E SIGURISË
5

Veglat e Dorës
Asnjëherë mos përdorni vegla të dëmtuara.
Çekiçët me koka të lirshme janë vecanërisht të rrezikshëm.
Daltat me kokë të deformuar mund t‟ju dëmtojnë duart.
6

Asnjëherë mos përdorni lima që s‟kanë doreza.
Gjithmonë sigurohuni që doreza të jetë e fiksuar
mirë mbi limë dhe të mos jetë e dëmtuar.
Gjatë punimit me daltë, sigurohuni që ciflat të mos
godasin personat që janë afër.
Makineritë
Asnjëherë mos përdorni një makineri pa leje nga
instruktori juaj, i cili do të sigurohet që ju keni aq
njohuri sa të filloni punën pa frikë.
7

Mos hidhni graso apo vaj mbi dyshemenë e repartit
të punës – një siperfaqe e rrëshqitshme është tejet e
rrezikshme.
Vaji ose grasoja duhen pastruar sapo ato të derdhen
mbi dysheme.
Kini kujdes nga shufrat metalike, etj., të cilat dalin
nga makineritë, morsetat dhe raftet e veglave.
Veglat, pajisjet etj., duhen vendosur në vendet e tyre
të posaçme pas përdorimit.
8

Mësimi:
Vendi i punës
1. BANGOJA E PUNËS
1.1 SHËNIME TË PËRGJITHSHME
Një bango pune e rregullt e bën punën më të lehtë. Veglat, instrumentet matëse dhe skicat e
përdorura për kryerjen e punimeve, duhet të kenë vendin e tyre mbi bangon e punës.
Një bango pune jo e rregullt sjell dëmtimin e veglave dhe të instrumenteve matëse. Kjo mund
të sjellë gabime gjatë punimit ose deri në aksidente.
1.1.1 Këshilla praktike
- Gjithmonë vendosini veglat djathtas morsës
- Instrumentet matëse vendosini majtas morsës, mbi një siperfaqe të butë
- Veglat e punës duhen vënë me rregull mbi bangon e punës dhe në kutitë e veglave
sipas madhësive të tyre
- Veglat e punës dhe instrumentet matëse duhen mbajtur të ndara nëpër kutitë e
veglave
- Mbajini pastër veglat e punës
- Njoftoni instruktorin për cdo dëmtim të veglave apo instrumenteve matëse
- Pas përfundimit të punës, instrumentet matëse duhen pastruar dhe grasatuar
- Hiqeni nga morsa materialin e punës kur duhet ta matni atë ose kur largoheni nga
bangoja e punës
1.1.2 Shënime rreth rregullave të parandalimit të aksidenteve
- Përdorni vetëm vegla pune që janë në kushte optimale
- Sigurohuni që t‟i përdorni veglat me kujdes
- Përdorni vetëm ato vegla dhe makineri për të cilat keni marrë shpjegime të përdorimit
të tyre
9

Mësimi:
Kutitë e veglave të dorës
Komplet standart i kutive të
veglave:
Vizore çeliku 30 cm
Çekiç 300gr
Shënues
3 lima të sheshta; me prerje 1-3; 250
mm
2 lima të sheshta; me prerje 2-3; 200
mm
Limë gjysëm rrumbullake, me prerje
2, 250 mm
3 lima katrore; me prerje 2; 250 mm
Furça për lima
Skuadër
Kalibër
Bulino me majë të hollë
Mësimi:
Morsa
1.2 Morsa e mekanikut
Për fiksimin e materialit të punës gjatë punimit të tij mekaniku përdor një morsë të fiksuar në
bangon e punës. Kjo morsë përbëhet nga një trup i dërdhur prej hekuri ose çeliku në të cilën
mbështetet një seksion rrëshqitës katror ose bisht në formën e një nofulle në pjesën fundore të
tij. Nofulla korresponduese e fiksuar është e futur brenda trupit të morsës, gjithashtu nofullat
janë të veshura me pjesë të forta prej çeliku, të fiksuara me vida në nofullat dhe me dhëmbëza
që ndihmojnë të mbahet më lehtë materiali i cili punohet. Nofulla rrëshqitëse funksionon
nëpërmjet një mekanizmi me vida dhe bulona.
Mësimi:
Vendosja e morsës
10

1. Lartësia e morsës duhet të jetë e tillë
që pjesa e sipërme e nofullave të saj
të jetë pothuaj e njëjte me lartësine e
përthyerjes së krahut të nxënësit kur
ky qëndron në këmbë në pozicion
normal pranë bangos së punës, me
mjekrën të mbështetur në dorën e
mbledhur. Nëse morsa nuk vendoset
në lartësinë e duhur puna bëhet e
lodhshme pas një kohe të shkurtër.
2. Për të shmangur dëme në sipërfaqe
të punimeve te kryera, si psh. në
sipërfaqet bazë, pjesët e filetuara,
pjesët e kthyera etj, per shkak te
nofullave te ngurtësuara, mund të
përdoret nje copë jo e ashpër, prej
bakri, bronzi, alumini, etj.
3. Këshilla praktike
- Pastroni nofullat e morsetës para kapjes me morsetë të materialit të punës.
- Mos rrihni me çekiç mbi nofullat e morsetës.
- Lëvizeni levën me dorë, mos e shtrëngoni tej mase vidën e morsetës.
- Nëse mundeni, kapeni copën e materialit në qendër të morsetës.
- Për të parandaluar gërryerjen, pastroni dhe vajosni çdo ditë tërë siperfaqet
rrëshqitëse si dhe ato metalike.
11

Kursi :2
Mësimi:
Matja/ Shënimi
Objektivat e kursit
Ushtrim Praktik Nr. 1
Lista e veglave
Vegla bazë matjeje
Shënimi
Bulino me majë të hollë
Limimi
Mësimi:
Objektivat e kursit
Njohuritë dhe aftësitë e fituara
Në përfundimin e këtij kursi nxënësi do të ketë fituar aftësitë dhe njohuritë e mëposhtme:
- Te jetë në gjendje të identifikojë mjetet matëse për matje të thjeshtë fundore dhe këndin
e matjes
- Te jetë në gjendje të masë saktë gjatësinë, gjerësinë, trashësinë e materialit të punës
me anë të vizores prej çeliku.
- Të dijë të paktën të numërojë me instrumente të thjeshtë matës
- Të jetë në gjendje të kontrollojë këndet e drejta me skuadër dhe të identifikojë gabimet
këndore
- Të jetë në gjendje të kontrollojë sipërfaqen e sheshtë me anë të skuadrës ose këndit të
drejtë
- Të jetë në gjendje të shënojë materialet e punës me ndihmën e vizores prej çeliku,
skuadrës dhe shënuesit
- Të jetë në gjendje të limojë deri afër vijave të shënuara me limë të sheshtë
12

Mësimi:
Veglat bazë të matjes
Matja
Matja përcakton përmasat reale të materialit te punës (p.sh. gjatësinë, gjerësinë, lartësinë)
me ndihmën e instrumentave matës. Një vizore çeliku mund të përdoret për të përcaktuar
gjatësinë e materialit të punës në mm.
- Gjatë matjes, vizorja prej çeliku duhet të jetë paralel me gjatësine e materialit
13

Mësimi:
Veglat bazë të matjes
Skuadra e provës
Mjete tjera të rëndësishme ndihmëse, krahas morsës dhe
limës, janë skuadra ose vizorja, që shërbejnë për të kontrolluar
rrafshtësinë. Nëse bëhet fjalë për saktësinë e farkëtimit,
kontrolli mund të bëhet me anë të skuadrës së axhustatorit ose
vizores së çelikut. Për punë më të sakta me tolerancë nën një
të dhjetën e milimetrit nevojitet vizorja e preçizionit ose skuadra
e preçizionit. Sipërfaqet që maten me këto instrumente
preçizioni janë të zmeriluara shume saktë dhe jashtëzakonisht
të drejta.
Nëse vendosim vizoren e preçizionit mbi sipërfaqe dhe vërejmë
në të çarën, ku depërton drita, mund të shikojmë saktësisht se
ku fshihet nje gropëz dhe ku sipërfaqja krijon gungë. Për të
kontrolluar gjithë sipërfaqen, vizorja duhet të lëvizet ngadalë
nga të gjitha anët. Nëse ky kontroll bëhet edhe në këndin 90⁰,
përftojmë një ide të saktë të sipërfaqes së objektit.
Rregullat e kontrollit me skuadrën e provës
- Skuadra e provës, duke qenë një instrument matës duhet mbajtur me kujdes, të
mbrohet nga papëstërtitë dhe gërryerjet
- Para kontrollit, materiali i punës duhet të pastrohet
- Nëse është e mundur përdorni sipërfaqen më të madhe si sipërfaqe reference
- Gjatë kontrollit të pjesëve më të mëdha, duhet kontrolluar këndi në pika të ndryshme
të materialit punues.
14

Mësimi:
Shënimi
1. Shënimi
1.1 Veglat shënuese:
Shënues (bulino), kompas,
skuadër 90⁰
1.2 Shënim me dy plane reference
“a” dhe “b”
Përdorni një vizore çeliku dhe
shënoni distancën e duhur sipas
planit të referencës “a”. Mjafton
një pikë shënuese. Vendoseni
qoshen e skuadrës mbi planin e
referencës “b”. Hiqni vijën
shënuese me shënues.
1.3 Shënimi me një plan reference
Përdorni një vizore çeliku dhe
shënoni distancën e duhur duke
u bazuar në planin referues “a“.
Për secilën vijë shënuese
nevojiten dy pika shënuese sa
më larg njëra nga tjetra që të
jetë e mundur. Vendosni tehun
e drejtë mbi pika dhe hiqni vijën
shënuese me shënues.
1.4 Teknika e shënimit
Vendoseni majën e shënuesit
mbi materialin e punës duke e
mbështetur mbi tehun e drejtë.
Mbajeni shënuesin në pjerrtësi
të kundërt nga tehu i drejtë dhe
në drejtimin e heqjes së vijës.
Hiqeni vijën vetëm një herë.
15

Mësimi:
Bulino me majë të hollë
Teknika e punës
Për shënimin me anë të bulinos vendoseni
materialin e punës mbi një pllakë mbështetëse
çeliku
Mbajtja e bulinos
Vendosja e bulinos në pozicionin e duhur; gjatë
kësaj mbështeteni dorën mbi materialin punues
Rregullimi i bulinos drejt vertikalisht
Goditja e bulinos
Bulinoja goditet me çekiç; goditja kryhet në
drejtimin e aksit të bulinos. Gjatë përdorimit të
bulinos gjithmonë fiksoni sytë në pikën e bulinos.
Kontrolloni shenjën e bulinos.
Saktësia e shenjës së bulinos varet nga:
Shënimi i saktë
Vëndi i shënimit të bulinos
Vendosja e bulinos në qëndër
Përdorimi i saktë i çekiçit
Siguria në punë
Koka e bulinos dhe fytyra e çekiçit duhet të jenë të
pastra nga ciflat dhe grasoja.
Sigurohuni që doreza e çekiçit është e fiksuar te
koka e tij
17

Mësimi:
Kalibri
Tek kalibri vërejmë dy shkalla të ndryshme: Një shkallë të madhe (shkalla kryesore) që shtrihet
mbi të gjithë gjatësinë e kalibrit dhe një shkallë e shkurtër nën shkallën kryesore (Nonius).
Leximi i vlerave në shkallën kryesore është i thjeshtë. Vlera e matur lexohet në vëndin përballë
shifrës 0 të Nonius-it. Tek shëmbulli i paraqitur janë 23 milimeter dhe një pjesëz e milimetrit.
Madhësia e saktë e kësaj pjesëze nuk mund të lexohet në shkallën kryesore, sepse ndarja
ështe shume e vogël.
18

Në këtë rast ndihmon Nonius-i. Me anë të kësaj pjese ndihmëse mund të hetohet, si me një
lupë, vlera e saktë e kësaj pjesëze.
Në këtë rast vlera lexohet në Nonius, i cili qëndron saktësisht përkundrejt një vije milimetrike mbi
shkallën kryesore. Kjo vlerë (në shëmbullin 6 të paraqitur më lart) është vlera pas ,,presjes”,
dmth. 0, 6 mm (tek 1/10 e Nonius-it) dhe i shtohet milimetrave të lexuara tek shkalla kryesore.
Në shëmbullin e dhënë janë 23 mm (shkalla kryesore) + 0, 6 mm = 23,6 mm.
Nga ndarja jo e barabartë përputhet gjithmonë vetëm një vijë ndarëse e shkallës
Si pasojë e ndarjes jo të barabartë kemi përputhjen e vetëm një vije ndarëse të shkallës me atë
të Nonius-it.
Ndarje të njohura janë:
10 vija ndarëse me distancë 0,9 mm
20 vija ndarëse me distancë 0,95 mm
40 vija ndarëse me distancë 0,975 mm
50 vija ndarëse me distancë 0,98 mm
Nga kjo del edhe saktësia e matjes, që mund të lexohet me një kalibër. Kështu, për një ndarje
prej 20 vijave ndarëse është 0,05 mm, pa marrë parasysh devijimet e matjes.
Për të lexuar vlerën e saktë, shkalla kryesore konsiderohet si milimetrí e plotë dhe vlera e
Nonius-it si vlerë pas presjes, ku kjo e fundit i shtohet rezultatit përfundimtar.
19

Gjatë leximit të Nonius-it ka rëndësi që të bëhet kujdes që të shmangen gabimet nga paralaksi.
Tek një ndarje me 50 vija ndarëse tek kalibri me Nonius është arritur vlera kufi, meqenëse syri i
njeriut nuk arrin të lexojë ndarje më të madhe se kjo pa ndihmën e mjeteve ndihmëse. Në këtë
pikë rekomandohet të futet në përdorim një kalibër dixhital.
Saktësia e matjes prej 0,02 mm arrihet vetëm nga përdorues të stërvitur.
20

Matja e saktë me kalibër
21

Kursi :3
Mësimi:
Bazat e proçeseve ndarëse me krijime ashklash apo ciflash
Shënues në lartësi
Shënuesi në lartësi shërben për shënimin e
linjave ndihmëse. Ai përbëhen nga një këmbë
e rëndë mbajtëse, mbi të cilin është fiksuar
sipërfaqja matëse me nje Nonius (mjet matës
për rritjen e saktësisë së leximit) në të.
Gjatë vijëzimit apo shënimit objekti vendoset
mbi pllakën drejtuese. Pas kësaj, edhe shënuesi
pozicionohet mbi këtë pllakë.Me Nonius
caktohet masa e dëshiruar për të shënuar më
pas objektin me anë të majës shënuese.
23

Ushtrimi Nr. 1
24

Mesimi:
Objektivat e kursit
Njohuritë dhe aftësitë e fituara
Pas përfundimit të këtij kursi, nxënësi duhet të ketë fituar këto njohuri dhe dije:
Nxënësi…
- Mund të zbatojë teknika të ndryshme limimi, mund të prodhojë objekte me sipërfaqe të
lëmuara, me kënd të drejtë dhe paralel, mund të lejojë toleranca në përputhje me
vizatimin.
- Mund të kryejë matje me ndihmën e vijëzuesit të lartësive.
- Mund të vizatojë objekte me ndihmën e shënuesit të lartësive.
- Mund të heqë material me ndihmën e daltës
- Mund t‟ u përmbahet rregullave të sigurisë gjatë daltimit
- Mund të përdorë sharrën e metalit për të prerë metale
- Mund të shtampojë/gdhëndë numra dhe shkronja në mënyrë uniforme
- Njeh detajet teknike të veglave të dorës si: daltës, sharrës me hark dhe limës.
25

Mësimi:
Limimi
Me limë realizohen sipërfaqe të rrafshta, kënddrejta, paralele ose të harkuara. Këto proçese
varen nga masa, forma, saktësia e shtrirjes, si dhe cilësia e sipërfaqes.
Ndërtimi
Bishti Çivi Fleta
Përshkrimi i punës së limës
Dhëmbët e limës cifëlzojnë lëndën në të cilën punohet
Numri i dhëmbëve të limës për çdo cm të gjatësisë së limës përcakton numrin e
goditjeve.
Kjo numër goditjesh shënohet në limë.
Llojet e limave
Llojet e limave përcaktohen nga format e prerjeve tërthore, madhësive dhe numrit të goditjeve, si
dhe nga mënyra e prodhimit të tyre: të frezuara apo të goditura.
Punimet e ashpra kërkojnë heqje të madhe ashklash, dmth. këtu kërkohen lima me numër të
vogël goditjesh (1 ose 2), të cilat quhen lima të ashpra.
Sipërfaqet e lëmuara arrihen nga heqja e pakët e ashklave. Për këtë proçes përdoren lima me
numër të madh goditjesh (3 ose 4). Ato quhen lima lëmuese.
Lima e merr emrin nga forma e prerjes tërthore:
26

1 Limë katrore
2 Limë rrumbullake
3 Limë trekëndëshe
4 Limë gjysëmrrumbullake
5 Limë e sheshtë
Fiksimi i bishtit të limës
Bishti i limës duhet të fiksohet mirë. Për të fiksuar bishtin me fletën e limes, fleta digjet. Çivi i
fletës nuk ka kaluar në proçesin e forcimit, prandaj flaka e gazit nuk e dëmton. Përzgjidhet një
bisht që i përshtatet madhësisë së fletës (tehit të limës) dhe shpohet në atë mënyrë që fleta të
depërtojë deri në gjysmen e bishtit. Pas kësaj ngrohim çivin me flakë gazi deri pak përpara
skuqjes. Në fund fleta dhe bishti shtrëngohen me njera tjetrën me një shtytje të lehtë. Ndërkohë
që druri digjet nga pak brënda, degjohet nje gricje e lehtë. Në këtë rast mund të themi që lima
është fiksuar mirë.
27

Mirëmbajtja e limës
Për pastrimin e saj mund të përdoret një furçë lime ose një furçë tunxhi. Gjatë lëmimit të
sipërfaqeve të mëdha mund të ndodhë që pjesa e mesme e fletës së limës të mos mund të dalë
nga qoshet e objektit. Këtu ashklat pothuajse ngecin mes limës dhe sipërfaqes së objektit. Gjatë
zmerilimit me letër zmerile formohen kështu puprriza që gërrvishtin sipërfaqen.
Për ta shmangur këtë, lima lyhet me shkumës. Ashklat kapen për shkumës dhe kështu ulet dëmi
që ata mund të sjellin. Shkumësi gri i konsumuar hiqet dhe lima lyhet përsëri me shkumës të ri.
Ky proçes bëhet në etapën e fundit të lëmimit.
Limat vjetrohen dhe humbasin mprehtësinë.
Nëse mbajmë një limë të vjetër dhe një të re pak pjerrtas kundrejt dritës, mund të vihet re lehtë
që lima e vjetër është më e shndritshme dhe e zhveshur se e reja. Lima mund të shkatërrohet
lehtë tek lëndët e forta. Nëse limojmë mbi një cilindër të forcuar, në një këllëf të fortë apo nofulla
morse të forta, vihet re që lima rrëshqet. Dhe nëse vërejmë më nga afër, shikojmë gjurmët e
shndritshme dhe të zhveshura në fletë. Përpara limimit duhet të kontrollohet patjetër, se çfarë
materiali ka objekti që do përpunohet.
Pozicioni i punës gjatë limimit
Mbaj mend: Të mos lëmohen asnjëherë sipërfaqet e forcuara.
Mbajtja e limës:
Dora e djathtë mban bishtin e limës,
ndërkohë që që fundi i bishtit mbështetet tek
gishti i madh i kësaj dore.
Pozicioni gjatë limimit
Limimi kërkon ushtrim të madh force dhe
lëvizje të shpetja të të gjithë trupit, që me
dhëmbët e limës të mund të largohen
ashklat nga objekti.
Prandaj është e nevojshme të mbahet pak
distancë nga objekti, në mënyrë që lima të
mund të lëvizet lirshëm dhe në masën e
duhur.
28

Ushtrimi Nr. 2
Hapat e punës
1. Kontrollo majtet e objektit prej hekuri
2. Limo faqen 1 rrafsh dhe pastër
3. Limo faqen 2 rrafsh dhe në kënd të drejtë me faqen 1
4. Limo faqen 3 rrafsh dhe pastër duke përdorur si faqe referimi, faqet 1 dhe 2
5. Përdor faqen 1 si faqe referimi për vizatimin e masës 48 mm me ndihmën e shënuesit në
lartësi.
6. Limo faqen 4 sipas masës 48 +/- 0,2 mm dhe ruaj paralelitetin me faqen 1 dhe këndin e
drejtë me faqet 2 dhe 3.
7. Përdorni faqen 2 si faqe referimi për vizatimin e masës 48 mm për faqen 5 me ndihmën e
shënuesit në lartësi.
8. Limo faqen 5 sipas masës 48 +/_ 0,2 mm poshtë, paralel me faqen 2 dhe në kënd të
drejtë me faqet 1,4 dhe 3.
9. Përdor faqen 3 si faqe referimi për vizatimin e lartësisë të faqes 6 (120 mm) me ndihmën
e shënuesit në lartësi.
10. Limo faqen 6 sipas masës 120 +/- 0,2 mm poshtë dhe ruaj rrafshtësinë dhe këndin e
drejtë me gjitha faqet e tjera.
11. Përfundoi. Kontrollo gjitha matjet dhe sipërfaqet.
29

Mësimi:
Daltimi
Daltimi bën pjesë tek mjeshtëritë më të vjetra të përpunimit të metalit. Dalta është nje vegël e
thjeshtë në formë pyke, që shtyhet ne lëndë me goditje të forta çekiçi. Me të metali mund të
ndahet por edhe të ashkëlzohet. Daltimi po bie gjithnjë e më shumë në harresë , sepse velga të
tjera si sharra, gërshëra dhe makinat e zmerilimit janë shumë herë më të sakta dhe më të
shpejta.
Dalta përdoret sot vetëm për sipërfaqet që arrihen
me vështirësi. Për realizimin e ndarjeve hapen
vrima në distanca të vogla nga njëra tjetra dhe më
pas, lidhjet mes tyre daltohen. Dalta goditet
gjithmonë vertikalisht me çekiç. Gjatë heqjes së
një pjese, dalta mbahet pak pjerrtas dhe me të
dyja duart që të mund të arrihet një drejtim i mirë.
Parimi bazë
31

Lloji i veglës Cilësitë Përdorimi
Daltë e sheshtë
Me teh të gjërë dhe të
drejtë.
Për përpunim
sipërfaqesh
dhe pastrim
nga ciflat.
Daltë kryqe
Me teh të ngushtë dhe
të drejtë.
Për realizimin
e kanaleve të
ngushta pa
harqe.
4 teha të drejtë
4 anët hollohen drejt
bishtit
Për proçesin
ndarës tek
pjesa me
vrima e
objektit.
Daltë ndarëse
Diametri i vrimës > Gjerësia e daltës
ndarëse
Rregulla pune
- Të përdoren vetëm dalta me teh pa të meta dhe një çekiç po ashtu pa të meta.
- Koka e daltës nuk duhet të jetë e ciflosur
- Të mbahen syze mbrojtëse dhe dorashka
- Nëse është e mundur të përdoret daltë me mbrojtëse dore
- Gjatë daltimit, shikimi të jetë i përqëndruar gjithmonë tek tehi
32

Ushtrimi Nr. 3
33

Mësimi:
Sharrimi
Sharrat e dorës
Me sharrën e dorës ndahet metali në një proçes ashkëlzues/cifëlzues. Me anë të sharrimit
mund bëhen sharrime në gjatësi ose të realizohen çarje.
Ndërtimi
Sharra e dorës përbëhet nga fleta e sharrës, doreza dhe harku.
Harku
Bishti
Fleta e sharrës
Fletët e sharrës presin vetëm në një drejtim. Ata kanë dhëmbë të vegjël që vijnë njëri pas tjetrit.
Gjatë sharrimit drejtimi i dhëmbëve duhet të tregojë përpara. Distancën mes dhëmbëve e
quajmë ndarje dhëmbësh.
Fletët e sharrave kane ndarje të ndryshme dhëmbësh: të rrallë, të mesme, të imët
Ndarja e dhëmbëve
E rralle
E mesme
E imët/e shpeshtë
Përdorimi
Për lëndë të buta dhe prerje gjatësore (të
gjata)
Për lëndë me fortësi të mesme, për prerje
gjysëmgjatësore
Për lëndë të forta ose të holla, prerje të
shkurtra
35

Sharrimi me dorë
Objekti fiksohet në morsë në mënyrë të mos tundet apo të rrëshqasë
Të limohet me limën trekëndëshe një e prerë, që ndihmon drejtimin e sharrimit
Të sharrohet me lëvizje të njëtrajtëshme. Dhe gjatë sharrimit të shfrytëzohet e gjithë
gjatësia e fletës së sharrës.
Sharra të mbahet në të njëjtën mënyrë si lima me numer 1 dhe 2.
Lëvizja bëhet duke vënë në punë gjithë krahun duke u ndimuar edhe nga trupi.
Lëvizja përpara bëhet me ushtrim force mbi fletën e sharrës– lëvizja mbrapa pa forcë. Forca
ushtrohet nga dora tek doreza, ndërsa dora tjetër mban harkun e sharrës tek pjesa e përparma.
Këshillë
Fleta e sharrës nuk duhet të krijojë qoshe e kanale penguese, prandaj sharra të mbahet drejtë
dhe të shtyhet në mënyrë të njëtrajtëshme.
36

Mësimi:
Shpimi
Shpimi shërben për hapjen e vrimave rrethore. Si vegël prerëse/shpuese përdoret puntoja.
Lëvizjet e veglës realizohet në shumicën e rasteve nga shtytja e puntos sipas drejtimit të aksit
gjatësor.
Vegla shpimi
Për një punë të shpejtë dhe të pastër është e rëndësishme që të bëhet përzgjedhja e
përshtatshme e puntos dhe proçesit shpues për një material të caktuar.
Shumica e puntove ngjyrë argjendi prej guri kane një prerëse të kallaisur pak të dalë përpara, që
është prej një materiali të forcuar. Puntot e
drurit dallohen nga lapsi qëndërshënues në
mes. Puntot spirale me majë jo aq të dalë
përshtaten për metalin dhe lëndët plastike.
Qelqi duhet të përpunohet vetem me punto
speciale për të.
Puntoja përbëhet nga maja, pjesa prerëse dhe trupi. Të dhënat në lidhje me madhësinë e
puntos janë të shënuara në trupin e tij.
Shpimi në metal
Objektet prej metali fiksohen dhe shënohen për të shmangur rrëshqitjen. Duhet të punohet me
numër të vogël rrotullimesh dhe me ushtrim të ulët force.
Vendi i shpimit duhet të ftohet (freskohet) me lubrifikant.
Puntot e metalit, që nxehen deri në ndriçim, prishen,
sepse gjatë kësaj nxehjeje fortësia e tyre humbet. Nëse
brenda vrimës duhet të bëhen prerje për fileto, vrima
duhet të ketë një diametër që përftohet sipas kësaj
formule:
Diametri i vrimës= madhësia e filetos x 0,8.
37

Proçesi i shpimit
Figura tregon formën më të thjeshtë të puntos si vegël prerëse dyfishe. Nëpërmjet lëvizjes
avancuese, pjesët prerëse depërtojnë në objekt. Proçesi i shpimit përbëhet kështu nga forca
prerëse, që krijohet nga lëvizje prerëse rrethore dhe nga fuqia avancuese.
Fuqia prerëse
Fuqia avancuese
Masa e avancimit varet nga
Lënda e objektit
Lënda e puntos
Diametri i puntos
Makina shpuese
Forma më e thjeshtë ndër to është makina shpuese me tavolinë, e cila nuk mund zhvendoset
lart. Makina me kolonë e zgjeron fushën e veprimit nëpërmjet tavolinës së lëvizshme në lartësi
dhe bazamentit të makinës, që mund të përdoret edhe si sipërfaqe mbështetëse.
Numri i rrotullimeve hetohet nëpërmjet shpejtësisë
prerëse. Shpejtësia prerëse është më e madhe në diametrin e jashtëm të shpimit. Si rezultat,
puntoja ka këtu ngarkesën më të madhe. Prej kësaj arrijmë në konkluzionin se në rastet e
diametrave të mëdhenj të shpimit, shpejtësia duhet të jetë më e vogël. Këtu duhet të kemi
parasysh se tek makinat shpuese nuk caktohet shpejtësia, por për një shpejtësi të dhënë
përzgjidhet puntoja me numrin respektiv të rrotullimeve. Tek çeliku përcaktohet një shpejtësi
prerjeje prej 25 m/ min. Nëse përzgjedhim një punto me një fuqi 9 mm, nga pikëprerja e dy
linjave (shpejtësia prerëse dhe diametri i shpimit) del numri i rrotullimeve 880.
Rregull: Sa më i madh diametri i puntos, aq me i vogël numri i rrotullimeve.
38

Shpimi me makinën shpuese me tavolinë (banko)
Shpimi është një proçes me krijim ashklash
Dallojmë:
1. Shpim në materiale të trasha
2. Zgjerim vrimash
3. Shpim profilesh
Përgatitja
1. Të përgatitet vendi i punës
2. Të vijëzohen qëndrat e vrimave sipas vizatimit
3. Të shënohet me shënues qëndra e vrimave. Shënimi duhet të sigurojë drejtimin e
puntos.
4. Objekti të fiksohet vertikalisht në makineri. Të përdoren si mbështetëse pjesë paralele
ose pjesë të zdrukthuara paralelisht.
5. Të përgatitet lëngu ftohës (lubrifikanti)
6. Të merret shpejtësia e prerjes së puntos nga tabela e vlerave – të hetohet frekuenca
me e favorshme e rrotullimit nga diagrama.
7. Të gradohet frekuenca e rrotullimit në makinën shpuese.
8. Të përzgjidhen punto me trup cilindrik
9. Të kontrollohet sipas rregullave gjëndja e puntos
10. Të fiksohet puntoja në mandrinë.
Kontrolli i rrotullimit: Është bërë me cifla, përthyer apo dëmtuar
puntoja Bën rrotullime të çrregullta
11. Të kombinohet drejtimi i qëndrës së shënuar në objekt me mesin e shpuesit me anë të
morsës makinerike.
12. Të fiksohet morsa mbi tavolinën e makinës shpuese (trapanit).
Kontrollo: Gjatë kohës që makina nuk është ne funksion, maja e
puntos duhet të kombinojë me shënimin. Puntoja nuk duhet të
devijojë në asnjë drejtim.
39

Zbatimi
1. Të ndizet makina shpuese
2. Maja e puntos të zhvendoset ngadalë me levë mbi shënimin e objektit. Të shpohet me
kujdes objekti, dhe njëkohësisht të kontrollohet proçesi. Nëse nuk vëmë re gabime, të
vazhdohet proçesi i shpimit me ushtrim të njëtrajtshëm forcé.
3. Nga fundi i proçesit shpues të zvogëlohet pak forca
ushtruese.
4. Pas shpimit të objektit të hiqet puntoja nga vrima.
5. Të fiket makina dhe të pritet sa të ndalojë proçesi i
rrotullimeve
Gjatë proçesit të shpimit objekti nuk duhet të lëvize. Të hidhet vazhdimisht
lubrifikant me penel.
1. Heqja e puntos, pastrimi dhe sistemimi
2. Të hiqet objekti nga morsa dhe të pastrohet
3. Të pastrohen vrimat nga të dy anët
Mbrojtja nga aksidentet
Të mbahen rroba të ngushta dhe të përvishen mëngët e gjëra
Të mbrohen flokët e gjatë (të mbahet rrjet flokësh)
Unaza, varëse, zinxhir dore dhe të tjera sende të ngjashme të hiqen
Të mbahen syze gjatë shpimit
Gjatë kohës që makina është në punë të mos fiksohen apo lirohen
objekte
Makina të pastrohet vetëm në gjëndje të stakuar.
40

Mësim:
Hapja e filetove
Nëpërmjet filetos bashkohen dhe shtrëngohen dy pjesë të veçanta. Dallojmë filetot e
brëndshme dhe të jashtme.
Filetoja e brëndshme është një vrimë speciale në një objekt. Muret e saj janë të pajisura me të
prera që ngrihen (ne formë spirale) në mënyrë të njëtrajtëshme. Një dado psh. ka fileto të
brëndshme. Një filetoje të brëndshme i takon gjithmonë një fileto e jashtme që i përshtatet.
Tek filetoja e jashtme të prerat janë gjithashtu në formë spirali. Vidha është një shëmbull për
fileton e jashtme.
Pra, nëse dëshirojmë të vidhosim dy pjesë me njëra tjetrën, është e nevojshmë që filetot e
jashtme dhe të brëndshme të dy pjesëve të përputhen me njëra tjetrën.
Shëmbull i emërtimit të një filetoje:
M 10 d.m.th. lloji metrik. Diametri i jashtëm 10 mm
Gjiro mashkull
Seri meshkujsh
Madravidë me gjiro madravidë
Zgjatues
Madravidë
41

Hapja e filetove të brëndshme
Për hapjen e një filetoje të brëndshme me dorë nevojitet një gjiro
mashkull dhe nje seri meshkujsh.
Hapat e punës
1. Të vijëzohet dhe shënohet në objekt qëndra e shpimit
2. Të shpohen vrima me fileto
3. Të zgjerohet vrima me fileto në të dy anët e saj.
4. Të hapet filetoja në tre hapa pune me ndihmën gjiro mashkullit.
Hapja e filetos bëhet me...
• Filetuesin (,mashkullin„) e parë (1 unazë)
• Filetuesin (,mashkullin„) e dytë (2 unaza)
• Filetuesin (,mashkullin„) përfundimtar (3 unaza - më të rinjtë janë pa unaza)
Proçesi
1. Filetuesi (,mashkulli„) të vendoset në kënd të drejtë
2. Nën një ushtrim të lehtë force bëhet shpimi
3. Të bëhet vazhdimisht një gjysëm kthimi prapa për të larguar apo thyer ciflat
4. Të pastrohet dhe kontrollohet filetoja.
Këshillë
Filetuesi (,mashkulli‟)të mbahet i ftohur me graso ose vaj.
42

HAPJA E FILETOVE TË JASHTME
Për hapjen e filetove të jashtme me dorë nevojitet një madradividë dhe një gjiromadravidë.
Hapat e punës
1. Të kontrollohet diametri i objektit
2. Të latohen buzët
3. Të hapet filetoja me anë të një madradivide dhe një gjiromadravide në një hap të vetëm:
4. Të vendoset madravida në kënd të drejtë.
5. Të pritet nën një ushtrim të lehtë force.
6. Të bëhet vazhdimisht një gjysëm kthimi prapa i madravidës për të larguar apo thyer ciflat
7. Të pastrohet dhe kontrollohet filetoja.
Këshillë
Madravida të mbahet e ftohur me graso ose vaj.
43

Mësimi:
Smuzo me kalizvar konik
Me kalizvarin konik përpunohen më tej vrimat e
bëra, për të arritur sipërfaqe të lëmuara dhe
zgjerim vrimash.
Lëvizjet e veglës janë të njëjta si tek shpimi.
Por, shpejtësia e prerjes duhet të jetë sa dyfishi
i shpejtësisë së shpimit.
Proçesi i zgjerimit të vrimave
Dallojmë tre lloje të ndryshme të zgjerimit të
vrimave.
• Lloji i parë ka të bëjë me krijimin e sipërfaqeve për koka dadosh dhe vidhash.
• Tek ky lloj proçesi kemi të bëjmë me përpunim sipërfaqesh.
• Brënda tij përfshihet edhe realizimi i thellimeve cilindrike tek objekti.
Për kryerjen e këtij proçesi përdoret kalizvar i sheshtë me një kokë drejtuese, që drejton, pra,
veglën në vëndin e shpimit.
• Lloji i dytë i përpunimit të vrimave është ai, në të cilin kemi të bëjmë me zgjerim vrimash në
formë konike. Këta vrima mund të mbajnë vidha të sheshta apo përçina me kokë të sheshtë.
Ky lloj proçesi me kalizvar konik përdoret edhe për realizimin e vrimave me fileto ose për të
pastruar vrimën nga ciflat.
• Lloji i tretë i përpunimit të vrimave është ai i zgjerimit të vrimave në një diametër më të madh.
Këtu përdoret kalizvari spiral.
Seri kalizvarësh
Kalizvar konik
44

Ushtrimi Nr. 3
45

Mësimi:
Limimi i rrezeve të
brëndshme
Limimi i rrezeve të brëndshme
Për limimin e rrezeve të brëndshme përdoret lima gjysëmrrumbullake.
Përpara se të bëhet limimi rrezes së brëndshme duhet të realizohen me
punto konturet e saj të përgjithshme dhe bëhet sharrimi ose daltimi i pjesës
së brëndshme. Pasi kemi hequr urëzën, objekti fiksohet tek morsa dhe
fillohet me limimin. Edhe ciflat më të vogla duhet të hiqen me limë. Puna më
e rëndësishme që mbetet tani për t‟ u bërë është lëmimi i faqes që mund të
jetë e shtrëmbëruar nga njëra anë. Lëvizja gjatë limimit ështe e njëjta si tek
limimi i sipërfaqeve. Duhet patur kujdes që lima të mos krijojë cepa apo të dalë nga qoshet e
siperfaqes. Pas kësaj, lëvizja tjetër ka të bëjë me krjimin e rezes. Për të arritur këtë sipërfaqe të
harkuar, lima duhet të zhvendoset në njërën anë.
Limohet drejtë, si tek Çeliku Urë. Lëvizja e drejtë
alternohet me zhvendosjen në njërën anë të limës, në
mënyrë që lima ngjitet lart, ndërkohë që lëviz përpara.
Kjo lëvizje praktikohet gjatë gjithë rezes. Zhvendosja
anësore nuk duhet të jetë shumë e madhë, ndoshta 2
ose 3 cm për çdo lëvizje përpara, sepse në fakt lima pret
vetëm gjatë kësaj lëvizjeje përpara. Pak para se të arrihet tek rrezja e vizatuar, kalohet tek limimi
i imët dhe ky limim vazhdon deri tek vijëzimi. Rrezen e brëndshme përfundimtare e masim me
rrezematës ose një shabllon të përgatitur vetë.
Limimi i rrezeve të jashtme
Rrezja e jashtme limohet me një limë të
sheshtë normale. Për të matur rrezen e saktë na nevojitet një
rrezematës. Nëse nuk e kemi këtë instrument matës, mund të përgatisim vetë një shabllon.
Rezematësit janë instrumente matëse, të cilat në fund kanë prerje të ndryshme rrezesh. Njëra
anë e rezematësit është për rrezen e jashtme dhe tjetra për rrezen e brëndshme. Tek fletët e
llamarinës janë shtampuar madhësitë e rrezes. Vështirësia gjatë limimit qëndron tek fakti se
sipërfaqet e rrezes duhet të limohen rrafsh. Pra, duhet patjetër të shmanget me çdo kusht animi
i limës.
46

Ushtrimi Nr. 4
47

Ushtrimi Nr. 5
48

Test
50

Ushtrimi Nr. 6
51

Hapat e punës
1. Përcakto masat e përgjithshme të
objektit:
6mm x 80mm x 128mm
2. Limo faqet e referimit a dhe b në kënd
të drejtë.
3. Shëno me gjilpërë shënuese ose
shënues në lartësi pjesët 1,2 dhe 3
sipas vizatimit të paraqitur këtu.
4. Shënë dhe shpo vrimën e këndit me
diametër 2,5 mm nën mbikqyrjen e
mësuesit.
5. Sharro pllakën e bazës (2) me sharrë
me hark duke lënë pak distancë. Pra,
mos të sharrohet direkt në
vijëzim/shënim.
PRERJE ME SHARRË
6. Sharro pjesën 3, duke lënë përsëri pak
distancë me vijëzimin.
7. Limo pjesën 2 (pllaka e bazës) paralel
dhe me kënd të drejtë.
53

Ushtrimi 7
Hapat e punës për ushtrimin “Mengenat Paralele”
1. Pastroni nga gërvimat nga materiali që do të përdoret (shufrat) dhe kontrolloni të gjitha
përmasat fillestare.
2. Limoni njërën faqe skajore kuadrate (në kend të drejtë me sipërfaqet e saja rrethuese)
dhe të sheshta.
3. Shënoni anën e kundërt në përmasën 75 mm dhe limojeni atë si kuadrat të sheshtë dhe
për të korrigjuar përmasat.
4. Shënoni sipërfaqen e pjerrët (22mm x 5mm)me shënuesin në të dyja anët. Limoni
sipërfaqen e pjerrët.
5. Shënoni rrezet 6 mm me shënues, limojini rrezet.
a. Hapat 1-5 kryhen në mënyrë të barabartë në të dyja pjesët ose shufrat (Pos 1 dhe Pos 2)
6. Merrni pjesën 1 (Pos. 1) dhe shënoni vrimat fillestare të M6 me një shënues, pastaj
shënoni me shënues me goditje qëndrën e vrimave.
7. Shponi vrimat me puntë me diameter ø 5.2. Nëse nuk keni puntë me diametër ø 5.2
atëherë përdorni puntë më diametër ø 5 mm
8. Frezoni të dyja anët e vrimave
9. Filetoni vrimat duke përdorur kompletin e filetimit M6 i përbërë nga 3 paisje filetimi: e
para, e dyta dhe e fundit dhe perdorni vaj gjatë procesit.
10. Vini shënjat dhe shënoni me shënues me goditje dy vrimat e pjesës 2 (Pos 2).
11. Shponi mespërmes vrimat me diametër ø 6.2 mm. ( Në rast se nuk keni puntë ø 6.2
përdorni puntë ø 6.5)
12. Shponi vrimat pa dalje me diametër ø 4.2 deri në thethësinë 4 mm sic është e treguar në
skicë.
a. (Në rast se përdoren vidha M6 në vend të pjesës 3 (Pos 3) shponi vrimxën me diametër
ø 6.5)
13. Pastroni vrimat nga gërvimat.
14. Kontrolloni të gjitha matjet dhe montoni mengenat paralele.
54

Ushtrimi Nr. 8
59

Mësimi:
Kthimi
Ushtrim Nr. 9
1. Shënoni gjatësinë 410 mm (1a) në kënd,
përdorni sharrën dhe limën për të korrigjuar
dimensioned (gjatësinë). Kontrolloni
drejtësinë e këndit me skuadër. Preni 1b
në të njëjtën gjatësi dhe në të njëjtën
mënyrë.
2. Shënoni rrezen R., prerje 90 o dhe prerje 10
mm në 1b, sipas skicës
3. Shënoni rrezen R., prerje 90 o dhe prerje 10
mm gjithashtu në 1a (1a simetrike me 1b)
4. Preni me sharrë të gjitha prerjet e
shënuara duke lënë hapësirë për limim.
Kudo që të jetë e nevojshme përdorni
mbushje druri ose çeliku gjatë
shtërngimeve me morsetë.
5. Limoni te gjitha prerjet tek 1a dhe 1b
(rreze, kllapë 90 o etj.) në përmasat e saj.
6. Shënoni vrimat e montimit ø 5.5 në 1a dhe
1b sipas skicës.
7. Shponi vrimat e montimit ø 5.5 dhe frezim
sipas skicës.
8. Shtërngoni 10 mm fundin e këndit 1a dhe 1
b në nofullat e morsës. Përkulni këndin deri
në 90 o për të bërë pjesën e ngritur.
61

9. Shtërngoni këndin 1a dhe 1b në morsë siç
është treguar në figurë. Përkulni këndin për
të mbyllur kllapën në 90 o .
Përfundoni përkuljen duke goditur në një
kallëp përkulje. Kontrolloni drejtësinë e
këndit me skuadër.
10. Limoni pllakat trekëndëshe (2) në
përmasat 112 x112 mm. shënoni vijat
diagonale dhe prerjet 12 mm.
11. Preni vijat diagonal me gershërë me levë
për të bërë dy pllaka trekëndëshe.
Gjithashtu preni fundet (skajet) 12 mm me
gërshërë me levë.
12. Shënoni vrimat e përçinave ø sipas masës
së përçinës dhe shpojini me trapan,
shtërngojini si duhet në një mbushje druri.
Pastrojini të gjitha gërvimat e vrimave.
13. Limoni të ngrënat sipas skicës në të gjitha
anët barabrinjëse për të krijuar hapësirën
për rrezen e e këndit.
62

14. Shtërngoni pllakën metalikë dhe këndin sëbashku
me morseta (mengenë) paralele duke përdorur
mbushje mbushje druri të fortë. Duke përdorur
pllakën si shablon shponi vrimat e përçinave në
kënd.
15. Frezoni vrimat e përçinave në kënd sipas skicës.
Pastroni të gjitha gërvimat e vrimave.
Shënim: në rast se keni përçina alumini nuk
nevojë të bëhet frezimi i vrimave
16. Tani pjesët montohen sëbashku.
17. Shënoni në punim numrin tuaj të identifikimit.
63

Ushtrimi Nr. 9
64

Ushtrimi Nr. 10
67

Kursi :4
Mësimi:
Përpunimi i fletave metalike
Prerja e fletave metalike
Fletat metalike
Shumë komponentë mekanikë janë
formuar nga fleta të sheshta metalike, të
cilat janë prerë më përpara në formën e
duhur, pastaj janë përthyer dhe palosur
për të krijuar objektin e dëshiruar.
Trashësia e fletave të ndryshme metalike
përcaktohet -për arsye identifikimi- nga një
numër. Tabela paraqet fletat më të
përdorshme metalike me masën standarte
dhe trashësinë respektive.
Tabelë me shëmbuj të përzgjedhur
Masa
standart
No.
Trashësia
(Çelik)
Trashësia
(Alumin)
(in) (mm) (in) (mm)
10 0.1345 3.4163 0.1019 2.5883
11 0.1196 3.0378 0.0907 2.3038
12 0.1046 2.6568 0.0808 2.0523
14 0.0747 1.8974 0.0641 1.6281
16 0.0598 1.5189 0.0508 1.2903
18 0.0478 1.2141 0.0403 1.0236
19 0.0418 1.0617 0.0359 0.9119
20 0.0359 0.9119 0.0320 0.8128
22 0.0299 0.7595 0.0253 0.6426
24 0.0239 0.6071 0.0201 0.5105
Proçesi i prerjes
Prerja është një proçes ndarës që nuk krijon ashkla. Dy fleta prerëse lëvizin kundrejt njëra
tjetrës dhe kanalizojnë e çajnë lëndën. Avantazhi në krahasim me sharrimin, është se në
këtë rast nuk kemi krijim ciflash metalike. Fletët metalik janë rreth 1,0 mm të trasha dhe
mund të priten me gërshërë dore. Gërshërët e dorës i kemi si vegël mekanike dhe elektrike
psh. si gërshërë harqesh.
69

Gjatë prerjes këndi i hapjes së gërshërës duhet të jetë më i vogël se 20 ⁰. Përndryshe,
gërshëra nuk e kap objektin dhe ai mund të rrëshqasë jashtë.
Kënd i vogël hapjeje
l 2 relativisht e gjatë, forca F 2 që ushtrohet
është e vogël
Kënd i madh hapjeje
Raporti me forcën që ushtrohet është i
favorshëm, por objekti shtyhet jashtë
Këndi optimal i hapjes: 10° … 15°
Gërshëra e metalit është një vegël, që shërben për prerjen e fletave të metalit, fletave të
holla prej çeliku dhe metaleve të buta.
Kemi lloje të ndryshme gërshërësh, si psh. gërshëre metali dore për prerjen e fletave
metalike të holla dhe të forta, kemi edhe gërshërë metali elektrike, të cilat kërkojnë më pak
forcë, dhe gërshërë me levë për prerjen e fletave më të trasha. Kemi edhe gërshërë që
përshtaten për prerje të drejta dhe të gjata. Shpesh gërshërët janë të pajisura me dhëmbë
për të mos lejuar që ato të rrëshqasin.
Lloje gërshërësh
Gërshërë metali e hollë për harqe të jashtme të shkurtra dhe
rrumbullake.
Gërshërë për prerje të gjata. Prerja nuk harkohet. Fleta metalike
ecën poshtë dorës.
Gërshërë vrimash e përshtatshme për prerjen e harqeve. Prerja
fillon tek vrima e hapur më parë. Faqet prerëse të saj janë në njërën
anë të përkulura, prandaj këto gërshërë nuk janë të përshtatshme
për prerje të drejta.
70

Teknikë pune
Bëj hapjen e duhur të gërshërës. Vendose objektin në kënd të drejtë me faqet e gërshërës.
Prerja të bëhet përgjatë vijës së shënuar.
Kujdes!
Duhet të bëhet kujdes nga buzët e fletës së metalit direkt pas prerjes, sepse janë shumë të
mprehta dhe mund të të presin apo dëmtojnë dorën.
71

Mësimi:
Kthimi i llamarinës/fletës metalike
Pjesë e drejtë
Shtresa e jashtme është e tendosur
Vetem materialet qe mund te
deformohen, si plastika, mund te kthehen
ne formen e deshiruar. Gjate kthimit te
nje rrezeje, materiali i punes
kompresohet ne rrezen e brendshme
dhe zgjerohet ne rrezen e jashtme, kurse
materiali ne qendren simetrike (fibra
neutrale) mbetet i pandryshuar.
Shtresa e brëndshme
është e shkurtuar dhe e fryrë
Shtresa e mesme është e pandikuar
Per kthimin e formave rrumbullake të
llamarinave dhe të shufrave sipas rrezes
se dëshiruar, ato fiksohen ne morsete.
Ktheni në formën e deshiruar me
ndihmën e çekiçit të drurit.
Per kthimet e qosheve vendosen nofullat
e kthimit në morsetë. Kthimi arrihet
persëri me ndihmën e nje çekiçi druri.

Perpara se te behet kthimi i llamarinës
duhen vizatuar vijat e kthimit me nje
shënues të hollë. Në rast metalesh të
buta (psh. Alumin) ose siperfaqe të
lëmuara, përdoret nje stilolaps me majë
shajaku për kete qellim. Per procesin e
kthimit te llamarinës, bashke me nofullat
e kthimit ose nje bllok kthimi, llamarina
kapet në morsetë. Vija e shënuar e
kthimit duhet te bashkohet me qoshen e
sipërme të nofullave te kthimit ose te
bllokut të kthimit. Pas kthimit vija e
shënuar duhet të jetë brënda këndit të
kthimit. Në mënyre që të evitohen
plasaritjet gjate kthimit, qoshja e
nofullave te kthimit ose tehet duhet të
marrin formën e rrezes. Si rregull, rrezja
e kthimit për fletët e celikut duhet te jete
e barabarte me trashësine e fletës
metalike. Në rastin e fletëve prej alumini
ajo eshte 2.5 herë sa trashësia e fletës
metalike.
Fletët e holla mund te para-kthehen me
dore dhe të përfundohen me çekiç prej
derrase. Rezultatet me te mira arrihen
duke perdorur nje shenues kthimi. (Fig.
3) keshtu që evitohet krijimi i dhëmbëve
dhe arrihet cilësi optimale e sipërfaqes.
74

Etapat e kthimit
1. Kapni në morsë llamarinën dhe
bllokun e kthimit dhe bashkoni
tehun e qoshes me atë të bllokut
kthyes. Ktheni qoshet (anet e
gjata) mbi bllokun kthyes me 90
gradë me ndihmën e cekicit prej
druri dhe të shënuesit të kthimit +
cekic. Vendosni llamarinën mbi
një sipërfaqe të drejtë dhe
mbaroni kthimin e qosheve me
180 gradë me çekiç druri, dhe
shënues kthimi + cekic.
2. Ktheni qoshet (anet e shkurtra)
me 90 gradë me ndihmën e
bllokut te kthimit dhe çekiç druri,
dhe shënues kthimi + çekiç.
3. Ktheni dy anët e shkurta 90
grade mbi bllokun e kthimit.
4. Ktheni dy anët e gjata 90 gradë
mbi bllokun e kthimit.
5. Palosni 4 kapake sic tregohet në
figurë
6. Plotesoni kthimin e qosheve
(anet e shkurta)
7. Hiqni ciflat dhe lyeni me vaj ose
graso
78