Udzbenik-skripta II deo.pdf

A. Dedi}: Osnovi ma{instva II
• Čelici običnog kvaliteta – ugljenični čelici do 0,5%C proizvedeni u konvertorima sa
uduvavanjem kiseonika i u Simens-Martinovim pećima; sa sadržajem sumpora do
0,06% i fosfora do 0,07%.
• Kvalitetni čelici – ugljenični i legirani čelici proizvedeni u Simens-Martinovim
pećima; sa sadržajem sumpora od 0,35 do 0,040% i fosfora od 0,035 do 0,040%.
• Visoko kvalitetni čelici- legirani čelici proizvedeni u elektro pećima; sa sadržajem
sumpora do 0,025% i fosfora do 0,025%.
• Plemeniti čelici – legirani čelici proizvedeni u elektro pećima, pretapanjem pod
troskom i drugim metodama; sa sadržajem sumpora do 0,015% i fosfora do 0,015%.
- Označavanje vrste čelika
Prema standardu čelici se ozna~avaju oznakom koja se satoji iz četiri dela:
^ XXXX(X).X(X..)-X(X..)
-slovni simbol : Č-oznaka za čelik
ČL-oznaka za čelični liv
-osnovna oznaka - sastoji se iz četiri ili pet brojčanih simbola
kojima se označava vrsta čelika
-dopunska oznaka- sastoji se iz jednog, dva ili više brojčanih ili
slovnih simbola i njihovih kombinacija, kojima se po potrebi
označava namena, odnosno stanje proizvoda
-ostale dopunske oznake - sastoje se iz jednog, dva ili više brojčanih
ili slovnih simbola i njihovih kombinacija, kojima se po potrebi
označavaju druge karakteristike čelika.
Ugljenični čelici sa utvrđenim mehaničkim svojstvima i delimično utvrđenim, ili
neutvrđenim hemijskim sastavom u strukturi oznake imaju:
-na prvom mestu oznake broj 0
-na drugom mestu osnovne oznake brojčani simbol koji označava nazivnu, odnosno
minimalnu vrednost zatezne čvrstoće koja je utvrđena za čelike u toplo oblikovanom ili
normalizovanom stanju (zna~enje simbola dato je u tabeli 4.1)
-na trećem i četvrtom, odnosno trećem, četvrtom i petom mestu osnovne oznake brojčani
simbol označava pripadnost čelika određenoj podgrupi (zna~enje simbola dato je u tabeli 4.2).
Za ugljenične čelike sa garantovanim (utvrdjenim hemijskim sastavom):
- na prvom mestu osnovne oznake je broj 1
- na drugom mestu osnovne oznake dolazi desetostruka vrednost maksimalnog procenta
sadržaja ugljenika zaokruženog na desetine;
- na trećem i četvrtom, odnosno trećem, četvrtom i petom mestu osnovne oznake brojčani
simbol označava pripadnost čelika određenoj podgrupi (zna~enje simbola dato je u tabeli 4.2).
Kod legiranih ~elika za najuticajniji element smatra se onaj koji ima brojčano najveći
proizvod, dobijen množenjem srednjeg procentualnog sadržaja u čeliku tog elementa i faktora
uticaja (tabela 4.4). Ako kod višestruko legiranih čelika više legirajućih elemenata imaju isti
proizvod, za najuticajniji element uzima se onaj koji ima veći broj prema tabeli 4.3. Za
legirane ~elike bi}e:
41