Bir batalyonun tarixi: HadisÉlÉr. Ä°nsanlar. Faktlar.

li Eyvazov 

BR BATALYONUN 

TARX: 

Hadislr. nsanlar. Faktlar. 

(Sndli povest) 

–2010

KBT 63.3(5AZE) 

E 96 

Trtibçi–müllif: 

Elmi mslhtçilr: 

Elmi redaktor: 

Ön sözün müllifi: 

Redaktorlar: 

Mslhtçilr: 

Buraxılıa msul: 

li Eyvazov 

Ltif Mmmdova 

Samir Eyvazova 

Fazil Qaraolu 

Esmira Fuad (ükürova) 

Yegan Sadıqlı 

Xuraman smayılova 

Samir Abbasov 

smt Cfrov 

smayıl Babayev 

Tahir Sadıqov 

.Eyvazov. Bir batalyonun tarixi: Hadislr. nsanlar. Faktlar 

Bakı, «NURLAR» Nriyyat-Poliqrafiya rkzi, 2010, 240 s. killi 

Kitabda Azrbaycan Respublikasının Prezidenti Heydr liyevin 1993-cü il 

2 noyabr tarixind xalqa müracitindn sonra tkil olunmu Quba-Qusar kö nüllülrindn 

ibart batalyonun yaranması, ermni tcavüzkarlarına qarı batalyon 

igidlrinin ölüm-dirim mübarizsi, sıravi sgrdn tutmu zabit kimi hr bir döyüçünün 

dümn nifrt hissi il torpaqlarımızın qorunması urunda apardıı 

döyülr haqqında sndli materiallar öz ksini tapır. Quba-Qusar batalyonu haqqında 

tarixi hqiqtlri ks etdirn ilk, bir qdr d romantik yazılmı bu srd, 

blk d hl blli olmayan mlumatlar, tarixi faktlar v sndlr öz ksini tapmamıdır. 

Odur ki, oxuculardan, sabiq döyüçülrdn kitab haqqında öz fikirlrini bildirmyi, 

bu batalyon bard kitabda öz ksini tapmayan lav mlumatlar, tarixi 

sndlr v faktlar varsa, onları çatdırmaı xahi edirik. Çünki tarixi biz yaradırıq. 

Ona gör d hqiqti xalqa çatdırmaq, ba vernlr bard soydalarımızı 

xbrdar etmk, Vtn urunda hlak olan hidlrimizin ruhu qarısında mnvi 

borcumuzdur. 

ISBN: 978 – 9952 – 450 – 74 – 3 

© .Eyvazov, 2010

hidlrin ziz xatirsin ithaf olunur. 

23 saylı könüllü Quba-Qusar batalyonunun 

döyü bayraında ermni vandalizminin izlri

Quba hrinin hidlr xiyabanı

AZRBAYCAN XALQININ ÜMUMMLL LDER 

HEYDR LYEVN AZADLIQ, STQLALYYT, 

VTNPRVRLK, VTNN RAZ BÜTÖVLÜYÜNÜN 

QORUNMASI, QHRMANLIQ, GDLK, HDLK 

HAQQINDA MÜDRK KLAMLARI 

Xalqın, Vtnin taleyi hr bir insanın taleyin çevrilmlidir! 

* * * 

Azrbaycan xalqı qhrman xalqdır. Onun tarixind igidlik 

nnlri hmi güclü olmudur. Xalqımız öz qhrmanları il daim 

fxr etmidir. Azrbaycan xalqının qüdrti bu gün d itmmidir. 

* * * 

Sülh danııqlarını csartl apara bilmk üçün güclü orduya 

malik olmaq lazımdır. 

* * * 

Vtn müharibsi bütün xalqın, hr bir vtndaın öz rf v 

namusunu qorumaq üçün aparılan müharibdir! 

* * * 

Mn bu gün sizin önünüzd çıxı edrk hid olmu azrbaycanlıların 

ruhu qarısında bayirm, onların aillrin, qohum- 

qrbalarına basalıı verirm. 

* * * 

...ki ildn artıqdır ki, Azrbaycan Respublikası müstqil bir 

dövltdir. Bu iki il müddtind müstqil dövltimiz öz müdafi 

qüvvlrini, öz ordusunu yaratmalı idi. Bundan ötrü Azrbaycan 

Respublikasının bütün imkanları vardı. Ordunu bir günd, be 

günd, bir ayda, üç ayda yaratmaq mümkün deyil. Ancaq iki il, üç 

il müddtind ordu da yaratmaq, Azrbaycanın etibarlı müdafisini 

tkil etmk v razi bütövlüyünü d tmin etmk mümkün idi. 

5

* * * 

Tarix hmi hr eyi öz yerin qoyur. 

* * * 

Torpaımızı, Azrbaycanın razi bütövlüyünü qorumaq, onun 

suverenliyini, müstqilliyini qorumaq hr bir vtnda üçün, hr bir 

azrbaycanlı üçün n ümd, n ülvi, n balıca vzif olmalıdır. 

* * * 

Azrbaycanın grk etibarlı müdafisi olsun. Biz ialçılıq, 

qsbkarlıq siyasti yeritmirik. Biz sadc olaraq torpaqlarımızı 

özümüz qaytarmalıyıq, ial edilmi razilrimizi geri almalıyıq. 

Azrbaycanın razi bütövlüyünü tmin etmliyik. Bu, haqq iidir. 

Biz bu haqq yolda bütün imkanlardan istifad etmliyik. 

* * * 

...Ordumuz ancaq Azrbaycanı müdafi etmk mqsdi daıyır. 

alçılıq mqsdi daımır. Bizim iimiz haqq iidir, grk hr 

bir vtnda bunu özünün rfl i borcu kimi qbul etsin. 

* * * 

Bu torpaq hamımızındır – tkc orada yaayan adamların, tcavüz 

mruz qalanların deyil, bütün Azrbaycanın torpaıdır. 

* * * 

Danııqlar yolu il atksin davam etdirilmsin nail olmaa 

çalıacaıq. Msllrin sülh yolu il hll edilmsin bundan sonra 

da üstünlük vercyik. 

* * * 

...ndi Azrbaycanda hamıda Vtni müdafi hval-ruhiyysi 

olmalıdır. 

* * * 

Azadlıq v istiqlaliyyt hr bir xalqın milli srvtidir. 

6

* * * 

Bir hadisnin qarısını almaq, o hadis ba verndn sonra 

onun nticlrini aradan götürmkdn daha asandır. 

* * * 

Müstqilliyin ld olunması n qdr çtindirs, onun saxlanılması, 

daimi, bdi olması bundan da çtindir. 

* * * 

Müstqillik yolu qdr çtin yol yoxdur. 

* * * 

Tariximizin hr shifsi bizim üçün zizdir. 

* * * 

Tarixi olduu kimi qbul etmk, drk etmk v olduu kimi 

qiymtlndirmk lazımdır. 

* * * 

Tariximiz bizim üçün drs olmalıdır. 

Tarix heç nyi silmir. 

* * * 

* * * 

Müdafi qüvvlrini möhkmlndirmk üçün Azrbaycanda 

bütün mnvi-psixoloji vziyyt dyimlidir. 

* * * 

...Mn prezident kimi Azrbaycan Respublikasında siyasi dünyabaxıından 

asılı olmayaraq bütün qüvvlri l-l verib Azrbaycanı 

bu aır vziyytdn çıxarmaa dvt edirm. 

* * * 

ndi Azrbaycan üçün bir amal, bir mqsd var: Azrbaycanı bu 

aır vziyytdn xilas etmk, onun razi bütövlüyünü, müdafisini 

tmin etmk. Kimin lindn n glirs, bu amal, bu mqsd namin 

etmlidir. 

7

* * * 

Hamımız üçün bir böyük mfhum var: Azrbaycan Respublikası, 

Azrbaycan xalqı. Bu mfhumun trafında hamı sıx birlmlidir. 

* * * 

...Azrbaycan dövlti özünü v respublikanı qorumaa qadirdir. 

* * * 

Azrbaycan xalqının potensialı – hm qhrmanlıq, hm 

döyüknlik, hm d intellektual potensialı böyükdür. Biz bu potensialdan 

smrli istifad etmliyik. 

* * * 

Torpaqlarımızın etibarlı müdafisi üçün bu nnlrdn istifad 

olunmalıdır. 

* * * 

Azrbaycanın böyük gücü, potensialı, xalqımızın zngin qhrmanlıq 

nnlri – bunların hamısı birldirilmlidir. Bütün imkanlardan 

istifad edrk Azrbaycanın ial olunmu torpaqlarını 

geri qaytarmaa bizim imkanımız var. 

8

AZRBAYCAN RESPUBLKASININ PREZDENT 

LHAM LYEV AZRBAYCAN XALQININ 

MLL DÜÜNCS, ORDU QURUCULUU, 

ÖLKMZN NKAF HAQQINDA 

Mqsdimiz ölkmizi inkiaf etdirmkdir. 

* * * 

Azrbaycanın inkiafı uurlu, dayanıqlı v uzun müddtli olacaqdır. 

* * * 

Ölkmiz güclnir, yenilir, müasirlir. 

* * * 

Hr bir xalqın canı, qanı bahasına ld etdiyi müstqilliyinin 

daimiliyin v dönmzliyin etibarlı tminat yaradan vacib amillrdn 

biri d onun yüksk nizam-intizama, döyü zmin malik silahlı 

qüvvlrinin mövcudluudur. Qlbind vtn, yurd, millt sevgisi 

olan sl vtnda dövltinin ordusu il daim qürur duyur, onun 

nailiyytlrin ürkdn sevinir. Ulularımızın “Ordum varsa, yurdum 

var” msli d Azrbaycan xalqının milli düüncsind ordunun n 

qdr ali, müqdds ucalıqda dayandıını, xalqın, dövltin varlıq v 

mövcudluq, milli kimlik meyarına çevrildiyinin parlaq tcssümüdür. 

rqin tkc ilk demokratik cümhuriyytinin deyil, hm d hrbi 

nizamnam v sasnam sasında formalaan ilk nizami ordusunun 

Azrbaycanda yaranması is xalqımız üçün fxart douran 

hadisdir. 

* * * 

Dümn bilmlidir ki, biz istniln anda mslni hrb yolu 

il hll ed bilrik. Ordunun güclnmsi, orduda nizam-intizamın 

9

güclnmsi, ordunun maddi-texniki bazasının möhkmlnmsi, 

müasir silahların alınması – bütün bunlar buna gördir. 

* * * 

Azrbaycanın uurlu iqtisadi inkiafı artıq gerçklikdir, faktdır. 

* * * 

Azrbaycanda ordu quruculuu sahsind d böyük ilr görülmüdür. 

Ölkmizd güclü ordu yaradılmıdır v bu proses davam 

edckdir. Bu msl daim mnim diqqt mrkzimd olacaqdır. 

Azrbaycanın çox güclü ordusu olmalıdır. O, qarıda duran 

bütün msllri hll etmk iqtidarında olmalıdır. minm ki, 

Azrbaycanın iqtisadi potensialı ordumuzun n yüksk standartlara 

cavab vermsin v qarıda duran bütün vziflri yerin 

yetirmsin imkan verckdir. 

* * * 

Hr bir ölk üçün onun ordusu çox vacib bir atributdur, çox 

önmli bir rmzdir. O cümldn Azrbaycan üçün. Xüsusil nzr 

alsaq ki, Azrbaycan hl d müharib raitind yaayır, orduya 

diqqt daim yüksk sviyyd olmalıdır. 

* * * 

Qaçqınlar v mcburi köçkünlr Azrbaycanda n aır vziyytd 

yaayan insanlardır. Bizim hamımızın vzifsi ondan ibartdir 

ki, hm dövlt trfi nd n, eyni zamanda qeyri-hökumt tkilatları 

trfi n d n, özl sektor trfind n onlara öz kömyimizi göstrk. 

* * * 

Azrbaycanın indiki inkiafında bir nömrli problem öz doma 

torpaqlarımızı qaytarmaq v etnik tmizlm siyastindn ziyyt 

çkn insanların hyat sviyysini yaxıladırmaqdır. 

* * * 

Biz bütün ilrimizi ancaq v ancaq öz gücümüz etmliyik – 

ulu öndr biz bu yolu göstribdir. 

10

Ön söz 

VTN MN OUL DES... 

Vtn mn oul des n drdim, 

Mamır olub qayasında bitrdim. 

Xalq airi Mmmd Araz 

ziz oxucu! lind tutduun bu kitab adi kitablardan deyil – 

onu ehtiyatla götür, vrqlrini d çox ehtiyatla, barmaqlarının 

inc hrkti il çevir v özünü toplayıb oxumaa bala! Sözlrim 

xtrin dymsin, çünki bu kitabın ürk qanı il yazılmı shiflri 

ks tqdird lini qarsa, yandıra bilr. 

Bu shiflrd 487 nfr mrd, ücatli, ölümün gözün dik 

baxan, “Vtn!”, “Azrbaycan!” deyrk sinsini dümn güllsinin 

qabaına vern qhrman oullarımızın, Qaraba urunda rfl i 

döyü yolu keçn Quba-Qusar batalyonunun döyüçülrinin üryi 

çırpınır. 

Ermni clladları il mrdi-mrdan döyün, bu döyülrd 

igidlik göstrib hlak olan, bzn d yerli, milli satqınlarımızın 

xyantlri ucbatından mhv olan ir bilkli, qurd ürkli oulların 

yurd, doma ocaq, Vtn eqi, ati il yanıb tutuan ürklri!.. 

Oxu, bu kitabı! 

Tpdn-dırnaa silahlanmı, arxasında dünyanın hegemon 

dövltlrinin maddi-mnvi kömyi duran v bu kömkdn hr 

addımda yararlanan azın ermni ordusunun muzdlu döyüçülri 

il bzn yarıac, yarıtox, yararsız – vaxtı keçmi silahlarla ir kimi 

döyün oullardan “vtn daı” olmaı, ömrünün bütün anların- 

11

da “Vtn” demyi, sınmamaı, yilmmyi öyrnib ölky sl vtnda 

olmaq drsi al! 

Çünki onlar adlarını al-lvan çiçklr içindn sıyrılıb ucalan 

Azrbaycan adlı sal qayanın döün yazmaı bacarıblar v bu sal 

qayalartk srkrdl biliblr... 

Ustad airimiz, ulu söz bahadırımız Mmmd Arazın eyni il 

yazdıı kimi, bu mrdlr, bu igidlr d keçdiklri döyü yoluna 

sasn düün bilrlr ki: 

Bu qaya srkrdlr, 

Onda mni – bir balaca da sgri, 

qoyar yqin qoulmaa bu crgy, 

Qayaların keçmiini qayalara yazdım dey. 

Onda Vtn sanar mni, 

Bir balaca Vtn daı, 

Vtn daı olmayandan – 

Olmaz ölk vtndaı. 

Oxu bu kitabı, Vtn olu, Vtn qızı! 

O zaman sn istr-istmz düüncksn: 

– Allahım ndn yurdumuzun baına tarixn bu qdr müsibtlr 

glib Ulu xalqımız, humanist xalqımız istmdn, mcburn 

müharib, sava, hrb meydanlarına sürüklnib! 

Hmin andaca xatırlayacaqsan: 

Böyük strateji hmiyyt malik, geosiyasi mövqeyi, rql 

Qrb arasında tarixn daıdıı “Qızıl körpü” missiyası, zngin yeraltı 

v yerüstü srvtlri, maddi-mnvi abidlri yadelli ialçıların, 

xarici ölk qsbkarlarının, o cümldn qondarma Ermnistan 

dövltinin himaydarlıından qol-qanad açan ermni vandallarını 

da mmlktimiz qarı növbti hücuma irniklndirib. V XX srin 

son rübünd zorla clb olunduumuz Ermnistan-Azrbaycan 

münaqisi, Qaraba urunda müharib bu hücum zncirinin 

növbti halqası, tarixn dd-baba torpaqlarımıza qarı ermni 

12

qsbkarlarının yürütdüyü ialçılıq siyastinin – “Dnizdn–dniz 

Böyük Ermnistan” yaratmaq planının trkib hisssi idi. Siyast 

ideologiyasının ialçılıq planları dünyada, Ermnistanda v 

Azrbaycanda uzun illrdn bri faliyyt göstrn “Danaksutyun”, 

“Krunk”, “Hnçaq”, “Asala” v b. ermni terrorist tkilatları hazırlayıb 

hyata keçirirdilr. 

Möhtrm oxucu! Üryi Azrbaycan eqi il döyünn, i- 

al olunmu torpaqlarımızın, qaçqın v köçkünlrimizin drd v 

problemlrini, arı-acılarını, öz drdi, acısı kimi yaadıından qlbi 

yaralanmı v bu sızım-sızım sızıldayan yaraların mlhminin yalnız 

ermni clladlarını yurdumuzdan qovmaqda, hidlrimizin qisasını 

azın dümndn almaqda olduunu düünn bacım, qardaım, 

Azrbaycan türklri! 

Ermni danak tkilatlarının yurdumuzdakı ekstremist terrorçu 

faliyyti, onların mnfur siyast planlarının sl mahiyyti 

tssübke Vtn qızı, vicdanlı elm adamı, tarix elmlri üzr 

flsf doktoru Ltif xanım Mmmdovanın “Ermni siyasi 

tkilatlarının Azrbaycana qarı faliyyti” adlı sanballı elmi 

tdqiqatında aradırılmı, illrl od qonusu olduumuz, ocaımızın 

baında yer verdiyimiz, n gözl tbit malik torpaqlarda 

tarixn mskunladırdıımız ermni clladlarının vandalizmi, 

mkrli siyasti açıqlanmıdır 1 . V bu mkrli siyastin nticsind 

baıblalı Qaraba, tarixi Azrbaycan torpaqları yen d müharib 

meydanına çevrilib v bu gün doma yurd yerlrimiz dümn tapdaı 

altında inlyir, maddi-mnvi srvtlrimiz viran edilir, ulularımızın 

srgrdan ruhları fryad qoparır. Ntic hqiqtn ürk 

dalayandır - daltsiz savaın qurbanı olan sir insanlar, itkin 

dünlr, didrgin v qaçqınlar ordusu, ial olunmu razilr... v 

bir d qeyri-brabr qüvvlrin apardıı amansız müharibd canlarını 

bel Vtn urunda fda edn igidlrimizin, qhrman oullarımızın 

cbhd, döyülr zamanı üzldiklri mhrumiyytlr, 

1 

.. 

(1917-1920.). , 1995 

13

çtinliklr, xyantlr, ordu komandirlrinin sgrlr qarı diqqtsizlik 

v biganliklri... 

Quba-Qusar batalyonunun bölük komandiri smt Cfrovun 

gündliyind insanın damarlarındakı qanı donduran arılı stirlr: 

“Sngr çatan kimi amo xbr verdi ki, Azri ordusunun vertolyot 

v aır texnikası biz gedndn sonra bombardman edir. 

Buna bizlrd deyrdilr: “toydan sonra naara”. N olardı ki, 

el dünn biz bu kömyi verrdilr. N is, çox güclü generallarımız 

var. Yazıq Azrbaycan! Ona gör yazıqsan ki, dövltimizin 

dil, dırnaqla qazandıqlarını, maymaq ba komandirlr havaya 

sovururlar!” 

…“Dünn bizim döyülrimiz “nzart” edn briqadadan 

göndrilmi praporik Siyast içkili idi. Onunla söhbt snasında 

öyrndim ki, bu kombriqin adı Qarikdir. 5-6 ay vvl n alçaqlıq 

edibs, paqonunun bir ulduzunu Müdafi Nazirliyi alıb, cbhy 

göndrib. Müdafi naziri is qubalı Mmmdrfi dir. ndi onun heyfi 

ni bizdn çıxır”. 

… “Kfi yyatçı Yaardan qarımızdakı dümn, onun sngrlri, 

qarıdakı tplr haqqında mlumat vermyi xahi etdim. Hündürboylu, 

iribdnli, enlikürkli olan istniln zaman ermninin 

arxasına öz dstsi il keçir, 5-10 ermni öldürüb lazımi xbrlr 

gtirrdi. Söhbtimizin sonunda o, mndn xritni istdi. Adi folqa 

kaızda karandala ilnmi xritni ona verdim. smayıl v Güla- 

adakı xritlr d mnimki il eyni idi. O, baxıb hirslndi. Bizim 

olduumuz yerl qarıdakı tplr 5-6 km shv göstrilirdi. Guya 

biz qarıdakı tpni alsaq, Kuropatkino kndini görcyik. O knd 

is bizdn 7-8 km sadaydı. Biz bu mrd talı balasının kömkliyi 

il xritlrimizd düzli apardıq. Bu düzli, bu xrit onlarla 

sgrimizin hyatını xilas etdi”. 

Bu stirlr qarısında lav söz demy lüzum görmürm. 

Mgr ölk Prezidenti, cnab Ali Ba Komandan bütün sngrlri 

gzib, onun srncamlarının nec icra olunduunu yoxlamalı idi 

Tutduu vzify layiq olmaq, çiynin dün missiyanı yerin 

14

yetirmk, o vzifni daıyan mmurun, çinovnikin, komandirin, 

sgrin vicdan ii, vtndalıq borcu, Vtn qarısında namus borcu 

deyilmi 

Düünürm ki, bu müharibd slahiyyt sahiblri, koman dirlr, 

hr bir sgr Quba–Qusar batalyonunun komandiri, Quba rayon 

prokuroru li Eyvazov, Quba v Qusar rayonlarının icra hakimiyyti 

baçıları, onların müavinlri, bzi irkt rhbrlri kimi çiyinlrin 

götürdüklri vzifni layiqinc yerin yetirsydilr, bu qdr itkilrimiz, 

arı-acılarımız, qaçqın v köçkünlrimiz olmazdı. 

“Bir batalyonun tarixi” kitabının n böyük mziyytlrindn biri 

odur ki, tarixi sndlr, faktlar sasında real hadislr, yaxın keçmiimizd 

ba vermi olaylar ürk yanısı il iıqlandırılır. Yaadıımız 

tarixi, ancaq o qdr d uzaq olmayan yaxın keçmiimizi, 

yalnız o illrin ahidlrinin tsdiq ed bilcyi mqamları oxuculara, 

gnc nsl, glcy ötürn bu srin trbiyvi hmiyyti 

ölçüyglmzdir. 

Bu bir kitab deyil, ibrt drsidir. Axı, dünnin drslrindn, tarixi 

proseslrindn bu gün ibrt götürmsk, sabah gec olar. Acınacaqlı 

taledn qaçsaq da, ondan can qurtara bilmrik. Biz bu hqiqti 

görmüük, bu tarixi yaamııq v tbii ki, özümüzü daltsiz Qaraba 

savaının qalibi saya bilmrik. Lakin hr bir qlbnin sbblri 

olduu kimi, mlubiyyti d douran real sbblr var. lbtt, 

ötn srin 90-cı illrinin vvllrind bir-birinin ardınca rayonlarımızın 

– ua, Xocalı, Xocavnd, Laçın, Klbcr, Qubadlı, Cbrayıl, 

Zngilan, Füzuli, Adamın itirilmsi bizim mlubiyytimiz idi v 

hmin mlubiyytimizin sbblri – tükürpdici, ürkyandırıcı 

sbblri d mhz bu kitabda öz ksini tapmıdır. Ordudakı özbaınalıq, 

prakndlik, sritsizlik, biganlik, milli satqınlıq, mnmmnmlik, 

qarıdakı dümnin qüvvlrini hesaba almadan 

plansız hücum mrlrinin verilmsi v s. kimi hallar üzldiyimiz 

mlubiyytlrin ba vermsi il nticlndi. Lakin bütün nöqsanlarla 

brabr “Quba-Qusar batalyonu”nun simasında Azrbaycanın 

mrd, mübariz, qorxmaz döyüçülrinin, Vtnin ölümsüz qhr- 

15

manlarının, torpaımızın hr qarıı urunda gözünü qırpmadan 

ölüm getmy hazır olan csur oullarımızın da varlıından, 

onların mlubiyyt, eyni zamanda müyyn uurlarla keçn döyü 

yolundan bhs edn sr insanın, hr bir oxucunun qlbind 

glcy, tarixi qlbmiz, torpaqlarımızın n qısa müddtd geri 

qaytarılacaına inam yaradır. 

V bel kitabların hr bir evd, glcyin vtndalarının böyüyüb 

boya-baa çatdıı, trbiy aldıı hr bir aild olması grkdir. 

Bu günümüzün n aktual msllrindn biridir. Hr bir insanın 

qlbind vtnprvrlik ruhu, vtnsevrlik duyusu ilk önc 

aildn, ona trbiy vern, yetidirn valideyinlrdn, evind hökm 

sürn ab-havadan qaynaqlanır... 

Esmira Fuad (ükürova), 

fi lologiya elmlri üzr flsf doktoru 

16

MÜLLFDN 

Tale 1987-ci ilin oktyabr ayından mni Azrbaycanımızın gözl 

diyarlarından biri olan Quba il baladı. Hmin vaxt mn Quba rayon 

prokuroru vzifsin tyin olundum. Rayonda daxiln dinclik, minamanlıq 

dövrü olsa da SSR Ba prokurorluu v Daxili lr Nazirliyi 

Qubanın tsrrüfatlarına müdaxil etmk, yoxlama aparmaqla 

Moskva hüquq-mühafi z orqanlarında nüfuz sahibi olan ermni Qıdılyanın 

thriki il bu rayonda repressiyalara hazırlaırdılar. Lakin 

biz Moskvanın bu çirkin niyytlrini vvlcdn pozub, Quba rayonunda 

balanmı cinayt ilrinin öhdsindn özümüz glcyimizi 

xalqa sdaqtl sübuta yetirib, Quba halisini mhrumiyytlrdn 

qoruya bildik. 

1988-ci ilin fevral ayında Qarabada “Miatsum” ermni milltçi 

hrkatı balandı. Bu hrkatın sasını terrorçu, qiyamçı “Danaksütün” 

partiyasının proqramı v mqsdi tkil edirdi. Ermni terrorçuları 

1988-ci ildn bri baladıqları qondarma Dalıq Qaraba hadislri v 

onun trafında törtdiklri siyasi oyunlar hadislrin gediini daha da 

mürkkbldirirdi. Tcavüzkar danakların sas mqsdi torpaqlarımızın 

bir hisssinin ialı, respublikamızı daxildn parçalanması, xalqımızı 

vtnda müharibsin clb etmsi, gnc müstqil Azrbaycanı 

beynlxalq almd nüfuzdan salması v s. Xalqımız v vtnimiz çox 

çtin anlar, zablı günlr yaayırdı. Qarabada azrbaycanlılar sıxıdırılmaa, 

evlrindn, dd-baba yurdlarından qovulmaa baladılar. 

Hmin vaxt ba vern hadislr quba halisi d bigan qalmır, öz 

csartli sözlrini deyir, ermnilrin bu qanunsuzluqlarına qarı etiraz 

mitinqlri keçirir, ermniprst Moskvaya v Sovet Hakimiyytin, 

onun rhbrlrin bu qanunsuzluqlara son qoyulmasını tlb edn 

minlrl müracitlr, teleqramlar, mktublar göndrilirdi. 

17

1988-ci ilin noyabr-dekabr aylarında, 1989-cu ilin yanvarmart 

ayılarında Azrbaycanda Dalıq Qaraba v onun trafında 

vziyyt daha da kskinldi. Sovet kfi yyat orqanları Moskvada 

fal faliyytd olan nüfuzlu ermni lobbisinin diktsi il Sumqayıt v 

Bakı facilrini törtdilr. Bununla da onlar azrbaycanlıları dünya 

ictimaiyyti qarısında gözdn salmaa çalıırdılar. Hmin dövrlrd 

milli münasibtlr çox kskinlmidir. Qrbi Azrbaycanda, Dalıq 

Qarabada azrbaycanlıların deportasiya planı zorla hyata 

keçirilirdi. Hmin razilrd azrbaycanlıların mlakı mhv edilir, 

qtllr tördilir, onlar doma yurd-yuvalarından zorla qovulurdular. 

Ermnilrin vhiliklrin dözmyn Azrbaycan xalqı Bakıda 

“meydan hrkatına” baladı. Xalq Moskvanın ermnilrin 

bu etnik tmizlm planının hyata keçirmsind, onları müdafi 

etmlrin etirazlarını bildirirdilr. O zaman Bakıda, Sumqayıtda v 

b. bölglrd azrbaycanlılarla-ermnilr arasında milli münaqi 

zminind toqqumalar ba verirdi. Ona gör d ermnilr hmin 

hrlri, bölglri trk edir, Rusiyaya v onları dstklyn digr 

xarici ölklr üz tuturdular. Bel grgin vaxtda Bakıdan köçn 

yüzlrl ermni ailsinin Qubadan Rusiya istiqamtin köçrkn 

ermni vhiliklrin dözmyn qubalıların hücumuna mruz qaldılar. 

Qubalıların bu etiraz hrkatı il balı SSR prokurorluu 

azrbaycanlılara qarı süni olaraq çoxsaylı cinayt ilrin baladı. 

Aparılan danııqlar zamanı çox çtinlikl hmin cinayt ilrinin 

sonrakı istintaqlarının Quba rayon Prokurorluunda aparılmasına 

nail ola bildik. Nticd heç bir azrbaycan vtndaı cinayt 

msuliyytin clb olunmadı. Hmin cinayt ilri icraatına son 

nticd xitam ver bildik. Qdirbiln Quba halisi 1989-cu ilin sonlarında 

Dalıq Qaraba v onun traf rayonlarda azrbaycanlılara 

qarı ermni terrorlarına, hücumlarına, qtl v talanlarına qarı 

mübarizd hm maddi, hm d mnvi chtdn hmin bölglrin 

halisin kömklik göstrdilr. Hmin dövrd Quba könüllülri silahlanaraq 

Adam, Klbcr, Füzuli, Qubadlı, Zngilan, Cbrayıl v s. 

rayonlara üz tutub, orada yerli özünümüdafi dstlrin qoulur, 

18

ermni danaklarına qarı mrdlikl mübariz aparırdılar. 1989-cu 

ilin noyabr ayında Quba rayonundan 40 nfrdn ibart könüllü 

dst halinin kömkliyi il silahlandırılaraq Zngilan v Qubadlı 

rayonlarının müdafisin göndrildi. Ninki könüllülrin aillrinin, 

eyni zamanda özlrinin bütün tminatlarını öz üzrimiz götürdük. 

Hmin könüllü dst Zngilan v Qubadlı razisind döyüür, yerli 

halinin ermni hücumlarından qorunmasında fal itirak edirdilr. 

20 yanvar 1990-cı il facisindn drhal sonra SSR hakimiyyti 

trfi n d n bütün Azrbaycanda fövqlad vziyyt elan edildi. Bütün 

yollar Sovet hrbçilri trfi nd n tutuldu, vtndaların gediglii 

ciddi nzart götürüldü. Bütün rayonlar, o cümldn Qubadlı 

v Zngilan rayonları sasn ermnilrdn ibart olan Sovet ordusunun 

tam nzarti altına götürüldü. Müvqqti olaraq ermnilrin 

azrbaycanlılara qarı hücumlarının qarısı alındı. Bu zaman halini 

trksilah etmk, özünümüdafi dstlrini, hbs götürmk Sovet 

hrbçilrinin qarısında qoyulan sas vziflrdn biri idi. Yadımdadır, 

hmin vaxt Dalıq Qaraba v onun trafında özünümüdafi 

dstlrind vuruan v 1989-cu ilin noyabr ayında trfi mizdn 

Zngilan, Qubadlı rayonlarının müdafisin göndriln 40 nfr 

silahlı qubalıların Sovet hrbçilri trfi nd n hbs olunmamaları 

üçün fal tdbirlr hyata keçirirdik. 

Hr gün hmin rayonların polis rislri v prokurorları il laq 

saxlayıb, özünümüdafi dstlrind olan qubalıların hansı yolla 

olursa-olsun bu bölglrdn çıxarılıb Qubaya yola salınmasına 

kömklik göstrmlrini xahi etdim. Nhayt 1990-cı ilin yanvarın 

24-d 40 nfr Quba könüllülri silahlarının Zngilan rayon milis 

(polis) risinin kömkliyi il hmin rayonun melrinin birind, “N” 

yerd basdırıb, onların Qubaya yola salınmasını tkil ed bildik. 

Hmin xslr sa-salamat Qubaya çatdılar. 

Respublika son drcd aır v idarolunmaz vziyyt 

dümüdü. Hmin dövrlrd Azrbaycan rhbrliyi ermniprst 

Moskvanın lind alt çevrilmidi. Düzgün milli siyast aparılmırdı. 

Qrbi Azrbaycandan qovulmu 500 min yaxın azrbaycanlı 

19

Dalıq Qarabaa üz tutub, orada mskunlamaq arzularında olduqları 

halda, onların bu istklri qarısına hmin vaxt Azrbaycana 

rhbrlik edn Vzirov, Mütllibov v onların komandası hr 

vchl maneçilik tördib, ermnilrin mövqeyind qaldılar. Lakin 

bu tarixi shv olmasa idi, Qrbi Azrbaycandan qovulmu hali 

Azrbaycanın trkib hisssi olan Dalıq Qarabada yerldirilsydi, 

Azrbaycanın sonrakı çtin problemlri olmazdır. Doma 

Vtnimiz siyasi-ideoloji v hrbi txribatları df ed bilmir v tarixi 

sınaqlarla üz-üz qoyulmudu. Lakin bütün bunlar xalqımızın 

mübarizliyini, glcy inamını, milli-mnvi mtantini sarsıda 

bilmdi. 

Qrbi azrbaycanlıların drdlrin v problemlrin yaxından 

bld olan xs kimi bir qrup ziyalı il Azrbaycan rhbrliyini 

qbulunda olub, Qrbi Azrbaycandan qovulan soydalarımızın 

Dalıq Qarabada yerldirilmsinin tarixi, strateji tlblrdn irli 

glmsinin zruriliyini saslandırsaq da, bel tlbl çıxı etsk 

d, bizim mövqeyimiz çox tssüf ki, müdafi olunmadı, ksin bu 

fi kirlrimiz gör biz ciddi tqiblr mruz qaldıq. 

Bu çtin aır günlri yaadıqca hiss edirdik ki, Azrbaycanda 

idarçilik böhrana v drin uçuruma gedir. Hr ks özünü hakimiyytd 

görür. Bu mqsdl silahlı dstlr yaradılırdı. 

lk anlarda xalq hrkatı kimi faliyyt balayan Azrbaycan 

Xalq Cbhsind sritsiz, idarçiliyi bilmyn, tcrübsiz xslr 

topladı. Onlar el kortbii kild hakimiyyti zorla l keçirdiklri 

kimi Azrbaycanda dövlti, dövltçiliyi, razi bütövlüyünü qorumaq 

iqtidarında olmadılar. Qısa müddtli hakimiyytlri dövründ 

korrupsiyaya, anarxiyaya mübtla oldular. Azrbaycan uçurum 

thlüksind, vtnda müharibsi vziyytind idi. Hakimiyyt 

gln AXC-Müsavat rhbrliyinin açıq-akar sritsizliyi v naılı- 

ı qısa müddtd öz acı nticlrini göstrdi – ölkd daxili stabillik 

v birlik pozuldu, özbaınalıq hökm sürmy baladı. Cbhçilr 

layiqli kadrların idn uzaqladırılmasına, onların tqib olunmasına 

rait yaratdılar. Hrbi quruculuq balı-baına buraxıldı. 

20

Müqdds torpaqlarımızın bütövlüyünü qorumaq urunda 

mübariz vzin Bakıda hakimiyyt urunda mübariz get-ged 

qızıırdı. Qoun hisslri döyü bölglrindn çıxarılıb Bakıya doru 

irlilyirdilr. 

Xalq özünün v vtninin xilasını ulu öndrimiz, Azrbaycan 

xalqının ümummilli lideri Heydr liyevin rhbrliy gtirilmsind 

görürdü. Bu mqsdl ziyalılar, vtnprvr xslr dst-dst 

Naxçıvan Muxtar Respublikasına gedir, Heydr liyevi Azrbaycana 

rhbrliy dvt edirdilr. Respublikada bu mqsdl geni ilr 

aparılırdı. Xalq Cbhsinin sritsiz kadrları bel xslri tqib 

edir, onların özlrini v aillrini cismani mhv etmk üçün planlar 

hazırlayır v bzn bunları hyata keçirmy nail olurdular. Htta 

bu terror aksiyaları ölkmizin Ali Qanunverici Orqanının qarısında 

da ba vermidir. Güclü tqib v tzyiqlr mruz qalanlar arasında 

ulu öndrin yaxın silahdalarından olan Clal liyev (akademik, 

Milli Mclisin deputatı), Arif Rhimzad (Milli Mclisin deputatı, Daimi 

Komissiyanın sdri), mrhum xalq airimiz Bxtiyar Vahabzad, 

mrhum professor Sfi yar Musayev, msddin Xanbabayev (hazırda 

Xaçmaz rayon cra Hakimiyytinin baçısı), Murtuz lsgrov 

(hazırda Milli Mclisin deputatı), Eldar brahimov (Milli Mclisin deputatı), 

li hmdov (Milli Mclisin deputatı), Fttah Heydrov (Milli 

Mclisin deputatı) v bir sıra görkmli ziyalılarımız var idi. 

1993-cü ilin may-iyun aylarında Azrbaycanda ictimai-siyasi 

v hrbi vziyyt son drc dözülmz hdd çatdı. Gnc qiyamı 

ba verdi. Dövltçilik v Azrbaycanın razi bütövlüyü, onun 

siyasi xritdn silinib-silinmmsi mslsi übh altında idi. Bu 

aır günlrd uzaqgörn Azrbaycan xalqı tkidl Heydr liyevin 

rhbrliy gtirilmsini tlb edirdi. Bu raitd xalqın siyasi fallıı 

daim yükslirdi, Heydr liyevin elektoratı günü-gündn artırdı. 

imal bölgsind, Quba, Qusar, Siyzn, Dvçi (abran), 

Xaçmaz rayonlarının halisi arasında Heydr liyevin müdafisinin 

tkili v hakimiyyt gtirilmsi üçün grgin ilr görürdük. 

Sözügedn rayonlarda mn ziyalılarla, asaqqallarla, nüfuzlu 

21

xslrl ardıcıl olaraq çoxlu görülr keçirirdim v 8 iyun 1993- 

cü ild bu mqsdl biz böyük aksiya balamaa hazırlaırdıq. 

Ona gör d 1993-cü il iyunun 7-dn 8- keçn gec Qusar rayonundan 

hali il görüdn qayıdarkn Xalq Cbhsinin silahlı 

dstsi Xaçmaz rayonunda hmin vaxt Polis risi ilyn lyasovun 

rhbrliyi il üzrim hücum çkrk mni trksilah edib Xaçmaz 

rayonuna apardılar. Orada Xaçmaz rayon cra Hakimiyytinin baçısı, 

Xaçmaz rayon Xalq Cbhsinin sdri Müqdds Mehdiyevin 

kabinetind Heydr liyevin qayıdıına dair imal bölgsind mühüm 

ilr tkil etdiyim gör ittiham olundum. Onlar mni hbs v 

cismani mhv edcklri il hdldilr. Lakin hmin vaxt Xaçmaz 

rayon prokuroru olan Seyfddin Hsnovun kömyi il Qubaya yola 

salındım. Oradan is hmin gec ailml birlikd Bakıya gldim. 

Bunlara baxmayaraq ulu öndrimizin hakimiyyt qayıdıını 

dstklmk üçün imal bölgsind halinin 1993-cü il 8 iyun 

tarixin planladırılan kütlvi çıxıları ba tutdu. Xalq Cbhsinin 

rhbrliyi d artıq baa düürdü ki, xalqı, ölkni bu çtin böhrandan 

ancaq ulu öndr Heydr liyev xilas ed bilr. 

14 iyun 1993-cü il qdr mn ailml birlikd gizli raitd 

yaadım. 14 iyun 1993-cü ild mn Qubaya qayıdaraq vzifmin 

icrasına baladım. Mni Quba halisi yekdillikl müdafi edirdi. 

15 iyun 1993-cü ild xalqın tkidi v tlbi il Heydr liyev 

hakimiyyt qayıtdı. Vtnda müharibsinin qarısı alındı, dövltçiliyin 

möhkmlndirilmsin v ordu quruculuuna balandı. 

Lakin Xalq Cbhsi hakimiyytinin sritsizliyi üzündn nizami 

ordu vaxtında formaladırılmamıdır. Xalq Vtnin müdafisin 

sfrbr olunmamıdı. Bundan istifad edn ermni ialçıları 

xarici qüvvlrin kömkliyi il Dalıq Qaraba trafı rayonları i- 

al etmk, “Böyük Ermnistan” yaratmaq kimi mnfur niyytlrini 

hyata keçirmk mqsdi il geni hrbi mliyyatlara baladılar. 

Vtni yen d çtin günlr gözlyirdi. 

Bu anlarda ulu öndrimiz Heydr liyev yaranmı çtin vziyytdn 

çıxı yolunu hrbi hisslrin möhkmlndirilmsind, bütün 

22

ayonların hrbi batalyonlarının yaradılmasında v cbhy yola 

salınmasında, xalqı bu i sfrbr etmsind gördü. 

Ali Ba Komandan, xalqımızın ümummilli lideri Heydr liyev 

2 noyabr 1993-cü ild televiziya vasitsi il yaranmı çtin vziyyt 

v ondan çıxı yollarını müyyn edn tarixi, hrbi, strateji çıxıı il 

xalqa müracit etdi. Bu müracitdn sonra baqa bölglrd oldu- 

u kimi Quba rayonunda da batalyonun yaradılmasına baladıq, 

gnclr, könüllülr sfrbr olundu. Qusarlılar da qubalılara qouldular. 

Hmin vaxt batalyonun döyü hazırlanması mqsdi il Qusar 

rayonunda Sovet mperiyasından miras qalmı v daıdılmı 

vziyytd olan hrbi hissnin brpasına baladıq. Sfrbr olunanların 

hrbi tlim mqlrini tkil etmk üçün Rusiya Federasiyasından 

muzdla ixtisaslı hrbi kadrların gtirilmsini tmin 

etdik. Quba v Qusar rayonlarının öz daxili imkanları hesabına 

batalyonun maddi tminatı qısa müddtd hyata keçirildi. Tlimmq 

toplantısından sonra 487 nfrdn ibart Quba-Qusar batalyonu 

Beylqana döyü bölgsin yola salındı. Quba v Qusar 

ictimaiyyti, analar, bacılar, döyü gedn sgrlri yola salırdılar. 

Batalyon Beylqan rayonunda ermni hrbçilri il üzbüz özlrinin 

hrbi dürgsini saldı v buradan da döyü mliyyatlarına baladılar. 

Batalyona rhbrliyi v onun maddi-texniki tchizatının 

tmin olunması iinin tkilini rayon prokuroru kimi öz üzrim 

götürdüm v hr an sgrlrl birg oldum. Batalyon öz tarixi 

vzifsini layiqinc yerin yetirdi. sgr v zabitlr Beylqan, 

Xocavnd rayonları razisind gedn döyülrd mrdlik, igidlik 

nümayi etdirdilr v 1994-cü ilin may ayında imzalanan atks 

qdr anlı döyü yolu keçdilr. 

Batalyonun 48 nfr sgri hid oldu, 7 nfr itkin düdü, 114 

nfr is yaralandı. 

23-cü Quba-Qusar batalyonunun xsi heytin Zaqatala batalyonunun 

qalan hisssi birldirildi. Batalyonun xsi heytini 

1994-cü ilin iyun ayında Füzuli rayonunun hmdbyli kndind 

23

709 nömrli hrbi hissy thvil verrk rayona qayıtdım. 

23-cü Quba-Qusar batalyonunun tarixi döyü yolu baa çatdı. 

Hazırda 23-cü Quba-Qusar batalyonunun istefada olan, yaa 

dolmu sgr v zabitlri o çtin günlri xatırlayır, hid olan v 

itkin dün yoldalarımızın xatirlrini yad edirlr. 

Ulu öndrimiz Heydr liyevin göstrii v tövsiysi il hr il 

27 dekabr günü 23-cü Quba-Qusar batalyonunun yaranma günü 

kimi geni qeyd edilir. Bu toplantılarda ermni ialçılarının zbt 

etdiklri torpaqlarımızın azad olunması üçün yenidn sfrbr olunmaq 

arzularını bildirrk Ali Ba Komandan, möhtrm Prezidentimiz 

cnab lham liyevin mrini gözldiklrini bildirir, Vtnimiz 

sdaqt andı içirlr. 

Biz hamımız müsllh sgr kimi Ali Ba Komandanımız, Prezidentimiz 

cnab lham liyevin trafında sıx birlrk onun ideyalarının 

v apardıı siyastin uurla hyata keçirilmsin bütün 

imkanlarımızı sfrbr etmy hazırıq. nanırıq ki, Azrbaycanın 

haqq ii qalib glckdir. Qlblr doru, Azrbaycan!!! 

li Eyvazov, 

trtibçi–müllif, 

hüquq elmlri üzr flsf doktoru 

24

AZRBAYCAN RESPUBLKASININ PREZDENT 

HEYDR LYEVN 

1993-cü L NOYABRIN 2-d TELEVZYA 

V RADO L XALQA MÜRACT 

ziz hmvtnlr, hörmtli bacılar v qardalar! 

Son vaxtlar ermni silahlı qüvvlrinin Azrbaycan Respublikasının 

razisin yeni hücumları v tcavüzü nticsind respublikada 

yaranmı vziyytl laqdar mn bu gün televiziya studiyasına 

glib, bzi fikirlrim v mülahizlrim haqqında sizinl söhbt aparmaq, 

öz ryimi bildirmk istyirm. 

Azrbaycan Respublikası, onun vtndaları be ildn çoxdur ki, 

müharib raitinddirlr. Bu müddtd ermni silahlı qüvvlrinin 

Azrbaycana qarı tcavüzü mütmadi olaraq davam edib, respublikamızın 

razi bütövlüyü aybaay, ilbil pozularaq, onun torpaqları 

tcavüzkar trfindn ial olunubdur, indi is böyük bir qismi ial 

altındadır. 

Son hftlr Azrbaycanda, respublikanın Ermnistanla hmsrhd 

bölg v rayonlarında vziyyt daha da grginlmi, 

ermni silahlı qüvvlrinin tcavüzkar hücumları iddtlnmi v 

bunun nticsind Füzuli, Cbrayıl rayonlarının cnub hisssind 

olan yaayı mntqlri – kndlr, qsblr daıdılıb viran 

edilmidır. Bu rayonlar tamamil ermni silahlı qüvvlrinin ialı 

altına keçmidir. Sonra Zngilan rayonuna hücumlar olmu v 

nticd bu rayon da ial edilmidir. Bellikl, respublikamızın 

vtndalarına, hyatına, Azrbaycanın razi bütövlüyün yeni 

zrblr endirilmi, insanlar tlf olmu, yaralanmı, on minlrl 

vtndaımız yerlrindn didrgin düüb, qaçqına çevrilmidir. Onların 

çox hisssi baqa yol olmadıına gör Araz çayı vasitsil 

25

an razisin keçmi v oradan respublikamızın digr rayonlarına, 

mntqlrin glib çıxa bilmidir. 

Müharib dövründ, yni be ildn artıq bir müddtd Azrbaycan 

Respublikası vtndalarının bir qismi tlf, hid olmudur. 

Son hadislr zamanı da hlak v hid olanlar var. Ümu miyytl, 

Ermnistanın tcavüzü balanandan indiy qdr txminn 16 min 

azrbaycanlı hid, tlf olmu, 22 min qdr adam yaralanmı, 

100 minlrl adam qaçqın dümüdür. ndi qaçqınların sayı 1 milyon 

nfrdn artıqdır. Kndlrimiz, hrlrimiz, qsblrimiz viran olmudur. 

Mn bu gün sizin önünüzd çıxı edrk hid olmu azrbaycanlıların 

ruhu qarısında ba yirm, onların aillrin, qohum- 

qrbalarına basalıı verirm. 

Bli, Azrbaycan indi aır vziyytddir. Son hftlr vziyyt 

daha da aırlamı v grginlmidir. Mn bu gün hmin vziyyt 

geni thlil vermk fikrind deyilm. Sadc olaraq bzi msllr 

toxunub öz fikirlrimizi siz çatdırmaq, eyni zamanda bzi msllri 

aydınladırmaq istyirm. 

Azrbaycan vtndalarına mlumdur ki, mn Azrbaycan 

Respublikası Ali Sovetinin sdri seçiln gündn indiy qdr, indi 

is prezident vzifsind olduum zaman Ermnistanla Azrbaycan 

arasında gedn mühariby son qoyulması, ial edilmi torpaqlarımızın 

geri qaytarılması v ümumiyytl, bu hrbi münaqinin 

ksilmsi trfdarı olmuam. Münaqinin hll edilmsind sülh 

yoluna üstünlük vermim v bu msllrin danııqlar yolu il 

hll olunmasını daha lüzumlu bilmim. Milli Mclisin iclaslarında 

bu bard dflrl fi kir mübadilsi olubdur v Milli Mclis, 

Azrbaycan ictimaiyyti bu siyasti bynmidir. Biz bu yolla 

getmy çalımııq. 

Mlumdur ki, biz bu siyasti hyata keçirrk, bu yolla gedrk 

birinci növbd beynlxalq tkilatların imkanlarından istifad etmy 

çalımııq. Csartl dey bilrm ki, bu sahd çox smrli v 

çox fal tdbirlr görmüük. Birlmi Milltlr Tkilatının, onun 

26

Thlüksizlik urasının, ATM-in, onun çrçivsind olan Minsk 

qrupunun imkanlarından maksimum istifad etmy çalımııq. Bununla 

yanaı, böyük dövltlrin tbbüslrindn v vasitçilik imkanlarından 

da istifad etmy sy göstrmiik. AB-ın, Rusiyanın, 

Türkiynin bu bard tbbüslrindn v imkanlarından istifad 

etmy çalımııq. Hmi d hesab etmiik ki, bu yolla getsk, 

müvffqiyyt qazanarıq. Tssüf ki, bu görüln tdbirlr indiy 

qdr lazımı ntic vermyib. Lakin bu o demk deyildir ki, biz hmin 

yoldan çkinirik. 

Bu mqsdlr nail olmaq üçün biz, xsn mn v mnim 

mslkdalarım Ermnistan Respublikasının rhbrliyi il danı- 

ıqlar aparılmasını da lüzumlu hesab etmiik. Dalıq Qarabada 

olan qüvvlrl bilavasit laqy girib, onlarla danııqlar aparıb, 

msllrin sülh yolu il hll olunmasına da sy göstrmiik 

v bu bard d siz mlum olan danııqlar aparılmıdır. Bunların 

nticsind atin ksilmsi v at ksildiyi dövrd müyyn danııqlar 

aparılması, mslnin sülh yolu il olunması, ermni silahlı 

qüvvlrinin Azrbaycanın ial edilmi torpaqlarından çıxması 

msllrini qti surtd qoymuuq. 

Siz mlumdur ki, uzun müddt at ksilmidir v biz bu vaxt 

danııqlar aparırdıq. Sazi gör, atin ksilmsi noyabrın 5-n 

qdr davam etmli idi. Tssüf ki, atin ksilmsi pozulmudur. 

Bu ilk df oktyabrın 10-da, yni mn Azrbaycan Respublikasının 

prezidenti vzifsin baladıım gün olmudur. Cbrayıl rayonu 

razisind ermni silahlı qüvvlri trfindn, bizim silahlı 

qüvvllrimiz trfidn hrbi mliyyatlar aparılmıdır. Bundan sonra 

danııqlar nticsind atin yen d ksilmsin nail olmuduq. 

Fqt, oktyabrın 21-dn bu sazi yen d pozulmu, ermni silahlı 

qüvvlri iddtli hücumlara keçmi vvvllr Füzuli, Cbrayıl 

rayonlarının imal hisslri ial olunmudusa, cnub bölgsindki 

qsblr v kndlr, o cümldn ranla hmsrhd olan hiss 

Azrbaycan Respublikasının nzarti altında olduu halda, indi bunlar 

da ldn getmidir. 

27

Daha sonra Zngilan rayonuna hücumlar olmudur. Bu hücumları 

dayandırmaq v Zngilan rayonunu müdafi etmk üçün lazımi 

tdbirlr görmüdük. O vaxt ran slam Cümhuriyytinin prezidenti 

aayi Haimi-Rfsncani d burada idi. ran rhbrliyi d bu i qo- 

uldu. Ermnistan rhbrliyi il danııqlar aparıldı, atin ksilmsi 

v Zngilana hücumların dayandırılması haqqında tkliflr verildi. 

Eyni zamanda Zngilanın müdafi olunması üçün lazımi tdbirlr 

görüldü. Lakin bunlar da ntic vermdi. Zngilan rayonundan da 

hm hali, hm d ordu çıxdı. 

Bunlar hamısı, übhsiz ki, bizd çox böyük narahatlıq hissi 

dourubdur. Birinci növbd ona gör ki, torpaqlarımızın bir qismi 

d ial edilib, bu razid olan yaayı mntqlrimiz daıdılıbdır. 

Respublikaya yen d böyük zrb vurulubdur. On minlrl adam 

qaçqın düübdür. übhsiz ki, bunlar hm bizi, hm d Azrbaycan 

Respublikasının ictimaiyytini narahat edir. Biz bunların heç birin 

bigan qalmamııq v bigan deyildik. 

Bu dövrd biz gec-gündüz hmin ilrl mul olmuuq, lazımi 

tdbirlr görmy, mövcud imkanların hamısından istifad 

etmy çalımııq. Lakin bu, gözlniln nticlri vermyib. Bunun 

sbblrini indi sizin qarınızda tam thlil etmkfikrind deyilm. Ancaq 

onu qeyd etmk lazımdır ki, bizim mlubiyytlrimiz bir trfdn 

Azrbaycan Ordusunun döyün hisslrinin bir çox yerlrd gücsüzlüyü 

nticsind, döyü qabiliyytinin olmaması nticsind ba 

vermi, digr trfdn, bu razid yaayan vtndaların, bizim soydalarımızın 

öz torpaqlarını qorumaq, saxlamaq vzin drhal qaçmaq, 

yurdlarını qoyub didrgin dümk hval-ruhuyysi il laqdar 

olmudur. 

Bu heç d sirr deyildir ki, son hadislr zamanı Cbrayıl rayonunun 

razisind, Horadizd v baqa mntqlrd sgrlrimiz, 

döyüçülrimiz öz mövqelrini vurumadan, yerli halidn qabaq 

trk etmilr. Zngilandakı vziyyt nzart edrk, orada olan silahlı 

qüvvlrimizin rayonu müdafi etmsi üçün dflrl tdbirlr 

görrk müahid etdik ki, hmin döyüçülrin d çox hisssi müdafi 

28

edcyi yerlri döyüsüz, müqavimtsiz, heç bir at açmadan trk 

edib geriy, ran razisin qaçmaa üstünlük vermidir. 

Bunların hamısı bizi böyük drd salan hallardır. Bunları etiraf 

etmk bizdn ötrü aırdır, çtindir. Ancaq n qdr acı olsa da, bu, 

hqiqtdir. 

Son vaxtlar torpaqlarımızın bir qisminin ial olunması bzi 

adamlar trfindn bel qiymtlndirilir ki, bu, yqin Azrbaycanın 

müdafi qabiliyytinin olmamasının, yaxud bu id respublika 

rhbrliyinin lazımi tdbirlr görmmsinin nticsidir. Lakin bu, 

bel deyildir. Uursuzluqlar, mlubiyytlr be ildn artıq müddtd 

Azrbaycanda gedn proseslrin mntiqi nticsidir. Ermnistan 

trfindn, ermni silahlı qüvvlri trfindn Azrbaycana tcavüzlr 

1988-ci ilin fevralından etibarn balanmıdır. Altı il yaxındır ki, 

biz bu vziyytdyik. Tssüf ki, bu müddtd Azrbaycan Respubkasını 

idar edn xslr, orqanlar dövltimizi qorumaq, saxlamaq, 

onun razi bütövlüyünü tmin etmk üçün lazımi tdbirlr görmmi, 

nticd tcavüzkar qüvvlr dalbadal irlilmi, respublikamızın 

mövqelri itirilmi v bütün bunlar indi bizi bu facili vziyyt gtirib 

çıxarmıdır. 

Bunun bir hisssi Azrbaycan Respublikası Sovetlr ttifaqının 

trkibind ikn olmudur. Ancaq iki ildn artıqdır ki, Azrbaycan 

Respublikası müstqil bir dövltdir. Bu iki il müddtind müstqil 

dövltimiz öz müdafi qüvvlrini, öz ordusunu yaratmalı idi. Bundan 

ötrü Azrbaycan Respublikasının bütün imkanları vardı. Ordunu 

bir günd, be günd, bir ayda, üç ayda yaratmaq mümkün deyil. 

Ancaq iki il, üç il müddtind ordu da yaratmaq, Azrbaycanın etibarlı 

müdafisini tkil etmk v razi bütövlüyünü d tmin etmk 

mümkün idi. Lakin bu fürstlr ldn verilib v Azrbaycanın müdafi 

imkanları get-ged möhkmlnmk vzin ziflmidir. Ayrı-ayrı 

dstlr, qruplar, yaxud batalyonlar trfindn aparılan ayrı-ayrı 

döyülrin hamısı praknd kild olmu, müxtlif qüvvlr, 

mqsdlr xidmt etmi, böyük bir hrbi strategiya, müdafi strategiyası 

sasında, hrbi nizam-intizam sasında görüln tdbirlr olma- 

29

mıdır. Bel hallar bzn Azrbaycan ictimaiyyti arasında cürbcür 

sassız tbliatların yayılmasına gtirib çıxarmıdır. slind is 

Azrbaycanın müdafi qüvvlri, dediyim kimi, günbgün, aybaay 

ziflmidir. 

Mn indi bütün bunlara qiymt vermk istmirm. Ancaq bir neç 

sözl Azrbaycan vtndalarını, xalqımızı agah etmk istyirm ki, 

haradan balamııq, n üçün bu gün glib dümüük, böyük potensialı, 

imkanları, 7 milyon halisi olan Azrbaycan Respublikası n 

üçün indi aır vziyyt dümüdür. 

Tssüf ki, bütün bu dövrd Dalıq Qaraba mslsindn 

Azrbaycanda bir çox qruplar trfindn hakimiyyt urunda mübariz 

üçün istifad edilmidir. Ayrı-ayrı qüvvlr, siyasi qruplar, ayrıayrı 

xslr Azrbaycanın bu facili vziyytind biri o birin üstün 

glib, üstün glmy chd göstrib, biri digrini yıxaraq onun yerin 

keçmk istmidir. Bel bir raitd Azrbaycanın aqibti, xalqımın 

ümumi vziyyti unudulub, müxtlif qüvvlrdn hr biri ba vern 

proseslrdn istifad edrk hakimiyyt glmk istmidir. 1992-ci 

ild hakimiyyt gln qüvvlr d el Qaraba problemindn istifad 

etmidilr. ndi d ayrı-ayrı siyasi qüvvlr yaranmı fürstdn öz 

mqsdlri, siyasi hikklri üçün istifad etmy çalıırlar. 

gr son dövr nzr salsaq, bu ilin vvlindn götürsk, 

Azrbaycanın müdafi imkanlarının böhranı, dövlt rhbrliyinin 

böhranı o vaxtdan balanmıdır. Xatırlayın, bu ilin fevralında Azrbaycanda 

drin böhran ml gldi, respublikanın rhbrliyind toqqumalar, 

ayrı-ayrı qrupların qarıdurması v bir-biri il mübarizsi 

Azrbaycan Respublikasının müdafi qüvvlrini çox zifltdi. Bu 

qüvvlr birlmk, respublikanı qorumaq vzin, bir-biri il toqqumaa 

baladılar. Nticd martın axırında Klbcr rayonu ldn 

getdi. 

Bu ilin iyun ayını yada salın. Respublika drin hakimiyyt böhranı 

keçirirdi. Azrbaycanı bürümü ictimai-siyasi, iqtisadi böhranlara 

yenisi d lav olundu – dövlt rhbrliyi böhranı ba verdi. 

Bzi qüvvlr öz xsi mqsdlrin nail olmaq üçün respublikanı 

30

parçalamaq sviyysin gtirib çıxardılar. Ordu parçalandı. Bunları 

unutmaq lazım deyil. Silahlı qüvvlrin bir hisssi Gnc trfd, 

bir hisssi Qarabada, bir hisssi Lnkran zonasında qaldı. O vaxt 

Lnkran zonasında milli-etnik problemlr qabarıq kild üz çıxdı. 

Azrbaycan vtnda müharibsi sviyysin glib çatdı. Bir trfdn 

“Talı-Muan Respublikası” yaratmaq istyn quldur dstlri, ikinci 

trfdn süni surtd “lzgi problemini” ortaya atan adamlar, üçüncü 

trfdn guya baqa etnik qrupların mnafeyini müdafi ednlr 

– bunların hamısı dövlt rhbrliyinin siyastind böyük shvlrin 

nticsind, eyni zamanda hmin rhbrliyin daxilind gedn 

çkimlrin nticsind, yen d hakimiyyt urunda mübariz 

nticsind meydana çıxdı. Bu da, übhsiz, Azrbaycanda ordunun 

yaradılmasına v möhkmlnmsin mane oldu, htta mövcud 

qüvvlrin daılmasına, parçalanmasına gtirib çıxardı. 

yun hadislri dövründ Gncd, Bakının yaxınlıında qarda 

qanı töküldü, adamlar bir-birin at açdılar, tlf oldular. N üçün 

Hakimiyyt urunda mübariz üçün, ayrı-ayrı qüvvlrin öz xsi 

mqsdlrin nail olması üçün. Bir daha qeyd edirm ki, o zaman 

Azrbaycan vtnda müharibsi rfsin glib çatmıdır. 

Bu gün dey bilrik ki, biz Azrbaycanı hmin thlükdn qurtara 

bildik. Mhz hmin dövrd mn böyük tkidli dvtlr nticsind 

Naxçıvandan Bakıya gldim. Mn heç vaxt hakimiyyt üçün, vzif 

üçün mübariz aparmamıam, bu niyytd d olmamıam. Ancaq 

Azrbaycanın bel aır dövründ dvt olundum v gldim. 

Azrbaycan xalqının iradsi bir yer toplandı, vtnda müharibsi 

thlüksinin qarısı alındı, lazımi tdbirlr görüldü. Lakin ayrı-ayrı 

qüvvlr yen d respublikanı parçalamaq, ölkdki ictimai-siyasi 

qrupları bir-birin qarı qoymaq, bellikl d Azrbaycanın müdafi 

imkanlarını zifltmk istdilr. Onlar bu mllri indi d davam 

etdirirlr. 

gr son iki il rzind, Azrbaycanın müstqil dövlt oldu- 

u dövrd respublikanı etibarlı müdafi etmk üçün lazımi silahlı 

qüvvlr yaransaydı, daxili sabitlik olsaydı v bütün qüvvlr torpaq- 

31

larımızı qorumaa, razi bütövlüyümüzü qorumaa, razi bütövlüyümüzü 

tmin etmy yönldilsydi, indi bu gün dümzdik. Son 

aylarda cbh bölglrindki uursuzluqlar, bzi rayonların ermni 

silahlı qüvvlri trfindn ial olunması bu böhran proseslrinin, 

daxildki çkimlrin, toqqumaların, rqabtin nticsind ba 

vermi böhranın mntiqi yekunudur. 

Bu qısa müddtd istniln sviyyd ordu yaratmaq, Azrbaycanı 

müdafi etmk çox çtin vzifdir. Çünki çox ey pozulduu kimi, 

müdafi qüvvlri d pozulmudur. gr son hftlrd bizim minlrl 

döyüçümüz öz mövqelrini vurumadan qoyub qaçıbsa, bunu nec 

qiymtlndirmk olar Demk, orduda nizam-intizam, tlbkarlıq, 

qanun-qayda olmamıdır. Eyni zamanda, bizd olan mlumata gör, 

ordu hisslrinin bzilrinin döyüsüz, müqavimtsiz geri çkilmsi, 

bzn is yerli halini vahimy salaraq, qorxudaraq vaxtından vvl 

öz yerlrindn çıxarılması ayrı-ayrı cinaytkar dstlrin, müxtlif siyasi 

qrupların yen d xsi mnafelrin, mqsdlrin nail olmaq 

üçün apardıqları txribatların nticsidir. Bunu demk üçün limizd 

çox saslı dlillr var. 

Ona gör d vziyyt düzgün qiymt verilmlidir v heç ks 

bel düünmmlidir ki, guya bu vziyyt ancaq son vaxtlarda yaranmıdır. 

Yox. Bu, Azrbaycanda gedn proseslrin, hm ordu 

içrisind, hm siyasi qüvvlr arasında gedn proseslrin mntiqi 

nticsidir, indiy qdr Azrbaycanda silahlı qüvvlrin tkil olunmamasının, 

Müdafi Nazirliyind, ordu hisslrind yol veriln kobud 

shvlrin, bzn is cinayt hallarının, xyantlrin nticsidir. 

Bel hesab edirm ki, biz bu msllr doru-düzgün, obyektiv 

münasibt bslmliyik v heç ks yaranmı vziyytdn öz xsi 

mqsdlrin nail olmaq üçün istifad etmmlidir. Bir daha qeyd 

edirm, bu günlrd biz gec-gündüz bu msllrl mul olmu- 

uq. Ola bilr, baqa msllrl mul olmaa vaxt tapmamııq. 

Dünn biz yaranmı vziyyti Müdafi urasında müzakir etdik, 

ciddi tdbirlr gördük. Müdafi nazirinin birinci müavini, srhd 

bölglrind hrbi hisslr rhbrlik edn general-mayor Zadir Rza- 

32

yev vzifsindn knarladırıldı. Onun general rütbsindn mhrum 

edilmsi mslsi d müzakir olundu. Ancaq keçmi xidmtlrini 

nzr alaraq, bu qrarı qbul etmdik, yalnız onu vzifsindn götürdük. 

Eyni zamanda tapırıq verdik ki, bu msllr daha drindn 

thlil olunsun. Müdafi nazirinin birinci müavini, ba qrargah risi 

Sfr biyev vzifsindn knarladırıldı. Müdafi naziri yeni tyin 

olunub, cmi ikinci aydır ki, ilyir, ona töhmt verildi. 

Eyni zamanda qeyd olundu ki, Nazirlr Kabineti, onun rhbrliyi 

son aylarda müdafi msllrinin tkilini öz üzrin götürs d, 

lazımi tdbirlr görmmi, ordunun tchizatı msllri il yaxından 

mul olmamı, ordunun tkili iind shvlr yol vermidir. Bununla 

laqdar onlara xbrdarlıq edilmidir. General Ncmddin 

Sadıqov ba qrargahın risi tyin olunmudur. Baqa tdbirlr d 

görülür. 

Ancaq güman etmirm ki, son hadislr qiymt vermyimiz 

bu tdbirlrl qurtarır. Xeyr. Hüquq-mühafiz orqanlarına, prokurorluq 

orqanlarına göstri vermiik ki, ordu hisslrind xyantkar, 

cinaytkar hrkt etmi adamlar haqqında lazımi tdbirlr görülsün. 

Bu xslrin hamısı hm qanun qarısında, hm d xalq qarısında 

cavab vermlidir. 

Dünnki müzakirnin gediind mlum olan bir mslni d 

qeyd etmk istyirm. Son günlrd ial olunan razilrdki ordu 

hisslrind xidmt edn adamların ksriyyti hmin rayonların 

vtndalarıdır. Msln, Zngilan rayonundan çıxan hrbi hissd 

sgrlrin, zabitlrin ksriyyti yerli adamlardır. Onlar döyümk 

vzin, öz topraqlarını müdafi etmk vzin at ssi eidn 

kimi tez-tlsik aillrini çıxarmaqla v baqa ilrl mul olmular. 

übhsiz ki, dinc hali döyü bölglrindn çıxarılmalıdır, bunun 

üçün lazımi tdbirlr görülmlidir. Lakin bu o demk deyildir ki, döyüçü 

öz mövqeyini trk edrk, yalnız özü v ailsi haqqında dü- 

ünsün, qaçmaa çalısın. Qeyd etmk istyirm ki, bu rayonların 

razisind bizim vtndalarımız, öz torpaqlarını müdafi etmy 

qadir olan cavanlar da var idi. Onların da çoxu vaxtından vvl qaçıb 

33

getmidir. gr adam öz evini, öz ocaını, öz torpaını, öz yaayı 

yerini qorumursa, onun vzin kim glib qoruyacaqdır 

Bli, Azrbaycan xalqı qhrman xalqdır. Onun tarixind igidlik 

nnlri hmi güclü olmudur. Xalqımız öz qhrmanları il daim 

fxr etmidir. Azrbaycan xalqının qüdrti bu gün d itmmidir. Ancaq 

qeyd etdiyim kimi, son illrd gedn mnfi proseslr insanların bir çoxunun 

mnviyyatını pozmu, onların bzilrind vtnprvrlik hissini 

tamamil kütldirmidir. Vtni qorumaq, torpaa balı olmaq hissini, 

“ölsm d, öz torpaımda hid olum” hissini çoxları itirmidir. Bu, onların 

günahı deyil, onlara rhbrlik edn adamların tqsiridir. 

Ordumuzda narahatlıq douran, adamı dht gtirn baqa 

hallar da var. Mn bunu siz çox böyük tssüfl, hycan hissi 

il deyirm, lakin bu hqiqti etiraf etmy mcburam bütün bu 

proseslr bir neç il rzind yıılmı bu günahlar, nöqsanlar, çatımazlıqlar, 

ayrı-ayrı yerlrd mnviyyat pozunluu, cinaytkarlıın 

artması, cinaytkar ünsürlrin üstün mövqe tutması – bunların hamısı 

bütövlükd qhrman, mrd, mtantli, csartli Azrbaycan 

xalqını bel aır, çtin vziyyt salmıdır. 

Ancaq bu o demk deyildir ki, biz çıxılmaz vziyytdyik. Xeyr. 

Bu vziyytdn çıxmaq üçün Azrbaycan xalqının qüdrti v imkanları 

var. Lakin bundan ötrü grk xalq bir mqsd xidmt etsin. 

Torpaımızı, Azrbaycanın razi bütövlüyünü qorumaq, onun 

suverenliyini, müstqilliyini qorumaq hr bir vtnda üçün, hr bir 

azrbaycanlı üçün n ümd, n ülvi, n balıca vzif olmalıdır. Qalan 

hisslr, duyular, qalan chdlr hamısı bir knara qoyulmalıdır. 

Ancaq indiy qdr biz bunu etmmiik. 

Yqin indi hamı baa düür ki, Azrbaycan çox grgin vziyytddir. 

Ona gör d, bir daha qeyd edirm, bu bard lazımi tdbirlr 

görülckdir. Müdafi Nazirliyinin rhbrliyind apa rılmı dyiikliklr 

v baqa tdbirlrimiz übhsiz ki, öz nticsini vermlidir. Biz 

müdafi qüvvlrimizi hr chtdn güc lndirmliyik. 

Htta bel aır vziyytd d mn yen atin dayandırılması, 

sülh danııqları aparılması, mslnin sülh yolu il hll olunması v 

34

ial edilmi torpaqlarımızın bu yolla geri qaytarılması trfdarıyam. 

Mnim mövqeyim beldir v ona saslanaraq ayrı-ayrı dövltlrl 

laq saxlayıram. Ermnistanla bzi danııqlar aparırıq. Bu mövqeni 

glckd d davam etdircyik. Eyni zamanda biz tkc buna ümid 

bslmirik. Azrbaycanın grk etibarlı müdafisi olsun. Biz ialçılıq, 

qsbkarlıq siyasti yeritmirik. Biz sadc olaraq torpaqlarımızı 

özümüz qaytarmalıyıq, ial edilmi razilrimizi geri almalıyıq. 

Azrbaycanın razi bütövlüyünü tmin etmliyik. Bu, haqq iidir. Biz 

bu haqq yolda bütün imkanlardan istifad etmliyik. 

Müdafi qüvvlrini möhkmlndirmk üçün Azrbaycanda bütün 

mnvi-psixoloji vziyyt dyimlidir. ndiki hval-ruhiyy il 

Azrbaycanın bütövlüyünü tmin etmk mümkün olmayacaqdır. Bir 

trfd torpaqlarımız ldn gedib, yüz minlrl adam qaçqın düüb 

aır vziyytd yersiz-yurdsuz, çadırlarda (bzn bunlar da çatımır) 

yaayır, o biri trfd is Azrbaycan torpaında yaayan, onun 

çöryini yeyib suyunu içn, havası il nfs alan, srvtlrindn 

istifad edn adamlar ey-irt içrisinddirlr. Hllik onlarda 

Azrbaycanı qorumaq, müdafi etmk hval-ruhiyysi yoxdur. übhsiz 

ki, bel vziyytd biz bu uursuzluqların tbii olduunu qeyd 

etmliyik. Ona gör d grk bütün qüvvmizi toplayaq. 

ndi Müdafi Nazirliyi lazımi tdbirlr görür, sfrbrlik aparılır. Bu, 

ümumi sfrbrlik deyil. Adi sfrbrlikdir. Siz xatırlatmaq istyirm 

ki, Azrbaycan Sovetlr ttifaqının trkibind olanda hr il Sovet 

Ordusuna 60 min nfr çaırıçı yola salınırdı. ndi, Azrbaycan 

müstqil bir dövlt olanda n üçün bunu etmk mümkün olmasın 

N üçün gnclrin bir hisssi çaırıdan boyun qaçırır, orduda 

xidmt etmk istmir, valideynlri is cürbcür vasitlrl 

onları hrbi xidmtlrdn azad etdirirlr Bzilri orduda xidmt 

etmli olan olanlarını Azrbaycandan knara, baqa ölklr 

göndrmilr. Bs onda Azrbaycanı kim qoruyacaq, onun müstqilliyini 

kim tmin edckdir ndi adamları ayaa qaldırmaq, 

milli-vtnprvrlik hissini yüksltmk, xalqı sfrbr etmk sas 

vziflrimizdn biridir. 

35

Mn bu gün televiziya il veriln kiçik bir xbri dinldim. 1941- 

ci ild Böyük Vtn müharibsinin ilk gününd Azrbaycandan 18 

min nfr könüllü yazılaraq cbhy getmidi. O vaxt Azrbaycanın 

halisi cmi üç milyon nfr idi. ndi n üçün bunu ed bilmirik O 

zaman Sovetlr ttifaqını qorumaq üçün cbhy gedirdilr. ndi is 

doma torpaımızı, öz dövltimizi, müstqil Azrbaycanı qorumaq 

üçün adamları sfrbr ed bilmirik. 

Dorudur, son günlr biz mlumatlar glmidir ki, bzi yer lrd 

hrbi komissarlıqlar, polis idarlri bu id dyintilr yol vermilr. 

Bu yintilr ndn ibartdir Bir trfdn onlar adamları qanunsuz 

toplayaraq çaırı mntqlrin aparır v orada qeyri-qanuni hallara 

yol verirlr. Bu is xalqın narazılıına sbb olur. Biz dünn Müdafi 

urasında müzakir zamanı bel halları pisldik. kinci trfdn is 

xbr verirlr ki, adamları yııb çaırı mntqsin aparırlar, shri 

gün burada hmin adamların cmi 20 faizi qalır, 80 faizi yox olur. Bu, 

n thr olur Rüvt alıb buraxırlar. 

Azrbaycanda rüvtxorluq indi n dhtli bir haldır. Hyatın 

hr sahsind rüvtxorluq ba alıb gedir. Azrbaycan vtndaları, 

xüsusil 70-ci illrd faliyyt göstrn adamlar bilirlr ki, mn o 

dövrd respublikaya rhbrlik ednd rüvtxorluqla mübarizni 

faliyytimin sas istiqamti kimi qbul etmidim. 

Azrbaycana rhbrlik etdiyim 14 il rzind faliyytimin çox 

hisssini rüvtxorluqla mübarizy srf etmidim. Dorudur, mn 

Azrbaycandan gedndn sonra, xüsusn d istefaya çıxandan 

sonra bzi adamlar hmin rüvtxorları, oruları milli qhrman 

sviyysin qaldırdılar, onları 70-ci illrin guya qurbanları hesab 

etdilr. Nticd n oldu Azrbaycanda rüvtxorluq on qat, iyirmi 

qat, yüz qat artdı. ndi bu vziyyt bütün xalqı dht gtirir. El 

bu sfrbrlik hadissind d, hrbi komissarlıqların ksriyytind 

rüvtxorluq halları var. 

Kim mndn inciyirs, qoy incisin, hqiqti demk lazımdır. Heç 

bel i olarmı Rüvt vern, öz olunu çaırıdan azad edn adam 

Vtn haqqında, torpaq haqqında düünürmü Yaxud da ki, rüvt 

36

alıb, cinayt yolu il cibini pulla dolduran adam Vtn haqqında, 

torpaq haqqında, Azrbaycanın müstqilliyi haqqında düünürmü 

Bunların hamısı aradan götürülmlidir. Biz bu sahd ciddi tdbirlr 

görcyik. Mn hamıya xbrdarlıq edirm v bildirmk istyirm ki, 

biz bu hallara dözmycyik. Lakin biz n qdr mübariz aparsaq 

da, – mn bunu öz hyat tcrübm sasn deyirm, – gr insanların 

mnviyyatında dyiiklik olmasa, pozulmu mnviyyat brpa 

edilms, insanlarda vtnprvrlik, namus, rf, qeyrt hissi ba 

qaldırmasa, biz heç n ed bilmrik. 

Buna gör d siz müracit edirm. ndi bizim ordumuz yaranmalı 

v qurulmalıdır. Bir d qeyd edirm, ordumuz ancaq Azrbaycanı 

müdafi etmk mqsdi daıyır. alçılıq mqsdi daımır. Bizim 

iimiz haqq iidir, grk hr bir vtnda bunu özünün rfli borcu 

kimi qbul etsin. Kim özü orduda qulluq ed bilirs, qoy könüllü 

surtd getsin. Kim özü qulluq ed bilmirs, yanındakıları baa 

salsın ki, gedib orduda xidmt etmk lazımdır. Yaxud gr özü orduda 

qulluq ed bilmirs, fikirlsin ki, orduya nec kömk etmk 

lazımdır. ndi bunların hamısı n zruri vziflrdir. Bütün xalqa, 

Azrbaycan vtndalarına müracit edirm ki, bu tdbirlrin hyata 

keçirilmsind fal itirak etsinlr. 

Azrbaycan böyük thlük altındadır. Lakin biz bu thlüknin qar- 

ısını ala bilrik, almalıyıq da. Hr ks öz vzifsini baa dümlidir. 

Polis orqanları, hrbi komissarlıqlar, baqa hüquq mühafiz orqanları, 

prokurorluq orqanları qanun-qayda yaradılması üçün, adamların 

qanuna riayt etmsi üçün lazımi tdbirlr görmlidirlr. Amma 

bunun üçün grk hm polis, hm prokurorluq orqanlarında, hm 

hrbi komissarlıqlarda, hm d baqa sahlrd, ordumuzun zabit 

heytind, yüksk tbqlrind mnviyyatca saf adamlar olsunlar. 

gr bel olmasa, onlar öz vtndalıq, azrbaycanlılıq, 

vtnprvrlik msuliyytini hiss etmslr, bu vziflri yerin yetir 

bilmycklr. 

Bli, polis, prokurorluq orqanlarına, hrbi komissarlıqlara böyük 

slahiyytlr verilib. Ancaq bu slahiyytlrdn yalnız v yalnız dövlti 

37

möhkmlndirmk, nizam-intizamı güclndirmk, ordunu qurmaq, 

müdafi qüvvlrini möhkmlndirmk, razi bütövlüyümüzü tmin 

etmk üçün istifad etmk lazımdır. xsi mqsdlr bir yana atılmalıdır. 

ndi hr ey cbh üçün, müdafi üçün olmalıdır. 1941-45-ci illr 

müharibsi dövrünü bir daha yadınıza salın. O dövrü yaayan adamlardan 

biri d mnm. O vaxt insanlar ac da, çılpaq da qalırdılar, çox 

eydn mhrum idilr. Lakin bir ey hamı üçün ümd idi, sas vzif 

idi: cbhy, orduya kömk etmk, Vtnin müdafisini tkil etmk. 

ndi d hamı bel etmlidir, indi d bel olmalıdır. 

ndi biz respublikamızda iqtisadiyyat sahsind islahatlar keçiririk. 

Bazar iqtisadiyyatı sas yolumuzdur, srbst iqtisadiyyata böyük 

meydan vermiik v bu yolla da gedcyik. Lakin bu o demk deyildir 

ki, bzi adamların çıxılarında, biz gln mktublarda deyildiyi 

kimi, Bakıda cavan olanlar alver elsin, kommersiya maazalarında 

otursun, ey-irtl mul olsun, xalqımızın bir hisssi – onsuz 

da aır vziyytd, knd rayonlarında yaayan hisssi is gedib torpaqları 

müdafi etsin. Bu torpaq hamımızındır – tkc orada yaayan 

adamların, tcavüz mruz qalanların deyil, bütün Azrbaycanın 

torpaıdır. Hesab edirm ki, bizim vtndalarımız, ictimai-siyasi 

tkilatlarımız mni düzgün baa dürlr. Bir trfd restoranlarda 

çalı, hddindn artıq pullu adamların cürbcür kef mclislri, 

digr trfd is hidlr, cbhd vuruanlar, qaçqın düüb aır 

vziyytd yaayanlar. Yox, hamı brabr yaamalıdır. O adamların 

hamısı bu ilrini qoyub cbhy getmlidirlr. Ümumiyytl, indi 

Azrbaycanda hamıda Vtni müdafihval-ruhiyysi olmalıdır. Mn 

bütün vtndaları bu yola dvt edirm. Kim bu yolla gedcks, o, 

xalqını sevn, Vtnin sdaqtli olan adamdır. Kim bizim xlaqımıza, 

mnviyyatımıza, milli nnlrimiz zidd olan yollarla gedcks, o 

cür hyat trzi il yaayacaqsa, onların Azrbaycanda yaamaq hüququ 

yoxdur. 

Htta bzi hrbçilr d mn deyirlr ki, bu aır vziyytd 

Azrbaycanı atıb baqa ölklr gedn, vziyyt dyidikdn sonra 

geri qayıtmaq istyn adamları respublikanın vtndalıından 

38

mhrum etmk lazımdır, onların Azrbaycana qayıtmasına imkan 

verilmmlidir. Bu tkliflrd hqiqt var. Hmin tkliflri irli sürnlr 

Azrbaycana canı yanan adamlardır. Güman edirm ki, mnim bu 

sözlrimi düzgün baa dücksiniz. 

Biz çoxlu mktub alırıq, biz xeyli müracitlr d olur. halinin 

ksr hisssi qanun-qaydanı möhkmltmyi, tlbkarlıı artırma- 

ı, adamları nizam-intizama tabe etmyi, qanunları ciddildirmyi 

istyir. Bunların hamısı tbiidir. Üryi Vtn üçün, xalq üçün, torpaq 

üçün yanan adam bel düünür v bel d düünmlidir. Biz bu 

sahd d lazımi tdbirlr görcyik. 

Qeyd etdim ki, Azrbaycanda 1 milyon nfrdn çox qaçqın var. 

Son vaxtlar onların sayı artıb. Qaçqınların bir hisssi mili rayonunun 

razisind yerldirilib, ran slam Cümhuriyytindn oraya yardım, 

çadırlar v sair eylr göndrilib. Qaçqınların bir hisssi baqa 

rayonlarda yerldirilib, bir hisssi d Bakıya glib. Onların hamısına 

mütlq qayı göstrilmlidir. Lakin lazımi qayı yoxdur. Mn yen 

d lli il bundan vvlki müharibni yada salıram. O vaxtlar Sovetlr 

ttifaqı razisinin xeyli hisssi faist qounları trfindn zbt edilmidi. 

Çox adam öz yerlrini trk etmi, qaçqın vziyytin dümüdü. 

Ancaq o vaxtlar hmin adamları ayrı-ayrı aillr öz himaysin 

götürürdülr. Mn hesab edirm ki, Bakı hrind d, baqa hr 

v rayonlarımızda da hr ail bir qaçqın ailsini qbul etmk imkanına 

malikdir. Bu, böyük bir xeyirxah i olardı. ndi bizim rayonlarda, 

qsblrd, kndlrd vhrlrd bzi adamların iri evlri, bir 

neç otaqlı mnzili vardır. N olar ki, qoy onların hrsi bir qaçqın 

ailsini götürüb saxlasın. Bunu etmk lazımdır. Biz qaçqınları ya- 

ıın, qarın altında qoya bilmrik. Bununla yanaı, dünn biz ciddi 

tdbirlr görmüük, Nazirlr Kabinetin göstri vermiik. Qaçqınların 

mskunladıı yerlrd lav tdbirlr görmk niyytindyik. 

Eyni zamanda bel bir fikir d meydana çıxıb v mn onu siz 

çatdırmaq, müracit etmk istyirm. ndi Azrbaycan Respublikasının, 

msln Bakı, Gnc, Sumqayıt v baqa hrlrd, digr 

yerlrind hm dövlt müssislrimiz var, hm d çoxlu irkt, i

adamları, kommersiya il mul olan tkilatlar var. Bunların bir çoxu 

son illr müvffqiyytl faliyyt göstrir, xeyli vsait toplaya bilib. 

Bs onlar n i görürlr Onların gördüyü ilr etirazımız yoxdur. 

Qeyd etdiyim kimi, biz bazar iqtisadiyyatı, srbst iqtisadiyyat yolu il 

gedirik v bunların hamısına imkan verilib v verilckdir. Lakin bununla 

yanaı, bax, hmin strukturlar – hm dövlt müssislri, hm 

d xüsusi bölm, irktlr, firmalar, assosiasiyalar, i adamları qaçqınlara 

kömk etmlidirlr. übhsiz ki, bu ilr praknd halda ola 

bilmz. Biz Nazirlr Kabinetin göstri vermiik ki, bu ii mütkkil 

hala salsınlar. 

Lakin el olmasın ki, kims balaca bir i görmkl, qaçqınlara 

aparıb yemk vermkl öz vzifsini bitmi hesab etsin. Yaxı olar 

ki, qaçqınların müyyn bir hisssini ayrı-ayrı irktlr, i adamları 

v baqaları öz öhdsin götürsün, qaçqınların yerldirilmsi, 

maddi chtdn tmin edilmsi qeydin qalsınlar. Ta qaçqınlar 

öz torpaqlarına qayıdana qdr. lbtt, onlara bundan sonra da 

kömk edilmlidir. Çünki qaçqınlar öz yurdlarına qayıtdıqdan sonra 

çtinliklri çox olacaqdır. Axı onların evlri daıdılmıdır, bu adamlar 

var-dövltlrini itirmilr. Bu sahd lazımi ilr görmk lazımdır. 

Bizd Qaçqınlar Komitsi var. Mn onun faliyytini qnatbx hesab 

etmirm. O, öz iini genilndirmlidir. Biz bu sahd d lazımi 

tdbirlr görcyik. 

Mn bütün rayonların, bütün hrlrin icra hakimiyyti baçılarına, 

bütün nazirliklrin rhbrlrin, bütün i adamlarına, firma 

rhbrlrin – hamıya müracit edirm ki, gücümüzü, imkanlarımızı 

toplayıb qaçqınlara lazımi kömk göstrmliyik. 

Son vaxtlar ba vermi hadislrdn bzi qüvvlr Azrbaycanda 

daxili sabitliyi pozmaq üçün istifad edirlr. Biz bunu görürük. 

Hmin qüvvlr, birinci növbd Xalq Cbhsinin qüvvlri v baqa 

qüvvlr orduda txribatla mul olmu, cbhyanı rayonlara 

gedrk halini yalandan qorxudub geri çkilmy mcbur etmilr. 

Bu qüvvlrin bzilri rayonların ial olunmasına qsdn imkan yaratmaa 

chd göstrmilr v fürstdn istifad edrk, öz faliyytini 

40

davam etdirmy can atırlar. Bunların hamısı xyantdir. Xalqına 

xyant edn, torpaa xyant edn adam sl xyantkardır. Lakin 

bu, bir adamın ii deyildir, bunlar qruplardır, tkilatlardır. Bizd bel 

mlumatlar var. Azrbaycanın bu vziyyt dümsinin sas günahkarı 

olan bu adamlar fürsti ldn vermyib, itirilmi mövqelrini geri 

qaytarmaq, qisas almaq mqsdi güdürlr. Bunun üçün onlar çox çirkin 

yollara gedirlr v çirkin ilr görürlr. Adamlar arasında cürbcür 

tbliat aparmaa, xalqı çadırmaa, ictimai-siyasi sabitliyi pozmaa 

chdlr göstrirlr. 

Son günlr alınan mlumatlar göstrir ki, Xalq Cbhsinin bzi 

dstlri, bzi tkilatlar yerlrd adamlara silah paylayırlar v silahlı 

üsyan qaldırmaq fikrin düüblr, hakimiyyti l keçirmk 

niyytinddirlr. Halbuki, hakimiyyt onlarda idi. Amma siz onu saxlaya 

bilmdiniz. Heç ks hakimiyytinizin ldn getmsin çalımırdı. 

gr siz bu hakimiyyti saxlaya bilmdinizs, özünüz qaçdınızsa, 

geri çkildinizs, buna kim tqsirkardır Bs indi n istyirsiniz 

Götürk el hmin iyun hadislrini. Bu hadislrin n üçün v 

ndn ba verdiyini thlil etmk istmirm. Bu bard Milli Mclisin 

qrarı var. Ancaq ba nazir Pnah Hüseynov iyunun 6-da istefa verib, 

qaçıb, indiy qdr tapılmır. Ali Sovetin sdri sa Qmbrov iyunun 

13-d istefa verib. Azrbaycan prezidenti bulfz Elçiby iyunun 17- 

d Bakını trk edrk gedib v indiydk Klki kndind yaayır. 

gr onlar günahkar deyildilrs, hakimiyyti özlrind saxlamaq 

fikrind idilrs, n üçün istefa verdilr, n üçün qaçdılar Halbuki 

hakimiyyt d, dövlt d onların lind idi. Onlar hakimiyytdn 

d, dövltdn d, bütün imkanlardan istifad edib, Azrbaycanda 

sabitlik yaratmalı, vtnda müharibsinin qarısını almalı v silahlı 

qüvvlri güclndirib, Azrbaycanın müdafisini tmin etmli idilr. 

Ancaq bunu etmdilr. Ona gör etmdilr ki, onlar hakimiyyt 

gln gündn daxild bir-biri il mübariz aparmaq, bir-birini yıxmaq, 

bir-birinin vzifsini lindn almaq niyytlri il yaayır, cürbcür qanunsuz 

hrktlr yol verir, xalqda narazılıq yaradırdılar. Ona gör 

d bu hakimiyyt öz-özün yıxılıb getmidir. 

41

Bir sözl, bu hakimiyyti onların özlri thvil verib, özlri çıxıb 

gediblr, onları heç ks yıxmayıbdır. ndi bu vziyytd torpaı, 

Vtni qorumaq vzin Xalq Cbhsinin fürstdn istifad edib 

ara qızıdırması, insanları çaba salması, qaçqın vziyytin 

dün adamlardan öz çirkin mqsdlri üçün istifad edib txribatlar 

törtmsi, dövlt orqanlarına qarı tbliat aparması ny lazımdır 

Halbuki Xalq Cbhsi torpaı qorumaq, Vtni qorumaq mqsdil 

yaradılmıdı. Demk bel çıxır ki, be ildn bri gedn proseslr indi 

d davam edir. Bunlara son qoymaq lazımdır. 

Buna gör d oktyabrın 10-da prezident vzifsinin icrasına 

balayarkn xalqa müracitimd d bildirdim ki, mn prezident kimi 

Azrbaycan Respublikasında siyasi dünyabaxıından asılı olmayaraq 

bütün qüvvlri l-l verib Azrbaycanı bu aır vziyytdn çıxarmaa 

dvt edirm. Ola bilsin ki, kimins kimdn xou glmir, 

birinin bir cür, baqasının ayrı cür dünyagörüü var, – bunların hamısı 

knara qoyulmalıdır. Ola bilr ki, tarixi biri bir cür, baqası ayrı 

cür thlil etsin, – bunlara son qoyulmalıdır. ndi Azrbaycan üçün bir 

amal, bir mqsd var: Azrbaycanı bu aır vziyytdn xilas etmk, 

onun razi bütövlüyünü, müdafisini tmin etmk. Kimin lindn n 

glirs, bu amal, bu mqsd namin etmlidir. 

Hamımız üçün bir böyük mfhum var: Azrbaycan Respublikası, 

Azrbaycan xalqı. Bu mfhumun trafında hamı sıx birlmlidir. 

Azrbaycanın müstqilliyi, müdafisi, razi bütövlüyü tmin 

edildikdn sonra kim hansı vzifni istyirs, glib götürsün. Ancaq 

indi durub vzif davası döymk, bu fürstdn, bu yazıq, mzlum 

adamlardan, onsuz da aır blaya düçar olmu insanlardan, qaçqınlardan 

istifad edib tbliat aparmaq, qisas hval-ruhiyysi il yaamaq 

– bunların hamısı xalqımıza xyantdir. Mn baa dümürm, 

ndn ötrü qisas almaq istyirlr. Ona gör d mn Xalq Cbhsin 

v baqa siyasi qüvvlr xbrdarlıq edirm ki, bu mllrindn l 

çksinlr. Azrbaycanın dövlt qanunları qorunacaqdır, Azrbaycan 

dövlti özünü v respublikanı qorumaa qadirdir. Hesab edirm 

ki, bundan hr özü üçün ntic çıxarmalıdır. Biz bel hallara yol 

42

vermycyik! Bununla laqdar mn xalqa, hamıya – bütün siyasi 

partiyalara, siyasi qüvvlr, Azrbaycanı sevn, vtnin hörmt 

bslyn bütün adamlara bir daha müracit edirm: Hamı qüvvlri 

toplayıb bir hdf vurmalıdır, Azrbaycanı müdafi etmk, bu aır 

vziyytdn çıxarmaq lazımdır. 

Azrbaycan iqtisadiyyatında da daıntılar çoxdur. Mn bunu 

dflrl demim. Hazırda snayemiz d, knd tsrrüfatımız 

da aır vziyytddir. Bir trfdn torpaqların bir hisssi ial edilib, 

digr trfdn knd rayonlarında lazımi ilr görülmdi, mhsul 

yıılmadı. laqdar nazirliklr üzrlrin dün vziflri yerin 

yetirmdilr, rayon rhbrlri lazımi ilri görmdilr. qtisadiyyatda 

da çtinliklrimiz çoxdur. Ancaq hm snayed, knd tsrrüfatında, 

hm d adamların tchizatı sahsind olan çtinliklri aradan qaldırmaq 

mümkündür. Xalqımız dözümlü xalqdır, bu aır vziyyt 

dözckdir. Ola bilr az yesin, ola bilr nyi is çatmasın, ola bilr 

lazımi paltarı olmasın. Lakin torpaı itirmk olmaz. Ona gör d indi 

bütün qüvvlr clb olunmalıdır ki, hamımız birlk v hamımız 

Azrbaycanın müdafisini tmin edk, yaranmı vziyytdn birlikd 

çıxaq. 

Bu baxımdan hesab edirm ki, ial olunmu rayonların halisi 

d faliyyt göstrmlidir. Hmin rayonlarda çox qhrman, csur 

adamlar, hörmtli adamlar olubdur. 

Laçın rayonundan da, Klbcr rayonundan da, Dalıq Qaraba- 

ın razisindn, uadan, Adamdan, Füzulidn, Cbrayıldan, Qubadlıdan, 

Zngilandan olan hörmtli, nüfuzlu xslr, bu rayonların 

halisi müdafi üçün imkanlara malik adamların sfrbr edilmsind 

biz kömk etmlidirlr. Bu rayonların halisi arasından bizim orduda 

xidmt etmk imkanı olan adamları gtirib özlri tqdim etmlidirlr. 

Bel etslr sfrbrlikd buraxılmı shvlr d yqin ki, olmaz, yaxud 

da az olar. 

Ona gör d hmin rayonların hörmtli adamlarına, vtndalarına 

müracit edirm. Mn bu rayonların slahiyytli nü mayndlri 

il – özü d be-on nfrl yox, böyük trkibd, hr rayondan 500, 

43

600, 700 nfrlik trkibd – ayrı-ayrılıqda görümy hazıram. Onlarla 

görüüb, bu rayonların geri qaytarılması üçün hansı tdbirlri görmk 

bard mslhtlmk zmindym v dvt edirm ki, bu görülr 

yaxın günlrd tkil olunsun. Mn buna hazıram. Eyni zamanda bütün 

baqa nüfuzlu xslrin hamısı il, bu id itirak etmy imkanı 

olan hr bir adamla görümy hazıram. Bu gün mn xbr verdilr 

ki, böyük bir dst – fqanıstanda vurumu azrbaycanlı döyüçülr, 

txminn min nfr adam mniml görümk üçün müracit ediblr. 

Mn onlarla görümy razılıq vermim. Onlar Azrbaycanın mü dafisi 

üçün vurumaa hazırdırlar. Bu, yaxı tbbüsdür. Arzu edrdim 

ki, bel tbbüslr davam etsin. Bellikl biz müdafi qüvvlrimizi 

möhkmlndirr, Azrbaycanda milli hmryliyi, milli birliyi tmin edrik. 

Ancaq bunlarla yanaı, biz gln mktubların , tkliflrin hamısında 

bizdn bir ey tlb olunur: qanun-qaydanı möhkmltmk, tlbkarlı- 

ı güclndirmk, cinaytkarlıa qarı mübarizni ciddildirmk, hüquq-mühafiz 

orqanlarında qanun-qayda yaratmaq, ordunu möh kmltmk, 

orduya qayı göstrmk. 

Baxmayaraq ki, bzi sbblrdn, ya qorxaqlıa gör, yaxud 

pis niyytlr gör ordunun ayrı-ayrı hisslrindn qaçıb gedn 

adamlar var, biz ordumuza, sgrlikd olan adamlara hörmt etmliyik, 

ordumuzu hörmtl, qayı il hat etmliyik. Mn xalqı 

buna dvt edirm. Bzi qzetlr bel mlumat verirlr ki, guya 

bizim uursuzluqlarımıza sbb budur ki, ayrı-ayrı batalyonlar 

vardı, onlar lv edildi. Bunlar hamısı yalan sözdür. Onların nec 

batalyonlar olduu mlumdur, çoxusu cinaytkar batalyondur. Onlar 

cbh bölglrind yerli halini qart etmkl mul olublar. 

Ermni silahlı qüvvlri il laqy girib, var-dövltimizi onlara satmaqla 

mul olublar. Onların adları da mlumdur. Mn bu adları 

çkmy ehtiyac görmürm. 

Onların çoxu Xalq Cbhsi il, bzilri baqa qüvvlrl balı 

olubdur. Bdbxtlik d burasındadır ki, biz bu ikiillik müstqillik dövründ 

Azrbaycanda dövlt strukturu sasında nizami ordu yaratmaq 

vzin, ayrı-ayrı adamlar, ayrı-ayrı qüvvlr hrsi özün bir batal- 

44

yon yaradıb, gedib haradasa balaca bir kndi guya alıb, guya böyük 

bir ücat göstribdir. slind is bunlar heç bir ntic vermyib, bizi 

gtirib bax, bu daıntı vziyytin çıxarıb. 

Ona gör d mn cürbcür ittihamları tamamil rdd edirm. 

Kim istyirs bizim müdafi qüvvlrimiz möhkmlnsin, hamı bir 

mrkzd – Müdafi Nazirliyind, ordumuzda cmlnmlidir. Kim 

orada qulluq etmk istyirs, glib qulluq etsin. 

Qanun-qaydanı, nizam-intizamı möhkmlndirmk üçün biz 

tkliflr glir ki, Azrbaycan müharib raitinddir, buna gör d hrbi 

vziyyt elan etmk lazımdır. Yaxud bzilri tklif edirlr ki, fövqlad 

vziyyt elan olunmalıdır. Bu tkliflrd sas var. Mn bunlara da 

müyyn drcd brat qazandırıram. Biz bu bard düünürük. 

Ancaq güman edirm ki, hr bir xs öz vtndalıq borcunu layiqinc 

yerin yetirrs, hr bir azrbaycanlı öz torpaına, vtnin, öz elin, 

obasına sadiq qalarsa v vtnini, torpaını hr eydn üstün tutarsa, 

bel tdbirlrl atmaa ehtiyac olmayacaqdır. ndi bütün siyasi qüvvlr 

bir mqsd qulluq etslr, dövltin trafında toplaıb, dövltçilik yolu 

il, qanun-qayda yolu il Azrbaycanı bu aır vziyytdn xilas etmk 

zmind olsalar, onda bu tdbirlr l atmaq lazım glmyckdir. Ancaq 

ola bilr ki, vziyyt bizi bel tdbirlr dl atmaq mcburiyytin 

gtirib çıxarsın. Güman edirm ki, gr biz milli hmryliy, vtnda 

birliyin, vtnda hmryliyin nail ola bilsk, bu tdbirlrin hamısından, 

übhsiz imtina ed bilrik v onlara ehtiyac olmaz. 

Bu fikirlrimi siz çatdıraraq qeyd etmk istyirm ki, biz öz diplomatik, 

siyasi faliyytimizi d davam etdiririk v davam etdircyik. 

Danııqlar yolu il atksin davam etdirilmsin nail olmaa çalı- 

acaıq. Msllrin sülh yolu il hll edilmsin bundan sonra da 

üstünlük vercyik. Ancaq hr bir vtnda, hr bir azrbaycanlı hiss 

etmlidir ki, indi vtni qorumaq üçün hr öz payını vermlidir, hr 

öz yerini tapmalıdır. ndi hr ks müsllh sgr olmalıdır. Bundan artıq 

vzif yoxdur. Bütün qalan problemlr sonra hll edilckdir. Bütün 

digr problemlr ikinci, üçüncü sıraya keçmlidir. Ön crgd birinci 

növbd bu problem durmalıdır. Hamı onun trafında birlmlidir. 

45

Mn bzi acı hqiqtlri siz çatdıraraq, eyni zamanda bildirmk 

istyirm ki, dorudan da Azrbaycan xalqının potensialı – hm 

qhrmanlıq, hm döyüknlik, hm d intellektual potensialı böyükdür. 

Biz bu potensialdan smrli istifad etmliyik. Bu sahd ziyalılarımız 

daha fal çalımalıdırlar. Onlar srhd bölglrind, qaçqınların 

arasında, ordu hisslrind olmalıdırlar. 

Burada oturub ah-vay etmkdn, yaxud qeybtl mul olmaqdansa, 

ayrı-ayrı msllr cürbcür qiymt vermkdns gedib 

hr bir cbh bölgsind, ordu hisssind adamların hval-ruhiyysini, 

vtnprvrlik hissini qaldırsa müdafi qüvvlrinin möhkmlnmsind 

itirak etdiklrini göstr bilrlr. 

Mn yen dlli il bundan vvlki müharib dövrün qayıdıram. 

O zaman bizim ziyalılarımız – yazıçılar, mdniyyt xadimlri, alimlr 

bu msllrd çox fal itirak edirdilr. ndi d ziyalılarımızı dvt 

edirm, çox xahi edirm ki, bu i qoulsunlar. Ancaq bir mqsdl 

– adamların fikrini, mnviyyatını düzgün istiqamt yönltmk üçün 

qoulsunlar, onları çadırmaq, ayrı-ayrı txribat ilri aparmaq üçün 

yox. Güman edirm ki, bu yolda hamımız bir olmalıyıq. Bel hesab 

edirm ki, din xadimlri d bu sahd öz ilrini görmlidirlr. 

Azrbaycan xalqının zngin, milli nnlri var. Torpaqlarımızın etibarlı 

müdafisi üçün bu nnlrdn istifad olunmalıdır. 

Bir sözl, vziyyt aırdır, grgindir. Ancaq bu o demk deyil ki, 

biz vziyyti çıxılmaz hesab edirik. Xeyr. Yen d deyirm, bu gün 

Azrbaycanın böyük gücü, potensialı, xalqımızın zngin qhrmanlıq 

nnlri – bunların hamısı birldirilmlidir. Bütün imkanlardan 

istifad edrk Azrbaycanın ial olunmu torpaqlarını geri qaytarmaa 

bizim imkanımız var. 

Siz bu fikirlriml, bu arzularımla müracit edrk, hamınızı 

bu yolda fdakar mübarizy, Azrbaycanın müdafisin qalxmaa 

dvt edirm v hamınızdan tbbüs, mli faliyyt gözlyirm. 

Diqqtiniz gör sa olun, gecniz xeyr qalsın. Azrbaycan xalqına 

hyatın bu aır dövründ uurlar dilyirm. Sa olun. 

AzrTAC. 

46

BR BATALYONUN 

TARX 

S n dli povest

1. QUBA-QUSAR 

BATALYONUNUN YARANMASI 

“Dalıq Qaraba Azrbaycanın 

ayrılmaz trkib hisssidir... 

Azrbaycan öz torpaqlarını nyin 

bahasına olursa olsun azad edckdir”. 

* * * 

Xalqımız qhrman xalqdır, milltimiz d 

özünü müdafi etmy qadirdir”. 

Azrbaycan xalqının ümummilli lideri 

Heydr liyev 

Hr bir xalqın tarixind aır dövr, çtin sınaq illri olmudur. 

Hyatın hr dönmi tarix hkk olaraq bdilir v glck nsillr 

üçün mktb olur. Drs ala bilcyimiz tarixi-siyasi hadislri ya tarix 

kitablarından, ya da bdii sndli srlrdn öyrnmli oluruq. 

Bzn tarix kitablarında oxuduqlarımız yadımızda qalmır, amma 

bdii dill yazılanlar is yaddaımızda drin iz salır. Çünki dbiyyat 

qlb, ruha tsir edn, hiss, hycan douran n gözl trbiy 

vasitsidir. Gnclrd vtn, xalqa mhbbt hissini, vtnprvrlik 

duyusunu yaradan, möhkmlndirn tarixi-siyasi srlrin yazılması 

bu gün Azrbaycan üçün daha vacibdir. 20 ildn artıqdır ki, 

müharib raitind yaayan, torpaqlarının 20 faizini itirn, bir milyondan 

çox qaçqını, köçkünü olan, hr bölgd hid xiyabanları 

boy-boya vern bir xalqın arılı taleyini tarix salmaq, dbiyyata 

köçürmk li qlm tutan hr bir vtndaın vicdani borcu olmalıdır. 

48

Tarix isti-isti, arısı çkilmmi, qanı qurumamı yazılmalıdır ki, heç 

bir thrif yol verilmsin. Oxuculara tqdim olunan bu sndli povest 

d tariximizin yarası qaysaq tutmayan n çtin, arılı vaxtlarına 

hsr edilmidir. Real hadislri, insan talelrini ks etdirn kitaba bir 

batalyonun qhrmanlıq dastanı kimi d baxmaq olar. 

Bu qısa sndli povest tariximizin çtin vaxtlarına hsr edilmidir. 

Burada Azrbaycan sgrlrinin – bir batalyonda tmsil olan 

döyüçülrin Qaraba urunda fdakar mübarizsindn, aır döyü 

yolundan bhs olunmudur. Bu yol eyni zamanda müharib 

yoludur – Quba-Qusar batalyonunun döyü yolu (1993, 15 noyabr 

– 1994, fevral). 

1988-ci ildn balanıb bu daltsiz, qanlı müharib... v bu 

amansız, qanlı müharibd torpaqlarımızın 20 faizi ermni ialçıları 

trfi nd n zbt edilib, yüzlrl insan hlak olub, sir düüb, 

lil olub. hrlrimiz, rayonlarımız v kndlrimiz ... gözlrimizin 

önünd sanki yoxa çıxmı, yerind viran olmu, yandırılmı, yerl 

yeksan edilmi evlr, doma ocaqlar, sinsin çalın-çarpaz dalar 

çkilmi yaralı torpaqlar qalmıdı... 

Bütün bu dhtli shnlr, ölüm saçan müharib Sovet imperiyasının 

süqutu illrin tsadüf edirdi. 

Müharib tarixin n facili, n dhtli shnsidir. Bu shnnin 

itirakçıları yaranmı v yaamaq haqqı olan canlı insanlardır. 

Müharib tkc hrlri, kndlri viran etmir, hm d insan 

hyatından, taleyindn keçrk brin qlbind yandırıcı iz qoyur. 

Hr anı ölüml üz-üz olan insanlar müharibdn mrhmt ummurlar. 

Çünki müharib heç ny, heç ks mrhmt göstrmyn, 

kndlri, hrlri, insanları bir göz qırpımında udan jdahadır. 

Azrbaycan xalqı 20 ildn artıqdır nfs-nfs yaadıı müharib 

adlı dhtdn mrhmt istmir. Çünki hamı bir müqdds amalla 

yaayır, bir mqsdi düünür: Vtnin, xalqın taleyini, yurdun, Ana 

torpaın glcyini... 

Qhrmanlıın ölçüsünü tyin etmk çox çtindir. Tarixn bel 

vziyytlrd Azrbaycan sgri mhz ölçülr sımayan fsanvi 

49

qhrmanlıqlar göstrmi, dünyalar qdr sevdiyi Vtn urunda 

canını fda etmkdn çkinmmidir. 

Azrbaycan tarixinin qhrmanlıqlarla bznmi anlı shiflrind 

yüzlrl qhrmanın adı ulduza dönüb parlayır, glcy nur 

saçır. Bu günün qhrmanları da mhz bu öllrdn nur alanlardır. 

Müharib bu v ya hr hansı bir dövltin möhkmliyinin, monolitliyinin 

aır sınaq mrhlsidir. 

Mlumdur ki, mühariblrin tarixi insan cmiyytinin tarixi qdr 

qdimdir. Döyü üsulları dyis d, mühariblrin mqsd v xarakteri 

vvlki dövrlrd olduu kimi dyimmidir. Bütün dövrlrd 

qanlı döyülrl paralel kild psixoloji müharib d aparılmı, 

bu proses indi d davam edir. Fatehlr bu amil hmi üstünlük 

vermilr. Msln, Makedoniyalı sgndr hücum etmzdn 

vvl elçilrini hd-qorxu il rqib hökmdarın hüzuruna göndrr 

v danııqsız tslim olmaı tlb edrdi. ks tqdird böyük faci 

ba vercyini bildirrdi. Mhz bu taktika nticsind onlar hücum 

etdiklri torpaqları bzn ciddi müqavimt görmdn fth edirdilr. 

Ermnilrin baladıı ialçılıq müharibsi bizim Qarabaın 

srhdlrini aaraq geni miqyas almıdır. Artıq Azrbaycan torpaqlarının 

20 faizi ialçıların linddir. Unutmamalıyıq ki, Azrbaycan 

regionda mühüm geostrateji mövqey malikdir. Avropanı Asiya il 

birldirn cnub v rq yolları buradan keçir. Odur ki, qsbkarlar 

hmi rql Qrb arasında qızıl körpü olan Azrbaycana sahib 

olmaq üçün chd göstrmilr. 

Tarixin hr dönmind bu gözl diyar qsbkarlar caynaında 

zilmi, parçalanmıdır. Bir srd iki df müstqilliyi urunda böyük 

çarpımalardan keçmi Azrbaycan xalqı XX srin sonunda 

çox aır v msuliyytli zamanın burulanında idi. 

Bax, bel bir aır mqamda yurdumuza 1993-cü il qdm qoymudu. 

Azrbaycan dövlti tarixi müstqilliyin yenic qovumudu. 

Çox arılı v çtin zaman idi. Ata-baba torpaqlarımız bir-birinin 

ardınca ermni tcavüzü nticsind zbt olunurdu. Cbhdki 

keçmi hakimiyytdn qalmı komandirlr çox sritsiz idilr. 

50

Ölky yeni Prezident seçilmi ulu öndrimiz Heydr liyev 

vziyytdn çıxı yolunu 1993-cü il noyabrın 2-d xalqa müracit 

etmkd gördü. O, xalqa müracitind bütün vtndaları ayaa 

qalxmaa, respublikanın bu aır vziyytind öz sylrini bir ldirmy 

çaırdı. Ümummilli lider Heydr liyevin bu müraciti 

torpaqlarımızın ermni quldurlarından azad edilmsi namin 

Azrbaycanda yaayan bütün xalqların birliyin çaırı kimi 

qiymtlndirildi. Ulu öndr böyük siyasi uzaqgörnlikl vtnda 

müharibsi rfsind olan Vtnin dadına yetmi, son drc 

mntiqli qrarlar vermidi. 

Atalar yaxı deyiblr: “Allahsız yerd otur, böyüksüz yerd oturma!” 

Uçurumun knarında, birc addımlıında olan Azrbaycana 

müdrik siyastçi, iti aıllı, uzaqgörn, tcrübli dövlt xadimi Heydr 

liyevin qayıtması xalqın xobxtliyi idi. Tanrı bu vzolunmaz 

xsiyyti sanki Azrbaycan xalqına mhz bu zaman üçün bx 

etmidi. 

Qeyd etmk lazımdır ki, respublika Prezidenti Heydr liyevin 

xalqa müraciti mlubiyytlrin törtdiyi ruh dükünlüyünü aradan 

qaldırdı. Hamı Azrbaycanı dümn tcavüzündn qorumaq 

üçün ayaa qalxdı. Çünki Heydr liyev bu tarixi müracitind 

dümn qarı müharibd bütün qüvvlri birlmy çaırmıdı. 

Azrbaycan xalqının ii haqq iidir. Prezident öz müracitind 

xüsusi vurulamıdır ki, xalqımız tariximizin bu srt sınaından da 

üzü a çıxmalıdır v çıxacaq. 

“Hr bir azrbaycanlı bilmlidir ki, indi vtni qorumaq üçün 

hr öz payını vermlidir. ndi hr ks müsllh sgr olmalıdır. 

Bundan artıq vzif yoxdur!” Heydr liyevin bu sözlri bütün 

Azrbaycan vtndalarını sanki zlzl kimi silkldi. Vtn oulları 

ayaa qalxdı. Könüllülr Vtnin harayına ss verdi, bütün 

bölglrd yerli gnclrdn ibart xüsusi dstlr yarandı. 

1993-cü il noyabrın vvli... Quba-Qusar batalyonunun yaranma 

tarixi d mhz bu vaxtda, bu tarixi mqama tsadüf etdi. O zaman 

51

mn Quba rayonunun prokuroru vzifsind çalıaraq batalyona 

baçılıq etdim. Öz vzifmi, Vtn qarısında müqdds borcumu, 

gnclri Vtn mhbbti, tssübkeliyi ruhunda trbiy etmkd 

görürdüm. Görüln ilr nticsind könüllülrin sayı günbgün artırdı. 

“Quba” qzeti bu günlrd yazırdı. 

Hr birimizin müqdds borcu 

Ermni ialçılarının torpaqlarımıza son tcavüzü rayonumuzun 

halisini d hiddtlndirmidir. hr mdniyyt evind 

keçiriln rayon fallarının yııncaında vziyytdn çıxı yolları 

aradırılmı, vtnin müdafisi üçün görüln ilr bard söhbt 

aparılmıdır. Rayon icra hakimiyyti baçısının müavini M.Qniyev 

yııncaı açaraq qeyd etdi ki, 1988-ci ild balanan ermni 

tcavüzü günü-gündn iddtlnrk daha böyük facilr tördir. 

Cbrayıl, Zngilan, Qubadlı yaayı mntqlrinin ial edilmsi 

bir daha sübut etdi ki, biz daha möhkm sfrbr olmalıyıq. Bel 

aır günlrd mrd oullarımızın kömyi il Quba batalyonu tkil 

olunur ki, bunun da bütün xrclrini rayon öz üzrin götürmüdür. 

Artıq onlarla gnc könüllü olaraq bu batalyona üzv yazılır. 

Dinindn, milltindn, dilindn asılı olmayaraq hr bir xs bu gün 

Azrbaycanın müdafisin çıxmalıdır. Yııncaqda qeyd olundu ki, 

respublikada kifayt qdr müharib hval-ruhiyysinin duyulması, 

bzi hakimiyyt strukturlarının öz vzif borclarına msuliyytsiz 

yanaması, ordu quruculuunda yol veriln nöqsanlar cbhlrd 

mlubiyyt sbb olmudur. Bunlara son qoyulmalı, bütün 

müssis v tkilatlarda, kolxoz v sovxozlarda nizam-intizam 

möhkmlndirilmsi, msuliyytsizliy, laqeydliy, biganliy yol 

verilmmli, haliy mövcud rait drindn izah olunmalıdır. Hr 

bir vtnda müharib dövrünün qayda-qanunu il yaamalıdır. Bu 

baxımdan rayon prokuroru .Eyvazov öz çıxıında bildirdi ki, bu 

gün aramızda el gnclr vardır ki, onlar hrbi çaırıdan qaça- 

52

aq baqa respublikalara üz tutmular. Çox tssüf ki , bzi idar, 

müssis rhbrlri d öz övladlarını çaırıdan yayındırmaq üçün 

min bir dona girirlr. Quba batalyonunda hrbi tlim mllrin 

balamı gnclrin bir neçsi hissni icazsiz trk etmidir. 

ndi rayon prokurorluu bu il laqdar cinayt ii qaldırmıdır. 

Sfrbrliyin tkilind öz iin laqeyd yanaan v vzif borclarını 

yerin yetirmyn bir neç RHB-nin KB üzr nümayndsi inzibati 

qaydada czalandırılmıdır. 

hr 5 nömrli orta mktbin direktoru Msm ahverdiyeva 

is 1941-45-ci illr müharibsind qubalıların cbhy göstrdiyi 

kömklikd danımıdır. Sonra o, tssüf hissi il qeyd etdi ki, 

biz ev-eiklrindn didrgin dün qaçqınların halına çox acıyırıq 

v onların drdlrin rik oluruq. Qaçqınlar arasında döyümk 

qabiliyyti olan çoxlu gnclr vardır. Onlar geri qayıdıb dümnl 

vurumaq vzin isti yerlrd sıınacaq axtarır. Htta bazarlarda 

alver edirlr. Bu , adamın üryini arıdır. 

ndi ziyalılarımız, xüsusil pedaqoji kollektivlr gnclr arasında 

hrbi vtnprvrlik ruhunun qaldırılması üçün mqsdyönlü i 

aparmalıdırlar. 

“Quba” aqrofi rmasının ba direktoru Qdir Paayev yııncaq 

itirakçılarına müracitl dedi: 

Son bir neç gündür ki, halinin mühariby münasibti xeyli 

dyimidir. 

Ümid ancaq özümüzdir. Hr ks cbhy bacardıı kömyi 

göstrmlidir. 

Yııncaqda rayonda sabitliyin qorunması, xeyriyyçilik ilrinin 

güclndirilmsi v dümn üzrind qlbni tmin etmk üçün 

görülck ilr müyynldirildi. 

M.Mmmdov 

“Quba” qzeti.–1993.–10 noyabr 

53

Torpaq hr eydn müqddsdir 

Uzun illrdn bri gözldiyimiz azadlıı min bir zab-ziyytl 

ld etdiyimiz vaxt mkrli dümnlrimiz ermnilr müstqilliyimiz 

zrb vurmaq üçün altıncı ildir ki, biziml müharib aparır. Vtnin 

olum, ya ölüm mslsi hll olunduu bu aır günlrd qubalılar 

da ayaa qalxaraq torpaımızı qorumaa hazır olduqlarını 

bildirirlr. Haqlarında söhbt açdıımız bu igidlrin çoxu ail, eveik 

sahiblridir. Lakin onlar torpaın müqddsliyini hr eydn 

uca tutaraq ana vtnin çaırıına öz ürklrinin hökmü il ss 

verrk könüllü olaraq cbhy getmy glmilr. kinci Nügdi 

knd sakinlrindn 28 yalı bir uaq atası Fizuli smayılov, 26 yalı 

iki uaq atası Hümmt Mhmmdov Quba batalyonuna üzv yazılmaq 

üçün hrbi komissarlıa müracit etmilr. Onlara nisbtn 

hl çox gnc olan, lakin müharibnin bütün zab v ziyytlrini 

öz gözlriyl görüb, dflrl ölüml üzbüz gln lqar Nsirov, 

Elman Abdullayev d bu çaırıa qoulmular. lqar 1991-ci ildn 

Adam, Adr, Murovda döyülrind fal itirak etmidir. Elman 

is 1992-ci ilin mayından Klbcr v Murovda döyülrind vurumular. 

Bu gün yen vtnin çaırıına qoulmular. Zrdabi 

knd orta mktbinin direktoru Niyyt Xalıqovun 46 yaı vardır. O, 

zabitdir. Çaırıçılara müracitl dedi: mni buraya heç kim çaırmamıdır. 

Lakin bu gün vtnimizin baı üzrind cryan edn 

facilr sükutla baxa bilmirm. agirdlrin qarısında müharibdn 

danımaa utanıram, mnvi zab çkirm. Bu gün bura 

glmim ki, cbhy yola düüb xalqa, vtn sdaqtimi sözl 

deyil, öz mliml sübut edim. 

kinci qrup müharib lili Sabir Mmmdov (Dllkli kndi) is 

olunun özü il gtirmidi. Hrbi komissar onlardan birinin – Etibarın 

qalmasını mslht görrk lqarı hllik ev buraxdı. Araz 

Orucov da asaqqalın sözün qulaq asıb buraya glmidir. Etibar 

dedi: 

54

– Biz üç qardaıq. Buraya atamın arzusu il glmim. Trddüd 

etmdn cbhy gedcym. Bir eyi xahi edirm. Evd qalan 

ailm qayı unudulmasın. Hmi mnvi dayaq olsunlar. 

Vladimirovka knd sakini Hmdulla eydayev is öz fi krini bel 

ifad etdi: 

– Hqiqtn d bu gün çox aır günlrimizi yaayırıq. Lakin 

heç kim bdbinlmmli, ümidini üzmmlidir. Hamı bir nfr 

kimi ayaa qalxıb vtni müdafi etmlidir. Mn iki uaq atasıyam. 

Özüm d aild tk oulam. Mn günahsız öldürüln qarda v 

bacılarımızın intiqamını almaq üçün cbhy gedirm. O, bir olan 

Allah görür ki, biz haqq v dalt urunda mübarizy qalxmııq. 

Dorudan da bu gün hrbi komissara müracit edn könül lülrin 

sayı vvlki günlr nisbtn xeyli çox idi. Bilmirsn ki, hansının 

adını çksn, hansından yazasan. Hamı haqqında bir yazıda 

söhbt açmaq mümkün deyildir. Kiminl söhbt etdikc son 

sözü bu olurdu. sgr aillrin qayı bir an da olsun unudulmamalıdır. 

Biz d onların sözlrin ürkdn trfdar çıxır v bir daha hr 

bir qubalıya müracit edrk deyirik: cbhd hlak olan, yaralanan, 

döyün hr bir sgr ailsi diqqtdn, qayıdan knarda qalmamalıdır. 

Axı, onlar snin, mnim v balalarımızın azadlıı urunda 

vuruurlar. 

Mzahir Mmmdov 

“Quba” qzeti.–1993–17 noyabr 

Quba-Qusar batalyonunun döyüçüsü smt Cfrovun gündliyindn: 

“Axam saat 19 00 olardı. Quba rayonunun hrbi komissarlıı 

adamla dolu idi, vzifli xslr oturmudular.” 

Mn rayon prokuroru kimi ehtiyatda olan zabitlri könüllü batalyon 

yaratmaa çaırdım v qeyd etdim ki, vziyyt aırdır, cbhd 

dövltin çaırıına cavab vermliyik. Hansısa hidin sözüdür: 

“Vtni, Qarabaı televizor qabaında qorumaq olmaz, n qdr 

55

ahat, n qdr yaxın otursan da, lap ikilli qucaqlasan da, Vtn 

qorunmaz””. 

Heç kim gizli deyil ki, hamı üçün aır olan bu dövrlrd gnclrin 

ksriyyti müxtlif bhanlrl çaırıdan yayınırdılar. Rayon cra 

Hakimiyyti Aparatının tbbüsü il asaqqallardan, müharib v 

mk veteranlarından, Qadınlar urasının üzvlrindn, dindarlardan 

v ziyalılardan ibart tbliat qrupları müssis v tkilatlarda, 

hrbi komissarlıqda v s. yerlrd hali arasında söhbtlr aparır, 

mövcud reallıqları xalqa çatdırırdı. 

Quba-Qusar batalyonunun yaradılması il laqdar Quba rayon 

Aqrar–Snaye Bankında 747102 nömrli hesab açılmıdı. 

Quba-Qusar batalyonunun yarandıı günlrd “Ana Vtn ça- 

ırır!” üarı il xalqa müxtlif müracitlr oldu. 

ANA VTN ÇAIRIR... 

Quba rayonundan olan hid v sgr 

analarının rayon qadınlarına müraciti 

ziz analar! 

Doma Vtnimiz Azrbaycan yeddinci ildir ki, ermni ialçılarının 

tcavüzün mruz qalmıdır. lk vaxtlar “Qaraba” iddiası il 

qan tökn, yurddalarımızı öz yurdumuzda didrgin edn dümn 

bu gün bütövlükd Azrbaycan razisini viran qoymaqda davam 

edir. Böyük siyast oyunbazlarının öz mqsdlri namin xlvtakar 

arxa durduqları ialçı ermnilr bu aılsız oyunda vasit olduqlarını 

drk etmkdn çox uzaqdırlar v müvqqti uurlardan 

daha da coaraq Azrbaycan xalqını mhv etmk niyytinddirlr. 

Bel mkrli niyyti olan dümn yalnız xalqın birliyi v sfrbrliyi 

il qlb çalmaq mümkündür. Varlı-kasıb, imkanlı-imkansız cbhlmsi 

Azrbaycan dövltçiliyi v xalqı üçün ermnidn qorxulu 

dümndir. Bu gün bütün xalq üçün bir cbh – qeyrt cbhsi ol- 

56

malıdır. lbtt, biz Analar müharibnin n demk olduunu yaxı 

baa düürük. Yüzlrl igid oullarımız Vtn yolunda, bizim yolumuzda 

hid olmular. Ancaq bizim ruhdan dümy, övladlarımızı 

hansı yollarlasa gizlyib “qorumaa” haqqımız yoxdur. Biz Analar 

bir nfr kimi ayaa qalxmalı, övladlarımıza xeyir-dua verrk onları 

Vtnin müdafisin göndrmliyik. Vtnin bu dar gününd 

övladlarımızın mrdlik, mübarizlik, kiilik imtahanından uurla çıxması 

üçün onlara mnvi arxa durmaq bizim borcumuzdur. Onlarda 

Vtn mhbbti, torpaq tssübkeliyi trbiy etmk – budur 

bizim vzifmiz. 

Unutmayaq ki, Azrbaycan torpaından baqa bizim üz tutası 

baqa Vtnimiz yoxdur. Bizdn vvl yaayanlar öz payına 

dünlri – Vtni qorumaı, övladı Vtn üçün böyütmyi layiqinc 

yerin yetiriblr. 

Bir d ki, bu dümnin kim olduunu biz qubalılar hl srin 

vvllrind görmüük. Nn-babalarımızın hl o zaman günahsız 

axıdılan qanlarının qisasını, mzarları toy libası geyn hid 

balalarımızın intiqamını almaq vaxtı çatıbdır. 

Vtn birdir, Vtn dardadır, bizdn imdad dilyir. 

Ana Vtnin harayına bigan qalmaa heç birimizin haqqı yoxdur! 

hid v sgr analarının 

rayon yııncaının itirakçıları 

Dünyanın hr yerind, bütün dövrlrd müharibd n çox 

ziyyt çkn, sonsuz iztirab yaayan qadınlar olmudur. Qadın 

mühariblrd zizlrini, domalarını itirir, qadın ata, r, qarda itirir, 

n arılısı canından ayrılan canını – övladını itirir. Bütün bu arılara, 

zablara baxmayaraq Vtn dara dünd yenzizlrini, göz 

bbyi balasını Vtn namin, xalq namin ölüml savaa ürkl 

göndrir, get dümni z, Yurdunu qoru deyir: 

57

sgr balam 

Torpaın barında qana dönüb ax, 

Çalasın qeyrtin dur, ayaa qalx, 

Qoyma ki, yadlara qalsın Qaraba, 

Dümndn qisası al, sgr balam! 

Yurdlar dil glib elsiz alayır, 

Ocaq yerlrimiz külsüz alayır, 

Bulaqlar utanır dilsiz alayır, 

Bu qm yalarını sil, sgr balam! 

Namusun, rfi n thlükddir, 

Ananın üryi skskddir, 

Qorxaqlıq, acizlik xalqa lkdir, 

Babk nvsisn, bil sgr balam! 

Torpaın köksünü yaran sngrd, 

Yumruq tk birlsin sgr, srkrd. 

Son qoy bu hsrt, son qoy bu drd, 

Qhrman adını al, sgr balam! 

Xalqına arxalan, özün inan, 

Ümid tk sndir, yox özg güman. 

Yolunu gözlyir el-oban, anan, 

Zfrl qayıdıb gl, sgr balam! 

Qlb marını çal, sgr balam! 

Xuraman 

58

AYAA QALX, VTN OLU! 

Quba rayonunun sgri xidmtd olmu bütün gnclrin, 

çaırıçılara v onların valideynlrin müracit 

ziz qubalılar! Doma vtnimiz Azrbaycanın ayrılmaz bir 

hisssi olan Dalıq Qarabada altıncı ildir ki, qanlı müharib gedir. 

Ermnilr bu gözl diyarı zorla limizdn almaq istyirlr. Qaraba 

demk olar ki, tamamil ldn getmidir. Bu gün müharib 

genilnrk böyük miqyas almıdır. Son günlr dümn daha da 

azınlaaraq yeni-yeni torpaqlarımızı zbt etmi, dinc halini qırmı 

v sir almıdır. Bu gün biz ermni ialçılarının qarısını alıb 

torpaqlarımızdan qova bilmsk, onlar öz çirkin mllrini hyata 

keçirmk üçün daha dhtli qırınlar tördr, daha çox torpaqlarımızı 

zbt edrlr. Bu gün hamı bir nfr kimi dümnl mübarizy 

qalxmalıdır. 

Bu gün torpaqlarımızın ermnilrdn azad edilmsi urunda 

yüzlrl qubalı sgr cbhlrd döyüür. Onlarla igid oullarımız 

döyü meydanlarında hid olmudur. Onların qanı yerd 

qalmamalıdır. Torpaqlarımızın dümndn azad edilmsin daha 

yaxından kömk mqsdil vvllr sgri xidmtd olmu, qubalı 

gnclrdn ibart xüsusi batalyon yaradılması mqsd uyun 

olardı. Bu sahd qubalıların yaxı nnlri vardır. Tkc ulu v 

igid babamız Ftli xanı yada salmaq kifaytdir. 

Hmyerlilrin bir batalyonda xidmt etmsi sgrlrd bir-birin 

daha çox etibar yaradar. 

ziz gnclr, biz minik ki, bu çaırıa hvsl qoularaq 

döyülrd ny qadir olduunuzu sübut edcksiniz. Bu gün ana 

vtn dardadır. Onu xilas etmk hamının borcudur. 

Hörmtli valideynlr, analar v atalar! Azrbaycan dövltçiliyi v 

xalqı böyük thlük qarısındadır. Mkrli dümnimiz ermnilr v 

onların havadarları Azrbaycan xalqını mhv etmk mqsdlrini 

59

qarıya qoymular. Bu çirkin niyytin hyata keçirilmsinin qarısını 

almaq üçün hamı bir nfr kimi ayaa qalxmalı v silaha sarılmalıdır. 

Gnclri Vtn mhbbti, tssübkeliyi ruhunda böyütmk v 

trbiy etmk bu günün n mühüm vzifsidir. Müstqil Azrbaycan 

milli ordusu sıralarında xidmt etmk, kiilik mktbini keçmk hr 

bir vtndaın müqdds borcudur. Biz minik ki, siz övladlarınıza 

xeyir-dua verrk onları vtnin müdafisin göndrcksiniz v 

onlara mnvi dayaq olacaqsınız. Vtn ciddi thlük qarısındadır. 

Bu bladan qurtarmaq üçün hamı sfrbr olmalıdır. 

Quba rayon mk v müharib veteranları urası 

Quba rayon qadınlar urası 

Quba rayon dindarlar urası 

Tanrı sizi qorusun 

Biz müharib veteranları ikinci dünya müharibsinin odu-alovu 

içrisindn keçmiik. Buna gör d müharibnin törtdiyi dhtlri, 

ölky, onun xalqına vurduu yaraları öz gözlrimizl görmüük. 

Müharib n qocaya, n uaa, n qadına aman vermir. Onu da 

yaxı bilirik ki, razisind müharib gedn hr bir xalq baqasının 

kömyin ümid olmadan özü-özünü müdafi etmli, dümni torpaqlarından 

qovub çıxarmalıdır. 

Ermni tcavüzkarları son günlr daha da azınlaaraq Zngilan, 

Cbrayıl v Füzuli rayonlarının ranla hmsrhd hr v 

kndlri istiqamtind qanlı döyülr aparırlar. Dinc hali qırılır. 

Daha dözmk olmaz. Bütün xalq ayaa qalxmalı, öz torpaını v 

namusunu qorumalıdır. 

ziz gnclr, Vtni, ana v bacılarımızın namusunu qorumaq 

birinci növbd sizin üzriniz düür. Biz möhkm inanırıq ki, siz 

bu rfl i v çtin vzifni yerin yetirmk üçün döyü meydanlarına 

csartl atılacaqsınız. Tanrı sizi qorusun. Vtnin bu aır 

60

gününd orduda xidmt etmkdn boyun qaçırmaq kimi biabırçı 

hallar olmamalıdır. Ümid yalnız sizdir. 

Hörmtli valideynlr, biz siz müracit edirik. Övladlarınıza 

öyüd-nsiht verin. Onları çaırılardan v sfrbrlikdn yayındırmaq 

kimi xoaglmz hallardan çkindirin. Müharibni bütün xalqın 

birliyi v sfrbrliyi il udmaq olar. Bunu heç kim yaddan çıxarmamalıdır. 

Aagül Camalov, Seyfl Mmmdov, 

sd mamliyev, mk v müharib veteranları 

“Quba” qzeti.–1993.–2 noyabr 

Quba batalyonu il balı xatirlr 

O günlri hycansız xatırlamaq mümkün deyil. Yaxı yadımdadır. 

90-cı illrin vvllri idi. Onda rayon partiya komitsind ikinci katib 

ilyirdim. Çox aır dövr idi. Xalqımız, rayonumuzun sakinlri 20 

Yanvar facisinin arısını-acısını hl d yaayırdı. Sovet ordusunun 

Bakıda törtdiyi qırınlardan sonra xalqın Kommunist Partiyasına, 

Sovet hökumtin olan inamı, etibarı tamamil itmidi. Dalıq Qarabada 

ba vern hadislr, ermni separatçılarının razimizin bir 

hisssini zbt etmsi, cbhyanı bölglrdki uursuz mliyyatlar 

hamı kimi, biz dövlt orqanlarında çalıanları da çox narahat edirdi. 

Ölknin daxilind-idaretm strukturlarında vziyyt yaxı deyildi. 

Xalq cbhsi, Milli stiqlal, Müsavat partiyaları ardı-arası ksilmdn 

mitinqlr tkil edirdi. Ölk idarolunmaz vziyyt dümüdü. Xalq 

tsrrüfatının bütün sahlri, o cümldn kolxoz v sovxozlarla i getmirdi. 

qtisadiyyat günbgün ziflyirdi. Bunlarla yanaı Dalıq Qaraba 

trafında ba vern hadislr, Azrbaycanın rayonlarının ialı 

ciddi narahatçılıq yaradırdı. Bel bir vaxta ayrı-ayrı rayonlarda yerli 

özünü müdafi batalyonları yaradılır, könüllülr cbhy yola salınırdı. 

Bu sahd rayonumuzda da böyük ruh yükskliyi vardı. Gnclrl 

61

yanaı yaı 40, 50-ni ötmü insanlar ermnilr qarı vurumaq üçün 

cbhy getmk istyirdilr. Mn özüm d dflrl Mrkzi Komity 

müracit etmidim ki, cbhy getmk istyirm. Lakin hr df eyni 

cavab almıdım: siz ikinci katib kimi öz iinizi görün. 

Cbhdki uursuzluqlar üryi Vtn, el üçün yanan insanları 

tutduqları vzifdn asılı olmayaraq birldirmidi. Respublikamızdan, 

elc d rayonumuzdan ermnilrin qanunsuz hrktlri 

il balı Moskvaya saysız-hesabsız teleqramlar göndrirdik. Nec 

deyrlr, “Moskva göz yalarına inanmır”, ikaytlr baxmırdı. 

Torpaqlarımızsa ldn gedirdi. 

Bir vtnda kimi Kommunist partiyasına olan inamın tamam 

qırıldıından onun sıralarını trk etmk bard riz verdim, partiyadan 

çıxdım. Bir neç gün sonra rayonun n böyük meyvçilik 

tsrrüfatlarından biri olan SSR-nin 50 illiyi adına sovxoz-zavoda 

direktor tyin edildim. Tsrrüfatın potensial imkanları geni olsa da, 

cbhdki uursuzluqlara gör sanki camaatın qol-qanadı qırılmıdı. 

nsanların üzü gülmürdü. Torpaq ialına heç ks dözmürdü. Odur 

ki, biz rayonun falları il toplaıb bu qrara gldik ki, könüllülrdn 

ibart bir batalyon yaradıb cbhy yola salaq. balamaq üçün ilk 

növbd silah-sursat almaq lazım idi. Sovet ordusunda xidmt edn 

çoxlu zabit tanılarımız var idi. Onlar bu id karımıza gldilr. Rayonun 

imkanlı adamları bir xeyli vsait topladılar. Onlarla danııqlar 

aparıb silah ld olundu. Qeyd edim ki, o vaxt cbhyanı bölglrd 

avtomat, pulemyot satıı adi hal almıdı. Respublikamızı trk edrk 

Rusiyaya gedn sovet hrbi birlmlri bir çox texnikanı, silah-sursatı 

dyr dymzin satırdı. 

Könüllülrdn ibart batalyon yaratmaq bard müracit olunan 

kimi trafımıza yüzlrl gnc toplandı. Yaxı yadımdadır, el aillr 

vardı ki, üç övladı orduya getmk üçün biz müracit etmidi. Zrdabi 

qsbsindn Rövn ıxmirov adlı gnc sgrlikdn yenic qayıtmıdı, 

phlvan cüssli bir olan idi. Ona mslht gördük ki, 

sgrlikdn tz glmisn, bir neç gündn sonra gedrsn. Razılamadı. 

Hmin gün batalyona yazıldı. Sonradan o, Adr urunda 

62

gedn döyülrd hid oldu. Zrdabi nzibati razi vahidliyindn 50 

nfr yaxın gnc batalyona könüllü yazılmıdı. 

Qarlı-axtalı dekabr günlrind batalyonu nisbtn formaladırdıq. 

sgrlr üçün geyim, çanta, ayaqqabı v s. aldıq. Dekabrın 

26-da Qusar rayonundakı hrbi hissd tntnli mrasim 

tkil edilmidi. Könüllülr cbhy yola düürdülr. O vaxt mn 

bir daha hiss etdim ki, xalqın qarısına düüb onu düzgün yola 

istiqamtlndirn rhbr olarsa daı-da üstün qoymaq olar. Nec 

ki, 1993-cü ild ümummilli liderimiz Heydr liyev hakimiyyt qayıtdıqdan 

sonra xalqın inamını, etibarını qazandı, uzaqgörn strategiyanı 

müyynldirdi. Bu gün ld ediln bütün uurlar o böyük 

insanın mqsdyönlü siyastinin nticsidir. 

Batalyon cbhy yola düdükdn sonra biz onunla müntzm 

laq saxlayırdıq. Demk olar ki, hr hft cbhysgrlrimiz üçün 

maınlarla rzaq, isti pal-paltar göndrirdik. Cbhd olan oullarımızın 

aillrin d qayı il yanaırdıq. Onların hamısı aylıq mk haqqı 

il tmin olunmudu. Aillr rzaq verilirdi. Bir sözl, hm sgrlr, 

hm d onların aillrin böyük hörmt , ehtiram vardı. 

Dflrl mn d cbh bölgsin getdim. “Kamaz” markalı 

maınlarla rzaq apardım. Yükümüz sasn t v konserv 

mhsulları, meyv, irniyyat, isti paltar, siqaret balamaları idi. Batalyonun 

qrargahında yüklri boaltdıqdan sonra ön cbhdki 

sgrlr d ba çkirdik. Bu dövr el idi ki, ordu indiki kimi vahid 

mrkzdn idar olunmurdu. Ölk daxilindki özbaınalıq orduda 

da hiss olunurdu. Dümn qarı tkilatlanmı kild mübariz 

aparılmırdı. Cbhdki nailiyytlr yalnız mrd oullarımızın qanı 

bahasına baa glirdi. 

Bir hadisni yaxı xatırlayıram. 1992-ci ilin fevral ayı idi. 

Cbhy yardım aparmıdıq. Aır döyülr gedirdi. Qa qaralan, 

axam toranı dün vaxt idi. iqaya yükskliyi yaxınlıındakı ön 

xtdn qrargaha qayıdırdıq. Zrdabi qsbsindn olan uaqlarla 

öpüüb-görüüb yola düdük. Onlar bizi baa salmıdılar ki, buradan 

qrargaha txminn 10 dqiqlik yoldur. Sürücü Alikl bir xeyli 

63

yol qt etsk d yol hey uzanırdı. Qarıda 10-a yaxın sgr gördük. 

Onlarla aramızdakı msaf 50–60 metr olardı. N bards 

qızın mübahis edirdilr. Maını saxlatdırıb qapını açdım. Sorumaq 

istyirdim ki, qrargaha nec getmk olar. Qfi ldn qulaıma 

ermni danııq sslri gdi. Baa düdüm ki, azıb dümn trf 

keçmiik. liyalın, silahsız idik. Geri qayıtdıq. Görünür ermnilr 

bizim azrbaycanlı olmaımızı bilmmidilr. Öz vtnind, doma 

torpaında kimdns qaçmaq bilirsinizmi insana nec aır glir 

Üryim partlamaq drcsin çatmıdı. sblrim grilmidi. Bu, 

reallıq idi. Evimizin içind ermnilr at oynadırdılar. 

Quba batalyonunun yaradılması il qayılarımız, problemlrimiz 

çoxalmıdı. Hr gün cbhdn aır xbrlr, tabutlar glirdi. hid 

olanların aillrin xbr çatdırmaq bilirsiniz nec çtindir Bilmirdik 

ki, dümn güllsin tu gln gnclrin valideynlrin nec 

deyk ki, olun hid olub. 

Qbirstanlıa dfn gednd bilmirdik ki, hid aillrini nec 

ovudaq. Atalarına, analarına nec ürr -dirk verk. Çox hüznlü, 

aır günlr yaayırdıq. 

Allah Heydr liyev qni-qni rhmt elsin. 1993-cü ild 

onun hakimiyyt glii il hr ey dyidi. lk növbd nizami ordu 

quruculuuna balanıldı. 1994-cü ild atks nail olundu. Yoxsa 

hidlrin sayı günbgün artacaqdı. Onsuz da biz çox ey itirmidik. 

Tkc Quba batalyonundan 185 nfr hid olmudu. Torpaqlarımızın 

20 %- i ial altında qalmıdı. 

Bugünkü qüdrtlnn dövltimizin uurlarını müahid etdikc, 

ordumuzun qüvvtlndiyini duyduqca qürur hissi keçiririk. Glcy 

böyük ümidl baxırıq v inanırıq ki, gec-tez vtn torpaqları 

ialdan azad olunacaqdır. Yalnız onda hidlrin ruhu bdi 

mnzillrind rahat olar. Allah hidlrimiz rhmt elsin! 

Mehman brahimov, 

flsf doktoru. 

64

Quba-Qusar könüllülr batalyonunun döyüçüsü smt Cfrovun 

gündliyindn: 

Quba-Qusar batalyonuna Quba rayon prokuroru, Ba dliyy 

müaviri, polkovnik li Eyvazov baçılıq edirdi. V o, gnclri Vtn 

mhbbti ruhunda trbiy etmk vzifsini hyata keçirirdi. Onun 

gördüyü böyük tbliat-tkilat ilri nticsind sanki gnclr 

Vtnin son drcd çtin sınaq qarısında, ölüm-qalım dileması 

il üz-üz qaldıını daha drindn drk edirdilr. 

Bellikl, li Eyvazovun tkilatçılıı v tlbkarlıı nticsind 

demk olar ki, 10 gün rzind Quba-Qusar batalyonu 

tkil edildi. Onun rhbrliyi v tbbüsü il Sovet mperiyasından 

Qusar rayonu razisind daıdılmı vziyytd qalan hrbi 

hissnin kazarmaları brpa edildi. Hrbi mütxssislr dvt 

edilrk Quba-Qusar batalyonunun döyüçülri il tlim mqlri 

keçirdilr. Batalyonun yaranmasına mane olanlar da tapıldı. Lakin 

li Eyvazov tutduu haqq yolundan dönmyrk gecli-gündüzlü 

könüllülrin yanında olur, txribatçıların hr bir chdini boa çıxarırdı. 

15 noyabr 1993-cü ild Qusardakı hrbi hissd 450 nfr 

yaxın batalyon üzvünün yola salınma mrasimi oldu. Müqdds 

Quranın altından keçdi könüllülr. 

Vtnin çaırıına qoulan bu gnclrin, demk olar ki, hamısı 

yurd eqi, mmlkt sevgisi il döyünn ürklrinin hökmü il 

cbhy, ölüm-dirim savaına yola düdülr. Dstnin trkibind 

müxtlif dövrlrd ermni tcavüzkarları il vurumu tcrübli 

döyüçülr d az deyildi. 

Onlar Rayon Hrbi Komissarının adına yazdıqları rizlrd 

göstrirdilr: ”Sizdn xahi edirm ki, Vtnimizin bu aır gününd 

könüllü olaraq orduda xidmt etmk üçün mni Quba-Qusar batalyonuna 

qbul edsiniz”. 

Könüllülr hidlr xiyabanına gedib Vtn urunda canlarını 

qurban vermi öz döyü dostlarının mzarlarını ziyart etdilr v 

torpaı son damla qanlarınadk qoruyacaqlarına and içdilr. 

65

Axı Vtn onlara oul demi, harayına ss vermyi, dümn 

tapdaı altında inlyn, barı yaralı torpaqlarımızın fryadına 

yetmyi dilmidi... Ana Vtn çaırırdı... Dümni yerind oturtmaa, 

ölümün boazından yapımaa, ölüml çarpımaa!... 

Fryadına yetmy tlsirdi Vtnin, bu torpaın ölümün gözün 

dimdik baxan ölümsüz mrd oulları... 

Vtn mn oul des n drdim, 

Mamır olub qayasında bitrdim. 

Bu torpaqsız harda, n vaxt, n drdim – 

Xzanımdır, xzanımdır, xzanım. 

(xalq airi Mmmd Araz) 

Onlar Vtn daı olmaa, ana yurdun göylr ba vuran sırasıra 

daların qayasında mamır olub bitmy tlsirdilr... Sanki 

xalq airi Mmmd Araz bu stirlri mhz Quba-Qusar batalyonunun 

igid döyüçülri üçün qlm almıdı! 

Bir qayaya söyknmim, deyirm ka, 

Bax, belc daa dönm yava-yava... 

Onda Vtn sanar mni bir balaca vtn daı, 

Vtn daı olmayandan olmaz ölk vtndaı. 

(xalq airi Mmmd Araz) 

Andiçm mrasimindn sonra rayon Xalq Deputatları Sovetinin 

sdri ilyn N.Abdurrhmanov v Quba rayon prokuroru kimi 

mn çıxı edrk cbhy yola dünlr bildirdik ki, onlar özlrini 

tnha hiss etmsinlr! Bu gün bütün xalq onların arxasındadır. 

Hmin mrasimd söyldiklrim indiydk qulaqlarımda sslnir. 

Cbhy yola dün uaqların dümn meydan oxuyacaq mrd 

baxıları gözlrimin önündn getmir. O hadislr sanki dünn 

ba vermi v biz son olaraq bel demidik: “Allah qoysa, tezlikl 

qlb çalıb sa-salamat eviniz qayıdarsınız. Biz d and içirik ki, 

66

müharib qurtaranadk bütün imkan v qüvvmizi sizin v ailnizin 

tminatına srf edcyik.” 

Maın karvanı döyü bölgsin trf istiqamt götürdü. Onların 

arxasınca bu sözlr sslnirdi: “Uurlu yol siz, Vtn oulları!”, 

“Qlb il qayıdın, Azrbaycan torpaqlarının fdailri!” 

Düünmk bel tükürpdicidir ki, qarıda gözlnn dö yülrd 

hlak olanlar Azrbaycanın yaxın glckd nec möh tm bir 

dövlt çevrilcyini görmyckdilr. Döyüçülr ölüm haqqında 

düünmmi, bu fi kri aıllarına bel gtirmmidilr. Çünki bu 

döyüçülr bu gün yaayırdılar v sabah n olacaını heç düünmürdülr 

d... Axı sonunu düünnlr qhrman olmurlar... 

Mnim müayitiml Beylqan rayonuna batalyonun xsi 

heyti üçün silah, yatacaq dstlri, çadırlar, avtomaınlar, azuq 

v s. gtirildi. 

Quba-Qusar batalyonu Beylqana gldikdn 12 gün sonra 

Acabdi-Xocavnd istiqamtind sngrd duran “Priib” batalyonunu 

vz etdi. Belc, bu batalyonun mqqtli, ücatli döyü 

yolu balandı. 

Prezident Heydr liyevin xalqa müracitindn sonra tkil 

olunmu Quba v Qusar könüllülrindn ibart batalyonumuz 

döyü bölgsin gldiyi ilk günlrdn xüsusi il frqlnir, sıravi 

sgrdn tutmu yüksk rütbli zabit kimi hr ks verilmi 

döyü tapırıını dqiq yerin yetirirdi. El bunun nticsidir ki, 

hrbi qrargah trfi n d n batalyonun iin yüksk qiymt verilmidi. 

Hörmtli Prezidentimiz Heydr liyevin Beylqanda keçirdiyi 

görülr zamanı dediyi sözlr yadıma düdü. “Hr ks öz evini, öz 

kndini, öz ata-babalarının uyuduu qbiristanlıı qorumalıdır. Bli, 

qorumalıdır. Daha dayanıb qıraqdan baxmamalıdır.” 

Yaılar tapdaında inlyn Qarabaın Nüablr, Üzeyirlr, 

Natvanlar, Cavanirlr, Xanlar, Bülbüllr, Ridlr, ıxlınskilr, 

Mehmandarovlar yetirn mnviyyat-mdniyyt ocaının azad olması, 

ulularımızın ruhunun rahatlıı üçün canından keçmy hazır 

67

olan vtn oulları Heydr liyevl görüdn sonra daha da ruhlanır 

v döyü plng kimi atılırdılar. 

Döyü sngrlrin onlarla nümaynd heyti gedirdi. Onlar 

gtirdiklri sovqatı el sngrdc döyüçülr tqdim edirdilr. 

Torpaqlarımızın ermnilrdn azad edilmsi urunda yüzlrl 

qubalı, qusarlı gnc cbhlrd döyümü, onlarla igid oullarımız 

döyü meydanlarında hid olmudur. Müxtlif milltlrdn olan 

hmyerlilrin bir batalyonda xidmt etmsi sgrlrd bir-birin daha 

böyük inam v etibar yaradırdı. Ana Vtn darda idi, onu xilas etmyi 

is hr bir Vtn övladı özün borc bilirdi. Azrbaycan dövltçiliyi v 

xalqı böyük thlük qarısında idi. Mkrli dümnimiz ermnilr v 

onların havadarları bu müharibd yalnız bir mqsd güdürdülr: 

tarixi Azrbaycan torpaqlarını, ulu v müqdds yurd yerlrimizi 

zbt etmk, zngin yeraltı v yerüstü srvtlrimiz sahib olmaq, 

tariximizi saxtaladırmaq, mdniyytimizi özününkildirmk, 

Azrbaycan xalqını mhv etmk... 

Quba-Qusar batalyonunda xidmt edn hr bir fdakar oula 

yaxından kömklik göstrilirdi. Bu batalyonun komandiri kimi mn 

d onların qayıları il maraqlanır, hr birin doma ata mhbbti 

il yanaır, hr birini övladım sanır, uurları, qhrmanlıqları il fxr 

edirdim. Sanki aır döyülr zamanı mn d onlarla bir sırada, bir 

sngrd idim. 

Beylqan bölgsind hücuma keçn dümn Quba-Qusar batalyonunun 

döyüçülrinin mrdliyi v igidliyi nticsind vvlki 

mövqelrin geri oturdulmu, Beylqan hrinin ialının qarısı 

alınmıdı. Dümnin onlarla sgri v texnikası mhv edilmidi. Aldıımız 

mlumata gör, ermni ialçıları arasında frarilik halları 

çoxalmıdı. Onlar aydın baa düürdülr ki, gec-tez qlb bizim 

olacaqdır. Batalyon Xocavnd rayonunun v Azrbaycanın baqa 

razilrinin azad olunmasında xüsusi fallıq göstrmidi. 

68

2. ARXA CBH ÖN 

CBHNN YARDIMINDA 

Müharibnin özünmxsus bir qanunu da var. Arxa cbh ön 

cbhnin arxasında maddi-mnvi dayaq olmalıdır. Bel olmasa 

ön cbhd ruh dükünlüyü, küskünlük yaranar v döyü meydanlarında 

mlubiyytlr ba verr. Ön cbh bilmlidir ki, arxada qalan 

zizlri min v rahat yaayır. Arxa cbh ön cbhni d tmin 

etmlidir ki, döyüçülr korluq çkmsin, gücdn dümsin. 

Quba-Qusar batalyonunun xrclrini rayon ictimaiyyti öz 

üzrin götürmüdü. O zaman hamı döyüçülrin qayıları il yaayırdı. 

Onlar üçün cbhy rzaq mhsulları, isti paltar, yanacaq v 

s. göndrilirdi. Hr ks cbhy yardım etmyi ön plana çkmidi. 

sgr aillrin müyyn kömkliklr göstrilirdi. Sanki bu yardımlarla 

tslli tapır, Vtnin müdafisind az da olsa müyyn 

drcd itirakdan qlblri nisbi sakitlik tapırdı... 

1992-1994-cü illrd Quba rayon cra Hakimiyyti baçısının 

müavini Buxsay Smndr olu skndrovun xatirlrindn: 

“Quba-Qusar batalyonu yarananda qeyri-rsmi olaraq mn tchizat 

üzr batalyon komandiri olmuam. 1993-cü ilin noyabrın 16, 19, 21, 

27, habel dekabrın 11 v 19, 1994-cü ilin 14 yanvar tarixlrind 

hali biz müxtlif yalar toplayıb thvil vermidilr. Onların arasında 

çarpayı, açılıb-büküln çarpayı, corab, çaydan, miar, am, 

l radiosu, ülgüc, çoxlu rzaq mhsulları v s. var idi. Biz onları 

iddtli döyü mliyyatları gedn Beylqan, iqaya v Kaftarqayaya 

göndrdik. 

1994-cü ilin yanvarında is mn eyni zamanda rayon Hrbi 

Komissarlıında çaırı komissiyasının sdri olmudum v insani 

riqqt gtirn çoxlu faktlarla qarılamıdım. n dhtli v 

tükürpdici hadislri is oxucularla bölümk istyirm. 

69

Qubaya cbh bölgsindn 1 hid cnazsi gtirilmidi. Rayonun 

Hrbi Komissarı, mn, rayon Müdafi urasının üzvlri v 

s. hid miyev msddinin cnazsini yaadıı knd gtirdik. 

O, Füzuli urunda gedn döyülrd qhrmancasına hid olmudu. 

msddin döyü yoluna ilk df olaraq minaaxtaran kimi 

balamıdır. O, 1994-cü ilin yanvarın 9-10-da Horadizin azad olunması 

urunda gedn aır döyüd dümnin bir neç sgrini 

mhv edrk qhrmancasına hid oldu. Onun döyü yolu çox 

qısa olsa da, göstrdiyi qhrmanlıq misilsiz idi. msddinin 

cnazisini mscid aparandan txminn 45 dqiq sonra Qubaya 

daha bir “qara” xbr gldi. Quba-Qusar batalyonunda ücat 

v qhrmanlıq göstrn msddinin doma qardaı Srvr 

miyevin cnazsi Qubaya gtirildi. Biz v Batalyonun komandiri 

(Quba rayon prokuroru) li Eyvazov çox çtin anlar yaayırdıq. Lakin 

ikinci qhrmanın da cnazsini biz doma evinsnov kndin 

thvil vermli idik. Dnizdki sular, göydki yaılar, yerdki aaclar 

da bu iki qhrman qarda üçün acı-acı göz yaı tökürdü... Çox 

aır mnzr idi... Bir günd miyevlr ailsinin iki üzvü snovqılaq 

kndind doma torpaa tapırıldı. Mn minm ki, srlr boyu 

bu torpaq bel faci il rastlamamıdı. 

1992-ci ilin dekabr ayından balayaraq 1993-cü ilin aprel ayına 

qdr arxa cbh ön cbhy çoxlu kömkliklr etmidir. Mn 

batalyonun komandiri kimi hesab edirm ki, bu sndli povestd o 

tkilatların v müssislrin hamısının adı çkilmlidir: 

70

Sıra 

-si 

1 

2 

Tarix 

18 dekabr 

1992-ci il 

Yardım göstrn 

tkilatın v ya xsin adı 

Yardımın növü v 

miqdarı 

Yardım hara 

göndrilmidir 

“Quradırıcı” kooperativ 1000 rubl Zngilan rayonuna 

30 nömrli Tikinti v 

Quradırma darsi 

3 Raykoopittifaq 

100 dd pambıq qı 

alvarı 

100 kq kr tozu, 

100 dd alt paltar 

Zngilan rayonuna 


4 Quba rayon Polis öbsi 10 min rubl Zngilan rayonuna 

5 “M.sdov” adına Sovxoz 10 min rubl Zngilan rayonuna 

6 Kolxoz bazarı 

7 

“Jdanov” adına sovxoz 

(direktor Tofi q Aabalayev) 

17 kq ya, 

10 kq çay 


1000 rubl Zngilan rayonuna 

8 “Ümid” Kiçik Müssissi 5000 rubl Zngilan rayonuna 

9 

19 dekabr 

1992-ci il 

“Kalinin” adına Sovxoz 10 000 rubl Zngilan rayonuna 

10 1 saylı Konserv zavodu 

11 

21 dekabr 

1992-ci il 

550 kq tomat, 

800 kq povilla 


Sovxoz “Meyv Tingliyi” 5 000 rubl Zngilan rayonuna 

12 hr ctimai ai darsi 2 000 rubl Zngilan rayonuna 

13 Knd ctimai a darsi 2 000 rubl Zngilan rayonuna 

71

Sıra 

-si 

Tarix 




miqdarı 

Yardım hara 

göndrilmidir 

14 Quba stehsalat Kombinatı 2 000 rubl Zngilan rayonuna 

15 Quba Aqrar-Snaye Bankı 5 000 rubl Zngilan rayonuna 

16 Quba mant Bankı 10 000 rubl Zngilan rayonuna 

17 

18 

22 dekabr 

1992-ci il 

“SSR-nin 50 illiyi” adına 

Sovxoz (direktor Mehman 

brahimov) 

Quba Elektrik bklr 

kollektivi 

19 “Turan” kiçik müssissi 

10 000 rubl Zngilan rayonuna 


10 000 rubl, 80 balon 

pomidor turusu, 18 

balon alma irsi, 240 

banka alça kampotu, 

180 banka gilas 

kampotu 


20 hr ctimai a darsi 8 000 rubl Zngilan rayonuna 

21 

Quba rayon Mnzil Tikinti 

Tsrrüfat v Mnzil stehsalat 

Birliyi 


22 “Magistral” Kiçik Müssissi 2 000 rubl Zngilan rayonuna 

23 Quba Mit Xidmti darsi 3 000 rubl Zngilan rayonuna 

72

Sıra 

-si 

24 

25 

26 

27 

28 

Tarix 

23 dekabr 

1992-ci il 




miqdarı 

Yardım hara 

göndrilmidir 

Deka Bankın Quba Filialı 1500 rubl Zngilan rayonuna 

6 cüt corab, 1 dd 

16 yanvar 

Aaı Atuc cra Nümayndliyi jilet, 10 cüt corab, 2 

1993-cü il 

cüt yük, 1 cüt lck 

18 yanvar 

1993-cü il Aaı Atuc cra Nümayndliyi 37 cüt corab, 2 cüt 

lck, 1 dd yun jilet 

19 yanvar 

1993-cü il 

Müdafi fonduna 


Vvll knd orta mktbi 10 000 rubl Müdafi fonduna 

“Qırmızı qsb” Sovxoz 

Fhl Kooperativi 


29 Quba “nam” Kiçik Müssissi 4300 rubl Zngilan rayonuna 

30 

Quba Tara Müssissi 

(lkbrov Bayram) 


31 “rq” Sovxozu 15 000 rubl Zngilan rayonuna 

32 Süd Zavodu 

80 kq pendir, 

20 kq ya 


33 “Smd Vurun” Sovxozu 1.5 ton soan Zngilan rayonuna 

34 “fq” Sovxozu 2.5 ton alma Zngilan rayonuna 

35 Vvll knd orta mktbi 10 000 rubl Müdafi fonduna 

73

Sıra 

-si 

36 

37 

38 

39 

Tarix 

27 yanvar 

1993-cü il 

3 fevral 

1993-cü il 

4 fevral 

1993-cü il 

5 fevral 

1993-cü il 



Aaı Atuc cra 

Nümayndliyi, “ahda” 

Aqrofi rma il birlikd 

1 saylı orta mktb 

(II Nügdi) 

1 saylı orta mktb 


miqdarı 

116 cüt corab, 

yarımcorab 5 dd, 

jilet 1 dd, alt paltar 1 

dd, 54 cüt lck 

Yardım hara 

göndrilmidir 

10 min rubl Müdafi fonduna 


1 cüt lck, 

1 cüt rf, 

150 kq alma 


“ahda” Kiçik Müssissi 30 cüt corab Cbhy 

40 Qdrt cra Nümayndliyi 

41 

8 fevral 

1993-cü il 


1 cüt lck 


spik knd cra Nümayndliyi 28 cüt corab Cbhy 

42 Cici razi cra Nümayndliyi 

34 cüt corab, 30 dd 

“Astra” siqareti, 1 cüt 

lck 

Cbhy 

43 Qanköçürm stansiyası 10 cüt corab Cbhy 

44 

10 fevral 

1993-cü il 

Zrdabi kndinin sakinlri 26 000 rubl Müdafi fonduna 

74

Sıra 

-si 

45 

Tarix 

16 fevral 

1993-cü il 



Mit Xidmti darsi 

46 Gilzi cra Nümayndliyi 

47 

48 

49 

50 

18 fevral 

1993-cü il 

22 fevral 

1993-cü il 

1 mart 

1993-cü il 

1 mart 

1993-cü il 

Quba rayon Aqrar-Snaye 

Bankı 

Mrkzi rayon Xstxanası 

Alekseyevka knd 

nümayndliyi 

Qcrzeyid knd 

Nümayndlri v AXC dayaq 

dstsinin üzvlri 


miqdarı 

24 dd sanitar 

sumkası 

40 cüt corab, 16 cüt 

lck 

20 000 rubl 

16 cüt corab, 8 cüt 

lck 

38 cüt yun corab, 10 

cüt yun lck 

51 dd pambıq 

alvar, 33 cüt yun 

corab 


miqdarı 



hid Mustafayev 

lhüseyn Mmmd 

olunun yas 

mrasimi (40 

mrasimi) üçün 




51 Qarxun knd sakinlri 35 cüt corab Müdafi fonduna 

52 

53 

11 mart 

1993-cü il 

14 aprel 

1993-cü il 

“ahda” Aqrofi rma 

1 saylı Konserv zavodu 

83 cüt corab, bir alt 

paltar 

2, 187, 242 rubl 

dyrind müxtlif 

rzaq mhsulları 


Cbhy v qaçqın 

aillrin 

75

Hmin dövrd Rayon cra Hakimiyytinin baçısı Vaqif Mahmudovun 

itirakı il bir qrup rayon falları cbhy yola düdü. Qrupa 

rayon prokuroru kimi mn baçılıq edirdim v rayon ictimaiyyti 

trfi n d n toplanmı xeyli miqdarda müxtlif rzaq mhsullarını, 

gündlik tlbat mallarını v 100 milyon rubl pulu cbh bölgsin 

apardım. sgrlrin hr birin 50 min rubl, komandirlr is 100 

min rubl miqdarında yardım edildi. 

sgrlr Qusar Rayon cra Hakimiyytinin baçısı kram mirovu 

v rayonun rhbr içilrini, Quba rayon cra Hakimiyyti baçısının 

müavini Buxsay sgndrovu, “ahda” aqrofirmasının ba direktoru 

ldırım Mmmdovu, Hrbi Komissar Vadim Rhimovu v mni görüb 

çox sevindilr. El buradaca Qusar rayon cra Hakimiyytinin baçısı 

kram mirov v mn çıxı etdik. Vtnin bu aır gününd göstrdiklri 

ücat gör sgrlr minntdarlıımızı bildirdik. V qeyd etdik ki, 

Quba v Qusar halisi onlarla bir nfs alır, daim onları düünür, 

llrindn gln kömyi sirgmirlr v bundan sonra da onların 

aillrin hr cür yardım göstrcklr. Döyüçülr böyük minntdarlıq 

duyularını dil gtirdilr v göstriln tmnnasız yardıma, qayıya 

gör Quba v Qusar rayonlarının halisin tkkür etdilr. Batalyonun 

sgrlri xüsusn mktb agirdlrinin göndrdiyi balamaları alanda 

çox sevindilr. Bu, sgrlr üçün n böyük mükafat idi. Balacaların, 

mktbli uaqların cbhdki böyük qardalarını düünrk onlara öz 

imkanları çrçivsind sovqat göndrmlri müqdds torpaımızın 

hr qarıı urunda döyü atılan cngavrlrin qlbini riqqt gtirirdi, 

kiçiklrin böyüklri düünmsi qürurverici idi. Qubalı döyüçülrl yanaı 

batalyonda çoxlu sayda qusarlı igidlr d döyüürdülr. 

Cbh bölgsin öz olunu görmy glmi bir sgr atası 

döyüçülr hycanla dedi: “Mn qubalı döyüçülrl fxr edirm. 

kinci dfdir ki, buraya glirm, hamını öz övladım kimi sevirm v 

lazım gls, mn d vurumaa hazıram”. 

Lakin, ata öz olu il görü bilmdi, çünki olu hl d mliyyatdan 

qayıtmamıdı. 

N etmk olar, müharibnin d öz qanunları var. 

76

Kommersiya v istehsal müssissi olan “nterturan” irkti 

(rhbri Saday hmdov) Quba batalyonuna 50 milyon rubl 

mblind yardım göstrmidir. Tz tkil olunan, tbii ki, 

müyyn çtinliklri olan batalyonun tchizatını öz üzrin 

götürn, iqtisadi-maliyy vziyyti heç d ürkaçan olmayan 

Quba üçün, qubalılar üçün, batalyon üçün bu mblin sanbalıçkisi 

haqqında n is demk artıqdır. Quba-Qusar batalyonunun 

msrflri “nterturan” irktinin sas qayılarından idi. irkt 

batalyonun, elc d buradakı döyüçülrin hr birinin qayısını 

çkmyi, onların aillrin kömk etmyi axıradk öz borcu hesab 

edir. 

Quba-Qusar batalyonuna vzsiz yardım edn “nterturan” 

irkti Bakıda yaayan qubalı biznesmenlr, irkt baçılarına da 

üz tutur. Biz d, bütün qubalılar da bu çaırıı alqıladıq. 

– Güman edirik ki, Quba batalyonunun tkilindn hllik 

xbrsizsiniz. Sözsüz ki, bu çaırıımıza qoulacaq, Quba batalyonuna 

hr cür yardım göstrcksiniz! 

Cbhd döyün sgrlrimiz maddi yardım göstrnlrdn 

biri d “bdi naxılar” kooperativinin kollektivi olmudur. Kollektivin 

üzvlri Quba batalyonunda xidmt edn döyüçülr 80 min 

rubl yardım göstrmilr. 

Bundan lav, onlar xeyli sayda yataq dsti, syyar çarpayı 

v tsrrüfat malları alıb döyüçülr üçün yola salmılar. Acabdi 

rayonunun Yeni Qaradolaq knd sakinlri d Quba batalyonunun 

sgrlrin qayı il yanaırdılar. Onlar igid sgrlr üçün 11 kiloqram 

kolbasa, 33 qutu konserv, 100 çörk, 150 qutu siqaret, 2 kiloqram 

çay, 7 kiloqram qnd, 15 dd sabun, 50 qutu kibrit v baqa 

mhsullar gtirmidilr. Quba batalyonunun bütün döyüçülri 

Yeni Qaradolaq knd sakinlrin bu xeyirxah i gör öz drin 

minntdarlıqlarını bildirdilr. 

Quba rayonunun falları da Vtnin müdafisi üçün llrindn 

glni sirgmirdilr. Onlar Quba batalyonunun tkili iind, is trs 

dsgr aillrin maddi yardım göstrilmsind hvsl itirak 

77

edirdilr. ndi bütün rayon halisi bir nfr kimi döyüçülrin qayıları 

il yaayırdı. 

Yeri glmikn, qeyd etmk lazımdır ki, bu i ötn illrdn frqli 

olaraq praknd halda deyil, mrkzldirilmi kild hyata keçirilirdi. 

Rayon mal-qara tdarükü vt ksm müssissinin kollektivi 

Quba batalyonunun döyüçülrin rzaqla yanaı, xeyli mit 

malları, üzqırxan aparatlar, sabun, sap, yoran-dök, mlf, yun 

corab, yun lck, l radio-qbuledicilri v s. göndrmidilr. 

Müssisnin rhbri ldırım Mmmdov bu id xüsusi vtnprvrlik 

nümunsi göstrmidir. 

Azrbaycan Respublikasının Prezidenti Heydr liyevin müracitindn 

sonra cbhd vziyyt tam dyidi. Xalq özünün dünya 

öhrtli siyastçi v tkilatçı oluna inanır v onun trafında 

daha sıx birlirdi. Hr ks min idi ki, Azrbaycan sgri tezlikl 

cbhd dönü yaradacaq v torpaqlarımızı dümn tapdaından 

azad edckdir. Hr bir qubalı is bu qlby öz töhfsini vermy 

hazır idi. 

Quba-Qusar batalyonu yaranan gündn da yhudilri yaayan 

Qırmızı qsb sakinlri d, batalyonun tchizatı üçün 3 milyon 

rubl toplayıb thvil verdilr. Vtnsevr da yhudilri batalyonun 

gündlik tlbatı üçün lazım olan bir sıra yaların toplanmasında 

da fal itirak etmilr. 

Qırmızı qsbnin xeyirxah sakinlri pul toplayaraq “Quba” batalyonunun 

50 nfr döyüçü ailsinin hr birin, lav olaraq iki 

hid ailsin d 50 min rubl hcmind yardım göstrmidilr. Bununla 

yanaı, Qırmızı qsblilr döyülrd aır yaralanmı Vlvl 

knd sakini Zamanlı Namiq Mikayıl olunun xaricd müalicsi üçün 

ailsin bir milyon rubl yardım etmidir. Xstxanada müalic olunan 

Dalı knd sakini, döyüçü ahin Mmmdrzayevin ailsin 

is bir kis un, iki kiloqram t, iki kiloqram kr tozu, iki kiloqram 

ya verilib. 

Yerli stehsalat Kombinatının kollektivi Prezidentimizin müracitin 

birincilr sırasında ss vermidir. mkçilrimizin yeni ya- 

78

adılan Quba batalyonuna kömk mqsdil üç dd soba, xeyli 

yataq dsti, syyar çarpayı yola salınmıdır. Kollektiv Vtn torpaı 

urunda döyülrd hlak olmu iki hid ailsin himaydarlıq edirdi. 

Hmin aillr hr ay 5 min rubl miqdarında yardım göstrilirdi. 

Bundan lav, müdafi fonduna idarnin hesabından 350 min rubl 

hcmind vsait köçürülmüdür. 

Quba hr sakinlri öz büdclri hesabına pul, ya, çay, 

qnd, vermiel, siqaret v sair mhsulları Quba-Qusar batalyonunda 

döyün sgrlr üçün cbhy yola salmılar. sgr aillrin 

is rzaq mhsulları verilmidir. 

Respublika Prezidenti Heydr liyevin xalqa müracitin hvsl 

qoulan “Azad” kiçik müssissinin kollektivi cbhd vuru- 

an oullarımıza yardım etmk üçün sylrini sirgmmidir. Polietilen 

qapaqlar, müxtlif ölçülü ü qablar üçün tıxaclar hazırlayan 

kollektiv cbhy yardım etmyi ön plana keçirmi, Quba batalyonuna 

250 min rubl miqdarında maddi vsaitl yardım göstrmilr. 

Sexd çalıan qız-glinlr sgrlr üçün corab v lck toxuyur, 

öz imkanları çrçivsind onların isti geyimlrl tminatına çalıırdılar. 

Quba Srniin Nqliyyat Müssissi d Quba batalyonunun 

tkilind fallıq göstrmi, sgrlrin istifadsi üçün 5 yataq dsti, 

2 soba, 20 fnr vermidilr. Batalyona könüllü xidmt gedn 3 

sürücünün hrsin 40 min rubl pul hcmind vsait çatdırılmıdır. 

Onların aillrin is hr ay 20 min rubl pul vermyi qrara almıdılar. 

darnin mnfti hesabına batalyon üçün daha 500 min rubl 

vsait köçürmüdülr. 

Vtnimizin bu aır günlrind respublikamızın Prezidenti 

Heydr liyevin xalqa müraciti qeyrti olan hr bir azrbaycanlını 

hrkt gtirmidi. Kimi silaha sarılıb könüllü olaraq cbhy gedir, 

kimi d müxtlif vasitlrl haqq iimiz öz kömyini göstrirdi. 

Quba rayon 1 nömrli orta mktbin müllim v agird kollektivi 

Quba-Qusar batalyonuna tibbi lvazimatlar alaraq göndrmidir. 

79

H.Zrdabi adına sovxoz-zavodun mkçilri Quba batalyonunun 

döyüçülri üçün 2,5 milyon rubl hcmind pul toplamı, xeyli 

sayda isti paltar, yataq dsti, syyar çarpayı alıb göndrmilr. 

Tkc 15 nömrli briqadanın babanları öz ail büdclrindn 140 

min rubl hcmind yardım etmilr. Sovxoz direktoru Mehman brahimov 

dflrl cbhd olmu, sgr v zabitlrl görümü, 

batalyona yardım iind xüsusi fallıq göstrmidir. 

Altay vilaytinin Barnaul hrindki “Abuzr” kiçik müssissi 

batalyonun hesabına 1 milyon rubl pul köçürmüdür. 

Onlarla qubalı ana batalyon döyüçülrini öz oulları sanaraq aillrinin 

büdcsindn Müdafi fonduna pul köçürmü, yatacaq v qabqacaq 

göndrmidilr. Bütün bunlar cüzi d olsa cbhy, haqq iimiz 

yardım, kömk idi. Atalarımız “Varın vern utanmaz”, – demilr. 

Azrbaycan Prezidenti Heydr liyev noyabrın 2-d televiziya 

il xalqa müracitind söyldi ki, “Qaraba milltin tale mslsidir”. 

Bu fi kir bütün respublika halisinin, hm d ”ahda” aqrofi rması 

heyvandarlarının üryinin, düüncsinin gündlik mli proqramı 

oldu. Onlar hmin müracitdn irli gln vziflri hyata keçirmk 

üçün kompleks tdbirlr planı hazırlamı v ilrini bu plana uyun 

kild qururdular. Quba batalyonunun döyü qabiliyytini daha da 

yüksltmk üçün kollektivin üzvlri aylıq mk haqlarının 3 faizini 

batalyonun fonduna keçirmyi qrara almı v bu ürk titrdn 

qrarı hyata keçirmilr. 

Respublika Prezidenti Heydr liyevin xalqa müracitindn 

sonra Quba v Qusar rayonlarında könüllü olaraq orduda xidmt 

etmk istyn gnclrin sayı gündn-gün artırdı. 

Xalq inandıı, güvndiyi rhbrin sözü il ölüm d getmy 

hazır idi. Çünki hazırda yegan xilaskar, ümid yeri Heydr liyev 

idi. Xalq trddüd etmdn inamla onun ardınca gedirdi. 

Müracitd hmçinin göstrilirdi ki, rhbr içilrin övladları 

orduya getmirlr. Bu sahd xeyli dönü yaranmıdır. Rhbr 

vzifd çalıan valideynlr çaırı gözlmdn öz övladlarını könüllü 

olaraq Quba batalyonunda xidmt etmy göndrirdilr. 

80

Ümimiyytl, Quba-Qusar batalyonunu hr vasit il möhkmlndirmk 

üçün hamı lindn glni edirdi. 

Quba-Qusar batalyonuna hmçinin mnvi kömklik d göstrilirdi. 

Ziyalılar, mdniyyt içilri, dövlt rhbrlri dflrl 

cbh xttind olur, müxtlif görülr keçirir, döyüçülrl söhbt 

aparır, incsnt xadimlri hvsl qaynar xtd vuruan qorxmaz 

sgrlrin görüün glir, rngarng konsert proqramları il 

onların qarısında çıxı edirdilr. 

Bütün Quba sakinlri, Azrbaycan vtndaları sanki ulu airimiz 

Mmmd Arazın – 

Gözünü sil vtn olu, 

Ayaa qalx! 

Üfüqün bir yaxı bax, 

Srhdin bir yaxı bax, 

Srhdinin kmndin bir yaxı bax! 

Dur içindn qorxunu bo, 

Ölümünl qalımını ayırd el. 

Dur içindn dovanı qov, 

Dur özünü Boz Qurd el! 

Varım - yoxum sninlym, 

Azım – çoxum, sninlym! 

– misralarını özün üar etmi, bütöv Azrbaycan namin torpaqlarımızın 

müqddsliyini qorumaq namin ayaa qalxmı, bir yumruq 

kimi birlmidilr. Ata-babalarımızın “güc birlikddir” mhur 

klamı sanki bu vziyytlrd yaranaraq xalqın dilind yaamaq 

hüququ qazanmıdır. 

Ziyalı Qdirov Paanın xatirlrindn: insan ömrü qısa da 

olsa el dünya boydadır. Çünki insan bdni kiçik olsa da, onun 

beynind neç kainat sıar. Rhmtlik Nsimi demikn: “Mnd 

sıar iki cahan, Mn bu cahana sımazam”. 

81

Artıq tarix dönmü iki illik hyatımda alı-qaralı çox hadislr 

olsa da onların içind bir hadis yaddaıma qızıl hrflrl hkk 

olunmudur. Bu tarixi hadis 1982-ci ilin 18 sentyabrında müstqil 

dövltimizin fl aqmanı Heydr liyevin, möhtrm Prezidentimiz 

lham liyev, YUNESKO vSESKO-nun xomramlı sfi ri, Heydr 

liyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım liyevanın Quba Aqrofi 

rmasında olmasıdır. O günki el sevinci heç vaxt qlbimi trk etmir. 

Tsrrüfata rhbrlik etdiyim 24 il rzind ittifaqın v respublikanın 

19 keçici bayraına layiq görülmüdür. Kollektivimiz Qaraba 

cbhsind d fallıq göstrmidir. 

Dflrl xsn cbhlrd olmuam. rzaq lvazimatı göndrmim. 

Adamın elli kndind, Acabdid, Beylqanda Kaftar 

tpd olmuam. Quba-Qusar batalyonunun yaradılmasında 

çkdiyim zhmt Vtn qarısında borcun ödnilmsind mn 

rahatlıq verir. 

Yaxı yadımdadır. Cbhy kömk bard sovxozun Mdniyyt 

evind keçirilmi yııncaqda 40 nfr Quba batalyonuna könüllü 

yazıldı. Ertsi gün onlar batalyona qouldular. 

Cbhy gednlrin aillrin hr bir yardım göstrmyi öhdy 

götürdük v bu ii yüksk sviyyd yerin yetirdik. Taleyi 

km Quba-Qusar batalyonu cbhd xeyli itki verdi. Lakin cbhd 

o vaxtki hrc-mrclik, ölkd olan sahibsizlik batalyonun iin tsir 

etmdi. Acabdi v Beylqanın Kaftar tpsind batalyonun yaradılmasında 

böyük zhmt srf etmi li Eyvazovla (o vaxt Quba 

rayon prokuroru ilyirdi) birlikd olduq. Rövn Kmrbndinin, 

Nurddin Hüseynovun idar etdiyi qoqulu KAMAZ-larla dolu rzaq 

v gündlik tlbat mallarını cbh bölgsin aparırdıq. 

Cbh bölgsind li Eyvazovla birg sgrlri ruhlandıran 

çıxılar etdik, tlb v xahilrini dinldik v ml etdik. Heç vaxt 

mni incidn bir fakt yaddan çıxmaz. Adam hrin 2 min dst 

sgr paltarı, rzaq lvazimatını el maından qbul ednlr satdılar. 

Hl etiraz etdiyim gör Kmrbndli Rövnin ngini d 

iirtdilr. Cbhd olan o vaxtki özbaınalıa, anarxiyaya göz yum- 

82

maq mnim üçün n aır drd idi. Mhz bu sbbdn d ermnilrin 

l-qolu açıldı v daha rahat v srbst döyümliyyatları aparma- 

a baladılar. 

Quba hidlri haqqında poema yazaraq rayonun yerli “fq” 

qzetind çap etdirdim, habel kitab buraxdıq. 

Qubalılar cbh bölgsindn uzaqda olsalar da özlrini cbhd 

göstrir, maddi v mnvi chtdn, n balıcası canlı qüvv il 

kömklik edirdilr. Kim n bacarırdısa kömklik edirdi. Yan keçmk 

istyn az idi. Onların içind o vaxt rayon prokuroru ilyn li Eyvazov, 

qardaım Yolçu Paayevin v onlarla baqalarının myi 

xüsusi il qeyd olunmalıdır. 

“Bir sözl Vtn sa olsun, yolunda ölmy hazırıq”. Bu bizim 

hm o zaman, hm d indi hyat üarımızdır. 

Biz batalyona döyüçülr yola salanda mn aaıdakı eirlri 

yazıb sgrlr payladım: 

Quba batalyonu 

Sinsini etdi sipr, 

Yurda arxa, yada çpr, 

Üçrngli bayraı öpr, 

Bizim Quba batalyonu. 

Yetiibdir hünr dmi, 

Qırıb ri, hr tilsimi, 

Birlibdir yumruq kimi, 


Doma Vtn bizi eit, 

And içibdir hr r igid, 

Yaı dümn, yurdu trk et, 

Glir Quba batalyonu. 

83

Andına sadiq qalacaq, 

Dümnlrdn öc alacaq, 

Bu yurd il ucalacaq, 


Quba-Qusar batalyonunun sgrlrin müxtlif eirlr ithaf 

olunurdu. Ürk qanı il yazılmı hmin eirlrdn bir neçsini ziz 

oxuculara tqdim etmyi mqsduyun saydım. 

hsn siz, qubalılar! 

Quba batalyonunun sgrlrin ithaf olunur 

Eidnlr alqı dedi, hsn dedi zminiz, 

Sizi qeyrt gtiribdir Beylqana, qubalılar! 

“Ana”, “Vtn” klmlri müqddsdir bizim üçün, 

Uur deyir yolunuza hr bir ana, qubalılar! 

Hr biriniz bir cngavr, igid rlr olusunuz, 

Yaılara sin grn qorxmaz nrlr olusunuz, 

Bu torpaın qdir biln, vtnprvr olusunuz, 

Durun döyü meydanında mrd-mrdana, qubalılar! 

Ftlixan övladısız, dümn barın üznsiniz, 

Qlby çatmaq üçün hr cfaya döznsiniz, 

Yaı dümn qarı gls, onun baın znsiniz, 

And içibsiz bayraq altda siz Qurana qubalılar! 

Smd, Kamal, Azay kimi igid-igid oulların 

Qabaında duru tutmaz bircsi d dıaların, 

zilck bu gün-sabah ilan baı o yarın, 

Ermnilr çkilck haqq-divana, qubalılar! 

84

Zfr yolu keçckdir Füzulidn, Cbrayıldan, 

Azad olar Xankndimiz, azad olar ua... Adam. 

Bu haqq id kömk olsun siz bizi yaradan, 

Qovun azın dümnlri Yerevana, qubalılar! 

Qdir Paa olu Paayev frh hissi il biz danıırdı ki, 1982- 

ci ilin sentyabr ayının 18-d Azrbaycan xalqının ümummilli lideri 

Heydr liyev (o zamanlar Azrbaycan KP MK-nin I katibi ilyirdi), 

habel indiki prezidentimiz lham liyev onun rhbrlik etdiyi Aqrofi 

rmada olmular. Qdir müllim is 1985-1990, 1990-1995-ci illrd 

Azrbaycan Respublikasının Milli Mclisinin deputatı olmudur. 

Batalyonun qhrmancasına hid olmu igid olu Prviz irinbyovun 

yazdıı bu eir is o vaxt “Quba” qzetind çap olunmudu: 

Qlb yaxındır 

Qeyrtl, namusla vuruaq, dostlar 

Yaxındır qlb, yaxındır zfr. 

Dıalar it kimi qaçır meydandan 

Müjdlr gözlyir bizi, müjdlr. 

Vtni qoymayaq heç zaman darda, 

Dümnin canına salaq vlvl. 

Qoy artsın, möhkmlnsin sıralarımız, 

Bir olaq hmi, verk l-l. 

Vtn müqddsdir, Vtn anadır, 

Onun xilaskarı biz olmalıyıq. 

N qdr hid var, sir-yesir var 

Dümndn qisasın biz almalıyıq. 

Zfr yaxındadır o gün glck, 

85

Qlb bayraı dalalanacaq. 

O adlıq gününd, sevinc gününd 

Qorxaqlar lntl xatırlanacaq. 

Prviz irinbyov, 

Quba-Qusar batalyonunun 

hid olmu döyüçüsü 

Sizi çaırıram Ouz ellri! 

Qoy qalxsın ayaa Ouz ellri, 

Azri Yurdunun mrd igidlri. 

Son döyü anımız yetiib hmn, 

Grk yurdumuzdan qovulsun dümn. 

Alınsın qanları hidlrimizin, 

Qoy yurdu daılsın mnfur dümnin. 

Xocalı daı tk, da çkk ona, 

bdi drs olsun namrd dümn. 

Bir d ba qaldırmaa cürt etmsin, 

Bu gözl yurdumdan yox olub getsin. 

Qlb sevinci yaasın Vtn, 

Hr zaman, hmi var olsun Vtn! 

86 

Gülaa Sultanov, 

Quba-Qusar batalyonunun zabiti 

Qeyd edim ki, Quba-Qusar batalyonunun yaranmasında Quba 

rayon prokuroru kimi mnim müyyn rolum olmudur. Hmin dövr 

“Quba” qzetind bu batalyonun bir tkilatçısı v rhbri kimi 

mniml müsahib drc edilmidi. Düünürm ki, hmin müsahibni

17 il sonra dyrli oxuculara tqdim etmk yerin dür: Çünki, bu, 

bizim o qdr d uzaq olmayan anlı tariximizdir. 

– li müllim, Sizdn Quba batalyonu il laqdar bir neç suala 

cavab almaq istyirik. 

– Buyurun. 

– li müllim, Siz ötn il rayonda çaırıın v sfrbrliyin 

keçirilmsind, Quba batalyonunun tkilind v onun cbh 

bölgsind yerldirilmsind çox fal itirak etmisiniz. ndi d teztez 

cbh bölgsind olur, sgrlr ba çkirsiniz. Hazırda batalyonda 

vziyyt necdir 

– Düz buyurursunuz. Hörmtli Prezidentimiz Heydr liyevin 

ötn ilin noyabr ayında xalqa müracitindn sonra hr yerd olduu 

kimi, Quba rayonunda da Milli Orduda xidmt etmk istynlrin 

sayı artmıdır. Bu tdbiri mütkkil keçirmk üçün rayon qrargahı 

yaradıldı, tbliat v tviqat ilrini genilndirdik. Biz tez bir zamanda 

batalyonu tkil edib qısa müddtli hazırlıqdan sonra döyü 

bölgsin apardıq. Bununla iimiz bitmdi. Batalyonun sgrlrini 

geyim, rzaq, yatacaq v s. tmin etmk üçün rayon ictimaiyytini 

ayaa qaldırdıq. Vaxtaırı olaraq ictimaiyytin nümayndlri batalyonun 

yerldiyi bölgy gedir, sgrlr hr cür kömk göstrirlr. 

Bir sözl, sgrlr v onların aillrin qayı bu gün bir nömrli 

iimizdir. Bütün valideynlr arxayın ola bilrlr ki, Respublika 

Müdafi Nazirliyi batalyona xüsusi qayı göstrir. sgrlr rzaq, 

hrbi geyim, hrbi silah v sairl tmin olunmular. Onu da deyim 

ki, batalyona sritli komandir baçılıq edir. 

– Batalyonda xidmt edn sgrlr arasında olan dostluq v 

döyü hval-ruhiyysi bard n dey bilrsiniz 

– Quba batalyonunda xidmt edn sgrlr v zabitlr arasında 

münasibtlr hrbi nizamnamnin tlblrin uyun qurulmudur. 

Burada müxtlif xalqların övladları – azrbaycanlılar, lzgilr, 

tatlar, talılar, avarlar xidmt edirlr. Onlar smimi bir ailnin üzvü 

kimi yaayır, bir yerd yatıb-durur, bir yerd döyü gedirlr. Qubalı 

sgrlrin Lnkran v Astara bölgsindn olan batalyonun 

87

döyüçülri il mehriban dostluq laqlri vardır. Bunu döyü 

bölgsind olan rayonumuzun nümayndlri d tsdiq edirlr. 

Mn qti dey bilrm ki, bölgd xidmt edn sgrlr arasında 

heç bir narahatçılıq yoxdur. Hamının amalı birdir: tezlikl ermni 

ialçılarını torpaqlarımızdan qovub çıxarmaq. 

– Amma hrd söz gzir ki, Quba batalyonunun sgrlrin 

münasibt pisdir. 

– Bu böhtandır, a yalandır. Bel ayilr rayonda sabitliyi 

pozmaa, sgrlrd ruh dügünlüyü yaratmaa çalıan qüvvlr 

trfi n d n yayılır. Digr trfdn is döyü bölglrindn qaçan qorxaqlar 

öz pis hrktlrin haqq qazandırmaq üçün bel söhbtlri 

qsdn yayırlar. Bel txribat xarakterli mlumatlara qtiyyn uymaq 

olmaz. Onu da deyim ki, bu saat Quba batalyonunun sgrlri 

Milli Ordumuzun trkibind dümn qarı igidlikl vuruurlar. Bu 

günlrd Milli Mclisin üzvlri olan bir qrup deputat qubalı sgrlrin 

vuruduu “N” hisssind olmudur. Deputatlar sgrlrin döyü 

qabiliyytindn çox razı qalmılar. Bu, bizi sevindirir. 

Bu gün bizim nicatımız respublika Prezidenti Heydr liyevdir. 

Onun trafında sıx birlib mkrli dümn qalib glmliyik. 

Qlbmiz yaxındadır. O günü daha da yaxınladırmaq üçün hr birimiz 

limizdn glni etmliyik. Yeri glnd ölüm bel getmliyik. 

Bu klamı bir an da olsa yaddan çıxarmamalıyıq: ”Torpaq gr urunda 

öln varsa, Vtndir”. 

“Quba” qzeti. – 1994. – 11 fevral. 

3. BATALYON DÖYÜÇÜLRNN 

CBHDK QHRMANLIQLARI 

Quba-Qusar batalyonuna Quba rayon prokuroru, Ba dliyy 

müaviri, polkovnik li Eyvazov baçılıq edirdi. O, gnclri Vtn 

mhbbti, tssübkeliyi ruhunda böyütmk v trbiy et mk 

vzifsini hyata keçirirdi. Onun gördüyü ilr nticsind kö nüllülrin 

sayı günbgün artırdı. 

88

GD ÖLR, ADI QALAR 

Quba, Mmmdmin Rsulzad küçsi 109 nömrli ev, Zaur 

Cfrov bu ünvanda yaayırdı. Onun Daaltıda hlak olması xbri 

hr sürtl yayılmıdı. Hmin gün Zaur Cfrovla vidalama- 

a minlrl qubalı glmidir. Gözlrind ya, ürklrind qm v 

kdr olan insanları bir sual düündürürdü. Baımıza gtiriln bu 

müsibtlrin v günahsız ölümlrin sonu olacaqmı Analarımız n 

vaxtadk qara geycklr Matm dstsi mrd v qorxmaz igidin 

cnazsini çiyinlrd yox, llrinin üstünd aparırdı. Qabaqda 

qara lentl sarılmı Azrbaycanın üçrngli bayraını aparırdılar. 

Mktblilr Zaurun toy vzi olacaq xonçaları v qırmızı qrnfi llri 

aparırdılar. nsan axını hr mscidinin – pak v müqdds Allah 

evinin, iman yerimizin önünd dayandı. Mscidin sdri Hacı Taı 

mrhumun ruhuna dua oxudu. nsan axını hrkt gldi. Matm 

itirakçıları hr qbiristanlıına trf irlilyirdi. Budur son mnzil. 

hid olumuz Zauru el adti il dfn etdilr. Sonra matm mitinqi 

keçirildi. Rayonun hrbi komissarı Firudin Hmzyev söz alaraq 

dedi: “Zaurun keçirdiyi hyat yolu hr birimiz, xalqımızın bütün övladları 

üçün örnk v nümundir. O, qubalıların xatirsind bdi 

yaayacaqdır. Onun qanı yerd qalmayacaqdır, Vtn torpaı yaı 

dümndn tmizlnckdir.” 

Çıxı ednlrdn zizaa Qasımov, Eldar Sübhanverdiyev, 

Firudin Mahmudov bildirdilr ki, balar diyarının mrd olu Zaur 

torpaımızın müqddsliyi urunda canını qurban vermidir. Allah 

ona rhmt elsin. Qhrmanlıq xatirsini bdildirmk üçün 

onun oxuduu 3 saylı hr orta mktbin v Miçurin küçsin 

hid Zaur Cfrovun adı verilsin. 

1968-ci ild Zaur dünyaya göz açanda anası Rna blk d 

heç fi kirlmirdi ki, bir vaxt glck onun olu qubalıların igidlik 

mücssmsi olacaqdır. Lakin tale el gtirdi ki, torpaq v Vtn 

urunda öz canlarını qurban vernlrdn biri d onun övladı oldu. 

89

Oul toyu görmk vzin anaya övlad tabutu görmk qismt 

oldu. Az müddt rzind Cfrovlar ailsin kdr v qm üstüst 

glirdi. 1991-ci ilin martında hrbi xidmtd olan olu Araz 

xstlikdn vfat etdi. Bu sarsıntıdan altı ay sonra hyat yoldaı 

Sadıq dünyasını dyidi. ndi d Zaur... 

Qarabada silahlı münaqilrin grgin kil aldıı ilk dövrlrd 

(1990-cı ild) o, 15 nfr hmyerlisi il birlikd könüllü olaraq Qubadlının 

müdafisind itirak etmidir. Oradan qayıtdıqdan sonra 1991- 

ci ilin yayında Xocalının qorumaa getmidir. Dfn mrasimind 

mrhumun cbh yoldalarından bir neçsi il görüüb söhbt ed 

bildik. Zaurun gnclik v uaqlıq dostu Mmmd Abbasov bildirdi 

ki, Zaurla mn Qubadlının Gürcülü kndinin müdafisind itirak 

etmim. Sonra biz ayrıldıq. Axırıncı df onu yanvarın 17-d Bakıda 

gördüm. Dedi ki, salıq olsun, bu yaxınlarda Qubada görürik. 

Amma biz görümk qismt olmadı. Cbrayıl rayonundan olan 

uaqlıq dostu Tehran Hsnov söhbt qoulur: “Mn Zaurla 

birg Milli Ordunun I batalyonunun I rotasında vurudum. Dekabrın 

11-16-dk Krgicahanın müdafisind bir yerd olduq. Onun 

ücatindn, dönmzliyindn çox danımaq olar. Dekabrın 14-ü biz 

postda dayanmıdıq. Shr saat 5:30-da ermnilrin silahlı quldur 

dstlri biz trf glirdilr. Zaur biz tapırdı ki, at açmayın. 

Özü islind qumbaralarla döyü hazır vziyytd dayandı. Quldurlar 

postun yaxınlıına çatanda o qumbaraları tulladı. 5 ermninin 

csdi yer srildi. Biz drhal döyü girib, dümni geri çkilmy 

mcbur etdik. Hmin döyüd iki nfr yoldaımız aır yaralandı. 

Zaur igidliyi v mrdliyi il yoldaları arasında hmi seçilirdi. 

Dalıq Qarabaın Daaltı kndind vuruların itirakçısı canlı 

ahid Oqtay Baırov yanıqlı-yanıqlı deyir: yanvarın 25-d Daaltı 

mliyyatı balandı. Yanvarın 26-da saat 10-11 radlri idi. Mrkzdn 

mr gldi ki, BTR-lr döyü zonasını trk etsinlr. Sonradan mlum 

oldu ki, bu düzgün mr olmamıdır. Zaur da BTR sürürdü. Biz geri 

çkildik. Lakin Zaur yoldalarının darda qaldıını görüb döz bilmdi. 

Yaralı yoldaının avtomatını götürüb yenidn döyü getdi. 

90

Bu döyü xeyli çkmidir, hiylgr dümn onları sir tutmaq 

üçün ayaqlarından vurmudu. Lakin Zaurgil namrd lin 

dümmkdns mrd ölümü daha üstün tutdular. Onlar silahlarını 

öz ürklrini tulayıb sonuncu df ttiyi çkdilr. Vtn, torpaq 

yolunda canlarını qurban verdilr. Zaurun v 7 nfr silahdalarının 

meyitini ermni quldurlarından bu günlrdn ala bilmilr. 

gid dostların 6 nfri Bakıda hidlr xiyabanında dfn edilmidir. 

1 nfr is Adamda doma yurdunda dfn edilmidir. Bütün qubalılar 

Zaur kimi olanla fxr ed bilrlr. Onun döyü radti bizim 

hr birimiz üçün örnk olacaqdır. Zaurun ömrü v arzuları yarımçıq 

qaldı. Biz onu Vtn torpaına tapırdıq. Qbri nurla dolsun, 

Allah ona rhmt elsin. 

Mzahir Mmmdov 

“Quba” qzeti 

Bu fsli yazarkn biz bir neç batalyon üzvlri v hid anaları 

il görüdük. 

Rna xanım Cfrova Quba hid Anaları Xeyriyy Cmiyytinin 

sdri biziml söhbtd o aır günlri bel xatırladı: – o, 

illrd vziyyt olduqca aır idi. Söhbt hm, ön cbhdn, hm 

d arxa cbhdn gedirdi. Htta çörk bel tapmaq çtin msl 

idi. Cbhd mlubiyyt, mlubiyyt ardınca ba verirdi. Biz 

is fövqlad vziyyt raitind yaayırdıq. Mnim olanlarım 

cbhy könüllü getdilr. Onlar Vtn, torpaq üçün canlarını bel 

sirgmirdilr. O dövrd çoxlu provakasiyalar ba verirdi. Bir gün 

gec saat 1 radlrind hycan siqnalı verildi. Sn dem Sumqayıt 

hadislri ba vermidi. Biz yataımızdan durduq v Qubanın 

Mrkzi Meydanına topladıq. Biz xbr verdilr ki, ermnilr 

Dvçi (indiki abran) istiqamtind hücuma keçiblr. Gnclr 

2 KARUS markalı avtobusa oturub hmin istiqamt yola düdülr. 

Shr is onlar Qubaya qayıtdılar v mlum oldu ki, bütün bunlar 

txribat imi. Mnim olum Zaur 1990-ci ild könüllü hrbi xidmt 

getdi v ücatli qhrman jurnalistimiz Salatın skrovanın qtl 

91

yetirildiyi yeri öz gözlri il görüb. O, biz mktub göndrdi ki, 

qlby qdr ev qayıtmayacaam. Mn idn qayıdan zaman 

o mktubu oxudum v bir az sonra Zaurun ölüm xbri gldi. Zaur 

Qubanın ilk hidi oldu. O vaxtlar hidlr Xiyabanının salınmaması 

sbbindn onu hr qbiristanlıında dfn etdik. O, ulu öndr 

Heydr liyevl görün zaman ulu öndrdn bu sözlri eitdi: 

“Siz hid anaları dümn qarısında hr vaxt baınızı dik tutun, 

ona gör ki, oullarımız Vtn torpaı urunda qhrmanlıqla vurudular 

v hid oldular”. 

Bütün qubalılar Zaur kimi olanla fxr ed bilrlr. Onun döyü 

radti bizim hr birimiz üçün örnk olmalıdır. 

Baqa bir hid anası Qalina irinbyova hal-hazırda Quba 

hid Aillri Müdafi Cmiyytinin sdridir. O, ürk arısı il qeyd 

etdi ki, onun iki olunun Knan v Prvizi 1992-ci ilin mart ayında 

hqiqi hrbi xidmt çaırdılar. Onlar Adr urunda döyülrd 

sl qhrmanlıq göstrdilr. Heydr liyev hakimiyyt qayıdandan 

sonra is hr üç olum – Yalçın, Knan v Prviz könüllü olaraq 

Quba, Qusar batalyonuna yazıldılar. 

Knan irinbyov öz xatirlrind qeyd edir ki, Knan aır yara 

aldıı üçün onu 10 günlük ev buraxdılar, qayıdandan sonra is 

onu v onun bir neç cbh yoldaını Sürt Hüseynovun göstrii 

il Qarada hbsxanasında saxladılar. Sonralar is onu, mni v 

digr döyüçülri Adam 6 saylı mktbin gtirdilr. Bizi silahlandıraraq 

Frrux daının tyin bir bldçi il göndrdilr. Orada 

ermnilr bizi at tutdular. Çoxlu yaralananlar, habel itkilrimiz 

oldu. Sonra Qubaya qayıtdıq. Quba Hrbi batalyonu 1993-cü ilin 

noyabr ayında yaradıldı v biz könüllü olaraq hrbi xidmtimizi davam 

etdirdik. Dekabrın 26-da is gec saat 24:00-d biz itp 

istiqamtind döyü yollandıq. Dümn sir dümmk üçün 

qardaıma limonka verib, özüm is yaralı yoldalarımıza kömk 

edirdik. Onları mühasirdn çıxarandan sonra Prvizi axtarmaa 

baladım. Gördüm ki, iki hid aparırlar. Mn qardaımın alvarın- 

92

dan tanıdım. Ancaq mni yaxın buraxmadılar. Çünki mn artıq qardaımı 

itirmidim. 

Mn rayon prokuroru kimi göstri verdim ki, Prviz irinbyov 

hid olduu üçün onun qardaı Knan irinbyovu arxa cbhy 

qaytarsınlar. 

Qdirov Elçin is o günlri bel xatırlayırdı: “... 1993-cü ild 

yaradılan Quba batalyonunda könüllü olaraq xidmtimi davam etdirdim. 

Acabdi v itp urunda gedn döyülrd irinbyov 

Prviz v irinbyov Knan qardaları il birg döyüürdük. 26 

dekabr gec saat 24:00-da itp istiqamtin yollandıq. Shr 

açılana kimi ermnilr trfi nd n amansızcasına at tutulduq. 

Mühasiry dünlrimiz d oldu, çoxlu yaralı v hidlrimiz d 

oldu. Allah hidlrimiz rhmt elsin.” 

Ba leytenant smayıl Babayev o günlri bel xatırlayırdı: “1988- 

ci ildn Ermnistandan v Qarabadan ilk azrbaycanlı qaçqınlar 

respublikamızın bir çox bölglrin pnah gtirdilr. Ermnilr 

onları öz döma yurd-yuvalarından amansızcasına qovurdular. O 

zaman respublikamızda cbhçilr “xüsusi fallıq” göstrirdilr, 

mmlktimizd xaos hökm sürürdü. Respublikamızda qaçqın v 

köçkünlri vaqonlardan boaldanda mnd d ermni faistlrin 

qarı nifrt artdı. 1992-ci ild Adam, elli v s. razilr urunda 

gedn döyülrd itirak edirdim. Lakin inaat taımında olduum 

üçün döyü mliyyatlarında tam qarıa bilmirdim. 

1993-cü ilin oktyabr ayında “Avtovazal” deyiln obyektd ilyirdim. 

Buna baxmayaraq ki, qardaım nvr, Süleyman Qubadov, Müfiq 

Qasımov, Frhad v Rövnl tz yaranan 23 saylı Quba-Qusar 

özünümüdafi Batalyonuna qoulduq. 1993-cü ilin noyabr ayının 2-d 

Ali ba komandan Heydr liyev xalqa müracit etdi. Xalq onun ssin 

könüllü olaraq ss verdi. 23 saylı Quba-Qusar özünümüdafi Batalyonunu 

qısa bir zamanda Quba rayon prokuroru li Eyvazovun tbbüsü 

il yaradıldı. Bu id rayonun bir sıra vzifli xslri d fal itirak etdilr. 

Hrbi Komissar, cra Hakimiyytinin baçısı, icra hakimiyyti baçısının 

müavinlri, Polis öbsinin risi v s. hörmtli xslr. 

93

Yuxarıda qeyd etdiyim kimi batalyonun tbbüsçüsü v yaradıcısı 

Quba rayon prokuroru li Eyvazov oldu. Batalyonun 1993-cü 

ilin noyabr ayının 6-8-dk tam tatda tlim hazır idi. li Eyvazov öz 

hüquqi iini v hyata keçirdiyi vzifsini sanki yaddan çıxararaq Qaraba 

qlbsini qarısına ön mqsd qoymudur. Bizim evdn v 

yaxın qohumlarımızdan 3 nfr bu batalyonun trkibin yazıldı.” 

Bu stirlri oxuyarkn mn Azrbaycan xalqını bir daha n qdr 

mrd, qorxmaz vücatli xalq olmasının bir daha ahidi oluram. 

1993-cü ilin noyabrın 5-6-sı Qubada, Qusarda müqdds bayraı 

öprk bütün batalyon üzvlri Qurani-Krimin altından keçrk 

and içdilr. Onları Qusar v Quba halisi Vtn torpaqlarını xilası 

üçün yola saldılar. Mn v batalyon üzvlri Beylqan, Acabdi rayonunun 

döyü bölgsind yerldik. O zaman mn v Yaar Eyvazov, 

rayonun rhbrliyi d bir yerd idilr. Mn tapırdım ki, postdan 

heç kimi buraxmasınlar. ki gündn sonra Xaçinstroy kndinin 

sahsind batalyonu yerldirdik v plakatları qurmaa baladıq. 

Ba leytenant smayıl Babayevin xatirlrindn: “li Eyvazov 

Quba rayon prokuroru, kapitan, komissar müavini v kombat vzi 

Ya ar Mmmdov batalyonun xsi heytini düzüb yoxladılar. Bizim 

batalyon artıq öhrt qazanmıdır. Çünki yegan batalyon idi ki, silahdan 

baqa, Qubada tatla texnika, tchizat, avtomobil, PXD, traktorlar, 

avtobuslar, avtolavkalar, ZL-130-lar v QAZ-66-lar, su v yanacaq 

maınları vrzaqla tmin olunmudur. 1993-cü ilin noyabrın 

16-da batalyon mayor skrovun briqadasına thvil verildi v batalyon 

üzvlri silalhlanmaa baladı. Ermnilr bizdn 5 km irlid 

Aburun, “Nrgiztp”, “Kaftartp” v Kuropatkino kndind 

yerlirdi. Biz silahlanandan sonra Acabdinin Kbirli mktbind 

yerldik. 

1993-cü ilin dekabrın 27-d axamdan silah-sursat alıb döyü 

girdik. Bu df briqadanın shv mlumatına gör döyüd 7 hid, 

22 yaralı verrk geri çkilmy mcbur olduq. Ermni tanklardan 

v plemyotlardan güllni yaı kimi yadırırdı. Mnim rotam pis 

vziyytd döyüürdü. II rota smt mndn sada tpnin arxasında 

94

idi. Prokuror li müllim ayaından yaralanmıdı. Nbi yaralanmı, 

sonra is hid olmudu. Qusardan Hüseyn yaralandı v s. Mn gördüm 

ki, 22 yaralı, hamı bir çalaya daınmıdı. Ancaq ermnilr üstdn 

onları güllbaran edirdilr. Döyü meydanında itkilrimizi toplayıb batalyonun 

hid v yaralıları il geri çkildik. 3-4 gün kfiyyatımızın 

kömyi il plan cızaraq 1994-ci ilin yanvar ayının 12-si itki olmadan 

bütün yükskliklri l keçirdik v bu cbhd dönü yarandı. 

Mövqelrimizi möhkmltmy baladıq. 1994-cü ilin yanvar ayında 

bir df aır kantuziya, bir df is boyunun ba nahiysindn aır 

yaralandım. Acabdi hospitalında 2 gün sonra gözümü açdım. 1994- 

cü ilin yanvarın 31-d Quba uaqlarının ölnlri v yaralılarını hospitala 

gtirirdilr. 1994-cü ilin fevral ayında batalyonun n mrd, igid v 

seçm oulları 129 nfrdn ibart heytl qeyri-qanuni mrsiz olaraq 

rayondan Füzuliy göndrildi. Zabitlrin hamısı geri qaytarıldı, basız 

olan döyüçülr aaı v yuxarı Seyidhmdlid hid v lil oldular. 

Batalyon atksdn sonra rayona döndü. 

Batalyonun döyüçüsü sgndr Daniyarovun xatirlrindn: 

“1982-1984-cü illrd hqiqi hrbi xidmtd olmuam. 1993-cü ilin 

oktyabr ayında könüllü olaraq Quba-Qusar batalyonunun trkibind 

Qaraba urunda döyülrd itirak etmim. Batalyonunun I Taborun 

starınası olmuam. Qardaım Daniyarov lqar Qaraba urunda 

döyülrd 1994-cü ilin aprel ayında hid olub.” Azrbaycan 

Respublikası Prezidentinin 2 noyabr 1993-cü ildki müraciti heç 

kimi bigan qoya bilmzdi. Bu müracitdn sonra yüzlrl, minlrl 

hmvtnlilrimiz vtnin müdafisin qalxdı. O günlri ahbaba 

Babayev bel xatırlayır. “Prezidentin xalqa müracitindn sonra 23 

saylı Quba-Qusar özünümüdafi batalyonunun trkibind ermni 

qsbkarlarına qarı vurumaq mqsdi il “N” hrbi hisssin 

getdim v orada batalyon komandirinin müavini vzifsini yerin 

yetirmim. Hacıyev övkt, Qubadov Süleyman, Rhimov Hörmt, 

Cabbarov Miqdar v bir çox baqa döyüçülr könüllü olaraq 1993- 

cü ild Quba-Qusar batalyonunun trkibind Qaraba torpaqlarının 

azad olunması urunda döyümülr. 

95

Valter Skottun bir fi kri yada düür: “El thlüklr var ki, onların 

dik üzün baxmaq lazımdır. Onların qabaından qaçmaa balasan, 

mütlq tlf olacaqsan”. 

Müharib d zfr namin hücuma daim hazır olan batalyonun 

mrd oulları torpaqların azad edilmsi urunda qanlı döyülr 

aparmaqla yanaı, bzn gözl-qa arasında da olsa vaxt tapıb 

htta gündlik d yazıblar. 

Tarixn cbh gündliklri bdii srlr n gözl sujet xtti 

olmu, mühariblrin dbiyyatda doru, dolun ks olunmasına 

yardımçı olmudur. Çünki gündlik yazan cbhçi heç bir 

hiss qapılmadan, emosiyaya uymadan bütün hadislri olduu 

kimi qlm alır. Yazdıı gündliyin sonrakı taleyini düünmdn, 

nys, kims lazım olacaını bilmdn öz zablarını, duyu 

v düünclrini yazmaqla tslli tapan döyüçülr müharibnin 

amansız, srt qanunlarına burda da riayt edirlr. Hr ey doru, 

ciddi v boyasız. 

Gündliyi oxumaa balayan kimi sgrlrimizin çtin hyatı, 

daim ölüml üz-üz, göz-göz gln, lakin heç bir thlükdn 

qorxmadan csartl azın dümn qarı döyülr aparan igid 

cngavrlrimizin döyüdki qhrmanlıqları gözlrimiz önünd 

canlanır. Biz o cavan döyüçülri hiss edir, onların sadliyin, 

vtnprvrliyin vuruluruq v sonda, dflrl oxusaq da, mktublardan 

ayrıla bilmirik. Mktublar oxucuya göstrir ki, insanlar 

müharibnin grgin vaxtlarında bel nlr düünürmülr. Çünki 

müharibd üstünlük, qlb, uur sgrlrin hansı hisslri yaamasından, 

mnvi düüncsindn, ruh yükskliyindn çox asılıdır. 

Mktublar Qaraba müharibsini onun itirakçılarının gözü il 

canlandırır, müharibnin srt qanunları, amansız vuruları, ölümitimlri, 

çatımazlıqları bard oxuyanı düünmy vadar edir. 

Düünürsn ki, onlar n ediblrs, hansı addımları atıblarsa 

Vtnin azadlıı namin, onun dümn sartin keçmmsi 

namin, ulularımızın qbrinin, ruhlarının thqir olunmaması namin 

ediblr. 

96

Ana Vtni, Azrbaycanı, müqdds yurd yerlrimizi sevmk 

namin ölüm saçan döyülr atılıblar. 

Tkc bu duyuları yaatmaın özü alqıa layiqdir. 

Xalq airi Mmmd Arazın könül çırpıntıları yaayan stirlrind 

olduu kimi: 

Yazmıam hr eyi könül namin, 

Birc bu günahım baılanacaq. 

Neyldim Vtni sevmk namin, 

Ucaltmaq namin eldim ancaq. 

smt Cfrovun bu mübariz döyüçünün cbhd yaadıı 

günlrin salnamsini yaratmaa çalıdıı o gündlik n yaxı ki, 

biz çatıb. Artıq tarixi snd statusu qazanmı bu gündlik hmin 

hadislr, cbhd gedn proseslr 17 il sonra sanki ayna tutur. 

smt Cfrovun gündliyindn stirlr: 

Salam, mnim zizlrim! Hamınızı barıma basıb, siz bu 

mktubu yazıram. Bu gün Bhruz yanıma glmidi. Polnı boyevoy 

(tam döyü) formada idi. Mndn 10-15 km dümn trfddir. 

Onlarla dümn arasında yen ordu var. O ikinci, mn üçüncü 

crgdym. N is, qorxulu deyil. Deysn, biz onları 5-dn sonra 

vz edcyik. Ümumiyytl, indi mn burada özüm gör hörmt 

qazanmıam. Prokuror biz lindn gln yaxılıı edir. 2 Mn xüsusi 

hörmti var. 

23.11.1993. 

Lyuba, sn ölmysn, mn bilim ki, mn glndn sonra sn 

arıqlamısan, ya üz-gözün yıılıb, özündn küs. 

ndi sn açıını yazacaam ki, mnim mktub yazmamaımın 

sbbi nddir. 

Müharib! Bu zarafat i deyil. Biz Qusardan çıxanda mn bilirdim 

ki, 430 nfrin içind 10-20 nfr alçaq, narkoman, qorxaq var. 

Trslikdn tbii raitin pis olması “Vtn, Vtn” deyn “kiilri” sındır- 

2 

Prokuror – Quba rayon prokuroru li Eyvazov 

97

dı ki, hmin 30-40 nfr altdan-altdan öz iin baladı. Gözlnilmdn 

yaan qar uaqları lap çadırdı. Palatkalardan (çadırdan) damcılayan 

su yatacaqları islatdı. Palçıq diz çıxırdı. Düz 3 gün yatmadım. Uaqların 

yanında olurdum ki, pis fikr düüb qaçmasınlar. 100- yaxın uaq 

soyuqladı. Knd gedib spirt tapdım (100 litr). Uaqları masaj etdim. 

ndi vziyyt yaxıdır. Knd, mktb binasına köçmüük. ndi uaqlar 

mni müalic etdirirlr. Kndd olan hkim hr gün yanıma glir, çöl 

çıxmaa qoymur. Mni is sn tanıyırsan, dinc dayanmıram. 

Müharibd uduzmaq ancaq komandirin sarsaqlıından olur. 

Mn is kimins qarıını istmirm. 

Baa dün düür. Mn bilirm ki, birinci döyüdn sonra bir-birimizi 

yalayacaıq. Ancaq sonra gec olacaq. N is, öpürm hamınızı. 

03.12.1993. 

Salam, mnim zizlrim! 

Mn bura glib çatan kimi gördüm ki, uaqları cbhy göndriblr. 

Glib tapmıam. Ucu-bucaı görünmyn çöllükdür. Ermni 

dıaları 3-4 km qabaqdadırlar. Yaman sakitlikdir. Ermni bicdir, 

ssini çıxarmır. Bizimkilr is hl bimyiblr. Qorxularından 

tk-tk atırlar. 3-cü gündür ki, cbhdyik. Get-ged hr ey qaydasına 

düür. 

Yerin altında torpaq blindajda qalırıq. Gecni yatmırıq. Gündüz 

is sngrd 2-3 adam qoyub, özümüz shr yemyini yeyib 

yatırıq. 

styirm bir az hind kinosunun sözlri il yazım, ancaq gül myim 

tutur. 

Mni xbr alanlara çoxlu-çoxlu salamlar. Mmmdi v Kamuu 

xüsusi öpürm. Onlara verdiyim söz üçün yaxı rait var. 

Yerin yetircym. 

Alyonanı mnim vzim öprsn. De ki, özün qulluq etsin. 

Mstana çatdır ki, tnbl olmasın, yiysi kimi dümnl (siçan) 

daim mübariz aparsın! (zarafat). 

10.12.1993. 

98

ndi bir tankım v bir BTR-im var. Silah (avto)-patron boldur. 

Ancaq yen d alçaqlıq hökm sürür. Tankın-texnikanın qabaına 

avtomatla çıxmazlar. Spetssilah (xüsusi silah) is yoxdur. 

Yaxı ki, qeyrt v kiiliyimiz var. Çoxlu protivotank (tank leyhin) 

qranat almıam. Aıllı olsaq, o da ermni üçün bsdir. 

Me çaqqalsız olmaz. Qorxaqlarımın sayı o qdr azdır ki, 

yazmaa dymz. Onlarla mn xüsusi mul oluram. Qarda, 

hm d dala qaçmaa yerimiz yoxdur. Bunu hamı baa düür. Arxaya 

18-20 km dümdüz çöllükdür, qabaq v yanımız is ermni 

nayomniklridir (muzdlular). Demli, nasmert (öln qdr) dayanmalıyıq. 

Dayanacaıq. 

12.12.1993. 

Salam, ziz qardaım, Fikrt! 

Birinci döyüümüz haqqında sn mlumat yazmıdım. Qalanını 

yqin tele-radioda eitmisn. Bizim ordu haqqında is gizltdilr. 

50-60, ya da çox Binqdi uaı, 20-30 talı balası rhmt getdi. ki 

tank, bir BMP (Piyadaların Döyü Maını) vuruldu. Döyü davam edir. 

Binqdinin batalyon komandiri yaralanıb. I bölük komandiri rhmt 

gedib, biri qolunu itirib, qalanı qaçıb, ya itib, bilinmir. ndi deysn dıalar 

düz bizim üstümüz glmk istyirlr. II bölük ürkdn döyü hazırdır. 

Biz Bakı batalyonundan kömy gliblr v drhal döyü 

girib, Binqdi uaqlarının meyitlrini çıxarıblar. Bir T-55 tankı 

veriblr. Tankçılar mataalı balalarıdır – Natiq v Aslan. 

14.12.1993. 

Bibiolu, salam! Burda qüvv var, aıllı ba yoxdur. clafl arın 

(ermnilrin) kfi yyatı çox dqiqdir, çünki bizim alçaqların yarısı 

onlara ilyir. Burda hara baxsan “Quba”, “Binqdi”, “Bakı”, 

“Clilabad” v s. batalyonları görürsn. Bs “Beylqan”, “Acabdi”, 

“ua”, “Laçın” v s. batalyonlar hanı Döyü ancaq texnika il gedir. 

Sa olsun, Bakı v talı uaqları! 

15.12.1993. 

99

Qarda, razvedka (kfi yyat) qayıtdı. Halal olsun! Qurd üryi 

yeyiblr. ksriyyti xınalıqlıdır, 3-4 km açıq havada 8 nfr irlilyiblr. 

17.12.1993. 

Tutduumuz mövqe Qazaxıstan çöllrin oxayır. Ucu-bucaı 

görünmyn düznlik, dr-tpdir. Qarıda bizim dalara oxayan qarlı 

dalar. Dalar ermnilrddir. O daları alçaq ermni mhv edck. 

Qonu batalyon ermnilrin 6 tz tankını tutub. Qoyub qaçıblar. 

18.12.1993. 

Uaı xstxanaya çatdıranda avtobus çöky düüb, zilib. 

Axır ki, çatdırıblar. Bu gün saat 13 00 - da III bölükdn bir baqasının 

ayaına güll dyib. 

Mnd hllik salamatçılıq v nizam-intizam hökm sürür. Bu gün 

kombat mn vvlc mrl, sonra yalvar-yaxarla yerim (zamkombat) 

qayıtmaı tlb etdi. Mn qti etiraz etdim. Çünki güclsblrim 

sakitlib. Arımayan baıma dsmal sarımaq istmirm. 

Bu gün tankistlr maa verdilr. 300-400 min rubl. Aydın oldu 

ki, biz maa olmayacaq. Biz sbora çaırılan hesab edilirik. Prokuror 

gls, sözümü deycym. 

Bu gün shr ermnilr Beylqanı at tuta bilmsinlr dey, 

onları 8-10 km geriy oturtmaq lazım idi. 40-50 fqan mn duran 

yerdn keçib gedndn sonra mn 3 tankla 1 saat sonra “tmizlm” 

ii aparmaa gedcym. Otboy verildi. N var, n var, ermnilr 

on günlük ati ksiblr. 

19.12.1993. 

Dünn mn mr olundu ki, 15 nfr “zaxvat qrupu” (dümni 

tutan qrup) il fqanlar ala bilmdiyi sngrlr girmliyik. 

Fikrt, mr verdim ki, hr vzvoddan (taımdan) 5 nfr glsin. 

15 dqiqy hamı hazır idi. Özün tsvvür el ki, onlar ölüm, ya 

da ona qalib glmy gedirlr. 15 nfrlik lck, corab, siqaret v 

güll-qumbara verdim. 

100

Gec 12 00 -da mr aldım, 01 00 -da hazır idim. Shr kimi batalyondan 

gizli 20 nfrlik dst il döyüün balanmasını gözldim. 

Ss çıxmadı. Xo xbr aldım ki, 15 nfr mnim v 15 nfr III 

bölüyün uaqları sngrlri döyüsüz tutublar. 

20.12.1993. 

Deysn Beylqan rayonunun srhddini keçdik. ndi Martuni 

(Xocavnd) rayonundayıq. “iqaya” adlı da var, onu da ala 

bilsk, avtomatik olaraq Martuni (Xocavnd) bizimdir. 

22.12.1993. 

Shr yemyini tzc qurtarmıdıq ki, briqadanın kfi yyat 

vzvodunun (taımının) komandiri kiçik zirehli maınla yanımıza gldi. 

Rütbsi praporik (gizir), adı is Yaar idi. Phlvan bdnli bu igid 

üçüncü il idi ki, vuruurdu. trafına yıdıı r olanlarla dflrl 

dümn arxasına gedir v komandanlıq üçün istniln mlumatı 

gtirirdi. Mn onunla ikinci df idi ki, görüürdüm. Ndns, el 

ilk baxıdan xasiyytimiz tutmudu. Mn onun xahii il sraagün 

baımıza glnlri danıdım. Mnim sözümü ksmdn axıra 

kimi dinldi. Sonra o planetindn xritni çıxartdı v mndn öz 

xritmi göstrmyi xahi etdi. Mn bir hft bundan qabaq “kalqa” 

kaızına köçürülmü xritmi ona verdim. O, diqqtl mnim 

xritml özününkünü tutudurduqdan sonra bizim xritnin 10-15 

km saa shv olduunu bildirdi. Mn rabitçi Hüseyn tcili smayıl 

v Gülaanın yanımıza glmsini tapırdım. 2-3 gün suyumuzun 

olmamasına baxmayaraq, vlvlli Tahirmirznin avtomaın 

izlrindn yıılmı sudan qaynatdıı çaydan içdik. smayılla Gülaa 

glib çıxdılar. Srvrl amonu da çaırdım. Yaar dedi: 

– Qardalar, qarımızdakı dümn sayca az olsa da, çox 

hiylgrdir. Hm d pozisiyada (mövqed) bir-birindn 100-120 

metr aralı xırda sngrlrl (uzunluu 5-10 metr) 2-3 ermni postda 

dayanır. Silahları ancaq P (Kalanikov) pulemyotu v qumbaradır. 

Sizin xrit, bilmirm ny gördirs, shvdir. 

101

Sonra o, öz xritsi il hr üçümüzün xritsind düzlilr etdi 

v dedi: 

– Biz olduqca güclüyük, ancaq sritmiz azdır. Dümn is 

çox hiylgrdir. Qarı-qarıya dayandıınız ilk döyüd mtantli 

olun! sgrlrinizi d baa salın ki, dümnin pulla satın alınmı 

n güclü sgrinin 2 gözü, 2 qulaı, 1 baı var, yni bizdn frqli 

heç nyi yoxdur. 

Yaar getdi. Biz komandirlr bir-birimiz matdım-matdım baxabaxa 

qalmıdıq. Axı ny gör ”Quba-Qusar batalyonu” mlub 

olmalıdır Dümn ilyn kimdir Niy bizi shv xrit il, shv 

hücumlara göndrirlr 

N is... Görk axırı n olacaq 

25.12.1993. 

Mn Srvri, amonu v III vzvodun (taımın) Bhram adlı 

komandirini yanıma çaırdım. Qarıda gözlniln hücumda nec 

hrkt edcyimiz haqqında söhbt etdik. 

26.12.1993. 

Shr 3 00 -da bütün batalyona hücum üçün hycan siqnalı 

verildi. “Kaftar-tp” adlı yükskliyi almaq bizim batalyonun döyü 

tapırıı oldu. 

Batalyonu son nfrin kimi bizim bölüyün tutduu raziy yıdılar. 

Htta arxadan apazları bel biz qodular. rlid III bölük, 

sonra II v arxada I bölük hrkt baladıq. 

Kfi yyat vzvodu (taımı) v kombat irlid gedirdilr. Bu df 

zncirvari yox, kolon (crg) halında, bir kilometrdn çox msafd 

irliy uzanıb gedirdik. Hava yava-yava iıqlaırdı. Gizirim 

Abbasli mn çatdı v dedi: 

– Komandir, bu gün mnim ad günümdür. Sizdn xbrsiz 

hr ehtiyatımı görmüdüm ki, günorta ad günümü sngrd qeyd 

edk. 

102

Mn onun boynunu qucaqladım v vvlcdn tbrik etdim: 

– Abbas, Allah qoysa, ermni dıalarını “Kaftar-tp”dn çıxaran 

kimi el günorta orada hm qlbmizi, hm d snin ad gününü 

qeyd edrik. 

Sözüm azımda qurtarmamı ermnilr bizi iddtli at tutdu. 

Özü d çox mütkkil v intizamlı bir at. Guya bizi çoxdan 

gözlyirdilr. 

III bölük – kfi yyat v tsrrüfat vzvodlarının (taımlarının) ii 

çox çtin idi. Bizim bölük yarıaçıqlıa dümüdü. Birinci bölük is 

tp arxasında thlüksiz yerd idi. 

Tcili uzanıb sngr qazmaa baladıq. Heç bir bölüyün v 

vzvodların (taımların) sgrlri özlrini itirmmidilr. 

Hamı bir nfr kimi hm atıır, hm d sngr qazaraq briqadadan 

“irli” hücum mrini gözlyirdik. mr is yox idi. Rabitçim 

Hüseyn tcili qazdıı sngr mni itlyib saldı. Özü üçün is 

tzdn qazmaa baladı. Bizim bölük artıq atıırdı. Qumbara atan 

Dadmirov Sadıa daı göstrib, atmasını mr etdim. Mrmi heç 

dalara çatmamı göyd partladı. Tcili mr etdim ki, avtomat v 

qumbaraatan silahlardan at ksilsin. Yalnız PK pulemyotu il Nazimov 

Sabir gördüyü hdf az-az atsın. Bizdn 4-5 km arxada, 

mtbxin yanındakı Zenit topumuz “dqiq” ilyirdi. Mn radiostansiyadan 

istifad etmirdim, ancaq qulaq asırdım. Çünki üç bölük, 

kombat, arxa v yegan Zenit topu bir “çastotada” ilyirdi. Bizim 

danııımız topa “nian” demy mane olurdu. 

Döyü qanununa gör, topçulardan biri öz radiostansiyası il 

bizim aramızda olub, topu idar etmli idi. Ndns, lzgi balası 

Yaqub “bir az sola”, “bir az saa” v ya “irli-geri” dey topa ni- 

an verirdi. O da onun sözü il at açırdı. Saat 8 00 -da ötürdü, 

amma mr yox idi. Bu vaxt arxadan bizim üstümüz güll, III bölüyün 

üstün is tank mrmisi yamaa baladı. Arxaya çevrildim. 

1-1,5 km uzaqdan 40-50 qara paltarlı zncirvari düzülüb üstümüz 

glirdi. Tcili arxadan onların kim olduunu sorudum. Briqadadan 

bizi sakit etdilr ki, özümüzünkülrdir. Guya biz kömy glirlr. 

103

N is, 10-15 dqiqdn sonra mlum oldu ki, tanklar da shv 

atıblar. 

idn keçmidi. Yen arxamdan 4-5 nfrin inelin üstünd 

kimi is sürütly-sürütly apardıını gördüm. Qıqırıb yaralının 

kim olduunu sorudum. Dedilr ki, bu, III bölüyün vzvod (taım) 

komandiri lidir. 

mr etdim ki, yaralı üçün iki nfr bsdir. Qalanları geri-sngr 

qayıtsınlar. Çarsiz qalıb sngr qayıtdılar. 

Ümumiyytl, müharibd döyüün gur vaxtında yaralını bhan 

edib, çoxları aradan çıxırlar. Ona gör d mn öz bölüyüm tap- 

ırdım ki, kimliyindn asılı olmayaraq, yaralı üçün n çoxu 2 adam 

bsdir. Onların da qeyrti varsa, yaralını arxadakılara verib, tcili 

döyü yerin qayıtmalıdırlar. 

Saat 10 00 -u keçmidi. Artıq üç tankımızı da gtirib bizdn bir 

kilometr arxada, tpnin dalında saxlamıdılar. Sonra ikisi xarab 

oldu. Yalnız Cmil atırdı. 

Arxamızdan III bölük v tsrrüfat vzvodunun (taımının) uaqlarının 

yaralı v hidlrini sürün-sürün thlüksiz yer çıxarırdılar. 

N qdr dalara diqqtl baxsaq da it uaı ermnini gör bilmirdik. 

O is iriçaplı pulemyotlardan at açıb, bizi ba qaldırmaa qoymurdu. 

Bu vaxt Srvr vamo qaça-qaça yanıma gldilr. Srvr: 

– Komandir, briqada deysn bizi l salır. Bu n döyüdür 

Bs bütün batalyonların hücumu hanı 

amo: 

– III bölüyün vziyyti çox pisdir. Onlar lap açıqdadırlar. N irli, 

n d geri trpn bilirlr. Ermni onları ovcunun içi kimi görürdü. 

Dedim: 

– Mn baımı itirmim. Biz sgrik, mri yerin yetiririk. Gedin, 

uaqlardan muayat olun. Qoy dayanmadan sngr qazsınlar! 

Hücum olsa, sgrlri bir yer yıılmaa qoymayın. Ermni ks hücuma 

keçs, sngrlrdn çıxmasınlar. Siz d çox o yan, bu yana 

qaçmayın. Ermnilrin snayperlri dqiq ilyir. 

Üzümü Srvr tutdum: 

104

– Uaqlarla tez-tez zarafat edin ki, çıxılmaz vziyytd olduumuzu 

bilmsinlr. 

Getdilr. Üryim sıxılırdı. El bil nfsim tngiyirdi. Ömrümd 

birinci df özümü aciz hiss edirdim. 

Saat 13 00 –da üç vzvodum (taımım) birdn ayaa qalxdı. Kombat 

irlid, sgrlr dalınca olduumuz tpdn üzü aaı cumdular. 

Rabitçim v mn I vzvod (taım) trf cumduq. Axıra qalan 

12-15 nfrl tpni dümy macal tapmamı ermni güllni dolu 

kimi üstümüz yadırmaa baladı. Srvr III vzvodla (taımla), 

amo is II il artıq mndn 40-50 metr irlid, daın tyind 

idilr. Qarımdakı uca daın baından uultu il ermni tankı çıxdı. 

O, siqaret qutusu boyda görünürdü. At ssindn qulaq tutulurdu. 

Tankın lülsindn a tüstü çıxırdı. 2-3 saniy sonra III vzvodun 

(taımın) olduu yerd dhtli ssl mrmi partladı. Uaqlarım 

prn-prn düdü. Habil qıqırdım ki, qumbaraatanla tankı atsın. 

Nec olsa, 100-150 metr irli glmidik. Atdı... Mrmi yen tanka 

çatmamı göyd partladı. Ermni snayperi Habili gördü v dqiq d 

nian aldı. Düz üryinin üstün lini qoyan Habil yer yıxıldı. Hüseyn 

gözüm dymirdi. Sonra onun da qıçını tutub yer uzandıını 

gördüm. Srvr qıqırdım: 

– Uaqları daıdın! Tank çoxluq görn yer atır. 

Srvr sola, Rövn irli, amo is saa qaçdı, sgrlri d 

dallarınca. Tank artıq 3-4 mrmi atmıdı. Üstündki iriçaplı pulemyotu 

aramsız olaraq iıqsaçan gülllrl atırdı. 

Bir mrmi düz mnim yaxınlıımda düdü. Baımı llrimin 

arasına qoyub uzandım. Ssdn qulaqlarım tutuldu. Özüm glib 

baımı qaldıranda trafımdakıların da mnim baıma yııldıqlarını 

gördüm. Üstlrin hirsl qıqırıb, 15-20 metr solda olan kiçik 

tpnin arxasına qaçdım. ki limi d azıma tutub kombata v 

özlrini itirmi sgrlr qıqırdım: 

– Tez tp boyu, üzüaaı qaçın! 

Qıqırıq v inilti sslri adamın beynini deirdi. Srvr v 

Rövn qaçan istiqamtlrd yer yıxılıb-qalanları görürdüm. 

105

Uaqlar yaralı v hid yoldalarını arxalarına alıb dr boyu 

üzü geriy qaçmaa baladılar. Alçaq ermni 1-2 km uzaqlaana 

qdr tank v pulemyotdan atdıı gülllrl onları yola saldı. Mn 

dönüb trafımdakılara baxdım. 18-20 nfr idilr. Özü d tkc 

mnimkilr yox, baqa bölük v vzvodlardan (taımlardan) da 5-6 

nfr var idi. I bölüyün sgri Yusifi PK il soluma, brahimi is sa 

trfi m göndrdim. Qalanlar avtomatla silahlanmıdılar. Tank öz 

alçaq niyytini hyata keçirib gizlndi. ndi növb biz düdü. Mrmi 

v gülllr bizim üstümüz glirdi. Yanımdakılara cavab ati açmaı 

mr etdim. Onsuz da mnası yox idi. Atdıqlarımız gedib çatmırdı. 

Hm d biz aaıdan 1-1,5 km dik yuxarıda olan dümni 

görmürdük. 

30-40 dqiqdn sonra döyü dayandı. Dümnin ancaq 

snayperlri tk-tk atırdılar. 

Heç ndn xbrimiz olmadıı halda, axam saat 18 00 -a kimi 

gizlndiyimiz yerd qaldıq. Hava qaralmaa balayanda bir-birindn 

30-40 metr aralı sürün-sürün vvl olduumuz tpy-geriy 

çıxmaı mr etdim. 8-10 nfr çıxandan sonra uaqlar tkid etdilr 

ki, mn çıxım. Etiraz etdim. Lap axıra mn, brahim v Yusif qaldıq. 

Onlar axır ki, mni çıxmaa mcbur etdilr. Yerimy taqtim qalmamıdı. 

El bil aclıqdanmı, ya iki günün yuxusuzluundanmı, ya 

da gözümün qarısında balam, qardaım kimi bildiyim uaqlarımın 

qırıldıındanmı, gic kimi idim. Yuxarıya çatmaa 10-15 metr qalmı 

sgrlrim Smndr vfqan (Alıc-Digah) kömy gldilr v qollarıma 

girib qaçırmaa baladılar. Bölüyümdn sa qalanlar yaralı 

vhidlri yola salıb bizim dalımızca qayıtmıdılar. Onların yanına 

çatan kimi su istdim, içmy çalıdım, boazımdan keçmdi: 

– Deyin, kim n olub 

Smndrin gözlri doldu. 

– Srvr aır yaralıdır. Rövn v Prviz hid oldu, Firuz, 

rabitçi Hüseyn, gizir Abbas qıçından yaralanıb, qumbaraatan Habil 

v Canli is yüngül yaralanıblar. Kamil d deysn, yüngül yaralanıb, 

Aqin kontuziya alıb. 

106

El bil baıma qaynar su tökdülr. Körp uaq kimi için-için 

alamaa baladım. (Xahi edirm, oxucularım mni qınamasınlar!) 

Ayaa qalxdım. Hamının gözü yalı idi. limdki avtomatı 

götürdülr. Qranat (qumbara) v patronları da kim is aldı. 

Smndr qoluma girdi. Briqadadan “Geriy” komandası 3-4 saat 

bundan qabaq verilmidi. vvlki mövqeyimiz getmy baladıq. 

1-1,5 km-dn sonra tankımı gördüm. Cmil v Elçin balarını aaı 

salıb oturmudular. El bil üryimi oxudular. Cmil: 

– Komandir, biz limizdn glni etmiik. Mn bütün mrmilrimi 

atmıam. Elçinin llri isti gilizlri dyimkdn yanıb, amma yen 

d Sizi müdafi etmk üçün burada qalmııq. Ermninin tankı T-72 

v ya T-80 idi. Mn bizim T-55-l üzbüz ata bilmzdim. O, mni 

qabaqlayıb vura bilrdi. Yegan atan biz olmuuq. Qalan iki tank 

xarab olub. 

Dedim: 

– Cmil, iki uaım hid olub, çoxlu yaralım var. Niy bizim ilk 

döyüümüzü bel uursuz etdilr Niy o biri batalyonlar hücuma 

keçmdilr Hansı alçaın olu dümn ilyir 

Cmil: 

– Komandir, xahi edirm, alamayın. Mnim nslim hrbçi 

olub. Babam daim deyirdi ki, komandir daürkli olmalıdır. Sizi 

hmi bu gün shrki v ondan vvlki günlr kimi görmk istyirm. 

Müharibnin öz qanunları var. 

Cmil bir növ haqlı idi. Ancaq bizi körp uaq kimi aldadıb, 

ermniy thvil vermk hansı qanuna uyun idi 

vvlki mövqeyimiz qayıtdıq. Özümü l alıb müdafini tkil 

etdim. 

sgrlrimi silahı il yoxladım. Yaralı v hidlrdn baqa, 

10-12 nfr d yox idi. Öz cbh yoldalarını sngrd dümnl 

üzbüz qoyub, yoxa çıxmıdılar. amoya mni gec saat 2 00 -da 

oyatmaı tapırıb el sngrdc yatdım. 

27.12.1993. 

107

sgrlrim qurban olaram. Gecnin sakit keçdiyini görüb mni 

oyatmamıdılar. Shr 6 00 -da özüm oyandım. amo sol cinahda idi. 

Onu dinclmy göndrdim. Günli bir shr açılırdı. Dünn baımıza 

glnlri yadıma salanda bdnimdn bir üütm keçdi. Postları 

yoxlaya-yoxlaya Srvrim, Prvizim, Rövnim, Firuzum, Abbasım, Hüseynim 

v baqa sgrlrim haqqında fikirldim... Görsn necdirlr 

hidlri rayona apardılarmı Aillrimiz n vziyytddir... 

Shr 9 00 -da yemk v çay gtirdilr. amonu çaırtdırdım. Bir 

boqabdan ikimiz yava-yava düyü sıyıını yemy baladıq. Üç 

gün idi ki, bir insan kimi isti çay v xöry hsrt idik, amma yen 

d hamımızın boazından yemk keçmirdi. trafımıza sgrlrin 

yııldıını hiss etdim. Smndr dedi: 

– Komandir, blk birimiz xstxanaya gedib, bir xbr 

gtirk 

Mn guya eitmmi kimi dedim: 

– Yaralılardan n aırı kim idi Srvrin huu özünd idimi 

Srvrin yanına birinci mn çatdım, – Smndr dedi, – lind 

qumbara azı aaı uzanmıdı. Bir az geciks idim, özünü partladacaqdı. 

amo il bir-birimiz baxdıq. Bli, mn, Srvr v amo birbirimiz 

söz vermidik ki, dümn lin dümmk üçün lazım 

gls, üryimizin üstünd gzdirdiyimiz qumbaranı öz sinmizd 

partlatmalı idik. 

Sa olsun, Srvr, – Smndr dedi, – hl hey sgrlrin 

drdini çkirdi. Mn kömy gln hmkndlisi Canliy Rövn 

trfi göstrib, onu tez aradan çıxarmaı tlb edirdi. 

fqan: 

– Rövn güll dyn andaca hid olmudu. Prvizin is lap 

yanında tank mrmisi partlamıdı. Uaı göy qaldırıb yer çırpmıdı. 

Firuz da qarııqlıqda yer yıxılıb qalmıdı. 

amo: 

– Abbaslinin özündn xbri yox idi. ki qıçı qan içind olmasına 

baxmayaraq, Prvizi çiynin alıb be-on addım atdı v sonra 

108

döz bilmyib yer yıxıldı. Hüseynin qıçına PK güllsi dyib, mn 

onu güc-bla il döyüdn çıxardım. 

Üryimi toxtadıb diqqtl qulaq asdım. Shr tezdn arxaya radiostansiya 

üçün göndrdiyim zizov Nadir sakitc glib yanımda 

oturdu. Üzün baxdım. Dedi: 

– Komandir, Srvr gec rhmt gedib. 

Qeyri-ixtiyari olaraq hamımız ayaa qalxdıq. Var gücüml qıqırdım: 

– Yox, ola bilmz! 

Tcili radiostansiya vasitsil arxa il laq saxladım. Xbr 

düz çıxdı. Qalan yaralılarımdan xbr bilmk üçün kombat dan 

sngri trk etm xahiini etdim. caz verdi. Sürücüm Zakir l Acabdiy 

yola düdüm. Xstxanaya girib qaça-qaça II mrtby 

qalxdım. Dhlizd bir yaralını iki tibb bacısı crrahiyy otaına trf 

aparırdı. Mndn bir az aralıda xst arabasını saxladılar: 

– Bu sgr sizi istyir – dey, mn müracit etdilr. Tez qaçdım. 

Firuz idi. Bu mrd dalı balasını (Klnov kndi) heç bel gücsüz 

görmmidim. O, mni tanıyıb tibb bacılarına çaırmaı xahi 

etmidi. yilib alnından öpdüm: 

– Firuz, tez saal, biz sni gözlycyik! 

Qurumu dodaqlarını gücl trpdib dedi: 

– Komandir, özündn v uaqlardan muayat olun, bizim qanımızı 

yerd qoymayın! 

Hkim tibb bacılarını tlsdirdi. Mn uaqlarımız olan palataya 

girdim. Abbası, Hüseyni, Habili, Kamili qucaqlayıb öpdüm. Yaraları 

aır olsa da, hyatları üçün thlük yox idi. Palatanın küncün yı- 

ılmı qumbara v gülllri Abbas mn göstrib dedi: 

– Biz bunlardan ermnini öldürmy istifad ed bilmdik. 

Xahi edirm, onları bölüy paylayın, qoy uaqlar bizim intiqamımızı 

alsınlar. Komandir, bölüy mnim vzim Nadiri (Zrqava 

kndindn) gizir qoyun. Öz tlbkarlıı il sizi peman etmz. 

Uaqlarla vidaladım. Hrbi sursatı götürüb sngr tlsdik. 

Ermnidn hr ey gözlmk olardı. 

109

Sngr çatan kimi amo xbr verdi ki, azri ordusunun 

vertolyot v aır texnikası biz gedndn bombardman edir. Buna 

bizlrd deyrdilr: ”Toydan sonra naara”. N olardı ki, el dünn 

biz bu kömyi verrdilr. N is, çox güclü “generallarımız” var. 

Yazıq Azrbaycan! Ona gör yazıqsan ki, dövltimizin dil-dırnaqla 

qazandıqlarını maymaqba komandirlr havaya sovururlar! 

28.12.1993. 

Yava-yava irlilyirik. Ermni d yava-yava çkilir. Onlarınkı 

texnikadır. Üstümüz ancaq tank, ya BMP (Piyadaların Döyü 

Maını) il gl bilrlr. Aralarında bir kii yoxdur ki, üzbüz glsin, 

mn d Kamukayla Mmmdin xcaltindn çıxıb hrsin bir qulaq 

gtirim. 

Saat 2 00 -dan axam 6 30 -a kimi at altında 20 nfrl drd 

qaldım. Qaranlıq dünd mühasirdn çıxdım. Allah saxladı. 

29.12.1993. 

Adi sngr hyatı keçirirdik. Su iimiz çtin idi. Havalar soyuma- 

a balamıdı. Geclr temperatur 3-4 drcy çatırdı. Evdkilr 

bizi görslr, tanımazdılar. Üz-gözümüz saqqal v kir içind idi. 

Bit-bir dinclik vermirdi. Uaqlar nm torpaqda oturub-durduqlarına 

gör, çoxunun böyryi arımaa balamıdı. 

Cbh hyatının ikinci ayını baa vururduq. Aillrimizin dolanacaı 

çoxunu narahat edirdi. Maadan xbr yox idi. Amma tankçılar 

almıdılar. Biz is guya Müdafi Nazirliyindn mr verilmmidi. 

Heç olmasa, evdn bir xbrimiz olardı. 

Ömrümd ikinci df idi ki, Yeni ili ailmin baında keçirmyckdim. 

sgrlrimin tklifi il kimin cibind n qdr pul qalmıdısa, 

topladıq. Tz gizirimız Qdimov Nadiri knd (Qaradolaq) 

göndrdik. Sa olsun, knd hli! Ümumiyytl, bizim Quba-Qusar 

batalyonunun Acabdi v Beylqan rayonlarının arxamızdakı 

kndlrind çox hörmti vardı. Xüsusil tab (qrargah) v anbarlarımız 

olan Qaradolaq kndind. 

110

Kolxozun direktoru Xudu müllim bir qoç v 20 litr çaxırı Nadir 

pulsuz verrk II bölüyü Yeni il münasibtil tbrik etmi v bildirmidi 

ki, n qdr ki, Quba uaqları sngrddirlr, bizim heç 

ndn qorxumuz yoxdur. N çtinliyiniz olsa, biz deyin. Kömk 

etmy hazırıq. 

Mn Nadir tapırdım ki, arxaya gednd Xudu müllim v 

knd hli il söhbt etsin, uaqlardan hr gün knd üç-üç, bebe 

göndrim, onların yuyunmasını tkil etsinlr. 

Axamüstü dümn trfdn görünmyn yerd od qaladıq 

v sgrlrin avtomatlarından çıxardıımız ompul çubuqlarda kabab 

çkdik. sgrlri kiçik qruplarla çaıraraq yarım stkan çaxır 

v bir i kabab verdim. Sonra boyunlarını qucaqlayaraq Yeni il 

münasibtil tbrik etdim. 

Ümumiyytl, birinci uursuz döyüümüzdn sonra, sgrlr 

mrimi komandir kimi hökml yox, ata v ya qarda kimi verirdim. 

Dünn xbr gldi ki, Firuz crrahiyy mliyyatından sonra 

rhmt gedib. 

cb d vuruuruq... Hl bir ermni sgri görmmi bölükdn 

4 nfr hid olmu, 10 nfr yaxın is yaralanmıdı. 

Birinci döyüdn sonra amo il mn demk olar ki, geclr 

yatmırdıq. Postları yoxlayır v sgrlri yııb ermnidn intiqam 

almaq planını cızırdıq. 

Gec saat 24 00 -da bizim batalyondan kimisi göy, kimisi is 3-4 

km uzaqda olan ermni trf avtomatlardan at açdılar. Bununla 

da biz 1994-cü il qdm qoyduq. 

Ermni is ssini çıxarmadı. Amma gec saat 1 00 -da (Moskva 

vaxtı il 24 00 -da) PK pulemyotlardan iıq saçan gülllrl xaç kli 

çkdilr v 1994-cü ili yazdılar. 

Üryim tab gtirmdi. Vzvodlarımdan (taımlarımdan) saat 12 00 - 

da mnasız yer güll atmısgrlri yanıma çaırtdırıb dedim: 

– N qdr ki, qarımızdakı dümni zif v aciz hesab edcyiks, 

o qdr d uduzacaıq. Ermni sübut etdi ki, bizdn 

hm aıllı, hm d güclüdür. ndi is, sngrlriniz gedin v öz 

111

hrktlrinizi qiymtlndirin! Mnim siz sözüm yoxdur. Batalyonun 

birinci döyüdki itkisi dqiqldirilmidi. 6 hid v 30 yaralı. 

Aır itki idi. 

Bu yaxınlarda “Astara”nın piyada bölüyünün sgrlrinin formasını 

(xüsusi hrbi geyim) gördüm. Balarında dbilq, bellrind 

sngr qazmaq üçün xırda bel. N is, hr ey. 

Gülmli d olsa, bizd olan bellrin sapı 1,5 metr olan adi yer 

bellyn idi. O da ki, 3-4 nfr bir dd. Dbilqni is birinci df 

idi ki, görürdük. Silahları tz idi. 

31.12.1993. 

Dünn sulu qar yamaa baladı. Palçıq diz çıxırdı. Postlara 

gec sngrl gedib-qayıdanda üz-gözümüz, üstümüz sarı gil il 

örtülürdü. Hava indi açılmaa balamıdı. 

Maraqlı da olsa, burada palçıq v ya torpaq bir gün rzind 

tamamil quruyurdu. 

Briqadadan Sadiq adında kapitan gldi. Biz komandirlri bir 

yer topladılar. O bildirdi ki, qarıdakı daı almaq üçün yenidn 

hücuma keçmliyik. Nyin bahasına olursa olsun, “Kaftar-tp” 

alınmalıdır. 

Biz tlb etdik ki, hücum planlı v mütkkil olsun. Daın 

zirvsind oturub bizi ovcunun içind görn ermniy qalib glmk 

bizim üçün çtindir. Dalar minalıdır. Tank v artilleriya 3-4 km arxadan 

biz heç bir kömk etmir. 

Kapitan da söz verib getdi. hid olan yoldalarımızı dfn 

etmk bhansi il rayona qaçanların ksriyyti qayıdıb glmidi. 

Srvri öz kndlrind, Rövni, Prvizi, Nbini Quba hidlr 

xiyabanında, Firuzu is kndlrind dfn etmilr. Onlar hm d 

aillrimiz ba çkmi, mktublar gtirmidilr. 

Mn onlara ciddi acıqlandım. Çünki onlar özlri d bilmdn 

bizi az qüvv il sngrd dümnl üz-üz qoymudular. 

Aildn gln mktublar ürkaçan deyildi. Maddi chtdn korluq 

v sıxıntıda olmalarına baxmayaraq, yen d bizim drdimizi 

112

çkirdilr. Açıq yazmasalar da hiss edirdik ki, qohum-qonunun etdiyi 

xırda-para kömk bizi aild vz ed bilmzdi. 

mkanlılar is susurdular. Pul gücün n uaqlarını cbhy 

buraxır, n d azdan-çoxdan sgr aillrin kömk edirdilr. 

03.01.1994. 

Yen shr 03 00 -da 36 nfr (6 hid, 30 yaralı) itirdiyimiz 

“Kaftar-tp”ni almaa yola düdük. Birinci döyüdn üryi sınan, 

qorxan uaqları döyü aparmaq çox çtin idi. Batalyonun 10-15 

faizi qarııqlıqdan istifad edib, hidlri dfn etmk bhansi il 

ev qaçmıdılar. 

Shr saat 6 00 -da artıq tanı olduumuz (qırıldıımız) yer çatdıq. 

Gözümüz qorxduu üçün mn sol v saımdakı bölüklrdn dayanmaı 

xahi etdim. Hm d artilleriya balamamı irli getmyin 

heç bir mnası yox idi. 

Bu vaxt bizim (daın) trfd tanklar göründü. I bölük komandiri 

ratsiyanı alıb, (ikimiz bir dn idi!.....) 5 nfrl mndn 100 

metr sola, tpy sürünüb, artilleriyaya (yen yegan Zenit topu...) 

navodka (istiqamt) vermy baladı. 12 20 dqiqdn sonra gülmli 

d olsa, mlum oldu ki, tanklar bizimdir v daı “Astara” tutub. Yen 

d kobud shv. Demli, “Quba” “Astara”ya hücuma keçib... 

N is, Gülaa v mn uaqlara “irli” komandası verdik. 

Artıq saat 8- ilyirdi. Bu yaxınlarda bizim batalyona daxil olan 

“Zaqatala” batalyonu daa çıxmaa baladı. Mn v Gülaa 50-60 

nfrl sadan tpy çıxmaq istdik (hündürlüyü 200-500 metr). 

Dümn tpni vermk istmirdi. Ona gör bütün artilleriyasını i 

saldı. Alçaqlar n çox qadaan olunmu iynli mina atırdılar. Artıq 

ratsiya il itkilrin olduunu eitdim... 

Biz daa çıxmayıb, aaı dr-tp il sadan irlilmy baladıq. 

Ermnilr bizim onların arxasına keçdiyimizi görüb silahlarını 

biz çevirdilr. Mn, lham v Tahir (Vladimirovka kndindn) 

113

gizlnmy yer tapmadıq. Mina düz üçümüzün ortasına düdü. 

Özüm glnd birinci növbd uaqları axtardım. kisi d sa idi. 

Allah üzümüz baxdı. Tez durub irli cumduq. Ratsiya il danımaq, 

vziyyti bilmk istdim. Susurdu. Ümumiyytl, üç df idi ki, çtin 

anlarda ratsiya susurdu. “Kaftar-tp” solumda, 300-500 metr arxada 

qalmıdı. Qorxdum ki, dadakı uaqlarımız bizi ermni bilib 

qırsınlar. Müharibd bel eylr adi hesab olunurdu. Ona gör d 

mn bölüyü saxladım v müdafiy keçmy mr verdim. Güla- 

a mndn 100-150 metr qabaqda mnim glmdiyimi görüb dayandı. 

Canlı rabitçi göndrib mnim tcili irlilmyimi tlb etdi. 

ki df htta mni qorxaq adlandırdı. Mn d xbr göndrdim 

ki, biz “Kaftar-tp”ni tutmaq mr olunub. Biz d ondan o yana 

getmmliyik. Mühasiry dü bilrik... 

Dorudan da ermni artıq biz fi kir vermirdi. “Astara”, “Zaqatala” 

v “Quba”nın üç bölüyünün (tpy) 3 tank, 1 BMP v 100-dn 

artıq canlı qüvvsi il bizim solumuzdan hücuma keçdi. 

Üryi 27.12.1993-cü il tarixindki qırının intiqamı il yanan 

oullarımız ermniy el zrb vurdular ki, gl görsn. Biz soldan, 

onlar üzbüz. Dümn canlı qüvvsi il drlrd qaçmaa baladı. 

Bir ermni tankı is dli kimi düz uaqların üstün gldi. Sn dem, 

ermni shr tpni biz verib qaçanda vvllr bizim olan (azri 

ordusu “Beylqan” batalyonu) Zenit topunu zmy glibmi. 

Topa çathaçatda uaqlar mrmiatanı i saldılar. Ermni tankı 

ancaq onun bir tkrini z bildi. Tankı uaqlar vurmudu, ancaq 

o dayanmırdı. Nhayt, gic olmu halda hrkt etmy baladı 

v dayandı. Amma bizdn uzaqda sn dem, bizim mrmiatanın 

mrmilri “protivopexotnı” olub. O vaxt kimin alına glrdi ki... 

Hm d tanka bronijilet geyindirilmidi. 

Saat 11 00 -da artıq mn v Gülaa tpy çıxdıq. adlıımızdan 

bilmirdik n edk. Amma ermni qaçanda qoyduu shr yemyi 

“la” idi. Suda bimi makaron (tsiz). Kül onların baına... 

Bizd, vvllr mnim qeyd etdiyim kimi, heç bir beton sngr 

yox idi. Adi sngr idi. Amma xsn mn, bir komandir kimi, çox 

114

eyi öyrndim. Alçaqlar dümn d olsa, aıllı v hrbçi tlimi 

görmüdülr. Sngrin eni bizdki kimi 1,20-1,5 metr yox, l il 

qazılmı 60 sm idi. Sngr snaryadın düm eninin ehtimalı az 

idi. Özü d bizim sngr kimi cbh boyu yox, 3-5 metr uzunluqda 

30-50 metrdn bir idi. la mövqed dayanan ermni 15-20 adamla 

bizim 300-400 nfr cavab verirmi. Demli, gündüz v ya shr 

açıq hücumlar bizi qırına aparır. Taktikanı dyimk lazımdır. 

Ermni azsaylı olduu üçün mütlq qaçacaq. Amma 2-3 saat sonra 

arxadakı güclü qüvv il hücuma keçncn bizim arxada tank, top, 

snaryad, n is, hr ey v canlı qüvv tpd yerini tutmalıdır. 

Ermni ratsiyada bizi triflyir. Deyir: – Ara, molla, molodes. 

Daha tankdan qorxmursunuz v s. Sn dem, vvllr bir 

tank görmkl sgrlr qaçıb çöl splnrmi. Onlar da birbir 

dnlyirlrmi. N is... Halal olsun Qubanın da uaqlarına 

(Zrqava, Gülzi, Xınalıq v s.)! Qorxu ndir bilmirlr. Halal olsun! 

Ermni bizi spetsqoun (xüsusi qoun) sayır, çünki ratsiya lzgi, tat 

v s. xınalıq dillrind danıır. 

ndi min olduq ki, biz birlsk, ermni tab gtirmyck. 

Biz hücum mri gldikd deyirdilr ki, bütün cbh boyu hücum 

olacaq. Ancaq sol-saımız hrkt etdikd biz tamaa edirdik 

v ya ksin. 

05.01.1994. 

“Astara” batalyonunu hmin tpdn çıxardılar. Mn bu batalyonun 

komandirlri il tanı olduqda fi kir verdim ki, bölük 

komandirlri rütblrin gör yox, bacarıqlarına gör tyin olunmudular. 

Msln, 05.01.1994-cü il tarixind “Kaftar-tp”ni tutan 

ilk komandir sıravi Maarif olub. Müavini is ondan mrdliyin gör 

geri qalmayan phlvan bdnli, hündürboylu leytenant idi. Batalyondakı 

nizam-intizama söz ola bilmzdi. 

Mn bir ey d narahatlıq gtirirdi ki, “Astara”nın çoxlu texnikası 

(tank, BMP, BTR, top, pulemyot, mrmiatan v s.) var. Bizim 

is ancaq avtomat, 5-6 dd niangahı olmayan minaatanımız. 

115

Amma qarımıza döyü tapırıı qoyulanda onlarla eyni qoyulurdu. 

Soruanda kobudcasına cavab verirdilr ki, get ermnini 

öldür, sn d silah ld et. Adi dmir kaskaların olmamasına gör, 

adam hücumdan müdafiy keçnd bilmirdi baını hara soxsun... 

Tpni “Zaqatala”nın I, II, III bölüklri arasında bölüdürüb 

müdafini tkil etdik. Yüz ermni qounu gls d, bizi z 

bilmzdi. Hücumda gücümüz olmasa da müdafiy mrmi il d 

dayana bilrdik. 

06.01.1994. 

Qarımızda yeni tplr silsilsi var. Bu tplrin n vacibi 472 

v “iqaya” idi. “iqaya” ermnilrin n vacib hrbi bazası idi. Üç il 

yaxın müddtd bu da ancaq 5-6 saat müddtind bizim ola bilib. 

gr “iqaya” alınsa, Martuni (Xocavnd) hr mrkzi, 

mrallar, Kuropatkino v s. çoxlu yaayı mntqlri avtomatik 

bizim olurdu. 

09.01.1994. 

Guya solumuzda “Priib”, saımızda is (“iqaya” altında) 

“Astara” v sonra Clilabad-Binqdi dayanmıdı. Gec saat 1 00 - 

da mni v baqa komandirlri I bölüyün mrkzin yıdılar. Briqadadan 

yemk-içmkdn üz-gözlri imi 2-3 zabit d glmidi. 

mr olundu ki, “Üçtp”y shr 6 00 -da hücum edib almalıyıq. 

smayıl, mn v Gülaa etiraz etdik. Düzdür, hrbid bel 

ey olmaz. Ancaq 100 faiz bilirdim ki, biz: 1-ci: hücum batalyonu 

deyilik; 2-ci: küçdn, idn tutulub yıılan bu döyüçülrl 

istniln dümnin qabaını ksmk, günlrl mühasird vuru- 

ub dözmk olar. Ölrlr, ancaq tslim olmazlar. 3-cü: Biz irliy, 

hücuma gediriks, bs 30-40 sgrin qanı bahasına alınan bu 

tpni kim qoruyacaq gr ermni bizim sgrlri buraxıb sadan 

dry (çüxura) dümyimizdn xbr tutub irlils, 1 saata 

Acabdi-Beylqanın onların lind olacaına übh qalmırdı; 

4-cü: Ermni el naı deyil ki, da tyini minalamamı olsun. 

116

Hamımız minada qırılacaıq; 5-ci: ermni il ara msafmiz 1,5-2 

km-dir. Bs biz niy göz-gözü görmyn gecd düzün yox, 6-7 

km dolama yolla getmliyik Gülmli d olsa, 4-5 km gzintidn 

sonra fırlanıb yen bizim sngrdn 300-400 metr aralı drdn 

tyin olunan yer getmliyik; 6) Qeyd etdim ki, gec göz gözü 

görmür. Özümdn 5-6 metr qabaqdakı adamı görmdiyim halda, 

mn (komandir) n bilim hara gedirm Aaıdan baxanda bütün 

tplr bir-birin oxayır. 

N is, bizi hrbi dövrün qanununa sasn gülllmkl hdldilr. 

Çox danıan v sual vern komandirlrin adlarını yazıb 

götürdülr. 

11.01.1994. 

hid olanlarımızın v yaralılarımızın intiqamını alçaq dümndn 

aldıq. 

Yanvarın 5-d alaqaranlıqda “Astara”, “Zaqatala” v bizim batalyon 

hücuma keçdi. Yaı kimi yaan top v pulemyot güllsi altında 

ucu-bucaı görünmyn daa dırmadıq. Qurban olduum, 

saxlayanda, saxlayır. ki mrmi dalbadal yanıma düdü. 1-2 uaq 

yaralandı. Mn is yüngül kontuziya aldım. 

Mnd siyahı üzr 93 döyüçü olmalıdır. Birinci döyü qdr 

81-i yanımda idi. 4 hid v 7 yaralını o vaxt itirdim. ndi 30-35 

kii olu il qalmıam. Yüz igid dyrlr. Onların siyahıları hmi 

cibimddir. Salıq olsa, onların nec igid olduqları haqqında çoxlu 

sözlr deycm. hid v yaralılarımızı el bil Allah yaxı olduqlarına 

gör seçib apardı. 

13.01.1994. 

Bu gün rayondan “kolonna” (maın karvanı) glib. Prokuror li 

müllim, Qdir müllim v s. yoldalar da gldi. Bizi video kasset 

çkdilr. Az da olsa, üryimi boaltdım. 

15.01.1994. 

117

Gec 2 00 -da komandirlri yıdılar. ndi briqadadan 30 nfr yaxın 

rus “nayomnik” (muzdlu) gtirmidilr. Guya onlar “Üçtp”ni ermnidn 

alıb biz verckdilr. Üzdn vazalda yükdaıyanlara oxasalar da 

çox la silahlanmıdılar. Sssiz atan pistoletlr, “noçnoye videniye” 

(gec görüntüsü), desant avtomatları v s. Hamısı srxo idi. 

Biz razıladıq. Kombat ahin mni xozvzvoddan (tsrrüfat 

taımı) v xstlrdn ibart 30-35 nfrl, dümn arxamıza 

keçmsin dey, yerimizd saxladı. Öz yerim müavinim leytenant 

amonu tyin etdim. amoya tapırdım ki, bir thlük olsa, ratsiya 

il mni mütlq kömy çaırsın. Ona qurban olum, onsuz da 

mnim yerimy taqtimin olmadıından xbrdar idi. Köhn yaram 

(bud sümüyünd) mni bu axırıncı hft çox incidirdi... 

Shr saat 8 00 -da ermnilr mnim olduum sngrlri minomyot 

(minaatan) v tanklardan at tutdular. Biz sngrlrd 

oturub qlplrdn qorunurduq. Bizim minomyotçular (minaatanlar) 

Bayrampur brahimin komandanlıı altında ermnilr layiqli 

cavab verirdilr. 

Mnim olduum sngr bir adam tullandı. Bu, briqada komandiri 

mayor Qasımov idi. Özündn çox razı idi. Mni görüb dedi: 

– Sn niy gec hücuma getmmisn 

– Mn kombatın mri il olduumuz yeri müdafi edirm, – 

dedim. 

O, kobud-kobud: 

– Siz qorxaqsınız – deynd, özümü l alıb tmkinl cavab 

verdim: 

– Komandir olsan da, thqir etmy haqqın yoxdur. gr xsn 

mnim qorxaqlııma übhn varsa, sübut et v gülll. Sonrası 

da gr biz bu sngrlrd indi olmasaydıq, ermni hücuma 

gednlri çoxdan mühasiry almıdı. 

Üstüm xoruzlanaraq: 

– Sn burda komandirlik etm! Mnm komandir. Son nfriniz 

qdr ölmlisiniz!.. 

Mn stl: 

118

– Ölnd kii kimi ölrik. Biz ölmy yox, öldürmy glmiik, 

– dedim. 

N üçüns, özü il gtirdiyi 35-40 nfr qarapaltarlı dstsini 

götürüb getdi. 

Günorta xbr aldım ki, bizim hücum ba tutmayıb. Ruslar 

srxoluqdan ayılan kimi uaqları tpnin altına aparıb v deyiblr 

ki, “Vperyod” (irli). 

Hava açılmamı ruslar geri qayıdaraq heç kim demdn çıxıb 

gediblr. Bizimkilr is briqadadan mr gldi ki, tpni almasalar, 

geri glmsinlr. 

Artıq hava açıldıqdan sonra uaqlar (100- yaxın) mühasir 

vziyytind ac-susuz tpy sıınıb qalmıdılar. Ermnilr AKS 

(kalanikov avtomatı) v snayperlrdn istifad edrk uaqları qırmaq 

istyirdilr. Artıq yaralıların olması haqqında da xbr verilirdi... 

Saat 14-15 radlrind artıq ermnilr biz atmırdı. Prokuror 

li mülliml Qdir müllim müayitçilrl bizim olduumuz 

tpy gldilr. 

Mn indi baa düdüm ki, onları niy geri – Qubaya getmy 

qoymayıblar. 

Gec bizi mnasız qırına verib, yardım gtirn maınlarla 

meyitlri rayona göndrckdilr. 

Mni çaırdılar. Prokuror li müllim: 

– smt, briqada komandiri dedi ki, sn xyantkarsan. Özün 

d döyüdn qaçıb, burada, sngrd gizlnmisn. Qubalıların ba- 

ını aaı edirsn. 

– li müllim, mn komandirimin mrini yerin yetirirm. Briqada 

komandirinin üzünü mn bu 4 ayda üç df, sgrlr is bir 

df görüblr. Bir d ki, briqada komandirinin günorta çaı 250- 

300 nfri 200-400 metr yüksklikdki ermninin qabaına çıxarmaına, 

(sırf hrbiçi olmasam da) bizi qırına aparan maymaq 

döyü tapırıqlarına öz etirazımı bildirirm. Mn d komandirm. 

Tabeliyimd olanları qırına ver bilmrm. Sonrası, bizim batalyon 

hücuma getmlidirs, döyü tapırıı yazılı mrl verilmli, kom- 

119

at v qrargah risi batalyonun itirakı il plan hazırlamalıdır. O 

is quru cüml il, barmaqla tpni göstrib bizi hücuma göndrir. 

Yerin yetirdiyimiz döyü tapırıqları v vurduumuz texnika baqalarının 

adına yazılır. Qaldı ki, burada gizlnmyim, yen d 

deyirm, Sizdn 1 saat qabaq dümn bu sngrlri 4-5 saat hr 

cür silahdan at tutmudu. El Sizin heç bir mane olmadan bu 

zonaya buraxılmaınızın özü d txribatdır. stniln saniyd at 

altına dü bilrsiniz. ndi batalyon dümnin ati altında uzanıb 

qalıb. Yaralıların olduu haqqında xbr veriblr. Adımıza tonlarla 

rzaın glmsin baxmayaraq, 2 gündür ki, acıq... 

Mn onlara çox söz dey bilrdim, amma n faydası. 

Bizim rayon nümayndlrinin cbh xttind olduunu görüb, 

yemk gtirdilr, ancaq kimin üçün.. 

Qıçımın iddtli arısına baxmayaraq, amoya ratsiya il bildirdim 

ki, su v yemk götürüb onların yanına glirm. amo qti 

etiraz etdi. 

70-80 nfr üçün bu axsaq qıçla n götür bilrdim ki 

Sıravi brahim (Vladimirovka kndindn) sl qhrmanlıq 

göstrib odeyala çörk v tuonka bankaları yııb arxasına götürdü. 

Ermni bütün yol boyu bizim ikimizi at altında saxladı. 

Xobxtlikdn salamat qurtardıq. 

Üçtpy baxanda adamı dht bürüyürdü. Çünki, buradan 

hücuma keçmk açıq-aydın ölüm idi. Buradan bir nfr d sa çıxa 

bilmzdi. Axı bizim avtomat-pulemyotdan baqa nyimiz vardı 

16.01.1994. 

Gün çıxıb. Yaxı ki, 2 gün yaı yadı. Üz-gözümüz, paltarımız 

palçıq içind olmasına baxmayaraq, az da olsa yorunluumuz çıxdı. 

Uaqlara silahları tmizlmyi tapırmıam. Haqqına desk, 

güll v qranat (qumbara) boldur. Gün çıxıbsa, demli, axam yen 

irli göndrcklr. Bütün bölüklrd sgrlr bu mnasız hücumlara 

son qoymaı xahi edirlr. 

17.01.1994. 

120

Yen d mnasız hücumlar. Dünyadan xbrsiz. Ninki dünya, 

heç olmasa, 500 metr sa-solumuzdan xbrimiz olsa idi... Evdn 

gln mktublar v xbrlr lap biabırçılıqdır. Guya biz qorxaıq, 

vurumuruq. Guya “Astara” v “Priib” batalyonları il mübahismiz 

düüb, silahlı toqquma olub v s. Bu xbrlr evd aillrimizi, 

burada is bizi zir, sındırırdı. Lakin biz baa düürdük ki, mkrli 

qüvvlr yeni yaradılan v möhkmlnn ordumuzu gözdn salmaq, 

hali arasında çaqınlıq, sgr aillrind narazılıq yaratmaq 

niyytinddirlr. Vtnin mrd oulları bu ayilr uymamı, 

çtinliklri mrdlikl df etmilr. 

“Astara” v “Priib” batalyonları bizdn (Quba-Qusar, Clilabad, 

Binqdi) frqli olaraq çoxlu döyü tcrübsi olan batalyonlar idi. 

Hm d çox cavan idilr. Nizam-intizama söz ola bilmzdi. Silah v 

texnikaları müasir idi. Briqadanın kfiyyat vzvodunun (taımının) 

komandiri Yaar adında praporik idi. Milli qhrman adını bellrin 

vermk lazımdır. Hündür, bdnli, kürkli bu olan istniln vaxt, 

istniln zaman ermninin arxasına öz dstsi il keçir, 5-10 ermni 

öldürüb, lazımi xbrlr gtirirdilr. Heç yadımdan çıxmaz... birinci 

hücumumuz baa çatandan sonra Yaar mnim yanıma gldi. Mn 

smayıl (III bölük) v Gülaanı (I bölük) çaırdım, Yaardan is qar- 

ımızdakı dümn, onun sngrlri v qarıdakı tplr haqqında 

mlumat xahi etdim. Söhbtimizin axırında o mndn xritni istdi. 

Adi kalka kaızında qlml ilnmi xritni ona verdim. smayıl 

v Gülaadakı xritlr d mnimki il eyni idi. O baxıb hirslndi. 

Xritd olduumuz yerl qarıdakı tplr saa-sola 5-6 km shv 

idi. Guya biz qarıdakı tpni alsaq, Kuropatkino yaayı kndini 

görcyik. O knd is bizdn 7-8 km sada idi v sair... 

Biz bu mrd talı balasının kömkliyi il xritlrimizd dyiiklik 

apardıq. Bu düzli olunmu xrit onlarla sgrimizin hyatını xilas 

etdi. 

“Astara” batalyonunu n aır yer – iqaya istiqamtin göndrmidilr. 

Qanlı vurumalar gedirdi. Qayanın yarıdan çoxunu 

zbt etmidilr. tkilri d, öldürdüklri d az deyildi. 

121

“Priib” batalyonu is solumuzda - 472-nin sol düznliyind idi. 

Onlar da “Astara” batalyonundan geri qalmırdılar. Amma irlilmk 

çox çtin idi. Ermnilr bütün qüvvlrini bu iki batalyona qarı 

qoymudu. Alçaqların kfi yyatı çox dqiq ilyirdi. Cbh satqınla 

doludur. Ona gör d istniln hücumumuzdan ermni xbr tuturdu. 

Özbaına, arxa briqadanın xbri olmayan kfi yyat v xırda 

hücumlar çox uurlu keçirdi. Hm d rabit sarıdan bizi briqada 

el tly salmıdı ki, özümüz öz dilimizl ermnini hücumumuz 

haqqında xbrdar edirdik. Bu rabit haqqında ayrıca yazacaam. 

Görk axırımız n olacaq... 

Talı uaqları il söhbt etdikd lzzt alırdıq, çünki lhclri 

çox irin idi. Onlar v ümumiyytl, irlid vuruan bütün batalyonların 

komandir v sgrlri arasında qardalıq münasibti var idi. 

Txribat xarakterli xbrlri yayanlar is bizi atıb ev qaçan, ki- 

ilik v mnliyi olmayan alçaqlar idi. Ev qaçmalarına brat qazandırmaq 

üçün bel ayilr buraxırdılar. Düzdür, biz çox ziyyt 

çkirdik. Soyuq, yaı, palçıqlı sngr, aclıq v yuxusuzluq. Amma 

döyü meydanını atıb qaçmayan igidlr dözdülr. Evdn tntn il 

çıxıb könüllü olaraq batalyona yazılanda bu ziyytlr tab gtir 

bilcyini fi kirlmliydi. N is... 

19-25.01.1994. 

Bu gec deysn, dorudan da hücuma gedcyik. 

Ümumiyytl, indiy kimi 20-y yaxın hidimiz v 60-65 yaralımız 

var. vzin is biz sgr, zabit göndrilmirdi. 

26.01.1994. 

27.01.1994-cü il tarixind gec saat 2 00 -da komandirlri yıdılar. 

Yarı hd, yarı mr formasında baa saldılar ki, “Astara” v 

“Priib” xeyli irlilyib. Biz bu gün shr (yen shr) 472 v 433-ü 

almasaq, gülllncyik. Briqadanın zampoliti (siyasi ilr üzr müavini) 

döyü baçılıq edckdi. II v III bölük, yni mn v smayıl 

472-y, “Zaqatala” bölüyü v I bölük (Gülaa) 433- hücuma 

122

keçmlidir. Sonra lav etdi ki, briqadadan göndriln praporik 

mnim v smayılın hrktlrin nzart edck. kimiz d qti 

etiraz etdik. Bizi hdlyib dedilr ki, briqada komandirinin mrini 

yerin yetirmsniz, gülllncksiniz. 

Mn v smayıl adama olan-olmaz 50 nfrimizi yımaa baladıq. 

sgrlrin yarısı xst olsalar da, gldilr. mr bel idi ki, 

kim arxada qalsa, gülllnck. 

Üryim n is dammıdı. Amma vecim deyildi. Artıq mnim 

evim sa qayıtmaıma 0,0001 faiz ümidim yox idi. Üryimd deyirdim 

ki, ölsm, kii kimi ölcym. 

Arxadan gln ürksiz saydıım Xanliyev Ayaz idi. 

El trpnmk istyirdik ki, söykndiyim daın üstündn PK 

(kalanikov pulemyotu) aqqıldadı. Bir anlıa özümü itirdim. liml 

Ayazı daa sıxıb, ayaq üst dayandım. 

ndi ermnilr öz mövqelrindn saa bütün silahlardan atırdılar. 

Mn gör, aradan III bölük (smayıl) çıxmalı idi. Ayazdan l 

iarsi il üstünd neç qranat (qumbara) olduunu sorudum. Bir 

dd F-1 idi. Mnd d 1 dd RQD-5 (qumbara) var idi. 

Ermnilr Bakı lhcsi il bizi söy-söy hey atırdılar... 

Bizim geri çıxmaa heç ansımız yox idi. Ermnilr ati 

ksmslr d zifltmidilr. Tez aaı dümk lazım idi. Yoxsa 

bizim praporik arxaya minomyot (minaatan) v zenit raketi il 

tpni vurmaq mri verckdi. Ancaq nec dük, artıq hava açılmıdı. 

limi üryimin baında gzdirdiyim Hzrt babanın, Xızırzinda 

babanın v hmyerlim Suvayıl babanın dualarına toxundurub, 

kömk istdim. Qurban olum kramtlrin! 

Qarımdakı iri daın arxasına keçdim. Mnim 4 sgrim (zizov 

Nadir, hmdov lqar, Gülüyev slam v qubalı Musazad Osman) 

oturmudular. Mn onları qorxaq adlandırdım. Hirsimdn partlayırdım. 

gr onlar yuxarı çıxsaydı, n vacib 472 li tplimizd idi... 

Üryimd bu mlubiyytd çox tcrüb qazandıımı hiss etmidim. 

123

Arxadan yen d “kim geri qayıtsa, gülllnck” v “yemkdn 

gözünüzü çkin, olmayacaq” mrlri gldi, lakin biz qarımızda duran 

döyü tapırıını yerin yetirmk zmindyik. 

28.01.1994. 

Saat 20 00 -da arxaya canlı rabit göndrdik. Yen faci... 

Sn dem, I bölük v “Zaqatala” batalyonu 433-cü yükskliyi 

alıblarmı. Ancaq arxadan yardım v patron (qranatomyot v pulemyot, 

tank) kömy glmdiyi üçün 5-6 saat sonra ermni hücuma 

keçmidi. “Zaqatala” batalyonunun 5 nfri itkin dümüdü. 

Ölüb-qaldıından xbr yox idi. I bölüyün komandir müavini Frhad 

budunun yuxarısından yaralanmıdı. Axı II v III bölük 433-ün alınmasından 

xbr tutsa idi, el bir az (300-400 metr) saa gedib, 

onların kömyin çata bilrdik. 

28.01.1994. 

Ayın 29-nu birthr keçirdik. 30.01.1994-cü il tarixind saat 

10 radlrind kombat ahin bildirdi ki, II, III bölük v “Zaqatala” komandirlri 

onunla arxaya, briqadanın tabına yeni döyü tapırıı alma- 

a getmlidirlr. Mn vsmayıl bir-birimiz baxdıq. Hr ey aydın idi. 

Bir leytenant üç silahlı sgrl qayıtdı: 

– Silahlarınızı thvil verin! Briqada komandiri bel mr edib. 

Biz avtomat v onun maazalarını verdik. Sonra bizi palatkalardan 

(çadırlardan) olan böyük müavir otaına apardılar. çrid 

briqada komandiri Qasımov, müavini . Qurbanov, kombatımız ahin 

v 3 nfr zabit var idi. Briqada komandiri Ramazan Qasımov 

li v smayılı vtn xaini adlandıraraq, gülllycyi il hdldi. 

Sol bud sümüyümd kskin arılar olduundan mni “Gnc” 

batalyonunun hospitalına aparmıdılar. Tarix adlı hkim müayin 

etdikdn sonra dedi: 

– Sol bud sümüyünd xroniki osteomelit var v o çürüyür. 

Kombat göndrii açıb oxudu, sonra onu cırıb ayaqlarının altına 

atdı. 

124

– Mn sni v Quba batalyonunu hospitala yox, o dünyaya 

göndrcym, – dedi: 

Gln kolon (maın karvanı) biz yaxın yerd dayandı. kinci 

maından bir general düdü. Qasımov onun qabaına qaçdı. N 

is, sonra general biz yaxınladı v rus dilind dedi: 

– Siz neç gün lazımdır ki, öz planınızla o tplri alasınız 

Mn dedim: 

– Üç gün. 

– Yox, siz iki gün mütlq tplri tutmalısınız! 

Mn: 

– Biz gec ikn hrbi texnika v canlı qüvv il kömk lazım 

olacaq. 

General: 

– N lazımsa olacaq, indi is tez sngr! Batalyona mnim 

salamımı çatdırın! Siz qubalılara inanıram. 

Bu general – Azrbaycan Milli Ordusunun qrargah risi 

N.Sadıqov idi. 

Biz QAZ-66 markalı maınımıza çoxlu minaatan mrmisi v 

baqa sursat yüklyib, geri qayıtdıq. 

sgrlr bizi toy-bayramla qarıladı. Tz kombat yanda dayanıb 

biz baxırdı. Baımıza glnlri uaqlara danıanda susub 

dayanmı smayıl cibindki qranatı (qumbaranı) çıxarıb yana qaçdı 

v qıqırıb dedi: 

– Biz canımızdan keçib, Vtni qoruyuruq, amma briqada komandiri 

Qasımov, .Qurbanov kimilr biz komandirlri vtn xaini 

adlandırıb, gülllmk istyir, htta thqir edirlr. 

sgr Müfi q v digrlri güc-bla il ondan qranatı aldılar. smayılı 

susdura bilmirdik. Birdn azı sbdn köpükl dolan smayıl 

yer yıxılıb çabalamaa baladı, sonra huunu itirdi. Onu tcili 

sursat gtirdiyimiz QAZ- 66-ya qoyub hospitala göndrdik. 

Axamüstü mn kombat ahinl n hündür zirvd gizlnn 

dümn hücum planı cızmaa baladıq. 

125

Bura gldiyimiz gündn komandir Gülaa evin getmmidi. Biz 

komandirlr onu 2-3 günlüy ev buraxmıdıq. O, hm vziyytimiz 

haqqında prokuror li müllim mlumat verckdi, hm d qarıda 

hlledici döyüümüzün olduunu bildirib, canlı qüvv gtirckdi. smayıl 

xst, Gülaa is yox idi. Mn tk n edckdim, bilmirdim. 

30.01.1994. 

Arxamızdakı Kaftar-tp, Nrgiz-tp lap aydın görünürdü. 

Gözüm Ramizin ayaqqabılarına satadı. alvarının tyindn 

damcı-damcı qan axırdı. Dedim: 

– Sn kimsn Adın ndir 

Ramiz gücl gözlrini açıb tccübl mn baxdı v dedi: 

– Ramizm, Qmbrov. Komandir, mni tanımadın 

Mn: 

– Tanıyıram qarda. Snin huunun özünd olub-olmadıını 

yoxlayıram. Ramiz, biz ermninin içindyik, arılara dözmlisn! 

Nhayt, gün batdı. Ramiz dedim: 

– lini azına salıb dil. Ncf sni küryin alacaq. Allahın 

kömkliyi il düürük, hazırlaın! 

Ramiz: 

– Komandir, xilasıma gör Siz minntdaram. 

brahimdn vziyyti xbr aldım. O dedi: 

– Batalyonumuz demk olar ki, yoxdur. Xeyli itkimiz var. El Siz 

d o siyahıda idiniz. 

Mn: 

Müdafini tkil el! Biz qayıtdıq, indi onlar da glrlr. Sonra, 

el oturduum yerd yuxuya getmim. Uaqlar mni yaxınlıqdakı 

blindaja aparıb, üstümü d örtmüdülr... 

01.02.1994. 

Kims mni silklyrk oyadırdı. Gücl gözlrimi açdım. I bölüyün 

komandiri Gülaa idi. Qubadan qayıtmıdı. Dedi: 

– smt, qarda, n arxayın yatmısan Batalyon qırılıb! 

126

Alıma gln yegan fi kir bu oldu ki, blk ermni kfi yyat 

göndrib, uaqları sir götürüb 

Bölüyümd yeriy bilnlri yanıma çaırdım. 20 nfr yaxın 

sgr gldi. Gülaa da bir o qdr sgrl gldi. Tcili yola düdük. 

Tlsik hrkt baladıq. Ramiz v o birilri yox idi. Artıq hr 

yer aarmıdı. Biz ermni sngrlrindn görünürdük. 

N is, tlsik kiçik qruplar halında geri qayıtdıq. Shr açılmıdı. 

Xbr verdilr ki, ahin tk glib çıxıb. Tez ora qaçdım. Balaca 

çadırda oturmudular. 

ahin dedi: 

– Komandir, Siz Ncfl gedndn 1-2 saat sonra ermnilrin 

gldiyini gördüm. Meyiti qoyub gizlndim. 

Mn: 

– Bs Ramiz haradadır 

O: 

– Mn meyiti sürüyrk, onun yanından sola 100-150 metr aralananda 

orada idi. 

Mn: 

– Sn n danıırsan Ermnid o kiilik olmaz ki, aaı düsün. 

Mn gündüz 5-6 saat rzind bir it olunu görmdim ki, 2-3 metr aa- 

ı düsün. N is... Fakt bu idi ki, Ramiz v rhmtlik yox idi. 

Xcaltimdn bilmirdim n edim. Axı niy, mn Ramizin sözün 

baxıb onu orada qoyub gldim Hyatımı risk qoyub onu xilas etdim, 

sonra da itirdim... 

Bölüy qayıtdım. brahim, Tahir, Smndr, Etibar, Sabir yanıma 

gldi. 

brahim: 

– Komandir, cmi 22 nfr qalmııq. 

Ermniprst briqada komandiri Qasımovun (sonradan o, 

cinayt msuliyytin clb olunub hbs edilmi v mhkmnin 

hökmü il czalandırılmıdı) arzusu hyata keçmidi – qubalılar 

qırılmıdı. 

02.02.1994. 

127

Rayon prokuroru li müllimi qarıladıqdan sonra onun kömyi 

il saat 10 00 -da mni, Gülaanı, III bölüyün komandir vzi, sıravi 

sgr “Qara brahim”i v Ramazanı arxaya, briqadaya çaırdılar. 

Axır ki, iki gündn sonra da olsa, bizi yada salmıdılar. 

Tam silahlandıq. Özümüz söz verdik ki, yen silahları istslr, 

tslim olmayacayıq. 

Bizi heç n olmamı kimi qarıladılar v briqada komandirinin 

vvlki çadırına apardılar. 

Yen Qarik Qasımov, jdr Qurbanov (sonradan cinayt msuliyytin 

clb olunub mühakim edilmidir) v baqa 6-7 nfr 

zabit... 

Briqada komandiri artistcsin rusca dedi: 

– Siz tpni alanda aladım, amma shr tpni vernd d aladım. 

Birinci df sevincimdn, ikinci df is heyifsilndiyimdn. 

Axı nec oldu 

“Qara brahim”: 

– Cnab mayor, ermnilr 28 yanvardakı kimi üzbüz yox, 

sa cinahdan hücum etdilr. 4 BMP (Piyadaların Döyü Maını) 

v 100- qdr silahlı var idi. Dumanlı hava olduundan vvlc 

piyadalar peyda oldu. 5-6 dqiq sonra üzü saqqallı ermni il dolu 

4 BMP hücuma keçdi. Mn v sgrlrim onları 20 metr qalmıa 

kimi vurduq. Pulemyot, qrana\tatan v avtomatlardan açdıımız 

atl iyirmidn çox ermni öldürdük. Amma onlar dayanmırdı. Biz 

tpni alan zaman gördüyümüz ermnilr oxamırdılar. Tpdndırnaa 

qdr silahlanmıdı, bu dıalar. 

Mn: 

– Hal-hazırda biz sngr 30-40 metrdn bir sgr qoyub 

glmiik. Ermni hücuma keçs, onları saxlamaa gücümüz yoxdur. 

tn itib, qırılan qırılıb, sa qalan hm fi ziki, hm psixoloji, hm d 

mnvi ölüdür. Biz heç olmasa 10 gün dinclik verin! Arxada prokurorumuz 

syyar hamam göndrib, anbarımıza da isti paltar, ayaqqabı 

glib. Biz hl d 4 aydır ki, bit-bir içind evdn gtirdiyimiz 

paltarların içindyik. Mn is artıq yeriy bilmirm. 

128

Dünn bizim döyülrimiz “nzart” edn, briqadadan göndrilmi 

praporik Siyast içkili idi. Onunla söhbt zamanı öyrndim 

ki, bu briqada komandirinin adı Qarikdir. Be-altı ay vvl n alçaqlıq 

edibs, paqonundan bir ulduzunu Müdafi Naziri alıb v onu 

cbhy göndrib. Müdafi Naziri is qubalı Mmmdrfi dir. ndi 

onun heyfi ni bizdn çıxır. 

Heç bir konkret söz demdilr. 

Gec saat 22 00 -da briqadadan ZL-131 markalı maın v 14 

sgr kapitan Sadiql gldi. Bütün komandirlri bir yer yıdılar. 

Briqada komandirinin müavini Sadiq: 

– Briqadadan mr gtirmim. Azrbaycan ordusu bütün cbh 

boyu hücuma keçck! Siz batalyonun son nfrin kimi yıılıb 

01.02.1994-cü il tarixind tutduunuz yükskliyi alıb, 5-6 saat oranı 

saxlamalısınız. Biz shr xüsusi texnika gtirib oradakı tankları çıxaracaıq. 

Siz 14 nfr sgr d kömk edck. Siz shr alaqaranlıqda 

hücuma keçmlisiniz. Sizin minomyotçular (minaatanlar) 

hücuma kömk edck. Shr briqada komandirinin müavini jdr 

Qurbanov burada olacaq. 

xsn döyüü idar edck. I v II bölük komandirlri mütlq 

döyüd itirak etmlidirlr. 

Bu da sonumuz!.. Bu, açıq-aydın ölüm demk idi. Çünki ermni 

bilirdi ki, biz tankları el-bel vermycyik. Ona gör d tankları tam 

nzartd saxlayacaq, trafı is 100 faiz minalayacaqdı. N is... 

Biz veriln canlı kömk keçmi Binqdi batalyonunun ilk 

döyüdn sa qalan, sonradan hrbi tribunalda ölüm hökmü veriln 

zabit v sgrlri idi. 

Ali Ba Komandanımız Heydr liyev onları fv edib, döyü 

göndrmidi. Onları mnim bölüyüm verdilr. Qalan 20 nfrimi 

yıdım. Bu, heç, bir taım da deyildi. Buna baxmayaraq biz qlb 

zmind idik. 

03.02.1994. 

129

Cmi 45-50 nfr idik. Komandirlrdn mn, Gülaa v Rüstm. 

Rüstm irlid gedirdi. 200-300 metr gedib dayandıq. Kolon halında 

dümn trf irlilmy baladıq. Rüstm dedi: 

– Hamımız bir yerd olsaq, heç n ed bilmycyik. Mn, üç 

nfr sgriml irli – kfi yyata gedirm. Siz gözlyin! 

30-40 dqiq sonra tankların olduu yerd brk atıma balandı. 

Bizim minomyotçular hrkt gldi. Ssdn qulaq tutulurdu. 

Mn v Gülaa sgrlrimizl birg tez iki hissy bölündük. 

Rüstmin kömyin glmy tlsirdik. Bu zaman Rüstmin 3 

sgri il biz trf qaçdıını gördük. 

Rüstm: 

– Ora güclü mühafi z olunur. Heç n ed bilmycyik. 

Arxaya, irli ged bilmycyimizi bildirdik. Saat artıq 6 00 idi. 

jdr Qurbanov ratsiya il dedi: 

– Mn tcili harada olduunuzu bildirin! Tez irli! Minomyotçular 

(minaatanlar) siz kömk edcklr. 

Özüm-özüm fi kirldim ki, o, deysn bizi öz minomyotçularımızın 

(minaatanlarımızın) li il qırmaq istyir... Ay sn ölsn! 

Gülaaya dedim: 

– Bütün Azrbaycan Ordusu hücum etmli idi. Hanı Heç briqadanın 

ssi çıxmır. Mn döyüdn imtina edirm! Sol v saımızda briqa da 

döyü balasa, biz d irli gedrik. Arxaya yerimizi bildirmmliyik. 

Rüstm mnc razılıq lamti olaraq susurdu. N is... Hava 

açılırdı... 

Bizdn 1 km sada I bölüyün I vzvodunun (taımının) komandiri 

leytenant övktin qurduu “Zimovka” deyiln mövqey trf 

getmy baladıq. Orada indi bizimkilr yox idi. Ermnidn cmi 

700-800 metr aralı olsa da dr drin olduundan müdafi olunmaq 

olardı. jdr ratsiya il mni çaırdı: 

– “Alfa”, niy yerinizi bildirmirsiniz Tanklarımızı qaytara bilmsk, 

sizin hamınız tribunala gedcksiniz. Sni is xsn mn 

gülllycym! 

Mn döz bilmdim: 

130

– jdr! Sn v briqada komandiri satqın v alçaqsınız. Tankları 

v yüzlrl mrd, qorxmaz azri oullarını siz ikiniz ermniy 

satmısınız! Buradan sa çıxsam, ikinizi d it kimi gbrdcym! 

O cavab vermdi. Bir saatdan sonra Petropavlovka kndindn 

olan sgrim Etibarı yanıma çaırdım: 

– Etibar, çtin d olsa, arxaya-sngr qayıt. Açıq yerlrl qaça-qaça 

get. Minomyotçularımızdan (Minaatanlardan) vziyyti öyrn, 

mn ratsiya il xbr ver! 

Onu qucaqlayıb yola saldım. Gün axama doru yilirdi. Saat 

16 00 idi. Gülaa il dairvi müdafi qurub, arabir postları yoxlayır, 

sonra ac-susuz dinclirdik. Biz qarımızdakı dümni dalarda 

görmsk d, mnc ermni bizim cbhnin bu hisssin glmyimizi 

baa dü bilmirdi. Qorxudan ssini d çıxarmırdı. 

Ratsiya il xbr verildi: “Alfa” – “Betta!”, Qubadan bir avtobus 

adam glib. Çoxu öln, itn v sa qalan sgrlrin valideyn v 

qohumlarıdır. Burada briqadadan heç kim yoxdur. “Alfa” özündn 

muayat olsun! Onu axtarırlar...” 

Bizim ratsiya il danııqlarımıza briqadada da qulaq asırdılar. 

Amma baa dü bilmirdilr. Çünki radistlrimiz dümni çadırmaq 

üçün ya xınalıq, ya da tat dilind danıırdılar. 

Bizim Ramizl bir yerd çıxardıımız hid olan radist – Qubanın 

Xaldan kndindn imi. Altı bacının bir qardaı Teymur ahbazov. 

tabımızın (qrargahımızın) radisti idi, rhmtlik. Nec d 

mrd v qorxmaz idi, bu dalı balası. 

Mn Gülaa il qucaqlaıb ondan ayrıldım. Uaqlarımı da yııb 

vidaladım. 

Gec 3-4 km aralıdakı mtbximiz çatdım. rzaq daıyan Qaz 

66 avtomaının sürücüsü Mehyddinov Asif mni knara çkib dedi: 

– Komandir, bir az vvl kombatın müavini Faiq briqadanın 

4 nfr qara paltarlı sgril UAZ-da bura gldilr. Hr yerd sni 

axtardılar. Biz dedilr: 

– II bölük komandiri smt qaçıb. Bura gls, biz xbr verin! 

Biz onları söyüb, qovduq. Sndn çox narahat idik. 

131

Shr saat 10 00 -da Asif mni Acabdi rayonunda 13-cü sah 

adlanan yerdki hospitala gtirdi. Hmyerlim, birinci kombatımız 

Azay dayı (“Batya”) il rastladım. O da xst idi: 

– smt, bacıolu, mn sni ölmü bilirdim. Arxada olan bütün 

sgrlr, htta ailn d xbr veriblr ki, itkin dümüsn. 

Crrah Tarix müllim baıma glnlri danıdım. O, mn 

tcili Bakıya-Mrkzi Hrbi Hospitala göndri vrqi verdi. 

“Batya” mni Acabdi-Beylqan yoluna gtirdi. Oradan yol 

maını il hospitala gldim. 

Bununla da mnim cbhd keçirdiyim günlr baa çatdı. 

04.02.1994. 

Gündlik burada bitir, tssüratlar is yeni balayır. Oxuduqlarını, 

axırını bilmk üçün tlsik oxuduqlarını yenidn beyninin, 

alının süzgcindn keçirrk, o dhtli anları, ürk göyndn 

epizodları tkrar yada salmaq aır da olsa lazımdır. Vtnimizin, 

müstqilliyimizin urunda canından, hyatından keçn oullarımızı 

tanımaq, qiymtlndirmk lazımdır. Glck nsillr ibrt, 

qhrmanlıq drsi olsun dey, azad, fi ravan yaadıqları Vtn torpaının 

hansı qurbanlar bahasına qorunduunu yadda saxlamaq 

v onu qorumaı özün ilkin v bdi borc bilmk xatirin tbli 

etmk lazımdır. 

Ayılın, yurddalar qalxın ayaa, 

Dönün Vtn üçün arxa, dayaa. 

Alın dümnlrdn qisası, qanı, 

Bu günün Nbisi, Babki hanı 

Cavanir nslindn qalmayıb bir ks 

Hanı, hardadırlar, eitmirm ss. 

Zaman yetirmyib blk qhrman! 

Blk doulmayıb yeni Cavad xan 

132

Hardadır glsinlr Korolu, Nbi, 

Toplasın baına nr igidlri. 

Qalxsınlar qovaya, girsin döyü, 

Tanrı rvac verr özü haqq i. 

Sökülsün çadırlar, bitsin bu hsrt, 

Qayıtsın öz doma yurduna hr ks. 

Ulu Qarabaın anlı tarixin, 

Yada yilmyn canlı tarixin, 

Etmyin rfsiz ölüm mhkum, 

Bu ulu ruhları etmyin mhzun. 

Cmlyin qeyrti, qovaya girin, 

Haqq sözü bir daha eidin, bilin, 

rfsiz hyatdan ölüm yaxıdır. 

Lyaqt hr ksin ömür naxııdır. 

Hmin gündlikdn shiflri oxuduqca Quba-Qusar batalyonunun 

döyü yolunun tarixini bir daha yaayırsan. Batalyon 

sgrlrinin mktublarını vrqlyk... Bu mktubları oxumaa 

balayan kimi sgrlrimizin çtin hyatı haqqında tsvvür yaranır, 

bütün varlıımızla tssüb, hm d qürur hissi yaayırıq. O 

cavanları hiss edirik, onların sadliyin, dümn nifrtin vuruluruq 

v... bu mktublardan ayrıla bilmirik. Mktublar oxucuya danıır 

ki, insanlar müharibnin grgin vaxtlarında nlr düünürlr. 

Müharibd üstünlük, qalibiyyt sgrlrin hisslrinin nec olmasından 

asılıdır. Mktublar müharibni, o müsibtlri, hm d 

qlb anlarını onların itirakçılarının gözü il göstrir, sözü il 

anladır. 

sgr mktubları baa çatır v oxucu hid olanları, yaralananları, 

itkin dünlri, sa qalanları fi kirlir. Artıq Bikekd atks 

imzalanmıdır. Döyün sgrlrin is hl atksdn xbri yox 

idi. Oxucu yen düünür. 

133

Bs bu döyüçülrin umman kimi drin Vtn sevgisi haradan 

qaynaqlanır, ndn irli glirdi Bu tmtraqlı söz, tezis, sifaril 

yaranan bir ey, hr hansı faliyyt deyil, bu, sadc, Vtn eqi 

il döyünn ürklrd doan, yaayan tbii bir hissdir. Ümumi 

bdbxtliyi drk edn zaman özünü qurban vermk v zab 

çkmkdir. Xobxt o xalqdır ki, sınaq saatlarında onun yetirdiyi 

qhrmanlar, mrd oullar heç ksdn sorumur ki, bel hadislr 

zamanı sn nec hrkt edrdin! Bu sgr mktublarının shiflrin 

dün insanlar biz tkc dünn nlrin olduunu izah etmir, 

hm d bu gün, sabah nlrin ola bilcyini göstrir. 

rfl i döyü yolu keçmi Quba-Qusar batalyonu il fxr 

edn hmyerlilri keçmi döyüçülrl müxtlif görülr keçirirlr. 

Bel görülrdn biri kbr kbrov v Smndr Mövsümovla 

Hzi Aslanov adına kolxozda keçirildi. Döyüçü kbr kbrov 

hmkndlilri il söhbt zamanı demidi: 

– Ötn ilin (1993-cü ilin) dekabrın 25-dki döyü mnzrsi 

indi d gözümün önünddir. Biz “N” yükskliyi ürunda vuruurduq. 

Amma dümnin lverili mövqe üstünlüyü özünü göstrirdi. 

Dümn sgrlri lap yaxında idi. Onlardan biri bizi nalayiq sözlrl 

thqir edirdi. Bel thqir dözmyn Rövn Orucov birdn ayaa 

qalxaraq avtomatdan açdıı srrast atl hmin ermni yaraqlısını 

gbrtdi. Lakin dümn güllsi Rövndn d yan keçmdi. Biz 

igid sgr yoldaımızı, qardaımızı, txminn gündüz saat 13 00 -da 

itirdik. Csur döyüçü doma Vtnimizd – Qubadakı hidlr xiyabanında 

dfn edildi. 

Hmkndlilri eyni zamanda Smndr Mövsümovun ayrı-ayrı 

döyü epizodları bardki söhbtlrini d maraqla qarıladı. 

Söhbtlrd qeyd edildi ki, “Quba” qzetinin 6 yanvar 1994- 

cü il tarixli sayında jurnalist Mzahir Mmmdovun “On bir övladın 

biri Rövn” srlövhli yazısı bütün batalyon sgrlrinin üryindn 

oldu. Onun hr df döyü bölgsin glmsi bizi çox razı salırdı. 

Axı, döyüçü dostlarımız ona, yaxın bir adam kimi çatımayan 

chtlr bard ürk açıqlıı il mlumat verirdilr. 

134

Batalyonumuzun bütün döyüçülri adından “Quba” qzeti redaksiyasının 

kollektivin bel xeyirxah ilrin gör drin minntdarlıımızı 

bildiririk. 

Qeyd edk ki, “Quba” v “Qusar” qzetlrinin jurnalist kollektivi 

batalyonun döyü yolunu daim iıqlandırırdı. O zaman Azrbaycan 

Respublikasının Prezidenti Heydr liyevin dediyi: “Hr bir azrbaycanlı 

bilmlidir ki, indi Vtni qorumaq üçün hr öz payını vermlidir. 

ndi hr ks müsllh sgr olmalıdır. Bundan artıq vzif 

yoxdur”, – sözlri hr ksin hyat amalına çevirmidi. 

Quba-Qusar batalyonunun döyüçülri d öz sıralarından 

çoxlu hidlr verdilr. Batalyonun ilk hidi Rövn oldu. Onun 

dörd övladı var idi. Yüzlrl qubalı cnazni llri üstünd hidlr 

xiyabanınadk apardı. Quba rayon icra nümayndlri, Quba 

rayon prokuroru kimi mn v b. dfn mrasimind Quba-Qusar 

batalyonunun döyü ücatlrindn söhbt açaraq, gnclri bel 

qhrman döyüçülrdn nümun götürmy, azadlıq urunda 

mübarizy ssldik. 

* * * 


bir sıra hidlri haqqında 

Bu gündlikdki sgr mktublarının shiflrin dün insanlar 

da biz tkc dünn n olub izah etmir, hm d bu gün, sabah 

n olacaını göstrir. 

Quba-Qusar batalyonun vuruduu vaxtlarda batalyon sgrlrini 

arxada öz hmkndlilri müxtlif görülr çaırırdılar. Bel 

görülrdn biri kbr kbrov v Smndr Mövsümovun “Hzi 

Aslanov” adına kolxozdakı görülri oldu. Döyüçü kbr kbrov 

hmkndlilri il söhbt zamanı demidir: 

– Ötn ilin dekabrın 25-d ba vermi döyü mnzrsi indi d 

gözümün önünddir. Biz “N” yükskliyi urunda vuruurduq. Amma 

dümnin lverili mövqe üstünlüyü özünü göstrirdi. Dümn 

135

sgrlri lap yaxında idi. Onlardan biri bizi nalayiq sözlrl thqir 

edirdi. Bel thqir dözmyn Rövn Orucov birdn ayaa qalxaraq 

avtomatdan açdıı srrast atl hmin danakı gbrtdi. 

Lakin dümn güllsi Rövndn yan keçmdi. Biz igid sgr yoldaımızı, 

qardaımızı, txminn gündüz saat 1-d itirdik. Csur 

döyüçü doma Vtnimizd – Qubadakı hidlr xiyabanında 

dfn edildi. 

Hmkndlilri eyni zamanda Smndr Mövsümovun ayrı-ayrı 

döyü epizodları bardki söhbtlrini d maraqla qarıladı. 

Söhbtlrd qeyd edildi ki, “Quba” qzetinin 6 yanvar 1994- 

cü il tarixli sayında jurnalist Mzahir Mmmdovun “11 övladın biri 

Rövn” srlövhli yazısı bütün batalyon sgrlrinin üryindndir. 

Onun hr df döyü bölgsin glmsi bizi çox razı salır. Axı, döyüçü 

dostlarımız ona yaxın bir adam kimi çatımayan chtlr 

bard ürk açıqlıı il mlumat verirlr. 

Batalyonumuzun bütün döyüçülri adından “Quba” qzeti redaksiyasının 

kollektivin bel xeyirxah ilrin gör drin minntdarlıımızı 

bildiririk. 

Bu arada Quba rayon qzeti, Qusar rayon qzeti batalyonun 

döyü yolunu daim iıqlandırırdılar. O zamanlar ümummilli 

lider Heydr liyev demidir: “Hr bir azrbaycanlı bilmlidir ki, 

indi Vtni qorumaq üçün hr öz payını vermlidir. ndi hr ks 

müsllh sgr olmalıdır. Bundan artıq vzif yoxdur.” 

Quba-Qusar batalyonun döyüçülri d öz paylarına dün 

hidlrini verdilr. Batalyonun ilk hidi Rövn oldu. Onun dörd 

övladı var idi. Yüzlrl qubalı cnazni llri üstünd hidlr 

xiyabanınadk apardı. Quba rayon icra nümayndlri, Quba rayon 

prokuroru li Eyvazov v. b. Quba-Qusar batalyonunun döyü 

ücatlrindn danıdı v gnclr nümun götürmyi, azadlıq urunda 

mübarizy ssldilr. 

Quba-Qusar batalyonunun qhrmancasına döyüdüyü vaxtlarda 

“Quba” qzetind batalyonunun hidlri haqqında yazılar 

öz ksini tapırdı. Qzet öz yazılarında haqq ii urunda vuruan 

136

v dümn sarsıdıcı zrblr endirrk “hid” adını qazanan 

döyüçülri xalqa tanıtdırırdı. 

11 övladın biri Rövn 

Snin ölüm xbrinin eidnd el bil, ayaqlarım altından yer 

qaçdı. Küryim qara xncr saplandı, Rövn. Gözlrim önünd 

cmi bir neç gün vvl soyuq sngrlrd sninl görüdüyüm anlar 

canlandı. O vaxt çox hycanlı idin. mliyyatdan qayıtmamı 

yoldalarının fi krini çkirdin. Mnim – necsn sualıma – hücum 

mrini gözlyirik – dedin. Onu da xahi etdin ki, “sn Allah, anama 

deyrsn narahat olmasın. mkan olsa yeni ild ev glcym”. 

Sn verdiyin söz ml etdin. Özü d tk yox, hid qardalarınla 

birg. Hr id birinci olmaı xoladıın kimi Quba batalyonunda 

da birinci hid oldun. Dörd övladını atasız qoydun, Rövn. Sni 

cbhy getmy heç kim mcbur etmmidi. Bütün tkidlrdn, 

xahilrdn imtina etdin. Üryinin, qlbinin hökmü il ana torpaa, 

oulluq borcunu vermy könüllü getdin. Daha dorusu qıraqda 

dayanıb od tutub yanan torpaqları seyr etmyi kiiliyin, mnliyin 

sııdırmadın. Gözlri yalı anan Anna dedi: 

– 11 uaq böyütmüm. Kasıbçılıqdan, zilltdn. Rövn onlardan 

hmi seçilrdi. Sözü is bu olardı. Nec vtndir ki, onu 

bizim kimi oullar qoruya bilmsin. 

Qorudun, qarda. Sn bu rfl i vzifnin öhdsindn mrdlikl, 

igidlikl gldin. Dünn qdr dost-tanıından heç n il frqlnmdiyin 

halda, bu gün bütün Azrbaycanın övladına çevrildin. 

Yüzlrl qubalı cnazni llri üstünd düz hidlr xiyabanınadk 

apardı. Matm mitinqind çıxı edn Quba rayon icra hakimiyyti 

baçısının vzi Mirzxan Qniyev, Qusar rayon icra hakimiyyti 

baçısı kram mirov, Quba rayon prokuroru li Eyvazov v baqaları 

qeyd etdilr ki, Quba batalyonunun göstrdiyi döyü ücatind 

snin d öz payın var. Qoy gnclrimiz snin mllrindn 

nümun götürrk silaha sarılıb azadlıq mübarizsin qalxsınlar. 

137

Rövn Ramiz olu Orucov 1959-cu ilin yanvar ayının 5-d 

Quba hrind anadan olmudur. hr 3 nömrli orta mktbind 

oxumu, skkizinci sinfi qurtardıqdan sonra xeyli müddt Quba 

elektrik mührriklri zavodunda, sonra 17 nömrli SMD-d qaynaqçı 

ilmidir. Hansı sahd ilmyindn asılı olmayaraq hmi 

özün böyük hörmt qazanmıdır. 1993-cü ilin dekabrın 26-da 

Acabdi yaxınlıındakı itp trafında gedn vurumalarda 

qhrmanlıqla hlak olmudur. Döyü yoldaı Osman Musazadnin 

dediklrindn: 

– Mn Rövnl uzun müddtdir ki, dostluq edirm. Qubada oldu- 

u kimi cbhd d bir yerd idik. Döyü girmy bir neç saat qalmı 

mn dedi. Olum Ramizi yuxuda görmüm. “Ata, evimiz qayıt” 

– deyirdi. Sonra drindn ah çkrk: – “Allah xeyir etsin” – dedi. 

Döyü balananda Rövn, Abbasli v Prviz bizdn xeyli 

irli getdilr. Açıını desk ki, batalyon yarandıqdan sonra bu cür 

aır döyü görmmidik. Möhkmlnmi mövqelrd gizlnmi 

dümn hr cür silahdan üstümüz yaı kimi mrmi, güll yadırırdı. 

sgrlrimiz mrdlikl vuruurdular. Xbr gldi ki, Rövnl 

Prviz hlak olub. Abbasli is aır yaralanıb. Biz onları at altında 

döyü zonasından gücl çıxara bildik. Lakin bu döyüd ermnilr 

d xeyli itki verdilr. Batalyonumuzun döyüçülri and içiblr ki, 

dümndn intiqam almayınca geri qayıtmayacaqlar. 

Rövn, bu gün aramızda yoxluun hr birimizin üryini arıtsa 

da arxayın ola bilrsn ki, snin arzuların yerd qalmayacaqdır. 

Vtni hr eydn uca tutduun üçün bu aır imtahandan alnı açıq, 

üzü a çıxdın. Yanvarın 5-d 36 yaın tamam oldu. Lakin sn bu 

ad gününü evinizd yox, hidlr xiyabanında öz igid qardalarının 

yanında qarıladın. 

Mzahir Mmmdov 

“Quba” qzeti. – 1994. – 6 yanvar 

138

Qorxuram bu dünya unuda mni 

139 

Hardasa bir ana yollara baxır, 

Hardasa bir oul qayıdır ev... 

Hrbi xidmtini baa vurandan sonra Teymur daha Ermnistana 

dönmdi. Kimi qalmıdı ki, orada! Daha atası yox, anası yox. Öz 

ocaını özü yandırmalı idi v Teymur ocaını yad baxıların, xbis 

nzrlrin, soyuq nfslrin qribliyind çatmadı. Dost mehrini 

arxayınlıq kimi qbul edib Qubanın Birinci Nügdi kndin gldi. 

Qaynadı-qarıdı, gün-güzran qurdu, 8 övlad böyütdü. Uaqlıımızın 

n nhng maını idi onun sürdüyü tırtıllı traktor. Rayon dolusu 

adı – hörmti vardı. Hr n qazanmıdı zhmti il qazanmıdı, 

özü qazanmıdı. Birc bu adı Nbi verdi ona: hid atası. 

Nbi Teymur olu Naıyev Quba batalyonunda döyün 

könüllülr sırasına mkirdn glmidi. Ötn ilin avqustun 3-d 

Bakıdan, ildiyi tikinti trestindn getmidi cbhy. Batalyon tkil 

olunanda dyiib buraya. Demli, bu olub noyabrda. Üçüncü rotada 

idi. Zarafat deyil bir knddn 25 nfr idilr... Bu adam üçün 

pis sözü yox idi. Deyirdi, qoy pis olsun, mn niy yaxılıqdan l 

çkmliym. Hmi kims l tutmaa, kömy tlsirdi. El 

orada da bel oldu. Prvizi limizdn alan itp urunda olan 

döyüd... Dümnin yuxarıdan yadırdıı güll yaıı altında yoldalarını 

xilas etmk asan i deyil. ksin, özünü bil-bil ölümün 

azına atmaqdır. Blk yaralanan var, lap el... adamın ölüsü d 

dümnin sir dümsin (Knanı xatırlayıram: – Prviz qumbarasının 

birini verdi ki, qarda, birg sir düm). Göz görsi yoldalarını 

dümn lind qoymaqmı olar. Bs onda kim getsin 

– lbtt mn! Qaçaq Nbi (yoldaları zarafatla bel çaırırmı 

onu) burda dura-dura kim gedck 

vvl qıçından yara almı Abbasli Abbasovu gtirir. Sonra 

Namiz Bayramovu çıxarır. Yenidn qayıtmaq istynd snayper

güllsi yaxalayır Nbini. Deyirlr, 6 saat üryinin hesabına yaayıb... 

Dfnin gln yoldaları, bölm komandiri atasına deyiblrmi ki, 

Nbi haqqında tqdimat yazılıb. ndi kdri ev-eiy, hyt-bacaya 

sımayan ana üçün, bacılar üçün Nbinin igidliyinin diqqtsiz qalmayacaı 

xbri n böyük tsllidir, yardımdır. 

– Biri gedib, lazım gls bei d getmlidir. Mnim olum hlak 

olub, tki bununla qurtarsın, tez qurtarsın. Bu torpaq ermniymi 

qalacaq – deyn atanın yaralı qlbinin dyantinin tqdiri, tsdiqi 

olar o yazılan tqdimat. Nbinin igidliyi tk özünün, ailsinin yox, 

bütün kndin, rayonun, batalyonun rfi dir. 

Düz 40 il vvl Teymur kii ermni soyuqluundan üüyüb 

Azrbaycana pnah gtirdi, burada da yuva qurdu. 40 il sonra 

olu Nbi ermni güllsinin qabaına, torpaq urunda vurua 

getdi. Yanvarın 29-da 25 yaı tamam olacaqdı. Dekabrın 29-da 

Nbi öz ömrünü ömürlr caladı. 25 yalı Nbi ail qurmamıdı, 

ev tikmmidi. vzind ürklrd yuva saldı, yaddalara köçdü. 

hidlr xiyabanı adlı müqdds ziyartgahımızda Vtni bir hid 

qbri boyda dikltdi, ucaltdı, böyütdü. Çünki Teymur kiinin çöryini 

yemidi. hid olmu balasının ölümün lay-lay des d. “Oul 

mnim evimd böyümüdü, Vtnin, torpaın, xalqın idi, – deyib 

baqalarına tslli vern atanın. Hqiqtl üz-üz duranda heç bir 

bzy-düzy ehtiyac yoxdur. Hiss qapılmayaq: Vtn urunda 

can qoyan hr bir oul ilk vvl bir ananın övladıdır. Dünyada ana 

üçün bundan böyük drd olarmı ki, n zhmtl oul böyüdsn, 

qazancını yeysi, toy eylysi vaxtında olunun cnazsi gir qapıdan. 

Amma Ziyad xala bu drd daını amaq üçün “Balamın 

qeyrti götürmdi, öldüs d mrd öldü, igidlikl öldü. Daha qaçıb 

gizlnmdi, frari olmadı” – tsllisini dayaq elyib yaralı qlbin. 

Nbinin kli anasının bu sözlrindn sonra el bil dil açıb deyir: 

Ölnd kii tk öl bilmsm, 

Qorxuram bu dünya unuda mni... 

140

Ölmli vaxtı deyildi... Amma el üçün, baqaları üçün bu vaxtsız 

ölümü seçdi. Kii kimi öldü. Qoy Nbinin ruhu nigaran qalmasın. 

Bellri çtin ki, unudula... 

Südab 

“Quba” qzeti. – 1994. – 14 yanvar 

hid qardalar. ki qoa qanad 

Budur, bax, iki surt – 

Biri bu, biri d bu, 

Hmin iki kild 

ki qarda surti. 

ekspir 

Bakı – Quba yolunun üstünd yerln snovqılaq kndinin 

onlarla olu cbhlrd vuruur. Müharib arıları cbhdn gln 

hr uurlu-uursuz xbr bu kndin d hr bir küçsindn, hr evin 

qapısından keçir. Cbhd döyün igid sgrlri il birg bu knd 

d müharib edir, vuruur, qlb gözlyir. Qlb is qurbansız 

olmur. 

Bu acı hqiqt bu kndd ilk df miyevlr ailsinin qapısını 

döydü. Yanvar günlrinin birind altı övlad böyütmü Gülar ananın 

cbhd vuruan iki sgr balası – Srvr v msddinin hid 

olması xbri hamını sarsıtdı. Bu müdhi xbr idi. 

Sn bir taley bax. Cbhd ayrı-ayrı döyü bölglrind vuruan 

qardalar çoxdan idi ki, bir-birini soraqlayır v bir batalyonda 

vurumaa can atırdılar. Tale is onların cnazlrini yanvarın 

13-d görüdürdü. Özü d lap evlrinin yanında. Bir-birilrindn 

xbrsiz... 

msddin orta mktbi ötn il bitirmidi. Ali thsil almaq arzusunu 

yarımçıq qoyaraq doma torpaını müdafi etmy getdi. 

Bir müddt Bakıda tlim keçdikdn sonra Gncy, oradan da Fü- 

141

zuli bölgsin göndrildi. Yanvarın 9-10 da Horadizin azad olunması 

urunda gedn döyülrd mrdlikl vurudu v burada da 

qhrmanlıqla hlak oldu. Çox qısa oldu onun döyü yolu. Gözldiyi 

qlb gününü gör bilmdi. 

Srvrin is 22 yaı yanvar ayının 27-d tamam oldu. Hrbi 

xidmtini Pribaltika respublikasında baa vurmudu. ksr döyü 

silahlarından bacarıqla istifad edirdi. Hl uaq yalarından arzusu 

hrbçi olmaq idi. Lakin taleyi el gtirdi ki, Quba Knd Tsrrüfatı 

Texnikumunda thsil almalı oldu. Hörmtli prezidentimiz Heydr 

liyevin müracitin qoularaq thsilini yarımçıq qoyub, Quba batalyonuna 

üzv yazıldı. Evlrindn halallaıb çıxanda demidi: “mkan 

olsa cbhd msddini axtarıb tapacaam”. 

Döyü yoldaları Adil Mmmdov, Ceyhun Mirzyev, Aslan 

Mmmdov Srvrin igidliyi haqqında xeyli danıdılar. Adilin 

dediklrindn: 

Kndd olduu kimi sngrlrd d Srvrl daim bir yerd 

idik. Xocavnd trafında gedn qanlı döyülrd qazandıımız qlblrd 

onun da zhmti az olmayıb. Bir komandir kimi döyü zamanı 

özünü çox tmkinli v sbirli aparırdı. Dekabr ayının axırlarında 

v yanvarın vvllrind dümn sarsıdıcı zrblr vurduumuz 

zaman, bizim trfdn d ölnlr oldu. Lakin döyüçülrimizin 

heç biri ruhdan dümür, yaralı yoldalarını atıb geri qaçmırdı. ksin, 

daha mrdlik v zmkarlıq göstrirdilr. Yanvarın 12-d aır 

döyü balandı. Bir neç saat çkn döyüd dümn layiqli cavabını 

aldı. Saat 11-12 radlrind durduumuz yer dün mina 

is Srvri hmilik limizdn aldı. O hmi qardaı msddini 

görmyi arzulayardı. 

Batalyonda be igid oul vardısa, biri d Srvr idi. Biz silah yoldalarımızın 

qanını almaq üçün son damla qanımızadk dümnl 

mübariz aparacaımıza and içmiik. Bu sözlri is dflrl Qaraba 

döyülrind itirak etmi Mehman Sultanov deyir. 

Knd mktbinin müllimi aiq Axundov qeyd etdi ki, hazırda 

mktbimizin 38 nfr mzunu cbh bölglrind vuruur. 

142

Onların arasında igid uaqlar çoxdur. msddin v Srvr d 

bellrindn idi. Hr ikisi oxuduu müddtd mktbin sayılan 

tlblrindn olub, killri rf lövhsindn dümyib. Dfn 

günü agirdlrimiz onlara öz hörmt v ehtiramlarını bildirrk 

bir saata qdr hidlr hsr olunmu eir v bayatılar oxumular. 

Kollektivimiz onların adlarının bdildirilmsi üçün lindn 

glni sirgmyck. 

Yas yerind heç kim dinib-danımırdı. Nec deyrlr hr öz 

almin çkilmidi. Bu lal sükutun barını zahid kiinin özü yardı. 

Drdinin böyük olmasına baxmayaraq iki balasının qoa ölümü 

haqqında bunları dedi: 

– Qurbansız Vtn olmaz. Qurbansız torpaq azad olmaz. Öz 

ana-bacın, qohum-qardaın, ev-eiyin urunda mütlq vurumalı, 

yeri gls hlak olmalısan ki, torpaq azad olsun. Mnim olanlarım 

da bu yolda öz canlarını qurban verib hid olmular. 

ki qarda-qoa qanad... Ölüm, bu qanadları qıra bilmzsn! 

Srvr v msddin bu gün iki qoa qanad olub Azrbaycanın 

mavi smalarına qalxmılar. 

Mzahir Mmmdov 

“Quba” qzeti.–1994.–28 yanvar 

Yurdun hid balası – yurdun hid yarası... 

Püstqasıma tamam baqa mqsdl getmidim. Kndin 

n hörmtli asaqqalı, pensiyaçı müllim Mirzhmd Aasiyevin 

evind yas mrasimi idi. Olu Elxan Qaraba döyülrind hlak 

olmudur. O, “Quba” batalyonunda xidmt edirdi. 

Elxan Mirzhmt olu Aasiyev Sumqayıt Politexnik Texnikumunu 

bitirdikdn sonra tyinatla Azrbaycan Boru Prokatı zavoduna 

i göndrilmidi. El buradan da keçmi sovet ordusuna 

xidmt etmy getmidi. sgri xidmtini baa vurduqdan sonra 

Sumqayıta qayıdaraq doma zavodunda ilyirdi. Ötn il Vtn tor- 

143

paqlarını dümndn azad etmk üçün cbhy getdi. “Sumqayıt” 

batalyonunun trkibind iyunun 13-d Adamın Novruzlu kndinin 

yaxınlıında ermni qsbkarlarına qarı ilk döyü girmidi. 

Elxan bu il yanvarın 2-d anadan olmasının 27-ci il dönümünü 

qeyd etmk üçün evlrin qısa müddtli mzuniyyt glmidi. 

4 yalı olu Samir atasından ayrılmaq istmirdi. Elxan yanvarın 10- 

da cbhy yola dürkn hyat yoldaı ntiqy tapırdı ki, qızım 

olsa adını Sbin qoyarsınız. 

Bli, bu Elxanın ail üzvlri il axırıncı görüü oldu. O Adamın 

Çmnli kndin, öz döyü yoldalarının yanına qayıdıb öz 

sgri borcunu, – rabitçi, kfi yyatçı borcunu yerin yetirmy 

baladı. Soyuq sngrlrd dümnin at mövqelrinin koordinatını 

öyrnir v mlumatları drhal hisssinin qrargahına çatdırırdı. 

Csur döyüçü qorxu n olduunu bilmirdi. Müharib qurbansız 

olmur. Elxanın hyat yolu 1994-cu il yanvarın 30-da qırıldı. 

O, Adam bölgsinin Çmnli kndi urundakı aır döyülrd 

qhrmancasına hlak oldu. 

Çmnli kndi trafında yanvar ayının 30-da – o qı gecsind 

Qaraba smasında yenic sayrımaa balayan ulduzlar arasında 

bir tale ulduzu axdı. Bax, vaxtsız sönn bu tale ulduzu Püstqasım 

knd qbiristanlıında bdiyyt qovuan Elxanın idi... 

Elxanın ziz xatirsi qdir biln xalqın üryind bdi yaayacaqdır. 

M.Babaolu 

“Quba” qzeti. – 1994. – 25 fevral 

EPLOQ VZ 

ndi Qaraba müharibsi tarixçilr, siyastçilr trfi nd n daha 

ciddi v drindn aradırılır. Faktlar sndlr sasn öyrnilir. 

Quba-Qusar batalyonunun döyüçülri naıl v fsan qhrmanları 

deyil, çada dövrümüzün, günümüzün qhrmanlarıdır. 

144

Ona gör bu hrbi mliyyatları yenidn qiymtlndirmk, 

hadislri yenidn gözdn keçirmk tlb edilir. Axtarılar vvllr 

mlum olmayan hadislrin dqiqldirilmsin, müharibd itirak 

edn yeni adların akara çıxarılmasına imkan verck. übh 

yoxdur ki, xalqımızın mrd övladlarının Qaraba müharibsindki 

qhrmanlıqları, müharibnin görünmyn trflri drin thlildn 

sonra hqiqi tarixi qiymtini alacaqdır. Quba-Qusar batalyonunun 

kiçik zaman çrçivsind keçdiyi döyü yolu böyük bir hyata 

bnzyir. Haqsız qan yerd qalmaz, – demilr. Quba-Qusar 

könüllülr batalyonunun tarix dönmü yaranıı v onun trkibind 

döyün insanların taleyi tarix çevrilmidir. 

Batalyonun xsi heytindn 33 nfr döyülrd hid olmu, 

7 nfr itkin dümü, çoxlu sayda döyüçü müxtlif drcli bdn 

xsarti almı, bir çoxu is lil olmudur. 

Hr il 27 dekabr tarixi Quba-Qusar batalyonunun yaranma günü 

kimi tntnli surtd Quba rayonunda qeyd edilir, hidlrin ziz 

xatirsi yad edilir, lillr v hid aillrin ba çkilir. 

Quba-Qusar batalyonunun yaadıı tarixi yol v bu yolda yaanılan 

tarixi mhrumiyytlr bu gün biziml yaayır v xalqı glck 

qalibiyytlr sslyir. 

Quba-Qusar batalyonunun tarixi Azrbaycan tarixinin anlı 

bir shifsi v xalqın yaadıı qhrmanlıq nümunsidir. Tarix is 

xalqındır. Facisi il, xobxtliyi il birlikd. V bu tarix glck 

qalibiyytin astanasıdır. 

Atksi biz bu gün d yaayırıq. Blk d, bu atks glck 

qlbdir. Sabah artıq tarixin ixtiyarındadır. Azrbaycan xalqı 

glck qlbnin xyalı il yaayır. Xalqımızın yaraları, acıları, 

mrurluu v ücati bu qlbnin mnbyidir. 

145

23-cü KÖNÜLLÜ QUBA-QUSAR MOTOATICI 

BATALYONUN DÖYÜÇÜSÜ, 

ZABT GÜLAA MEHRAA OLU SULTANOVA 

(G.Sultanov 1993-cü il 10 dekabr tarixindn – 

1994-cü il 16 fevral tarixindk Xocavnd istiqamtind 

ermni tcavüzkarlarına qarı döyülrd itirak edib) 

Hörmtli Gülaa müllim! Yazdıınız hyat hekaynizi, yaadı- 

unuz döyü xatirlrinizi hvsl oxudum. Htta hr cümlni, ba 

vern hadislri dqiqlikl yadda saxlamaq üçün tkrar oxudum. 

Siz dünniniz iftixar hissi il baxa bilrsiniz. Çünki mnalı, 

hr an Vtn üçün ölüm hazır olan, Vtn qarısında öz borcunu 

layiqinc yerin yetirn bir insansınız. 

Mnim fi krimc bu, hamıya nsib olan xobxtlik deyil. Çünki 

Siz bir çoxları kimi Azrbaycanın aır günlrind bo sözlrl 

«Vtn, Vtn» deyib, sadc olaraq meydanlarda qıqırmaqla 

kifaytlnmmisiniz. mllrinizl Vtn olan mhbbtinizi 

göstrmisiniz. Dflrl ölüml üz-üz glsniz d qorxunun n 

olduunu bilmmisiniz. 

Dahi rus yazıçısı L.N.Tolstoy «Xobxtlik ndir» sualına bel 

cavab verirdi: 

«Xobxtlik hr eydn vvl Vtn qarısında öz borcunu 

vtnprvrcsin yerin yetirmkdir. Borcun yerin yetirilmsi is 

hmi insana tskinlik, mmnunluq, qısacası vicdani rahatlıq verir. 

Bu da xobxtlik üçün mühüm rtdir». 

Burdan bel bir nticy glirm ki, Siz hm d xobxtsiniz. 

Ona gör xobxtsiniz ki, vicdanınız tmizdir. 

Dahi airimiz Bxtiyar Vahabzadnin «Etiraf» poemasında dediyi 

kimi: 

Xobxt o xsdir ki, yoxdur bir lk 

Ömür kitabının vrqlrind. 

146

Özgnin danlaı xodur min kr 

Vicdan danlaından, öz danlaından. 

Xobxtdir, uymayıb özg sslr 

Vicdanın ssini dinlyn insan. 

llr ötck, fsillr dyick, Azrbaycanın aır günlrind 

ona dayaq çıxan insanlar is heç vaxt unudulmayacaq. 

Hörmtli Gülaa müllim! Siz uzun ömür, cansalıı arzulayıram. 

Siz o günlrin arısını, acısını yaamı, neç-neç qhrman 

oulların Vtn üçün canlarından keçmsinin ahidi olmusunuz. 

Yni canlı tarixsiniz, indiki gnclrimiz örnksiniz. 

Mariya Ncf qızı Pirimova, 

saq Xanukov adına 1 nömrli Qırmızı Qsb 

orta mktbin tlim-trbiy ilri üzr direktor müavini 


yaranma günü qeyd olundu 

Hr il olduu kimi bu ild ilin axırına 3 gün qalmı yen bir yer 

yıımıdılar. Bunlar Quba-Qusar batalyonunun veteranları idi. 

Tdbir itirakçıları ilk önc “hidlr xiyabanı”nda dfn olunmu 

döyü yoldalarının mzarlarını ziyart etdilr v Vtn yolunda 

canlarını qurban vermi oullarımızın ruhlarına dualar oxudular. 

Sonra tdbir rayon mdniyyt sarayında davam etdirildi. 

Ümummilli liderimiz Heydr liyevin v hidlrimizin ruhu bir 

dqiqlik sükutla yad edildikdn sonra Quba-Qusar batalyonun 

döyü bayraı shny gtirildi. Azrbaycan Vtn Müharibsi veteranları 

birliyi rayon öbsinin sdri smayıl Babayev mruz il 

çıxı edrk tkilatın gördüyü ilr bard mlumat verdi. O qeyd 

etdi ki, ölkmizd veteranlara hmi qayı v diqqt göstrilir, onların 

sosial problemlrinin, o cümldn mnzil raitlrinin yaxı- 

147

ladırılması istiqamtind ilr görülür. Bu baxımdan rayonumuzda 

da icra hakimiyytinin baçısı trfi nd n veteranlara müyyn 

kömkliklr göstrilir. RH baçısı Rauf Hbibovun tbbüsü il 

and yerimiz olan “hidlr xiyabanı”nın yenidn qurulması bizim 

üçün çox sevindirici haldır. Lakin el msllr var ki, onlar ancaq 

yuxarı tkilatlar sviyysind hll olunmalıdır. Üryimizi arıdan 

odur ki, cbhd igidlik göstrmi, onlarla hid v yaralısı olan 

Quba-Qusar batalyonunun bir çox döyüçülri hl d müharibd 

itirak etmlri bard snd ala bilmmilr. Dflrl Müdafi 

Nazirliyin, yuxarı tkilatlara müracit etsk d, hllik heç ny 

nail ola bilmmiik. 

Atksin ld olunmasından 14 il öts d biz hr an döyü 

hazırıq. Ali Ba komandanın mrini gözlyirik. 

Tdbird itirak edn RH baçısının birinci müavini Yusif Abidov 

veteranları rayon icra hakimiyyti baçısı Rauf Hbibovun 

adından salamlayaraq, onlara öz xo arzularını bildirdi. O qeyd 

etdi ki, öz iqtisadi qüdrtin gör ilbil güclnn respublikamızda 

ordu quruculuuna böyük diqqt göstrilir. Ölk Prezidenti hid 

aillrinin, lillrin v Qaraba veteranlarının sosial problemlrinin, 

o cümldn mnzil raitinin yaxıladırılması üçün mütmadi 

tdbirlr görür. Bu baxımdan rayonumuzda da bir neç yaayı evi 

tikilib. Tdbird vaxtı il rayonumuzda prokuror ilmi, batalyonun 

yaranmasında yaxından itirak etmi Bakı hr Sabunçu rayon 

prokurorunun kömkçisi li Eyvazov, AVMVB-nın sdri Fizuli Rzaquliyev, 

onun birinci müavini Kamil irinov, rayon hrbi komissarının 

müavini Yaar Mmmdov v baqaları çıxı etdilr. Tntnli 

yııncaq ziyaft mclisind davam etdirildi. 

M.Mmmdov 

“fq” qzeti. – 2009. – 16 yanvar 

148

Veteranlar görüdülr 

Quba batalyonunun yaranması anlı tariximizin çox aır 

günlrin tsadüf edir. 1993-cü ilin noyabr-dekabr aylarında bütün 

cbh boyu aır döyülr gedirdi. Ermni ialçıları Beylqan rayonu 

srhdlrin qdr irlilmidilr. Bel bir vaxtda Azrbaycan 

Respublikası Prezidenti H.liyev xalqa müracit etdi. Vtn torpaqlarını 

ialdan azad etmk mqsdil minlrl gnc, o cümldn 

qubalı gnclr d könüllü olaraq cbhy yola düdülr. Noyabrdekabr 

aylarında 23 saylı Quba-Qusar özünümüdafi batalyonu 

yaradıldı. lk döyü dekabr ayının 27-d girn Quba batalyonu 

qısa müddtd rfl i bir yol keçdi. 

Bu günlrd – Dünya Azrbaycanlılarının Hmryliyi günü 

rfsind bir araya gln veteranlar vvlc “hidlr xiyabanı”nı 

ziyart etdilr. Öz döyü yoldalarının mzarları üstün tr qrnfi llr 

düzdülr. 

Sonra hr icra nümayndliyinin iclas zalında yııncaq keçirildi. 

Azrbaycan Vtn Müharibsi Veteranları Birliyi (AVMVB) rayon 

öbsinin sdri .Babayev, AVMVB-nin sdr müavini M.Hacıyev, 

rayon hrbi komissarının vzifsini icra edn Y.Mmmdov çıxı 

edrk veteranlara, hid aillrin, lillr göstriln qayıdan v 

onların problemlrindn danıdılar. 

Yııncaqda vahid bir fi kir vurulandı ki, Vtn torpaqlarını i- 

aldan azad etmk üçün, lazım glrs, veteranlar yenidn döyü 

meydanına atılmaa hr an hazırdırlar. 

“fq” qzeti. – 2009. – 30 dekabrl 

149

V bütün bunlara söz ardı 

hidlik hyatın n uca zirvsidir. Bu zirvni fth ednlr, Qaraba 

urunda hid olanlar Vtn, xalq qarısında müqdds borclarını 

verib, hidlik, xobxtlik zirvsin qalxıblar. Bizlr, sa qalıb 

yaayanlar is hl d borcluyuq. Vtn, xalqa, hidlr borcluyuq. 

Biz Qarabaı azad etmkl borcumuzu ödy bilrik. Bu 

aır borcla, msuliyytli yükl yaamaq çox çtindir. Ulu tanrı yardımçımız 

olsun! Bütün oxuculara v hr ks bu yükü çiyinlrind 

duymaq, daımaq hissini arzulayırıq v bu yükdn qurtulmaq zmi, 

dönmz mübariz zmi dilyirik. 

Hamılıqla, qanımızla, canımızla, mlimizl Vtn urunda – 

döyülr! Uur olsun! 

Azrbaycan Respublikasının Prezidenti cnab lham liyevin 

bu sözlri «Azrbaycan torpaqlarında daha bir ermni dövlti yaradıla 

bilmz... Azrbaycan bununla heç vaxt razılamayacaq v bu, 

heç vaxt ba vermyck” hr bir Azrbaycan vtndaının hyat 

amalına çevrilmlidir. 

nanırıq, buna qti minik ki, qlbmizin anlı günü uzaqda 

deyil. Torpaqlarımızı sülh yolu il geri qaytara bilmdikd hamının, 

bütün Vtn övladlarının bir nfr kimi döyü meydanına atılacaı 

gün – o möhtm qlby lap az qalıb: o qlbn mübark, 

Azrbaycan! 

150

LAVLR

N Hrbi hisssinin nzdind 

23 nömrli Quba-Qusar özünümüdafi könüllülr 

batalyonunu döyüçülrinin 

ÜMUM SYAHISI 

LAV 1 

Sıra 

 

Soyadı, adı, atasının adı 

Anadan 

olduu il 

1 Eyvazov li Xançoban olu 1954 

Anadan 

olduu yer 

Ermnistan SSR, 

Quqark rayonu 

Qeyd 

Batalyon. komandiri, 

yaralanıb 

2 Abbasov Abasli Qazı olu 1957 I Nügdi kndi 

II rota starina, 

II qrup lil. yaralanıb 

3 Abbasov lham Bir olu 1973 Quba hri Yaralanıb 

4 Abbasov Mmmd Mcnun olu 1965 Quba hri Yaralanıb 

5 Abbasov Rasim ziz olu 1966 Alpan kndi 

6 Abbasov Urfan Frman olu 1967 uduq kndi 

7 Abdulkrimov Srvr Zeynddin olu 1963 

Qusar rayonu 

Bala-Qusar kndi 

8 Abdullayev Elman Sabir olu 1969 Quba hri 

9 Abdullayev Frrux Mmmdrza olu 1969 qriq kndi 

10 Abdullayev Mövsüm Xosrov olu 1973 Quba hri 

11 Abdullayev Müzffr Aybala olu 1967 Quba hri 

12 Abdullayev Nadir Rcb olu Zrdabi kndi 

13 Abdullayev Rafi q Hüseyn olu 1972 Püstqasım kndi 

hid olub. 

28.12.1993. 

152

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

Qeyd 

14 Aboyev mran amddin olu 1968 Aaı Atuc kndi 

15 Adıgözlov Azay msddin olu 1944 

Vladimirovka 

kndi 

16 Adilov Adil Kamil olu 1957 Vlvl kndi 

17 Adilov Aqin Nazmmd olu 1969 rmki kndi Yaralanıb 

18 Aabalayev Eynulla dris olu 1963 Yerfi kndi 

19 Aabalayev Nazim mirah olu 1970 

Vladimirovka 

kndi 

Vfat edib 

20 Aabyov Bxtiyar Seyfulla olu 1963 Tülkran kndi II qr. lil 

21 Aabyov Mintalı Mhrrm olu 1962 Qusar hri 

22 Aakiiyev Firdovsi Nhbala olu 1967 Tngaltı kndi 

23 Aakiiyev Nzr Arif olu 1969 Yerfi kndi II qrup lil 

24 Aamirzyev Zfr akir olu 1971 Küpçal kndi 

25 Aasıyev fqan Qulam olu 1971 Vlvl kndi 

26 Aasıyev Sahib Abbul olu 1964 Quba hri 

27 Aayev Xosrov libaba olu 1969 II Nügdi kndi 

28 Aayev Mehman Bkir olu 1966 I Nügdi kndi 

29 Aayev Zahid Sabir olu 1969 Aaı Atuc kndi 

30 Alxasov Heydr Sttar olu 1970 Rük kndi 

31 Alxasov akir Hbib olu 1969 Cek Palasa 

tgin düüb 

01.02.1994 

153

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

32 Allahquliyev Alı Hmid olu 1966 Aaı Xuc kndi 

33 Allahverdiyev liyar ziz olu 1968 Alpan kndi 

34 Allahverdiyev lqar mirah olu 1967 

Timiryazevka 

qsbsi 

35 Almmmdov Cavanir Mirzaa olu 1967 Yelenovka kndi 

36 Arazov Tahir Ncf olu 1960 Qonaqknd kndi 

37 Arzumanov Füzuli Sfr olu 1970 Aaı Atuc kndi 

38 Aslanov Faiq Sabir olu 1972 Küpçal kndi 

39 Aslanov lyas Qarabala olu 1972 snov kndi 

40 Aslanov Yaar Qocaman olu 1967 Zrqava kndi 

41 Akari Vahab Balolan olu 1955 Zrdabi kndi 

42 Atakiiyev zizby Mirzaa olu 1962 

Aaı Susay 

kndi 

43 Atayev öhrt Bdrddin olu 1973 Talabı kndi 

44 Ayıbov Comrd Ayıb olu 1961 Küpçal kndi 

45 Babayev Aa Cabbar olu 1970 Rük kndi 

46 Babayev Azr Aamurad olu 1958 Alpan kndi 

47 Babayev Bhruz Cavanir olu 1970 Zizik kndi 

48 Babayev nvr Mayıl olu 1973 Zrdabi kndi 

49 Babayev rf Hamlet olu 1970 Alpan kndi 

Qeyd 

hid olub. 

01.02.1994 

154

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

50 Babayev smayıl Mayıl olu 1954 Quba hri 

51 Babayev Kamil Aa olu 1970 Susay kndi 

52 Babayev Qafar Piri olu 1970 I Nügdi kndi 

53 Babayev Qazi ixi olu 1969 Susay kndi 

54 Babayev Nazim Murad olu 1965 Alpan kndi 

55 Babayev Novruz Misir olu 1964 Yelenovka kndi 

56 Babayev Söhbt Mehralı olu 1969 Zrdabi kndi 

57 Babayev ahbaba Balasultan olu 1958 Alpan kndi 

58 Babayev eyda Mhmmd olu 1973 Vlvl kndi 

59 Babayev Telman sgndr olu 1970 Aaı Atuc kndi 

60 Babayev Zöhrt Mehralı olu 1969 Zrdabi kndi 

61 Badifari Etibar Qulamhüseyn olu 1969 Zrdabi kndi 

62 Baıyev Mübariz Mhbulla olu 1971 I Nügdi kndi 

63 Baxıov Nzur Sabir olu 1962 Xucbala kndi 

64 Balaqadaov ln Firudin olu 1970 Zrqava kndi 

65 Balaqadaov Ncf Aairin olu 1972 

Qusar rayonu 


66 Balaqadaov Sirac Oktay olu 1968 Paa oba 

Qeyd 

Motoatıcı taımın 

komandiri 

(III bölük komandiri) 

Arxa cbh üzr 

batalyon kom. üavini 

hid olub. 

03.03.1994. 

155

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

67 Bayraqdarov Hümbt sa olu 1966 

Anadan 

olduu yer 

Vladimirovka 

kndi 

Qeyd 

Yaralanıb 

01.02.1994 

68 Bayramov mirby Hadby olu 1968 Rustov kndi 

69 Bayramov zizaa hmdaa olu 1970 I Nügdi kndi Yaralanıb 

70 Bayramov Mehman üküraa olu 1964 Quba hri 

71 Bayramov Mikayıl ikrulla olu 1958 Quba hri 

72 Bayramov Namiq Sultan olu 1954 Quba hri II qr. lil 

73 Bayrampur brahim Bayram olu 1968 Zrdabi kndi 

74 Becanov Yaqub Ramazan olu 1968 Pirvahid kndi 

75 Bdlov Ftulla mamulla olu 1969 Qusar rayonu 

76 Bdlov lham ıxmmmd olu 1964 Zrdabi kndi 

77 Bdlov Mahir Ayıbxan olu 1969 

Qusar rayonu 

Xurel kndi 

78 Bdirxanov lqar Hbib olu 1964 Quba hri 

79 Birov skndr Tmindar olu 1959 

Vladimirovka 

kndi 

80 Butayev Ceyhun Qznfr olu 1963 Alpan kndi 

81 Cabbarov Frrux Tapdıq olu 1959 

Vladimirovka 

kndi 

82 Cabbarov Miqdar Cabbar olu 1971 Susay kndi 

83 Camalov sgr mamddin olu 1972 Babanlı kndi 

156

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

84 Camalov Rüstm Camal olu 1966 Quba hri 

Qeyd 

Kviyyat taımının 

komandiri 

85 Cavadov Cavad Sevindik olu 1971 I Nügdi kndi 

86 Cavadov Fizuli libala olu 1967 Xaltan kndi 

87 Cavadov Kamil Ddqulu olu 1966 Xaltan kndi 

88 Cbiyev lqar Qmz olu 1974 snov kndi 

89 Cbrayılov Nzart Bazar olu 1966 Brqov kndi II qr. lil 

90 Cfrov smt Mmmd olu 1956 

Vladimirovka 

kndi 

II bölüyün komandiri 

91 Cfrov Kamil Arif olu 1964 snov kndi 

92 Cfrov Yusif Seyfli olu 1966 

Vladimirovka 

kndi 

93 Clalov sgr madddin olu 1972 Babanlı kndi 

94 Clilov Qabil Bahddin olu 1970 Külzi kndi 

95 Cmilzad Ürfan lihsn olu 1969 snov kndi Yaralanıb 

96 Çobanov Azad mamrza olu 1968 

Qusar rayonu 

Bdirqala kndi 

97 Dadaov Bhruz Balamd olu 1964 Küpçal kndi 

98 Dadaov Laçın axbala olu 1971 Buduq kndi 

99 Dadaov Ramin Aalar olu 1970 Pirvahid kndi 

hid olub. 

31.01.94. 

157

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

Qeyd 

100 Dadaov Rsul Arzuman olu 1969 Zrdabi kndi 

101 Dadaov Ümud lihadi olu 1966 Alpan kndi 

102 Daniyarov Bxtiyar Seyfddin olu 1966 Qarxun kndi 

103 Daniyarov sgndr Hidayt olu 1964 Qarxun kndi 

104 Daniyarov Mhmmd Daniyar olu 1969 Qarxun kndi Yaralanıb 

105 Dadmirov Fikrt Nadir olu 1967 qrid kndi 

106 Dadmirov Mübariz Yadigar olu 1967 rmki kndi 

107 Dadmirov Niyazi Canmirz olu 1965 Davidoba kndi 

108 Dadmirov Sadiq Gülbala olu 1967 Davidoba kndi 

109 Dostuyev nvr Ncmddin olu 1972 

Almas Qazmaları 

kndi 

110 Dövltov Rauf Cmalddin olu 1968 Drk kndi 

111 Duruskari Gülaa Mirzaa olu 1963 I Nügdi kndi 

112 Eldarov Telman Hmid olu 1970 Qaraçay kndi 

113 bdürrhmanov Eynulla Ftulla 1967 Xucbala kndi 

114 bdürrhmanov Kamran Frman olu 1965 Yelenovka kndi 

115 hmdov lqar libala olu 1969 Alpan kndi 

116 hmdov Mobil Mirab olu 1960 Zrdabi kndi 

hid olub. 

08.03.1994 

Qrargah risi, ba 

leytnant 

117 hmdov Mübariz Sabir olu 1973 Alpan kndi 

118 hmdov Seyran hmd 1971 Alpan kndi II qr. lil 

158

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

Qeyd 

119 hmdov Yadigar Nurat olu 1962 Zrqava kndi 

120 hmdpaayev Kamil Kamal olu 1972 Rük kndi Vfat edib 

121 kbrov Ceyhun amil olu 1967 Quba hri 

122 kbrov Elad Baba olu 1971 

Alekseyevka 

kndi 

123 kbrov dalt 1964 Quba hri 

124 kbrov kbr Babalar olu 1973 Rustov kndi 

125 kbrov Kazım Nüsrt olu 1972 I Nügdi kndi 

126 lddinov Bxtiyar Osman olu 1964 

Petropavlovka 

kndi 

127 lsgrov Pnah lkbr olu 1970 Rük kndi 

128 licabbarov Hzrt Süleymanpaa olu 1956 II Nügdi kndi III bölük komandiri 

129 lixanov Asif sgr olu 1968 Küpçal kndi 

130 lixanov Siracddin irinli olu 1960 Rustov kndi 

131 limxanov Nazim ahnzr olu 1970 Zrqava kndi 

132 lipnahov Kamil Aagül olu 1967 Yerfi kndi 

133 liyarov Eldar lyar olu 1971 

Qusar rayonu 

Gilgir kndi 

134 liyev Abdul Teymurah olu 1971 Qonaqknd kndi 

135 liyev Adıgözl liosman olu 1970 Qonaqknd kndi 

hid olub. 

30.02.1994. 

hid olub. 

31.01.1994. 

159

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

136 liyev Azad Mmmd olu 1962 Quba hri 

137 liyev Bayram Mmmd olu 1960 Vlvl kndi 

138 liyev Elad Teymur olu 1971 

Qaravülüstü 

kndi 

Qeyd 

hid olub. 

03.03.1994. 

139 liyev Eln lm olu 1970 Talabı kndi 

140 liyev hmd Mmmd olu 1961 Zrqava kndi 

141 liyev li Xalıq olu 1968 Quba hri II qr. lil 

142 liyev nvr li olu 1971 Buduq kndi 

143 liyev Hicran Aydın olu 1972 

Mahmud Uslaq 

kndi 

144 liyev Xalid Aaheseyn olu 1971 Quba hri 

145 liyev brahim libala olu 1959 Yelenovka kndi 

146 liyev Malik mam olu 1968 Qonaqknd kndi 

147 liyev Tofi q Taı olu 1964 Qusar hri 

148 mirxanov Fuad smt olu 1967 Quba hri 

149 mirov Mirmmmd limmmd olu 1966 Çiçi kndi 

150 sdullayev Hüseyn Qubad olu 1965 

Qusar rayonu 

Bala-qusar kndi 

151 sgrov Xlf Sdrddin olu 1971 Zizik kndi 

152 sgrov Rauf lziz olu 1963 Alpan kndi 

153 sgrov Vliyulla Müslüm olu 1964 Quba hri 

hid olub. 

30.12.1993. 

II qr. lil. Yaralanıb 

160

Quba hrinin hidlr xiyabanından ümumi görünü

Quba hrinin hidlr xiyabanı Qubanın n müqdds yerlrindn biridir.

Qusar rayonundakı N Hrbi hissnin nzdind 23 nömrli 

Quba-Qusar özünümüdafi könüllülr batalyonu döyüçülrini 

cbhy yolasalma mrasimind. 1993-cü il, 14 noyabr.

Qusar rayonundakı N Hrbi hissnin nzdind 23 nömrli 

Quba-Qusar özünümüdafi könüllülr batalyonu döyüçülrini cbhy 

yolasalma mrasimind. 1993-cü il, 14 noyabr.

Quba rayonunun Hrbi Komissarı Vadim Rhimov cbhy yola 

dün 23 nömrli Quba-Qusar özünümüdafi könüllülr batalyonu 

döyüçülrinin siyahılarını dqiqldirir (solda – Batalyonun II 

bölük komandiri smt Cfrov). 1993-cü il, 14 noyabr. 

Qusardakı N Hrbi Hissnin klubunda cbhy yola dün 

23 nömrli Quba-Qusar özünümüdafi könüllülr batalyonu 

döyüçülri qarısında konsert.

Qusardakı N Hrbi Hissnin cbhy yola dün 23 nömrli 

Quba-Qusar özünümüdafi könüllülr batalyonu döyüçülri v 

onları yola salanlar konsert proqramını dinlyrkn. 

23 nömrli Quba-Qusar özünümüdafi 

könüllülr batalyonu döyüçülri cbhy yola dürkn 

(ön planda Batalyonun II bölük komandiri smt Cfrov).

23 nömrli Quba-Qusar özünümüdafi könüllülr batalyonunun tlim 

komandiri Azay Adıgözlov (sada 1-ci) batalyonun xsi heytinin 

cbhy yola dümsi bard batalyon komandiri, Quba rayon 

prokuroru li Eyvazova (solda 1-ci raport verir). 1993-cü il, 14 noyabr.

Cbhy yola dün 23 nömrli Quba-Qusar özünümüdafi 

könüllülr batalyonu döyüçülri v ictimaiyyt qarısında 

sgr anasının çıxıı (1993-cü il, 14 noyabr). 

Qusar v Quba rayonlarının ictimaiyyti 23 nömrli 

Quba-Qusar özünümüdafi könüllülr batalyonunun igid 

döyüçülrini cbhy yola salır.

Cbhy yola dün 23 nömrli Quba-Qusar özünümüdafi könüllülr 

batalyonunun döyüçülri müqdds “Qurani-Krim”in altından 

keçrkn (döyüçülri yola salan Quba axundu Mmmdtaı 

hmdov) 1993-cü il, 14 noyabr. 

Acabdi rayonunun Kbirli Kndindki cbh xttind iqaya 

yükskliyinin yaxınlıında 23 nömrli Quba-Qusar özünümüdafi 

könüllülr batalyonunun dürgsi (1993-cü il, dekabr).


batalyonunun döyüçülrin sovqat v mktublar 

gtirmi Quba rayon cra Hakimiyyti baçısının müavini 

Buxsay skndrov (2-ci sırada soldan 4-cü). 

Batalyon komandiri, Quba rayon prokuroru li Eyvazov (solda, air 

Qdir Paa Elsevr, ortada v batalyonun tlim komandiri Azay 

Adıgözlov) sada cbh bölgsind. 1994-cü il, yanvar.

Acabdi rayonunun Kbirli Kndind Batalyon 

komandiri li Eyvazov növbti döyürfsind 

hrbi müavird. 

Batalyon komandiri li Eyvazov iqaya yükskliyi 

urunda gedn qanlı döyüd.

Batalyon komandiri li Eyvazov iqaya yükskliyi 

urunda gedn qanlı döyüd. 

23 nömrli Quba-Qusar özünümüdafi könüllülr batalyonunun 

döyüçülri iqaya urunda gedn döyüd dümnin 

mövqelrin Zenit qurusundan at açarkn.


döyüçülri Xocavnd rayonunun iqaya yükskliyi urunda 

gedn qanlı döyüd. 


döyüçülri Xocavnd rayonunun iqaya yükskliyi urunda 

gedn qanlı döyüd.

Nrgiztp yükskliyi urunda aparılacaq döyürfsind batalyon komandiri 

li Eyvazov (ortada) zenit qurularının hazırlıını yoxlayan zaman (solda – Quba 

rayon Xalq Deputatları Sovetinin sdri Nadir bdürrhmanov, sada air Qdir 

Paayev, arxa planda Quba rayon Mhkmsinin sdri nvr adıyev). 

23 nömrli Quba-Qusar özünümüdafi könüllülr batalyonu 

döyüçülri Nrgiztp yükskliyi urunda aparılacaq döyü 

rfsind sngrd (ön planda batalyon komandiri li Eyvazov).


batalyonunun igid döyüçülri növbti döyüdn sonra. 

Batalyon komandiri li Eyvazov (solda 2-ci), 23 nömrli 

Quba-Qusar özünümüdafi könüllülr batalyonu döyüçülrin 

növbti döyü tapırıı verrkn.

air Qdir Paa Elsevr cbh bölgsind qeydlr apararkn 

(solda), Quba rayon Mhkmsinin sdri nvr adıyev (sada). 


batalyonunun igid döyüçülri dürgd. 1994-cü il, fevral.

1993-cü ilin dekabr ayında Quba hidlr Xiyabanında hidin dfn mrasimi. 

tirak edirlr 2-ci sırada soldan 3-cü – Quba rayon Xalq Deputatları Sovetinin sdri 

Nadir bdürhmanov, 4-cü, hrbi formada batalyon komandiri, rayon prokuroru li Eyvazov. 

1-ci sırada hid olmu döyüçünün cbh silahdaları.

Quba döyüçülrinin Adamın elli kndindki hrbi dürgsi (1992-ci il).

Quba-Qusar batalyonunun bir qrup döyüçülri Adamın Xırman kndind.

Quba-Qusar batalyonunun döyüçülri “Quba” Aqrofirmasının ba direktoru Qdir Paayevl 

birg Xocavnd istiqamtindki iqaya-Nrgiztp yükskliyind (Soldan saa – Azay Adıgözlov, 

batalyon komandiri li Eyvazov, ahin lkbrov, Qdir Paa Elsevr).

Quba-Qusar batalyonunun bir qrup döyüçülri air Qdir Paa Elsevrl Xocavnd istiqamtindki 

Nrgiztp yükskliyind. Döyüdn sonra (2-ci sırada sadan sola 3-cü batalyon komandiri li Eyvazov).

Quba-Qusar batalyonunun bir qrup döyüçülri Qdir Paayevl Xocavndin iqaya istiqamtind 

döyü rfsind (2-ci sırada sadan sola 4-cü xs batalyon komandiri li Eyvazov).

Quba-Qusar batalyonunun bir sıra döyüçülri döyü rfsind 

(2-ci sırada sadan sola 6-cı xs batalyon komandiri li Eyvazov).

Quba–Qusar batalyonunun sgr v zabitlri il görü glmi Quba rayonunun nümayndlri 

(soldan saa: smt Cfrov – 2-ci bölüyün komandiri, Mirzxan Qniyev cra Hakimiyyti 

baçısının müavini, smayıl Babayev – 3-cü bölüyün komandiri, Buxsay sgndrov – 

Quba rayon cra Hakimiyyti baçısının müavini).

Quba rayon prokuroru li Eyvazov (sol sırada ortada) 

hid olmu batalyon döyüçüsünün dfn mrasimind (yanvar, 1994-cü il).

Sada Quba rayon Xalq Deputatları Sovetinin sdri Nadir bdürrhmanov, sada Quba rayon prokuroru 

li Eyvazov v batalyon döyüçülri hid olmu batalyon döyüçüsünün dfn mrasimind (1994-cü il).

Döyü bölgsindn Quba rayonuna qısa müddt qayıtmı rayon prokuroru li Eyvazov (ortada), bir 

sıra batalyon döyüçülri v rayon ictimaiyyti Quba hidlr Xiyabanını ziyart edrkn (1994-cü il).

Quba rayon prokuroru, batalyon komandiri li Eyvazov batalyon döyüçülri il 

birg hid olmu batalyon döyüçüsünün dfn mrasimind (1993-cü il).

Birinci sırada (soldan-saa) Quba rayon hrbi komissarlıının nümayndsi, Quba rayon Mhkmsinin 

sdri nvr adiyev, Quba rayon Xalq Deputatları Sovetinin sdri Nadir bdürrhmanov, Quba rayon 

prokuroru li Eyvazov, Quba rayon cra Hakimiyytinin baçısı Vaqif Mahmudov bir sıra batalyon 

üzvlri v rayon ictimaiyyti il birg hidlr Xiyabanını ziyart edirlr.

Quba batalyonunda hid olmu döyüçünün dfn mrasimi. Quba rayon Xalq Deputatları Sovetinin 

sdri Nadir bdürrhmanov, Quba rayon Mhkmsinin sdri nvr adiyev, Quba rayon prokuroru 

li Eyvazov (ön planda soldan saa).

Quba rayon prokuroru li Eyvazov (solda) rayonun tanınmı müllimi, 

da üzr unikal usta Qrib mülliml hid qbrini ziyart edrkn (1995-ci il).

Azrbaycan Respublikası Milli Mclisinin deputatı Arif Rhimzad (ortada), bir sıra 

rayon ziyalıları v qonaqlar Quba rayon Tarix-Diyarünaslıq Muzeyin verilck da üzr 

unikal usta Qrib müllimin l ilri il tanı olurlar.

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

Qeyd 

154 yyibov Comrd yyub olu 1964 Küpçal kndi II qr. lil 

155 zizov zmmd hd olu 1970 

156 zizov Gülaa ziz olu 1960 

Alekseyevka 

kndi 

Alekseyevka 

kndi 

157 zizov Nadir Sultanmcid olu 1966 Alpan kndi 

158 zizov Üzeyir Mmmdqulu olu 1973 Xaltan kndi 

159 zizov Vüqar Vaqif olu 1971 Qonaqknd kndi 

160 Frzliyev Kamran Nurhmd olu 1973 Dalı kndi 

161 Ftullayev Eln Mirz olu 1969 Qonaqknd kndi 

162 Ftullayev Süleyman Mmmd olu 1968 Quba hri 

163 Güliyev slam Canmirz olu 1966 Alpan kndi 

164 

Gülmmmdov Aamirz Balamirz 

olu 

1973 

Qusar rayonu 

Caarqılaq kndi 

tgin düüb 

01.02.1994. 

165 Gülüyev fqan Sabir olu 1966 Alpan kndi 

166 Günli Kamal Hsn olu 1964 Quba hri 

167 Günov Sübhan Ltif olu 1978 Qaraçay kndi 

168 Hacbalayev Hafi z Hacbala olu 1970 Tülkran kndi 

169 Hacıbabayev rf Hacıaa olu 1971 Külzi kndi 

170 Hacıhmdov Habil Mhyddin olu 1963 libyqılaq kndi Yaralanıb 

161

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

171 Hacımuradov Racddin Aamurad olu 1960 Qusar hri 

172 Hacıyev Camal Seyfddin olu 1970 Zrqava kndi 

173 Hacıyev Elxan Trlan olu 1966 Drk kndi 

174 Hacıyev Eynulla Cahangir olu 1967 

175 Hacıyev Habil Bylr olu 1971 

Qusar rayonu 

Cilgir kndi 

Qusar rayonu 

Urva kndi 

176 Hacıyev slam Xeyrulla olu 1968 

Qusar rayonu 

Urva kndi 

177 Hacıyev Smd liaa olu 1965 Buduq kndi 

178 Hacıyev Süleyman Mahmud olu 1964 

Vladimirovka 

kndi 

Qeyd 

hid olub. 

03.03.1994. 

179 Hacıyev övkt Feyzulla olu 1954 Xucbala kndi 

I bölük I taım 

komandiri 

180 Hacıyev Vüqar Frhad olu 1971 Quba hri 24.01.1994 

181 Heybtov Firuz Xudabaxı olu 1974 Talaba kndi 

hid olub. 

05.03.1994 

182 Heybtov Heybt Aaverdi olu 1961 II Nügdi kndi 

183 Heydrov Cmil Clalddin olu 1969 Gülzi kndi Vfat edib 

184 Heydrov Nizamddin msddin olu 1960 Quba hri 

162

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

Qeyd 

185 Heydrov Ruslan Yanvar olu 1971 Küpçal kndi 

186 Hsnbyov Mübariz Hmz olu 1968 Quba hri 

187 Hsnov Qurban lsgr olu 1970 Yelenovka kndi 

188 Hsnov Aqil Rcb olu 1969 Qonaqknd kndi 

189 Hsnov Elçin Minayt olu 1963 Gülzi kndi 

190 Hsnov Firuz Abuturab olu 1960 Yerfi kndi 

191 Hsnov Hicran Smndr olu 1971 Vlvl kndi Vfat edib 

192 Hsnov lham Gülmmmd olu 1974 

Vladimirovka 

kndi 

193 Hsnov Qalib Xanlar olu 1967 Yerfi kndi 

194 Hsnov Nöhbala Hörmt olu 1965 Zrdabi kndi 

195 Hsnov Vüqar Qazhmd olu 1967 Buduq kndi 

196 Hsnov Vüqar ahbala olu 1971 Alpan kndi 

197 Hsnov Yaft Oqtay olu 1970 Yerfi kndi 

198 Hsnov Yaar cazddin olu 1969 Gry kndi 

199 Hsnov Zakir Mstan olu 1958 

Vladimirovka 

kndi 

200 Hidaytov Bayram Xanmurad olu 1972 Qonaqknd kndi 

tgin düüb 

01.02.1994. 

201 Hidaytov mran Hacımurad olu 1971 Qonaqknd kndi 

hid olub. 

23.01.1994. 

202 Hüseynav dris Qonaqby olu 1963 Zrdabi kndi Yaralanıb 

163

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

203 Hüseynov sgndr hmd olu 1971 Aaı Atuc kndi 

204 Hüseynov lham Rafi q olu 1970 Qusar hri 

205 Hüseynov Ramazan Hüseynaa olu 1962 Tülkrn kndi 

206 Hüseynov Vüqar Rhim olu 1964 Quba hri 

207 Xalidov Sbri Slim olu 1971 I Nügdi kndi 

208 Xanbabayev Frhad Qrib olu 1970 Talabı kndi 

209 Xanliyev Ayaz Xanlar olu 1968 

Aaı Susay 

kndi 

210 Xankiiyev Nazim Beyks olu 1967 Qonaqknd kndi 

211 Xanmdov Kamran Xalid olu 1973 Qusar hri 

212 Xanmdov Valeh Xanmd olu 1963 

liby-Qılaq 

kndi 

213 Xeyrullayev Eynulla Niftulla olu 1960 II Nügdi kndi 

214 Xlfov lqar Sultan olu 1966 Rük kndi 

215 Xıdırov Sdrddin Byhmd olu 1968 spik kndi 

216 badov nvr Mirzaa olu 1964 Quba hri 

217 badov Heydr Camal olu 1969 Rük kndi 

218 brahimov Firuddun Krim olu 1971 

Vladimirovka 

kndi 

Qeyd 

tgin düüb 

31.01.1994 

hid olub. 

03.03.1994. 

164

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

Qeyd 

219 brahimov mran Mövsüm olu 1967 Yelenovka kndi 

220 brahimov Nazim Mmmdaa olu 1970 Quba hri 

221 sabalayev Gün ahverdi olu 1974 Buduq kndi 

222 sayev brahim Mhrrm olu 1962 Amsar kndi 

223 sfndiyari jdr Bhmn olu 1958 Zrdabi kndi 

224 sgndrov Frman Rhman olu 1968 Vlvl kndi 

225 sgndrov Xzr Mayıl olu II Nüqdi kndi 19.04.1994 

226 sgndrov Mhmmd Polad olu 1960 Quba hri 

227 sgndrov Rid Camalaa olu 1971 I Nügdi kndi 

228 sgndrov Samir mirxan olu 1964 skiqriq kndi 

229 sgndrov Vli Hacıbaba olu 1971 

Petropavlovka 

kndi 

Yaralanıb 

230 slamov Adil ixkrim olu 1967 Yelenovka kndi 

231 slamov slam kram olu 1964 Alpan kndi 

232 smayılbyov brahim slam olu 1962 Quba hri 

233 smayılov Fizuli Rsul olu 1966 I Nügdi kndi 

234 smayılov Hikmt Qurban olu 1962 Rustov kndi II qr. lil 

235 smayılov Xaqani Seyidah olu 1972 Yelenovka kndi 

236 smayılov Mahir lkbr olu 1971 Quba hri 

237 smayılov Mhrrm sd olu 1965 Zrdabi kndi 

hid olub. 

03.03.1994. 

165

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

238 smayılov Rövn Fazil olu 1971 

Anadan 

olduu yer 

Qusar rayonu 

Bdirqala kndi 

Qeyd 

239 smayılov Vahid Saval olu 1972 

Aaı rmki 

kndi 

240 srafi lov Smndr Sfr olu 1969 Alıc-digah kndi Yaralanıb 

241 srafi lov Vüqar Mhddin olu 1971 Rustov kndi 

242 Kazımov Frhad lkbr olu 1958 Quba hri 

243 Kazımov Pirli lkbr olu 1960 Quba hri 

244 Krimov Asf ıxsfa olu 1968 snov kndi 

245 Krimov Bxtiyar Teymur olu 1970 Zrdabi kndi 

246 Krimov Hbib Adil olu 1970 I Nügdi kndi 

247 Krimov ltifat Azay olu 1969 snovqılaq kndi 

248 Krimov slam Tacı olu 1970 I Nügdi kndi 

249 Krimov Osman Mmmdrif olu 1966 Rük kndi 

250 Qadaev Kamran Zaman olu 1962 Gülzi kndi 

251 Qafarov Etibar Tapdıq olu 1970 Quba hri 

252 Qafarov Nsib Dilbar olu 1970 Söhüb kndi 

253 Qalimov Zeynal ixbaba olu 1968 Zrqava kndi 

254 Qaniyev Fuad Ncmulla olu 1969 Yerfi kndi 

I bölük kom.müavini. 

II qrup lili 

hid olub. 

05.03.1994. 

166

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

Qeyd 

255 Qasımov lian Seyidhmd olu 1966 

Alekseyevka 

kndi 

256 Qasımov slam Müzafddin olu 1970 Çiçi kndi 

257 Qasımov Bhram nvr olu 1967 Quba hri 

258 Qasımov Eln brahımxlil olu 1966 Afurca kndi Yaralanıb 

259 Qasımov Müfi q Cfr olu 1969 Quba hri II qr. lil 

260 Qasımov Yaar irinbala olu 1971 Quba hri 

261 Qdimov Baxı Qdir olu 1966 

Alekseyevka 

kndi 

262 Qdimov Nadir Bilali olu 1962 Zrqova kndi 

263 Qdirov Bhlul Qadir olu 1966 Qcrzyid kndi 

264 Qdirov Elçin Nöhbala olu 1972 I Nügdi kndi 

265 Qmbrov Habil Balasultan olu 1975 

266 Qmbrov Ramiz Rüstm olu 1970 

Qırız Dhn 

kndi 

Vladimirovka 

kndi 

267 Qniyev aiq sd olu 1971 Yerfi kndi 

268 Qılıncov Mais Nüsrt olu 1973 

Petropavlovka 

kndi 

269 Qocayev Sultan Rhman olu 1969 Quba hri 

270 Qonaqov Aqin Baxali olu 1971 II Nügdi kndi 

hid olub 

II qr. lil. Yaralanıb 

167

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

Qeyd 

271 Qubadov Süleyman manqulu olu 1961 I Nügdi kndi 

272 Qubatov Elçin Surxay olu 1970 Yelenovka kndi II qrup lil 

273 Qulamliyev Nuru Minatyin olu 1968 Vlvl kndi 

274 Quliyev Elman Niftulla olu 1966 Alpan kndi 

275 Quliyev Eln Nitulla olu 1968 Alpan kndi 

276 Quliyev fqan Sabir olu 1970 Alpan kndi III qr. lil 

277 Quliyev Hbib Yunis olu 1973 Amsar kndi 

278 Quliyev Övst Clal olu 1972 Xucbala kndi 

279 Quliyev Vahid Srkr olu 1970 Yelenovka kndi 

tgin düüb 

01.02.1994 

280 Qurbanov Bayramah Paa olu 1959 I Nügdi kndi 

281 Qurbanov Kamil Mhiddin olu 1972 Qry kndi 

282 Quqari Aslan vz olu 1968 Quba hri 

283 Laçınov Rauf övkt olu 1973 Abil kndi Yaralanıb 

284 Laçınov Umud ahseyid olu 1966 Quba hri 

285 Mahmudov mrah Mahmud olu 1968 Zrqava kndi 

286 Mahmudov Fazil Musa olu 1970 

Vladimirovka 

kndi 

Yaralanıb 

287 Mahmudov Tofi q Mirz olu 1971 Quba hri 

288 Mamasiyev Qadir Mamasi olu 1968 Yerfi kndi 

289 Manafov Hikmt Sabir olu 1971 Qonaqknd kndi II qr.lil 

168

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

290 Mayılov Bxtiyar Gülmalı olu 1970 Xaltan kndi 

291 Mehdiyev Etibar Sabir olu 1966 

Petropavlovka 

kndi 

292 Mehdiyev nvr Camal olu 1970 Susay kndi 

293 Mehyeddinov Asif Sabir olu 1968 

Vladimirovka 

kndi 

Qeyd 

Vfat edib 

294 Mcidov Romik Malik olu 1966 

Qusar rayonu 

Balaqusar kndi 

295 Mcidov Vidadi lsgr olu 1968 Qusar hri 

296 Mcnunov Elxan Mail olu 1971 Zizik kndi 

297 Mhrrmov Bhlul Mmmdrhim olu 1970 Zrqava kndi Yaralanıb 

298 Mhrrmov Hacıbala Qırxlar olu 1962 Zizik kndi 

299 Mhrrmov Zfr Rcb olu 1970 Zrqava kndi 

300 Mlikov Aamirz Adil olu 1961 Qcrzeyid kndi 

301 Mlikov Oqtay Seyfl olu 1968 Zrdabi kndi 

302 Mlikov Ümud ahseyid olu 1960 Alpan kndi 

303 Mmmdov Adil Fikrt olu 1969 Vlvl kndi 

304 Mmmdov Alik Xalidah olu 1961 Çiçi kndi 

305 Mmmdov Aslan Hacıxlf olu 1972 Vlvl kndi 

306 Mmmdov Bxtiyar Zöhrab olu 1972 

Vladimirovka 

kndi 

Yaralanıb 

169

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

Qeyd 

307 Mmmdov Cavanir Mail olu 1969 Çiçi kndi 

308 Mmmdov Çingiz Hacahmd olu 1967 Yerfi kndi 

309 Mmmdov Elxan Qafar olu 1968 Quba hri 

310 Mmmdov Eyvaz Kamal olu 1971 Susay kndi 

311 Mmmdov fqan Zfr olu 1966 Zrqava kndi 

312 Mmmdov rstun Abdulla olu 1970 Çiçi kndi 

313 Mmmdov Fariz Xanbala olu 1970 Rük kndi II qr. lil. 

314 Mmmdov Fazil sd olu 1964 Yerfi kndi 

315 Mmmdov Frrux 1970 Quba hri 

316 Mmmdov Habil Bdl olu 1973 Abil kndi 

hid olub. 

31.01.1994. 

317 Mmmdov Hikmt Piriverdi olu 1970 Alıc kndi 

tgin düüb 

31.01.1994. 

318 Mmmdov Hümmt Aali olu 1967 II Nügdi kndi Yaralanıb 

319 Mmmdov Xanlar Mmmd olu 1971 Rustov kndi 

320 Mmmdov lqar Qrib olu 1967 I Nügdi kndi 

321 Mmmdov ntiqam Mmmdrza olu 1969 Qonaqknd kndi 

322 Mmmdov Qalib Aaby olu 1969 Gülzi kndi 

323 Mmmdov Qoqay Krim olu 1968 Xucbala kndi 

324 Mmmdov Mehdi Arif olu 1969 Quba hri 

hid olub. 

26.01.1994. 

170

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

Qeyd 

325 Mmmdov Mhrrm Hsn olu 1968 Zrdabi kndi 

326 Mmmdov Mmmdrsul Cabir olu 1957 Quba hri II qr. lil 

327 Mmmdov Nizami Hilal olu 1952 Quba hri 

328 Mmmdov Nurddin Ziyad olu 1972 Aaı Atuc kndi 

329 Mmmdov Nurli Smd olu 1971 Alpan kndi 

330 Mmmdov Rövn Qafar olu 1962 Quba hri 

331 Mmmdov Ruslan Hacıxlf olu 1963 Vlvl kndi 

332 Mmmdov Sahib Nurhmd olu 1961 Mirzqılaq kndi 

333 Mmmdov Sahib Nüsrt olu 1960 I Nügdi kndi 

334 Mmmdov Smd Mhmmd olu 1970 uduq kndi 

335 Mmmdov Siyast Sabir olu 1971 Zizik kndi 

336 Mmmdov Tahirmirz Gülmirz olu 1966 Vlvl kndi 

337 Mmmdov Vahid Atabala olu 1971 Qonaqknd kndi 

338 Mmmdov Vli Mürsl olu 1972 rmki qılaq 

339 Mmmdov Zeynal Ltif olu 1971 Dllkli kndi 

340 Mmmdrzayev ahin Kamal olu 1959 Dalı kndi II qr. lil 

341 Mrdanov fqan ixli olu 1967 

Qusar rayonu 

Çiqalı kndi 

342 Mrdanov Qdir Orucli olu 1972 

Aaı Susay 

kndi 

343 Mrdanov Zakir Orucli olu 1962 Aaı Atuc kndi 

hid olub. 

03.03.1994. 

171

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

Qeyd 

344 Mstanov Qafur Kamal olu 1973 Qonaqknd kndi 

345 Mstnov kram Mstan olu 1956 Zrdabi kndi 

346 Mikayılov Akif Aammmd olu 1967 Zrqava kndi 

347 Mikayılov ahin Tofi q olu 1968 Zrdabi kndi 

348 Mirzyev Ceyhun Adilah olu 1970 Vlvl kndi 

349 Mirzyev Eldar Qafar olu 1969 Zrqava kndi 

350 Mirzoyev Faiq lipaa olu 1963 I Nügdi kndi Yaralanıb 

351 Mövsümov Smndr Qulu olu 1958 Rustov kndi 

352 Muradov Asim Mizafddin olu 1970 Çiçi kndi 

353 Muradov Hmid Murad olu 1962 

Vladimirovka 

kndi 

354 Muradov Krim mirah olu 1970 Vlvl kndi 

355 Muradov Qadir Aarhim olu 1970 Yelenovka kndi 

356 Murtuzov Bbir Sabir olu 1963 Alpan kndi 

357 Musayev Baır Valddin olu 1965 Alpan kndi 

358 Musayev Hüseyn Rsul olu 1964 Quba hri 

359 Musayev lqar Elmirxan olu 1971 Quba hri 

360 Musazad Osman Bybulla olu 1966 Quba hri 

361 Mustafayev Firuz Abbas olu 1970 

Klnov 

kndi 

362 Mustafayev Mövsüm mran olu 1960 Quba hri 

hid olub. 

27.12.1993. 

172

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

363 Mustafayev Mustafa Tofi q olu 1966 Quba hri 

364 Mürslov Bxtiyar libaba olu 1970 Talabı kndi 

365 Mürslov Faiq Nadir olu 1970 

Qusar rayonu 

Kirik kndi 

Qeyd 

hid olub. 

03.03.1994. 

hid olub. 

31.03.1994. 

366 Mürüdov Oqtay Buludxan olu 1967 Xaltan kndi 

367 Mütllibov Nofl ahmrdan olu 1965 Gülzi kndi Yaralanıb 

368 Mütllimov fqan Ncf olu 1963 Alıc-Digah kndi Yaralanıb 

369 Mütllimov Mehman Xlil olu 1967 Zrdabi kndi 

370 Nadaliyev mam rafddin olu 1971 Qusar hri III qr. lil 

371 Naıyev Nbi Teymur olu 1968 I Nügdi kndi 

372 Nazimov Sabir Kazım olu 1973 

373 Nbiyev Clil Süleyman olu 1965 

Petropavlovka 

kndi 

libyqılaq 

kndi 

hid olub. 

27.12.1993. 

374 Nbiyev Sdi Xalıq olu 1961 Zrdabi kndi 

Qumbaraatanlar 

taımının komandiri 

375 Ncfov Natiq Hacı olu 1965 I Nügdi kndi lil, yaralanıb 

376 Ncfov Ncf Xanmd olu 1966 Xucbala kndi 

377 Nhbalayev Yusif Mmmd olu 1970 Rük kndi Yaralanıb 

173

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

Qeyd 

378 Nsirov lqar Nüsrt olu 1969 Quba hri 

379 Nsirov Rüft rf olu 1973 Qonaqknd kndi 

380 Nzrov Azr Nzr olu 1970 Xaltan kndi 

381 Niftliyev Elxan Nizamddin olu 1970 Buduq kndi 

382 Noxbalayev Yusif Mmmdhüseyn olu 1970 Söhüb kndi II qr. lil 

383 Novruzliyev Seyid rifxan olu 1971 Qonaqknd kndi II qr. lil 

384 Novruzov Frhad Adil olu 1971 Quba hri 

385 Novruzov brahim Mmmdah olu 1976 

Vladimirovka 

kndi 

386 Novruzov lqar Fazil olu 1966 Alpan kndi 

387 Novruzov Novruz Abdul olu 1967 Pirvahid kndi 

388 Novruzov Oqtay jdr olu 1960 Quba hri 

389 Novruzov Tahir Davud olu 1965 

Vladimirovka 

kndi 

390 Nurliyev Neman Ramazan olu 1968 Gülzi kndi 

391 Nuriyev Qılman Bala olu 1969 Yerfi kndi 

392 Nurmmmdov Novruz mrulla olu 1966 Quba hri 

393 Nuruyev Qadir ıxbala olu 1964 Quba hri 

fqanıstan 

müharibsinin 

veteranı, Yaralanıb 

tgin düüb 

01.02.1994 

hid olub. 

01.02.1994. 

174

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

394 Nuruyev ahin Qsd olu 1966 Gnclr qsbsi 

395 Orucaliyev Nail amo olu 1969 Vlvl kndi 

396 Orucov Araz Aacan olu 1972 

Petropalovka 

kndi 

397 Orucov Rövn Ramiz olu 1959 Quba hri 

398 Orucov Srdar Eldar olu 1971 Quba hri 

399 Osmanov Elxan Hacıbaba olu 1969 Rustov kndi 

400 Osmanov Ltif Mehrab olu 1973 Külzi kndi 

401 Osmanov Vüqar lyas olu 1971 Quba hri 

402 Ömrov Abbas Hzrtqulu olu 1966 Rustov kndi 

403 Özbyov mran mamddin olu 1968 

Aaı Susay 

kndi 

404 Paayev Paa rf olu 1971 Qonaqknd kndi 

405 Paayev Rafi q Yolçu olu 1964 Dalı kndi 

406 Piriyev Qabil Rahim olu 1969 Zrdabi kndi 

407 Piriyev Yunis Mmmdli olu 1968 Zrdabi kndi 

Qeyd 

hid olub. 

27.12.1993 

408 Poladov Clil Seyfulla olu 1970 

Quba hri 

spik kndi 

409 Poladov zzt Polad olu 1972 Qonaqknd kndi 

410 Poladov Telman Dadmir olu 1966 Aaı Atuc kndi Yaralanıb 

175

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

Qeyd 

411 Ramazanov Fxri Pirim olu 1971 Küpçal kndi II qr. lil 

412 Ramazanov Novruz Aalı olu 1968 Söhüb kndi 

413 Rfi yev Mirzaa Mhrrm olu 1964 Qusar hri 

414 Rhimaayev Yaqub libaba olu 1968 

Qusar rayonu 

Qaya-knd kndi 

415 Rhimov Hörmt liby olu 1974 I Nüqdi kndi Yaralanıb 

416 Rhmanov Hsrt Niyt olu 1971 

Qonaqknd 

kndi 

417 Rhmanov Rhman msddin olu 1973 Rustov kndi 

418 Rsulov Eynulla Vahab olu 1959 II Nügdi kndi 

419 Rsulov lqar hmd olu 1962 II Nügdi kndi 

420 Rsulov Vüqar Malamet olu 1970 Alpan kndi 

421 Rüstmov Qurban rafddin olu 1965 Zrdabi kndi Vfat edib 

422 Rzaquliyev Kamran Hüsenbala olu 1969 Zrqava kndi 

423 Rzayev amo Abdulkrim olu 1968 Vlvl kndi 

424 Rzayev Vilayt Cabbar olu 1964 

Qusar rayonu 

Hsnqala kndi 

425 Sadıqov Krim Sfrli olu 1959 Quba hri 

lil 

II bölüyün 

komandirinin 

müavini, II qr.lil. 

Yaralanıb 

Yaralanıb 

176

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

426 Salahov Saleh Sadir olu 1968 Yelenovka kndi 

427 Salayev Yaar Hüseynbala olu 1961 II Nügdi kndi 

428 Seyfullayev Smd Rhman olu 1968 II Nugdi kndi 

429 Seyidov Ramiz Sultan olu 1974 Amsar kndi 

430 Seyidov Zakir Hüseyaa olu 1965 

snovqılaq 

kndi 

431 Sfrliyev faqt Söhbt olu 1960 Qonaqknd kndi 

432 Sfrliyev Üzeyir Balairin olu 1972 

Petropavlovka 

kndi 

Qeyd 

433 Sfrov Hsnaa Sfr olu 1969 Zrdabi kndi 

434 Sfrov ahin msddin olu 1972 Aaı Atuc kndi 

435 Sfi xanov Ovçu Amirbala olu 1969 Alpan kndi 

436 Slimov Qznfr brahim olu 1966 Çiçi kndi 

437 Smdov Babk Mirz olu 1966 Yerfi kndi 

438 Smdov lyas Gülmmmd olu 1970 Yelenovka kndi 

439 Sultanov Elman Mehraa olu 1961 Amsar kndi 

440 Sultanov rstun Nadir olu 1968 Amsar kndi 

441 Sultanov Gülaa Mehraa olu 1958 Amsar kndi I bölüyün komandiri 

442 Sultanov Mehman Nizamddin olu 1967 

Vlvl 

kndi 

443 Sultanov Zöhrab Qadjı olu 1973 Aaı Atuc kndi 

177

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

444 Surxayev Bhrm Surxay olu 1968 

Novonikolayevka 

kndi 

445 Süleymanov Eyvaz Kamal olu 1963 Zrqava kndi 

446 adıyev Nazim adı olu 1969 Zrdabi kndi 

447 ahbazov Teymur Möhübbt olu 1965 Xaltan kndi 

448 ahmmmdov Oqtay Oruc olu 1965 Yelenovka kndi 

449 ahmirzyev Canli Balakii olu 1964 

Qusar rayonu 

Bala qusar kndi 

Qeyd 

hid olub. 

01.02.1994. 

Yaralanıb 

450 ahmuradov likram Mövlud olu 1962 Alpan kndi 

451 ahverdiyev Rasim sgr olu 1965 Rustov kndi 

452 eydayev Hmidullah Aamurad olu 1964 Vladimirovka kndi 

453 eydayev Rövn Cabbar olu 1973 Qonaqknd kndi 

454 fi yev Rövn Mmmd olu 1969 Rustov kndi II qr. lil. Yaralanıb 

455 miyev Srvr Zahid olu 1972 Vlvl kndi 

456 ıxcamalov Xakim Müslüm olu 1965 

Qusar rayonu 

Qlcuq kndi 

hid olub. 

12.01.1994. 

hid olub. 

03.03.1994. 

457 ıxliyev Tahir lihsn olu 1967 Quba hri Yaralanıb 

458 ıxkrimov ıxkrim Mmmd olu 1960 Quba hri 

II qr.lil, 

vfat edib 

178

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

459 imçenko Serqey Nikolayeviç 1962 Quba hri 

460 irinbyov Knan krm olu 1973 I Nügdi kndi 

461 irinbyov Prviz krm olu 1973 I Nügdi kndi 

Qeyd 

I qrup lil, 

vfat eidib 

hid olub. 

27.12.1993. 

462 ükürov Elman Abdulla olu 1966 Gry kndi 

463 ükürov Eln Abdulla olu 1966 Susay kndi 

464 ükürov Faiq Zahid olu 1973 Rustov kndi 

465 Taıyev Çingiz Mhyddin olu 1968 II Nügdi kndi II qr. lil 

466 Taıyev Elçin mamddin olu 1970 Zrdabi kndi 

467 Tariquliyev Firqat Xtai olu 1966 

Qusar rayonu 

Qazmalar kndi 

468 Teymurxanov Oruc Aamirz olu 1969 Zrdabi kndi III qr.lil 

469 Uspatov Balahüseyn lihüseyn olu 1959 Qusar hri Yaralanıb 

470 Veysov Nazim Bxtiyar olu 1969 Rustov kndi II qr.lil 

471 Vlimmmdov li Qiyasddin olu 1970 Zrdabi kndi 

472 Yaqubov Kamil Faiq olu 1965 Zrqava kndi Yaralanıb 

473 Yaqubov Mahir Elxan olu 1972 Quba hri 

474 Yarhmdov Qabil Mhyddin olu 1965 Quba hri III qr. lil 

475 Yusifzad Salman Qznfr olu 1937 Quba hri 

179

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

476 Zahirov Rüstm Nbi olu 1963 Qusar rayonu 

Gündüzqala 

kndi 

477 Zaidov Elman Zaid olu 1965 Quba hri 

478 Zkryiyev Ramazan Dostby olu 1966 Xınalıq kndi 

Qeyd 

hid olub. 

01.02.1994. 

479 Zkiyev Vaqif Cmalddin olu 1971 

Vladimirovka 

kndi 

480 Ziyadov Araz Mahmud olu 1967 Küpçal kndi Vfat edib 

481 

Zöhrabov Mehman 

Zöhrab olu 

1968 sparasti kndi 

hid olub. 

03.03.1994. 

180

LAV 2 

QUBA-QUSAR BATALYONUNUN HD OLAN DÖYÜÇÜLR 

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

1 Abdulkrimov Srvr Zeynddin olu 1963 

Anadan 

olduu yer 

Qusar rayonu 


hid 

olduu il 

28.12.1993. 

Leytenant 

2 Babayev Aa Cabbar olu 1970 Rük kndi 01.02.1994. 

3 Balaqadaov Ncf Aairin olu 1972 

Qusar rayonu 


03.03.1994. 

4 Dadaov Ramin Aalar olu 1970 Pirvahid kndi 01.01.1994. 

5 Dostuyev nvr Ncmddin olu 1972 

Almas Qazmaları 

kndi 

08.03.1994. 

6 lipnahov Kamil Aagül olu 1967 Yerfi kndi 30.02.1994. 

7 liyarov Eldar liyar olu 1971 Zrdabi kndi 31.01.1994. 

8 liyev Elad Teymur olu 1971 Qonaqknd kndi 03.03.1994. 

9 liyev Hicran Aydın olu 1972 snov kndi 30.12.1993. 

10 Hacıyev Elxan Trlan olu 1966 Drk kndi 03.03.1994. 

11 Heybtov Firuz Xudabaxı olu 1974 Talaba kndi 05.03.1994 

12 Hidaytov mran Hacımurad olu 1971 Qonaqknd kndi 23.01.1994. 

13 Xanbabayev Frhad Qrib olu 1970 Talabı kndi 03.03.1994. 

14 smayılov Xaqani Seyidah olu 1972 Yelenovka kndi 03.03.1994. 

15 Krimov slam Tacı olu 1970 I Nügdi kndi 05.03.1994. 

181

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

hid 

olduu il 

16 Qmbrov Habil Balasultan olu 1975 Qrız dhn kndi 

17 Mmmdov Habil Bdl olu 1973 Abil kndi 31.01.1994. 

18 Mmmdov Xanlar Mmmd olu 1971 Rustov kndi 26.01.1994. 

19 Mrdanov fqan ixli olu 1967 

Qusar rayonu 

Çiqalı kndi 

03.03.1994. 

20 Mustafayev Firuz Abbas olu 1970 Klnov kndi 27.12.1993. 

21 Mürslov Bxtiyar libaba olu 1970 Talabı kndi 03.03.1994. 


Qusar rayonu 

Kirik kndi 

31.03.1994. 

23 Mürüdov Oqtay Buludxan olu 1967 Xaltan kndi 31.01.1994 

24 Naıyev Nbi Teymur olu 1968 I Nügdi kndi 27.12.1993. 

25 Nuriyev Qılman Bala olu 1969 Yerfi kndi 01.02.1994. 

26 Orucov Rövn Ramiz olu 1959 Quba hri 

27.12.1993 

(Ba Çavu) 

27 ahbazov Teymur Möhübbt olu 1965 Xaltan kndi 01.02.1994. 

28 miyev Srvr Zahid olu 1972 snovqılaq kndi 12.01.1994. 


Qusar rayonu 

Qlcuq kndi 

03.03.1994. 

30 irinbyov Prviz krm olu 1973 I Nügdi kndi 27.12.1993. 

31 Vliyev Murad Mlikmmmd olu 1971 Alpan kndi 03.03.1994 

182

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 


33 


Zöhrab olu 

34 Mustafayev Firuz Abbas olu 1970 

hid 

olduu il 

01.02.1994. 

(kiçik leytenant) 

1968 sparasti kndi 03.03.1994. 

Klnov 

kndi 

27.12.93. 

35 Mürslov Bxtiyar libaba olu 1970 Talabı kndi 03.03.94. 


Qusar rayonu 

Kirik kndi 

31.03.94. 

37 Mürüdov Oqtay Buludxan olu 1967 Xaltan kndi 

38 Naıyev Nbi Teymur olu 1968 I Nügdi kndi 27.12.93. 

39 Nuriyev Qılman Bala olu 1969 Yerfi kndi 01.02.94. 

40 Orucov Rövn Ramiz olu 1959 27.12.1993 

Quba hri 

(Ba Çavu) 

41 Osmanov Ltif Mehrab olu 1973 Gilzi kndi 03.03.1994 

42 Seyfullayev Smd Rhman olu 1968 II Nüqdi 

43 Süleymanov Eyvaz Kamal olu 1970 Zrqava kndi 

44 ahbazov Teymur Möhübbt olu 1965 Xaltan kndi 01.02.1994. 

45 miyev Srvr Zahid olu 1972 snovqılaq kndi 12.01.1994. 


Qusar rayonu 

Qlcuq kndi 

03.03.1994. 

183

Sıra 

 


Anadan 

olduu il 

Anadan 

olduu yer 

hid 

olduu il 

47 ıxkrimov ıxkrim Mmmd olu Quba hri 

48 irinbyov Prviz krm olu 1973 I Nügdi kndi 27.12.1993. 

49 

Vliyev Murad Mlikmmmd 

Mlikmmmd olu 

1971 Alpan kndi 03.03.1994 

50 Yusifov dalt Sultan olu 1969 Quba hri 


52 


Zöhrab olu 

1968 sparasti kndi 

01.02.1994. 

(kiçik leytenant) 

03.03.1994. 

184

QUBA-QUSAR BATALYONUNUN TKN DÜN DÖYÜÇÜLR 

Sıra 

-si 


Anadan 

olduu il 

1 Aayev Mehman Bkir olu 1966 

Anadan 

olduu yer 

I Nügdi 

kndi 

N vaxt 

itkin düüb 

01.02.1994 

2 zizov Nadir Sultanmcid olu 1966 Alpan kndi 01.02.1994. 

3 Hsnov lham Gülmmmd olu 1974 

4 Hüseynov Ramazan Hüseynaa olu 1962 

5 Quliyev Vahid Srkr olu 1970 

Vladimirovka 

kndi 

Tülkrn 

kndi 

Yelenovka 

kndi 

01.02.1994. 

01.02.1994 

01.02.1994 

6 Mmmdov Hikmt Piriverdi olu 1970 Alıc kndi 01.02.1994. 

7 Novruzov Novruz Abdul olu 1967 Pirvahid kndi 01.02.1994 

LAV 3 

Qeyd 

Kiçik 

leytenant 

185

LAV 4 

1990 – cı L 20 YANVAR HADSLRND HD OLAN QUBALILAR 

Sıra 

-si 

Soyadı, ddı v atasının adı 

Anadan olduu il v 

hid olduu il 

Anadan olduu yer 

1 Hsnov Müzffr Qznfr olu 1939 – 1990 Yerfi kndi 

2 Hüseynov Raqib Mmmd olu 1939 – 1990 Quba hri 

3 Qeybullayev Elçin Suyddin olu 1968 - 1990 Küeyi kndi 

4 Qniyev Mirz Rzabala olu 1958 – 1990 Yerfi kndi 

186

LAV 5 

1988-ci LD ERMNSTAN SSR TRFNDN QZAYA URADILMI 

L-76 TYYARSND HLAK OLAN QUBALILAR 

Sıra 

-si 

Soyadı, adı v atasının adı 

Anadan olduu v 

hlak olduu il 


1 Babaxanov Bhram Bdirxan olu 1955 – 1988 Hacıqayıb kndi 

2 Baırov Veyslqara ıxli olu 1950 – 1988 Mirzqılaq kndi 

3 Baxıov Manaf Yaı olu 1963 – 1988 Digah kndi 

4 Balakiiyev Yunis Balakii olu 1961 – 1988 libyqılaq kndi 

5 Bayramov Gülbala Nsir olu 1961 – 1988 Rustov kndi 

6 Davidov Sumxa Saumoviç 1962 – 1988 Qırmızı qsb 

7 kbrov Zöhrab liheydr olu 1964 – 1988 Xucbala kndi 

8 Hbibov Xalid Paa olu 1963 – 1988 II Nügdi kndi 

9 sayev akir Hbubulla olu 1961 – 1988 Abil kndi 

10 Mmmdov Qorxmaz Mmmdtaı olu 1966 – 1988 Quba hri 

11 Mmmdov Rüstm Hacıbaba olu 1961 – 1988 Quba hri 

12 Musayev Eynulla Aasi olu 1963 – 1988 Rustov kndi 

187

LAV 6 

QARABA URUNDA GEDN DÖYÜLRD TKN DÜN QUBALILAR 

Sıra 

-si 



itkin düdüyü il 


1 Adilov Vahab Allahverdi olu 1973-1993 Hacıhüseyinli kndi 




5 Aahüseynov Qabil Adil olu 1973-1992 II Nügdi kndi 

6 Aayev Mehman Bkir olu 1968-1994 II Nügdi kndi 

7 Azmmmdov Adıgözl Nsmulla olu 1973-1994 Vlvl kndi 

8 Baıyev Yaar Hmdulla olu 1975-1994 Yeniknd kndi 

9 Baxıov dris Osman olu 1973-1993 Qmdr kndi 

10 Balakiiyev Müsnnif Beyli olu 1973 -1993 Yerfi kndi 

11 Birov lham Gülbaba olu 1973-1993 Xınalıq kndi 

12 Clalov Zabit Zbi olu 1971-1993 Gülzi kndi 

13 Dmirov smt Abasqulu olu 1971-1994 Tülr kndi 

14 kbrov Naib Rzaqulu olu 1974-1994 Afurca kndi 

15 lsgrov Elxan Aamalı olu 1974-1994 Qonaqknd kndi 

16 libyov Rövn ahsddin olu 1970-1994 Alpan kndi 

17 liyev David Qafar olu 1975-1994 II Nügdi kndi 

188

Sıra 

-si 





18 liyev Muxtar bdulmcid olu 1974-1992 Rustov kndi 

19 liyev Prvin zizah olu 1971-1992 II Nügdi kndi 

20 liyev Sahib Sabir olu 1973-1993 Talabıqılaq kndi 

21 liyev rif Nizami olu snovqılaq kndi 

22 mrahov Laçın limmmd olu 1970-1993 II Nügdi kndi 

23 rzumanov Eln samddin olu 1974-1993 Quba hri 

24 zizov Nadir Sultanmcid olu 1966-1994 Alpan kndi 

25 Gbybyov lham Muqbil olu 1964 -1994 Quba hri 

26 Gülmmmdov lham Nurbala olu 1967-1994 Afurca kndi 

27 Haciyev Mehman Abdulla olu 1966-1993 II Nügdi kndi 

28 Heydrov Azad Ftulla olu 1975-1994 Yuxarı-Tülkran kndi 

29 Hsnov lham Gülmmmd olu 1974-1994 Vladimirovka kndi 

30 Hüseynov Ramazan Hüseynaa olu Yuxarı-Tülkran kndi 

31 Xlilov Teymur zizby olu 1970-1994 Uzunme kndi 

32 sayev Fizuli sa olu 1972-1993 Zrdabi kndi 

33 srafi lov Elad Memrli olu 1974-1993 Mirzqılaq kndi 

34 Krimov Bxtiyar Abubkir olu 1966-1993 Quba hri 

35 Krimov Heydr Beybala olu uduq kndi 

36 Qacıyev fqan Abubkir olu 1971-1993 Quba hri 

37 Qarunov Elad libaba olu 1969-1993 Hacıqayıb kndi 

189

Sıra 

-si 





38 Qdirov Laçın Aahüseyn olu 1971-1994 I Nügdi kndi 

39 Qdirov Qabil Xalidah olu 1975-1994 Üzünme kndi 

40 Qdirov Nazif Aacan olu 1975-1994 spik kndi 

41 Qocayev Azr Rüstm olu 1972-1993 Növdün kndi 

42 Lonudze Rid Mhmmd olu 1973-1993 Vladimirovka kndi 

43 Mahmudov Qabil Abdulqdir olu 1971-1993 Quba hri 

44 Mhrrmov Qoqar Mahir olu 1974-1993 Drk kndi 

45 Mhrrmov Mütllim Aydın olu 1973-1992 Vlvl kndi 

46 Mhrrmov Rafi q lipolad olu 1969-1994 Quba hri 

47 Mmmdov Clil abddin olu 1971-1993 Gülzi kndi 

48 Mmmdov Hikmt Pirverdi olu 1970-1993 Alıc-Digah kndi 

49 Mmmdov Xalid Aayar olu 1975-1994 Hacıhüseyinli kndi 

50 Mmmdov Mayis Azmmmd olu 1972-1994 Çartp kndi 

51 Mütllimov Mütllim bad olu 1970-1994 Afurca kndi 

52 Nbiyev Clal nvr olu 1972-1994 Xınalıq kndi 

53 Novruzov Laçın hmd olu 1973-1994 II Nügdi 

54 Novruzov Novruz Abdul olu 1967-1994 Pirvahid kndi 

55 Orucov Kamran Niytulla olu 1974-1992 Qonaqknd kndi 

56 Osmanov Eldar Aakrim olu 1974-1994 Küsntqazma kndi 

57 Paayev Qabil Gülnzr olu 1975-1994 Söhüb kndi 

190

Sıra 

-si 





58 Rzayev Yusif Qalib olu 1975-1994 Uzunme kndi 

59 Seyidmirov Adil Xudbddin olu 1972-1993 Hacıhüseyinli kndi 

60 Sultanov Fariz Fikrt olu 1975-1993 Amsar kndi 

61 Süleymanov Nazim liaslan olu 1974-1992 Qcrzeyid kndi 

62 ahkrimov Gray Yusif olu 1972-1994 Mirzqılaq kndi 

63 ükürov Tale Xanhmd olu 1963-1993 Nügdi kndi 

64 Validov Gülaa hmdaa olu 1974-1993 Hacıhüseyinli kndi 

65 Yusifov Müsnnif Yusif olu 1973-1993 spik kndi 

191

QUBANIN “HDLR XYABANINDA” 

DFN OLUNAN QUBALI HDLRN SYAHISI 

Sıra 

-si 


1 Abdurrhmanov Hacıvli irinbaba olu 

2 Aasıyev Elman Nürddin olu 

3 Çubanov Raiddin Tacddin olu 

4 Dadaov Neman Dada olu 

5 Dadaov Nsib Baladada olu 

6 liyev Hacıbaba Mmmdtaı olu 

7 liyev Qalib Smid olu 

8 liyev Rid hmd olu 

9 Hümmtov brahib Qrib olu 

10 Krimov Zki mam olu 

11 Qaraxanov Mübariz Zöhrab olu 

12 Qasımov Elçin Zülfüqar olu 

13 Mmmdov Azad brahim olu 

14 Mmmdov Elman Yusif olu 

15 Mmmdov Oktay Seyidaa olu 

16 Mmmdov Rhman Oktay olu 

17 Mikayılov Tlt Nadir olu 

18 Musayev lqar Novruzby olu 

19 Mustafayev Clal Atabala olu 

20 Mustafayev lihüseyin Mmmd olu 

21 Mütlimov Rövn Qni olu 

22 Naıyev Nbi Teymur olu 

23 Orucov Rövn Ramiz olu 

24 Pnahov Müzffr Mövsüm olu 

25 Rüstmov Dilmurad Nürddin olu 

26 Slimov Hüseyin Nüsrddin olu 

LAV 7 

192

27 ıxmirov Bayram sd olu 

28 irinbyov Prviz krm olu 

29 Zamanov Eldar Bayramli olu 

30 Zkriyev Ramazan Dstby olu 

31 Namlum mzar 

32 Namlum mzar 

193

LAV 8. 

BAKININ “HDLR XYABANI”NDA DFN OLUNAN 

QUBALI HDLRN SYAHISI 

Sıra 


-si 

1 Abdullayev Hüsamddin Yaqub olu 

2 Aqarunov Albert Aqarunoviç 

3 drisov fqan hmdpaa olu 

4 Qafarov Hidayt Qafur olu 

5 Mmmdsalahov Mülyamddin msddin olu 

6 Sultanov Bhram ıxsadıq olu 

194

SUMQAYITIN “HDLR XYABANI”NDA 

DFN OLUNAN QUBALI HDLRN SYAHISI 

Sıra 


-si 

1 Mdinov Nazif Nizamddin olu 

2 Mmmdov Hikmt faqt olu 

LAV 9. 

195

QARABA URUNDA MÜHARBD HD OLAN 

QUBA DÖYÜÇÜLRNN ÜMUM SYAHISI 

Sıra 

-si 


1 Abdulkrimov Srvr Zeynddin olu 

2 Abdullayev Hüsamddin Yaqub olu 

3 Abdullayev Mübariz Beydulla olu 

4 Abdullayev Raqif Ncf olu 

5 Abdullayev Ramiz Fikrt olu 

6 Abdullayev Tofi q Frhad olu 

7 Abdurrhmanov Hacıvli irinbaba olu 

8 Abidov Nadir Nüsrddin olu 

9 Aagülov Eldniz Etibar olu 

10 Aakiiyev Mmmdrfi Müzafddin olu 

11 Aarzayev Bala Xanbaba olu 

12 Aarzayev Kamran lkbr olu 

13 Aarzayev Ürfan Gülmmmd olu 

14 Aasıyev Elxan Mirzhmd olu 

15 Aasıyev Elman Nürddin olu 

16 Aayev Bala Baba olu 

17 Aayev Mehman Seyfulla olu 

18 Aayev Teymur Rsul olu 

19 Aqarunov Albert Aqarunoviç 

20 Alimov Habil Mirabbas olu 

21 Allahquliyev fl atun Dadmir olu 

22 Allahquliyev Ömr Abdulrhman olu 

23 Allahverdiyev Almaz ziz olu 

24 Allahverdiyev lkin Beyks olu 

25 Babaxanov Bhram Bdirxan olu 

26 Babayev Aa Cabbar olu 

27 Babayev Aynddin Mmmd olu 

LAV 10. 

196

28 Babayev Eyvaz Hsn olu 

29 Babayev Gündüz Aarif olu 

30 Baırov Veyslqara ıxli olu 

31 Baxıov Manaf Yaı olu 

32 Balakiiyev Elnur Hzrtqulu olu 

33 Balakiiyev Yunis Balakii olu 

34 Balaqadaov Ncf Aairin olu 

35 Bayramliyev Vüqar Seyidbaba olu 

36 Bayramov Elad Clil olu 

37 Bayramov Famil Rafi n olu 

38 Bayramov Gülbala Nsir olu 

39 Bdlov lqar Rafi q olu 

40 Cabbarov fl atun mirxan olu 

41 Cavadov Daqın Sbrulla olu 

42 Cbrayılov Namiq Müzafddin olu 

43 Cbrayılov Rizvan Hsn olu 

44 Cfrov Mmmd Seyidbaba olu 

45 Cfrov Zaur Firidun olu 

46 Cfrov Araz Firidun olu 

47 Çubanov Raiddin Tacddin olu 

48 Dadaov Çingiz Novruz olu 

49 Dadaov Neman Dada olu 

50 Dadaov Nsib Baladada olu 

51 Dadaov Ramin Aalar olu 

52 Dadaov Seyidaa Aammmd olu 

53 Davidov Samxa Saumoviç 

54 Dnyarov lqar Hidayt olu 

55 Dostuyev nvr Ncmddin olu 

56 Eldarov Sdyar Rizvan olu 

57 hmdov Eldar msddin olu 

58 hmdov Zahid Alim olu 

59 hmdpaayev Kamil Kamal olu 

60 kbrov Abdulla hafi z olu 

61 kbrov Zöhrab liheydr olu 

197

62 lsgrov vz Mhrrm olu 

63 lsgrov Nahid Azay olu 

64 limdov Eldar msddin olu 

65 lipnahov Kamil Aagül olu 

66 liyarov Eldar lyar olu 

67 liyarov Müfi q Cabir olu 

68 liyarov Namiq Nuru olu 

69 liyev Abuzr Mdt olu 

70 liyev Elad Teymur olu 

71 liyev Hacıbaba Mmmdtaı olu 

72 liyev Hsrt mrulla olu 

73 liyev Hicran Aydın olu 

74 liyev Qalib Smid olu 

75 liyev Ramazan ura olu 

76 liyev Rid hmd olu 

77 liyev Yusif mammdin olu 

78 Gülbabayev liyar Balbaba olu 

79 Hacıyev Elxan Trlan olu 

80 Hacıyev brahim Seyidli olu 

81 Hacıyev Vüqar Frhad olu 

82 Haımov Famil smayıl olu 

83 Heybtov Firuz Xudabaxı olu 

84 Heydrov Heydr sa olu 

85 Heydrov Zaur Uman olu 

86 Hbibov Xalid Paa olu 

87 Hmzyev Frhad Zümrddin olu 

88 Hsnov Müzffr Qznfr olu 

89 Hsnov Seymur Hsnaa olu 

90 Hidaytov Azad Seyidhmd olu 

91 Hidaytov mran Hacımurad olu 

92 Hümmtov brahib Qrib olu 

93 Hüseynov Hikmt Mnsur olu 

94 Hüseynov Raqib Mmmd olu 

95 Xanbabayev Frhad Qrib olu 

198

96 Xanhmdov Arif Frzli olu 

97 badullayev smt mamli olu 

98 brahimov brahim Mövsüm olu 

99 brahimov slam Sultanlmd olu 

100 drisov fqan hmdpaa olu 

101 sayev akir Hbubulla olu 

102 sgndrov Xzr Mayil olu 

103 smayılov Dyant Fazil olu 

104 smayılov Ehtiram Vahab olu 

105 smayılov Xaqani Seyidah olu 

106 Kamilov Fuad Zahid olu 

107 Klbiyev Rüft brahim olu 

108 Krimov Elxan Sünbülü olu 

109 Krimov slam Tacı olu 

110 Krimov Kazım Cabir olu 

111 Krimov Mehman Heydr olu 

112 Krimov aiq mamddin olu 

113 Krimov Zki mam olu 

114 Qafarov Hidayt Qafur olu 

115 Qaraxanov Mübariz Zöhrab olu 

116 Qardaliyev Bahadur Mirzli olu 

117 Qasımov Elçin Zülfüqar olu 

118 Qeybullayev Elçin Suyddin olu 

119 Qnbrov Habil Balasultan olu 

120 Qniyev Mirz Rzabala olu 

121 Qonaqov Musa Mirzfa olu 

122 Qubadov Rahim Rhman olu 

123 Quliyev Ramiz smayıl olu 

124 Qurbanov slam Behbud olu 

125 Mahmudov Mahmud Mahmudaa olu 

126 Mançarov Rhman Nemt olu 

127 Mdinov Nazif Nizamddin olu 

128 Mhrrmov Eldar Mahir olu 

129 Mmmdquliyev Frman Abgül olu 

199

130 Mmmdov Altay Seyidrza olu 

131 Mmmdov Arif Almaz olu 

132 Mmmdov Azad brahim olu 

133 Mmmdov Çingiz Hsn olu 

134 Mmmdov Elman Yusif olu 

135 Mmmdov Habil Bdl olu 

136 Mmmdov Hikmt Faiq olu 

137 Mmmdov Hikmt faqt olu 

138 Mmmdov Xanlar Mmmd olu 

139 Mmmdov Qorxmaz Mmmdtaı olu 

140 Mmmdov Malik Balayer olu 

141 Mmmdov Oktay Seyidaa olu 

142 Mmmdov Rhman Oktay olu 

143 Mmmdov Rüstm Hacıbaba olu 

144 Mmmdov Zülfü Hacaa olu 

145 Mmmdsalahov Milyamddin msddin olu 

146 Mmmdsalahov Vidadi Dadabala olu 

147 Mrdanov fqan ixli olu 

148 Mikayılov Tlt Nadir olu 

149 Mikayılov Umud Mürsl olu 

150 Mirzyev irin Xudaverdi olu 

151 Muradov Rakif Aahüseyn olu 

152 Muradov akir ahbddin olu 

153 Musayev Daqın Eldar olu 

154 Musayev Eynulla Aasi olu 

155 Musayev lqar Novruzby olu 

156 Mustafayev Clal Atabala olu 

157 Mustafayev lihüseyin Mmmd olu 

158 Mustafayev Firuz Abbas olu 

159 Mustafayev Murad Mmmdsfa olu 

160 Mürslov Bxtiyar libaba olu 

161 Mürslov Çingiz Mikayıl olu 

162 Mürslov Faiq Nadir olu 

163 Mütlimov Rövn Qni olu 

200

164 Naıyev Mahir ahin olu 

165 Naıyev Nbi Teymur olu 

166 Naıyev Rahim Veysl olu 

167 Nsirov Nsir Seyfl olu 

168 Novruzov Eldar mirsultan olu 

169 Nöhbalayev dalt Hacıbaba olu 

170 Nuriyev Qılman Bala olu 

171 Orucliyev Ramiz saq olu 

172 Orucov Rövn Ramiz olu 

173 Osmanov Münasib liabbas olu 

174 Ömrov Fazil Nriman olu 

175 Paayev Musa Mülnür olu 

176 Paayev Vüqar Rasim olu 

177 Pnahov Kamran Mclum olu 

178 Pnahov Müzffr Mövsüm olu 

179 Rsulov ükür ahbaba olu 

180 Rüstmov Dilmurad Nürddin olu 

181 Rüstmov liheydr Rüstm olu 

182 Rzayev Nurddin Nüsrddin olu 

183 Seyflov Hidayt brahimxlil olu 

184 Seyidhmdov Novruz Mmmdah olu 

185 Slimov Hüseyin Nüsrddin olu 

186 Smiyev msddin Zahid olu 

187 Sultanov Bhram ıxsadıq olu 

188 ahbalayev Saleh Cfr olu 

189 ahbazov Teymur Möhübbt olu 

190 ahmrdanov brahim Abdulmcid olu 

191 miyev Srvr Zahid olu 

192 ıxbabayev Elad lisafa olu 

193 ıxcamalov Xakim Müslüm olu 

194 ıxmirov Bayram sd olu 

195 ıxmmmdov Zöhrab krby olu 

196 irinbyov Prviz krm olu 

197 ükürov Xüdrddin mirxan olu 

201

198 Tahirov Alimah mirah olu 

199 Tariverdiyev Tbriz Aarhim olu 

200 Thmazov Abdul Qardali olu 

201 Ulubyov Ceyhun Sultanmcid olu 

202 Vliyev fqan Cavanir olu 

203 Vliyev Murad Mlikmmmd olu 

204 Yunusov Azr Elan olu 

205 Yusifov dalt Sultan olu 

206 Zamanov Eldar Bayramli olu 

207 Zkryiyev Ramazan Dstby olu 

208 Zöhrabov Mehman Zöhrab olu 

202

LAV 11. 

QARABA URUNDA MÜHARBD TGN DÜN 

QUBA DÖYÜÇÜLRNN SYAHISI 

Sıra 

-si 


1 Adilov Vahab Allahverdi olu 

2 Aahüseynov Qabil Adil olu 

3 Aayev Mehman Bkir olu 

4 Azmmmdov Adıgözl Nsmulla olu 

5 Baıyev Yaar Hmdulla olu 

6 Baxıov dris Osman olu 

7 Balakiiyev Müsnnif Beyli olu 

8 Birov lham Gülbaba olu 

9 Clalov Zabit Zbi olu 

10 Dmirov smt Abasqulu olu 

11 kbrov Naib Rzaqulu olu 

12 lsgrov Elxan Aamalı olu 

13 libyov Rövn ahsddin olu 

14 liyev David Qafar olu 

15 liyev Muxtar bdulmcid olu 

16 liyev Prvin zizah olu 

17 liyev Sahib Sabir olu 

18 liyev rif Nizami olu 

19 mrahov Laçın limmmd olu 

20 rzumanov Eln samddin olu 

21 zizov Nadir Sultanmcid olu 

22 Gbybyov lham Muqbil olu 

23 Gülmmmdov lham Nurbala olu 

24 Haciyev Mehman Abdulla olu 

25 Heydrov Azad Ftulla olu 

26 Hsnov lham Gülmmmd olu 

27 Hüseynov Ramazan Hüseynaa olu 

203

28 Xlilov Teymur zizby olu 

29 sayev Fizuli sa olu 

30 srafi lov Elad Memrli olu 

31 Krimov Bxtiyar Abubkir olu 

32 Krimov Heydr Beybala olu 

33 Qacıyev fqan Abubkir olu 

34 Qarunov Elad libaba olu 

35 Qdirov Laçın Aahüseyn olu 

36 Qdirov Qabil Xalidah olu 

37 Qdirov Nazif Aacan olu 

38 Qocayev Azr Rüstm olu 

39 Quliyev Vahid Srkr olu 

40 Lonudze Rid Mhmmd olu 

41 Mahmudov Qabil Abdulqdir olu 

42 Mhrrmov Qoqar Mahir olu 

43 Mhrrmov Mütllim Aydın olu 

44 Mhrrmov Rafi q lipolad olu 

45 Mmmdov Clil abddin olu 

46 Mmmdov Hikmt Pirverdi olu 

47 Mmmdov Xalid Aayar olu 

48 Mmmdov Mayis Azmmmd olu 

49 Mütllimov Mütllim bad olu 

50 Nbiyev Clal nvr olu 

51 Novruzov Laçın hmd olu 

52 Novruzov Novruz Abdul olu 

53 Novruzov Novruz Abdul olu 

54 Orucov Kamran Niytulla olu 

55 Osmanov Eldar Aakrim olu 

56 Paayev Qabil Gülnzr olu 

57 Rzayev Yusif Qalib olu 

58 Seyidmirov Adil Xudbddin olu 

59 Sultanov Fariz Fikrt olu 

60 Süleymanov Nazim liaslan olu 

61 ahkrimov Gray Yusif olu 

204

62 ükürov Tale Xanhmd olu 

63 Validov Gülaa hmdaa olu 

64 Yusifov Müsnnif Yusif olu 

* Qeyd 1: Quba hidlri haqqında mlumat .Seyidmmmdovun 

“Quba hidlri”. – Bakı, 1996 kitabından götürülmüdür. 

* Qeyd 2: lav 1, 2, 3 v 10-da veriln siyahılar Azrbaycan Vtn 

Müharibsi Veteranlar Birliyinin Quba rayon öbsi trfi nd n 

müllif tqdim edilmidir. 

205

MÜNDRCAT 

Azrbaycan xalqının ümummilli lideri Heydr liyevin azadlıq, 

istiqlaliyyt, vtnprvrlik, Vtnin razi bütövlüyünün 

qorunması, qhrmanlıq, igidlik, hidlik haqqında müdrik 

klamları ........................................................................................ 5 

Azrbaycan Respublikasının Prezidenti lham liyev 

Azrbaycan xalqının milli düüncsi, ordu quruculuu, 

ölkmizin inkiafi haqqında............................................................ 9 

Vtn mn oul des. Ön söz ....................................................11 

Müllifdn .................................................................................... 17 

Azrbaycan Respublikasının Prezidenti Heydr liyevin 

1993-cü il noyabrın 2-d televiziya v radio il xalqa 

müraciti ...................................................................................... 25 

Quba-Qusar batalyonunun yaranması ........................................ 48 

Ana Vtn çaırır......................................................................... 56 

Ayaa qalx Vtn olu................................................................. 59 

Arxa cbh ön cbhnin yardımında ........................................... 69 

Batalyon döyüçülrinin cbhdki qhrmanlıqları ................... 88 

Epiloq vzi ............................................................................... 144 

23-cü könüllü Quba-Qusar motoatıcı batalyonunun 

döyüçüsü, zabit Gülaa Sultanova mktub ............................. 146 

Quba-Qusar batalyonunun yaranma günü qeyd olundu ........... 147 

Veteranlar görüdülr ................................................................ 149 

206

LAVLR 

LAV 1. N nömrli hrbi hissnin nzdind 23 nömrli 

könüllü Quba-Qusar motoatıcı batalyon 

döyüçülrinin siyahısı ............................................. 152 

LAV 2. Quba-Qusar batalyonunun hid olan döyüçülri... 181 

LAV 3. Quba-Qusar batalyonunun itkin dün 

döyüçülri ............................................................... 185 

LAV 4. 1990-cı il 20 yanvar hadislrind hid olan 

qubalılar .................................................................... 186 

LAV 5. 1988-ci ild Ermnistan SSR trfi nd n qzaya 

uradılmı L–76 tyyarsind hlak olan 

qubalılar .................................................................... 187 

LAV 6. Qaraba urunda gedn döyülrd itkin ................ 188 

LAV 7. Qubanın “hidlr xiyabanında” dfn olunan 

qubalı hidlrin siyahısı .......................................... 192 

LAV 8. Bakının “hidlr xiyabanı”nda dfn olunan 


LAV 9. Sumqayıtın “hidlr xiyabanı”nda dfn olunan 


LAV 10. Qaraba urunda müharibd hid olan 

Quba döyüçülrinin ümumi siyahısı ...................... 196 

LAV 11. Qaraba urunda müharibd itgin dün 

Quba döyüçülrinin siyahısı .................................. 203 

207

C.Cabbarlı adına Respublika Gnclr Kitabxanasının 

Azrbaycan Milli Ordusuna hsr olunmu layihsi 

Müllif materialların, faktların v siyahıların toplanmasında kömkliy gör, 

Azrbaycan Vtn Müharibsi Veteranlar Birliyinin Quba rayon öbsi, 

Quba rayon Mdniyyt v Turizm öbsi v Quba rayon Mrkzldirilmi 

Kitabxana Sisteminin kollektivlrin drin minntdarlıını bildirir. 

BR BATALYONUN 

TARX: 

Hadislr. nsanlar. Faktlar. 

(Sndli povest) 

N edaktor: 

: 

: 

: 

 

 

 

 

: 11.06.2010 

: 17.06.2010 

: 6084 1/16 

: 15,0 

: 11. : 1000 . 

Pulsuz. 

- 

, Az1122, . 78 / : 4977021 

Faks: 4971295 / -: office@nurprint.com

Bir batalyonun tarixi: HadisÉlÉr. Ä°nsanlar. Faktlar.

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

Bir batalyonun tarixi: HadisÉlÉr. Ä°nsanlar. Faktlar.