"Ginekologia Polska" Nr 2009 (1) do pobrania - Krajowe Centrum ds ...

STYCZE¡ 

1/2009 

PL ISSN 0017-0011 Volume 80 Ginekol Pol 2009 (1) 1-80 

Indexed in: 

MEDLINE / Index Medicus / Pub Med / 

Index Copernicus / Journal Citation Reports / 

Science Citation Index Expanded / KBN 

Aktualna punktacja: 

IC – 6,23; KBN – 10,00

PL ISSN 0017-0011 Volume 80 Ginekol Pol. 2009 (1) 1-80 

STYCZE¡ 


Komitet Naukowy 

_Scientific Committee 

Leszek Bablok 

W∏odzimierz Baranowski 

Antoni Basta 

Wies∏awa Bednarek 

Mariusz Bidziƒski 

Jacek Bràzert 

Grzegorz H. Br´borowicz 

Bogdan Chazan 

Ryszard Czajka 

Romuald D´bski 

Krzysztof Drews 

Mariusz Dubiel 

Antoni Duleba (USA) 

Janusz Emerich 

Diane Harper (USA) 

Grzegorz Jakiel 

Artur Jakimiuk 

Maciej Jóêwik 

Agata Karowicz-Biliƒska 

Grzegorz Krasomski 

Witold K´dzia 

Jan Kornafel 

Jan Kotarski 

Marek Kulikowski 

Rafa∏ Kurzawa 

Zbigniew Kwias 

Bo˝ena Leszczyƒska-Gorzelak 

Andrzej Malarewicz 

Andrzej Malinowski 

Tomasz Niemiec 

Anita Olejek 

Jan Oleszczuk 

Tomasz Opala 

Przemys∏aw Oszukowski 

Komitet Honorowy 

_Honorary Committee 

Romuald Biczysko 

Adam Cekaƒski 

Martin Gillieson (USA) 

Jerzy Jakowicki 

Stefan Jaworski 

Micha∏ Jóêwik 

Rudolf Klimek 

Czes∏aw K∏yszejko 

Jadwiga Kuczyƒska-Siciƒska 

Zdzis∏aw Maciejewski 

Tomasz Paszkowski 

Leszek Pawelczyk 

Tomasz Pertyƒski 

Ryszard Por´ba 

Lechos∏aw Putowski 

Stanis∏aw Radowicki 

Jerzy Radwan 

Tomasz Rechberger 

Izabella Rzepka-Górska 

Andrzej Semczuk 

Marian Semczuk 

Agnieszka Seremak-Mrozikiewicz 

Jerzy Sikora 

Andrzej Skr´t 

Jana Skrzypczak 

Violetta Skrzypulec 

Krzysztof Sodowski 

Jacek Suzin 

Krzysztof Szaflik 

Marian Szpakowski 

Krzysztof Szy∏∏o 

Wies∏aw Szymaƒski 

Jan Urban 

Alina Warenik-Szymankiewicz 

Miros∏aw WielgoÊ 

Bogna Wierusz-Wysocka 

Jan Wilczyƒski 

Andrzej Witek 

Theresa Whiteside (USA) 

S∏awomir Wo∏czyƒski 

Witold Woêniak 

Henryk Wysocki 

Maciej Zabel 

Mariusz Zimmer 

Longin Marianowski 

Jerzy Mielnik 

Tadeusz Pisarski 

El˝bieta Ronin-Walknowska 

Stanis∏aw Ró˝ewicki 

Piotr Ska∏ba 

Zbigniew S∏omko 

Marian Szamatowicz 

Henk C.S. Wallenburg (Holandia) 

Edmund Waszyƒski 

Janusz Woytoƒ 

Redaktor Naczelny 

_Editor in Chief 

prof. dr hab. n. med. Marek Spaczyƒski 

Zast´pca Redaktora Naczelnego 

_Deputy Editor 

dr hab. n. med. Ewa Nowak-Markwitz 

Sekretarz Redakcji 

_Managing Editor 

Ma∏gorzata Skowroƒska 

Cz∏onkowie Redakcji 

_Editors 

dr hab. n. med. Robert Spaczyƒski 

prof. dr hab. n. med. Ewa Wender-O˝egowska 

lek. med. Magdalena Magnowska 

Lucyna Januszek-Michalecka 

Adres Redakcji 

_Address 

Redakcja „Ginekologii Polskiej”, 

Klinika Onkologii Ginekologicznej 

60-535 Poznaƒ, ul. Polna 33 

tel.: 061 84-19-265 

fax: 061 84-19-465 

e-mail: redakcjagp@gpsk.am.poznan.pl 

ginpol@onet.eu 

www.ginekolpol.com 

Wydawca 

_Publisher 

Na zlecenie Zarzàdu G∏ównego PTG 

studio k 

Krzysztof Molenda 

60-828 Poznaƒ 

ul. Podgórna 19/17 

tel./fax: 061 848 20 59 

tel. kom.: 606 88 75 77 

e-mail: ginpolstudio@wp.pl 

Redakcja nie odpowiada za treÊç i jakoÊç reklam oraz og∏oszeƒ 

i komunikatów umieszczonych w Ginekologii Polskiej. 

Reklamy leków wydawanych na recept´ skierowane sà tylko 

do lekarzy, którzy posiadajà niezb´dne uprawnienia do ich 

przepisywania. 

Nak∏ad: 3250 egz. 

Indexed in: 

MEDLINE / Index Medicus / Pub Med / 

Index Copernicus / Journal Citation Reports / 

Science Citation Index Expanded / KBN 

Aktualna punktacja: 

IC – 6,23; KBN – 10,00 

© 2009 Polskie Towarzystwo Ginekologiczne 

1

Ginekol Pol. 2009, 90, 2 

O D R E D A K C J I 

Poznaƒ, styczeƒ 2009 

Szanowne Kole˝anki i Koledzy! 

Dobre wieÊci o wpisaniu Ginekologii Polskiej na list´ czasopism indeksowanych przez 

Instytut Filadelfijski otrzymane pod koniec roku utwierdzi∏y Redakcj´ w przekonaniu, 

˝e ambitny cel uzyskania punktacji Impact Factor przez nasz miesićznik jest realny. 

Dlatego Nowy Rok powitaliÊmy pe∏ni energii i zapa∏u do pracy. 

Pierwszym krokiem, jaki podj´liÊmy w 2009 roku jest uruchomienie nowej strony internetowej 

www.ginekolpol.com i wdro˝enie zmienionych zasad rejestracji prac 

w specjalnie zakupionym programie Index Copernicus. Mamy nadziej´, ˝e wprowadzone 

zmiany przyspieszà proces publikacji, u∏atwià dost´p do recenzowanych artyku∏ów, 

a Autorom umo˝liwià w dowolnym momencie sprawdzenie statusu nades∏anej pracy 

w wygodny i szybki sposób. Dlatego zapraszam Paƒstwa do zapoznania si´ z instrukcjà 

korzystania z systemu, którà publikujemy w styczniowym numerze GP, bowiem od 

lutego wy∏àcznie w ten sposób mo˝na b´dzie zarejestrowaç prace. 

Równie˝ goràco polecam lektur´ nowych rekomendacji dotyczàcych zapobiegania 

perinatalnej transmisji HIV oraz stanowiska zespo∏u ekspertów PTG dotyczàcego 

zastosowania antykoncepcyjnej minitabletki gestagennej zawierajàcej 72µg dezogestrolu 

w wybranych sytuacjach klinicznych. Mamy nadziej´, i˝ opracowania te b´dà 

Paƒstwu pomocne w codziennej praktyce lekarskiej. 

Na koniec chcia∏bym z∏o˝yç serdeczne podzi´kowania naszym Recenzentom, których 

nazwiska publikujemy na sàsiedniej stronie. Ich wk∏ad w powstawanie kolejnych numerów 

pisma jest nieoceniony, a konstruktywne uwagi krytyczne przyczyniajà si´ do 

podnoszenia poziomu merytorycznego zamieszczanych artyku∏ów. Poniewa˝ prac´ 

swà wykonujà spo∏ecznie, tylko w ten sposób mog´ wyraziç swojà ogromnà wdzićznoÊç 

za pomoc w redagowaniu Ginekologii. 

Dzi´kujemy tak˝e sponsorom zamieszczajàcym na ∏amach naszego czasopisma informacje 

o swoich produktach. 

¸àcz´ wyrazy szacunku 

Marek Spaczyƒski 

Redaktor Naczelny 

2 Nr 1 /2009

Ginekol Pol. 2009, 3 

S P I S R E C E N Z E N T Ó W 

SPIS 

RECENZENTÓW 

1. W∏odzimierz Baranowski 

2. Wies∏awa Bednarek 

3. Mariusz Bidziƒski 

4. Dariusz Borowski 

5. Katarzyna Borszewska-Kornacka 

6. Grzegorz H. Br´borowicz 

7. Jan Br´borowicz 

8. Zbigniew Celewicz 

9. Artur Czekierdowski 

10. Romuald D´bski 

11. Krzysztof Drews 

12. Mariusz Dubiel 

13. Janusz Emerich 

14. Jadwiga Fabijaƒska-Mitek 

15. Zbigniew Friebe 

16. Anna Goêdzicka-Józefiak 

17. Marek Grabiec 

18. Pawe∏ Jagodziƒski 

19. Anna Jankowska 

20. Grzegorz Jakiel 

21. Artur Jakimiuk 

22. Jerzy Jakowicki 

23. Piotr J´drzejczak 

24. Maciej Jóêwik 

25. Pawe∏ Kamiƒski 

26. Agata Karowicz-Biliƒska 

27. Witold K´dzia 

28. Tomasz KoÊciƒski 

29. Jan Kotarski 

30. Urszula Kowalska-Koprek 

31. Waldemar Kuczyƒski 

32. Beata Kulik-Rechberger 

33. Anna Latos-Bieleƒska 

34. Bo˝ena Leszczyƒska-Gorzelak 

35. Krzysztof Lewandowski 

36. Przemys∏aw Majewski 

37. Zbyszko Malewski 

38. Andrzej Malinowski 

39. Janina Markowska 

40. Anna Markowska 

41. Wies∏aw Markwitz 

42. Tadeusz Mazurczak 

43. B∏a˝ej Mćzekalski 

44. Tomasz Niemiec 

45. Ewa Nowak-Markwitz 

46. Anita Olejek 

47. Tomasz Paszkowski 

48. Micha∏ Pawlaczyk 

49. Tomasz Pertyƒski 

50. Marek Pietryga 

51. Krzysztof Podstawski 

52. Ryszard Por´ba 

53. Lechos∏aw Putowski 

54. Jerzy Radwan 

55. Piotr Radziszewski 

56. Tomasz Rechberger 

57. Maria Respondek-Liberska 

58. El˝bieta Ronin-Walknowska 

59. Mariola Ropacka 

60. Izabella Rzepka-Górska 

61. Andrzej Semczuk 

62. Agnieszka Seremak-Mrozikiewicz 

63. Piotr Sieroszewski 

64. Jerzy Sikora 

65. Andrzej Skr´t 

66. Jana Skrzypczak 

67. Violetta Skrzypulec 

68. Roman Smolarczyk 

69. Marek Spaczyƒski 

70. Robert Spaczyƒski 

71. Krzysztof Szaflik 

72. Jacek Szamatowicz 

73. Marian Szamatowicz 

74. Jacek Szmeja 

75. Marian Szpakowski 

76. Dariusz Szpurek 

77. Wies∏aw Szymaƒski 

78. Krzysztof Szy∏∏o 

79. Krzysztof Szymanowski 

80. Ewa Wender-O˝egowska 

81. Miros∏aw WielgoÊ 

82. Jan Wilczyƒski 

83. Andrzej Witek 

84. S∏awomir Wo∏czyƒski 

85. Janusz Woytoƒ 

86. Mariusz Zimmer 

87. Dorota Zozuliƒska 


3


STYCZE¡ 


Spis treÊci _Contents 

3 Spis Recenzentów Ginekologii Polskiej z 2008 roku 

P R A C E O R Y G I N A L N E 

po∏o˝nictwo 

8 Zwiàzek polimorfizmu Arg 353 Gln czynnika VII krzepnićia 

z poronieniami nawracajàcymi 

The connection between Arg 353 Gln polymorphism of coagulation factor VII and recurrent miscarriages 

Seremak-Mrozikiewicz Agnieszka, Drews Krzysztof, Kurzawiƒska Gra˝yna, 

Barlik Magdalena, Mrozikiewicz Przemys∏aw M. 

14 Serum visfatin concentration is elevated in pregnant women 

irrespectively of the presence of gestational diabetes 

St´˝enie wisfatyny w surowicy kobiet ci´˝arnych z zaburzeniami tolerancji glukozy 

Szamatowicz Jacek, Kuêmicki Mariusz, Telejko Beata, Zonenberg Anna, 

Niko∏ajuk Agnieszka, Kr´towski Adam, Górska Maria 

19 Ocena przydatnoÊci oznaczania elastazy neutrofilowej u ci´˝arnych 

z przedwczesnym p´knićiem b∏on p∏odowych w przypadkach 

podejrzanych o subklinicznà infekcj´ wewnàtrzowodniowà 

The assessment of neutrophil elastase measurements usefulness in pregnant women 

with premature rupture of fetal membranes and chorioamnionitis suspicion 

Czajka Ryszard, Kwiatkowski Sebastian, Chlubek Dariusz, Barbara Do∏´gowska, 

Andrzej Torbé, Rafa∏ Rzepka 


ginekologia 

25 Zmiany mRNA wariantów alternatywnego sk∏adania 

C-endopeptydazy prokolagenu w mi´Êniakach macicy w zale˝noÊci 

od fazy cyklu miesićznego i u kobiet w okresie klimakterium 

Changes of mRNAs encoding alternatively spliced variants of procollagen C-endopeptidase 

in leiomyomas uteri depending on the phase of menstrual cycle and in postmenopausal women 

AuguÊciak-Duma Aleksandra, Kajor Maciej, Piwowarczyk Magdalena, 

Sikora Jerzy, Sieron Aleksander L. 


endokrynologia ginekologiczna 

33 Wp∏yw stosowania z∏o˝onej, nisko-estrogenowej tabletki 

antykoncepcyjnej zawierajàcej drospirenon na gospodark´ 

wodno-elektrolitowà u m∏odych kobiet 

The influence of a combined low dose oral contraceptive containing drospirenone 

on electrolite equlibrum and renal function in young woman 

Szlendak-Sauer Katarzyna, Radowicki Stanis∏aw, Skórzewska Katarzyna 


5


Spis treÊci 

P R A C E P O G L Å D O W E 

ginekologia 

38 Current views on etiology, diagnosis and the treatment 

of pain connected with sexual intercourse at women 

Wspó∏czesne poglàdy na etiologi´, diagnostyk´ i leczenie bólu zwiàzanego 

ze wspó∏˝yciem seksualnym u kobiet 

Wróbel Beata 

41 Patogeneza i ryzyko zaka˝enia HIV u kobiet 

– przeglàd aktualnego piÊmiennictwa 

Pathogenesis and risk of HIV infection in women – review of recent literature 

Niemiec Tomasz, Rogowska-Szadkowska Dorota, Wilczyƒska Anna, El Midaoui-Niemiec Asmaa 

47 Rola metaloproteaz macierzowych i ich inhibitorów w progresji 

raka jajnika – implikacje diagnostyczne i terapeutyczne 

Matrix metalloproteinases and their inhibitors in ovarian cancer progression 

– diagnostic and therapeutic implications 

Stettner Rafa∏, Bogusiewicz Micha∏, Rechberger Tomasz 



54 Zastosowanie pessarów w leczeniu niewydolnoÊci 

cieÊniowo-szyjkowej 

The use of pessaries in the treatment of incompetent cervix 

Patro-Ma∏ysza Jolanta, Leszczyƒska-Gorzelak Bo˝ena, Marciniak Beata, 

Bartosiewicz Jacek, Oleszczuk Jan 

S T A N O W I S K O Z E S P O ¸ U E K S P E R T Ó W P T G 

59 Rekomendacje Zespo∏u Ekspertów Polskiego Towarzystwa 

Ginekologicznego w zakresie zapobiegania perinatalnej 

transmisji HIV z dnia 24.10.2008 r. 

Recommendations of an expert group appointed by the Polish Gynaecological Society 

on Prevention of Mother-to-Child Transmission of HIV 

63 Stanowisko Zespo∏u Ekspertów Polskiego Towarzystwa 

Ginekologicznego dotyczàce zastosowania antykoncepcyjnej 

minitabletki gestagennej zawierajàcej 75µg dezogestrelu 

w wybranych sytuacjach klinicznych – stan wiedzy na 2008 rok 

The statement of Polish Gynecological Society Experts on oral use of contraceptive 

75µg desogestrel minipill in different clinical cases – state of art in 2008 

Na ok∏adce: 

Obrazowanie unaczynienia w ultrasonografii dopplerowskiej z zastosowaniem techniki „e-flow” 

w przypadku przetrwa∏ej choroby trofoblastycznej. 

Zdjćia wykonano w Klinice Onkologii Ginekologicznej Katedry Ginekologii, Po∏o˝nictwa i Onkologii Ginekologicznej 

UM im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu 


7

Ginekol Pol. 2009, 80, 8-13 



Zwiàzek polimorfizmu Arg 353 Gln 

czynnika VII krzepnićia z poronieniami 

nawracajàcymi 

The connection between Arg 353 Gln polymorphism of coagulation 

factor VII and recurrent miscarriages 

Seremak-Mrozikiewicz Agnieszka 1 , Drews Krzysztof 1 , Kurzawiƒska Gra˝yna 1 , 

Barlik Magdalena 2 , Mrozikiewicz Przemys∏aw M. 3 

1 

Klinika Perinatologii i Chorób Kobiecych, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu 

2 

Studenckie Ko∏o Naukowe przy Klinice Perinatologii i Chorób Kobiecych, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu 

3 

Instytut RoÊlin i Przetworów Zielarskich w Poznaniu 

Streszczenie 

Wst´p: W ostatnich latach zwrócono uwag´ na mo˝liwe znaczenia zmian aktywnoÊci czynnika VII w etiopatologii 

poronieƒ nawracajàcych. AktywnoÊç czynnika VII mo˝e byç w znaczàcy sposób modyfikowana przez polimorfizmy 

genetyczne. 

Cel pracy: Celem pracy by∏a ocena cz´stoÊci wyst´powania polimorfizmu genetycznego Arg 353 Gln genu czynnika VII 

krzepnićia oraz znaczenie obecnoÊci allela Gln 353 

w grupie kobiet, u których wystàpi∏y dwa i wićej poronienia 

w pierwszym trymestrze cià˝y. 

Materia∏ i metody: W pracy analizowano grupy: 104 kobiet (Êrednia wieku 30,15±4,07 lat), u których wystàpi∏y dwa 

lub wićej poronienia w I trymestrze cià˝y, pomi´dzy 6 a 13 t.c. oraz 163 zdrowych kobiet (Êrednia wieku 

29,40±3,56 lat), u których w wywiadzie potwierdzono obecnoÊç co najmniej jednej cià˝y zakoƒczonej urodzeniem 

zdrowego, donoszonego noworodka. Cz´stoÊç wyst´powania genotypów analizowano za pomocà reakcji ∏aƒcuchowej 

polimerazy oraz metody polimorfizmu d∏ugoÊci fragmentów restrykcyjnych (PCR/RFLP). 

Wyniki: W grupie kobiet z poronieniami obserwowano du˝à cz´stoÊç wyst´powania genotypu homozygotycznego 

Arg 353 /Arg 353 (82,69 vs 74,85%) oraz ma∏à cz´stoÊç wyst´powania heterozygotycznego genotypu Arg 353 /Gln 353 

(17,31 vs 25,15%) w porównaniu do grupy kontrolnej. Cz´stoÊç wyst´powania zmutowanego allela Gln 353 by∏a 

mniejsza w grupie kobiet z poronieniami (8,65 vs 12,58%, ns). Obserwowana cz´stoÊç wyst´powania zmutowanego 

allela Gln 353 w grupie kontrolnej (12,58%) by∏a zgodna z cz´stoÊcià obserwowanà dla rasy kaukaskiej przez innych 

autorów. Zarówno w podgrupie kobiet z dwoma (80 kobiet) oraz trzema i wićej poronieniami (24 kobiety) 

cz´stoÊç wyst´powania genotypu heterozygotycznego Arg 353 /Gln 353 by∏a ni˝sza w porównaniu do grupy kontrolnej 

i wynosi∏a odpowiednio 16,25% oraz 20,83% (grupa kontrolna 25,15%, ns). Zaobserwowano ni˝szà cz´stoÊç wyst´powania 

genotypu heterozygotycznego Arg 353 /Gln 353 w podgrupie kobiet z poronieniami we wczesnym (6-9 t.c.) 

okresie I trymestru (13,85 vs 25,15%, p=0,04). 

Adres do korespondencji: 

Agnieszka Seremak-Mrozikiewicz 

Klinika Perinatologii i Chorób Kobiecych, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu 

ul. Polna 33, 60-535 Poznaƒ 

tel: 0048 61 84 19 613, fax: 0048 61 84 74 651 

e-mail: asm@data.pl 

Otrzymano: 01.09.2008 

Zaakceptowano do druku: 03.11.2008 





Seremak-Mrozikiewicz A, et al. 

Wnioski: Na podstawie przeprowadzonych badaƒ sugerowaç mo˝na s∏aby zwiàzek polimorfizmu Arg 353 /Gln 353 genu 

czynnika VII z cz´stoÊcià wyst´powania poronieƒ nawracajàcych. Wskazana jednak wi´ksza cz´stoÊç 

wyst´powania allela Gln 353 w grupie kontrolnej zdrowych kobiet sugeruje jego protekcyjny wp∏yw w stosunku do 

wyst´powania zmian zakrzepowych i poronieƒ nawracajàcych. Interesujàcym jest fakt wyraênie mniejszej cz´stoÊci 

wyst´powania genotypu heterozygotycznego Arg 353 /Gln 353 

w poronieniach dokonanych we wczesnym okresie 

I trymestru, co sugerowaç mo˝e równie˝ potencjalnie du˝e znaczenie ochronne obecnoÊci allela Gln 353 

w tym 

w∏aÊnie okresie cià˝y. 

S∏owa kluczowe: poronienia nawracajàce / VII czynnik krzepnićia / 

/ polimorfizm genetyczny / 

Summary 

Introduction: In recent years much attention has been paid to the possibly significant role of the activity differences 

of factor VII (FVII) in the etiology of recurrent miscarriages. 

Objectives: The aim of study was to evaluate the frequency of Arg353Gln genetic polymorphism of coagulation 

factor VII and the role of presence of Gln353 allele in the group of women with two or more spontaneous abortions 

in the first trimester of pregnancy. 

Material and methods: 104 women (average age 30.15±4.07 years) ,with two or more spontaneous abortions in 

the first trimester (between 6 and 13 weeks of gestation) of pregnancy, and 163 healthy women (average age 

29,40±3,56 years), with at least one pregnancy which had ended with the delivery of a healthy newborn, have been 

analyzed. The frequency of genotypes has been determined by means of polymerase chain reaction/restriction fragment 

length polymorphism (PCR/RFLP) methods. 

Results: In the group of recurrent miscarriages, higher frequency of homozygotic Arg353/Arg353 genotype (82.69 

vs 74.85%) and lower frequency of heterozygotic Arg353/Gln353 (17.31 vs 25.15%) genotype have been noted, 

comparing to the control group. Frequency of mutatedGln353 allele was lower in the group of spontaneous abortions 

(8.65 vs. 12.58%, ns). Observed frequency of mutated Gln353 allele in the control group (12.58%) was compatible 

with th frequency for Caucasian observed by other authors. In the subgroup of women with two (80 

women), three or more abortions (24 women), the frequency of heterozygous genotype Arg353/Gln353 was lower 

if compared to the controls (16.25% and 20.83%, respectively) (controls 25.15%, ns). Lower frequency of heterozygous 

genotype Arg353/Gln353 in the subgroup of women with abortions in the early (6-9 week of gestation) 

period of the first trimester (13.85 vs 25.15%, p=0.04) has been observed. 

Conclusion: Research and investigation which have been carried out suggest a weak connection of Arg353Gln 

polymorphism of coagulation factor VII with the frequency of recurrent miscarriages. However, higher frequency of 

Gln353 allele in the control group of healthy women suggests its protective role in coagulation changes and recurrent 

miscarriages. A visibly lower frequency of heterozygous genotype Arg353/Gln353 in the miscarriages in the 

early period of the first trimester, which might suggest potentially great protective significance of Gln353 allele presence 

in this period of pregnancy, remains an interesting fact. 

Key words: recurrent miscarriages / coagulation factor VII / 

/ genetic polymorphism / 

Wst´p 

Genetyczne uwarunkowania zaburzeƒ hemostazy sà jednà 

z przyczyn poronieƒ nawracajàcych (RM – recurrent miscarriages). 

Najcz´stsze i najlepiej udokumentowane to przed∏u- 

˝ona aktywnoÊç czynnika V Leiden (1691G>A), wzrost st´˝enia 

protrombiny (20210G>A) oraz zaburzenia termolabilno- 

Êci enzymu reduktazy metylenotetrahydrofolianowej 

(677C>T). Stosunkowo rzadziej w populacji ogólnej spotykane 

sà niedobór bia∏ka S, bia∏ka C oraz antytrombiny III. 

Wszystkie wymienione powy˝ej zmiany sà przyczynà nadmiernego 

wykrzepiania wewnàtrznaczyniowego i mogà prowadziç 

do utraty cià˝y lub nieprawid∏owego jej przebiegu [1, 

2]. Zdecydowanie mniej badaƒ dotyczy mo˝liwego znaczenia 

zmian aktywnoÊci czynnika VII w etiopatologii poronieƒ nawracajàcych 

[3, 4]. 

Czynnik VII (prokonwertyna, 406 aminokwasów, ci´˝ar 

molekularny 50kDa) jest glikoproteinà zale˝nà od witaminy 

K, syntetyzowanà w wàtrobie i wydzielanà do krwi w postaci 

pojedynczego ∏aƒcucha nieaktywnego zymogenu. Nast´pnie 

czynnik VII jest przekszta∏cany w aktywnà postaç (VIIa) poprzez 

cićie pojedynczego wiàzania Arg152-Ile153. W kaskadzie 

krzepnićia czynnik VIIa inicjuje aktywacj´ zewnàtrzpochodnego 

toru w kaskadzie krzepnićia dzi´ki wiàzaniu 

z czynnikiem tkankowym (TF – tissue factor) i aktywacji 

czynnika X, z którymi nast´pnie tworzy kompleks VIIa-TF- 

Xa [5]. 

Gen kodujàcy czynnik VII znajduje si´ na chromosomie 

13 (krótkie rami´ 13q34, d∏ugoÊç 12,8 kilo par zasad, 9 eksonów) 

[6]. Obserwuje si´ homologi´ w budowie czynnika VII, 

IX, X oraz bia∏ka C, co sugeruje wspólne ich pochodzenie 

i nast´pczà duplikacj´ genów. 


9




Zwiàzek polimorfizmu Arg 353 Gln czynnika VII krzepnićia z poronieniami nawracajàcymi. 

Region kodujàcy czynnik VII sk∏ada si´ ze 1398 par zasad 

ikoduje 38-aminokwasowy odcinek kierujàcy oraz 406-aminokwasowy 

odcinek w∏aÊciwy czynnika VII. Gen czynnika 

VII charakteryzuje si´ du˝à polimorficznoÊcià. Wi´kszoÊç 

z opisanych wariantów genetycznych wià˝e si´ z niedoborem 

czynnika VII i jest przyczynà nadmiernych krwawieƒ u pacjentów. 

Opisano jednak kilka polimorfizmów majàcych 

wp∏yw na zmiany w aktywnoÊci i st´˝eniu czynnika VII w surowicy, 

zmieniajàce ryzyko wyst´powania zmian zakrzepowych 

[7]. Najwi´ksze znaczenie przypisuje si´ funkcjonalnemu 

polimorfizmowi powodujàcemu zamian´ aminokwasu argininy 

na glutamin´ w pozycji 353 ∏aƒcucha bia∏kowego czynnika 

VII (Arg353Gln, R 353 Q). 

Liczne badania w zakresie kardiologii wykaza∏y, ˝e 

u osobników hetero- i homozygotycznych, b´dàcych nosicielami 

zmutowanych alleli Gln 353 odnotowuje si´ obni˝onà aktywnoÊç 

VIIc (coagulant activity) oraz st´˝enie VIIag (antigen 

concentration) czynnika VII, co wià˝e si´ z redukcjà ryzyka 

wystàpienia chorób naczyniowych i zawa∏u serca w porównaniu 

do osób, u których stwierdza si´ obecnoÊç allela Arg 353 [8, 

9, 10, 11]. 

WyjaÊnia si´ to spadkiem nasilenia kaskady krzepnićia 

imo˝liwym obni˝eniem ryzyka wystàpienia powik∏aƒ zakrzepowych. 

W polimorfizmie Arg 353 Gln wskazuje si´ przede 

wszystkim na znaczenie funkcjonalne wyst´powania zmutowanego 

allela Gln 353 , który wykazuje „gene-dose efect” – 

w obecnoÊci jednego zmutowanego allela obserwuje si´ redukcj´ 

aktywnoÊci czynnika VII o 21%, natomiast przy obecnoÊci 

dwóch alleli (genotyp homozygotyczny) spadek aktywnoÊci 

jest jeszcze wi´kszy i wynosi 36%. 

Odnotowano równie˝ analogiczny, chocia˝ zdecydowanie 

mniej wyraêny, wp∏yw allela Gln 353 na st´˝enie czynnika VII 

[9]. Osobnicy z genotypem homozygotycznym Arg 353 /Arg 353 

wykazujà prawid∏owy poziom i aktywnoÊç czynnika VII. Przy 

zwi´kszeniu poziomu czynnika VII w przebiegu cià˝y, brak 

protekcyjnego efektu przeciwzakrzepowego jaki wià˝e si´ 

z obecnoÊcià allela Gln 353 i/lub na∏o˝enie si´ wp∏ywu czynników 

Êrodowiskowych powoduje wzrost st´˝enia i aktywnoÊci 

czynnika VII, co w sumie prowadziç mo˝e do niepomyÊlnego 

przebiegu cià˝y. 

Cel pracy 

Celem pracy by∏a ocena cz´stoÊci wyst´powania polimorfizmu 

genetycznego Arg 353 Gln genu czynnika VII krzepnićia 

oraz znaczenie obecnoÊci allela Gln 353 w grupie kobiet, u których 

wystàpi∏y dwa i wićej poronienia w pierwszym trymestrze 

cià˝y. 

Materia∏ i metody 

Grup´ badanà stanowi∏y 104 kobiety (Êrednia wieku 

30,15±4,07 lat, zakres 23-40 lat, mediana 30 lat), u których 

wystàpi∏y dwa lub wićej poronienia w I trymestrze cià˝y, pomi´dzy 

6 a 13 t.c. Poronienie rozpoznawano jako wydalenie 

z jamy macicy jaja p∏odowego i zakoƒczenie cià˝y przed 22 

tyg. czasu jej trwania. 

Wiek cià˝owy, w którym nastàpi∏o poronienie okreÊlano 

na podstawie daty ostatniej miesiàczki, regularnoÊci cykli miesićznych 

oraz badaƒ ultrasonograficznych przeprowadzanych 

uprzednio u pacjentki. 

U wszystkich pacjentek z tej grupy wykluczono obecnoÊç 

chorób internistycznych, ˝ylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, 

innych przyczyn poronieƒ (genetyczne, hormonalne, nieprawid∏owoÊci 

budowy macicy) oraz potwierdzono brak obecnoÊci 

przeciwcia∏ antyfosfolipidowych. 

Wpracy analizowano równie˝ cz´stoÊç wyst´powania badanego 

polimorfizmu Arg 353 Gln dzielàc badanà grup´ pacjentek 

z poronieniami na podgrupy: kobiet z dwoma poronieniami 

(80 osób) oraz z trzema i wićej poronieniami (24 kobiety), 

jak równie˝ ze wzgl´du na tydzieƒ cià˝y, w którym wystàpi∏o 

poronienie (poronieniami wyst´pujàcymi we wczesnym (od 6 

do 9 t.c.) oraz póênym (od 10 do 13 t.c.) okresie I trymestru 

cià˝y). 

W grupie kontrolnej znalaz∏y si´ 163 zdrowe kobiety (Êrednia 

wieku 29,40±3,56 lat, zakres 22-41 lat, mediana 29 lat), 

uktórych w wywiadzie potwierdzono obecnoÊç co najmniej 

jednej cià˝y zakoƒczonej urodzeniem zdrowego, donoszonego 

noworodka. U wszystkich kobiet z grupy badanej i kontrolnej 

analizowano tak˝e wartoÊci ciÊnienia t´tniczego oraz wskaênika 

masy cia∏a (BMI – body mass index) wed∏ug standardowego 

wzoru (BMI: 21,10±2,37 vs 21,48±3,22 kg/m 2 , RR skurczowe: 

111,11±11,19 vs 111,33±10,98mmHg oraz RR rozkurczowe: 

68,27±7,56 vs 69,64±8,50 mmHg). Ró˝nice pomi´dzy 

grupami nie by∏y statystycznie istotne. Pacjentki z obydwu 

grup nale˝a∏y do rasy kaukaskiej i by∏y narodowoÊci polskiej. 

Zosta∏y poinformowane o celu oraz zakresie badaƒ i wyrazi∏y 

na nie pisemnà zgod´. Na przeprowadzenie badaƒ uzyskano 

zgod´ Komisji Bioetycznej UM w Poznaniu nr 1082/07. 

Cz´stoÊç wyst´powania genotypów analizowano za pomocà 

reakcji ∏aƒcuchowej polimerazy oraz metody polimorfizmu 

d∏ugoÊci fragmentów restrykcyjnych (PCR/RFLP). Do oznaczania 

polimorfizmów genetycznych pobierano oko∏o 3-4ml 

krwi z ˝y∏y od∏okciowej do probówek S-Monovette (Sarstedt, 

Niemcy) zawierajàcych ˝el K2E. Izolacj´ DNA z leukocytów 

przeprowadzano z zastosowaniem komercyjnego zestawu do 

izolacji QIAamp DNA Blood Mini Kit (QIAGEN Inc., 

Niemcy). W celu przeprowadzenia reakcji PCR przygotowywano 

25ng genomowego DNA, 2,5µl buforu 10 x Taq Bufor 

z(NH4)2SO4 (Fermentas, Litwa), 2,5mM MgCl2 (Fermentas, 

Litwa), 0,25 mM dNTP (GeneCraft, Niemcy), 0,45µM startera 

F iR(TiBMolBiol, Polska) o nast´pujàcej sekwencji F 5`- 

GGG AGA CTC CCC AAA TAT CAC-3` oraz R 5`-ACG 

CAG CCT TGG CTT TCT CTC-3` [12] oraz 1U Taq polimerazy 

(Fermentas, Litwa). Obj´toÊç koƒcowa reakcji PCR wynosi∏a 

25µl. Reakcj´ przeprowadzano w nast´pujàcych warunkach: 

denaturacja wst´pna przez 3 minuty w temp. 95°C, nast´pnie 

30 cykli obejmujàcych denaturacj´ w∏aÊciwà 30 sek. 

w temp. 94°C, wiàzanie starterów 30 sek. w temp. 62°C, syntez´ 

30 sek. w temp. 72°C, po których nast´powa∏a synteza koƒcowa 

10 min. w temp. 72°C. Reakcj´ przeprowadzano u˝ywajàc 

termocyklera Dyad DNA Engine, (Bio-Rad, USA). Uzyskany 

produkt PCR wielkoÊci 312 par zasad poddawano trawieniu 

enzymem restrykcyjnym MspI (5’C/CGG3’). 

Do hydrolizy restrykcyjnej pobrano 19µl uzyskanego we 

wczeÊniejszej reakcji PCR produktu, 2,5µlbuforu 1 x Medium 

Bufor (EURx, Polska), 2,5µl sterylnej wody oraz 1µl enzymu 

MspI (EURx, Polska). Inkubowano mieszanin´ w temperaturze 

37°C w cieplarce (Memmert, Niemcy), a nast´pnie inaktywowano 

enzym 20 minut w 65°C. 






Po dodaniu buforu obcià˝ajàcego nak∏adano próbki na 

2% ˝el agarozowy (TiBMolBiol, Polska). Elektroforez´ prowadzono 

w buforze 1 x TBE przy napićiu 200V przez 2 godziny 

i uzyskane wyniki dokumentowano za pomocà systemu 

UVI-KS4000/Image PC (Syngen Biotech, USA). Po trawieniu 

uzyskiwano nast´pujàce fragmenty dla poszczególnych genotypów: 

homozygota Arg 353 /Arg 353 206, 67, 39 par zasad (pz), 

heterozygota Arg 353 /Gln 353 273, 206, 67, 39 pz, homozygota 

Gln 353 /Gln 353 273, 39 pz. 

Analiz´ statystycznà przeprowadzono przy u˝yciu programu 

SPSS v. 13.5. Za statystycznie istotne przyj´to wartoÊci 

p równe lub mniejsze od 0,05. 

Wyniki 

W grupie kobiet z poronieniami zaobserwowano wi´kszà 

cz´stoÊç wyst´powania homozygotycznego genotypu 

Arg 353 /Arg 353 w porównaniu do grupy kontrolnej (82,69 vs 

74,85%, WR=1,61, ns) oraz mniejszà cz´stoÊç wyst´powania 

genotypów heterozygotycznych Arg 353 /Gln 353 (17,31%) w porównaniu 

do grupy kontrolnej (25,15%, WR=0,62, ns). Cz´stoÊç 

obserwowanych genotypów pozostawa∏a zgodna z cz´stoÊciami 

wyznaczonymi na podstawie prawa Hardy-Weinberga. 

Równie˝ cz´stoÊç wyst´powania zmutowanego allela 

Gln 353 by∏a mniejsza w grupie kobiet z dwoma i wićej poronieniami 

w porównaniu do grupy kontrolnej (8,65 vs 12,58%, 

WR=0,66, ns). (Tabela I). 

Obserwowana cz´stoÊç wyst´powania zmutowanego allela 

Gln 353 w grupie kontrolnej (12,58%) by∏a zgodna z cz´stoÊcià 

obserwowanà dla rasy kaukaskiej przez innych autorów [13]. 

Zarówno w podgrupie kobiet z dwoma (80 kobiet) oraz 

ztrzema i wićej poronieniami (24 kobiety) cz´stoÊç wyst´powania 

genotypu heterozygotycznego Arg 353 /Gln 353 by∏a ni˝sza 

w porównaniu do grupy kontrolnej i wynosi∏a odpowiednio 

16,25% oraz 20,83% (grupa kontrolna 25,15%). Ró˝nice te by- 

∏y stosunkowo du˝e, ale statystycznie nieistotne. (Tabela II). 

Analizujàc podgrup´ kobiet z poronieniami wyst´pujàcymi 

we wczesnym (od 6 do 9 t.c.) oraz póênym (od 10 do 13 t.c.) 

okresie I trymestru cià˝y zaobserwowano ni˝szà cz´stoÊç wyst´powania 

genotypu heterozygotycznego Arg 353 /Gln 353 w podgrupie 

kobiet z poronieniami we wczesnym okresie I trymestru 

(13,85 vs 25,15%, WR=0,47, p=0,04). 

Natomiast wy˝szà cz´stoÊç wyst´powania genotypu homozygotycznego 

Arg 353 /Arg 353 zarówno w podgrupie kobiet 

z poronieniami we wczesnym (86,15 vs 74,85%, WR=2,1, 

p=0,04), póênym (75,00 vs 74,85%, ns), jak i w podgrupie, 

w której obserwowano wyst´powanie poronieƒ we wczesnym 

i póênym okresie I trymestru (78,26 vs 74,85%, ns) w porównaniu 

do grupy kontrolnej. (Tabela III). 

Tabela I. Cz´stoÊç wyst´powania genotypów i alleli polimorfizmu Arg 353 Gln genu czynnika VII u kobiet 

z dwoma i wićej poronieniami oraz w grupie kontrolnej. 

Tabela II. . Cz´stoÊç wyst´powania genotypów polimorfizmu Arg 353 Gln genu czynnika VII w podgrupie 

z dwoma oraz trzema i wićej poronieniami. 


11




Zwiàzek polimorfizmu Arg 353 Gln czynnika VII krzepnićia z poronieniami nawracajàcymi. 

Tabela III. Cz´stoÊç wyst´powania genotypów polimorfizmu Arg 353 Gln genu czynnika VII w podgrupie kobiet 

z poronieniami we wczesnym, póênym oraz wczesnym i póênym okresie I trymestru cià˝y. 

Dyskusja 

Czynnik VII zajmuje centralnà pozycj´ w sekwencji kaskady 

krzepnićia i wspólnie z czynnikiem tkankowym (TF) odgrywa 

du˝à rol´ w aktywacji zewnàtrzpochodnego toru krzepnićia 

i tworzeniu si´ skrzepu po uprzednim uszkodzeniu ciàg∏oÊci 

Êciany naczynia i tkanki. Z tego punku widzenia kompleks 

FVII-TF mo˝e byç jednoczeÊnie w∏àczony w szlak patofizjologiczny 

prowadzàcy do powstawania chorób sercowonaczyniowych, 

stàd czynnik VII jest proponowanym markerem 

ryzyka wystàpienia choroby wieƒcowej i zawa∏u serca [14] 

i zarówno aktywnoÊç, jak i st´˝enie czynnika VII majà wartoÊç 

predykcyjnà mówiàcà o ryzyku wystàpienia chorób sercowo-naczyniowych 

[8, 15]. Badania genetyczne wskazujà, ˝e 

w populacji ogólnej prawie 1/3 mi´dzyosobniczych ró˝nic 

w aktywnoÊci (VIIc) i st´˝eniu (VIIag) czynnika VII mo˝e byç 

uwarunkowana obecnoÊcià ró˝nych wariantów allelicznych jego 

genu. W du˝ym stopniu ze zmiennoÊcià w st´˝eniu i aktywnoÊci 

koagulacyjnej koreluje polimorfizm Arg 353 Gln genu 

czynnika VII. Substytucja Arg 353 Gln wp∏ywa na zmian´ konformacji 

proteiny w czasie syntezy czynnika VII w wàtrobie 

iprawdopodobnie mo˝e wywieraç równie˝ wp∏yw na jego katabolizm. 

Nosiciele genotypu Gln 353 /Gln 353 majà oko∏o 20-25% 

ni˝szà aktywnoÊç oraz st´˝enie czynnika VII [14] i wykazujà 

znaczàco ni˝sze ryzyko wystàpienia zawa∏u serca pomimo 

ci´˝kiej, udokumentowanej angiograficznie, aterosklerozy naczyƒ 

wieƒcowych [5]. Natomiast u osób z genotypem typu dzikiego 

Arg 353 /Arg 353 wskazuje si´ na silnà korelacj´ aktywnoÊci 

czynnika VIIc z poziomem cholesterolu i triglicerydów oraz 

zwi´kszone ryzyko wystàpienia zakrzepicy i zawa∏u serca i [8]. 

Cz´stoÊç wyst´powania zmutowanego allela Gln 353 wrasie bia- 

∏ej wynosi 0,12 [13], w rasie ˝ó∏tej 0,25 do 0,29 [16] a w populacji 

Afroamerykanów 0,11 [17]. 

Wp∏yw czynnika VII na powstawanie powik∏aƒ w przebiegu 

cià˝y jest przedmiotem badaƒ ostatnich lat. Stosunkowo 

du˝o analiz dotyczy kobiet ci´˝arnych z niedoborem czynnika 

VII, u których w przebiegu cià˝y, porodu lub po∏ogu obserwuje 

si´ nadmierne krwawienia [18]. Niedobór czynnika VII mo- 

˝e byç uwarunkowany obecnoÊcià wielu mutacji w genie czynnika 

VII. Poniewa˝ w przebiegu cià˝y nast´puje wzrost prawie 

wszystkich czynników krzepnićia, a szczególnie VII, VIII, X, 

XII, XIII i fibrynogenu, stàd u nosicielek genotypów heterozygotycznych 

podwy˝szenie poziomu czynnika VII w cià˝y 

jest wystarczajàce do utrzymania prawid∏owej hemostazy. 

Obfitym krwotokiem zagro˝one sà natomiast kobiety nosicielki 

zmutowanych genotypów homozygotycznych [18, 19, 

20, 21, 22]. W tej grupie kobiet obserwuje si´ tak˝e wyst´powanie 

nadmiernego krwawienia w przypadku wystàpienia poronienia. 

W niektórych publikacjach podkreÊlane jest te˝ 

wspó∏istnienie niedoboru czynnika VII z deficytem innych 

czynników krzepnićia jako przyczyna utraty cià˝y lub innych 

komplikacji w jej przebiegu [23]. 

Niewiele badaƒ dotyczy udzia∏u zmian w aktywnoÊci podwy˝szonego 

czynnika VII i wynikajàcej z tego gotowoÊci prozakrzepowej 

w powstawaniu powik∏aƒ w czasie cià˝y. Dobrze 

udokumentowane wyniki dotyczàce tego problemu przedstawiono 

w pracy Millera i wsp. (2005), gdzie w grupie 96 kobiet 

znawracajàcymi utratami cià˝y (65 kobiet z 3 i wićej poronieniami 

nawracajàcymi oraz 31 kobiet z utratami cià˝y w drugim 

i trzecim trymestrze cià˝y) oraz w grupie kontrolnej kobiet 

z wczeÊniejszymi ˝ywymi urodzeniami (81 osób) badano 

aktywnoÊç czynnika VII (FVIIc). AktywnoÊç ta by∏a statystycznie 

istotnie wy˝sza w grupie kobiet z utratami cià˝y 

13,8% vs 2,5%, p = 0,012. JednoczeÊnie w pracy tej analizowano 

polimorfizm -402G>A w odcinku promotorowym genu 

czynnika VII. Cz´stoÊç wyst´powania genotypów nie ró˝ni∏a 

si´ w grupie badanej i kontrolnej, natomiast odnotowano ró˝nic´ 

pomi´dzy cz´stoÊcià wyst´powania tego polimorfizmu 

ukobiet z podwy˝szonym poziomem czynnika VIIc (79%) 

w porównaniu do kobiet z prawid∏owym poziomem czynnika 

VIIc (43%) [3]. 

Wpracy Nelsona i wsp. (2001) badano zwiàzek pomi´dzy 

czynnikami wp∏ywajàcymi na hemostaz´ a wyst´powaniem 

poronieƒ samoistnych. W grupie badanej 134 kobiet z poronieniami 

samoistnymi potwierdzono mniejsze st´˝enie czynnika 

VIIag (3,1 vs 3,7%) oraz wskazano, ˝e st´˝enie czynnika 

VIIag poni˝ej 94% prawid∏owego st´˝enia powoduje 3-krotny 

wzrost ryzyka wystàpienia poronienia [4]. 

W niniejszej pracy analizie poddano du˝à grup´ 104 pacjentek 

z obcià˝onym wywiadem w kierunku wyst´powania 

dwóch i wićej poronieƒ w I trymestrze cià˝y. W grupie tej wykazano 

ni˝szà cz´stoÊç wyst´powania heterozygotycznego genotypu 

Arg 353 /Gln 353 (17,31 vs 25,15% w grupie kontrolnej) 

oraz allela Gln 353 (8,65 vs 12,58%), którego obecnoÊç koreluje 

ze zmniejszonà aktywnoÊcià czynnika VIIc i wp∏ywa na 

zmniejszenie ryzyka wyst´powania powik∏aƒ zakrzepowych. 

Obserwowane ró˝nice nie by∏y jednak statystycznie istotne, co 

sugeruje jedynie niewielki wp∏yw ochronny allela Gln 353 






w stosunku do rozwoju zmian patofizjologicznych w krà˝eniu 

maciczno-∏o˝yskowym u kobiet z poronieniami. Niewàtpliwie 

ciekawà obserwacjà jest mniejsza cz´stoÊç pojawiania si´ allela 

Gln 353 zarówno w podgrupie z dwoma oraz trzema i wićej 

poronieniami w stosunku do grupy kontrolnej. Jeszcze wyraêniejsza 

jest ró˝nica (statystycznie istotne) frekwencji allela 

Gln 353 obserwowana pomi´dzy grupà kobiet z poronieniami 

we wczesnym okresie I trymestru cià˝y a grupà kontrolnà. Poniewa˝ 

jest to pierwsza praca analizujàca znaczenie tego polimorfizmu 

w patomechanizmie poronieƒ niewàtpliwie potrzebne 

sà dalsze badania potwierdzajàce te obserwacje. W nielicznych, 

cytowanych powy˝ej pracach, analizowano przede 

wszystkim zwiàzek poronieƒ z aktywnoÊcià i st´˝eniem czynnika 

VII w surowicy krwi [3, 4]. 

Natomiast badania epidemiologiczne ÊciÊle wskazujà, i˝ 

obydwa czynniki – czynnik VII krzepnićia oraz czynnik 

tkankowy TF – pozostajà pod wp∏ywem zarówno czynników 

genetycznych, jak i czynników Êrodowiskowych, mimo i˝ zale˝noÊci 

te do tej pory pozostajà stosunkowo niejasne. Poziom 

czynnika VII we krwi zale˝y od wieku, p∏ci, ale równie˝ od 

wp∏ywów czynników dietetycznych na mas´ cia∏a (wp∏yw Êrodowiska), 

wskaênika BMI masy cia∏a, poziomu lipidów w surowicy, 

co warunkuje osobniczà ró˝norodnoÊç w populacji 

[24]. Szczególnie silnà korelacj´ obserwuje si´ pomi´dzy poziomem 

czynnika VII a st´˝eniem cholesterolu i triglicerydów 

w surowicy krwi [25]. 

Wnioski 

Podsumowujàc, na podstawie przeprowadzonych badaƒ 

sugerowaç mo˝na s∏aby zwiàzek polimorfizmu Arg 353 /Gln 353 

genu czynnika VII z cz´stoÊcià wyst´powania poronieƒ nawracajàcych. 

Wskazana jednak wi´ksza cz´stoÊç wyst´powania 

allela Gln 353 w grupie kontrolnej zdrowych kobiet sugeruje 

jego protekcyjny wp∏yw w stosunku do wyst´powania zmian 

zakrzepowych i poronieƒ nawracajàcych. Interesujàcym jest 

fakt wyraênie mniejszej cz´stoÊci wyst´powania genotypu heterozygotycznego 

Arg 353 /Gln 353 w poronieniach dokonanych 

we wczesnym okresie I trymestru, co sugerowaç mo˝e równie˝ 

potencjalnie du˝e znaczenie ochronne obecnoÊci allela Gln 353 

w tym w∏aÊnie okresie cià˝y. 

Ze wzgl´du jednak na stosunkowo ma∏o znany efekt 

ochronny czynnika VII przy obecnoÊci allela Gln 353 przed rozwojem 

powik∏aƒ prozakrzepowych, potrzebne sà dalsze badania 

obejmujàce wi´kszà liczb´ pacjentów, ÊciÊle analizujàce 

st´˝enie i aktywnoÊç czynnika VII, jak równie˝ wp∏yw czynników 

Êrodowiskowych na wyst´powanie powik∏aƒ w przebiegu 

cià˝y. 

PiÊmiennictwo 

1. Middeldorp S. Pregnancy failure and heritable thrombophilia. Semin Hematol. 2007, 

44, 93-97. 

2. Dawood F, Mountford R, Farquharson R, [et al.]. Genetic polymorphisms on the factor 

V gene in women with recurrent miscarriage and acquired APCR. Hum Reprod. 2007, 

22, 2546-2553. 

3. Miller C, De Staercke C, Benson J, [et al.]. Elevated factor VII as a risk factor for recurrent 

fetal loss. Relationship to factor VII gene polymorphisms. Thromb Haemost. 2005, 

93, 1089-1094. 

4. Nelson D, Ness R, Grisso J, [et al.]. Influence of hemostatic factors on spontaneous abortion. 

Am J Perinatol. 2001, 18, 195-201. 

5. Girelli D, Russo C, Ferraresi P, [et al.]. Polymorphisms in the factor VII gene and the risk 

of myocardial infarction in patients with coronary artery disease. N Eng J Med. 2000, 

343, 774-780. 

6. O’Hara P, Grant F, Haldeman B, [et al.]. Nucleotide sequence of the gene coding for 

human factor VII, a vitamin K-dependent protein participating in blood coagulation. 

Proc Natl Acad Sci USA. 1987; 84: 5158-5162. 

7. Hunault M, Arbini A, Lopaciuk S, [et al.]. The Arg353Gln polymorphism reduces the 

level of coagulation factor VII: in vivo and in vitro studies. Arterioscler Thromb Vasc Biol. 

1997, 17, 2825-2829. 

8. Iacoviello L, Di Castelnuovo A, De Knijff P, [et al.]. Polymorphisms in the coagulation 

factor VII gene and the risk of myocardial infarction. N Engl J Med. 1998, 338, 79-85. 

9. Mrozikiewicz P, Cascorbi I, Ziemer S, [et al.]. Reduced procedural risk for coronary 

catheter interventions in carriers of the coagulation factor VII-Gln353 gene. J Am Coll 

Cardiol. 2000, 36, 1520-1525. 

10. Petrovic D, Zorc M, Keber I, [et al.]. Joint effect of G1691A factor V point mutation and 

the risk of premature coronary artery disease. Ann Genet. 2001, 44, 33-36. 

11. Salazar-Sanchez L, Chaves L, Cartin M, [et al.]. Common polymorphisms and cardiovascular 

factors in patients with myocardial infarction of Costa Rica. Rev Biol Trop. 

2006, 54, 1-11. 

12. Green F, Kelleher C, Wilkes H, [et al.]. A common genetic polymorphism associated 

with lower coagulation factor VII levels in healthy individuals. Arterioscler Thromb. 

1991, 11, 540-546. 

13. Heywood D, Carter A, Catto A, [et al.]. Polymorphisms of the factor VII gene and circulating 

FVII: C levels in relation to acute cerebrovascular disease and poststroke mortality. 

Stroke. 1997, 28, 816-821. 

14. Junker R, Heinrich J, Schulte H, [et al.]. Coagulation factor VII and the risk of coronary 

heart disease in healthy men. Arterioscler Thromb Vasc Biol. 1997, 17, 1539-1544. 

15. Campo G, Valgimigli M, Ferraresi P, [et al.]. Tissue factor and coagulation factor VII levels 

during acute myocardial infarction. Arterioscler Thromb Vssc Biol. 2006, 26, 2800- 

2806. 

16. Kain K, Catto AJ, Young J, [et al.]. Coagulation factor VII activity, Arg/Gln353 polymorphism 

and features of insulin resistance in first-degree-relatives of South Asian Patients 

with stroke. Thromb Haemost 2002, 88, 954–960. 

17. Austin H, Hooper W, Lally C, [et al.]. Venous thrombosis in relation to fibrinogen and 

factor VII genes among African-Americans. J Clin Epidemiol. 2000, 53, 997-1001. 

18. Kulkarni A, Lee C, Kadir R. Pregnancy in women with congenital factor VII deficiency. 

Haemophilia. 2006, 12, 413-416. 

19. Mota L, Ghosh K, Shetty S. Second trimester antenatal diagnosis in rare coagulation 

factor deficiencies. J Pediatr Hematol Oncol. 2007, 29, 137-139. 

20. Pehlivanov B, Milchev N, Kroumov G. Factor VII deficiency and its treatment in delivery 

with recombinant factor VII. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2004, 116, 237-238. 

21. De Leo V, Ditto A, Morgante G, [et al.]. Prophylactic therapy in a pregnant women with 

severe factor VII deficiency. Gynecol Obstet Invest. 2000, 50, 275-277. 

22. Rizk D, Castella A, Shaheen H, [et al.]. Factor VII deficiency detected In pregnancy: a 

case report. Am J Perinatol. 1999, 16, 223-226. 

23. Vora S, Shetty S, Ghosh K. Coagulation factor deficiency as a cause of recurrent fetal 

loss: a red herring. Blood Coagul Fibrinolysis. 2007, 18, 571-574. 

24. Di Castelnuovo A, D’Orazio A, Amore C, [et al.]. Genetic modulation of coagulation factor 

VII plasma levels: contribution of different polymorphisms and gender-related 

effects. Thromb Haemost. 1998, 80, 592-597. 

25. Green D, Chamberlain M, Ruth K, [et al.]. Factor VII, cholesterol, and triglycerides. The 

CARDIA study. Coronary Artery Risk Development in Young Adults Study. Arterioscler 

Thromb Vasc Biol. 1997, 17, 51-55. 

Praca finansowana ze Êrodków pieni´˝nych grantu 

KBN N 407 048 32/2054. 


13




Serum visfatin concentration is elevated 

in pregnant women irrespectively 

of the presence of gestational diabetes 

St´˝enie wisfatyny w surowicy kobiet ci´˝arnych 

z zaburzeniami tolerancji glukozy 

Szamatowicz Jacek 1 , Kuêmicki Mariusz 2 , Telejko Beata 3 , Zonenberg Anna 3 , 

Niko∏ajuk Agnieszka 3 , Kr´towski Adam 3 , Górska Maria 3 

1 

Department of Gynaecology, Medical University of Bialystok, Poland 

2 

Department of Pathophysiology of Pregnancy, Medical University of Bialystok, Poland 

3 

Department of Endocrinology, Diabetology and Internal Medicine, Medical University of Bialystok, Poland 

Summary 

Objectives: The aim of the present study was to compare serum concentrations of a recently identified namely – 

visfatin between pregnant women with normal glucose tolerance (NGT) and gestational diabetes mellitus (GDM), 

as well as non-pregnant healthy subjects. 

Materials and methods: Serum visfatin concentration was measured in 61 patients with GDM, 63 pregnant subjects 

with NGT and 36 non-pregnant healthy women by means of an immunoassay. 

Results: Median visfatin levels did not differ in the women with GDM (14.8 [10.8-17.3] µg/l) and NGT (15.3 [11.8- 

19.4] µg/l), but were significantly higher than those found in the non-pregnant women (11.4 [8.6-15.2] µg/l, 

p=0.0008 vs NGT and p=0.008 vs GDM group). Visfatin concentrations correlated significantly with fasting insulin 

(R=0.20, p=0.01), HOMA-IR (R=0.19, p=0.02) and HOMA-%B (R=0.23, p=0.004). Stepwise regression analysis 

revealed that serum visfatin levels were significantly predicted only by HbA1c values (b=0.21, p=0.04). 

Conclusions: Serum visfatin concentrations are elevated in pregnant women, irrespectively of their glucose tolerance 

status. This elevation may be caused by an additional secretion of visfatin from the placenta, however other 

possible sources of visfatin should also be taken into account. 

Key words: visfatin / pregnancy / gestational diabetes mellitus / 

Address for correspondence: 

Jacek Szamatowicz 

Department of Gynaecology, Medical University of Bia∏ystok, 

M. Curie-Sk∏odowskiej 24A, 15-276 Bia∏ystok, Poland, 

tel.: +48 85 746 8352 

e-mail: szamatj@amb.edu.pl 







Szamatowicz J, et al. 

Streszczenie 

Cel pracy: Celem pracy by∏o porównanie st´˝eƒ wisfatyny w osoczu kobiet ci´˝arnych z prawid∏owà tolerancjà 

glukozy i cukrzycà cià˝owà oraz zdrowych kobiet nie b´dàcych w cià˝y. 

Materia∏ i metody: St´˝enie wisfatyny oznaczono metodà immunoenzymatycznà w osoczu 61 pacjentek z cukrzycà 

cià˝owà, 63 ci´˝arnych z prawid∏owà tolerancjà glukozy oraz 36 kobiet nie b´dàcych w cià˝y. 

Wyniki: St´˝enia wisfatyny nie ró˝ni∏y si´ istotnie w grupie kobiet z cukrzycà cià˝owà (mediana 14,8 [10,8- 

17,3]µg/l) i prawid∏owà tolerancjà glukozy (15,3 [11,8-19,4] µg/l), by∏y jednak znamiennie wy˝sze ni˝ w grupie kobiet 

nie b´dàcych w cià˝y (11,4 [8,6-15,2] µg/l, p=0,008 vs cukrzyca cià˝owa i p=0,0008 vs prawid∏owa tolerancja 

glukozy). Stwierdzono istotnà korelacj´ pomi´dzy st´˝eniem wisfatyny i insuliny (R=0,20, p=0,01), HOMA-IR 

(R=0,19, p=0,02) i HOMA-%B (R=0,23, p=0,004). 

Regresja wieloraka wykaza∏a, ˝e jedynym czynnikiem wp∏ywajàcym znamiennie na st´˝enia wisfatyny w osoczu by∏a 

wartoÊç HbA1c (b=0,21, p=0,04). 

Wnioski: St´˝enie wisfatyny w osoczu wzrasta u kobiet w cià˝y, niezale˝nie od wspó∏istniejàcych zaburzeƒ tolerancji 

glukozy, prawdopodobnie wskutek dodatkowej sekrecji tej adipokiny przez tkank´ ∏o˝yska. 

S∏owa kluczowe: wisfatyna / cià˝a / cukrzyca cià˝owa / 

Wst´p 

Visfatin was originally identified as pre-B cell colonyenhancing 

factor (PBEF) – a 52-kilodalton protein expressed 

in lymphocytes that synergized with interleukin-7 and stem 

cell factors to promote the growth of B cell precursors [1]. 

Visfatin mRNA and protein is expressed in subcutaneous 

fat tissue (SAT) [2, 3], visceral fat tissue (VAT) [2, 3], as well as 

in the liver [1], muscle [1], macrophages [4], placenta and foetal 

membranes [5, 6]. The same gene was also identified as a 

cytosolic enzyme micotinamide 5-phosphoribosyl-1- 

pyrophosphate transferase (Nampt) that catalyzes the ratelimiting 

step in nicotinamide adenine dinucleotide (NAD) 

biosynthesis [7]. 

Insulin-mimetic effects, initially ascribed to visfatin, have 

not been confirmed in recent studies but visfatin is involved in 

glucose metabolism at the beta-cell level by regulating insulin 

secretion via the NAD pathway [8]. However, clinical data 

linking circulating visfatin to the parameters of glucose 

metabolism and insulin resistance are contradictory, since 

both increased [9, 10, 11, 12, 13, 14] and decreased levels [15] 

have been observed in patients with type 1 and type 2 diabetes. 

Conflicting results have been also obtained in obese subjects 

[2, 16, 17, 18]. 

It has been demonstrated that circulating visfatin levels are 

elevated in pregnant women with intrauterine growth retardation 

(IUGR) [19] and preeclampsia [20], whereas significantly 

lower [21, 22] or higher [23, 24] visfatin concentrations have 

been shown in patients with gestational diabetes mellitus 

(GDM) when compared with healthy pregnant controls. 

Therefore, in the present study we investigated serum visfatin 

concentrations in pregnant women with various degree of glucose 

intolerance in order to establish its relation to a range of 

anthropometric and metabolic factors conferring glucose 

metabolism and insulin resistance. 

Materials and methods 

The group studied consisted of 61 patients with GDM and 

63 pregnant women with NGT, between 24 and 31 week of 

gestation, attending the gynaecological out-patient clinic of 

the Medical University of Bialystok: GDM was diagnosed 

according to the WHO criteria [25]. 

Blood samples for visfatin assay were collected before the 

initiation of diet or insulin therapy. All subjects were nonsmokers 

and had not taken any drugs known to affect carbohydrate 

metabolism in the previous 3 months. Patients with 

abnormal glucose readings before pregnancy, as well as with 

pregnancy induced hypertension (PIH), preeclampsia and 

other pregnancy complications (except GDM), were not 

included. All pregnancies were singletons. The estimation of 

pregnancy duration was based on routine ultrasonographic 

examination preformed between 10 and 12 weeks of gestation. 

The control group consisted of 36 non-pregnant healthy 

women, nine of whom had one or more pregnancies without 

a history of GDM and 27 had no previous pregnancy. Written 

informed consent was obtained from all participants, and the 

protocol was approved by the local ethics committee (Medical 

University of Bialystok). 

For each patient body mass index (BMI) was calculated at 

the time of blood collection as weight in kilograms divided by 

height in meters squared. Medical records were also analyzed 

to collect information concerning subjects’ weight shortly 

before conception, and prepregnancy BMI was calculated as 

described above. 

Plasma glucose concentration was measured using oxidase 

method (CORMAY, Poland), fasting serum insulin level was 

assayed by immunoradiometric method (Biosource Europe 

SA, Belgium) and glycated haemoglobin (HbA1c) was evaluated 

by a high performance liquid chromatography technique 

(HPLC Variant TM , BIO-RAD Laboratories, Germany). 

Serum visfatin concentration was measured using commercial 

Visfatin-C Terminal Human Enzyme Immunoassay 

kit (Phoenix Pharmaceuticals, Inc., USA) with the detection 


15




Serum visfatin concentration is elevated in pregnant women... 

Table I. Clinical and biochemical characteristics of the population studied. 

limit of 0.1µg/l. The intraassay and interassay coefficients of 

variation (CVs) were less than 5.0% and 14.0%, respectively. 

HOMA2 (the Homeostasis Model Assessment 2) Calculator 

was used to estimate steady state beta cell function (%B) 

and insulin resistance (HOMA-IR) according to the updated 

HOMA2 model (www.OCDEM.ox.ac.uk). 

Statistical analysis was performed using the STATISTICA 

7.0 for Windows software package (StatSoft.Inc, Tulsa, USA). 

Non-normally distributed variables were expressed as medians 

and interquartile ranges (IR). The differences between the 

groups were compared by Mann - Whitney U test. Multivariate 

least–square regression procedures were used to estimate 

mean case–control differences in plasma visfatin concentrations 

after allowing for potential confounders. Relationships 

between variables were tested by Spearman’s rank correlations. 

Multivariate linear regression analysis was performed to 

establish which of the metabolic and anthropometric factors 

(age, gestational age, BMI, glucose, insulin, HbA1c) were significantly 

and independently associated with the variance in 

plasma visfatin concentration. P value less than 0.05 was 

regarded as statistically significant. 

Results 

Clinical and biochemical characteristics of the groups 

studied are summarized in Table I. There were not significant 

differences in the mean age, parity, gestational age, current 

BMI (except non-pregnant subjects) and HbA1c values 

between the groups. The patients with GDM had markedly 

higher fasting and post-load glucose than the women with 

NGT (p




Szamatowicz J, et al. 

Table II. Serum visfatin concentrations with respect to prepregnancy BMI values. 

When all the women studied were divided into two groups 

according to their prepregnancy BMI values (Table II), there 

was no significant difference in serum visfatin levels between 

the subjects with BMI < and ≥25kg/m 2 both in the whole population 

studied, as well as in the subgroups with NGT and 

GDM, whereas in the control group serum visfatin concentrations 

were apparently lower in obese than in slim subjects 

(p=0.047, Table II). 

In a pooled analysis serum visfatin levels correlated significantly 

with fasting insulin (R=0.20, p=0.01), HOMA-IR 

(R=0.19, p=0.02) and HOMA-%B (R=0.23, p=0.004). However, 

when the three subgroups were analysed separately, visfatin 

levels were not associated with any of the clinical or 

metabolic parameters studied. Stepwise multiple regression 

analysis with visfatin as a dependent value (independent values: 

age, gestational age, BMI, glucose, insulin, HbA1c) 

revealed that in the whole group of pregnant women HbA1c 

was the only significant predictor (b=0.26, p=0.005), explaining 

about 7% of the variance in serum visfatin concentration. 

In the subgroup with GDM visfatin levels were also significantly 

predicted by HbA1c values (b=0.29, p=0.03), whereas 

in the subjects with NGT visfatin concentrations were not 

associated with any of the parameters analyzed (age, gestational 

age, BMI, glucose, insulin, HbA1c). In the control 

group stepwise multiple regression analysis showed that visfatin 

concentrations were significantly related to BMI values 

(b=0.47, p=0.01). 

Discussion 

In the present study we showed that patients with GDM 

had markedly higher fasting glucose than women with NGT, 

as well as significantly higher fasting insulin and the index of 

insulin resistance as compared with the control group, whereas 

pregnant women with NGT demonstrated markedly lower 

fasting glucose and higher insulin concentrations in comparison 

with the non-pregnant group. These findings correspond 

to the well-known metabolic changes that occur in normal and 

diabetic pregnancy, since non-diabetic pregnancy produces an 

“accelerated starvation” in the fasting state, with an earlier 

and more profound hypoglycaemia and an increased fasting 

insulin level, whereas women with GDM demonstrate elevated 

fasting insulin concentrations i the first place [26]. 

Serum visfatin levels in the NGT and GDM groups were 

comparable, but markedly higher than those found in the nonpregnant 

women. Because of the differences observed in glucose 

and insulin values, an adjustment for these covariates was 

made, but the differences in visfatin concentrations between 

the pregnant and the non-pregnant subjects remained statistically 

significant. Our findings are in part consistent with the 

results obtained by Mastorakos et al. [27] who demonstrated 

that serum visfatin concentrations increased during healthy 

pregnancy, especially between the 1 st and the 2 nd trimester, in 

parallel with b-cell secretion indices, probably compensating 

for a gradual increase in insulin resistance. Moreover, serum 

visfatin concentration in the 1 st trimester was a significant predictor 

of insulin sensitivity during the 2 nd trimester, however 

later this close association disappeared, possibly because of an 

increase in visfatin secretion by an additional source other that 

adipose tissue, namely the placenta [27]. 

The results concerning circulating visfatin obtained by 

other authors in different populations with GDM are contradictory 

since Chan et al. [21] and Haider et al. [22] demonstrated 

significantly lower serum visfatin levels in patients with 

GDM, whereas Krzyzanowska et al. [23] and Lewandowski et 

al. [24] reported that median visfatin concentrations were significantly 

elevated in women with GDM when compared with 

healthy pregnant controls. The reasons for this discrepancy 

may be related to differences regarding sampling time during 

pregnancy, various diagnostic criteria or even racial differences, 

nevertheless they remain unclear. The mechanisms controlling 

visfatin secretion in humans are also under discussion. 

Haider et al. [28] showed that glucose induces an increase in 

visfatin release, whereas insulin can suppress this effect in vitro 

and in vivo, however it has no influence on basal visfatin concentrations. 

In clinical studies concerning pregnant women 

various factors, potentially influencing circulating visfatin levels, 

have been noted. Haider et al. [22] demonstrated a significant 

correlation between fasting glucose and visfatin concentrations 

in subjects with both NGT and GDM, whereas 

Krzyzanowska et al. [23] found no association between plasma 

visfatin and fasting glucose, insulin, HOMA-IR, HbA1c 

or BMI. In women with GDM visfatin correlated significantly 

only with the week of gestation at the time of sampling [23]. 

On the contrary, Chan et al. [21] observed no relationship 

between circulating visfatin and gestational age. 


17




Serum visfatin concentration is elevated in pregnant women... 

Finally, Lewandowski et al. [24] found positive correlations 

between serum visfatin concentrations and fasting 

insulin and HOMA-IR, which is consistent with our findings. 

In our population serum visfatin levels correlated significantly 

with fasting insulin, HOMA-IR and HOMA-%B – an indirect 

index of beta cell function. However, stepwise multiple 

regression analysis revealed that in the whole population studied, 

as well as in the subgroup with GDM, HbA1c was the 

only significant predictor, explaining less than 7% of the variance 

in serum visfatin concentration. In the non-pregnant 

group visfatin concentrations were significantly related to 

BMI values. The association between circulating visfatin and 

BMI was also demonstrated by Berndt et al. in a large population 

– based study, but in a subgroup of women with a wide 

range of obesity and insulin sensitivity the correlation did not 

reach statistical significance [2]. 

Conclusion 

In conclusion, our results suggest that serum visfatin concentrations 

are elevated in pregnant women when compared 

with non-pregnant healthy subjects. This elevation was not 

related to the coexisting disturbances of glucose tolerance, 

however multiple regression analysis revealed that HbA1c – a 

metabolic parameter reflecting retrospectively mean plasma 

glucose levels - was the only significant predictor of serum visfatin 

values both in the whole population studied, as well as in 

the subgroup with GDM. The elevation of circulating visfatin 

during pregnancy may be caused by its additional secretion 

from the placenta, however other possible sources should be 

also taken into account. In fact, more research work is needed 

to determine the mechanism(s) regulating visfatin secretion 

and action during pregnancy – both physiological and complicated 

by GDM. 

10. López-Bermejo A, Chico-Julia B, Fern_ndez-Balsells M, [et al.]. Serum visfatin increases 

with progressive beta-cell deterioration. Diabetes. 2006, 55, 2871-2875. 

11. Chen M, Chung F, Chang D, [et al.]. Elevated plasma level of visfatin/pre-B cell colonyenhancing 

factor in patients with type 2 diabetes mellitus. J Clin Endocrinol Metab. 

2006, 91, 295-299. 

12. Dogru T, Sonmez A, Tasci I, [et al.]. Plasma visfatin levels in patients with newly diagnosed 

and untreated type 2 diabetes mellitus and impaired glucose tolerance. Diabetes 

Res Clin Pract. 2007, 76, 24-29. 

13. Fernández-Real J, Moreno J, Chico B, [et al.]. Circulating visfatin is associated with 

parameters of iron metabolism in subjects with altered glucose tolerance. Diabetes 

Care. 2007, 30, 616-621. 

14. Hammarstedt A, Pihlajamäki J, Rotter Sopasakis V, [et al.]. Visfatin is an adipokine, but 

it is not regulated by thiazolidinediones. J Clin Endocrinol Metab. 2006, 91, 1181-1184. 

15. Li L, Yang G, Li Q, [et al.]. Changes and relations of circulating visfatin, apelin, and 

resistin levels in normal, impaired glucose tolerance, and type 2 diabetic subjects. Exp 

Clin Endocrinol Diabetes. 2006, 114, 544-548. 

16. Haider D, Schindler K, Schaller G, [et al.]. Increased plasma visfatin concentrations in 

morbidly obese subjects are reduced after gastric banding. J Clin Endocrinol Metab. 

2006, 91, 1578-1581. 

17. Zahorska-Markiewicz B, Olszanecka-Glinianowicz M, Janowska J, [et al.]. Serum concentration 

of visfatin in obese women. Metabolism. 2007, 56, 1131-1134. 

18. Pagano C, Pilon C, Olivieri M, [et al.]. Reduced plasma visfatin/pre-B cell colony-enhancing 

factor in obesity is not related to insulin resistance in humans. J Clin Endocrinol 

Metab. 2006, 91, 3165-3170. 

19. Fasshauer M, Blüher M, Stumvoll M, [et al.]. Differential regulation of visfatin and 

adiponectin in pregnancies with normal and abnormal placental function. Clin 

Endocrinol (Oxf). 2007, 66, 434-443. 

20. Fasshauer M, Waldeyer T, Seeger J, [et al.]. Serum levels of the adipokine visfatin are 

increased in pre-eclampsia. Clin Endocrinol (Oxf). 2008, 69, 69-73. 

21. Chan T, Chen Y, Lee C, [et al.] Decreased plasma visfatin concentrations in women with 

gestational diabetes mellitus. J Soc Gynecol Invest. 2006, 13, 364-367. 

22. Haider D, Handisurya A, Storka A, [et al.]. Visfatin response to glucose is reduced in 

women with gestational diabetes mellitus. Diabetes Care. 2007, 30, 1889-1891. 

23. Krzyzanowska K, Krugluger W, Mittermayer F, [et al.]. Increased visfatin concentrations 

in women with gestational diabetes mellitus. Clin Science (Lond). 2006, 110, 605-609. 

24. Lewandowski K, Stojanovic N, Press M, [et al.] Elevated serum levels of visfatin in gestational 

diabetes: a comparative study across various degree of glucose tolerance. 

Diabetologia. 2007, 50, 1033-1037. 

25. Alberti K, Zimmet P. Definition, diagnosis, and classification of diabetes mellitus and its 

complications. Report of a WHO consultation. Part 1: diagnosis and classification of diabetes 

mellitus provisional report of a WHO consultation. Diabet Med. 1998, 15, 539- 

553. 

26. Carpenter M. Metabolic changes in gestational diabetes. Clin Perinatol. 1993, 20, 583- 

591. 

27. Mastorakos G, Valsamakis G, Papatheodorou D, [et al.]. The role of adipocytokines in 

insulin resistance in normal pregnancy: visfatin concentrations in early pregnancy predict 

insulin sensitivity. Clin Chem. 2007, 53, 1477-1483. 

28. Haider D, Schaller G, Kapiotis S, [et al.]. The release of the adipocytokine visfatin is regulated 

by glucose and insulin. Diabetologia. 2006, 49, 1909-1914. 

References 

1. Samal B, Sun Y, Stearns G, [et al.]. Cloning and characterization of the cDNA encoding 

a novel human pre-B-cell colony-enhancing factor. Mol Cell Biol. 1994, 14, 1431-1437. 

2. Berndt J, Klöting N, Kralisch S, [et al.]. Plasma visfatin concentrations and fat depot-specific 

mRNA expression in humans. Diabetes. 2005, 54, 2911-2916. 

3. Varma V, Yao-Borengasser A, Rasouli N, [et al.]. Human visfatin expression: relationship 

to insulin sensitivity, intramyocellular lipids, and inflammation. J Clin Endocrinol Metab. 

2007, 92, 666-672. 

4. Curat C, Wegner V, Sengenes C, [et al.]. Macrophages in human visceral adipose tissue: 

increased accumulation in obesity and a source of resistin and visfatin. 

Diabetologia. 2006, 49, 744-747. 

5. Ognjanovic S, Bao S, Yamamoto S, [et al.]. Genomic organization of the gene coding 

for human pre-B-cell colony enhancing factor and expression in human fetal membranes. 

J Mol Endocrinol. 2001, 26, 107-117. 

6. Ognjanovic S, Bryant-Greenwood G. Pre-B-cell colony-enhancing factor, a novel 

cytokine of human fetal membranes Am J Obstet Gynecol. 2002, 187, 1051-1058. 

7. Rongvaux A, Shea R, Mulks M, [et al.]. Pre-B-cell colony-enhancing factor, whose 

expression is up-regulated in activated lymphocytes, is a nicotinamide phosphoribosyltransferase, 

a cytosolic enzyme involved in NAD biosynthesis. Eur J Immunol. 2002, 32, 

3225-3234. 

8. Revollo J, Korner A, Mills K, [et al.]. Nampt/PBEF/visfatin regulates insulin secretion in 

beta cells as a systemic NAD biosynthetic enzyme. Cell Metab. 2007, 6, 363-375. 

9. Haider D, Pleiner J, Francesconi M, [et al.]. Exercise training lowers plasma visfatin concentrations 

in patients with type 1 diabetes. J Clin Endocrinol Metab. 2006, 91, 4702- 

4704. 





Ocena przydatnoÊci oznaczania 

elastazy neutrofilowej u ci´˝arnych 

z przedwczesnym p´knićiem b∏on 

p∏odowych w przypadkach podejrzanych 

o subklinicznà infekcj´ 

wewnàtrzowodniowà 

The assessment of neutrophil elastase measurements usefulness 

in pregnant women with premature rupture of fetal membranes 

and chorioamnionitis suspicion 

Czajka Ryszard 1 , Kwiatkowski Sebastian 1 , Chlubek Dariusz 2 , 

Barbara Do∏´gowska 2 , Andrzej Torbé 1 , Rafa∏ Rzepka 1 

1 

Katedra Po∏o˝nictwa, Ginekologii i Neonatologii, Klinika Po∏o˝nictwa i Ginekologii PAM w Szczecinie 

2 

Katedra Biochemii i Chemii Medycznej PAM w Szczecinie 

Streszczenie 

Cel pracy: Ocena st´˝enia i przydatnoÊci oznaczeƒ elastazy neutrofilowej (NE) u ci´˝arnych z przedwczesnym 

p´knićiem b∏on p∏odowych (PPBP) w cià˝ach niedonoszonych w przypadkach podejrzanych o zaka˝anie 

wewnàtrzowodniowe. 

Materia∏ i metody: 60 kobiet ci´˝arnych w 2 grupach – z i bez PPBP. St´˝enie NE oznaczano w osoczu krwi 

matczynej oraz w p∏ynie owodniowym i analizowano w zale˝noÊci od obecnoÊci PPBP i czynników sugerujàcych 

wyst´powanie infekcji wewnàtrzowodniowej. 

Wyniki: St´˝enie elastazy by∏o wy˝sze w grupie PPBP i jednoczeÊnie wy˝sze w przypadkach podejrzanych 

o zaka˝enie wewnàtrzowodniowe. Czu∏oÊç i negatywna wartoÊç predykcyjna oznaczania NE w p∏ynie owodniowym 

wynios∏a 100% przy obecnoÊci przynajmniej dwóch czynników sugerujàcych infekcj´. 

Wnioski: Oznaczanie NE cechuje si´ wysokà przydatnoÊcià w wykluczeniu podejrzenia o zaka˝enie wewnàtrzowodniowe. 

S∏owa kluczowe: elastaza neutrofilowa / przedwczesne p´knićie b∏on p∏odowych / 

/ infekcja wewnàtrzowodniowa / 


Ryszard Czajka 

Katedra Po∏o˝nictwa, Ginekologii i Neonatologii, Klinika Po∏o˝nictwa i Ginekologii PAM 

ul. Powstaƒców Wielkopolskich 72 

70-111 Szczecin 

tel/fax. +48 91 466-13-50 

e-mail: czajkar@sci.pam.szczecin.pl 




19




Czajka R, et al. 

Summary 

Objectives: The evaluation of neutrophil elastase (NE) levels and its usefulness in pregnant women with premature 

rupture of foetal membranes (PROM) and chorioamnionitis suspicion. 

Material and methods: We evaluated the relationship between maternal plasma and amniotic fluid NE levels with 

the presence of chorioamnion infection in sixty pregnant women, divided into two groups – with and without 

PROM. The diagnostic performance of NE evaluations in discrimination of suspected intraamniotic infection was calculated. 

Results: NE levels in PROM patients are significantly higher than in the control group (p




Ocena przydatnoÊci oznaczania elastazy neutrofilowej u ci´˝arnych... 

Tabela I. Materia∏ kliniczny. 

Tabela II. Charakterystyka grup. 

Sigma) i umieszczano w temperaturze -80 stopni Celsjusza a˝ 

do chwili oznaczeƒ. JednoczeÊnie z krwià ˝ylnà ci´˝arnych 

w grupie PPBP pobierano p∏yn owodniowy w iloÊci 8-10mL, 

wtrakcie badania ginekologicznego, we wziernikach pochwowych, 

ze swobodnie wyp∏ywajàcego strumienia. 4mL p∏ynu 

wysy∏ano do badania mikrobiologicznego, a pozosta∏à cz´Êç 

wirowano w probówkach zawierajàcych antykoagulant (wersenian 

potasowy EDTA-K2) przez 10 minut z pr´dkoÊcià 5000 

obrotów/minut´, a nast´pnie przenoszono do probówek zawierajàcych 

antyoksydant (0,05% BHT butyrylohydroksytoluen; 

Sigma) i umieszczano w temperaturze -80 stopni Celsjusza a˝ 

do chwili oznaczeƒ. 

St´˝enie ludzkiej NE, zwiàzanej z α1-antytrypsynà, w osoczu 

krwi obwodowej i p∏ynie owodniowym oznaczano metodà 

ELISA z wykorzystaniem zestawu odczynnikowego Human 

PMN Elastaze ELISA (BioVendor; Brno; Republika Czeska). 

Poszukujàc subklinicznych wyk∏adników infekcji, w momencie 

pobierania materia∏u do badaƒ osocza krwi matczynej 

ip∏ynu owodniowego oznaczano równie˝ st´˝enie bia∏ka CRP 

w krwi matczynej, liczb´ leukocytów krwi obwodowej, odsetek 

neutrofili. St´˝enie CRP by∏o oznaczane iloÊciowà metodà 

immunoturbidometrycznà przy u˝yciu aparatu Olympus AU 

560 System. 

Za norm´ przyj´to wartoÊç poni˝ej 10mg/L. W tym samym 

czasie oznaczana by∏a ca∏kowita liczba leukocytów krwi 

obwodowej i odsetek neutrofili w krwi ci´˝arnych. 

Pomiary dokonywane by∏y automatycznie przy u˝yciu 

aparatów firmy Abbott: Celldyn 1700 i Celldyn 3500. 

Za wartoÊç prawid∏owà WBC przyj´to wyniki poni˝ej 

15G/L. Badania mikrobiologiczne obejmowa∏y posiewy p∏ynu 

owodniowego pobieranego w trakcie badania ginekologicznego. 

Uzyskane wyniki badaƒ poddano analizie statystycznej. 

Przeprowadzono ocen´ normalnoÊci rozk∏adów zmiennych 

ciàg∏ych (test Shapiro-Wilka), która wykaza∏a odbiegajàce od 

normalnego (lognormalne) rozk∏ady parametrów. 

Ka˝dy badany parametr scharakteryzowano za pomocà: 

liczebnoÊci próby (N), mediany (Mediana). Przy ocenie ró˝nic 

badanych parametrów pomi´dzy grupami u˝yto testu U- 

Manna Whitneya. Wyniki testów przyj´to za istotne statystycznie 

przy p





Tabela III. Porównanie wartoÊci st´˝eƒ elastazy neutrofilowej w osoczu krwi matczynej pomi´dzy grupami. 

Tabela IV. Porównanie wartoÊci st´˝eƒ elastazy neutrofilowej w p∏ynie owodniowym pomi´dzy podgrupami. 

Tabela V. Porównanie st´˝eƒ elastazy neutrofilowej w osoczu krwi matczynej w grupie PPBP w zale˝noÊci od wartoÊci parametrów 

sugerujàcych infekcj´. 

Tabela VI. Porównanie st´˝eƒ elastazy neutrofilowej w p∏ynie owodniowym w grupie PPBP w zale˝noÊci od wartoÊci parametrów 

sugerujàcych infekcj´. 





Ocena przydatnoÊci oznaczania elastazy neutrofilowej u ci´˝arnych... 

Tabela VII. Parametry przydatnoÊci rokowniczej oznaczania st´˝enia elastazy neutrofilowej w osoczu krwi matczynej i w p∏ynie owodniowym 

w wykrywaniu subklinicznego zaka˝enia wewnàtrzowodniowego mierzonego wyst´powaniem przynajmniej 1 lub 2 i wićej 

markerów sugerujàcych wyst´powanie infekcji. 

Nie stwierdzono ró˝nic pomi´dzy st´˝eniami NE w osoczu 

krwi matczynej w zale˝noÊci od wartoÊci analizowanych czynników 

sugerujàcych obecnoÊç infekcji, natomiast st´˝enia NE 

wp∏ynie owodniowym by∏y istotnie wy˝sze w podgrupach 

z podwy˝szonymi wartoÊciami CRP, WBC i przy dodatnim 

wyniku badania mikrobiologicznego p∏ynu owodniowego. 

(Tabela V i VI). 

Dla oznaczeƒ NE wyznaczono czu∏oÊç, swoistoÊç, pozytywnà 

wartoÊç predykcyjnà (PWP) oraz negatywnà wartoÊç 

predykcyjnà (NWP). Analizà obj´to kobiety ci´˝arne z PPBP 

w cià˝ach niedonoszonych, u których stwierdzono podwy˝szone 

wartoÊci przynajmniej 1 lub 2 i wićej markerów sugerujàcych 

wyst´powanie infekcji. Wyznaczanie czu∏oÊci, swoisto- 

Êci, PWP, NWP wymaga wyznaczenia wartoÊci progowej. Dla 

st´˝enia NE w osoczu krwi matczynej przyj´to wartoÊç 

88ng/mL, zaproponowanà przez Baƒkowskà i wsp [6]. Za wartoÊç 

progowà NE w p∏ynie owodniowym przyj´to 150ng/mL, 

zaproponowanà przez Kidokoro [7]. Uzyskane wartoÊci parametrów 

przedstawiono w tabeli VII. 

Oznaczanie st´˝enia NE w p∏ynie owodniowym przy obecnoÊci 

przynajmniej dwóch czynników sugerujàcych infekcj´ 

cechowa∏o si´ 100% czu∏oÊcià i 100% negatywnà wartoÊcià 

predykcyjnà. 

Dyskusja 

Przedmiotem badania by∏o porównanie st´˝eƒ elastazy 

w osoczu krwi matczynej i w p∏ynie owodniowym u kobiet ci´- 

˝arnych z PPBP z wynikami uznanych laboratoryjnych wyk∏adników 

sugerujàcych obecnoÊç subklinicznej infekcji, takich 

jak WBC, odsetek neutrofili, wartoÊç CRP i dodatni wynik 

badania mikrobiologicznego p∏ynu owodniowego. 

W grupie ci´˝arnych z PPBP w cià˝ach niedonoszonych 

nie stwierdzono ró˝nic pomi´dzy st´˝eniem NE w osoczu krwi 

matczynej w zale˝noÊci od obecnoÊci podwy˝szonych parametrów 

sugerujàcych subklinicznà infekcj´ wewnàtrzowodniowà. 

Badania przeprowadzone przez Adeyemi wykaza∏y obecnoÊç 

istotnej zale˝noÊci u kobiet rodzàcych pomi´dzy liczbà krwinek 

bia∏ych we krwi matczynej a st´˝eniem NE w osoczu krwi 

matczynej [15]. Przedstawione wyniki ró˝ni∏y si´ od wyników 

badaƒ w∏asnych. 

Przeprowadzono równie˝ analiz´ majàcà wykazaç, czy st´- 

˝enie NE w p∏ynie owodniowym zmienia si´ przy podwy˝szonych 

wartoÊciach uznanych laboratoryjnych wyk∏adników 

sugerujàcych subklinicznà infekcj´. 

W grupie z PPBP w cià˝ach niedonoszonych stwierdzano 

znamiennie wy˝sze st´˝enia NE, jeÊli wartoÊç CRP przekracza∏a 

10mg/L, wartoÊç WBC by∏a wy˝sza od 15G/L lub 

stwierdzono dodatni wynik badania mikrobiologicznego p∏ynu 

owodniowego. Równie˝ jeÊli wartoÊç przynajmniej jednego 

z parametrów sugerujàcych obecnoÊç subklinicznej infekcji 

wewnàtrzmacicznej, niezale˝nie od jego rodzaju, by∏a powy˝ej 

zakresu przyj´tego za norm´, st´˝enie NE w p∏ynie owodniowym 

by∏o istotnie podwy˝szone. 

Rivero-Marcotegui bada∏ st´˝enie NE w p∏ynie owodniowym 

kobiet z porodem przedwczesnym i zaka˝eniem wewnàtrzowodniowym. 

Stwierdzi∏ on wy˝sze st´˝enia tego enzymu 

wp∏ynie owodniowym w przypadkach dodatniego wyniku 

mikrobiologicznego p∏ynu owodniowego [9]. 

Badania w∏asne wykaza∏y wy˝sze st´˝enia NE przy dodatnim 

wyniku badania mikrobiologicznego p∏ynu owodniowego, 

jednak˝e ró˝nice nie by∏y istotne statystycznie. 

Suzuki ocenia∏ st´˝enie NE i prozapalnych cytokin w p∏ynie 

owodniowym w cià˝ach pomi´dzy 16-22 tygodniem cià˝y. 

Cz´Êç z badanych kobiet prezentowa∏a kliniczne objawy infekcji 

wewnàtrzowodniowej. Stwierdzi∏ on wyst´powanie istotnej 

zale˝noÊci pomi´dzy st´˝eniem NE w p∏ynie owodniowym 

a st´˝eniami interleukin [14]. Uzyskane wyniki nie wykaza∏y 

istnienia zale˝noÊci pomi´dzy st´˝eniem elastazy w osoczu 

krwi matczynej a laboratoryjnymi wyk∏adnikami sugerujàcymi 

infekcj´. Natomiast w badaniach p∏ynu owodniowego 

stwierdzono wy˝sze st´˝enia NE, jeÊli wartoÊç bia∏ka C-reaktywnego 

i liczba krwinek bia∏ych by∏y podwy˝szone. Ponadto 

st´˝enia NE w p∏ynie owodniowym by∏y wy˝sze, jeÊli stwierdzono 

dodatni wynik badania mikrobiologicznego p∏ynu 

owodniowego. Mo˝e to sugerowaç, ˝e st´˝enia elastazy w p∏ynie 

owodniowym wzrastajà w przypadkach podejrzanych 

o subklinicznà infekcj´ wewnàtrzowodniowà. 

Kolejnym celem badaƒ by∏a ocena przydatnoÊci oznaczania 

st´˝eƒ NE w osoczu krwi matczynej i p∏ynie owodniowym 

w diagnozowaniu subklinicznych zaka˝eƒ wewnàtrzowodniowych. 

Oznaczenia elastazy w osoczu krwi matczynej charakteryzowa∏y 

si´ doÊç wysokà czu∏oÊcià i swoistoÊcià oraz negatywnà 

i pozytywnà wartoÊcià predykcyjnà, jeÊli przynajmniej 

jeden lub dwa markery sugerujàce wyst´powanie infekcji by∏y 

podwy˝szone. Ocena parametrów oznaczania przydatnoÊci 

NE w p∏ynie owodniowym jako markera subklinicznej infekcji 

wewnàtrzowodniowej mierzonej obecnoÊcià podwy˝szonych 

dwóch lub wićej markerów sugerujàcych infekcj´ 


23





wykaza∏y 100% czu∏oÊç metody i 100% negatywnà wartoÊç 

predykcyjnà. 

Dotychczasowe badania nad NE dotyczy∏y potwierdzonych 

przypadków infekcji wewnàtrzmacicznej. Teichman ocenia∏ 

st´˝enie elastazy w osoczu krwi kobiet ci´˝arnych, u których 

stwierdzono zarówno histologiczne jak i kliniczne objawy 

infekcji wewnàtrzowodniowej. Wykaza∏ on znaczàco wy˝sze 

st´˝enia NE u wszystkich kobiet, u których stwierdzono zarówno 

kliniczne jak i histopatologiczne cechy infekcji wewnàtrzmacicznej. 

Pozosta∏e markery, takie jak CRP i liczba 

krwinek bia∏ych nie charakteryzowa∏y si´ ani takà czu∏oÊcià, 

ani swoistoÊcià [10]. W badaniach Baƒkowskiej oceniano wartoÊç 

predykcyjnà NE w osoczu krwi matczynej jako markera 

potwierdzonej histopatologicznie infekcji wewnàtrzowodniowej. 

Wykazano, i˝ oznaczanie elastazy w osoczu krwi matczynej 

jest wysoce efektywnym testem diagnostycznym w wykrywaniu 

histopatologicznie potwierdzonego zaka˝enia wewnàtrzowodniowego. 

Negatywna wartoÊç predykcyjna w jej 

badaniach wynios∏a 100%. Pozosta∏e markery zaka˝enia takie 

jak CRP i WBC nie wykaza∏y tak wysokich wartoÊci predykcyjnych 

[6]. Miyazaki stwierdzi∏, ˝e wy˝sze st´˝enia NE w p∏ynie 

owodniowym w przypadkach subklinicznej infekcji 

wewnàtrzowodniowej zwiàzane sà z krótszym czasem do wystàpienia 

porodu [16]. Daud ocenia∏ wartoÊci NE w p∏ynie 

owodniowym w cià˝ach powik∏anych zaka˝eniem wewnàtrzowodniowym 

w drugim trymestrze cià˝y wykazujàc jej wy˝sze 

st´˝enia w grupie z zaka˝eniem [13]. Kidokoro ocenia∏ czu- 

∏oÊç, swoistoÊç oraz wartoÊç predykcyjnà NE w p∏ynie owodniowym 

jako markera infekcji wewnàtrzmacicznej potwierdzonej 

dodatnim wynikiem badania histopatologicznego. Na 

podstawie przeprowadzonych badaƒ stwierdzi∏, ˝e podwy˝szone 

wartoÊci NE charakteryzujà si´ najwy˝szà czu∏oÊcià, 

swoistoÊcià i wartoÊciami predykcyjnymi w wykrywaniu zaka- 

˝enia wewnàtrzowodniowego. Pozosta∏e parametry, takie jak 

WBC czy CRP, nie cechowa∏y si´ tak wysokà przydatnoÊcià 

[7]. Helmig i Romero badali st´˝enie elastazy w p∏ynie owodniowym. 

W przypadkach infekcji wewnàtrzowodniowej jej 

st´˝enia by∏y wy˝sze ni˝ w grupach bez zaka˝enia [12]. Matsuda 

ocenia∏ st´˝enie NE w wydzielinie szyjkowej i w p∏ynie owodniowym 

celem przewidywania infekcji wewnàtrzowodniowej. 

Dodatkowo oceniana by∏a wartoÊç bia∏ka CRP a po porodzie 

przeprowadzano badanie histopatologiczne pop∏odu. 

Najwy˝szà wartoÊç diagnostycznà posiada∏o badanie histopatologiczne 

i ocena st´˝enia NE w p∏ynie owodniowym 

[8]. Samperiz ocenia∏ st´˝enie NE w krwi p´powinowej. Noworodki 

zosta∏y podzielone na trzy grupy bez oznak infekcji 

(A), z podejrzeniem infekcji (B) i z pe∏nymi objawami infekcji 

wrodzonej (C). St´˝enia elastazy w grupie C by∏y istotnie wy˝sze 

ni˝ w grupie A i B. Nie stwierdzono ró˝nic pomi´dzy grupami 

A iB[17]. Laskowska ocenia∏a st´˝enie NE w krwi p´powinowej 

przy obecnoÊci i braku cech infekcji wewnàtrzmacicznej, 

stwierdzajac wy˝sze st´˝enia u noworodków z cechami 

infekcji i to zarówno u noworodków donoszonych jak 

iwczeÊniaków [18]. 

Jak wynika z dotychczasowych doniesieƒ st´˝enie NE ro- 

Ênie w przypadkach rozwoju infekcji wewnàtrzowodniowej. 

Równie˝ badania w∏asne wskazujà, ˝e st´˝enia NE sà wy˝sze 

w przypadkach cià˝ podejrzanych o subklinicznà infekcj´ wewnàtrzowodniowà, 

a p∏yn owodniowy jest niezwykle cennym 

materia∏em w jej diagnozowaniu. 

Stwierdzenie 100% NWP oznaczania NE w p∏ynie owodniowym 

jako markera subklinicznej infekcji wewnàtrzowodniowej 

pozwala sàdziç, ˝e niskie st´˝enia tego enzymu wykluczajà 

jej wyst´powanie. 

Na podstawie badaƒ w∏asnych mo˝na wnioskowaç, ˝e 

ocena st´˝enia NE w p∏ynie owodniowym jest wysoce przydatna 

w sytuacjach podejrzanych o subkliniczne zaka˝enie 

wewnàtrzowodniowe. 

Wnioski 

1. Elastaza neutrofilowa cechuje si´ wysokà przydatnoÊcià 

w wykluczeniu podejrzenia o zaka˝enie wewnàtrzowodniowe. 

Praca finansowana ze Êrodków KBN, projekt badawczy 

nr 2 P05E 108 29 


1. Hillier S, Krohn M, Kiviat N, [et al.]. Microbiologic causes and neonatal outcomes associated 

with chorioamnion infection. Am J Obstet Gynecol. 1991, 165, 955-961. 

2. Hillier S, Martius J, Krohn M, [et al.]. A case control study of chorioamniontic infection 

and histologic chorioamnionitis in prematurity. N Engl J Med. 1988, 319, 972-978. 

3. Oszukowski P, Nowak M, Szpakowski M. Zaka˝enia wewnàtrzmaciczne. Medipress Gin 

Po∏. 1995, 5, 7. 

4. Steinborn A, Gunes H, Halberstadt E. Signal for term parturition is of trophoblast and 

therefore of fetal origin. Prostaglandins. 1995, 50, 237-252. 

5. Steinborn A, Kuhnert M, Halberstadt E. Immunmodulating cytokines induce term and 

preterm parturition. J Perinat Med. 1996, 24, 381-390. 

6. Baƒkowska E, Leibschang J, Pawlowska A. Ocena przydatnoÊci oznaczania elastazy 

granulocytarnej, bia∏ka C-reaktywnego i ca∏kowitej liczby krwinek bia∏ych w rozpoznawaniu 

zaka˝enia wewnàtrzmacicznego u ci´˝arnych po przedwczesnym p´knićiu 

b∏on p∏odowych (PROM). Ginekol Pol. 2003, 74, 1037-1043. 

7. Kidokoro K, Furuhashi M, Kuno N, [et al.]. Amniotic fluid neutrophil elastase and lactate 

dehydrogenase: association with histologic chorioamnionitis. Acta Obstet Gynecol 

Scand. 2006,85, 669-674. 

8. Matsuda Y, Maruyama H, Kuraya K. Relationship between granulocyte elastase levels 

and perinatal infections. Gynecol Obstet Invest. 1995, 39, 162-166. 

9. Rivero-Marcotegui A, Larra_aga-Azcárate C, Ceres-Ruiz C, [et al.]. Polymorphonuclear 

Elastase and Interleukin-6 in Amniotic Fluid in Preterm Labor. Clin Chem. 1997, 43, 

857-859. 

10. Teichmann A, Arendt P, Speer C. Premature rupture of the membranes and amniotic 

infections--the significance of laboratory tests. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 1990, 

34, 217-222. 

11. Yamada T, Matsubara S, Minakami H, [et al.]. Relation between viability of vaginal polymorphonuclear 

leukocytes and presence of histologic chorioamnionitis. Acta Obstet 

Gynecol Scand. 2000, 79, 818-823. 

12. Helmig B, Romero R, Espinoza J, [et al.]. Neutrophil elastase and secretory leukocyte 

protease inhibitor in prelabor rupture of membranes, parturition and intra-amniotic 

infection. J Matern Fetal Neonatal Med. 2002, 12, 237-246. 

13. Suzuki Y, Yamamoto T, [et al.]. Reduced nitric oxide in amniotic fluid of patients with 

chorioamnionitis. Fetal Diagn Ther. 2006, 21, 77-80. 

14. Suzuki Y, Yamamoto T, Kojima K, [et al.] Evaluation levels of cytokines in amniotic fluid 

of women with intrauterine infection in the early second trimester. Fetal Diagn Ther. 

2006, 21, 45-50. 

15. Adeyemi E, Abdulle A. Comparison of maternal and cord blood polymorphonuclear 

leukocyte elastase levels. J Perinat Med. 1998, 26, 89-93. 

16. Miyazaki K, Furuhashi M, Matsuo K, [et al.]. Impact of subclinical chorioamnionitis on 

maternal and neonatal outcomes. Acta Obstet Gynecol Scand. 2007, 86, 191-197. 

17. Sampériz S, Millet V, Lacroze V, [et al.]. Diagnostic value of granulocyte elastase determination 

in cord blood of newborn infants at risk for maternofetal infection. Arch 

Pediatr. 1997, 4, 406-410. 

18. Laskowska-Klita T, Czerwiƒska B, Maj-Pucek M. Elastaza neutrofilowa krwi 

p´powinowej w diagnostyce zaka˝eƒ noworodków urodzonych o czasie i urodzonych 

przedwczeÊnie. Med Wieku Rozw. 2002, 6, 13-21. 




ginekologia 

Zmiany mRNA wariantów alternatywnego 

sk∏adania C-endopeptydazy prokolagenu 

w mi´Êniakach macicy w zale˝noÊci 

od fazy cyklu miesićznego i u kobiet 

w okresie klimakterium 

Changes of mRNAs encoding alternatively spliced variants of 

procollagen C-endopeptidase in leiomyomas uteri depending on 

the phase of menstrual cycle and in postmenopausal women 

AuguÊciak-Duma Aleksandra 1,4 , Kajor Maciej 2 , Piwowarczyk Magdalena 3 , 

Sikora Jerzy 3 , Sieron Aleksander L. 1,4 

1 

Katedra i Zak∏ad Biologii Ogólnej Molekularnej i Genetyki, Âlàski Uniwersytet Medyczny w Katowicach; 

2 

Katedra Morfologii, Zak∏ad Histopatologii, Âlàski Uniwersytet Medyczny w Katowicach; 

3 

Klinika Ginekologii i Po∏o˝nictwa, Centralny Szpital Kliniczny, Âlàski Uniwersytet Medyczny w Katowicach. 

4 

Centrum Doskona∏oÊci Badania i Nauczania Biologii Molekularnej Macierzy i Nanotechnologii, Sieç CD BioMedTech „Silesia” 

Streszczenie 

Wst´p: Mi´Êniak g∏adkokomórkowy macicy (Leiomyoma uteri) jest niez∏oÊliwym nowotworem monoklonalnym b∏ony 

mi´Êniowej macicy. Rozwój guza charakteryzuje nadmierny i nieprawid∏owy rozrost macierzy pozakomórkowej. 

G∏ówne sk∏adniki macierzy pozakomórkowej to kolageny typu I i III. Odcićie C-propeptydów w prokolagenach typu 

I, II i III przez C-endopeptydaz´ prokolagenu wzbudza samoistne sk∏adanie w∏ókien kolagenowych. Endopeptydaza 

jest kluczowym regulatorem wytwarzania macierzy pozakomórkowej, kontroli jej jakoÊci oraz procesów rozwojowych, 

takich jak rozwój koÊci czy naczyƒ krwionoÊnych. 

Cel pracy: Celem pracy jest analiza syntezy trzech wariantów mRNA powstajàcych w wyniku alternatywnego sk∏adania 

transkryptów genu BMP1, kodujàcego C-endopeptydaz´ prokolagenu, w mi´Êniakach macicy, w porównaniu 

do prawid∏owej b∏ony mi´Êniowej macicy u kobiet w I i II fazie cyklu miesiàczkowego oraz w klimakterium. 

Materia∏ i Metody: W badaniach analizowano materia∏ pochodzàcy z leiomyoma uteri i tkanek kontrolnych 

uzyskanych od 52 pacjentek. Proces alternatywnego sk∏adania wariantów mRNA genu BMP1 by∏ oznaczany metodà 

densytometrycznà produktów otrzymanych z reakcji RT-PCR. ZnamiennoÊç statystycznà wykrytych ró˝nic 

sprawdzano testami ANOVA i Najmniejszych Istotnych Ró˝nic (LSD) w programie mSTATC oraz testem t-Studenta 

dla p≤0,05. 


Aleksander L. Sieron 

Katedra i Zak∏ad Biologii Ogólnej Molekularnej i Genetyki, 

Âlàski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, 

ul. Medyków 18, Bud. C-1, 40-752 Katowice, 

Tel.: +48-32-2088394, Faks: +48-32-2088382, 

e-mail: alsieron@sum.edu.pl 




25


ginekologia 


AuguÊciak-Duma A, et al. 

Wyniki: Analiza produktów RT-PCR ujawni∏a obecnoÊç mRNA trzech wariantów alternatywnego sk∏adania transkryptu 

genu BMP1 oraz zmiany w nat´˝eniu alternatywnego sk∏adania wariantów zale˝nie od fazy cyklu 

menstruacyjnego lub klimakterium. W drugiej fazie cyklu, w tkance kontrolnej spada∏o nasilenie ekspresji wariantu 

BMP-1 w porównaniu do fazy pierwszej i klimakterium. Natomiast w guzie, u kobiet w okresie klimakterium, w porównaniu 

z kobietami w drugiej fazie cyklu zaobserwowano nasilenie ekspresji wariantu BMP-1. Poszukiwanie wariantu 

mTLD w tkance guzowej u kobiet w drugiej fazie cyklu i w klimakterium, z kobietami w pierwszej fazie cyklu 

ujawni∏o jego zanikanie, podczas gdy w tkance kontrolnej nie obserwowano takiej zmiany. ObecnoÊç wariantu 

BMP-1/HIS by∏a najsilniej zaznaczona, w tkance kontrolnej w drugiej fazie cyklu i klimakterium, a w tkance guzowej 

s∏abiej zaznaczy∏a si´ jego obecnoÊç w drugiej fazie cyklu. 

Wnioski: Regulacja alternatywnego sk∏adania wariantów C-endopeptydazy prokolagenu w guzach leiomyoma uteri 

i b∏onie mi´Êniowej macicy zale˝y, przede wszystkim od fazy cyklu miesićznego. 

S∏owa kluczowe: kolagen / macierz pozakomórkowa / mi´Êniaki macicy / 

/ C-endopeptydaza prokolagenu / 

Summary 

Leiomyoma uteri is a monoclonal tumour of the uterus muscle layer. It is characterized by excessive, abnormal 

growth of extracellular matrix. The collagen types I and III are the major components of extracellular matrix. Removal 

of the C-propeptides in procollagens type I, II, and III by procollagen C-endopeptidase leads to spontaneous selfassembly 

of collagen fibrils. Thus, the procollagen C-endopeptidase is a key regulator of extracellular matrix production, 

its quality, and other developmental processes including angiogenesis. 

Objective: The objective of this study was to analyze the three alternatively spliced variants of the BMP1 gene 

product including the procollagen C-endopeptidase, in leiomyoma uteri tumors in comparison to normal myometrium 

in women being in first or second menstrual phase or in time of climacterium. 

Material and Methods: In the study we analyzed samples from the control and cancerous tissues from 52 women. 

Expression of the three alternatively spliced variants of BMP1 gene transcript were assayed by RT-PCR, following 

densytometric analysis. Statistical significance (p≤0,05) of the observed differences was assessed with the use of 

Anova test, Least Significance Different Test, and Student’s T-test. 

Results: Analysis of RT-PCR products revealed the presence of all alternatively spliced variants of BMP-1 mRNA and 

the changes in their alternative splicing intensity, depending on the phase of menstrual cycle or postmenopausal 

state. In the second phase of the cycle, in control tissue, the expression level of BMP-1 variant decreased when compared 

to women in I phase of the cycle or postmenopausal women. In the tumour, postmenopausal women showed 

increased expression of BMP-1at, when compared with women in the second phase of the cycle. The presence of 

mTLD in the tumour tissue at II phase of the cycle and in postmenopausal state was less strong when compared to 

women at I phase of the cycle. In control tissue this type of change was not observed. The BMP-1/HIS was present 

at higher level in control tissue, during II phase of the menstrual cycle and in postmenopausal state, whereas in the 

tumour tissue its lowest level was at II phase of the cycle. 

Conclusions: Regulation of alternative splicing of mRNA for procollagen C-endopeptidase in leiomyomas and 

myometrium depends mainly on the hormonal status of women. 

Key words: collagen / extracellular matrix / leiomyoma / procollagen C-endopeptidase / 

Wst´p 

Mi´Êniak g∏adkokomórkowy macicy (leiomyoma uteri), to 

niez∏oÊliwy nowotwór zawierajàcy komórki mi´Êni g∏adkich 

izràb w∏óknistej tkanki ∏àcznej. Cz´stoÊç wyst´powania tego 

guza szacuje si´ na prawie 77% u kobiet w wieku rozrodczym. 

Ârednio dwie trzecie z nich ma wiele guzów, ró˝nych rozmiarów, 

umiejscowionych ÊródÊciennie, podÊluzówkowo lub podsurowicówkowo 

[1, 2]. 

Cechà charakterystycznà morfologicznà leiomyoma jest 

nagromadzenie w∏ókienkowych sk∏adników macierzy pozakomórkowej 

(extracellular matrix – ECM) [3]. Przeprowadzone 

mapowania ekspresji genów za pomocà mikromacierzy 

cDNA ujawni∏y podstawowe geny, których ekspresja w guzach 

leiomyoma uteri jest rozregulowana. Sà to geny kodujàce produkcj´ 

kolagenów, proteoglikany i elastyn´, czyli bia∏ka 

zwiàzane z produkcjà macierzy pozakomórkowej oraz geny, 

których produkty regulujà syntez´ i jakoÊç macierzy, takie jak 

TGF-β1 i 3 [4]. Stàd, powstawanie i rozrost mi´Êniaków macicy 

jest wiàzany z zaburzeniem regulacji ekspresji genów kodujàcych 

bia∏ka macierzy pozakomórkowej i jej czynników regulatorowych. 

C-endopeptydaza prokolagenu jest cynko-zale˝nà metaloproteinazà 

z rodziny astacyn [5]. Proteinazy te sà obecne 

wtkankach ró˝norodnych organizmów, od jamoch∏onów do 

cz∏owieka. Ich funkcje sà niejednorodne i obejmujà procesy od 

trawienia polipeptydów, do obróbki bia∏ek macierzy i aktywacji 

czynników wzrostowych [6]. C-endopeptydaza prokolagenu 

jest kodowana przez gen BMP1, którego produkt podlega alternatywnemu 

sk∏adaniu do, co najmniej trzech wariantów 

splajsingowych. 




ginekologia 

Zmiany mRNA wariantów alternatywnego sk∏adania C-endopeptydazy prokolagenu w mi´Êniakach macicy... 

Najlepiej poznany z nich to BMP-1, drugim jest najd∏u˝szy 

znany wariant – mTLD (mammalian Tolloid) podobny do 

bia∏ka wykrytego u Drosophila, zwanego TLD (Tolloid). 

Trzecim wariantem jest BMP-1/HIS, wyizolowany tylko w postaci 

mRNA z ∏o˝yska. Warianty te charakteryzuje fizjologiczna 

i tkankowa swoistoÊç [7]. 

Cel pracy 

G∏ównym celem badaƒ by∏a analiza wyst´powania trzech 

wariantów alternatywnego sk∏adania mRNA powstajàcych 

po transkrypcji genu BMP1 w mi´Êniakach macicy w I i II fazie 

cyklu miesiàczkowego oraz w okresie klimakterium. 

Materia∏ i metody 

Do badaƒ wykorzystano tkanki mi´Êniaków macicy pobrane 

od 52 kobiet w ró˝nych fazach cyklu miesićznego lub 

w okresie klimakterium. Na badania uzyskano zgod´ Lokalnej 

Komisji Etycznej nr NN-6501-212/04 oraz Êwiadomà zgod´ 

pacjentek. 

W momencie operacji 17 kobiet by∏o w pierwszej fazie cyklu, 

17 w drugiej fazie, a 15 w okresie klimakterium. 24 kobiety 

poda∏y, ˝e w najbli˝szej rodzinie wyst´powa∏y mi´Êniaki rodzinne, 

28 kobiet nie stwierdzi∏o takiego faktu. Jako pacjentki 

w okresie klimakterium uznano te z nich, które mia∏y ostatnià 

miesiàczk´ co najmniej 6 miesićy przed datà operacji. 

W czasie zabiegu operacyjnego, do badania wybrano jeden, 

najwi´kszy, rozpoznany makroskopowo mi´Êniak. 

Wycinki tkanek do badaƒ molekularnych pobierali anatomopatolodzy, 

bezpoÊrednio po rutynowym pobraniu materia- 

∏u do badaƒ histopatologicznych. Pobierano równie˝ fragmenty 

mi´Ênia macicy bez obecnoÊci mi´Êniaków, które traktowano 

jako tkank´ kontrolnà. Próbki po pobraniu natychmiast 

umieszczano w buforze RNAlater (Qiagen), a nast´pnie zamra˝ano 

w temperaturze -20°C. Tkanki by∏y oceniane niezale˝nie 

przez dwóch histopatologów. 

Do badaƒ u˝ywano ca∏kowitego, oczyszczonego mRNA 

z mi´Êniaków oraz tkanek stanowiàcych kontrol´. mRNA 

otrzymywano przy pomocy zestawu do izolacji mRNA – Rneasy 

Mini Kit firmy Qiagen (Niemcy) wed∏ug procedury zalecanej 

przez producenta zestawu. Oczyszczony mRNA s∏u˝y∏ 

jako matryca w reakcji odwrotnej transkrypcji, której produkt 

poddawano ∏aƒcuchowej reakcji polimerazowej. Startery zaprojektowano 

indywidualnie przy pomocy programu komputerowego 

Primer-Select w pakiecie oprogramowania DNA- 

Star (LaserGene). 

Wszystkie startery do wariantów genu BMP1 zakupiono 

w firmie IDT (Coralville, IA, USA). (Tabela I). Startery do 

wykrywania ludzkiej β-aktyny zakupiono w firmie Genosys 

(Niemcy). 

Izolacja RNA 

Ca∏kowity mRNA oczyszczano z tkanek po ich homogenizacji 

w buforze RLT (bufor lizujàcy RNA) znajdujàcym si´ 

wzestawie RNeasy Mini Kit (Qiagen). St´˝enie mRNA oznaczano 

spektrofotometrycznie i 200ng ca∏kowitego mRNA 

z ka˝dej tkanki u˝ywano do przeprowadzenia reakcji odwrotnej 

transkrypcji (RT-PCR). 

Startery do amplifikacji swoistych odcinków DNA 

Do zaprojektowania starterów wykorzystywano sekwencje 

cDNA zdeponowane w GenBank NCBI o numerach dost´pu: 

U50330 dla mTLD, NM_001199 dla BMP-1, NM_006128 dla 

BMP-1/HIS oraz NM_001101 dla β-aktyny ludzkiej. U˝yte 

do namna˝ania odcinków startery pozwalajà na jednoznaczne 

rozró˝nienie wariantów mRNA, co zosta∏o potwierdzone sekwencjonowaniem 

otrzymanych w ich obecnoÊci produktów 

PCR. Sekwencj´ analizowano po PCR sekwencyjnym przy 

pomocy analizatora DNA ABI PRISM 310. 

Wcz´Êci próbek, na matrycy mRNA otrzymanego, zarówno 

z tkanek prawid∏owych, jak i guzowych, obok oczekiwanego 

produktu pojawia∏y, si´ w niewielkiej iloÊci, dodatkowe 

produkty o nieoczekiwanej d∏ugoÊci i sekwencjach nieobecnych 

w trzech badanych wariantach. Próba kompensacji, po 

uwzgl´dnieniu ró˝nic Tm powstajàcych produktów PCR, nie 

da∏a zadowalajàcych wyników. 

Reakcje odwrotnej transkrypcji (RT-PCR) wykonano 

dwuetapowo, z u˝yciem starterów oligo-dT oraz AMV Enhanced 

Reverse Transcriptase (Sigma). Reakcj´ PCR przeprowadzano 

przy u˝yciu polimerazy JumpStart AccuTaq LA 

DNA Polymerase (Sigma). W celu okreÊlenia liczby cykli reakcji 

PCR z maksimum przyrostu logarytmicznego przeprowadzono 

porównanie produktów reakcji z β-aktynà ludzkà. 

Uzyskane wyniki wskaza∏y na mo˝liwoÊç wykonywania 35 cykli 

reakcji PCR i uzyskania powtarzalnej iloÊci produktu dla 

maksimum przyrostu logarytmicznego (Dane nie pokazane). 

Wszystkie produkty PCR analizowano po rozdziale w 1,2% 

˝elu agarozowym. 

Analiza produktów RT-PCR 

WczeÊniejsze doniesienia Janitza i wsp. [8] pokaza∏y obecnoÊç, 

co najmniej trzech innych produktów sk∏adania pierwotnego 

transkryptu genu BMP1, o nieznanych dotychczas funkcjach 

biologicznych. Aby uniknàç oznaczeƒ nieswoistych produktów 

zdecydowano si´ na oznaczanie tylko produktów 

Tabela I. Wykaz starterów reakcji PCR wykorzystywanych do otrzymywania wybranych unikalnych odcinków wariantów genu BMP1 

i β-aktyny oraz ich pozycja w cDNA. 


27


ginekologia 



alternatywnego sk∏adania o znanych funkcjach biologicznych, 

a wić BMP-1, mTLD i BMP-1/HIS. W tym celu wykonano 

analiz´ densytometrycznà prà˝ków odpowiadajàcych d∏ugo- 

Êcià odcinkom DNA otrzymanym po RT-PCR, w których wykryto 

wy∏àcznie oczekiwanà sekwencj´ DNA odpowiedniego 

wariantu. Oznaczenia g´stoÊci prà˝ków wykonywano przy pomocy 

programów Kodak 1D oraz Image Quant Solutions 

wersja 1.2 (IQ v1.2) (Molecular Dynamics). Wykorzystujàc 

znanà iloÊç DNA w prà˝kach odpowiadajàcych wzorcom d∏ugoÊci 

DNA mo˝liwe by∏o oznaczenie iloÊci DNA w prà˝kach 

odpowiadajàcym odcinkom otrzymanym w reakcji PCR. Program 

IQ mierzy intensywnoÊç prà˝ków przez zliczanie pikseli 

w analizowanym prà˝ku po odjćiu liczby pikseli w zmierzonym 

w ten sam sposób tle. 

Do analizy ró˝nych fragmentów mRNA, iloÊç otrzymanego 

DNA by∏a normalizowana na podstawie g´stoÊci pikseli 

prà˝ków wzorcowych iloÊci DNA odpowiadajàcych d∏ugoÊcià 

analizowanym fragmentom DNA. (Rycina 1). Marker d∏ugo- 

Êci DNA b´dàcy mieszaninà 1µg DNA bakteriofaga φX174 

poci´tego endonukleazà restrykcyjnà HindIII (Finnzyme) jest 

tak˝e markerem iloÊci DNA – w danych prà˝kach zawiera 

ÊciÊle okreÊlonà iloÊç DNA. 

Dla produktu odpowiadajàcego BMP-1 mierzono liczb´ 

pikseli fragmentu wzorcowego o d∏ugoÊci 310 p.z. (zawierajàcego 

29ng DNA), dla mTLD i β-aktyny prà˝ka wzorcowego 

o d∏ugoÊci 603 p.z. (56ng DNA), (rycina 1 – dolny panel), 

a dla BMP-1/HIS prà˝ka wzorcowego o d∏ugoÊci 284 p.z. 

(26ng DNA). ZawartoÊç DNA w badanych prà˝kach odpowiadajàcych 

sekwencjom w trzech badanych wariantach 

mRNA przedstawiono jako krotnoÊç prà˝ka wzorcowego 

o odpowiedniej d∏ugoÊci. 

Analiza statystyczna. 

Analiz´ statystycznà wyników wykonano z wykorzystaniem 

programu mSTATC, testami ANOVA oraz LSD (Least 

Significance Difference Test) dla p≤0,05, a znamiennoÊç statystycznà 

obserwowanych ró˝nic sprawdzano przy pomocy testu 

t-Studenta. 

Wyniki 

Analiza produktów RT-PCR w postaci prà˝ków po rozdziale 

w ˝elu agarozowym ujawni∏a obecnoÊç trzech odcinków 

o oczekiwanej d∏ugoÊci, odpowiednio: 348, 593 oraz 249 pz. 

(Rycina 1). 

Analiza statystyczna zawartoÊci wzgl´dnej badanych wariantów, 

w zale˝noÊci od wyst´powania wÊród najbli˝szych 

krewnych (matka, siostra, babcia, siostra matki), zachorowaƒ 

na leiomyoma uteri ujawni∏a znamiennà statystycznie ni˝szà 

(p≤0,05) zawartoÊç mRNA dla BMP-1 w tkance kontrolnej 

pacjentek z postacià rodzinnà w∏ókniakomi´Êniaka macicy, 

w porównaniu do pacjentek bez rodzinnych epizodów tego 

schorzenia. (Rycina 2). 

Rycina 1. Wizualizacja produktów PCR przy u˝yciu mRNA kodujàcych warianty C-endopeptydazy prokolagenu w próbkach pobranych od pacjentek 

ze zdiagnozowanym guzem leiomyoma uteri w ró˝nych fazach cyklu menstruacyjnego oraz w okresie klimakterium. 

Prà˝ki odpowiadajàce produktom PCR namno˝onym w obecnoÊci wyizolowanego mRNA z tkanek kontrolnych (K) i guzowych (G). 

Prà˝ki na Êcie˝kach oznaczonych literà M zawierajà wzorzec d∏ugoÊci i iloÊci DNA o podanej d∏ugoÊci wyra˝onej liczbà pz. Dolny panel przedstawia reprezentatywne 

wyniki rozdzia∏u elektroforetycznego produktów reakcji PCR wykonanej w obecnoÊci starterów o sekwencjach unikalnych w cDNA ludzkiej β-aktyny. 




ginekologia 


Rycina 2. Zale˝noÊç mRNA wariantów C-endopeptydazy prokolagenu 

od wyst´powania mi´Êniaków w postaci rodzinnej lub nie, u badanych 

pacjentek. 

Rycina 3. Porównanie mRNA wariantów C-endopeptydazy 

prokolagenu w tkance kontrolnej i guzowej w I fazie cyklu 

miesićznego. 


prokolagenu w tkance kontrolnej i guzowej w II fazie cyklu 

miesićznego. 

Wyniki badania 49 kobiet cierpiàcych na mi´Êniaki g∏adkokomórkowe 

macicy wskazujà na to, ˝e synteza wariantów 

alternatywnego sk∏adania C-endopeptydazy prokolagenu zale˝y 

od fazy cyklu menstruacyjnego. Analiza statystyczna ró˝nic 

wzgl´dnej g´stoÊci prà˝ków, odpowiadajàcych d∏ugoÊcià 

odcinkom DNA z wariantów mTLD i BMP-1/HIS ujawni∏a, 

˝e ekspresja mRNA by∏a istotnie statystycznie wy˝sza, odpowiednio 

0,3- i 4-krotnie (p≤0,05), w tkance guzowej kobiet 

w pierwszej fazie cyklu menstruacyjnego w porównaniu do 

tkanki kontrolnej. (Rycina 3). 

Wykazano tak˝e znamiennà statystycznie (p≤0,05) ni˝szà 

o 41% i 23% ekspresj´, odpowiednio mRNA wariantów 

mTLD i BMP-1/HIS w tkankach guzowych w drugiej fazie 

cyklu miesićznego w porównaniu do tkanki prawid∏owej. 

(Rycina 4). 

Ukobiet w klimakterium, wykryto natomiast znamiennà 

statystycznie, ni˝szà o 41% ekspresj´ mRNA dla mTLD 

(p≤0,05) w tkance kontrolnej w porównaniu do tkanki guzowej. 

(Rycina 5). 

Ekspresja mRNA wariantów BMP-1 i BMP-1/HIS 

w tkance kontrolnej ró˝ni∏a si´ bardzo wyraênie zale˝nie od 

fazy cyklu menstruacyjnego. (Rycina 6A). 

Ekspresja mRNA wariantu BMP-1 by∏a ni˝sza o 25% 

w drugiej fazie cyklu (p≤0,05) w porównaniu do pierwszej fazy 

i o 25% wy˝sza (p≤0,05) u kobiet w klimakterium w porównaniu 

do kobiet, od których materia∏ do badania pobrano 

w drugiej fazie cyklu. Dla mRNA wariantu mTLD nie zaobserwowano 

znamiennych statystycznie ró˝nic intensywnoÊci 

odpowiadajàcych im prà˝ków zale˝nie od fazy cyklu. Ekspresja 

mRNA wariantu BMP-1/HIS wzrasta∏a 3,5-krotnie w drugiej 

fazie cyklu menstruacyjnego i 4-krotnie w klimakterium 

wsposób znamienny statystycznie (p≤0,05) w porównaniu do 

pierwszej fazy cyklu. 

Ekspresja mRNA wszystkich trzech wariantów w tkance 

guzowej ró˝ni∏a si´ znaczàco w zale˝noÊci od fazy cyklu menstruacyjnego. 

(Rycina 6B). Dla mRNA wariantu BMP-1 zaobserwowano 

znamienne statystycznie (p≤0,05) ró˝nice w jego 

zawartoÊci pomi´dzy kobietami w drugiej fazie cyklu, 

aznajdujàcymi si´ w okresie postmenopauzalnym. 

W porównaniu z drugà fazà cyklu zaobserwowano znamienny 

statystycznie wzrost (p≤0,05) ekspresji mRNA wariantu 

BMP-1 zale˝nie od fazy cyklu lub klimakterium. Ekspresj´ 

mRNA wariantu mTLD cechowa∏ natomiast spadek 

w fazie drugiej cyklu oraz w klimakterium w porównaniu z fazà 

pierwszà o odpowiednio 41% i 43% (p≤0,05). Natomiast 

ró˝nice w ekspresji mRNA wariantu BMP-1/HIS wykazywa- 

∏y znamienny statystycznie (p≤0,05) spadek o 38% i 42% 

w drugiej fazie cyklu w odniesieniu odpowiednio do pierwszej 

fazy cyklu i kobiet postmenopauzalnych. 

Dyskusja 

Mi´Êniak g∏adkokomórkowy macicy jest najcz´stszym 

wskazaniem do usunićia macicy [9]. Obecnie nie ma skutecznej 

farmakoterapii tych guzów. W farmakoterapii najcz´Êciej 

stosuje si´ analogi gonadoliberyny. Wyniki leczenia sà na ogó∏ 

niezadowalajàce. AgoniÊci GnRH poza regresjà guza, powodujà 

demineralizacj´ koÊci, dlatego nie mo˝na ich stosowaç 

d∏u˝ej ni˝ 6 miesićy. Po zaprzestaniu za˝ywania leku, guzy 

powracajà do stanu przed rozpoczćiem leczenia [10]. 


29


ginekologia 




prokolagenu w tkance kontrolnej i guzowej w menopauzie. 

Rycina 6A. Zmiany mRNA wariantów C-endopeptydazy prokolagenu 

w kolejnych fazach cyklu miesićznego w tkance kontrolnej. 

Rycina 6B. Zmiany mRNA wariantów C-endopeptydazy prokolagenu 

w kolejnych fazach cyklu miesićznego w tkance guzowej (B). 

W niniejszej pracy wykryto mRNA wariantu BMP-1/HIS 

poza ∏o˝yskiem oraz wykazano, ˝e ekspresja mRNA wariantów 

alternatywnego sk∏adania produktów genu BMP1 jest 

wra˝liwa na zmiany hormonalne w cyklu miesićznym kobiety. 

Powszechnie wiadomo, ˝e produkty alternatywnego sk∏adania 

BMP1 odpowiadajà za aktywnoÊç C-proteazowà prokolagenów 

in vivo, a usunićie C-propeptydu jest wymagane 

do fibrylogenezy kolagenowej [11]. Dlatego bia∏ka BMP- 

1/mTLD/BMP-1/HIS sà atrakcyjnym celem dla potencjalnych 

leków w sytuacjach, gdy zahamowanie fibrylogenezy kolagenu 

jest po˝àdane, tak jak w leiomyoma uteri. 

W ka˝dym analizowanym mi´Êniaku macicy stwierdzono 

wyst´powanie mRNA wszystkich trzech badanych wariantów 

C-endopeptydazy prokolagenu. Takahara i wsp. [7] wykryli 

mRNA dwóch wariantów, BMP-1 i mTLD, we wszystkich 

dojrza∏ych tkankach ludzkiego organizmu, poza macicà której 

wówczas nie badali, a mRNA wariantu BMP-1/HIS wykryli 

tylko w ∏o˝ysku [7]. Rozbie˝noÊci, mi´dzy wynikami Takahary 

i wsp. oraz wynikami niniejszych badaƒ, t∏umaczymy 

ró˝nicà metodycznà polegajàcà na tym, ˝e mRNA wariantów 

BMP-1, Takahara i wsp. wykrywali metodà Northern Blot, 

która jest mniej czu∏a ni˝ u˝yta w niniejszych badaniach metoda 

RT-PCR. 

ObecnoÊç mRNA wariantów alternatywnego sk∏adania 

produktu genu BMP1 w prawid∏owych tkankach b∏ony mi´- 

Êniowej macicy oraz w guzach leiomyoma uteri mo˝e byç Êwiadectwem 

przemian macierzy pozakomórkowej analogicznych 

do intensywnej przebudowy macierzy ∏o˝yska. W tkance guzowej 

kobiet b´dàcych w pierwszej fazie cyklu menstruacyjnego 

stwierdzono czterokrotny wzrost st´˝enia mRNA wariantu 

BMP-1/HIS w porównaniu do tkanki prawid∏owej, co mo˝e 

wskazywaç na intensywne przekszta∏canie prokolagenu do kolagenu 

[12]. Nie wiadomo jednak, jakà funkcj´ w zdrowym organizmie 

pe∏ni ten wariant. Mo˝e to byç rola regulujàca aktywnoÊç 

pozosta∏ych wariantów i dlatego zachwianie równowagi 

st´˝eƒ trzech wariantów BMP-1 mo˝e prowadziç do 

b∏´dnej obróbki prokolagenu i innych ich substratów. 

Brak ró˝nic mi´dzy tkankà kontrolnà i guzowà w trakcie 

cyklu miesićznego dla wariantu BMP-1, mo˝e Êwiadczyç, ˝e 

jego produkcja nie zale˝y od zachodzàcych w guzie zmian nowotworowych. 

Spadek nat´˝enia ekspresji mRNA wariantu 

BMP-1 w tkance kontrolnej w II fazie cyklu miesićznego 

w stosunku do I fazy, jest odwrotny ni˝ zmiany st´˝enia TGFβ1, 

który jest uwa˝any za bezpoÊredni regulator syntezy 

BMP-1 [13]. 

W okresie postmenopauzalnym synteza tego wariantu jest 

zbli˝ona do jego ekspresji w I fazie cyklu [14]. W guzie zale˝noÊç 

st´˝enia mRNA BMP-1 od fazy cyklu jest podobna, chocia˝ 

spadek jego ekspresji w II fazie nie jest znamienny statystycznie 

w porównaniu do I fazy. Mo˝liwe, ˝e niezale˝nie od 

zjawisk nowotworowych, mRNA BMP-1 podlega alternatywnemu 

sk∏adaniu, gdy˝ jest potrzebny w tkance macicy do jej 

bie˝àcego funkcjonowania. Pod wp∏ywem progesteronu w II 

fazie cyklu alternatywne sk∏adanie mRNA wariantu BMP-1 

jest mniejsze, pomimo wysokiego st´˝enia TGF-β1. Zmiany 

w st´˝eniu mRNA tego wariantu mogà wić Êwiadczyç o jego 

zale˝noÊci od st´˝enia estrogenów. 




ginekologia 


Nat´˝enie alternatywnego sk∏adania mRNA wariantu 

BMP-1 w tkance kontrolnej kobiet bez rodzinnego wyst´powania 

mi´Êniaków jest wy˝sze, ni˝ u kobiet z obcià˝onym 

wywiadem oraz w tkance guzowej. Brak ró˝nic mi´dzy alternatywnym 

sk∏adaniem mRNA wariantu BMP-1 w tkance 

kontrolnej i guzowej u kobiet z mi´Êniakami wyst´pujàcymi 

w ich rodzinach wskazuje na bardziej z∏o˝onà regulacj´ alternatywnego 

sk∏adania pierwotnego transkryptu genu BMP-1. 

Produkcja wariantów mRNA kodujàcych mTLD i BMP- 

1/HIS jest silniej zró˝nicowana zale˝nie od tkanki i fazy cyklu 

miesićznego. Profil ten dla mRNA mTLD w tkance prawid∏owej 

mo˝e wskazywaç na to, ˝e synteza mTLD jest mniej 

podatna na zmiany hormonalne, jednak w tkance guzowej 

pojawia si´ jej zale˝noÊç od st´˝enia estrogenów. Liczba receptorów 

estrogenowych na powierzchni komórek jest zwykle 

wy˝sza w tkance guzowej [15]. Przy ni˝szym st´˝eniu estrogenów 

w II fazie i menopauzie obni˝a si´ równie˝ produkcja 

mRNA wariantu mTLD. W warunkach fizjologicznych st´˝enie 

estrogenu mo˝e nie mieç wp∏ywu na alternatywne sk∏adanie 

mRNA dla mTLD, ale w warunkach patologicznych, gdy 

nadmiar receptorów zwi´ksza iloÊç sygna∏ów indukowanych 

przez ten hormon, mo˝e on powodowaç wzrost nat´˝enia 

sk∏adania mRNA mTLD w I fazie cyklu oraz nadwra˝liwoÊç 

sk∏adania na estrogeny. Gdy brak jest estrogenów, w II fazie 

cyklu obni˝a si´ ekspresja mRNA wariantu mTLD, nawet poni˝ej 

st´˝enia fizjologicznego, podobnie jak ma to miejsce 

w menopauzie. 

Najbardziej zró˝nicowany profil sk∏adania ekspresji 

mRNA charakteryzuje wariant BMP-1/HIS. Mo˝e to Êwiadczyç 

o najwi´kszej wra˝liwoÊci mechanizmu jego sk∏adania na 

wahania hormonów w cyklu miesićznym oraz na zmiany ekspresji 

czynników wzrostu, ich receptorów na powierzchni komórek 

guzowych lub innych czynników regulatorowych. 

W warunkach fizjologicznych st´˝enie mRNA kodujàcego 

wariant BMP-1/HIS wskazuje na hamowanie, pod wp∏ywem 

estrogenów, sk∏adania jego mRNA. W II fazie cyklu oraz 

w menopauzie, gdy brak jest tego hormonu, ekspresja mRNA 

kodujàcego BMP-1/HIS jest 3 do 4-krotnie wy˝sza ni˝ w I fazie 

cyklu. Niestety obserwacja profilu sk∏adania w tkance guzowej 

zdaje si´ temu przeczyç, gdy˝ w obecnoÊci wy˝szego st´- 

˝enia estrogenów w I fazie cyklu (nadmiar receptorów estrogenowych) 

powstawanie tego wariantu nie tylko nie ulega silniejszemu 

zahamowaniu ale jego synteza jest 4-krotnie wi´ksza, 

podobnie jak to obserwowano w menopauzie [15]. 

Ekspresja mRNA wariantu BMP-1/HIS w tkance guzowej 

wskazuje na spadek jego st´˝enia w obecnoÊci progesteronu. 

Mo˝na wić zaproponowaç wyt∏umaczenie, ˝e ekspresja 

mRNA dla wariantu BMP-1/HIS jest regulowana w sposób 

z∏o˝ony i prawdopodobnie bez bezpoÊredniego zwiàzku 

z dzia∏aniem hormonów, a tylko przypadkowo koreluje ona 

z cyklem hormonalnym. Innym wyt∏umaczeniem mo˝e byç to, 

˝e ekspresja mRNA wariantu BMP-1/HIS mo˝e wiàzaç si´ ze 

zmianà równowagi st´˝eƒ mRNA pozosta∏ych wariantów C- 

endopeptydazy prokolagenu, lub jakiegoÊ innego nieznanego 

czynnika regulatorowego. Nie mo˝na te˝ wykluczyç, ˝e wariant 

ten steruje sk∏adaniem mRNA wariantów BMP-1 

i mTLD przez, na przyk∏ad blokowanie sk∏adania ich mRNA 

lub niedopuszczanie do jego translacji. 

Próby hamowania ekspresji TGF-β1 wykaza∏y, ˝e chocia˝ 

blokowanie aktywnoÊci tego czynnika zmniejsza cz´stoÊç powstawania 

guzów oraz ogranicza ich wielkoÊç, to jednak prowokuje 

rozwój guzów nowotworowych w tkance nab∏onkowej 

[16]. BMP-1 mo˝e wić byç lepszym celem terapeutycznym, 

gdy˝ dzia∏a swoiÊciej, bezpoÊrednio na tworzenie w∏ókien kolagenu, 

a poÊrednio na aktywnoÊç TGF-β1. Lesiak i wsp. [17] 

wykazali mo˝liwoÊç hamowania aktywnoÊci C-proteazowej 

wariantu mTLD przy pomocy syntetycznego, 6-aminokwasowego 

oligopeptydu o sekwencji, konserwatywnej ewolucyjnie 

w chordynie, bia∏ku które jest naturalnym blokerem aktywno- 

Êci czynników morfogenetycznych z nadrodziny TGF-β, 

a mianowicie BMP-2 i BMP-4 [18, 19]. 

Udzia∏ wariantów sk∏adania pierwotnego transkryptu 

genu BMP-1 w ró˝norodnych i pozornie niezwiàzanych z sobà 

procesach fizjologicznych, wymaga jednak bardzo rozwa˝nego 

zastosowania blokerów ich aktywnoÊci enzymatycznej, tak 

aby nie doprowadziç do rozchwiania delikatnej równowagi 

pomi´dzy dynamicznymi procesami biologicznymi, zachodzàcymi 

w macierzach pozakomórkowych wszystkich tkanek organizmu. 

Wnioski 

Regulacja alternatywnego sk∏adania mRNA C-endopeptydazy 

prokolagenu w guzach leiomyoma uteri i b∏onie mi´- 

Êniowej macicy jest zale˝na od fazy cyklu miesićznego. 

W drugiej fazie cyklu s∏abiej zaznaczona jest obecnoÊç BMP- 

1 w tkance kontrolnej, w porównaniu do fazy pierwszej i klimakterium. 

Natomiast w guzie, u kobiet w okresie klimakterium, 

nasila∏a si´ obecnoÊç tego wariantu. ObecnoÊç wariantu 

mTLD w tkance guzowej u kobiet w drugiej fazie cyklu i w klimakterium 

by∏a mniej widoczna w porównaniu do kobiet 

w pierwszej fazie cyklu. ObecnoÊç trzeciego, badanego w niniejszej 

pracy, wariantu BMP-1/HIS by∏a najsilniej widoczna, 

w tkance kontrolnej, w drugiej fazie cyklu i klimakterium, 

natomiast w tkance guzowej jego obecnoÊç by∏a s∏abiej 

widoczna w drugiej fazie cyklu. 

Alternatywne sk∏adanie produktu genu BMP-1 mo˝e mieç 

równie˝ zwiàzek z genetycznymi sk∏onnoÊciami do guzów 

leiomyoma uteri. 

Wzrost ekspresji poszczególnych wariantów alternatywnego 

sk∏adania genu BMP1 w guzach leiomyoma uteri w porównaniu 

do prawid∏owej tkanki wskazuje na ich zwiàzki 

zrozrostem tkanki nowotworowej oraz funkcjà BMP-1/HIS 

wregulacji ekspresji i/lub oddzia∏ywania pozosta∏ych wariantów 

alternatywnego sk∏adania mRNA C-endopeptydazy prokolagenu. 

Podzi´kowania: 

Praca naukowa finansowana ze Êrodków Komitetu Badaƒ 

Naukowych w latach 2003 do 2006, jako projekt badawczy 

3 P05D 037 23 oraz Êrodków statutowych Âlàskiego 

Uniwersytetu Medycznego w Katowicach 

nr umowy NN-1-008/03. 


31


ginekologia 




1. Canevari R, Pontes A, Rosa F, [et al.]. Independent clonal origin of multiple uterine 

leiomyomas that was determined by X chromosome inactivation and microsatellite 

analysis. Am J Obstet Gynecol. 2005, 193, 1395-1403. 

2. Al-Hendy A, Salama S. Gene therapy and uterine leiomyoma: a review. Human Reprod 

Update. 2006, 12, 385-400. 

3. Sullivan M, Guzick D. The natural history of uterine myomas. Infertil Reprod Med Clin 

North Am. 1996, 7, 1-4. 

4. Leppert P, Catherino W, Segars J. A new hypothesis about the origin of uterine fibroids 

based on gene expression profiling with microarrays. Am J Obstet Gynecol. 2006, 195, 

415-420. 

5. Barrett A, Rawlings N, Woessner J. Handbook of proteolytic enzymes. Amsterdam: 

Academic Press, 2004, Second Edition. 

6. AuguÊciak-Duma A, Sieroƒ A. Molekularna charakterystyka guzów leiomyoma uteri na 

przyk∏adzie wybranych sk∏adników macierzy pozakomórkowej. Postepy Hig Med Dosw. 

2008, 62, 148-165. 

7. Takahara K, Lyons G, Greenspan D. Bone morphogenetic protein-1 and mammalian 

tolloid homologue (mTLD) are encoded by alternatively spliced transcripts which are differentially 

expressed in some tissues. J Biol Chem. 1994, 269, 32572-32578. 

8. Janitz M, Heiser V, Böttcher U, [et al.]. Three alternatively spliced variants of the gene 

coding for the human bone morphogenetic protein-1. J Mol Med. 1998, 76,141-146. 

9. Stewart E, Morton C. The genetics of uterine leiomyomata: what clinicians need to 

know. Obstet Gynecol. 2006, 107, 917-921. 

10. Farquahar C, Arroll B, Ekeroma A, [et al.]. An evidence-based guideline for the management 

of uterine fibroids. Aust N Z J Obstet Gynaecol. 2001, 41,125-140. T∏umaczenie 

i uaktualnienie (18.04.2008) ze strony portalu Medycyna Praktyczna. 

http://www.mp.pl/artykuly/aid=11891 

11. Prockop D, Sieron L, Li W. Procollagen N-proteinase and procollagen C-proteinase. Two 

unusual metalloproteinases that are essential for procollagen processing probably have 

important roles in development and cell signaling. Matrix Biol. 1998, 16, 399-408. 

12. Stewart E, Friedman AJ Peck K, [et al.]. Relative overexpression of collagen type I and 

collagen type III messenger ribonucleic acids by uterine leiomyomas during the proliferative 

phase of menstrual cycle. J Clin Endocrinol Metab. 1994, 79, 900-906. 

13. Lee S, Solow-Cordero D, Kessler E, [et al.]. Transforming growth factor-_ regulation of 

bone morphogenetic protein-1/procollagen C-proteinase and related proteins in fibrogenic 

cells and keratinocytes. J Biol Chem. 1997, 272, 19059-19066. 

14. Ding L, Xu J, Luo X, [et al.]. Gonadotropin releasing hormone and transforming growth 

factor beta activate mitogen-activated protein kinase/extracellularly regulated kinase 

and differentially regulate fibronectin, type I collagen, and plasminogen activator 

inhibitor-1 expression in leiomyoma and myometrial smooth muscle cells. J Clin 

Endocrinol Metab. 2004, 89,5549-5557. 

15. Rein M, Barbieri R, Friedman A. Progesterone: a critical role in the pathogenesis of uterine 

myomas. Am J Obstet Gynecol. 1995, 170, 1623-1628. 

16. Laping N, Everitt J, Frazier K, [et al.]. Tumor-specific efficacy of transforming growth factor-BetaRI 

inhibition in eker rats. Clin Cancer Res. 2007, 13, 3087-3099. 

17. Lesiak M, AuguÊciak-Duma A, Szyd∏o A, [et al.]. Specific inhibitor of procollagen C- 

endopeptidase activity by synthetic peptide with conservative sequence fund in 

Chordin. Acta Bioch Pol. 2008, 55, 297-305. 

18. Piccolo S, Agius E, Lu B, [et al.]. Cleveage of Chordin by Xolloid metalloprotease suggests 

a role for proteolytic processing in the regulation of Spemann organizer activity. 

Cell. 1997, 91, 407-416. 

19. Jasuja R, Ge G, Voss N, [et al.]. Bone morphogenetic protein 1 prodomain specifically 

binds and regulates signaling by bone morphogenetic proteins 2 and 4. J Biol Chem. 

2007, 282, 9053-9062. 





Wp∏yw stosowania z∏o˝onej, niskoestrogenowej 

tabletki antykoncepcyjnej 

zawierajàcej drospirenon na gospodark´ 

wodno-elektrolitowà u m∏odych kobiet 

The influence of a combined low dose oral contraceptive 

containing drospirenone on electrolite equlibrum and renal 

function in young woman 

Szlendak-Sauer Katarzyna, Radowicki Stanis∏aw, Skórzewska Katarzyna 

Klinika Endokrynologii Ginekologicznej 

Warszawski Uniwersytet Medyczny 

Streszczenie 

Drospirenon – nowy progestagen b´dàcy pochodnà 17α-spironolaktonu, poprzez blokowanie receptora aldosteronowego 

w nerkach zapobiega retencji sodu i wody w tkankach, wykazujàc dzia∏anie antagonistyczne do 

sk∏adowej estrogenowej zawartej w z∏o˝onych preparatach antykoncepcyjnych. 

Cel pracy: Celem naszej pracy jest ocena wp∏ywu niskoestrogenowej, jednofazowej tabletki antykoncepcyjnej zawierajàcej 

drospirenon na parametry gospodarki wodno-elektrolitowej. 

Materia∏ i metody: Obserwacji poddano 22 m∏ode, zdrowe kobiety w wieku Êrednio 25,9±4,3 lat, o prawid∏owym 

BMI, bez przeciwwskazaƒ do stosowania antykoncepcji hormonalnej. Badane stosowa∏y przez 12 cykli preparat zawierajàcy 

20µg etynyloestradiolu oraz 3,0mg drospirenonu. Przed leczeniem oraz po 3, 6 i 12 cyklach jego trwania 

oceniano w surowicy krwi st´˝enia elektrolitów (sodu, potasu, wapnia, magnezu i fosforu) oraz parametrów wydolnoÊci 

nerek (mocznik, kreatynina, kwas moczowy). 

Wyniki: W trakcie terapii nie stwierdzono znamiennych statystycznie ró˝nic w st´˝eniach osoczowych elektrolitów 

oraz parametrach wydolnoÊci nerek we krwi. 

Wnioski: Stosowanie nowej, niskoestrogenowej tabletki antykoncepcyjnej zawierajàcej drospirenon nie wp∏ywa na 

st´˝enia badanych wyk∏adników gospodarki wodno-elektrolitowej u m∏odych, zdrowych kobiet. 

S∏owa kluczowe: antykoncepcja hormonalna / drospirenon / elektrolity / 

/ gospodarka wodno-elektrolitowa / 


Katarzyna Szlendak-Sauer 

Klinika Endokrynologii Ginekologicznej WUM 

ul. Karowa 2 

00-315 Warszawa 

tel. (48) 22 5966253 

e-mail: kasiasauer@gmail.com 




33




Szlendak-Sauer K, et al. 

Abstract 

Drospirenone – a new 17α-spironolactone derivate is a progestin with aldosterone receptor antagonism activity 

(PARA) thanks to which it decreases sodium and fluid retention. 

The aim: The aim of our study was to estimate the electrolytes level and renal function parameters in blood during 

the therapy of low dose oral contraceptive containing drospirenone. 

Material and methods: The group consisted of 22 young women in mean age 25,9±4,3 years, without contraindications 

to hormonal contraception used specimen containing 20µg ethinyloestradiol and 3.0mg drospirenone 

during 12 cycles. Blood levels of electrolytes (sodium, potassium, calcium, phosphorus and chloride) and renal function 

parameters (creatinine, urea and uric acid) were evaluated before and after 3, 6 and 12 cycles of the treatment. 

Results: There were no statistically significant differences observed in serum concentration of electrolytes and renal 

function parameters. 

Conclusion: The therapy of a low dose oral contraceptive containing 20µg ethinyloestradiol and 3.0mg 

drospirenone does not influence the electrolyte equilibrium and renal function. 

Key words: contraception / drospirenone / electrolytes / renal function / 

Wst´p 

Progestageny – substancje naÊladujàce w organizmie kobiety 

dzia∏anie naturalnego progesteronu, sà niezb´dnà sk∏adowà 

preparatów antykoncepcyjnych. Odpowiadajà one za 

zahamowanie owulacji i tym samym za skutecznoÊç antykoncepcyjnà 

[1, 2, 3]. 

Idealny progestagen powinien cechowaç si´ wysokim podobieƒstwem 

dzia∏ania biologicznego do progesteronu, wysokà 

aktywnoÊcià progestagennà oraz brakiem dzia∏ania estrogenowego, 

androgennego, antyandrogennego i glikokortykosteroidowego. 

Po podaniu doustnym nie powinien on podlegaç 

efektowi „pierwszego przejÊcia” przez wàtrob´ i mieç d∏ugi 

okres pó∏trwania. Oczekuje si´, ˝e taki progestagen b´dzie 

jedynà aktywnà formà leku, wydalanego pod postacià nieaktywnych 

metabolitów [4]. 

Dost´pne dane kliniczne wskazujà, ˝e progestagenem najbli˝szym 

„idea∏owi” wydaje si´ byç drospirenon (C24H30O3) - 

nowy progestagen, b´dàcy pochodnà 17α-spironolaktonu. 

Substancja ta, o nazwie chemicznej 6β7β15β16β-dimetylen-3- 

oxo-17-pregn-4-ene-21,17-karbolakton, poza silnym dzia∏aniem 

progestagennym (90% dzia∏ania biologicznego progesteronu), 

charakteryzuje si´ tak˝e aktywnoÊcià antyestrogenowà, 

antyandrogennà i antymineralokortokotropowà, wywierajàc 

jednoczeÊnie silne dzia∏anie antygonadotropowe. Nie wykazuje 

natomiast aktywnoÊci estrogenowej, androgenowej, 

glikokortykosteroidowej i antyglikokortykosteroidowej [5, 6]. 

Drospirenon, tak jak naturalny progesteron, ma unikalnà 

w odró˝nieniu od innych progestagenów cech´ jakà jest aktywnoÊç 

antymineralokortykoidowa. Dzia∏anie to zwiàzane 

jest z antagonistycznym w stosunku do aldosteronu wp∏ywem 

na receptor aldosteronowy w nerkach (PARA – Progestogen 

with Aldosterone Receptor Antagonism Activity). Dzi´ki temu 

niweluje on stymulujàce dzia∏anie estradiolu na uk∏ad reninaangiotensyna-aldosteron. 

(Rycina 1). 

Drospirenon wykazuje niewielkie dzia∏anie diuretyczne 

powodujàc zmniejszenie u kobiet objawów niepo˝àdanych, 

zwiàzanych z dzia∏aniem estrogenów na gospodark´ wodnoelektrolitowà, 

tj. obrz´ki i wzrost masy cia∏a, a tak˝e normalizuje 

wartoÊci ciÊnienia t´tniczego krwi. [7, 8, 9, 10] 

Cel pracy 

Celem naszej pracy jest ocena wp∏ywu stosowania z∏o˝onej, 

niskoestrogenowej tabletki antykoncepcyjnej zawierajàcej 

drospirenon na wybrane parametry gospodarki wodno-elektrolitowej 

u m∏odych kobiet. 

Materia∏ i metodyka 

Obserwacjà obj´to grup´ 22 m∏odych, zdrowych kobiet, 

u których nie stwierdzono przeciwwskazaƒ do stosowania antykoncepcji 

hormonalnej. Do badania kobiety rekrutowano 

dobrowolnie, po przedstawieniu dok∏adnej informacji o celu 

iprzebiegu programu oraz podpisaniu Êwiadomej zgody na 

udzia∏ w badaniu. 

Wiek badanych waha∏ si´ od 18 do 35 lat i wynosi∏ Êrednio 

25,9±4,3 lat. Wszystkie pacjentki miesiàczkowa∏y regularnie; 

menarche wystàpi∏a u nich Êrednio w 13,0±0,9 roku ˝ycia, 

a d∏ugoÊç cykli miesiàczkowych waha∏a si´ od 26 do 33 dni 

i wynosi∏a Êrednio 28,4±1,2 dnia. 77,3% stanowi∏y nieródki. 

Wskaênik masy cia∏a (body mass index – BMI) przed rozpoczćiem 

badania oscylowa∏ pomi´dzy 17,9 a 27,3kg/m 2 i wynosi∏ 

Êrednio 21,9±2,3kg/m 2 . Jedynie dwie spoÊród badanych pali∏y, 

co stanowi∏o 9,1%. 

Przez 12 cykli pacjentki stosowa∏y doustny, jednofazowy 

preparat antykoncepcyjny zawierajàcy 20µg etynyloestradiolu 

i 3,0mg drospirenonu. Przed rozpoczćiem leczenia oraz podczas 

jego trwania (w cyklach: 3, 6 i 12) oceniano funkcjonowanie 

gospodarki wodno-elektrolitowej poprzez pomiar st´˝enia 

elektrolitów surowicy krwi (sodu – Na, potasu – K, wapnia – 

Ca, fosforu – P i chlorków – Cl), stosujàc elektrody jonoselektywne 

oraz oznaczono parametry wydolnoÊci nerek (kreatyniny 

– CREA, mocznika – UREA i kwasu moczowego – 

URAC), stosujàc metody enzymatyczne przy u˝yciu gotowych 

zestawów firmy bioMerieux i ThermoScientific. 

Na przeprowadzenie badania w Klinice Endokrynologii 

Ginekologicznej uzyskano zgod´ Komisji Bioetycznej przy 

Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. 

Wyniki badaƒ opracowano statystycznie stosujàc standardowy 

pakiet PSSS 7.5 dla Êrodowiska Windows oraz program 

Statistica 6.0. Dane przedstawiono jako Êrednie arytmetyczne 





Wp∏yw stosowania z∏o˝onej, nisko-estrogenowej tabletki antykoncepcyjnej zawierajàcej drospirenon... 

i odchylenie standardowe (X±SD), które porównano stosujàc 

test ANOVA. WartoÊç p




Szlendak-Sauer K, et al. 

Tabela II. Zmiany st´˝eƒ parametrów wydolnoÊci nerek w surowicy krwi u kobiet podczas stosowania z∏o˝onej tabletki antykoncepcyjnej 

zawierajàcej 20µg etynyloestradiolu i 3,0mg drospirenonu. 

Nie stwierdzono ˝adnych statystycznie znamiennych ró˝nic 

pomi´dzy st´˝eniami elektrolitów we krwi badanych przed 

leczeniem i podczas jego trwania. 

Podczas obserwacji 22 kobiet stosujàcych doustny, jednofazowy 

preparat antykoncepcyjny zawierajàcy 20µg etynyloestradiolu 

w po∏àczeniu z 3,0mg drospirenonu stwierdzono 

nieistotne statystycznie zmiany parametrów wydolnoÊci nerek. 

(Tabela II). Poziom kreatyniny waha∏ si´ od 0,77±0,09mg/dl 

przed leczeniem do 0,76±0,1 po 12 cyklach. Ârednie st´˝enie 

mocznika w surowicy krwi nieznamiennie podwy˝sza∏o si´ 

przez pierwsze 6 cykli (od poczàtkowo 11,5±2,4mg/dl, do 

12,5±2,9 po 3 cyklach i 13,1±2,9mg/dl po 6 cyklach), ale w kolejnych 

miesiàcach obserwacji obni˝y∏o si´ do wartoÊci 

11,8±2,7mg/dl. Poziom kwasu moczowego we krwi badanych 

uleg∏ nieistotnemu statystycznie obni˝eniu, Êrednio 

z 3,9±0,8mg/dl do 3,7±0,77mg/dl pod koniec okresu obserwacji. 

(Tabela II). 

Dyskusja 

Drospirenon posiadajàcy aktywnoÊç antymineralokortykoidowà, 

blokuje receptor aldosteronowy w nadnerczach 

i jako pierwszy syntetyczny progestagen w dawkach antykoncepcyjnych 

w stopniu istotnym klinicznie zmniejsza objawy retencji 

sodu i wody wywo∏ane pobudzajàcym dzia∏aniem sk∏adowej 

estrogenowej na uk∏ad renina-angiotensyna-aldosteron, 

zmniejsza równie˝ wydalanie potasu i magnezu [11]. 

Wrezultacie stosowanie drospirenonu w po∏àczeniu z etynolestradiolem 

w antykoncepcji dwusk∏adnikowej czy z estradiolem 

w terapii hormonalnej zmniejsza mas´ cia∏a, normalizuje 

ciÊnienie t´tnicze krwi i zmniejsza objawy zespo∏u napićia 

przedmiesiàczkowego u kobiet [10, 12]. Teoretycznie nale- 

˝y rozwa˝yç, czy w rezultacie oszcz´dzania potasu nie b´dà 

utych kobiet wyst´powa∏y objawy hiperkaliemii [13]. 

Przeciwwskazaniem do stosowania etynyloestradiolu 

w po∏àczeniu z drospirenonem sà choroby predysponujàce do 

hiperkaliemii, tj. niewydolnoÊç nerek i nadnerczy oraz zaburzenia 

czynnoÊci wàtroby. U kobiet stosujàcych tabletk´ antykoncepcyjnà 

zawierajàcà 30µg etynyloestradiolu i 3,0mg drospirenonu 

zaleca si´ monitorowanie poziomu potasu w poczàtkowych 

cyklach, jeÊli przyjmujà one równoczeÊnie inne leki 

oszcz´dzajàce potas (np. inhibitory konwertazy angiotensyny, 

niesterydowe leki przeciwzapalne, antagonistów aldosteronu 

czy heparyn´) [14]. 

W badaniach klinicznych podczas stosowania samego 

drospirenonu obserwowano wzrost wydzielania sodu, znamienny 

statystycznie w stosunku do placebo, ale jednoczeÊnie 

nie stwierdzano zmian w st´˝eniach potasu [6], podobnie jak 

przy zastosowaniu drospirenonu w dawce 3,0mg w po∏àczeniu 

z30µg etynyloestradiolu stwierdzono jedynie znamienny statystycznie 

wzrost wydzielania sodu w moczu. 

W naszej pracy stwierdziliÊmy nieznaczne, statystycznie 

nieznamienne, wahania st´˝eƒ sodu i potasu w surowicy krwi 

kobiet, stosujàcych 20µg etynyloestradiolu w po∏àczeniu 

z 3,0mg drospirenonu. Nie obserwowaliÊmy równie˝ istotnych 

pod wzgl´dem statystycznym zmian w st´˝eniach wapnia, magnezu 

i chlorków podczas 12 cykli stosowania ocenianego preparatu 

antykoncepcyjnego. Brak jest w dost´pnej literaturze 

doniesieƒ na temat zmian st´˝eƒ powy˝szych elektrolitów we 

krwi kobiet stosujàcych tabletk´ antykoncepcyjnà zawierajàca 

20µg etynyloestradiolu i 3,0mg drospirenonu. 

Podczas stosowania niskoestrogenowej tabletki antykoncepcyjnej 

zawierajàcej drospirenon nie obserwowaliÊmy ˝adnych 

statystycznie istotnych ró˝nic w parametrach wydolnoÊci 

nerek. W dotychczas opublikowanych badaniach nie znaleêli- 

Êmy danych dotyczàcych zmian st´˝eƒ mocznika, kreatyniny 

ikwasu moczowego u pacjentek leczonych preparatami zawierajàcymi 

drospirenon. 

Wniosek 

Stosowanie niskoestrogenowej, jednofazowej tabletki antykoncepcyjnej 

zawierajàcej 20µg etynyloestradiolu oraz 

3,0mg drospirenonu prawdopodobnie nie wp∏ywa na gospodark´ 

wodno-elektrolitowà i badane parametry wydolnoÊci 

nerek u m∏odych, zdrowych kobiet. 


1. Scott A, Glasier A. Evidence based contraceptive choices. Best Pract Res Clin Obstet 

Gynaecol. 2006, 20, 665-680. 

2. David P, Boatwright E, Tozer B, [et al.]."Hormonal Contraception Update. Mayo Clin 

Proc. 2006, 81, 949-955. 

3. Webberley H, Mann M. Oral contraception – updated. Curr Obstet Gynaecol. 2006, 16, 

21-29. 

4. Baranowski W, Tomaszewski J. Progestageny w hormonalnej terapii zast´pczej – nowe 

perspektywy. Prz Menopauz. 2003, 2, 12-17. 

5. Apter D, Boros A, Baumgärtner, [et al.]. Effect of an oral contraceptive containing 

drospirenon and ethinyl estradiol on general well-being and fluid-related symptoms. 

Eur J Contracept Reprod Health Care. 2003, 8, 37-51. 

6. Krattenmacher R. Drospirenone: pharmacology and pharmacokinetics of a unique 

progestogen. Contraception. 2000, 62, 29-38. 





Wp∏yw stosowania z∏o˝onej, nisko-estrogenowej tabletki antykoncepcyjnej zawierajàcej drospirenon... 

7. Oelkers W, Foidart J, Dombrovicz N, [et al.]. Effects of a new oral contraceptive containing 

an antimineralocorticoid progestogen, drospirenone, on the renin-aldosterone 

system, body weight, blood pressure, glucose tolerance, and lipid metabolism. J Clin 

Endocrinol Metab. 1995, 80, 1816-1820. 

8. Oelkers W, Helmerhorst F, Wuttke W, [et al.]. Effect of an oral contraceptive containing 

drospirenone on the renin-angiotensin-aldosterone system in healthy female volunteers. 

Gynecol Endocrinol. 2000, 14, 204-213. 

9. Oelkers W. Antimineralocorticoid activity of a novel contraceptive containing 

drospirenone, a unique progestogen resembling natural progesterone. Eur J Contracept 

Reprod Health Care. 2002, 7, Suppl 3, 19-26. 

10. Oelkers W. The_renine-aldosterone system and drospirenone. Gynecol Endocrinol. 

2002, 16, 83-87. 

11. Genazzani A, Mannella P, Simoncini T. Drospirenone and its antialdosterone properties. 

Climacteric. 2007, 10, Suppl. 1, 11-18. 

12. Oelkers W. Drospirenone, a progestogen with antimineralocorticoid properties: a short 

review. Mol Cell Endocrinol. 2004, 217, 255-261. 

13. Rosendorff C. Progestins and potassium. Am J Hypertens. 2005, 18, 741-743. 

14. Mona Eng P, Seeger J, Loughlin J, [et al.]. Serum potassium monitoring for users of 

ethinyl estradiol/drospirenone taking medications predisposing to hyperkalemia: physician 

compliance and survey of knowledge and attitudes. Contraception. 2007, 75, 101- 

107. 


37



ginekologia 

Current views on etiology, diagnosis 

and the treatment of pain connected 

with sexual intercourse at women 

Wspó∏czesne poglàdy na etiologi´, diagnostyk´ i leczenie bólu 

zwiàzanego ze wspó∏˝yciem seksualnym u kobiet 

Wróbel Beata 

NZOZ „Dla Zdrowia Rodziny” Dàbrowa Górnicza 

Summary 

Painful intercourse at women is a diagnostically and therapeutcally difficult issue, but most of all there is no accordance 

to the etiology of this health problem. At present there are six classification systems by menas of which one 

tries to describe this issue. The layout of presented work is based on International Classification on Female Sexual 

Disorders, which in point four, includes Sexual Pain Disorders - dyspareunia, vaginismus and pain disorders not connected 

with sexual intercourse, but caused by other type of sexual stimulation. In context of current views on painful 

intercourse seen as the pain unit not as the sexual dysfunction, the crucial role of a gynaecologist in the diagnosis 

of this affliction has been underlined. 

Key words: dyspareunia / vaginismus / gynecological examination / 

Streszczenie 

Ból zwiàzany ze wspó∏˝yciem seksualnym u kobiet jest zagadnieniem diagnostycznie i terapeutycznie trudnym i nie 

ma zgodnoÊci, co do etiologii tego zdrowotnego problemu. W chwili obecnej funkcjonuje szeÊç klasyfikacji zaburzeƒ 

seksualnych u kobiet, które usi∏ujà w pewien sposób usystematyzowaç to zagadnienie. Prezentowana praca oparta 

jest o International Classification on Female Sexual Disorders wg. zespo∏u ekspertów American Foundation for 

Urologic Disease (1998). Punkt czwarty tej klasyfikacji Zaburzenia Seksualne Zwiàzane z Bólem obejmujà – bolesne 

wspó∏˝ycie seksualne /dyspareunia/, pochwic´ /vaginismus/ i zaburzenia seksualne zwiàzane z bólem niezwiàzane z 

dopochwowym stosunkiem seksualnym, ale wyst´pujàce w ró˝nych rodzajach stymulacji seksualnej. Zgodnie z 

obecnà wiedzà ból towarzyszàcy wspó∏˝yciu seksualnemu nie jest dysfunkcjà seksualnà. W diagnostyce bólu 

towarzyszàcego aktywnoÊci seksualnej podkreÊla si´ kluczowà rol´ ginekologa i badania ginekologicznego. 

S∏owa kluczowe: dyspareunia / pochwica / zaburzenia seksualne / 


Beata Wróbel 

41-300 Dàbrowa Górnicza, ul. Po∏udniowa 43 

e-mail: wrobel_beata@poczta.fm 





P R A C E P O G L Ñ D O W E 

ginekologia 

Wróbel B. 

There is no consensus regarding the optimal approach for 

identification and evaluation of sexual problems in men and 

women in primary care or general practice. Three concepts 

underlie sexual medicine management: 

1. holistic approach to the patient – centred framework 

for evaluation and treatment; 

2. application of general medicine principles in diagnostic 

and treatment planning; 

3. using a unified management approach in case of both, 

men and women [1]. 

Approximately 15% of women suffer from chronic dyspareunia, 

a disease which is poorly understood, infrequently 

cured, often highly problematic and distressing. Chronic dyspareunia 

remains an urgent health problem [2]. 

Although painful intercourse may result in great personal 

conflict and be a source of anxiety, only a small number of 

women who have dyspareunia raise the issue with their physicians. 

Dyspareunia is a symptom of multiple and varied disorders 

and may have multiple causes, with elements of both 

organic and psychiatric dysfunctions. 

An attempt to present current views on etiology, diagnosis 

and treatment of pain accompanying sexual intercourse in 

women has been undertaken in order to help a general practitioner 

(GP) or a gynaecologist to diagnose the problem and 

conduct the treatment on the basis of present state of knowledge. 

Needless to say, the views in question often contradict 

those accepted so far. 

At present there are six classification systems widely used 

in sexual medicine [3]. 

According to the new International Classification on 

Female Sexual Disorders they fall under the category of “Sexual 

Pain Disorders”, coital pain being the leading symptom of 

two major sexual disorders, namely dyspareunia and vaginismus 

[4, 5]. 

1. Dyspareunia: recurrent genital pain connected with 

sexual intercourse. 

2. Vaginismus: can be defined as an involuntary contraction 

of the pelvic muscles surrounding the outer third 

of the vaginal barrel, particularly the perineal and levator 

ani muscles, and a conditioned reflex provoked by 

attempts at penetration. Vaginismus may be the reason 

of personal distress. 

3. Sexual disorders connected with pain but not connected 

with sexual intercourse: recurrent genital pains caused 

by sexual stimulation, not connected with vaginal penetration 

[6]. 

Vaginismus and dyspareunia 

Vaginismus and dyspareunia have been typically classified 

as sexual dysfunctions. In practice and research, this conceptualization 

has led to a focus on sexual and interpersonal 

issues after biological causes were excluded. Although this 

approach has been very useful, it has not led to significant theoretical 

or therapeutic progress in the last 20 years [7]. 

Kruiff et al attempted to identify clinical similarities and 

differences in patients with vaginismus and dyspareunia. They 

showed that neither the interview nor the physical examination 

produced useful criteria to distinguish vaginismus from 

dyspareunia [8]. A multi-axial description of these syndromes 

is suggested, rather than viewing them as two separate disorders 

[9]. 

Dyspareunia 

Dyspareunia has long been considered to be psychogenic. 

Contrary to that belief, it has been proven to have solid biological 

bases: location of the pain and its characteristics are 

the strongest predictors of its organicity. Biological factors 

include hormonal, inflammatory, muscular, iatrogenic, neurologic, 

vascular, connective and immunitary causes. A specific 

pathology of pain is important when the meaning of pain 

shifts from the “nociceptive” domain (when it signals ongoing 

tissue damage,) to the “neuropathic” dimension (when pain is 

generated within the neurous system itself, with increased 

peripheral input and/or lowered central pain threshold), as 

happens in chronic vulvar vestibulitis [4]. Meana et al offer the 

consideration of dyspareunia as primarily a pain syndrome 

rather than a sexual dysfunction [10]. 

Causes of dyspareunia 

• Abdominal disorders / chronic pelvic inflammatory 

disease, endometriosis. 

• Congenital Factors / hymenal stenosis, vaginal agenesis, 

vaginal duplication, vaginal septation. 

• Gastrointestinal disorders / chronic constipation, diverticular 

disease, haemorrhoids, inflammatory bowel 

disease, proctitis. 

• Lubrication inadequacy / abuse (past or present), arousal 

disorders, insufficient foreplay, medications, progesterone-only 

contraceptives, vaginal atrophy. 

• Pelvic scarring / episiotomy, surgery. 

• Psychological factors / anxiety, depression. 

• Trauma (physical or psychological). 

• Urologic disorders / Cystitis (acute or chronic), interstitial 

cystis, lichen sclerosis, urethral diverticulum, 

urethritis. 

• Uterine and ovarian disorders / adenomyosis, leiomyomata 

of the uterus, ovarian mass, prolapsed adnexa 

• Vaginal disorders / atrophic vaginitis, vaginismus, 

vaginitis. 

• Vulvar disorders / irritation from chemicals, herpes 

sipmlex virus infection, hypertrophic vulvar dystrophy, 

lichen sclerosis, vulvitis, vulvodynia, vestibulitis [11, 

12]. 

• Sexual arousal / the role of sexual arousal in the etiology 

and/or maintenance of superficial dyspareunia is 

still unclear. Lack of sexual arousal may be both the 

cause and the result of anticipated pain. 

Brauer et al conclude that, with adequate visual sexual 

stimulation, women with dyspareunia showed equal levels of 

genital sexual arousal to visual sexual stimuli as women without 

sexual complaints. Therefore, there was no evidence for 

impaired genital responsiveness associated with dyspareunia. 

Also, they found no evidence for a conditioned anxiety reaction 

in response to exposure to a coitus scene [13]. 

Following authors conclude that emotional appraisal of 

the sexual situation determines genital respinsiveness in both, 

sexually dysfunctional and functional women [14]. 


39


ginekologia 


Wspó∏czesne poglàdy na etiologi´, diagnostyk´ i leczenie bólu... 

Vaginismus 

Vaginismus, with its associated defensive contraction of 

perivaginal muscles when intercourse is attempted, is credited 

to be the pelvic expression of a more general muscular defence 

posture, associated with a variable phobic attitude towards 

coital intimacy[4]. 

Vaginismus is subdivided into primary and secondary 

types. Primary dysfunctions represent longstanding developmental 

problems and are usually purely psychological in origin. 

Secondary dysfunctions occur after a period of normal 

sexual functioning and may be organic or psychological in 

origin [15]. Vaginismus may prevent intercourse in the most 

severe degrees, whilst in the milder ones it becomes a cause of 

dyspareunia[4]. 

However, recently research suggest that the spasm- based 

definition of vaginismus is not adequate as a diagnostic marker 

for vaginismus. Pain and fear of pain, pelvic floor dysfunction 

and behavioural avoidance need to be included in a multidimensional 

reconceptualization of vaginismus [16]. 

Definition of vaginismus includes “lifelong vaginismus”. 

Lifelong vaginismus is defined as “having a history of never 

having been able to experience penile entry of the vagina”. 

Etiological factors connected with vaginismus are: sexual 

and physical abuse, sexual knowledge, sexual self-schema, disgust 

and contamination sensitivity. More women with vaginismus 

reported a history of childhood sexual interference, and 

women with vaginismus and VVS reported lower levels of 

sexual functioning and less positive sexual self-schema [17,18]. 

Vaginismus is the most prominent cause of the all cases of 

the unconsummated marriage. Dysfunction underlying non 

consummation of marriage is largely treatable. Adaptation to 

the situation usually occurs and associated factors add to the 

primary cause. Treatment of the underlying dysfunction can 

challenge the relationship [19, 20], cognitive-behavioural treatment 

of lifelong vaginismus was found to be efficacious, but 

the small effect size of the treatment warrants future efforts to 

improve the treatment [21]. As treatment based on Masters 

and Johnson’s therapy is a particularly aggressive kind of 

management, it is essential for the doctors to encourage vaginismic 

women and their partners to cooperate, change their 

attitudes and be more open to treatment [22]. 

References 

1. Hatzichristou D, Rosen R, Broderick G, [et al.]. Clinical evaluation and management 

strategy for sexual dysfunction in men and women. J Sex Med. 2004, 1, 49-57. 

2. Weijmar Schultz W, Basson R, Binik Y, [et al.]. Women’s sexual pain and its management. 

J Sex Med. 2005, 2, 301-16. 

3. Hatzimouratidis K, Hatzichristou D. Sexual dysfunctions: classifications and definitions. 

J Sex Med. 2007, 4, 241-250. 

4. Graziottin A. Etiology and diagnosis of coital pain. J Endocrinol Invest. 2003, 26, 115- 

121. 

5. Basson R, Althof S, Davis S, [et al.]. Summary of the recommendations on sexual dysfunctions 

in women. J Sex Med. 2004, 1, 24-34. 

6. Leiblum S. Nowe spojrzenie na seksualnoÊç kobiety. Ginekol Dypl. 2002, 1, 55-60. 

7. Binik Y, Reissing E, Pukall C, [et al.]. The female sexual pain disorders: genital pain or 

sexual dysfunction Arch Sex Behav. 2002, 31, 425-429. 

8. de Kruiff M, ter Kuile M, Weijenborg P, [et al.]. Vaginismus and dyspareunia: is there a 

difference in clinical presentation J Psychosom Obstet Gynaecol. 2000, 21, 149-155. 

9. Steege J. Dyspareunia and vaginismus. Clin Obstet Gynecol. 1984, 27, 750-759. 

10. Meana M, Binik Y, Khalife S, [et al.].Dyspareunia: sexual dysfunction or pain syndrome 

J Nerv Ment Dis. 1997, 185, 561-569. 

11. Canavan T, Heckman C. Dyspareunia in women. Breaking the silence is the first step 

toward treatment. Postgrad Med. 2000, 108, 149-152. 

12. Sobhgol S, Alizadeli Charndabee S. Rate and related factors of dyspareunia in reproductive 

age women: a cross-sectional study. Int J Impot Res. 2007, 19, 88-94. 

13. Brauer M, Laan E, ter Kuile M. Sexual arousal in women with superficial dyspareunia. 

Arch Sex Behav. 2006, 35, 191-200. 

14. Brauer M, ter Kuile M, Janssen S, [et al.].The effect of pain-related fear on sexual arousal 

in women with superficial dyspareunia. Eur J Pain. 2007, 11, 788-798. 

15. Levine S, Rosenthal M. Marital sexual dysfunction: female dysfunction. Ann Intern Med. 

1977, 86, 588-597. 

16. Reissing E, Binik Y, Khalife S, [et al.].Vaginal spasm, pain, and behaviour: an empirical 

investigation of the diagnosis of vaginismus. Arch Sex Behav. 2004, 33, 5-17. 

17. Reissing E, Binik Y, Khalife S, [et al.]. Etiological correlates of vaginismus: sexual and 

physical abuse, sexual knowledge, sexual self-schema, and relationship adjustment. J 

Sex Marital Ther. 2003, 29, 47-59. 

18. de Jong P, van Overveld M, Weijmar Schultz W, [et al.]. Disgust and Contamination 

Sensitivity in Vaginismus and Dyspareunia. Arch Sex Behav. 2007, (Epub ahead of print). 

19. Addar M. The unconsummated marriage: causes and management. Clin Exp Obstet 

Gynecol. 2004, 31, 279-281. 

20. Ozdemir O, Simsek F, Ozkardes S, [et al.]. The unconsummated marriage: its frequency 

and clinical characteristics in a sexual dysfunction clinic. J Sex Marital Ther. 2008, 34, 

268 -279. 

21. van Lankveld J, ter Kuile M, de Groot H, [et al.]. Cognitive-behavioural therapy for 

women with lifelong vaginismus: a randomized waiting-list controlled trial of efficacy. 

J Consult Clin Psychol. 2006, 74, 168-178. 

22. Jeng C, Wang L, Chou C, [et al.]. Management and outcome of primary vaginismus. J 

Sex Marital Ther. 2006, 32, 379-387. 

Sexual disorders connected with pain but 

not connected with sexual intercourse 

This group of pain ailments remains out of sphere of 

gynaecology’s diagnosis and therapy. Patients with such symptoms 

or complains should be guided to special psycho-sexual 

centres or pain treatment centres. 




ginekologia 

Patogeneza i ryzyko zaka˝enia HIV 

u kobiet – przeglàd aktualnego 

piÊmiennictwa 

Pathogenesis and risk of HIV infection in women 

– review of recent literature 

Niemiec Tomasz 1 , Rogowska-Szadkowska Dorota 2 , Wilczyƒska Anna 1 , 

El Midaoui-Niemiec Asmaa 3 

1 

Zak∏ad Zdrowia Prokreakcyjnego, Insytyt Matki i Dziecka w Warszawie 

2 

Zak∏ad Medycyny Rodzinnej i Piel´gniarstwa Ârodowiskowego Uniwersytetu Medycznego w Bia∏ymstoku 

3 

Klinika Po∏o˝nictwa i Ginekologii Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie 

Streszczenie 

Zaka˝enie HIV na Êwiecie, tak˝e w Polsce, coraz cz´Êciej dotyczy kobiet oraz ich dzieci. Najcz´stszà drogà zaka˝enia 

HIV u kobiet sà kontakty heteroseksualne, a u dzieci – zaka˝enia wertykalne. Poznanie czynników prowadzàcych do 

zaka˝enia HIV jest warunkiem niezb´dnym do opracowania skutecznych strategii zapobiegania zaka˝eniom 

HIV/AIDS u kobiet oraz dzieci. W polskim piÊmiennictwie brak jest szczegó∏owych rekomendacji dotyczàcych zapobiegania 

przeniesieniu zaka˝enia HIV od matki do dziecka, co przyczynia si´ do niechlubnej, znacznie wy˝szej w 

Polsce ni˝ w innych krajach UE, liczby dzieci zaka˝onych HIV. W tym przeglàdzie przedstawiono aktualne dane dotyczàce 

podatnoÊci kobiet na zaka˝enie HIV, informacje dotyczàce patogenezy zaka˝enia, roli wspó∏zaka˝eƒ innymi 

drobnoustrojami chorobotwórczymi w zwi´kszaniu ryzyka zaka˝enia HIV u kobiet oraz wp∏yw hormonów p∏ciowych 

na ryzyko zaka˝enia HIV. 

Autorzy wyra˝ajà nadziej´, ˝e prezentowane informacje pomogà w szybkim opracowaniu krajowych rekomendacji 

w zakresie prewencji zaka˝eƒ HIV u kobiet oraz ich dzieci oraz ich wdro˝eniu do codziennej praktyki klinicznej. 

S∏owa kluczowe: HIV / kobiety / ryzyko zaka˝enia / patogeneza / 

Summary 

In Poland, as well as worldwide, HIV prevalence is increasing among women and their children. Women acquire the 

infection mainly through heterosexual contacts, while children get it from their mothers. Identification of the factors 

leading to the infection is essential in order to work out effective strategies for prevention of HIV transmission 

among women and children. 


Tomasz Niemiec 

Zak∏ad Zdrowia Prokreacyjnego, Instytut Matki i Dziecka 

01-211 Warszawa, ul. Kasprzaka 17 

tel./fax.: 022 327 71 13 

e-mail: tomaszniemiec@hotmail.com 




41


ginekologia 


Niemiec T, et al. 

In Polish literature there are no detailed clinical guidelines how to prevent mother-to-child HIV infection – a fact 

which is not without meaning as it put Poland in an unfavourable position when comparing to other European 

countries with a higher number of infected children. 

In this review authors present recent data concerning women susceptibility to HIV infection, virus pathogenesis, the 

role of co-infections with other pathogens, as well as the role of sex hormones on HIV infection risk. Authors hope 

that the information will help to establish Polish standards on prevention of HIV infection in women and their children, 

and that they will soon be put into practice. 

Key words: HIV / infection risk / women / pathogenesis / 

Wprowadzenie 

AIDS ( acqired immunodeficiency syndrome – zespó∏ nabytego 

upoÊledzenia odpornoÊci) opisano po raz pierwszy 

w 1981r. u m´˝czyzn – homoseksualnych, chorych na hemofili´, 

przyjmujàcych narkotyki w iniekcjach. Nieca∏e 2 lata póêniej 

opublikowano doniesienia o pojawianiu si´ upoÊledzenia 

odpornoÊci u partnerek seksualnych m´˝czyzn chorych na 

AIDS [1]. Od tego czasu liczba zaka˝eƒ HIV (human immunodeficiency 

virus – ludzki wirus upoÊledzenia odpornoÊci) 

wÊród kobiet na Êwiecie roÊnie, szczególnie w krajach rozwijajàcych 

si´, na po∏udnie od Sahary. W Polsce w 2005r. kobiety 

stanowi∏y 26,3% osób zaka˝onych HIV, zg∏oszonych do Paƒstwowego 

Zak∏adu Higieny [2] . 

Przebieg zaka˝enia HIV w erze przed wprowadzeniem 

skojarzonej terapii antyretrowirusowej nieuchronnie prowadzi∏, 

poprzez trwajàce kilka lat stadium bezobjawowe choroby 

do AIDS i Êmierci zarówno u kobiet, jak i u m´˝czyzn. W tabeli 

I przedstawiono klasyfikacj´ stadiów zaka˝enia, opracowanà 

wprawdzie do celów nadzoru epidemiologicznego, ale 

wyliczajàcà wi´kszoÊç infekcji i chorób towarzyszàcych HIV 

[3]. 

Badania dotyczàce patogenezy zaka˝enia HIV oraz przebiegu 

klinicznego tego zaka˝enia prowadzono poczàtkowo 

przede wszystkim u m´˝czyzn. Dopiero kiedy przypadki wertykalnych 

zaka˝eƒ HIV sta∏y si´ cz´stsze, zwrócono wi´kszà 

uwag´ na kobiety, choç nie ze wzgl´du na ich dobro, a bardziej 

dlatego, i˝ przenoszà zaka˝enie na („niewinne”) dzieci i skupiono 

si´ na kwestiach zwiàzanych z cià˝à [4]. W ostatnich latach 

kwestie dotyczàce patogenezy zaka˝enia HIV u kobiet 

zostajà coraz dok∏adniej poznawane i wyjaÊniane, co zostanie 

przedstawione w niniejszym przeglàdzie literatury medycznej. 

HIV w narzàdach p∏ciowych kobiet 

i m´˝czyzn 

W poczàtkach lat osiemdziesiàtych pojawi∏y si´ doniesienia 

o izolowaniu wirusa, nazwanego póêniej HIV, z wydzielin 

narzàdów p∏ciowych kobiet, u których stwierdzano obecnoÊç 

przeciwcia∏ skierowanych przeciwko wirusowi [5, 6]. 

Wirusa nie izolowano jednak od wszystkich. W doniesieniu 

Wofsy i wsp. wykazano go w wydzielinach narzàdów 

p∏ciowych 4 z 8 badanych kobiet, a Vogt i wsp. izolowali go 

z wydzielin szyjki macicy 4 z 14 badanych kobiet [5, 6]. 

Niewielkie iloÊci zdolnego do replikacji wirusa potwierdza∏y, 

i˝ ta droga przeniesienia zaka˝enia zdarza si´ rzadko, 

a wirus mo˝e przedostawaç si´ ∏atwiej do wydzielin narzàdów 

p∏ciowych u kobiet zaka˝onych równoczeÊnie innymi chorobami 

przenoszonymi drogà p∏ciowà. 

Do przenoszenia si´ HIV z kobiety na m´˝czyzn´ przyczyniajà 

si´ tak˝e infekcje narzàdów p∏ciowych, takie jak: Herpes 

simplex 2 (HSV2) i rz´sistek pochwowy. W USA do koƒca 

1985r. do Centers for Disease Control zg∏oszono tylko 28 zachorowaƒ 

na AIDS m´˝czyzn, którzy prawdopodobnie nabyli 

zaka˝enie od kobiet wykazujàcych du˝e ryzyko zaka˝enia, 

co stanowi∏o w tym czasie 0,1% przypadków zaka˝eƒ HIV [5]. 

W tym samym czasie doniesiono o wyst´powaniu HIV w nasieniu 

m´skim, tak˝e w bezobjawowym klinicznie stadium zaka˝enia, 

a tak˝e w pre-ejakulacie [7, 8]. Doniesienia te potwierdzi∏y 

przenoszenie zaka˝enia HIV w kontaktach heteroseksualnych. 

Poziom wiremii HIV we krwi nie zawsze koreluje z wiremià 

wydzielin narzàdów p∏ciowych, choç zwykle im jest ona 

wy˝sza we krwi, tym wy˝sza w wydzielinach narzàdów p∏ciowych 

[9]. Rozpoczćie terapii antyretrowirusowej powoduje 

zwykle szybkie obni˝anie si´ poziomu wiremii we krwi, jednak˝e 

nie zawsze zmniejsza si´ on równolegle w wydzielinach 

narzàdów p∏ciowych, zarówno kobiet, jak i m´˝czyzn [10, 11, 

12]. 

PodatnoÊç na zaka˝enie HIV kobiet 

Zaka˝enie HIV w kontaktach heteroseksualnych przenosi 

si´ ∏atwiej z m´˝czyzn na kobiety ni˝ z kobiet na m´˝czyzn. Ju˝ 

w poczàtkach epidemii HIV/AIDS Padian i wsp. w obserwacji 

par o ró˝nym statusie serologicznym wykazali, i˝ wÊród 72 

m´skich partnerów kobiet zaka˝onych HIV wykazano 1 przypadek 

transmisji zaka˝enia (



ginekologia 

Patogeneza i ryzyko zaka˝enia HIV u kobiet – przeglàd aktualnego piÊmiennictwa. 

Ryzyko zaka˝enia HIV dla kobiet stwarzajà tak˝e kontakty 

analne. W opublikowanych w 1998r. wynikach badaƒ zachowaƒ 

seksualnych Polaków, Izdebski podaje, i˝ 11,4% ankietowanych 

kobiet deklarowa∏o, i˝ mia∏o kontakt analny [18]. 

Bioràc pod uwag´ tabu obyczajowe dotyczàce tego rodzaju 

aktywnoÊci seksualnej dane te mogà byç zani˝one. W tego 

rodzaju kontaktach znacznie rzadziej u˝ywane sà prezerwatywy. 

W Kalifornii (USA) 21,7% ankietowanych kobiet podawa- 

∏o utrzymywanie kontaktów analnych, ale tylko 19,3% kobiet 

wkontaktach ze sta∏ym partnerem u˝ywa∏o prezerwatyw, cz´- 

Êciej z partnerem innym, ni˝ sta∏y (68,2%), [19]. 

Ryzyko zaka˝enia strony biernej przez zaka˝onego HIV 

partnera szacowane jest na 0,82%, ale serokonwersje obserwowano 

ju˝ po jednym lub dwóch biernych kontaktach analnych 

bez zabezpieczenia [20]. 

Ryzyko zaka˝enia HIV u kobiet zwi´ksza tak˝e przemoc 

seksualna. Gwa∏t mo˝e zwielokrotniaç ryzyko zaka˝enia HIV 

ze wzgl´du na znacznie wi´ksze prawdopodobieƒstwo spowodowania 

obra˝eƒ, ni˝ w zwyk∏ych kontaktach seksualnych 

[21]. Obra˝enia narzàdów p∏ciowych stwierdzano u 40-53% 

zgwa∏conych kobiet, odsetek ten by∏ znacznie wi´kszy (70%) 

wÊród kobiet, które nigdy nie rodzi∏y (u kobiet podejmujàcych 

z w∏asnej woli kontakt seksualny widoczne skaleczenia, obra- 

˝enia pochwy obserwowano w 5% przypadków) [22]. 

Patogeneza transmisji seksualnej HIV 

Mimo wielu lat badaƒ dok∏adna patogeneza seksualnej 

transmisji HIV nie zosta∏a dotàd dok∏adnie wyjaÊniona. 

Obecnie wiadomo ju˝, i˝ po kontakcie seksualnym penetracja 

HIV poprzez nab∏onek pochwy jest poczàtkowym etapem zaka˝enia. 

W badaniach in situ Hladik i wsp. wykazali, i˝ zarówno 

Êródnab∏onkowe komórki CD4+, jak i komórki Langerhansa 

pochwy sà g∏ównym celem zaka˝enia HIV [23]. 

WczeÊniejsze badania sugerowa∏y, i˝ HIV najpierw wià˝e 

si´ i zaka˝a komórki dendrytyczne, które póêniej transmitujà 

wirusa do sàsiadujàcych komórek CD4+ w zr´bie b∏ony Êluzowej 

i do okolicznych w´z∏ów ch∏onnych [24, 25]. Poczàtkowe 

zaka˝enie utrwalane jest w nab∏onku pochwy, w którym Êródnab∏onkowe 

komórki T wià˝à i wychwytujà HIV niezale˝nie 

od komórek Langerhansa, podobnie Êródnab∏onkowe komórki 

Langerhansa szybko internalizujà CCR5-tropowe szczepy 

HIV [23]. Niezwyk∏a sprawnoÊç wnikania HIV do Êródnab∏onkowych 

komórek CD4+ i Langerhansa wydaje si´ wiàzaç 

z obecnoÊcià g∏ównych koreceptorów HIV – CD4 i CCR5. 

Wi´kszoÊç (77%) Êródnab∏onkowych komórek CD4+ pochwy 

wyra˝a CCR5, a komórki Langerhansa cz´sto CD4 (54%) 

i CCR5 (52%). Zaka˝enie Êródnab∏onkowych komórek CD4+ 

nie wymaga wspó∏udzia∏u komórek Langerhansa, o czym 

Êwiadczy wykrywanie HIV w Êródnab∏onkowych komórkach 

T po 2-3 godzinach od zaka˝enia. 

Dane dotyczàce wykrywania koreceptorów chemokin 

wkomórkach nab∏onka szyjki macicy sà niejednoznaczne. 

Wykrywano w nich zarówno receptory chemokin CC (CCR5) 

jak i chemokin CXC (CXCR4), ale tak˝e tylko CXCR4 lub 

tylko CCR5 [26, 27]. 

Penetracja wirusa poprzez nab∏onek pochwy i szyjki macicy 

in vivo nast´puje w ciàgu 30-60 minut od ekspozycji, a zaka˝one 

komórki znajdowano w okolicznych w´z∏ach ch∏onnych 

w ciàgu 18 godzin od dopochwowej ekspozycji na SIV 

(simian immunodeficiency virus – ma∏pi wirus upoÊledzenia 

odpornoÊci), co wykazano w badaniach nad zaka˝eniem makaków 

[28]. 

Konieczne jest wyjaÊnienie znaczenia obserwowanej in vitro 

interakcji mi´dzy komórkami dendrytycznymi a limfocytami 

T, które amplifikujà produkcj´ HIV, dla zjawisk obserwowanych 

in vivo, a tak˝e kwestii, czy mechanizm wnikania HIV 

jest taki sam dla narzàdów p∏ciowych i dolnego odcinka przewodu 

pokarmowego. Uzyskanie takich informacji b´dzie 

przydatne dla powstawania innowacyjnych strategii ochrony 

komórek podatnych na zaka˝enie HIV zarówno u kobiet, jak 

ium´˝czyzn. 

Wspó∏zaka˝enia innymi drobnoustrojami 

chorobotwórczymi przenoszonymi drogà 

p∏ciowà 

Wykazano, i˝ zaka˝enia drobnoustrojami chorobotwórczymi 

przenoszonymi drogà p∏ciowà zwi´kszajà ryzyko zaka- 

˝enia HIV. Zaka˝enia HSV2 zwi´kszajà trzykrotnie ryzyko 

nabycia HIV zarówno przez kobiety, jak i m´˝czyzn [29]. 

Ukobiet wià˝e si´ to ze zwi´kszeniem iloÊci komórek 

wra˝liwych na zaka˝enie HIV w b∏onach Êluzowych narzàdów 

p∏ciowych. Zmiany te wyst´pujà tak˝e wówczas, kiedy brak 

jest owrzodzeƒ lub reaktywacji zaka˝enia HSV2, co sugeruje 

istnienie indukowanego przez ten wirus utrzymujàcego si´ stanu 

zwi´kszonej wra˝liwoÊci b∏on Êluzowych na zaka˝enie HIV 

[30]. Dziesićiokrotne zwi´kszenie ekspresji niedojrza∏ych komórek 

dendrytycznych wyra˝ajàcych lektyn´ DC-SIGN 

i trzykrotny wzrost liczby komórek CD4+ szyjki macicy wyra- 

˝ajàcych receptor CCR5 stanowi prawdopodobne biologiczne 

wyjaÊnienie obserwacji wskazujàcej, i˝ seropozytywnoÊç 

HSV2 jest niezale˝nym czynnikiem ryzyka dla zaka˝enia HIV, 

nawet przy braku objawów klinicznych zaka˝enia [31]. 

Zarówno DC-SIGN, jak i CD1a sà wa˝nymi sk∏adnikami 

odpowiedzi immunologicznej b∏on Êluzowych. Zetknićie si´ 

z antygenem niedojrza∏ych komórek dendrytycznych pobudza 

wrodzonà odpowiedê immunologicznà i prowadzi do dojrzewania 

komórek, obcià˝ania czàstek MHC klasy II antygenami 

peptydowymi, migracji do w´z∏ów ch∏onnych i prezentacj´ 

antygenu komórkom T w celu indukcji adaptacyjnej odpowiedzi 

immunologicznej. Wiàzanie ró˝nych patogenów wirusowych 

i bakteryjnych z DC-SIGN wyzwala aktywacj´ komórek 

dendrytycznych i/lub ich dojrzewanie, a tak˝e sygnalizacj´ za 

poÊrednictwem receptorów Toll. 

Zkolei czàstki CD1a mogà wiàzaç i skutecznie prezentowaç 

antygeny komórkom T w sposób niezale˝ny od dojrzewania 

komórek dendrytycznych [32]. Dopochwowe zaka˝enie 

HSV ma∏p rhesus upoÊledza∏o dojrzewanie komórek dendrytycznych 

i u∏atwia∏o uwalnianie chemokin RANTES 

iMIP1α, co mo˝e byç kolejnym wyjaÊnieniem zwiàzku zwi´kszonej 

liczby niedojrza∏ych komórek dendrytycznych z zaka- 

˝eniem HSV2, a tak˝e zwi´kszonego poziomu chemokin 

w narzàdach p∏ciowych podczas reaktywacji zaka˝enia HSV2. 

DC-SIGN u∏atwia równie˝ produktywne zaka˝enie HIV 

wkomórkach CD4+ przy niewielkiej iloÊci wirusa, jest tak˝e 

obecny w b∏onach Êluzowych narzàdów p∏ciowych krótko po 

nabyciu HIV drogà kontaktu seksualnego. Tak wić HIV mo- 

˝e wykorzystywaç lokalny wzrost w mediowanej przez niedojrza∏e 

komórki dendrytyczne DC-SIGN+ kontroli immunolo- 


43


ginekologia 



gicznej HSV2 w b∏onach Êluzowych narzàdów p∏ciowych, 

zwi´kszajàc wra˝liwoÊç na zaka˝enie HIV po ekspozycji seksualnej. 

Zaka˝enie Trichomonas vaginalis zwi´ksza ryzyko zaka˝enia 

HIV kobiet 1,52-krotnie (95% przedzia∏ ufnoÊci: 

1,04–2,44) [33]. 

Tak˝e zaburzenia flory bakteryjnej pochwy (Bacterial Vaginosis) 

przyczyniajà si´ do zwi´kszenia podatnoÊci kobiet na 

zaka˝enie HIV, zwi´kszajà tak˝e wydzielanie wirusa w narzàdach 

p∏ciowych [34]. 

Zmniejszenie iloÊci produkujàcych H2O2 pa∏eczek z gatunku 

Lactobacillus przyczynia si´ do zwi´kszenia ryzyka zaka˝enia 

HIV w kontaktach seksualnych [35, 36]. 

Konsekwentne, w∏aÊciwe u˝ywanie prezerwatyw w kontaktach 

seksualnych znaczàco zmniejsza ryzyko zaka˝enia 

HSV kobiet podatnych na zaka˝enie [37]. 

Table I. Klasyfikacja stadiów infekcji HIV [3]. 




ginekologia 

Patogeneza i ryzyko zaka˝enia HIV u kobiet – przeglàd aktualnego piÊmiennictwa. 

Wp∏yw hormonów p∏ciowych i cyklu 

miesiàczkowego na ryzyko zaka˝enia HIV 

˚eƒskie hormony p∏ciowe, których st´˝enie zmienia si´ 

podczas cyklu menstruacyjnego nie tylko w narzàdach p∏ciowych, 

ale tak˝e w ca∏ym organizmie kobiety, majà istotny 

wp∏yw na ryzyko zaka˝enia HIV. W badaniu porównujàcym 

st´˝enia hormonów w czasie cyklu miesiàczkowego kobiet zaka˝onych 

i niezaka˝onych HIV nie wykazano ró˝nic st´˝eƒ 

progesteronu i estradiolu [38]. Patton i wsp. dokonywali biopsji 

Êcian pochwy w ró˝nych fazach cyklu miesiàczkowego 74 

zdrowych kobiet i wykazali statystycznie znamienne zmniejszenie 

liczby warstw komórek nab∏onkowych poczynajàc od 

fazy przedowulacyjnej do fazy poowulacyjnej [39]. Nie wydaje 

si´ to mieç znaczenia klinicznego, a w badaniach prowadzonych 

wÊród ma∏p rhesus wykazano, i˝ dystrybucja komórek 

Langerhansa, CD2+, CD3+, CD4+, CD8+, a tak˝e powierzchniowych 

komórek plazmatycznych nie zmienia si´ 

wró˝nych stadiach cyklu menstruacyjnego [40]. Cejtin i wsp. 

wykazali, i˝ kobiety zaka˝one HIV mogà nie mieç miesiàczki 

przez d∏u˝sze okresy czasu, mimo braku niewydolnoÊci jajników 

[41]. Wydalanie HIV w narzàdach p∏ciowych kobiet zmienia 

si´ w czasie cyklu miesiàczkowego, chocia˝ nie zmienia si´ 

we krwi. St´˝enie HIV w wydzielinach szyjki macicy w póênej 

fazie lutealnej by∏o wy˝sze ni˝ we krwi obwodowej [42]. 

Zaka˝enie HIV, a szczególne spowodowany przez wirus 

deficyt immunologiczny, wp∏ywa na d∏ugoÊç cyklu miesiàczkowego. 

Harlow i wsp. wykazali, i˝ kobiety których liczba komórek 

CD4 jest ni˝sza od 200/mm 3 wykazujà wi´ksze o 50% 

prawdopodobieƒstwo wyd∏u˝enia cykli do ponad 40 dni, zaÊ 

wysoki poziom wiremii, mierzonej liczbà kopii RNA HIV/ml 

krwi obwodowej, wià˝e si´ z bardzo krótkimi cyklami (


ginekologia 



HIV+ na poziomie krajowym oraz systemu monitorowania 

opieki nad matkami HIV+ i ich dzieçmi. 

Autorzy wyra˝ajà nadziej´, ˝e takie rekomendacje zostanà 

szybko opracowane, a prezentowany przeglàd u∏atwi ich 

wdro˝enie do codziennej praktyki klinicznej. 


1. Harris C, Small C, Klein R, [et al.]. Immunodeficiency in female sexual partners of men 

with the acquired immunodeficiency syndrome. N Engl J Med. 1983, 308, 1181-1184. 

2. Nitka A, Rosiƒska M, Baumann A. AIDS i zaka˝enia HIV w 2005 roku. Przegl Epidemiol. 

2007, 61, 311-321. 

3. 1993 revised classification system for HIV infection and expanded surveillance case definition 

for AIDS among adolescents and adults. MMWR Recomm Rep. 1992, 41, 1-19. 

4. Sherr L, Strong C. Safe sex and women. Genitourin Med. 1992, 68, 32-35. 

5. Wofsy C, Cohen J, Hauer L, [et al.]. Isolation of AIDS-associated retrovirus from genital 

secretions of women with antibodies to the virus. Lancet. 1986, 1, 527-529. 

6. Vogt M, Witt D, Craven D, [et al.]. Isolation of HTLVIII/LAV from cervical secretions at 

women of risk for AIDS. Lancet. 1986, 1, 525-527. 

7. Ho D, Schooley R, Rota R, [et al.]. HTLV-III in the semen and blood of healthy homosexual 

man. Science. 1984, 226, 451-453. 

8. Pudney J, Oneta M, Mayer K, [et al.]. Pre-ejaculatory fluids as potential vector for sexual 

transmission of HIV-1. Lancet. 1992, 340, 1470. 

9. Garcia-Bujalance S, Ruiz G, De Guevara C, [et al.]. Quantification of human immunodeficiency 

virus type 1 RNA loads in cervicovaginal secretions in pregnant women and 

relationship between viral loads in the genital tract and blood. Eur J Clin Microbiol Infect 

Dis. 2004, 23, 111-115. 

10. Cu-Uvin S, Caliendo A, Reinert S, [et al.]. Effect of highly active antiretroviral therapy on 

cevrvicovaginal HIV-1 RNA. AIDS. 2000, 14, 415-421. 

11. Zhang H, Dornadula G, Beumont M, [et al.]. Human immunodeficiency virus type-1 in 

the semen of men receiving highly active antiretroviral therapy. N Engl J Med. 1998, 

339, 1803-1809. 

12. Fiore J, Suligoi B, Saracino A, [et al.]. Correlates of HIV shedding in cervicovaginal secretions 

and effects of antiretroviral therapies. AIDS. 2003, 17, 2169-2176. 

13. Padian N, Shiboski S, Jewell N. Female-to-male transmission of human immunodeficiency 

virus. JAMA. 1991, 266, 1664-1667. 

14. Stewart G, Tyler J, Cunningham A, [et al.]. Transmission of human T-cell lymphotropic 

virus type III (HTLV-III) by atrifical insemination by donor. Lancet. 1985, 2, 581-585. 

15. Hladik F, McElrath M. Setting the stage: host invasion by HIV. Nat Rev Immunol. 2008, 

8, 447-457. 

16. Kell P, Barton S, Edmonds D, [et al.]. HIV infection with patient with Meyer-Rokitansky- 

Kuster-Hauser syndrome. J R Soc Med. 1992, 5, 706-707. 

17. Howell A, Edkins R, Rier S. [et al.]. Human immunodeficiency virus type 1 infection of 

cells and tissues from the upper and lower human female reproductive tract. J Virol. 

1997, 71, 3498-3506. 

18. Izdebski Z. Zachowania prozdrowotne i seksualne w aspekcie HIV/AIDS w Polsce. 

Warszawa: MZiOS, UNDP, 1998. 

19. Misegades L, Page-Shafer K, Halperin D, [et al.]. YWS Study Investigators Group. Young 

Women’s Survey. Anal intercourse among young low-income women in California: an 

overlooked risk factor for HIV AIDS. 2001, 15, 534-535. 

20. Vittinghoff E, Douglas J, Judson F, [et al.]. Per-contact risk of human immunodeficiency 

virus transmission between male sexual partners. Am J Epidemiol. 1999, 150, 306- 

311. 

21. Bamberger J, Waldo C, Gerberding J, [et al.]. Postexposure prophylaxis for human 

immunodeficiency virus (HIV) infection following sexual assault. Am J Med. 1999, 106, 

323-326. 

22. Lauber A, Souma M. Use of toluidine blue for documentatiom of traumatic intercourse. 

Obstet Gynecol. 1982, 60, 644-648. 

23. Hladik F, Sakchalathorn P, Ballweber L, [et al.]. Initial events in establishing vaginal entry 

and infection by human immunodeficiency virus type-1. Immunity. 2007, 26, 257-270. 

24. Geijtenbeek T, Kwon D, Torensma R, [et al.]. DC-SIGN, a dendritic cell-specific HIV-1- 

binding protein that enhances trans-infection of T-cells. Cell. 2000, 100, 587-597. 

25. Gurney K, Elliott J, Nassanian H, [et al.]. Binding and transfer of human immunodeficiency 

virus by DC-SIGN+ cells in human rectal mucosa. J Virol. 2005, 79, 5762-5773. 

26. Dezutti C, Guenthner P, Cummins J, [et al]. Cervical and prostate primary epithelial cells 

are not productively infected but sequester human immunodeficiency virus type 1. J 

Infect Dis. 2001, 183, 1204-1213. 

27. Berlier W, Bourlet T, Lawrence P, [et al.]. Selective sequestration of X4 isolates by 

human genital epithelial cells: implication for virus tropism selection in process during 

sexual transmission of HIV. J Med Virol. 2005, 77, 465-474. 

28. Hu J, Gardner M, Miller C. Simian immunodeficiency virus rapidly penetrates the cervicovaginal 

mucosa after intravaginal inoculation and infects intraepithelial dendritic cells. 

J Virol. 2000, 74, 6087-6095. 

29. Freeman E, Weiss H, Glynn J, [et al.. Herpes simplex virus 2 infection increases HIV 

acquisition in men and women: systematic review and meta-analysis of longitudinal 

studies. AIDS. 2006, 20, 73-83. 

30. Rebbapragada A, Wachihi C, Pettengell C, [et al.]. Negative mucosal synergy between 

Herpes simplex type 2 and HIV in the female genital tract. AIDS. 2007, 21, 589-598. 

31. Corey L, Wald A, Celum C, [et al.]. The effects of herpes simplex virus-2 on HIV-1 acquisition 

and transmission: a review of two overlapping epidemics. J Acquir Immune Defic 

Syndr. 2004, 35, 435-445. 

32. Cao X, Sugita M, Van Der Wel N, [et al.]. CD1 molecules efficiently present antigen in 

immature dendritic cells and traffic independently of MHC class II during dendritic cell 

maturation. J Immunol. 2002, 169, 4770-4777. 

33. McClelland R, Sangare L, Hassan W, [et al.]. Infection with Trichomonas vaginalis 

increases the risk of HIV-1 acqusition. J Infect Dis. 2007, 195, 698-702. 

34. Sha B, Zariffard M, Wang Q, [et al.]. Female genital tract HIV load correlates inversely 

with Lactobacillus species but positively with bacterial vaginosis and Mycoplasma 

hominis. J Infect Dis. 2005, 191, 25-32. 

35. Martin H, Richardson B, Nyange P, [et al.]. Vaginal lactobacilli, microbial flora, and risk 

of human immunodeficiency virus type 1 and sexually transmitted disease acquisition. 

J Infect Dis. 1999, 180, 1863-1868. 

36. Wright T, Subbarao S, Ellerbrock T, et al.]. Human immunodeficiency virus 1 expression 

in the female genital tract in association with cervical inflammation and ulceration. Am 

J Obstet Gynecol. 2001, 184, 279-285. 

37. Wald A, Langenberg A, Link K, [et al.]. Effect of condoms on reducing the transmission 

of Herpes simplex virus type 2 from men to women. JAMA. 2001, 285, 3100-3106. 

38. Cu-Uvin S, Wright D, Anderson D, [et al.]. Hormonal levels among HIV-1-seropositive 

women compared with high-risk HIV-seronegative women during the menstrual cycle. 

Women’s Health Study (WHS) 001 and WHS 001a Study Team. J Women’s Health 

Gend Based Med. 2000, 9, 857-863. 

39. Patton D, Thwin S, Meier A, [et al.]. Epitelial cell layer thickness and immune cell populations 

in the normal human vagina at the different stages of the menstrual cycle. Am 


40. Mingjia L, Short R. How estrogen or progesterone might change a woman’s susceptibility 

to HIV-1 infection. Aust N Z J Obstet Gynaecol. 2002, 42, 472-475. 

41. Cejtin H, Kalinowski A, Bacchetii P, [et al.]. Effects of human immunodeficiency virus on 

protracted amennorrhea and ovarian dysfunction. Obstet Gynecol. 2006, 108, 1423- 

1431. 

42. Reichelderfer P, Coombs R, Wright D, [et al.]. Effect of menstrual cycle on HIV-1 levels 

in the peripheral blood and genital tract. WHS 001 Study Team. AIDS. 2000, 14, 2101- 

2107. 

43. Harlow S, Schuman P, Cohen M, [et al.]. Effect of HIV infection on menstrual cycle 

length. J Acqiur Immune Defic Syndr. 2000, 24, 68-75. 

44. Chirgwin K, Feldman J, Muneyyirci-Delale O, [et al.]. Menstrual function in human 

immunodeficiency virus-infected women without acquired immunodeficiency syndrome. 

J Acquir Immune Defic Syndr Hum Retrovirol. 1996, 12, 489-494. 

45. Al-Harthi L, Kovacs A, Coombs R, [et al.]. WHS 001 Study Team. A menstrual cycle pattern 

for cytokine levels exists in HIV-positive women: implication for HIV vaginal and 

plasma shedding. AIDS. 2001, 15, 1535-1543. 

46. Bulterys M, Smith D, Chao A, [et al.]. Hormonal contraception and incident HIV-1 infection: 

new insight and continuing challenges. AIDS. 2007,21,97-99. 

47. Morrison C, Richardson B, Mmiro F, [et al.]. Hormonal Contraception and the Risk of 

HIV Acquisition (HC-HIV) Study Group. Hormonal contraception and the risk of HIV 

acquisition. AIDS. 2007, 21, 85-95. 

48. Chu J, Gange S, Anastos K, [et al.]. Hormonal contraceptive use and the effectiveness 

of highly antiretroviral therapy. Am J Epidemiol. 2005, 161, 881-890. 

49. Mitchell H, Stephens E. Contraception choice for HIV positive women. Sex Transm 

Infect. 2004, 80, 167-173. 

50. Hunt J, Miller L, Roby K, [et al.]. Female steroid hormones regulate production of proinflammatory 

molecules in uterine leukocytes. J Reprod Immunol. 1997, 35, 87-99. 

51. Smith S, Baskin G, Marx P. Estrogen protects against vaginal transmission of simian 

immunodeficiency virus. J Infect Dis. 2000, 182, 708-715. 

52. van Benthem B, Vernazza P, Coutinho R, [et al.]. European Study on Natural History of 

HIV Infection in Women and the Swiss HIV Cohort Study. The impact of pregnancy and 

menopause on CD4 lymphocyte counts in HIV-infected women. AIDS. 2002, 16, 919- 

924. 

53. Conde D, Pinto-Neto A, Costa-Paiva L. Age at menopause of HIV-infected women: a 

reviev. Gynecol Endocrinol. 2008, 24, 84-86. 

54. Barzon L, Zamboni M, Pacenti M, [et al.]. Do estrogen receptors play a role in the pathogenesis 

of HIV-associated lipodystrophy AIDS. 2005, 19, 531-533. 

55. Galli M, Veglia F, Angarano G, [et al.]. Gender differences in antiretroviral drug-related 

adipose tissue alterations. Women are at higher risk than men and develop particular 

lipodystrophy patterns. J Acquir Immune Defic Syndr. 2003, 34, 58-61. 

56. Kuczyƒski W, Wierciƒska- Drapa∏o A. Cià˝à po inseminacji domacicznej nasieniem 

seropozytywnego (HIV-1) partnera – opis pierwszego w Polsce przypadku i przeglàd 

piÊmiennictwa. Ginekol Pol. 2003, 74, 4, 317-321. 

57. Niemiec K, Horban A, Chazan B, [et al.]. Terapia antyretrowirusowa u kobiet ci´˝arnych 

zaka˝onych HIV. Ginekol Pol. 1998, 69, 820-826. 

58. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie zaka˝eƒ przenoszonych 

drogà p∏ciowà w po∏o˝nictwie i ginekologii. Ginekol Pol. 2004, 75, 665-674. 




ginekologia 

Rola metaloproteaz macierzowych i ich 

inhibitorów w progresji raka jajnika – 

implikacje diagnostyczne i terapeutyczne 

Matrix metalloproteinases and their inhibitors in ovarian cancer 

progression – diagnostic and therapeutic implications 

Stettner Rafa∏, Bogusiewicz Micha∏, Rechberger Tomasz 

II Katedra i Klinika Ginekologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie 

Streszczenie 

Metaloproteazy macierzowe (matrix metalloproteinases – MMPs) sà enzymami protelitycznymi degradujàcymi bia∏ka 

macierzy zewnàtrzkomórkowej. 

Wraz ze swymi specyficznymi inhibitorami – tkankowymi inhibitorami metaloproteaz (tissue inhibitors of metalloproeinases 

– TIMPs ), biorà udzia∏ w rozprzestrzenianiu si´ nowotworów z∏oÊliwych. Przeprowadzone w ostatnich 

latach badania wykaza∏y, ˝e metaloproteazy i ich inhibitory odgrywajà istotnà rol´ w progresji raka jajnika uczestniczàc 

zarówno w miejscowym wzrastaniu guza jak i szerzeniu si´ nowotworu drogà p∏ynu otrzewnowego. 

Ocena st´˝enia niektórych metaloproteaz i ich inhibitorów w surowicy krwi okaza∏a si´ byç przydatna w diagnostyce 

ró˝nicowej pomi´dzy z∏oÊliwymi a granicznymi i ∏agodnymi guzami jajnika. 

W szeregu badaƒ wykazano, ˝e ekspresja metaloproteaz w guzach pierwotnych, a tak˝e w zmianach przerzutowych, 

ma znaczenie prognostyczne. Ponadto przedoperacyjna ocena st´˝enia TIMP-1 w surowicy krwi pozwala 

na wyselekcjonowanie przypadków raka jajnika o agresywnym fenotypie i niekorzystnym rokowaniu. 

Pomimo du˝ych oczekiwaƒ, zastosowanie syntetycznych inhibitorów metaloproteaz nie przynios∏o korzyÊci 

w leczeniu raka jajnika. 

S∏owa kluczowe: metaloproteazy macierzowe / tkankowe inhibitory metaloproteaz / 

/ rak jajnika / 


Tomasz Rechberger 

II Katedra i Klinika Ginekologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie 

20-054 Lublin, ul. Jaczewskiego 8 

tel. 081 7244268, fax. 0817244849 

e-mail: rechbergt@yahoo.com 




47


ginekologia 


Stettner R, et al. 

Abstract 

Matrix metalloproteinases are proteolytic enzymes which degrade extracellular matrix proteins. Along with their specific 

inhibitors - issue inhibitors of metalloproteinases - they play an important role in the spreading of malignant 

tumours. 

The research conducted in recent years has shown that metalloproteinases and their inhibitors contribute substantially 

to the ovarian cancer progression, participating both in in situ tumours growth, and the spreading of neoplasm 

via peritoneal fluid. The assessment of serum concentration of some metalloproteinases and their inhibitors 

appeared to be useful in differential diagnosis between malignant, borderline and benign ovarian tumours. In 

numerous research, it was revealed that the expression of metalloproteinases in primary tumours and in metastatic 

changes has a prognostic value. Moreover, the pre-operational assessment of concentration of TIMP-1 in blood 

serum allows to select the cases of an ovarian cancer with an aggressive phenotype and unfavourable prognosis. 

Despite great expectations, the usage of synthetic inhibitors of metalloproteinases did not bring significant changes 

and improvement to ovarian cancer treatment. 

Key words: metalloproteinases / tissue inhibitors of metalloproteinase / ovarian cancer / 

Wst´p 

Rak jajnika zajmuje drugie miejsce co do cz´stoÊci wyst´powania 

wÊród nowotworów narzàdu p∏ciowego u kobiet. 

Rocznie rejestruje si´ w Polsce oko∏o 2700 nowych zachorowaƒ, 

co przek∏ada si´ na zapadalnoÊç rz´du 14,4 na 100000 

kobiet [1]. Poniewa˝ w wi´kszoÊci przypadków nowotwór ten 

rozpoznawany jest w III i IV stopniu zaawansowania klinicznego, 

wyniki leczenia sà niezadowalajàce. W zwiàzku z tym, 

rak jajnika jest jednà z g∏ównych przyczyn zgonów kobiet 

zpowodu nowotworów uk∏adu p∏ciowego. Poszukujàc nowych 

metod diagnostycznych i terapeutycznych, które mog∏yby 

zwi´kszyç mo˝liwoÊci wczesnego rozpoznania oraz poprawiç 

efekty leczenia, zwrócono uwag´ na metaloproteazy macierzowe 

(MMPs – matrix metalloproteinases) – enzymy, które 

odgrywajà istotnà rol´ w progresji nowotworów z∏oÊliwych. 

Budowa i klasyfikacja metaloproteaz 

Metaloproteazy macierzowe, zwane równie˝ kolagenazami 

lub matryksynami sà to metalozale˝ne enzymy proteolityczne, 

nale˝àce do endopeptydaz, które charakteryzuje obecnoÊç jonu 

cynku (Zn2+) w miejscu aktywnym oraz zdolnoÊç do trawienia 

bia∏ek macierzy zewnàtrzkomórkowej [2, 3, 4]. 

MMPs syntetyzowane sà w komórkach w formie preproenzymu 

i uwalniane do przestrzeni zewnàtrzkomórkowej jako 

proenzymy. Niektóre (metaloproteazy typu b∏onowego) pozostajà 

w ∏àcznoÊci z zewn´trznà powierzchnià b∏ony komórkowej. 

Metaloproteazy podlegajà interakcjom z nieswoistymi inhibitorami 

enzymów proteolitycznych, jak alfa2-makroglobulina 

oraz inhibitorami specyficznymi– tkankowymi inhibitorami 

metaloproteaz (TIMPs – tissue inhibitors of metalloproeinases) 

[2, 3, 4]. 

Dotychczas poznano 28 metaloproteaz, z których 22 wyst´pujà 

u ludzi. (Tabela I). 

Czàsteczki metaloproteaz zbudowane sà z kilku domen 

(fragmentów bia∏ka): 

1) peptydu sygna∏owego, który bierze udzia∏ w transporcie 

czàsteczki enzymu przez siateczk´ Êródplazmatycznà; 

2) propeptydu, którego odcićie prowadzi do aktywacji 

enzymu – pe∏ni rol´ swoistego inhibitora wewn´trznego; 

3) domeny katalitycznej, w której znajduje si´ centrum 

aktywne zawierajàce jon cynku – z domenà tà zwiàzanych 

jest kilka jonów wapnia, które pe∏nià funkcj´ stabilizujàcà 

enzym, a tak˝e uczestniczà w jego aktywacji; 

4) domeny karboksyterminalnej, która ∏àczy si´ z domenà 

katalitycznà przy pomocy krótkiego regionu zawiasowego 

– uczestniczy ona w rozpoznawaniu substratów 

lub wiàzaniu enzymów z ich inhibitorami 

(TIMPs); 

5) regionu zawiasowego – jego rola polega na rozpoznawaniu 

substratów i w ten sposób determinowaniu 

orientacji domeny karboksyterminalnej. 

Najprostsza strukturalnie czàsteczka matrylizyny (MMP- 

7) zawiera propeptyd, domen´ katalitycznà oraz region zawiasowy. 

W pozosta∏ych metaloproteazach wyst´pujà dodatkowe 

domeny, które warunkujà powinowactwo do substratów oraz 

funkcj´ biologicznà poszczególnych enzymów. 

Na podstawie ró˝nic w budowie, a tak˝e specyficznoÊci 

substratowej wyró˝nia si´ 6 grup metaloproteaz [5, 6]: 

1. kolagenazy – degradujàce kolagen typu I, II, III, VI, 

2. ˝elatynazy – degradujàce ˝elatyn´ i kolagen typu IV, 

3. stromelizyny – o du˝ym spektrum dzia∏ania np. fibronektyna, 

kolagen, 

4. matrylizyny – majàce zdolnoÊç do degradowania fibronektyny, 

fibrynogenu oraz kolagenu typu IV, 

5. metaloproteazy typu b∏onowego- majàce zdolnoÊç aktywacji 

innych mataloproteinaz. Posiadajà one domen´ 

przezb∏onowà, którà kotwiczà w b∏onie komórkowej, 

6. metaloproteazy niesklasyfikowane w ˝adnej z wy˝ej 

wymienionych grup (MMP-12, 19, 20, 23, 27, 28). 

Aktywacja metaloproteaz 

Metaloproteazy ulegajà aktywacji w mechanizmie nazwanym 

„w∏àcznikiem cysteinowym” (cysteine swich). Polega on 

na odcićiu propeptydu i ods∏onićiu miejsca aktywnego poprzez 

rozerwanie wiàzania mi´dzy grupà tiolowà cysteiny, 

aatomem cynku. W ten sposób dochodzi do aktywacji pro- 

MMPs przy udziale aktywnych form MMPs oraz proteaz serynowych 

takich jak elastaza leukocytarna, katepsyna 6, trypsyna, 

uk∏ad plazminogenu. 




ginekologia 

Rola metaloproteaz macierzowych i ich inhibitorów w progresji raka jajnika... 

Swoisty mechanizm aktywacji wyst´puje w przypadku 

MMP-2. Biorà w nim udzia∏ MT1-MMP oraz TIMP-2. 

Aktywna MT1-MMP stanowi receptor dla TIMP-2. 

Do kompleksu MT1-MMP/TIMP-2 przy∏àcza si´ 

proMMP-2 i dopiero wówczas podlega ona aktywacji przez 

znajdujàcà si´ w pobli˝u, innà MT1-MMP [7, 8]. 

Do aktywacji MMPs prowadzi równie˝ zmiana konformacji 

czàsteczki w pobli˝u centrum aktywnego. Majà do tego 

zdolnoÊç zwiàzki reagujàce z grupà tiolowà, takie jak: utleniony 

glutation, reaktywne formy tlenu oraz w warunkach in vitro 

octan 4-aminofenylortćiowy, dodecylosiarczan sodu, 

kwas podchlorowy, siarczan potasu. Substancje te znajdujà 

zastosowanie w metodach laboratoryjnych s∏u˝àcych do wykrywania 

aktywnoÊci metaloproteaz. 

Tkankowe inhibitory metaloproteaz 

Tkankowe inhibitory metaloproteaz posiadajà zdolnoÊç hamowania 

aktywnoÊci metaloproteaz w przestrzeni zewnàtrzkomórkowej. 

Stanowi je grupa bia∏ek o masie czàsteczkowej 

od 20 do 30 kDa, posiadajàcych wzgl´dem siebie 30-40% homologi´ 

amninokwasowà. Znane sà 4 tkankowe inhibitory 

metaloproteaz macierzowych (TIMP-1, -2, -3, -4) [9, 10, 11, 

12]. 

TIMPs ∏àczà si´ w stosunku stechiometrycznym 1:1 z aktywnymi 

lub latentnymi formami enzymów, poprzez wiàzania 

niekowalencyjne, blokujàc ∏àczenie si´ z substratem lub aktywacj´ 

metaloproteaz. Pomimo, ˝e aktywnoÊç wszystkich proteaz 

z rodziny MMP podlega regulacji przez ich tkankowe inhibitory 

wyst´puje zró˝nicowane powinowactwo pomi´dzy 

enzymami a inhibitorami. TIMP-1 wykazuje preferencj´ do 

MMP-1 i MMP-9, s∏abiej dzia∏ajàc na MMP-2 i MT1-MMP 

[4, 13]. TIMP-2, który najsilniej blokuje MMP-2, posiada 

s∏absze powinowactwo do MMP-3, MMP-9 i MT1-MMP [4]. 

TIMP-2 uczestniczy równie˝ w opisanym uprzednio procesie 

aktywacji pro-MMP-2. Badania Butlera i wsp. [14], w których 

do hodowli komórek w∏ókniakomi´saka HT-1080 dodawano 

TIMP-2 wykaza∏y, ˝e rola tego inhibitora uzale˝niona jest od 

jego st´˝enia. W mniejszych st´˝eniach TIMP-2 aktywuje enzym, 

podczas gdy w wy˝szych blokuje aktywnoÊç MMP-2. 

Biologiczna rola inhibitorów z grupy TIMP nie ogranicza si´ 

wy∏àcznie do regulowania aktywnoÊci metaloproteaz. Wykazujà 

one dzia∏anie proproliferacyjne i antyapoptotyczne, regulujà 

angiogenez´, organogenez´, a nawet steroidogenez´ [15, 

16, 17, 18, 19, 20]. 

Rola metaloproteaz i ich inhibitorów 

wprogresji nowotworów z∏oÊliwych 

Podczas inwazji nowotworu z∏oÊliwego komórki guza naciekajà 

tkanki sàsiadujàce, migrujà do i z naczyƒ krwiono- 

Ênych oraz tworzà zmiany przerzutowe. Kluczowe znaczenie 

dla rozwoju nowotworu ma ponadto powstawanie nowych, 

zaopatrujàcych go naczyƒ krwionoÊnych (angiogeneza). Procesy 

te, zwiàzane z nasilonym niszczeniem i przebudowà macierzy 

zewnàtrzkomórkowej, zachodzà przy znaczàcym udziale 

metaloproteaz [21, 22, 23, 24]. 

Komórki nowotworowe dzi´ki proteolitycznej degradacji 

b∏on postawnych i otaczajàcego zr´bu uzyskujà mo˝liwoÊç migracji 

przez zmodyfikowanà macierz zewnàtrzkomórkowà. 

Szczególnie istotnà rol´ w tym procesie odgrywa prze∏amanie 

bariery jakà tworzy b∏ona postawna [2, 3, 4, 5]. Struktura ta 

zbudowana jest przede wszystkim z kolagenu typu IV, a tak˝e 

z fibronektyny, lamininy, nidogenu i siarczanu heparanu [25]. 

Liotta i wsp. [26] jako pierwsi wykazali, ˝e zdolnoÊç nowotworu 

z∏oÊliwego (czerniaka) do tworzenia przerzutów zwiàzana 

jest z aktywnoÊcià kolagenazy typu IV i nasilonà proteolizà 

b∏ony podstawnej. Jej degradacja jest charakterystyczna wy- 

∏àcznie dla nowotworów z∏oÊliwych i nie wyst´puje w guzach 

∏agodnych [27]. 

Poniewa˝ bez rozwoju dodatkowych naczyƒ krwionoÊnych 

nowotwór jest w stanie osiàgnàç Êrednic´ oko∏o 1-2mm, kluczowà 

rol´ w inwazji miejscowej, jak i powstawaniu przerzutów 

odgrywa proces angiogenezy. Stwierdzono, ˝e komórki 

Êródb∏onka naczyƒ produkujà MMP-2 oraz MMP-9, a ponadto 

poddane dzia∏aniu MMP-2 wytwarzajà charakterystyczne 

dla angiogenezy zmiany morfologiczne w postaci 

uk∏adów tubularnych. ZdolnoÊç do blokowania tego efektu 

posiadajà TIMP-1 oraz TIMP-2 [28]. Badania Fang i wsp. 

[29] przeprowadzone na szczurzych komórkach chrz´stniakomi´saka 

wykaza∏y, ˝e MMP-2 jest niezb´dna w procesie angiogenezy 

indukowanej przez ten nowotwór. Wykazano równie˝, 

˝e MMP-9 uwalnia aktywny czynnik wzrostu Êródb∏onka 

naczyƒ (vascular endothelial growth factor – VEGF) z rezerwuarów 

macierzy zewnàtrzkomórkowej [30], natomiast 

TIMP-2 hamuje ekspresj´ tego czynnika [31]. Rola MMPs 

iich tkankowych inhibitorów w procesie angiogenezy indukowanej 

przez nowotwór nie ogranicza si´ wić jedynie do przebudowy 

macierzy zewnàtrzkomórkowej, ale polega równie˝ 

na regulowaniu proliferacji i ró˝nicowania komórek Êródb∏onkowych 

oraz kontrolowaniu wydzielania i aktywacji czynników 

proangiogennych. 

Rola metaloproteaz i ich inhibitorów 

wprogresji raka jajnika 

Wyniki szeregu badaƒ dowodzà, ˝e metaloproteazy i ich 

inhibitory zaanga˝owane sà w miejscowà inwazj´ raka jajnika, 

szerzenie si´ nowotworu drogà p∏ynu otrzewnowego, jak równie˝ 

w proces powstawania przesi´ku do jamy otrzewnej. Wykazano, 

˝e ekspresja lub aktywnoÊç enzymatyczna MMP-2, 

MMP-3, MMP-7, MMP-9, MMP-26, MT-MMP-1, a tak˝e 

TIMP-1, TIMP-2, TIMP-3 i TIMP-4 sà wy˝sze w skrawkach 

guzów z∏oÊliwych w porównaniu do guzów o granicznej z∏oÊliwoÊci 

oraz ∏agodnych, przy czym w wi´kszoÊci badaƒ nie odnotowano 

istotnych ró˝nic pomi´dzy nowotworami ∏agodnymi, 

a nowotworami o granicznej z∏oÊliwoÊci [32, 33, 34, 35, 36, 

37, 38, 39]. 

Z danych tych wynika, ˝e zwi´kszeniu syntezy metaloproteaz 

w procesie progresji raka jajnika towarzyszy zwi´kszenie 

syntezy ich inhibitorów. W przypadku TIMP-2 zjawisko to 

mo˝e odzwierciedlaç udzia∏ inhibitora w aktywacji pro- 

MMP-2. Ponadto wykazano, ˝e TIMP-2 hamuje apoptoz´ indukowanà 

przez cislatyn´ oraz pobudza ekspresj´ MMP-2 

[40]. 

Rola biologiczna wzrostu st´˝enia tkankowego pozosta∏ych 

inhibitorów z grupy TIMP jest trudna do okreÊlenia, zw∏aszcza 

w przypadku TIMP-1, gdy˝ w przeciwieƒstwie do wyników 

przedstawionych w cytowanych powy˝ej badaniach, 

Sakata i wsp. [33] obserwowali obni˝onà ekspresj´ TIMP-1 

w guzach z∏oÊliwych. 


49


ginekologia 



Badania Cai i wsp. [41] wykazujà, ˝e MMPs odgrywajà 

szczególnie istotnà rol´ we wczesnych etapach progresji raka 

jajnika. Oceniajàc ekspresjà MMP-2 i MMP-9 w jajnikach 

usuni´tych podczas prewencyjnej ooforektomii, autorzy ci 

cz´Êciej stwierdzali obecnoÊç enzymów we wczesnych ogniskach 

raka ni˝ w rozwini´tych guzach, a ekspresja bia∏ka 

MMP-2 i MMP-9 ÊciÊle kojarzy∏a si´ z dezintegracjà b∏ony 

podstawnej. Interesujàcy jest te˝ fakt, ˝e w przypadku miejscowego 

szerzenia si´ zmiany, ekspresja MMP-1, MMP-2, 

MMP-9, a tak˝e TIMP-2 zachodzi g∏ównie w komórkach 

podÊcieliska, co wskazuje na indukowanie przez nowotwór 

wzmo˝onej aktywnoÊci fibroblastów w prawid∏owych tkankach 

otaczajàcych guz [42, 43]. Zjawisko to obserwowano 

równie˝ w warunkach in vitro - komórki raka jajnika hodowane 

wspólnie z fibroblastami pobudzajà te drugie do wydzielania 

MMP-2 [44]. 

Metaloproteazy uczestniczà w szerzeniu si´ raka jajnika 

drogà p∏ynu otrzewnowego. Wykazano, ˝e zdolnoÊç przylegania 

rakowych komórek linii OVCA do otrzewnej myszy, uzale˝niona 

jest od degradacji fibronektyny i witronektyny przez 

MMP-2 [45]. Komórki rakowe w p∏ynie otrzewnowym wykazujà 

wysokà ekspresj´ MMP-2 i MMP-9 [46], a aktywnoÊç 

formy aktywnej MMP-2 jest wy˝sza w p∏ynie otrzewnowym 

u pacjentek z rakiem jajnika, w porównaniu do pacjentek 

z guzami ∏agodnymi, a tak˝e wy˝sza w III i IV stopniu 

zaawansowania klinicznego raka, w porównaniu do stopnia 

IiII [47]. 

Z obserwacji Davidsona i wsp. [42] wynika, ˝e o ile 

wzmianach pierwotnych êród∏em MMPs i ich inhibitorów sà 

g∏ównie komórki podÊcieliska, to nabieranie zdolnoÊci guza 

do tworzenia przerzutów zwiàzane jest ze wzmo˝eniem wydzielania 

MMP-2 oraz zahamowaniem syntezy TIMP-2 przez 

komórki nowotworowe. Obserwacj´ t´ potwierdzajà badania 

Schmalfelda i wsp. [48] wykazujàce wy˝szà aktywnoÊç MMP- 

2, a tak˝e MMP-9 w przerzutach raka do sieci wi´kszej w porównaniu 

do ognisk pierwotnych. Oprócz MMP-2 i MMP-9 

istotnà rol´ w szerzeniu si´ raka jajnika poprzez p∏yn otrzewnowy 

mogà odgrywaç tak˝e metaloproteazy typu b∏onowego 

[49]. 

DoÊwiadczenia przeprowadzone na myszach, którym wszczepiono 

raka jajnika oraz w hodowlach komórek raka jajnika 

wykaza∏y, ˝e MMP-9 oraz, choç w mniejszym stopniu, 

MMP-2 uwalniajà aktywny VEGF, który z kolei pobudza powstawanie 

wysi´ku otrzewnowego [47]. Wydaje si´, ˝e mechanizm 

ten mo˝e mieç istotne znaczenie w przebiegu raka jajnika 

u kobiet, gdy˝ wykazano, ˝e MMP-2 i VEGF w p∏ynie 

otrzewnowym pobudzajà jego produkcj´, a tak˝e zwi´kszajà 

inwazyjnoÊç komórek rakowych oraz indukujà angiogenez´ 

[50]. DoÊwiadczenia przeprowadzone w trójwymiarowych hodowlach 

linii komórkowych raka jajnika wykaza∏y, ˝e MMP- 

2 i MT1-MMP odgrywajà kluczowà rol´ w rozwoju struktur 

przypominajàcych sieç naczyƒ krwionoÊnych, co wskazywa∏oby 

na mo˝liwoÊç udzia∏u tych enzymów w procesie rozwoju 

unaczynienia guza w warunkach in vivo [51]. 

Mo˝liwoÊci wykorzystania metaloproteaz 

i ich inhibitorów w diagnostyce raka 

jajnika 

Zwi´kszenie syntezy niektórych metaloproteaz i ich inhibitorów 

w przebiegu progresji raka jajnika stwarza mo˝liwoÊci 

wykorzystania oznaczania st´˝eƒ tych bia∏ek w p∏ynach ustrojowych 

w celach diagnostycznych. 

Määtta i wsp. [52] wykazali przydatnoÊç oznaczania 

TIMP-1 oraz MMP-2 w surowicy krwi w celu identyfikacji 

z∏oÊliwych guzów jajnika. St´˝enia TIMP-1, niskie w guzach 

∏agodnych wzrasta∏y w przypadku guzów o granicznej z∏oÊliwoÊci 

oraz raków. Przy pomocy wyznaczenia stosunków st´- 

˝eƒ TIMP-1 do MMP-2 oraz TIMP-1 do kompleksu MMP- 

2/TIMP-2 mo˝liwa by∏a diagnostyka ró˝nicowa pomi´dzy guzami 

z∏oÊliwymi, a guzami o granicznej z∏oÊliwoÊci oraz guzami 

z∏oÊliwymi a ∏agodnymi. Obserwowano równie˝ wy˝sze st´- 

˝enia MMP-7, MMP-9, TIMP-1 i TIMP-2, ale nie MMP-2, 

w surowicy krwi kobiet chorych na raka jajnika w porównaniu 

do zdrowych ochotniczek oraz pacjentek z niez∏oÊliwymi 

schorzeniami ginekologicznymi [30, 53]. W przeciwieƒstwie do 

cytowanych powy˝ej badaƒ, Garzetti i wsp. [54] wykazali, ˝e 

równie˝ st´˝enie MMP-2 we krwi pacjentek mo˝e zostaç wykorzystane 

jako marker surowiczego raka jajnika. ¸àczne 

oznaczenie st´˝eƒ MMP-2 i Ca-125 zwi´kszy∏o czu∏oÊç metody 

do 100%, przy 70% swoistoÊci. 

Nie wykazano jednak˝e przydatnoÊci oznaczania aktywnoÊci 

MMP-2 i MMP-9 w moczu w celu wykrywania raka jajnika 

i innych z∏oÊliwych nowotworów narzàdu p∏ciowego 

ukobiet [55]. Sakata i wsp. [46] sugerujà natomiast, ˝e immunohistochemiczna 

ocena ekspresji MMP-2 i MMP-9 mo˝e 

byç przydatna w odró˝nieniu komórek rakowych od komórek 

mezotelialnych wyizolowanych z p∏ynu otrzewnowego. 

Podj´to równie˝ próby wykorzystania oceny zmiennoÊci 

polimorficznej genów metaloproteaz w celu wyselekcjonowania 

grupy pacjentek o podwy˝szonym ryzyku zachorowania 

na raka jajnika. Kanamori i wsp. [56] w populacji japoƒskiej 

wykazali powiàzanie pomi´dzy polimorfizmem w regionie 

promotorowym genu MMP-1 a zapadalnoÊcià na raka jajnika 

oraz, co istotne, zale˝noÊç pomi´dzy wariantami polimorficznymi 

genu a ekspresjà enzymu w guzie. Jednak˝e, w badaniach 

obejmujàcych populacje kobiet zamieszkujàcych Kore´ oraz 

Stany Zjednoczone nie potwierdzono zwiàzku pomi´dzy polimorfizmem 

w regionie promotorowym genu MMP-1 a wyst´powaniem 

raka jajnika [57, 59]. 

Badania przeprowadzone w populacji Polek sugerujà brak 

zwiàzku pomi´dzy zachorowaniem na raka jajnika a polimorfizmem 

5A/6A genu MMP-3 [58]. Podobnie nie obserwowano 

zale˝noÊci pomi´dzy zapadalnoÊcià na ten nowotwór a polimorfizmem 

w regionach promotorowych MMP-1, MMP-3 

i MMP-9 w populacji Chinek. Jednak˝e w przypadku MMP- 

7 wyst´powanie genotypu z allelem -181G wiàza∏o si´ ze Êrednio 

ponad trzy i pó∏ krotnie cz´stszym zachorowaniem na raka 

jajnika [60]. 




ginekologia 


Tabela I. Metaloproteazy (metalloproteinases). 


51


ginekologia 



Metaloproteazy i ich inhibitory jako 

czynniki rokownicze 

Wszeregu badaƒ wykazano przydatnoÊç MMPs i TIMPs 

wprognozowaniu prze˝ycia u chorych leczonych z powodu 

raka jajnika. W zale˝noÊci od zastosowanej metody analitycznej 

zwi´kszona ekspresja metaloproteaz i ich inhibitorów mia- 

∏a pozytywne lub negatywne znaczenie prognostyczne. W zaawansowanym 

raku jajnika (stopieƒ kliniczny III i IV) ekspresja 

mRNA TIMP-2 i MMP-9 w zmianie pierwotnej oraz 

TIMP-2, MMP-2 i MT1-MMP w zmianach przerzutowych 

oceniona przy pomocy hybrydyzacji in situ, sz∏a w parze z gorszà 

prze˝ywalnoÊcià pacjentek [61]. Wysoka ekspresja bia∏ka 

MMP-2, MMP-7 i MMP-9 (tej ostatniej w komórkach pod- 

Êcieliska) oceniana metodà immunohistochemicznà, okaza∏a 

si´ byç korzystnym markerem prognostycznym w zakresie 

dziesićioletniego prze˝ycia oraz okresu od podjćia leczenia 

do wystàpienia nawrotu. Nale˝y przy tym nadmieniç, ˝e ekspresja 

tych metaloproteaz pozostawa∏a w Êcis∏ym zwiàzku ze 

zró˝nicowaniem histologicznym nowotworu, b´dàc najni˝szà 

w guzach G-3 [31, 62, 63]. 

W innym badaniu wysoka ekspresja bia∏ka MMP-2 

w zmianach przerzutowych, oznaczana równie˝ przy pomocy 

immunohistochemii, mia∏a bardzo niekorzystne znaczenie rokownicze 

[64]. Udokumentowano równie˝ zwiàzek pomi´dzy 

wysokà aktywnoÊcià MMP-9 w ekstraktach uzyskanych z wycinków 

raka jajnika, a gorszym rokowaniem [65, 66]. 

Natomiast ocena ekspresji bia∏ka MMP-2 technikà 

Western blot udowodni∏a ˝e, zawartoÊç pro-MMP-2 w guzie 

ÊciÊle koreluje z inwazyjnoÊcià nowotworu, wyst´powaniem 

przerzutów, a tak˝e gorszym rokowaniem [67]. 

Ciekawych obserwacji dokonali Six i wsp. [68], którzy wykazali, 

˝e obecnoÊç polimorfizmu w regionie promotorowym 

genu MMP-1 jest niekorzystnym markerem rokowniczym, 

niezale˝nie od stopnia klinicznego i zró˝nicowania histopatologicznego 

nowotworu, zajćia w´z∏ów ch∏onnych oraz wieku 

pacjentek w chwili diagnozy. 

Mniej uwagi poÊwiecono znaczeniu prognostycznemu 

tkankowych inhibitorów metaloproteaz, choç jak wynika 

z badaƒ opublikowanych przez Rauvala i wsp. [69] wysokie 

przedoperacyjne st´˝enie TIMP-1 w surowicy krwi pacjentek 

zrakiem jajnika Êwiadczy o zaawansowanym stadium i agresywnym 

fenotypie nowotworu, pozwala przewidzieç z∏à odpowiedê 

na chemioterapi´, a co za tym idzie, zwiàzane jest ze 

znacznie gorszym rokowaniem. 

Zastosowanie syntetycznych inhibitorów 

metaloproteaz w leczeniu raka jajnika 

Wykrycie roli metaloproteaz w progresji nowotworów z∏o- 

Êliwych spowodowa∏o zainteresowanie mo˝liwoÊcià wykorzystania 

ich syntetycznych inhibitorów jako elementów chemioterapii. 

Podj´to równie˝ badania dotyczàce zastosowania tych 

zwiàzków w leczeniu raka jajnika. Obserwowano, ˝e w warunkach 

in vitro inhibitor metaloproteaz BB3103 blokuje indukowanà 

przez TGF-beta inwazyjnoÊç komórek SKOV3 [70]. 

Umyszy, którym do jamy otrzewnowej przeszczepiono raka 

jajnika inny z inhibitorów- batimastat (BB-94), hamuje rozprzestrzenianie 

si´ nowotworu i znaczàco wspomaga dzia∏anie 

cisplatyny [71]. 

Przeprowadzone badania I fazy z zastosowaniem ró˝nych 

inhibitorów metaloproteaz wykaza∏y dobrà ich tolerancj´, 

wprzypadku batimastatu równie˝ w terapii dootrzewnowej 

[72, 73, 74], jednak˝e nie udokumentowano aby zastosowanie 

tych leków poprawia∏o wyniki leczenia chorych na raka 

jajnika [75]. 


1. Krajowy Rejestr Chorób Nowotworowych, 2000. 

2. Egeblad M , Werb Z. New functions for the matrix matalloproteinases in cancer progression. 

Nat Rev Cancer. 2002, 2, 163-174. 

3. Wojtowicz-Praga S, Dickson R, Hawkins M. Matrix metalloproteinase inhibitors. Invest 

New Drugs. 1997, 15, 61-75. 

4. Borkakoti N. Structural studies of matrix metalloproteinases. J Mol Med. 2000. 78, 261- 

268. 

5. Leppert D, Lindberg RLP, Kappos L, [et al.]. Matrix metalloproteinases: multifunctional 

effectors of inflammation in multiple sclerosis and bacterial meningitis. Brain Res Rev. 

2001, 36, 249-257. 

6. Hartung H, Kieseier B. The role of matrix metalloproteinases in autoimmune damage to 

the central and peripheral nervous system. J Neuroimmunol. 2000, 107, 140-147. 

7. Butler G, Butler M, Atkinson S, [et al.]. The TIMP 2 membrane type 1 metaloproteinase 

„receptor" regulates the concetration and efficient activation of progelatinase A. A 

kinetic study. J.Biol Chem. 1998, 273, 871-880. 

8. Kinoshita T, Sato H, Okada A, [et al.]. TIMP-2 promotes activation of progelatinase A by 

membrane-type 1 matrix metalloproteinase immoblized on agarose beads .J.Biol Chem. 

1998, 273. 16098-16103. 

9. Westermarck J, Kaharii V. Regulation of matrix metalloproteinase expression in tumor 

invasion. FASEB J. 1999, 13, 781-792. 

10. Coussens L, Werb Z. Matrix metalloproteinases and the development of cancer. Chem 

Biol. 1996, 3, 895-904. 

11. Woessner J Jr. Matrix metalloproteinases and their inhibitors in connective tissue 

remodeling. FASEB J. 1991, 5, 2145-2154. 

12. Nagase H, Woessner J Jr. Matrix metalloproteinases. J Biol Chem. 1999, 274, 21491- 

21494. 

13. Ludwig T. Local proteolytic activity in tumor cell invasion and metastasis. Bioessays. 

2005, 27, 1181-1191. 

14. Butler G, Will H, Atkinson S, [et al.]. Membrane -type -2 matrix metalloproteinase can 

initiate the processing of progelatinase A and is regulated by the tissue inhibitors of 

metalloproteinases. Eur J Biochem. 1997, 244, 653-657. 

15. Zhao W, Li H, Yamashita K. [et al.]. Cell cycle-associated accumulation of tissue inhibitor 

of metalloproteinases -1 (TIMP-1) in the nuclei of human gingival fibroblasts. J Cell Sci. 

1998, 111, 1147-1153. 

16. Hayakawa T, Yamashita K, Ohuchi E, [et al.]. Cell growth-promoting activity of tissue 

inhibitor of metalloproteinases-2 ( TIMP-2). J Cell Sci. 1994, 107, 2373-2379. 

17. Boujrad N, Ogwuegbu S, Garnier M, [et al.]. Identyfication of a stimular for of steroid 

hormone synthesis isolated from testis. Science. 1995, 268, 1609-1612. 

18. Murphy A, Unsworth E, Stetler-Stevenson W. Tissue inhibitor of metalloproteinases- 2 

inhibits bFGF- induced human microvascular endothelial cell proliferation. J Cell Physiol. 

1993, 157, 351-358. 

19. Li G, Fridman R, Kim H. Tissue inhibitor of metalloproteinase-1 inhibits apoptosis of 

human breast epithelial cells. Cancer Res. 1999, 59, 6267-6275. 

20. Valente P, Fassina G, Melchiori A, [et al.]. TIMP-2 over-expression reduces invasion and 

angiogenesis and protects B16F10 melanoma cells from apoptosis. Int J Cancer. 1998, 

75, 246-253. 

21. Westermarck J, Kalahari V. Regulation of matrix metalloproteinase expression in tumor 

invasion. FASEB J. 1999, 13, 781-792. 

22. Curran S, Murray GI. Matrix metalloproteinases: molecular aspects of their roles in 

tumour invasion and metastasis. Eur J Cancer. 2000, 36, 1621-1630. 

23. Coussens L, Werb Z. Matrix metalloproteinases and the development of cancer. Chem 

Biol. 1996, 3, 895-904. 

24. Koblinski J, Ahram M, Sloane B. Unraveling the role of proteases in cancer. Clin Chim 

Acta. 2000, 291,113-135. 

25. Yurchenco P, Schittny J. Molecular architecture of basement membranes. FASEB J. 

1990, 4, 1577-1590. 

26. Liotta L, Tryggvason, Garbisa S. Metastatic potential correlates with enzymatic degradation 

of basement membrane collagen. Nature. 1980, 284, 67-68. 




ginekologia 


27. Barsky S, Siegal G, Jannotta F: Loss of basement membrane components by invasive 

tumors but not by their benign counterparts. Lab Invest. 1983, 49, 140-147. 

28. Schnaper H, Grant D, Stetler-Stevenson W. Type IV collagenase(s) and TIMPs modulate 

endothelial cells morphogenesis in vitro. J Cell Physiol. 1993, 156, 235-246. 

29. Fang J, Shing Y, Wiederschain D, [et al.]. Matrix meatalloproteinase-2 is required for the 

switch to the angiogenic phenotype in a tumor model. Proc Natl Acad Sci USA. 2000, 

97, 3884-3889. 

30. Ascar A, Onan A, Coskun U, [et al.]. Clinical significance of serum MMP-2 and MMP-7 

in patients with ovarian cancer. Med Oncol. 2008, 25, 279-283. 

31. Sillanpaa S, Anttila M, Suhonen K, [et al.]. Prognostic significance of extracellular matrix 

metalloproteinase inducer and matrix metallopoteinase 2 in epithelial ovarian cancer. 

Tumor Biol. 2007, 28, 280-289. 

32. Maatta M, Santala M, Soini Y, [et al.]. Matrix metalloproteinases 2 and 9 and their tissue 

inhibitors in low malignant potential ovarian tumors. Tumour Biol. 2004, 25, 188- 

192. 

33. Sakata K, Shigemasa K, Nagai N. Expression of matrix metalloproteinases (MMP-2, 

MMP-9, MT1-MMP) and their inhibitors ( TIMP-1, TIMP-2) in common epithelial tumors 

of the ovary. Int J Oncol. 2000, 17, 673-681. 

34. Huang L, Garrett A, Bell D, [et al.]. Differential expression of matrix metalloproteinase - 

9 and tissue inhibitor of metalloproteinase- 1 protein and mRNA in epithelial ovarian 

tumors. Gynecol Oncol. 2000, 77, 369-376. 

35. Schmalfeldt B, Prechtel D, Härting K, [et al.]. Increased expression of matrix metalloproteinases 

(MMP)-2, MMP-9, and the urokinase-type plasminogen activator is associated 

with progression from benign to advanced ovarian cancer. Clin Cancer Res. 2001, 

7, 2396-2404. 

36. Ripley D, Tunuguntla R, Susi L, [et al.]. Expression of matrix metalloproteinase-26 and 

tissue inhibitors of metalloproteinase-3 and -4 in normal ovary and ovarian carcinoma. 

Int J Gynecol Cancer. 2006, 16, 1794-1800. 

37. Mueller J, Brebeck B, Schmalfeldt B, [et al.]. Stromelysin-3 expression in invasive ovarian 

carcinomas and tumours of low malignant potential. Virchows Arch. 2000, 437, 

618-624. 

38. Shigemasa K, Tanimoto H, Sakata K, [et al.]. Induction of matrix metalloprotease-7 is 

common in mucinous ovarian tumors including early stage disease. Med Oncol. 2000, 

17, 52-58. 

39. Wang F, So J, Reierstad S. Matrilysin (MMP-7) promotes invasion of ovarian cancer cells 

by activation of progelatinase. Int J Cancer. 2005, 114, 19-31. 

40. Kim T, Rho S, Choi Y, [et al.]. High expression of tissue inhibitor of metalloproteinase- 

2 in serous ovarian carcinomas and the role of this expression in ovarian tumorigenesis. 

Hum Pathol. 2006, 37, 906-913. 

41. Cai K, Yang W, Capo-Chichi C, [et al.]. Prominent expression of metalloproteinases in 

early stages of ovarian tumorgenesis. Mol Carcinog. 2007, 46, 130-143. 

42. Davidson B, Reich R, Berner A. Ovarian carcinoma cells in serous effusions show altered 

MMP-2 and TIMP-2 mRNA levels. Eur J Cancer. 2001, 37, 2040-2049. 

43. Behrens P, Rothe M, Florin A, [et al.]. Invasive properties of serum human epithelial 

ovarian tumors are related to Ets- 1, MMP-1 and MMP-2 expression. Int J Mol Med. 

2001, 8, 149-154. 

44. Boyd R, Balkwill F. MMP-2 release and activation in ovarian carcinoma: the role of 

fibroblasts. Br J Cancer. 1999, 80, 315-321. 

45. Kenny H, Kaur S, Coussens L, [et al.].The initial steps of ovarian cancer cell metastasis 

are mediated by MMP-2 cleavage of vitronectin and fibronectin. J Clin Invest. 2008, 

118,1367-1379. 

46. Sakata K, Shigemasa K, Uebaba Y, [et al.]. Expression of matrix metalloproteinases-2 

and -9 by cells isolated from the peritoneal fluid of women with ovarian carcinoma. 

Acta Cytol. 2002, 46, 697-703. 

47. Belotti D, Paganoni P, Manenti L, [et al.]. Matrix metalloproteinases (MMP9 and MMP2) 

induce the release of vascular endothelial growth factor (VEGF) by ovarian carcinoma 

cells: implications for ascites formation. Cancer Res. 2003, 63, 5224-5229. 

48. Schmalfeldt B, Prechtel D, Härting K, [et al.].Increased expression of matrix metalloproteinases 

(MMP)-2, MMP-9, and the urokinase-type plasminogen activator is associated 

with progression from benign to advanced ovarian cancer. Clin Cancer Res. 2001, 7, 

2396-2404. 

49. Davidson B, Goldberg I, Berner A, [et al.]. Expression of membrane-type 1, 2, and 3 

matrix metalloproteinases messenger RNA in ovarian carcinoma cells in serous effusions. 

Am J Clin Pathol. 2001, 115, 517-524. 

50. Yabushita H, Shimazu M, Noguchi M. Vascular endothelial growth factor activating 

matrix metalloproteinase in ascetic fluid during peritoneal dissemination of ovarian cancer. 

Oncol Rep. 2003, 10, 89-95. 

51. Sood A, Fletcher M, Coffin J, [et al.]. Functional role of matrix metalloproteinases in 

ovarian tumor cell plasticity. Am J Obstet Gynecol. 2004, 190, 899-909. 

52. Maatta M, Talvensaari -Mattila A, Turpeenniemi Hujanen T, [et al.]. Matrix metalloproteinase 

-2 (MMP-2) and -9 (MMP-9) and their tissue inhibitors (TIMP-1 and TIMP-2) in 

differential diagnosis between low malignant potential ( LMP) and malignant ovarian 

tumours. Anticancer Res. 2007, 27, 2753-2758. 

53. Manenti L, Paganoni P, Floriani I, [et al.]. Expression levels of vascular endothelial 

growth factor, matrix metalloproteinases 2 and 9 and tissue inhibitor of metalloproteinases 

1 and 2 in the plasma of patients with ovarian carcinoma. Eur J Cancer. 2003, 

39, 1948-1956. 

54. Garzetti G, Ciavattini A, Lucarini G, [et al.]. Increased serum 72 KDa metalloproteinase 

in serous ovarian tumors: comparison with CA 125. Anticancer Res. 1996, 16, 2123- 

2127. 

55. Bazzett L, Magnus M, Taylor D, [et al.]. Urinary matrix metalloproteinases as a potential 

screening test for gynecologic malignancies. Gynecol Oncol. 2003. 90, 435-442. 

56. Kanamori Y, Matsushima M, Minaguchi T, [et al.]. Correlation between expression of 

the matrix metalloproteinase-1 gene in ovarian cancers and an insertion/deletion polymorphism 

in its promoter region. Cancer Res. 1999, 59, 4225-4227. 

57. Ju W, Kim JW, Park N, [et al.]. Matrix metalloproteinase-1 promoter polymorphism and 

epithelial ovarian cancer:does ethnicity matter J Obstet Gynaecol Res. 2007, 33, 155- 

160. 

58. Szyllo K, Smolarz B, Romanowicz-Makowska H, [et al.]. The promoter polymorphism of 

the matrix metalloproteinase 3 (MMP-3) gene in women with ovarian cancer. J Exp Clin 

Cancer Res. 2002, 21, 357-361. 

59. Wenham R, Calingaert B, Ali S, [et al.]. Matrix metalloproteinase-1 gene promoter polymorphism 

and risk of ovarian cancer. J Soc Gynecol Investig. 2003, 10, 381-387. 

60. Li Y, Jin X, Kang S, Wang Y, [et al.]. Polymorphisms in the promoter regions of the 

matrix metalloproteinases-1, -3, -7, and -9 and the risk of epithelial ovarian cancer in 

China. Gynecol Oncol. 2006, 101, 92-96. 

61. Davidson B, Goldberg I, Gotlieb W, [et al.]. The prognostic value of metalloproteinases 

and angiogenic factors in ovarian carcinoma. Mol Cell Endocrinol. 2002, 187, 39-45. 

62. Sillanpää S, Anttila M, Voutilainen K, [et al.]. .Prognostic significance of matrix metalloproteinase-7 

in epithelial ovarian cancer and its relation to beta-catenin expression. Int 

J Cancer. 2006, 119, 1792-1799. 

63. Sillanpää S, Anttila M, Voutilainen K, [et al.]. Prognostic significance of matrix metalloproteinase-9 

(MMP-9) in epithelial ovarian cancer. Gynecol Oncol. 2007, 104, :296- 

303. 

64. Perigny M, Bairati I, Harvey I, [et al.]. Role of immunohistochemical overexpression of 

matrix metalloproteinases MMP-2 and MMP-11 in the prognosis of death by ovarian 

cancer. Am J Clin Pathol. 2008, 129, 226-231. 

65. Demeter A, Sziller I, Csapo Z, [et al.]. Molecular prognostic markers in recurrent and in 

non-recurrent epithelial ovarian cancer. Anticancer Res. 2005, 25, 2885-2889. 

66. Lengyel E, Schmalfeldt B, Konik E, [et al.]. Expression of latent matrix metalloproteinase 

9 (MMP-9) predicts survival in advanced ovarian cancer. Gynecol Oncol. 2001, 82, 291- 

298. 

67. Wu X, Li H, Kang L, [et al.]. Activated matrix metalloproteinase-2 -a potential marker of 

prognosis for epithelial ovarian cancer. Gynecol Oncol. 2002, 84, 126-134. 

68. Six L, Grimm C, Leodolter S, [et al.]. A polymorphism in the matrix metalloproteinase-1 

gene promoter is associated with the prognosis of patients with ovarian cancer. 

Gynecol Oncol. 2006, 100, 506-510. 

69. Rauvala M, Puistola U, Turpeenniemi-Hujanen T. Gelatinases and their tissue inhibitors 

in ovarian tumors; TIMP-1 is a predictiveas well as a prognostic factor. Gynecol Oncol. 

2005, 99, 656-663. 

70. Lin S, Lee M, Ke F, [et al.]. TGF beta1 stimulates the secretion of matrix metalloproteinase 

2 (MMP2) and the invasive behavior in human ovarian cancer cells, which is suppressed 

by MMP inhibitor BB3103. Clin Exp Metastasis. 2000, 18, 493-499. 

71. Giavazzi R, Garofalo A, Ferri C, [et al.]. Batimastat, a synthetic inhibitor of matrix metalloproteinases, 

potentiates the antitumor activity of cisplatin in ovarian carcinoma 

xenografts. Clin Cancer Res. 1998, 4, 985-992. 

72. Heath E, O'Reilly S, Humphrey R, [et al.]. Phase I trial of the matrix metalloproteinase 

inhibitor BAY12-9566 in patients with advanced solid tumors. Cancer Chemother 

Pharmacol. 2001, 48, 269-274. 

73. Erlichman C, Adjei A, Alberts S, [et al.]. Phase I study of the matrix metalloproteinase 

inhibitor, BAY 12-9566. Ann Oncol. 2001, 12, 389-395. 

74. Macaulay V, O'Byrne K, Saunders M. Phase I study of intrapleural batimastat (BB-94), a 

matrix metalloproteinase inhibitor, in the treatment of malignant pleural effusions. Clin 

Cancer Res. 1999, 5, 513-520. 

75. Costa S, von Minckwitz G, Wernicke K, [et al.]. New aspects by the therapy of ovarian 

cancer- What changes after the ASCO-Meeting 2001. Zentralbl Gynakol. 2002, 124, 

96-103. 


53




Zastosowanie pessarów w leczeniu 

niewydolnoÊci cieÊniowo-szyjkowej 

The use of pessaries in the treatment of incompetent cervix 

Patro-Ma∏ysza Jolanta, Leszczyƒska-Gorzelak Bo˝ena, Marciniak Beata, 

Bartosiewicz Jacek, Oleszczuk Jan 

Katedra i Klinika Po∏o˝nictwa i Perinatologii, Uniwersytet Medyczny, Lublin 

Streszczenie 

Pessary szyjkowe opisywane sà jako metoda post´powania w niewydolnoÊci cieÊniowo-szyjkowej od 1959 roku. 

Standardowe post´powanie obejmuje za∏o˝enie szwu okr´˝nego szyjki macicy oraz ograniczenie aktywnoÊci fizycznej. 

Jednak˝e za∏o˝enie szwu okr´˝nego wià˝e si´ z ryzykiem powik∏aƒ. Dost´pnoÊç ultrasonografii umo˝liwia 

szybszà i dok∏adniejszà diagnostyk´ ryzyka porodu przedwczesnego poprzez pomiary d∏ugoÊci szyjki macicy. 

Wiele badaƒ opisuje spadek odsetka porodów przedwczesnych w przypadku zastosowania pessarów szyjkowych do 

leczenia niewydolnoÊci cieÊniowo-szyjkowej. Stosowanie pessarów poleca si´ szczególnie w przypadku kobiet, które 

nie mogà mieç za∏o˝onego szwu okr´˝nego na szyjk´ macicy. 

Artyku∏ opisuje badania dotyczàce zastosowania pessarów w leczeniu niewydolnoÊci cieÊniowo-szyjkowej. 

S∏owa kluczowe: niewydolnoÊç cieÊniowo-szyjkowa / pessar / poród przedwczesny / 

Abstract 

Vaginal pessaries have been reported to be useful in women who are at risk of preterm delivery since 1959. Bedrest 

and cervical cerclage have become standard therapy for women with cervical insufficiency. However, cerclage is not 

without risk. Furthermore, advances in ultrasound have allowed us to identify women who are potentially at risk of 

preterm delivery by detecting cervical shortening before dilatation. 

A variety of studies suggest that pessaries can increase the percentage of full-term deliveries when used in women 

with an incompetent cervix. Pessary use should be considered as adjuncts to cerclage or as a solution for women 

who are not good candidates for cerclage. 

This article reviews the published literature concerning the use of pessaries in women with an incompetent cervix 

or at risk of early delivery. 

Key words: incompetent cervix / pessaries / preterm labor / 


Jolanta Patro-Ma∏ysza, 

Klinika Po∏o˝nictwa i Perinatologii 

ul. Jaczewskiego 8, 20-954 Lublin 

e-mail: jolapatro@wp.pl 

tel. 081 724 47 69 







Patro-Ma∏ysza J, et al. 

NiewydolnoÊç cieÊniowo-szyjkowa 

NiewydolnoÊcià cieÊniowo-szyjkowà nazywamy bezbolesne 

skracanie i rozwieranie si´ szyjki macicy w II trymetrze 

cià˝y, spowodowane zaburzeniami jej budowy lub funkcji, 

któremu nie towarzyszy krwawienie z dróg rodnych czy p´knićie 

pćherza p∏odowego [1]. 

Zdiagnozowanie niewydolnoÊci szyjki macicy nie jest proste 

ze wzgl´du na brak jednolitych kryteriów rozpoznania. 

Wskaênikiem zagra˝ajàcego porodu przedwczesnego jest 

skrócona szyjka macicy, dotyczy to zarówno cià˝ pojedynczych 

[2, 3, 4], jak i mnogich [5]. Stan szyjki macicy mo˝na 

okreÊliç w badaniu ginekologicznym, jak i w badaniu ultrasonograficznym; 

drugi sposób uznany jest za korzystniejszy, poniewa˝ 

pozwala zaobserwowaç nie tylko d∏ugoÊç szyjki macicy, 

ale tak˝e stan ujÊcia wewn´trznego [6]. 

Konsekwencjà niewydolnoÊci cieÊniowo-szyjkowej mogà 

byç: poród przedwczesny, przedwczesne p´knićie pćherza 

p∏odowego i rozwój wst´pujàcego zaka˝enia wewnàtrzmacicznego. 

NiewydolnoÊç szyjki macicy wik∏a ok. 1% wszystkich 

cià˝. Jest jednà z najcz´stszych przyczyn niepowodzeƒ po∏o˝niczych. 

Problem ten jest przyczynà ok. 15% poronieƒ nawykowych 

i porodów przedwczesnych mi´dzy 16 a 28 tygodniem 

cià˝y [7]. 

NiewydolnoÊç cieÊniowo-szyjkowà mo˝emy podzieliç na: 

• wrodzonà: 

– spowodowanà przewagà w∏ókien mi´Êniowych nad 

kolagenowymi w strukturze szyjki macicy, 

• nabytà: 

– po urazie oko∏oporodowym – po porodzie drogami 

natury i po cićiu cesarskim (wykonywanym w II 

okresie porodu po próbie d∏ugiego i nieefektywnego 

parcia), 

– po nieprawid∏owo wykonanych i/lub cz´stych zabiegach 

rozszerzania szyjki macicy, 

– po konizacji chirurgicznej szyjki macicy. 

Metody wykorzystywane do leczenia niewydolnoÊci cie- 

Êniowo-szyjkowej dzielimy na chirurgiczne, mechaniczne oraz 

farmakologiczne. Celem tych dzia∏aƒ jest przed∏u˝enie czasu 

trwania cià˝y. Leczenie operacyjne obejmuje zak∏adanie ró˝nych 

typów szwów szyjkowych u ci´˝arnych, co jest post´powaniem 

z wyboru wed∏ug wi´kszoÊci podrćzników [1]. 

Oprócz zamierzonych korzyÊci, metoda ta niesie ze sobà ryzyko 

wystàpienia powik∏aƒ, takich jak: oko∏oporodowe uszkodzenie 

szyjki macicy, utrudnione rozwieranie si´ szyjki w czasie 

porodu, przedwczesne p´knićie pćherza p∏odowego, poród 

przedwczesny oraz zaka˝enie wewnàtrzmaciczne [1]. Nie 

bez znaczenia jest fakt, ˝e do przeprowadzenia zabiegu 

konieczne jest zastosowanie znieczulenia. 

Alternatyw´ dla inwazyjnego leczenia chirurgicznego niewydolnoÊci 

cieÊniowo-szyjkowej stanowià Êrodki mechaniczne. 

Opisano stosowanie rozmaitych krà˝ków, pessarów wykonanych 

z ró˝nych materia∏ów (szk∏o, metal, guma, bakelit) zak∏adanych 

na szyjk´ macicy. Wskazania do za∏o˝enia pessara 

mogà byç takie same jak wskazania do za∏o˝enia szwu okr´˝nego 

na szyjk´ macicy. Mo˝emy je podzieliç na: 

• planowe (profilaktyczne): 

– niewydolnoÊç cieÊniowo-szyjkowa w poprzedniej 

cià˝y, 

– cià˝a mnoga, szczególnie wićej ni˝ dwup∏odowa, 

– mechaniczne uszkodzenie szyjki macicy, 

• pilne: 

– w badaniu USG obserwuje si´ skracanie szyjki macicy 

lub lejkowatoÊç w obr´bie ujÊcia wewn´trznego, 

• nag∏e – ratujàce cià˝´: 

– przy znacznym skracaniu si´ szyjki macicy i/lub jej 

rozwieraniu, bez wspó∏istniejàcej czynnoÊci skurczowej 

[7, 8]. 

Pessary szyjkowe to niewàtpliwie prosty, ma∏o inwazyjny 

oraz tani sposób leczenia niewydolnoÊci cieÊniowo-szyjkowej. 

Metody farmakologiczne polegajà na stosowaniu Êrodków tokolitycznych, 

hormonalnych, dopochwowych Êrodków przeciwzapalnych 

oraz ograniczeniu aktywnoÊci fizycznej. 

W przypadku zaawansowanej niewydolnoÊci szyjki macicy 

w drugim trymestrze cià˝y, pomimo post´powania zachowawczego, 

polegajàcego na unieruchomieniu w ∏ó˝ku, farmakologicznej 

tokolizie i antybiotykoterapii, dochodzi nieuchronnie 

do przedwczesnego porodu i prze˝ycia 7-20% 

noworodków [9]. 

Pessary w leczeniu niewydolnoÊci 

cieÊniowo-szyjkowej 

Pessary typowo stosowane sà w leczeniu zaburzeƒ statyki 

narzàdu rodnego. Wiele z tych krà˝ków jest wykonanych z elastycznych, 

silikonowych materia∏ów, które mogà byç wykorzystane 

w leczeniu niewydolnoÊci cieÊniowo-szyjkowej. Dost´pne 

sà równie˝ pessary zaprojektowane specjalnie w tym celu. 

Pessary w leczeniu niewydolnoÊci szyjki macicy po raz 

pierwszy opisa∏ Cross w 1959 roku [10]. Opisa∏ on 13 pacjentek 

(4 z niewydolnoÊcià cieÊniowo-szyjkowà, 8 z mechanicznym 

uszkodzeniem szyjki macicy w wywiadzie, 1 z podejrzeniem 

podwójnej macicy). Przed terapià u pacjentek tych odnotowano 

40 cià˝, z czego w 8 przypadkach (20%) odby∏y si´ porody 

˝ywych noworodków, w 9 przypadkach (22%) dosz∏o do 

poronienia przed 14 tygodniem cià˝y. W wyniku zastosowania 

leczenia pessarem 8 cià˝ zakoƒczy∏o si´ porodem w terminie 

(62%). 

W 1961 roku Vitsky okreÊli∏ zasady na jakich pessar pomaga 

kobietom z niewydolnoÊcià cieÊniowo-szyjkowà [11]. 

Stwierdzi∏ on, ˝e niewydolna szyjka macicy jest ustawiona 

centralnie i nie ma ˝adnego podparcia oprócz pochwy. Pessar 

mo˝e zmieniaç nachylenie kana∏u szyjki macicy, kierujàc go 

bardziej ku ty∏owi, dzi´ki czemu si∏y wywierane przez jajo p∏odowe 

skierowane sà nie bezpoÊrednio na okolic´ rozwierajàcego 

si´ ujÊcia wewn´trznego a nieco bardziej ku przodowi, na 

przednià cz´Êç dolnego segmentu mi´Ênia macicy. Vitsky opisa∏ 

zastosowanie pessara u trzech kobiet z niewydolnoÊcià cie- 

Êniowo-szyjkowà. Przed leczeniem ˝adna z tych kobiet nie donosi∏a 

cià˝y. Po leczeniu odsetek porodów w terminie wyniós∏ 

80% (4 cià˝e na 5) [11]. Nast´pnie ten sam autor opisa∏ 21 kobiet, 

u których zdiagnozowano niewydolnoÊç cieÊniowo-szyjkowà. 

Przed leczeniem na 83 cià˝e, 19 (23%) zakoƒczy∏o si´ 

sukcesem, po leczeniu 67% (14 cià˝ na 21) [12]. 

W 1966 roku Oster i Javert opisali 29 kobiet, u których 

zdiagnozowano niewydolnà szyjk´ macicy [13]. WczeÊniejsze 

94 cià˝e zakoƒczy∏y si´ porodem ˝ywego dziecka w 21 

przypadkach (22%). Nast´pnych 35 cià˝ u tych pacjentek 

by∏o leczonych pessarami. 


55




Zastosowanie pessarów w leczeniu niewydolnoÊci ciÊnieniowo-szyjkowej. 

W 29 przypadkach (83%) urodzi∏y si´ ˝ywe dzieci. Oprócz 

tego autorzy zauwa˝yli, ˝e w niektórych przypadkach wraz 

z czasem trwania cià˝y zachodzi∏a potrzeba zmiany pessara na 

wi´kszy. Nie zauwa˝ono potrzeby ograniczenia codziennej aktywnoÊci 

kobiet, zalecono jedynie powstrzymanie si´ od stosunków 

p∏ciowych. 

Dahl i Barz opisali 115 pacjentek z niewydolnà szyjkà macicy, 

które przed leczeniem mia∏y 27 przedwczesnych porodów 

[14]. Po leczeniu przy pomocy Mayer-Ring pessara na 72 cià˝e 

(w tym 5 bliêniaczych), urodzi∏o si´ 62 dzieci z masà cia∏a 

>2500 gramów, co stanowi 80% urodzonych dzieci. 

Quaas zastosowa∏ Arabin pessar u 107 pacjentek [15]. Pessary 

zosta∏y u˝yte jako alternatywa dla szwu okr´˝nego szyjki 

macicy w 58 przypadkach profilaktycznie, w 44 terapeutycznie 

iw5 ze wskazaƒ nag∏ych. W 92% przypadków pessar zosta∏ 

usuni´ty po 36 tygodniu cià˝y. Nie zaobserwowano zwi´kszonego 

odsetka infekcji. 

W 1991 roku David i Jorde opisali 119 pacjentek po konizacji 

szyjki macicy (z czego 28 kobiet mia∏o konizacj´ podczas 

II trymestru cià˝y) [16]. 55 pacjentek leczonych by∏o przy pomocy 

szwu okr´˝nego szyjki macicy, w 8 przypadkach zastosowano 

pessar, u 24 kobiet pessar i szew okr´˝ny, natomiast 

pozosta∏e 20 pacjentek poddano leczeniu zachowawczemu 

(opieka ambulatoryjna, ograniczenie aktywnoÊci fizycznej). 

Badanie by∏o prospektywne, nierandomizowane. 

Âredni okres wyd∏u˝enia cià˝y wynosi∏: 15 tygodni po 

szwie, 8 tygodni po pessarze, 18 tygodni po leczeniu ∏àczonym 

oraz 12 tygodni po leczeniu zachowawczym. Poród przedwczesny 

wystàpi∏ u 13 pacjentek leczonych szwem (24%), 3 pacjentek 

leczonych pessarem (37,5%), 4 pacjentek leczonych 

szwem i pessarem (17%) oraz u 6 pacjentek leczonych zachowawczo 

(20%). Najlepsze wyniki zaobserwowano w grupie, 

gdzie zastosowano terapi´ ∏àczonà (szew okr´˝ny oraz pessar). 

W 1986 roku opublikowano badanie prospektywne randomizowane 

(jak do tej pory jedyne badanie randomizowane dotyczàce 

pessarów szyjkowych), gdzie porównywano 112 pacjentek 

leczonych szwem okr´˝nym (leczenie w szpitalu) ze 

130 pacjentkami leczonymi pessarem (leczenie ambulatoryjne) 

[17]. Leczenie przeprowadzano zarówno ze wskazaƒ profilaktycznych, 

jak i terapeutycznych. Obie grupy nie ró˝ni∏y si´ pod 

wzgl´dem wieku cià˝owego (Êrednio 27 tydzieƒ cià˝y) oraz 

wyniku badania ginekologicznego (Êredni wynik skali Bishopa 

2-3) w momencie przeprowadzania zabiegu. Nie wykazano 

ró˝nic w skutecznoÊci obu metod, podobne by∏y zarówno d∏ugoÊç 

trwania cià˝y (37-38 tygodni), masa urodzeniowa noworodków 

(3000g), wynik skali Apgar oraz prze˝ywalnoÊç dzieci. 

Winnym badaniu porównano 114 pacjentek leczonych 

szwem okr´˝nym z 405 leczonymi pessarem (Mayer-Ring pessar) 

[18]. Z pierwszej grupy 97 pacjentek urodzi∏o dzieci o masie 

cia∏a powy˝ej 2500g, co stanowi 84,6% , natomiast w grupie 

leczonej pessarem 366, co odpowiada 90,3%. 

Równie˝ Seyffarth wykaza∏ spadek przedwczesnych porodów 

w przypadku zastosowania pessara (3,6% porodów 

przedwczesnych w grupie leczonej pessarami w porównaniu 

z 6,6% w grupie kontrolnej) [19]. 

W 1982 roku przedstawiono prospektywne badanie, 

w którym porównywano wp∏yw pessara, szwu okr´˝nego oraz 

obu tych sposobów zastosowanych jednoczeÊnie na odsetek 

dzieci urodzonych z niskà masà urodzeniowà (




Patro-Ma∏ysza J, et al. 

Prace opisujàce zmiany flory bakteryjnej w pochwie w wyniku 

zastosowania pessara dowiod∏y, ˝e pod jego wp∏ywem 

flora bakteryjna pochwy nie zmienia si´ lub zmiany nie sà 

istotne statystycznie [30, 31]. Nie zaobserwowano równie˝ 

wzrostu cz´stoÊci wyst´powania goràczki po∏ogowej w grupie 

leczonej pessarem [31]. Zastosowanie pessara nie mia∏o wp∏ywu 

na cz´stoÊç przedwczesnego p´knićia b∏on p∏odowych 

[16]. 

Jedyne uboczne efekty stosowania pessara dotyczy∏y niewielkiego 

dyskomfortu w pochwie i wzrostu sekrecji wydzieliny 

pochwowej. Innych powik∏aƒ nie obserwowano [15, 23]. 

DoÊwiadczenia w∏asne 

WKlinice Po∏o˝nictwa i Perinatologii UM w Lublinie od 

7 lat, z du˝ym powodzeniem, stosowane sà pessary w leczeniu 

niewydolnoÊci cieÊniowo-szyjkowej. Problem leczenia porodu 

przedwczesnego, w tym równie˝ niewydolnoÊci cieÊniowoszyjkowej, 

jest od wielu lat przedmiotem naszego zainteresowania 

[32, 33, 34]. 

WKlinice Po∏o˝nictwa i Perinatologii stosowane sà pessary 

szyjkowe jednorazowego u˝ytku wykonane z polichlorku 

winylu o Êrednicach: 68, 71 oraz 74mm. (Fot. 1). 

Fot. 1. Pessar szyjkowy stosowany w Klinice Po∏o˝nictwa 

i Perinatologii UM w Lublinie w leczeniu niewydolnoÊci cieÊniowoszyjkowej. 

Po za∏o˝eniu krà˝ka szyjkowego, pacjentka obserwowana 

jest jeszcze przez krótki okres czasu (1 doba) i je˝eli nie dojdzie 

do wystàpienia czynnoÊci skurczowej mi´Ênia macicy, 

krwawienia z dróg rodnych, czy jakichkolwiek innych niepokojàcych 

objawów, pacjentka zostaje wypisana do domu z zaleceniem 

oszcz´dzajàcego trybu ˝ycia, kontroli ginekologicznej 

za 2 tygodnie oraz przyjmowania leków rozkurczowych 

oraz dopochwowych leków przeciwzapalnych. 

Pacjentki z za∏o˝onym krà˝kiem szyjkowym rutynowo obj´te 

sà dopochwowym leczeniem profilaktycznym, chroniàcym 

przed rozwojem ewentualnych infekcji. Leczenie najcz´- 

Êciej obejmuje aplikacj´ dzia∏ajàcych ogólnie globulek dopochwowych 

oraz stosowanie preparatów zawierajàcych pa∏eczki 

Lactobacillus. 

Krà˝ek szyjkowy usuwany jest po zakoƒczeniu 37 tygodnia 

cià˝y lub wczeÊniej w momencie rozpoczćia porodu. 

Zakoƒczenie 

Na podstawie dost´pnych badaƒ oraz naszych w∏asnych 

doÊwiadczeƒ mo˝emy stwierdziç, ˝e pessar szyjkowy jest bardzo 

dobrym Êrodkiem terapeutycznym w przypadku niewydolnoÊci 

cieÊniowo-szyjkowej i zagro˝enia porodem przedwczesnym. 

Niezaprzeczalnà zaletà tej metody jest praktyczny brak 

skutków ubocznych, ma∏a inwazyjnoÊç oraz niski koszt. Zabieg 

za∏o˝enia oraz usunićia pessara jest ∏atwy do przeprowadzenia, 

nie wymaga obecnoÊci zespo∏u anestezjologicznego 

oraz dost´pnoÊci sali operacyjnej. Stosowanie pessara poleca 

si´ szczególnie w przypadku kobiet, które nie mogà mieç 

za∏o˝onego szwu okr´˝nego (np. ze wzgl´du na zbyt zaawansowany 

wiek cià˝owy). 

W wielu przypadkach pessar szyjkowy jest korzystnà alternatywà 

dla szwu okr´˝nego szyjki macicy, mo˝e byç równie˝ 

za∏o˝ony po wykonaniu szwu okr´˝nego dla podparcia szyjki 

macicy celem podniesienia aparatu wi´zad∏owego. 

Aktualnie oczekujemy na wyniki prospektywnych randomizowanych 

badaƒ, prowadzonych pod kierownictwem 

profesora K. Nicolaides’a, porównujàcych leczenie pessarem 

szyjkowym oraz post´powanie zachowawcze w cià˝ach pojedynczych 

i bliêniaczych zagro˝onych porodem przedwczesnym. 

Kwalifikacje do leczenia dokonywane sà w oparciu o wywiady, 

badanie przedmiotowe ginekologiczne zestawione oraz 

we wziernikach (d∏ugoÊç, konsystencja, rozwarcie szyjki macicy) 

oraz wyniki badaƒ dodatkowych (ultrasonograficzna ocena 

d∏ugoÊci szyjki macicy oraz szerokoÊci ujÊcia wewn´trznego 

sondà przezpochwowà). 

Zabiegu za∏o˝enia krà˝ka szyjkowego dokonuje si´ po wykluczeniu 

zaka˝enia wewnàtrzmacicznego, ustàpieniu ewentualnej 

czynnoÊci skurczowej oraz wykluczeniu stanów zapalnych 

w pochwie (ka˝da pacjentka przyjmowana do Kliniki 

Po∏o˝nictwa i Perinatologii UM w Lublinie ma rutynowo wykonywany 

wymaz bakteriologiczny z pochwy!). 

W czasie badania ginekologicznego dobierany jest odpowiedni 

rozmiar pessara. Krà˝ek szyjkowy zak∏adany jest do 

pochwy i ufiksowywany dooko∏a szyjki macicy. 

Praca zosta∏a zg∏oszona na III Sympozjum nt. 

„Post´py w diagnostyce i terapii w po∏o˝nictwie i ginekologii”. 

9-11.10.2008 w ¸odzi. 


57




Zastosowanie pessarów w leczeniu niewydolnoÊci ciÊnieniowo-szyjkowej. 


1. Oleszczuk J, Leszczyƒska-Gorzelak B, Poniedzia∏ek-Czajkowska E. NiewydolnoÊç 

cieÊniowo-szyjkowa. W: Rekomendacje post´powania w najcz´stszych powik∏aniach 

cià˝y i porodu. Oleszczuk J, Leszczyƒska-Gorzelak B, Poniedzia∏ek-Czajkowska E. Lublin: 

BiFolium, 2006, 16-18. 

2. Andersen H, Nugent C, Wanty S, [et al.]. Prediction of risk for preterm delivery by ultrasonographic 

measurement of cervical length. Am J Obstet Gynecol. 1990, 163, 859- 

867. 

3. Iams J, Goldenberg R, Meis P, [et al.]. The length of the cervix and the risk of spontaneous 

premature delivery. National Institute of Clinical Health and Human Development 

Maternal Fetal Medicine Unit Network. N Engl J Med. 1996, 334, 567-572. 

4. Andrews W, Copper R, Hauth J, [et al.]. Second-trimester cervical ultrasound: associations 

with increased risk for recurrent early spontaneous delivery. Obstet Gynecol. 

2000, 95, 222-226. 

5. Yang J, Kuhlman K, Daly S, [et al.]. Prediction of preterm birth by second trimester cervical 

sonography in twin pregnancies. Ultrasound Obstet Gynecol. 2000, 15, 288-291. 

6. Gomez R, Galasso M, Romero R, [et al.]. Ultrasonographic examination of the uterine 

cervix is better than cervical digital examination as a predictor of the likelihood of premature 

delivery in patients with preterm labor and intact membranes. Am J Obstet 

Gynecol. 1994, 171, 956-964. 

7. Shortle B, Jewelewicz R. Cervical incompetence. Fertil Steril. 1989, 52, 181-188. 

8. Guzman E, Mellon C, Vintzileos A, [et al.]. Longitudinal assessment of endocervical canal 

length between 15 and 24 weeks gestation in women at risk for pregnancy loss or 

preterm birth. Obstet Gynecol. 1998, 92, 31-37. 

9. Novy M, Haymond J, Nichols M. Shirodkar cerclage in multifactorial approach to the 

patient with advanced cervical changes. Am J Obstet Gynecol. 1990, 162, 1412-1419. 

10. Cross R. Treatment of habitual abortion due to cervical incompetence. Lancet. 1959, 2, 

127. 

11. Vitsky M. Simple treatment of the incompetent cervical os. Am J Obstet Gynecol. 1961, 

81, 1194-1197. 

12. Vitsky M. The incompetent cervical os and the pessary. Am J Obstet Gynecol. 1963, 87, 

144-147. 

13. Oster S, Javert C. Treatment of the incompetent cervix with the Hodge pessary. Obstet 

Gynecol. 1966, 28, 206-208. 

14. Dahl J, Barz M. Prevention of premature labor by means of supporting pessaries (1st 

experiences). Z Arzt Fortbild (Jena). 1979, 73, 1010-1011. 

15. Quaas L, Hillemanns H, du Bois A, [et al.]. The Arabin cerclage pessary - an alternative 

to surgical cerclage. Geburtshilfe Frauenheilkd. 1990, 50, 429-433. 

16. David M, Jorde A. Conisation and pregnancy – an analysis of vatious treatment measures 

for the prevention of premature labor. Zentralbl Gynakol. 1991, 113, 1304-1312. 

17. Forster F, During R, Schwarzlos G. Therapy of cervix insufficiency – cerclage or support 

pessary Zentralbl Gynakol. 1986, 108, 230-237. 

18. Jiratko K, Baran P, Zabransky F. Our experiences with Mayer-Ringpessary in the prevention 

of premature labor. Zentralbl Gynaekol. 1977, 99, 220-228. 

19. Seyffarth K. Non-invasive cerclage using supportive pessaries for prevention and therapy 

of premature birth. Zentralbl Gynakol. 1978, 100, 1566-1570. 

20. Jorde A, Hamann B, Belling K. Modification of the rate of low birth – weight infant by 

usunig a prematurity and dysmaturity program. Z Arztl Fortbild. 1982, 76, 553-557. 

21. Ludmir J, Mantione J, Debbs R, [et al]. Is pessary a valid treatment for cervical change 

during the late midtrimester. J Soc Gynecol Investig. 2002, 9, Supp, 11-16. 

22. Arabin B, Halbesma J, Vork F, [et al]. Is treatment with vaginal pessaries an option in 

patients with a sonographically detected short cervix J Perinat Med. 2003, 31, 122- 

133. 

23. Acharya G, Eschler B, Gronberg M, [et al.]. Noninvasive cerclage for the management 

of cervical incompetence: a prospective study. Arch Gynecol Obstet. 2006, 273, 283- 

287. 

24. Antczak-Judycka A, Sawicki W, Âpiewankiewicz B, [et al.]. Porównanie skutecznoÊci 

leczenia szwem szyjkowym oraz pessarium ko∏nierzowym szyjki macicy u ci´˝arnych z 

niewydolnoÊcià cieÊniowo-szyjkowà i zagra˝ajàcym porodem przedwczesnym. Ginekol 

Pol. 2003, 74, 1029-1036. 

25. Grzonka D, Kaêmierczak W, Cholewa D, [et al.]. Pessar szyjkowy Herbicha sposobem 

terapii niewydolnoÊci cieÊniowo-szyjkowej i profilaktyki wczeÊniactwa. Wiad Lek. 2004, 

57, Supp 1, 105-107. 

26. Jalinik K, Hamela-Olkowska A, Teliga-Czajkowska J, [et al.]. Ocena porównawcza 

skutecznoÊci szwu szyjkowego i pessarium w leczeniu niewydolnoÊci cieÊniowoszyjkowej 

w cià˝y. Med. Wieku Rozwoj. 2003, 7, supp 1, 181-185. 

27. Keys S, Elliott J. Vaginal lever pessary in patients with multiple gestation, preterm labor 

and low fetal station. A report of three cases. J Reprod Med. 1997, 42, 751-755. 

28. Leduc L, Wasserstrum N. Successful treatment with the Smith-Hodge pessary of cervical 

incompetence due to defective connective tissue in Ehlers-Danlos syndrome. Am J 

Perinatol. 1992, 9, 25-27. 

29. Newcomer J. Pessaries for the treatment of incompetent cervix and premature delivery. 

Obstet Gynecol Surv. 2000, 55, 443-448. 

30. Havlik I, Stasek K, Franek B, [et al]. Vaginal flora during supportive therapy using a pessary 

in pregnancy. Cesk Gynekol. 1986, 51, 258-259. 

31. Jorde V, Kastle K, Hamann B, [et al]. Detection of changes of the flora due to supporting 

pessary treatment during pregnancy. Zentralbl Gynakol. 1983, 105, 855-857. 

32. Oleszczuk J, Leszczyƒska-Gorzelak B, Szymula D, [et al.]. Amniopunkcja i wype∏nienie 

pćherza moczowego ci´˝arnej w operacyjnym leczeniu zaawansowanej niewydolnoÊci 

szyjki macicy. Ginekol Pol. 2001, 72, 1116-1120. 

33. Leszczyƒska-Gorzelak B, Laskowska M, Marciniak B, [et al.]. Wykorzystanie 

nitrogliceryny jako dawcy tlenku azotu w leczeniu zagra˝ajàcego porodu przedwczesnego. 

Ginekol Pol. 2002, 73, 662-665. 

34. Leszczyƒska-Gorzelak B, Marciniak B, Laskowska M, [et al.].Wp∏yw nitrogliceryny 

podawanej przezskórnie na krà˝enie p∏odowe w cià˝y zagro˝onej porodem przedwczesnym. 

Ginekol Pol. 2002, 73, 756-762. 



R E K O M E N D A C J E Z E S P O ¸ U E K S P E R T Ó W P T G 

Rekomendacje Zespo∏u Ekspertów Polskiego 

Towarzystwa Ginekologicznego 

w zakresie zapobiegania perinatalnej 

transmisji HIV z dnia 24. 10. 2008 r. 

Recommendations of an expert group appointed by the Polish 

Gynaecological Society on Prevention of Mother-to-Child 

Transmission of HIV 

The number of HIV-infected women is increasing worldwide. A similar phenomenon has also been observed in 

Poland, where women constitute 30% of the HIV-infected population. 

Every year in Poland there are 70-100 infants born by HIV-infected mothers. Since the beginning of the epidemic, 

147 HIV-infected children have been registered. The key issue in the prevention of mother-to-child transmission of 

HIV (PMTCT) is to identify the infection in pregnant women who report to hospitals for delivery and in breastfeeding 

mothers. In the majority of EU countries, the percentage of pregnant women diagnosed for HIV is over 60%, 

with some countries (England, Holland, France) where the percentage amounts to as much as 98%. In Poland the 

proportion is not greater than 10%. Almost all perinatal HIV infections in Poland occured due to the lack of timely 

diagnosis of the infection in a pregnant woman and the resultant failure to apply known and effective prevention 

measures. 

These recommendations present the actual system of care in that population of women in Poland. 

Wprowadzenie 

Zespó∏ Ekspertów PTG w sk∏adzie: 

Przewodniczacy: 

prof. dr hab. Tomasz Niemiec 

Cz∏onkowie: 

prof.dr hab. Jan Kotarski 

prof. dr hab. Sanis∏aw Radowicki 

dr hab. Andrzej Horban 

prof. Magdalena Marczyƒska 

prof. dr hab. Romuald D´bski 

Liczba kobiet zaka˝onych HIV na Êwiecie wzrasta. Równie˝ w Polsce 

obserwuje si´ podobne zjawisko – kobiety stanowià 30% osób zaka˝onych 

HIV. W ca∏ym regionie Unii Europejskiej liczba kobiet, które sà 

zaka˝one HIV i decydujà si´ na posiadanie potomstwa roÊnie. W naszym 

kraju ka˝dego roku odbywa si´ oko∏o 70-100 porodów u kobiet 

z potwierdzonym zaka˝eniem HIV. Od poczatku epidemii HIV w Polsce 

zarejestrowano 147 zaka˝eƒ u dzieci. 

Kluczowa dla prewencji transmisji zaka˝enia HIV od matki do 

dziecka jest identyfikacja zaka˝enia HIV u kobiet ci´˝arnych, zg∏aszajàcych 

si´ do porodu i u kobiet karmiàcych piersià. 

Zagro˝eniem dla personelu medycznego nie jest kobieta HIV dodatnia, 

której status jest znany osobom sprawujàcym opiek´ podczas 

cià˝y i porodu, ale kobieta, która nie wie, ˝e jest zaka˝ona lub te˝ Êwiadomie 

nie zg∏osi∏a zaka˝enia. 

W wi´kszoÊci krajów Unii Europejskiej odsetek ci´˝arnych, u których 

wykonuje si´ badanie w kierunku HIV przekracza 60%, a w niektórych 

(Anglia,Holandia, Francja) si´ga 98%. 

WPolsce liczba ta nie przekracza 10%. 


59

R E K O M E N D A C J E Z E S P O ¸ U E K S P E R T Ó W P T G Ginekol Pol. 2009, 80, 59-62 

Rekomendacje PTG w zakresie zapobiegania perinatalnej transmisji HIV. 

Przeniesienie zaka˝enia HIV z matki na dziecko jest najcz´stszà 

przyczynà zaka˝eƒ HIV u dzieci na Êwiecie. Do transmisji mo˝e dojÊç 

podczas cià˝y, porodu czy te˝ karmienia piersià. Odsetek dzieci zaka˝onych 

w ten sposób si´ga 90%. Stosujàc odpowiednie metody zapobiegania 

(wielolekowà terapi´ przeciwwirusowà podczas cià˝y i porodu 

u matki oraz u dziecka przez 4-6 tygodni po urodzeniu; elektywne cićie 

cesarskie oraz unikanie karmienia piersià) mo˝na zmniejszyç ryzyko 

transmisji do poziomu poni˝ej 1%. Ciàgle jednak zdarzajà si´ przypadki 

rozpoznania zaka˝enia HIV u kobiety dopiero po rozpoznaniu AIDS u jej 

dziecka. 

Na Konferencji Ministrów Zdrowia Krajów Regionu Europejskiego 

w Dublinie w 2004 roku, Polska podpisa∏a wspólnà deklaracj´, która zobowiàzuje 

rzàdy wszystkich krajów do eliminacji zaka˝enia HIV u dzieci 

do 2010 roku we wszystkich krajach europejskich, równie˝ w Polsce. 

Rekomendacje szczegó∏owe 

Nale˝y przyjàç, ˝e prawie wszystkie zaka˝enia perinatalne HIV 

wPolsce sà wynikiem nierozpoznania zaka˝enia HIV u matki w odpowiednim 

czasie, co by∏o powodem, ˝e nie zastosowano znanych 

i skutecznych Êrodków prewencji. 

Opieka przedporodowa 

• 

Wszystkim kobietom ci´˝arnym nale˝y zaproponowaç badanie 

w kierunku HIV podczas pierwszej wizyty u lekarza po∏o˝nikaginekologa. 

• 

Ci´˝arnym z ujemnym wynikiem badania w pierwszym trymestrze 

nale˝y zaproponowaç powtórne badanie w trzecim trymestrze cià˝y. 

• 

Fakt wykonania lub odmowy badania w kierunku HIV powinien 

byç odnotowany w karcie prowadzenia cià˝y i w dokumentacji 

lekarskiej. 

• 

Kobiet´, która nie zgodzi∏a si´ na wykonanie badania w kierunku 

HIV nale˝y traktowaç jak osob´ zaka˝onà, (zasada generalnej 

ostro˝noÊci). 

• 

Ka˝dej ci´˝arnej, która nie zgodzi∏a si´ na wykonanie testu podczas 

pierwszej wizyty – nale˝y powtórnie zaproponowaç to badanie, co 

najmniej raz, nie póêniej jednak ni˝ w drugim trymestrze cià˝y. 

• 

Wynik dodatni (pozytywny, HIV+) powinien byç znany pacjentce 

oraz lekarzowi prowadzàcemu nie póêniej ni˝ dwa tygodnie po wykonaniu 

badania. 

• 

U ci´˝arnych obj´tych opiekà przedporodowà dopiero po 20 tygodniu 

cià˝y – nale˝y wykonaç badanie w trybie pilnym lub zastosowaç 

„szybki” test (rapid test) po uzyskaniu Êwiadomej zgody kobiety. 

Jest to szczególnie wa˝ne u kobiet z zagra˝ajàcym porodem przedwczesnym. 

Dodatni wynik szybkiego testu nie Êwiadczy ostatecznie o rozpoznaniu 

i wymaga potwierdzenia, s∏u˝y wy∏àcznie do natychmiastowego 

rozpoczćia profilaktyki u dziecka. 

• 

Kobietom ci´˝arnym, których wynik testu jest pozytywny, nale˝y 

zapewniç specjalistycznà, multidyscyplinarnà opiek´ (ginekolog-po∏o˝nik, 

specjalista chorób zakaênych, zajmujàcy si´ terapià osób ˝yjàcych 

z HIV, pediatra) podczas cià˝y i porodu. 

• 

Leczenie antyretrowirusowe nale˝y wdra˝aç zgodnie z aktualnymi 

zaleceniami, jeÊli to mo˝liwe nie póêniej ni˝ na poczàtku 2 trymestru 

cià˝y. Leczenie to powinno byç prowadzone w wyspecjalizowanym 

oÊrodku zajmujàcym si´ tym leczeniem, dysponujàcym dost´pem do 

w∏aÊciwego monitorowania terapii w laboratorium diagnostycznym. 

• 

W przypadku kobiet ci´˝arnych uzale˝nionych od Êrodków psychoaktywnych 

w sk∏ad zespo∏u sprawujàcego opiek´ przedporodowà 

powinien wchodziç dodatkowo lekarz psychiatra (zapewnienie terapii 

substytucyjnej) oraz pracownik socjalny. 

• 

OÊrodek sprawujàcy opiek´ przedporodowà (lekarz ginekolog) kieruje 

ci´˝arnà HIV dodatnià do oddzia∏u referencyjnego w 36 tygodniu 

cià˝y (list´ oÊrodków referencyjnych dla ci´˝arnych HIV dodatnich 

w ka˝dym województwie ustala konsultant wojewódzki w dziedzinie 

po∏o˝nictwa i ginekologii). OÊrodek sprawujàcy opiek´ w zakresie leczenia 

zaka˝enia HIV (lekarz chorób zakaênych) zaopatruj´ ci´˝arnà 

HIV+ w 36 tygodniu cià˝y w tzw. pakiet porodowy (leki antyretrowirusowe 

dla matki i dziecka na czas porodu, instrukcje ich stosowania, zasady 

diagnostyki zaka˝enia HIV u dziecka). 

• 

Oddzia∏ po∏o˝niczy oraz neonatologiczny szpitala referencyjnego, 

w którym odb´dzie si´ poród matki HIV dodatniej powinien byç o tym 

fakcie uprzedzony najpóêniej w 36 tygodniu cià˝y przez oÊrodek sprawujàcy 

opiek´ przedporodowà. 

• 

U ci´˝arnych HIV dodatnich nale˝y wykonaç badania w kierunku 

innych zaka˝eƒ przenoszonych drogà p∏ciowà na poczàtku cià˝y i powtórzyç 

w 28 tygodniu cià˝y. U wszystkich ci´˝arnych HIV- dodatnich 

lekarz ginekolog powinien wykonaç badanie w kierunku WZW C i B. 

∑ W przypadku zmiany miejsca opieki przedporodowej oraz przeniesienia 

ci´˝arnej HIV dodatniej do innego oddzia∏u - wszystkie wyniki badaƒ 

powinny byç przes∏ane do odpowiedniej osoby, która dalej b´dzie sprawowa∏a 

opiek´. 

• 

Ukobiet, u których wykonuje si´ amniocentez´ (badania prenatalne), 

nale˝y uprzednio wykonaç badanie w kierunku HIV (po uzyskaniu 

Êwiadomej zgody kobiety).U kobiet zaka˝onych amniopunkcja zwi´ksza 

ryzyko zaka˝enia dziecka. 

• 

Kobietom, które zg∏aszajà si´ do porodu bez wyniku badania 

w kierunku HIV – nale˝y zaproponowaç wykonanie testu ekspresowego 

(rapid test) przed przyjćiem na sal´ porodowà. Dotyczy to szczególnie 

kobiet nieobj´tych uprzednio opiekà przedporodowà oraz tych, 

które uprzednio nie zgodzi∏y si´ na wykonanie badania. Fakt ten nale˝y 

odnotowaç w dokumentacji medycznej. 



R E K O M E N D A C J E Z E S P O ¸ U E K S P E R T Ó W P T G 


Monitorowanie i profilaktyczna terapia 

antyretrowirusowa (ARV) 

• 

Wszystkie ci´˝arne, u których wynik badania w kierunku HIV jest 

pozytywny – nale˝y kierowaç do oÊrodków referencyjnych, odpowiedzialnych 

za leczenie zaka˝eƒ HIV. 

• 

Decyzj´, co do momentu rozpoczćia terapii antyretrowirusowej 

oraz sposobu jej stosowania i monitorowania podczas cià˝y podejmuje 

lekarz chorób zakaênych specjalizujàcy si´ w terapii osób ˝yjàcych 

zHIV w oparciu o rekomendacje Polskiego Towarzystwa Naukowego 

AIDS. 

• 

W czasie cià˝y obowiàzuje standardowe monitorowanie terapii 

ARV tj. kontrola liczby limfocytów CD4 oraz wiremii (VL-HIV) co 12 tygodni, 

czyli w ka˝dym trymestrze. Ostatnie badanie VL-HIV nale˝y wykonaç 

w 36 tygodniu cià˝y. 

Badanie opornoÊci na leki antyretrowirusowe nale˝y wykonaç: 

przed rozpoczćiem leczenia, gdy leczenie jest nieskuteczne. 

• 

Sposób stosowania profilaktycznej terapii ARV podczas porodu 

oraz u dziecka po porodzie powinien byç ustalony wczeÊniej przez zespó∏ 

sprawujàcy opiek´ przedporodowà (lekarz ginekolog i lekarz chorób 

zakaênych, specjalizujàcy si´ w terapii osób ˝yjàcych z HIV). 

Oddzia∏, w którym odb´dzie si´ poród kobiety zaka˝onej HIV powinien 

odpowiednio wczeÊniej zabezpieczyç leki, które powinny byç stosowane 

u matki podczas porodu i u dziecka po porodzie. 

• 

Podczas porodu nale˝y unikaç inwazyjnych procedur po∏o˝niczych: 

amniotomii, stosowania elektrody bezpoÊredniej, pobierania pH 

ze skalpu p∏odu, nacićia krocza, operacji kleszczowej oraz pró˝niociàgu 

po∏o˝niczego. 

Zasady podawania leków 

antyretrowirusowych podczas porodu 

1. 

Pakiet porodowy (posiada pacjentka, ∏àcznie z listem do ordynatora 

oddzia∏u dotyczàcym sposobu podawania leków matce podczas porodu 

oraz u dziecka). 

2. 

Pakiet awaryjny (posiada ka˝dy szpital referencyjny dla porodów 

kobiet HIV dodatnich; zawiera leki dla matki i dziecka oraz instrukcje 

stosowania). 

3. 

Lista konsultantów i oÊrodków udzielajàcych telefonicznej porady 

w sytuacjach awaryjnych (czynne 24 godz. na dob´, list´ ustala konsultant 

wojewódzki w dziedzinie chorób zakaênych). 

Okres poporodowy 

Opieka podczas porodu 

• 

Personel medyczny, który b´dzie sprawowa∏ opiek´ nad rodzàcà 

HIV dodatnià powinien byç o tym uprzedzony, posiadaç dost´p do wyników 

badaƒ oraz posiadaç odpowiednie wyszkolenie w zakresie opieki 

nad kobietami zaka˝onymi HIV. Zespó∏ ten powinien równie˝ posiadaç 

dost´p do zaleceƒ (plan porodu, zalecany sposób ukoƒczenia cià˝y, 

stosowanie ARV), ustalony wczeÊniej przez lekarzy sprawujàcych opiek´ 

w cià˝y (lekarz po∏o˝nik i chorób zakaênych). 

• 

Poród drogami i si∏ami natury u kobiet zaka˝onych HIV powinien 

byç zalecany tylko w przypadku, gdy kobieta otrzymywa∏a skojarzonà 

terapi´ antyretrowirusowà (HAART) podczas cià˝y i poziom wiremii 

jest niewykrywalny oraz nie ma g∏´bokiego niedoboru odpornoÊci. 

W tych przypadkach wskazania do cićia cesarskiego, ustalone przez 

Polskie Towarzystwo Ginekologiczne, sà takie same jak w przypadku 

kobiet niezaka˝onych HIV. 

• 

Planowe cićie cesarskie w 38 tygodniu cià˝y, nale˝y wykonaç 

u wszystkich ci´˝arnych zaka˝onych HIV otrzymujàcych kombinowanà 

terapi´ antywirusowà, u których stwierdza si´ wykrywalny poziom wiremii 

(>50 kopii RNA HIV/ml) podczas ostatniego badania przed porodem. 

• 

Elektywne cićie cesarskie nale˝y rozwa˝yç u kobiet ze wspó∏istniejàcym 

zaka˝eniem HIV i HCV. 

• 

Nale˝y do∏o˝yç wszelkich staraƒ, aby jak najwczeÊniej po porodzie 

rozpoczàç podawanie dziecku leków antyretrowirusowych. Dok∏adny 

czas rozpoczćia profilaktycznej terapii ARV powinien byç odnotowany 

w dokumentacji medycznej, odpowiednio z wyjaÊnieniem, 

je˝eli dosz∏o do opóênienia podawania leków. 

• 

Leki u noworodka powinny byç stosowane odpowiednio do zaleceƒ 

PTNAIDS oraz wczeÊniejszych ustaleƒ lekarzy sprawujàcych opiek´ 

przedporodowà. 

• 

U noworodka nale˝y pobraç krew na badania, odpowiednio do zaleceƒ 

PTNAIDS w ciàgu pierwszych 5 dni ˝ycia (przed wypisaniem 

z oddzia∏u noworodkowego). Wyniki badaƒ u noworodka powinny byç 

dost´pne nie póêniej ni˝ w czasie 2 tygodni od pobrania i przekazane do 

oÊrodka, który b´dzie sprawowa∏ dalszà opiek´ nad dzieckiem. 

• 

Zakaz karmienia piersià. Matka zaka˝ona HIV powinna otrzymaç 

porad´ w zakresie sztucznego ˝ywienia dziecka. 

• 

U noworodków matek, u których nie wykonano badania w kierunku 

HIV podczas cià˝y, lub które odmówi∏y wykonania badania, nale˝y 

wykonaç test w kierunku HIV po uprzednim poinformowaniu o tym 

matki dziecka (badanie rutynowe, jak w przypadku np. fenyloketonurii). 

• 

W przypadku, gdy test w kierunku HIV u noworodka jest dodatni 

– nale˝y niezw∏ocznie powiadomiç o tym rodziców dziecka oraz ordynatora 

oddzia∏u po∏o˝niczego. 


61

R E K O M E N D A C J E Z E S P O ¸ U E K S P E R T Ó W P T G Ginekol Pol. 2009, 80, 59-62 


Post´powanie z noworodkiem matki 

zaka˝onej HIV 

• 

Dok∏adne obmycie noworodka jak najszybciej po urodzeniu. 

• 

Odessanie z górnych dróg oddechowych wód p∏odowych i innych 

wydzielin. 

• 

Pobranie krwi noworodka celem wykonania diagnostyki molekularnej 

w kierunku zaka˝enia HIV, zgodnie z danymi zawartymi w pakiecie 

porodowym. 

• 

Rozpoczćie profilaktyki zaka˝enia HIV poprzez podawanie leków 

antyretrowirusowych, najlepiej w ciàgu pierwszych szeÊciu godzin ˝ycia, 

niepóêniej ni˝ do 24 godzin. 

• 

Zakaz karmienia piersià. 

• 

W ciàgu pierwszych 24 godzin ˝ycia: szczepienie przeciwko WZW 

B, u dzieci matek HBsAg (+) ∏àcznie z immunoglobulinà anty HBs 

(w ciàgu 12 h). Nie nale˝y szczepiç BCG – szczepienie BCG jest bezwzgl´dnie 

przeciwwskazane u dzieci zaka˝onych HIV. Decyzj´ o szczepieniu 

BCG podejmuje pediatra prowadzàcy dalszà opiek´ nad dzieckiem 

po wykluczeniu zaka˝enia HIV i wykonaniu próby tuberkulinowej. 

• 

W pierwszych 2 dobach ˝ycia kontrola morfologii krwi obwodowej.Do 

5 doby ˝ycia – pierwsze badanie w kierunku zaka˝enia HIV. Dalszà 

diagnostyk´ nale˝y uzgodniç z oÊrodkiem prowadzàcym opiek´ nad 

dzieçmi matek HIV(+). 

Pierwsze badania nale˝y wykonaç w ciàgu pierwszych 5 dni ˝ycia 

noworodka. Sà to: morfologia krwi obwodowej z rozmazem, oznaczenie 

liczby limfocytów CD4 i CD8, hodowla wirusa, PCR HIV. Krew musi byç 

pobrana sterylnie, z naczyƒ obwodowych i w ciàgu 24 godzin nale˝y jà 

przetransportowaç do laboratorium. 

Diagnostyk´ wczesnà u wszystkich noworodków i niemowlàt 

wPolsce prowadzi Pracownia Diagnostyki Molekularnej Wojewódzkiego 

Szpitala Zakaênego w Warszawie (tel. 022 33 55 238). 

Przyjmowanie leków antyretrowirusowych przez ci´˝arnà, a nast´pnie 

– noworodka wià˝e si´ z ryzykiem wystàpienia wczesnej, 

znacznej niedokrwistoÊci. Noworodki obj´te profilaktykà powinny mieç 

skontrolowanà morfologi´ krwi w drugiej dobie ˝ycia, przed wypisem 

z oddzia∏u noworodkowego, a potem nie póêniej ni˝ w 14 dobie ˝ycia. 

W zapobieganiu niedokrwistoÊci nale˝y wczeÊniej stosowaç preparaty 

˝elaza i kwas foliowy. Pog∏´bianie si´ niedokrwistoÊci jest wskazaniem 

do stosowania rekombinowanej erytropoetyny, mo˝e byç konieczne 

uzupe∏niajàce przetoczenie koncentratu krwinek czerwonych. 

Dalsza opieka nad noworodkami urodzonymi przez matki zaka˝one 

HIV powinna przebiegaç w oÊrodku referencyjnym. Przed wypisaniem 

noworodka z oddzia∏u noworodkowego nale˝y uzgodniç termin wizyty 

w oÊrodku referencyjnym. 

• 

JeÊli w 34-36 tygodniu cià˝y VL HIV>50 kopii/ml i 1000 kopii/ml lub nieznana 

wiremia, 

• 

VL HIV w 36 Hbd 4h od odej- 

Êcia wód p∏odowych lub wystàpi∏o krwawienie przed porodem lub 

wykonano amniotomi´ lub zastosowano operacj´ kleszczowà albo 

pró˝niociàg po∏o˝niczy, cićie ze wskazaƒ nag∏ych, 

• 

profilaktyk´ zastosowano dopiero w czasie porodu lub tylko u noworodka. 

• 

JeÊli wystàpi∏ wićej ni˝ jeden z w/w czynników ryzyka – nale˝y 

rozwa˝yç podanie noworodkowi : Retroviru, Epiviru i Kaletry przez 4 

tygodnie. 


1. European Guidelines for the Clinical Management and Treatment of HIV Infected 

Adults in Europe 2005. http://www.eacs.eu 

2. Guidelines for the Use of Antiretroviral Agents in HIV-1-Infected Adults and 

Adolescents. May 4, 2006 (http://AIDSinfo.nih.gov). 

3. Recommendations for Use of Antiretroviral Drugs in Pregnant HIV-1-Infected Women 

for Maternal Health and Interventions to Reduce Perinatal HIV-1 Transmission in the 

United States. July 6, 2006. (http://AIDSinfo.nih.gov). 

4. Hammer S, Saag M, Schechter M, [et al.]. Treatment for adult HIV infection: 2006 recommendations 

of the International AIDS Society-USA panel. JAMA. 2006, 296, 827- 

843. 

5. de Ruiter A, Mercey D, Anderson J, [et al.]. British HIV Association and Children’s HIV 

Association guidelines for the management of HIV infection in pregnant women 2008. 

HIV Med. 2008, 9, 452–502. 

6. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie zaka˝eƒ przenoszonych 

drogà p∏ciowà w po∏o˝nictwie i ginekologii. Ginekol Pol. 2004, 75, 673-674. 

7. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie opieki przedporodowej 

w cià˝y o prawid∏owym przebiegu. Ginekol Pol. 2005, 76, 517-527. 

8. Maciejewski J, Niemiec T, Nowicka K, [et al.]. Wyniki opieki perinatalnej u kobiet 

uzale˝nionych od narkotyków. Ginekol Pol. 2006, Supl. 1, 95. 

Profilaktyka u noworodka zale˝y od ryzyka zaka˝enia 

wertykalnego: 

• 

JeÊli matka by∏a leczona HAART, nie mia∏a g∏´bokiego niedoboru 

odpornoÊci i wiremia VL-HIV RNA w 34-36 tygodniu cià˝y by∏a



Stanowisko Zespo∏u Ekspertów Polskiego 

Towarzystwa Ginekologicznego 

dotyczàce zastosowania antykoncepcyjnej 

minitabletki gestagennej zawierajàcej 75µg 

dezogestrelu w wybranych sytuacjach 

klinicznych – stan wiedzy na 2008 rok 

The statement of Polish Gynecological Society Experts on oral use 

of contraceptive 75µg desogestrel minipill in different clinical cases 

– state of art in 2008 

Recent epidemiologic studies indicate that use of combined oral contraception is associated with a increase in the 

incidence of cardiovascular disease (venous thromboembolism, pulmonary embolism, myocardial infarction and 

stroke). The risk of cardiovascular disease is strongly related to estrogen dose, progestogen type and other factors 

for example thrombogenic mutations and cigarette smoking among female over age 35. 

The progestogen only contraception is safe alternative to combined hormonal contraception. Progestogen only pill 

(POP) has different levels of action (local and/or central) which may vary from one drug to another. As for the cardiovascular 

disease risk, progestogens are not considered to be risk factors. Desogestrel containing POP is advised 

in the following cases: bad tolerance of exogenous oestrogens; in order to counteract an endogenous hyperoestrogenosis; 

medical, metabolic or cardiovascular contraindications to estroprogestogen contraception. Lastly, POP 

should be used as a prime contraception in some particular situations (breast feeding, endometriosis, adenomyosis, 

cigarette smoking, contraception for older women). 

These recommendations present the actual system of care in that population of women in Poland. 

S∏owa kluczowe: mini tabletka gestagenna / laktacja / nikotynizm / 

/ schorzenia sercowo-naczyniowe / 

Key words: progestogen-only pill / lactation / cigarette smoking / 

/ cardiovascular disease / 

Zespó∏ Ekspertów PTG na spotkaniu w dniu 20 listopada 

2008 roku w sk∏adzie: 


prof. dr hab. Jan Kotarski 

prof. dr hab. Tomasz Paszkowski 

prof. dr hab. Leszek Pawelczyk 

prof. dr hab. Violetta Skrzypulec 

dr n. med. Jacek Tomaszewski 

dokona∏ analizy stanu wiedzy na temat doustnej antykoncepcji gestagennej 

opartej na dezogestrelu (DSG). 

Przeglàd medycznej bazy danych National Center for Biotechnology 

Information oraz U.S. National Library of Medicine and the National 

Institutes of Health, po wprowadzeniu hase∏ kluczowych: desogestrel, 

progestogens contraception, progestogen only pill, ograniczy∏ zakres 

wyszukiwanego piÊmiennictwa do preparatu Cerazette produkowanego 

przez firm´ N.V. Organon. 

Nie odnaleziono rekordów wskazujàcych na dost´pnoÊç publikacji 

naukowych dotyczàcych innych doustnych preparatów antykoncepcyjnych 

zawierajàcych w swoim sk∏adzie jedynie dezogestrel. 


63

S T A N O W I S K O Z E S P O ¸ U E K S P E R T Ó W P T G Ginekol Pol. 2009, 80, 63-75 

Stanowisko PTG dotyczàce zastosowania antykoncepcyjnej minitabletki gestagennej zawierajàcej 75µg dezogestrelu. 

Wprowadzenie 

Nieplanowane cià˝e w dalszym ciàgu stanowià istotny problem 

zdrowia publicznego. Zdecydowana wi´kszoÊç przypadkowych cià˝ dotyczy 

nastolatek rozpoczynajàcych aktywnoÊç seksualnà, kobiet u których 

istniejà przeciwwskazania medyczne do stosowania niektórych 

form regulacji pocz´ç lub wchodzàcych w okres perimenopauzy, i uwa- 

˝ajàcych, ˝e ze wzgl´du na ich wiek biologiczny zajÊcie w cià˝´ nie jest 

ju˝ mo˝liwe. Co druga z kobiet urodzi przynajmniej jedno dziecko, do którego 

poczćia dosz∏o w sposób przypadkowy. Paradoksalnie, a˝ 60% 

niepo˝àdanych cià˝ dotyczy kobiet stosujàcych metody Êwiadomego 

planowania rodziny [20, 32, 114, 115, 130, 131]. 

Wi´kszoÊç hormonalnych metod regulacji pocz´ç opiera si´ na zablokowaniu 

owulacji przez komponent´ progestagennà leku antykoncepcyjnego. 

Efekt ten zosta∏ wykorzystany ju˝ w pierwszych doustnych 

tabletkach antykoncepcyjnych które zawiera∏y jedynie gestagen. Dalszy 

post´p w dziedzinie kontroli rozrodu zaowocowa∏ wprowadzeniem 

w 1960 roku dwusk∏adnikowej tabletki hormonalnej. W przypadku z∏o- 

˝onych metod hormonalnej kontroli rozrodu, dodatek syntetycznego estrogenu 

potencjalizuje antykoncepcyjne dzia∏anie progestagenu, zapobiega 

wystàpieniu ucià˝liwych objawów zwiàzanych z d∏ugotrwa∏ym zahamowaniem 

funkcji endokrynnej gonady ˝eƒskiej oraz zabezpiecza pacjentk´ 

przed ucià˝liwym i cz´sto nieprzewidywalnym co do czasu wystàpienia, 

d∏ugoÊci trwania i obfitoÊci, profilem krwawienia z dróg rodnych. 

Poprawia te˝ jakoÊç ˝ycia pacjentki zmniejszajàc dyskomfort na 

tle niepo˝àdanych dzia∏aƒ ogólnoustrojowych zwiàzanych z zastosowaniem 

wysokich dawek gestagenu [20, 44, 56, 78, 87, 95, 100, 106, 112, 114, 115, 128]. 

Od czasu wprowadzenia na rynek pierwszej z∏o˝onej doustnej tabletki 

antykoncepcyjnej (DTA) problem zagro˝eƒ zdrowotnych, jakie niesie 

za sobà wybór tej metody kontroli p∏odnoÊci wielokrotnie poddawano 

krytycznej analizie naukowej. Po opublikowaniu w latach 1961-1973 

pierwszych doniesieƒ o powik∏aniach sercowo-naczyniowych (zapalenie 

zakrzepowe ˝y∏, zatorowoÊç p∏ucna, zawa∏ mi´Ênia sercowego, udar 

niedokrwienny i krwotoczny, nadciÊnienie t´tnicze), które odnotowano 

ukobiet stosujàcych DTA o wysokiej zawartoÊci syntetycznych sterydów, 

w licznych badaniach obserwacyjnych, kohortowych i metaanalizach 

potwierdzono zwiàzek pomi´dzy typem i dawkà estrogenu/progestagenu 

w tabletce, wiekiem pacjentki a hipotetycznym ryzkiem zgonu 

w trakcie stosowania DTA. Po raz pierwszy zwrócono uwag´ na w∏aÊciwy 

dobór pacjentek i rol´ prawid∏owo przeprowadzonego wywiadu lekarskiego 

w eliminacji zagro˝eƒ zdrowotnych zwiàzanych z d∏ugotrwa- 

∏ym stosowaniem DTA. Podwy˝szone ryzyko powik∏aƒ ze strony uk∏adu 

sercowo-naczyniowego starano si´ zredukowaç poprzez zastàpienie 

mestranolu etynyloestradiolem, zmniejszenie dawki i/lub ca∏kowitej 

miesićznej ekspozycji organizmu na syntetyczne hormony jajnikowe 

czy te˝ wprowadzenie nowych generacji progestagenów. Wi´kszoÊç 

kobiet w II i III dekadzie ˝ycia decyduje si´ na wybór z∏o˝onej antykoncepcji 

hormonalnej (58%). Pomi´dzy 35-39 rokiem ˝ycia tabletki antykoncepcyjne 

stosuje ju˝ tylko 15% pacjentek a odsetek ten zmniejsza si´ 

do 5% u kobiet po 45 roku ˝ycia. Cz´Êç z nich rezygnuje z tej formy antykoncepcji 

z powodu braku akceptacji dzia∏aƒ niepo˝àdanych zale˝nych 

od sk∏adnika estrogenowego leku: napićia w piersiach, wzd´ç, nudno- 

Êci oraz bólu g∏owy. Jednak co 6-7 pacjentka stosujàca DTA przekroczy 

35 rok ˝ycia, który to wiek wyznacza umownà granic´ bezpieczeƒstwa 

dla z∏o˝onej antykoncepcji hormonalnej z punktu widzenia zagro˝enia powik∏aniami 

sercowo-naczyniowymi. 

Liczne publikacje naukowe wskazujàce na wzrost ryzyka zdrowotnego 

zwiàzanego z wprowadzeniem DTA z gestagenami III generacji, 

zwróci∏y uwag´ na wag´ dzia∏aƒ edukacyjnych majàcych na celu 

uÊwiadomienie lekarzom i ich pacjentkom, u których istniejà przeciwwskazania 

do z∏o˝onej antykoncepcji hormonalnej, jak wielkie znaczenie 

dla bezpieczeƒstwa terapii ma w∏aÊciwa kwalifikacja i wybór odpowiedniej 

metody antykoncepcji oraz rygorystyczny nadzór i przestrzeganie 

zaleceƒ lekarskich w przypadku stosowania hormonalnych form kontroli 

rozrodu [2, 6, 7, 8, 18, 22, 37, 44, 47, 59, 61, 64, 70, 72, 86, 91, 107, 109, 110, 111, 

120, 121, 124, 138], (Tabela I). 

Aktualnie dysponujemy kilkoma metodami hormonalnej regulacji 

pocz´ç pozwalajàcymi na alternatywne, w stosunku antykoncepcji estrogenowo-progestagennej, 

systemowe podanie gestagenów, uwalnianych 

w sposób krótkotrwa∏y (tabletki) lub d∏ugotrwa∏y (dopochwowe 

pierÊcienie hormonalne, systemy naskórne, implanty, depozyty domi´- 

Êniowe, wewnàtrzmaciczne systemy uwalniajàce gestageny) z miejsca 

aplikacji (pochwa, skóra, tkanka podskórna, tkanka mi´Êniowa, macica). 

Unikalne zalety antykoncepcji opartej jedynie na gestagenach 

umo˝liwiajà wykorzystanie tej formy kontroli p∏odnoÊci u tych kobiet, 

u których ze wzgl´du na przeciwwskazania medyczne ka˝da inna opcja 

hormonalna jest nie do zaakceptowania lub niesie za sobà powa˝ne ryzyko 

powik∏aƒ zdrowotnych w terapii d∏ugoterminowej, g∏ównie ze strony 

uk∏adu sercowo-naczyniowego, oÊrodkowego uk∏adu nerwowego, 

przewodu pokarmowego, wàtroby oraz dróg wyprowadzajàcych ˝ó∏ç. 

Dzia∏anie antygonadotropowe progestagenów wykorzystuje si´ w przypadku 

kobiet ze schorzeniami narzàdu p∏ciowego zale˝nymi od estrogenów 

(endometrioza, adenomioza, w∏ókniaki, rozrosty endometrium, mastopatia) 

lub chorób/stanów, gdzie zastosowanie estrogenów jest prawdopodobnie 

niepo˝àdane (zaburzenia widzenia, u˝ywanie soczewek kontaktowych, 

toczeƒ uk∏adowy, wrodzone wady serca, choroba Behceta, 

czerniak, porfiria, obrz´k naczynioruchowy, obrz´k idiopatyczny, niedoczynnoÊç 

tarczycy, zaburzenia pop´du p∏ciowego, cukrzyca, genetycznie 

uwarunkowane zaburzenia krzepnićia i choroby spichrzeniowe, 

choroby wàtroby/dróg wyprowadzajàcych ˝ó∏ç, hiperhomocysteinemia 

i inne markery stanu zapalnego lub aterogenezy, interakcje lekowe). Tabletka 

gestagenna jest tak˝e metodà z wyboru w przypadku konieczno- 

Êci zastosowania antykoncepcji ratunkowej po niezabezpieczonym stosunku 

p∏ciowym. Jest to równie˝ jedyna opcja hormonalna, która umo˝liwia 

nowoczesnej kobiecie w okresie pierwszych 6 miesićy karmienia 

piersià, bezpieczne i efektywne zabezpieczenie antykoncepcyjne, bez 

wp∏ywu na mechanizmy kontrolujàce laktacj´, obj´toÊç i sk∏ad mleka 

oraz prawid∏owy rozwój psychofizyczny noworodka [18, 34, 40, 44, 51, 52, 

53, 56, 80, 98, 105, 108, 114, 115, 143], (Tabela II). 

U podstaw eliminacji dzia∏aƒ niepo˝àdanych zwiàzanych z przyjmowaniem 

minitabletki gestagennej (MTG) le˝y nie tylko zmniejszenie ca∏kowitej 

dobowej dawki hormonu/systemowej ekspozycji na cykl leczenia, 

ale tak˝e zastosowanie substancji hormonalnie czynnej o trwa∏ej 

strukturze chemicznej, która nie podlega dalszym przemianom metabolicznym 

i pozwala uzyskaç in vivo najwy˝szy stopieƒ selektywnoÊci progestagenu, 

tzn. sterydu nieaktywnego lub o minimalnej zdolnoÊci do pobudzenia 

receptora androgenowego, mineralokortykoidowego i glikokortykoidowego 

(cechy niepo˝àdane) a charakteryzujàcego si´ maksymalnà 

si∏à wiàzania z receptorem progesteronowym (cecha po˝àdana) [105]. 

Dzia∏anie prozakrzepowe i aterogenne progestagenów zwiàzane 

jest z ich aktywnoÊcià androgennà i mineralokortykoidowà. Progestageny 

obni˝ajà biosyntez´ globuliny wià˝àcej sterydy p∏ciowe (SHBG) co 

powoduje wzrost st´˝enia wolnego testosteronu w surowicy krwi. 

Z drugiej strony agonistyczne/antagonistyczne dzia∏anie w stosunku do 

receptora androgenowego oraz mniej lub bardziej nasilony wp∏yw zwiàzany 

z blokowaniem aktywnoÊci 5α-reduktazy, enzymu przekszta∏cajàcego 

testosteron do dihydrotestosteronu, formy metabolicznej o wy˝szej 

aktywnoÊci androgennej, warunkuje specyficznà odpowiedê ustroju 

kobiety na gestagen, zale˝nà od tkanki docelowej, ekspozycji systemowej 

na substancj´ czynnà i jej aktywne metabolity oraz indywidualnie 

zmienne st´˝enia pozosta∏ych hormonów p∏ciowych [39, 65, 66, 67, 68, 

105, 116, 117, 118, 119]. 

64 Nr 01/2009




Tabela I. Czynniki ryzyka powik∏aƒ zakrzepowych naczyƒ ˝ylnych i t´tniczych [44, 107, 137]. 


65



Tabela II. Kryteria WHO uprawniajàce do zastosowania DTA i MTG w wybranych sytuacjach klinicznych [82]. 





Tabela II. (c.d.) Kryteria WHO uprawniajàce do zastosowania DTA i MTG w wybranych sytuacjach klinicznych [82]. 


67



Cerazette jest nowoczesnà minitabletkà gestagennà zawierajàcà 

75µg dezogestrelu (MTG-75µgDSG), progestagenu charakteryzujàcego 

si´ unikalnymi w∏aÊciwoÊciami farmakodynamicznymi, które wyró˝niajà 

ten preparat wÊród innych leków hormonalnych. DSG wykazuje 

szereg cech tzw. „idealnego” progestagenu. Charakteryzuje si´ silnym 

dzia∏aniem progestagennym oraz antyandrogennym, brakiem lub 

szczàtkowym efektem estrogenowym, androgenowym, glikokortykosterydowym 

oraz mineralokortykosterydowym [2, 14, 30, 60, 81, 105, 139]. 

Od momentu wprowadzenia na rynek w 2002 roku, Cerazette jest 

pierwszym dost´pnym w Polsce systemem doustnej antykoncepcji 

hormonalnej opartej na gestagenach o efektywnoÊci zbli˝onej do DTA 

(wspó∏czynnik Pearla: od 0,5 do 3,0-5,0). Mechanizm dzia∏ania antykoncepcyjnego 

MTG-75µgDSG jest wielokierunkowy i polega na: 

• zmianach w∏aÊciwoÊci fizykochemicznych Êluzu szyjkowego, 

które prowadzà do zmniejszenia jego obj´toÊci i zag´szczenia 

tak, ˝e jest on nieprzenikliwy i/lub unieruchamia plemniki. Efekt 

ten pojawia si´ ju˝ po 30 minutach od przyjćia MTG-75µgDSG 

ze szczytem obserwowanym po 3-4 godzinach i jest zachowany 

przez okres co najmniej 23-27 godzin pod warunkiem regularnego 

stosowania leku w ÊciÊle zdefiniowanych przedzia∏ach czasowych 

(zakres nie powinien przekraczaç 2-3 godzin) – dzia∏anie 

pewne, 

• zablokowaniu owulacji poprzez supresj´ osi podwzgórze-przysadka 

mózgowa-jajnik (zmniejszenie cz´stoÊci pulsacji GnRH, 

zmniejszenie wra˝liwoÊci przysadki na GnRH, modyfikacja uwalniania 

gonadotropin z przysadki, brak piku LH) – dzia∏anie pewne 

u 97-99% kobiet, 

• zmianach w strukturze b∏ony Êluzowej macicy uniemo˝liwiajàcych 

implantacj´ i zagnie˝d˝enie blastocysty (hamowanie 

biosyntezy receptora dla progesteronu, zmniejszenie liczby 

i wielkoÊci cew gruczo∏owych b∏ony Êluzowej macicy) – dzia∏anie 

prawdopodobne, 

• zmniejszeniu aktywnoÊci perystaltycznej jajowodów i wyd∏u˝enie 

pasa˝u zap∏odnionej komórki jajowej, co prowadzi do desynchronizacji 

pomi´dzy czasem, w którym jajo dociera do macicy 

a optymalnà zdolnoÊcià b∏ony Êluzowej macicy do nidacji (okno 

implantacyjne), zmniejszenie iloÊci oraz cz´stotliwoÊci ruchu 

rz´sek w jajowodzie – dzia∏anie mo˝liwe 

• zaburzeniu mechanizmów warunkujàcych mobilnoÊç i kapacytacj´ 

plemnika – dzia∏anie hipotetyczne [4, 14, 27, 36, 62, 63, 64, 81, 85, 

98, 102, 103, 105, 111, 128]. 

Dawka progestagenu w MTG-75µgDSG jest o po∏ow´ mniejsza 

w porównaniu do DTA opartych na DSG i o 15µg przewy˝sza wartoÊç, 

przy której dochodzi do zablokowania owulacji. W przypadku DTA zawierajàcych 

DSG po˝àdany efekt terapeutyczny zale˝y od konwersji 

substancji prekursorowej do aktywnego metabolitu 3-keto-desogestrelu 

(etonogestrelu; ETN) przez wàtrob´. WydajnoÊç procesu biotransformacji 

DSG mieÊci si´ w granicach 62% a okres pó∏trwania czynnego 

metabolitu (ETN) wynosi oko∏o 12 godzin. Te dane jednoznacznie potwierdzajà 

wysokà skutecznoÊç antykoncepcyjnà Cerazette, którego 

efektywnoÊç jest zbli˝ona do odnotowanej dla z∏o˝onych metod hormonalnych 

a d∏ugi okres pó∏trwania ETN zabezpiecza antykoncepcyjnie 

niezdyscyplinowanà pacjentk´, o ile opóênienie w przyjćiu tabletki nie 

przekracza 12 godzin. Powrót do owulacji odnotowano najwczeÊniej po 

7 dniach od zaprzestania leczenia (zakres 7-17,2 dnia). Nie wykazano 

dzia∏ania mutagennego ETN na p∏ód w przypadku zajÊcia w cià˝´ 

w trakcie stosowania Cerazette [14, 36, 55, 68, 81, 87, 105, 106]. 

Minimalna dobowa ekspozycja na gestagen obecny w MTG- 

75µgDSG, w porównaniu do kobiet stosujàcych DTA z progestagenami 

II i III generacji, pozwala zredukowaç potencjalnie niekorzystne ogólnoustrojowe 

dzia∏anie metaboliczne DSG charakterystyczne dla MTG (depresja, 

sennoÊç, zmiany nastroju, przybór masy cia∏a, retencja p∏ynów, 

wzdćia, plamienia/brudzenia, bóle g∏owy, nudnoÊci, tràdzik, torbiele 

czynnoÊciowe i przetrwa∏e). W odró˝nieniu od kobiet stosujàcych domi´Êniowà 

iniekcj´ octanu medroksyprogesteronu, MTG-75µgDSG 

umo˝liwia szybki i przewidywalny powrót do funkcji rozrodczych ju˝ po 

kilku-kilkunastu dniach od zakoƒczenia leczenia [94, 126]. 

W przeciwieƒstwie do klasycznych MTG opartych na lewonorgestrelu, 

linestrenolu, noretisteronie, etynodiolu czy norgestrelu, Cerazette 

jest formà regulacji pocz´ç dla kobiet nieakceptujàcych metod antykoncepcji 

innych ni˝ hormonalne, niemogàcych lub nie chcàcych stosowaç 

z∏o˝onej antykoncepcji estrogenowo-progestagennej, dla których 

wymóg zdyscyplinowanego przyjmowania tabletki w ÊciÊle zdefiniowanych 

odst´pach czasu jest problematyczny. 

Niska dawka syntetycznego sterydu w MTG-75µgDSG zapewnia 

komfort, bezpieczeƒstwo i wysokà efektywnoÊç antykoncepcyjnà, przy 

minimalnych dzia∏aniach niepo˝àdanych oraz ryzyku wystàpienia cià˝y 

pozamacicznej zbli˝onym dla DTA [2, 11, 45, 48, 64, 65, 102, 105, 113, 137]. 

Cerazette polecana jest wszystkim kobietom w okresie reprodukcyjnym, 

zw∏aszcza matkom karmiàcym piersià, u których ryzyko przypadkowej 

cià˝y jest wysokie, a wyst´pujà przeciwwskazania medyczne 

do stosowania z∏o˝onej antykoncepcji hormonalnej lub wczeÊniej 

zg∏asza∏y nietolerancj´ na estrogeny syntetyczne (nudnoÊci, wymioty, 

bóle g∏owy, mastodynia, dra˝liwoÊç/chwiejnoÊç emocjonalna). 

Okres karmienia piersià 

Mleko matki zabezpiecza noworodkowi dost´p do wszystkich substancji 

od˝ywczych niezb´dnych do jego prawid∏owego rozwoju a zawarte 

w nim immunoglobuliny chronià jego organizm przed infekcjami 

w pierwszych miesiàcach ˝ycia. Z∏o˝ona antykoncepcja hormonalna 

nie jest rekomendowana w przypadku kobiet karmiàcych piersià do 6 

miesiàca po porodzie. DTA ma niekorzystny wp∏yw na laktacj´ i prowadzi 

do zmniejszenia obj´toÊci produkowanego mleka, modyfikacji jego 

sk∏adu, co przek∏ada si´ na zmniejszenie wartoÊci od˝ywczych pokarmu 

i/lub wp∏yw na rozwój noworodka. U dzieci pacjentek karmiàcych 

i stosujàcych z∏o˝onà antykoncepcj´ odnotowano zmniejszenie masy 

cia∏a niemowlàt, przypadki ginekomastii, spodziectwo, cysty w najàdrzu 

i atrofi´ jàder u ch∏opców a nawet raka groniastego pochwy u matek 

stosujàcych starsze DTA z dietylstilbestrolem. 

Nie wykazano niekorzystnego wp∏ywu antykoncepcji gestagennej 

na produkcj´, obj´toÊç i sk∏ad biochemiczny mleka kobiecego oraz rozwój 

psychofizyczny dzieci matek stosujàcych t´ form´ regulacji pocz´ç 

[3, 21, 25, 26, 58, 129]. 

W badaniu WHO poddano ocenie wp∏yw antykoncepcji opartej na 

gestagenach na rozwój fizyczny dzieci karmionych piersià przez matki 

stosujàce MTG, depozyty domi´Êniowe gestagenów, implanty, inserty 

wewnàtrzmaciczne, sterylizacj´ oraz metody barierowe regulacji pocz´ç. 

W ramieniu Assiut tego badania odnotowano wi´kszy przyrost 

masy cia∏a niemowlàt po 6 i 12 miesiàcach terapii enantanem norethisteronu, 

a w grupie kobiet stosujàcych przez 3 miesiàce iniekcj´ z octanu 

medroksyprogesteronu – zwi´kszenie masy cia∏a i obwodu ramienia 

u dzieci. Podobnie w ramieniu Santiago badania WHO udokumentowano 

wzrost obwodu ramienia dzieci po 3-12 miesiàcach stosowania MTG 

[96, 97]. Nie wykazano niekorzystnego wp∏ywu domi´Êniowej iniekcji 

octanu medroksyprogesteronu, stosowanego w celach antykoncepcyjnych 

w okresie karmienia piersià na rozwój, zdolnoÊci intelektualne 

i psychik´ dzieci, kontrolowanych a˝ do okresu pokwitania [50, 90, 99]. 

Stosowanie MTG w okresie laktacji, zw∏aszcza przy równoczesnej 

suplementacji wapniowo-witaminowej, zapobiega utracie a nawet 

zwi´ksza mas´ kostnà matek karmiàcych. 





Przez okres 12 miesićy obserwacji, g´stoÊç mineralna koÊci u kobiet 

stosujàcych w okresie laktacji metody barierowe zmniejszy∏a si´ 

o 4,9%, w porównaniu do karmiàcych stosujàcych MTG, zw∏aszcza 

w po∏àczeniu z preparatami wapniowo-witaminowymi, gdzie odnotowano 

jej wzrost odpowiednio o 2,95% i 4,3% [9, 125]. 

Dziecko otrzymuje z mlekiem oko∏o 0,001 dawki dobowej sterydu. 

Oko∏o 2,6-3,7% matczynej puli ETN biernie przechodzi do mleka. Noworodek 

otrzymuje ok. 0,01-0,05ug/kg masy cia∏a ETN przy spo˝yciu mleka 

rz´du 150ml/kg masy cia∏a. Szczytowa koncentracja ETN w mleku 

pojawia si´ po ok. 4 godzinach od przyjćia dawki leku. Przyjćie MTG- 

75µgDSG bezpoÊrednio przed karmieniem pozwala zmniejszyç ekspozycj´ 

niemowlćia na gestagen [3, 21, 25, 26, 58, 99, 127, 129]. 

Antykoncepcja hormonalna u kobiet 

po 40 roku ˝ycia 

Okres reprodukcyjny jest pojćiem szerokim i dotyczy ka˝dego 

wieku biologicznego pacjentki, w którym dochodzi do uwolnienia komórki 

jajowej zdolnej do zap∏odnienia. Wi´kszoÊç regularnie miesiàczkujàcych 

kobiet pomi´dzy 40-55 rokiem ˝ycia ma owulacj´. 

Dla kobiet znajdujàcych si´ pomi´dzy 40 a 44 rokiem ˝ycia ryzyko 

cià˝y wynosi 10-20% oraz 2-3% dla kobiet w wieku 45-49 lat i, je˝eli pacjentka 

miesiàczkuje regularnie, nie spada do zera nawet po 50 roku ˝ycia. 

Owulacja mo˝e mieç miejsce (sporadycznie) nawet po roku od zatrzymania 

miesiàczki i taka szansa wynosi nawet do 10%. U pacjentek, 

które nie przekroczy∏y 50 roku ˝ycia a obawiajàcych si´ nieplanowanej 

cià˝y antykoncepcja powinna byç kontynuowana przez co najmniej 

dwa lata od wystàpienia ostatniej miesiàczki. 

W przypadku kobiet powy˝ej 50 roku ˝ycia ochrona przed niepo- 

˝àdanà cià˝à jest zalecana co najmniej przez okres 12 miesićy od zaprzestania 

krwawienia. MTG-75µgDSG jest idealnà formà antykoncepcji 

hormonalnej dla kobiet po 45 roku ˝ycia lub wchodzàcych w okres 

menopauzy, zw∏aszcza z obcià˝onym wywiadem ogólnolekarskim i/lub 

rodzinnym, w tym na tle onkogenezy. OdpowiedzialnoÊç i zdyscyplinowanie 

przy zmniejszonej p∏odnoÊci jest czynnikiem potencjalizujàcym 

efektywnoÊç i bezpieczeƒstwo stosowania Cerazette u starszych kobiet 

(wspó∏czynnik Pearla: 0,3). 

Co wićej, u pacjentek w okresie perimenopauzy obawiajàcych 

si´ nieplanowanej cià˝y, a które poszukujà pomocy lekarskiej ze wzgl´du 

na ucià˝liwe zaburzenia rytmu krwawieƒ miesiàczkowych i/lub objawy 

neurowegetatywne, MTG-75µgDSG umo˝liwia, po wykluczeniu 

schorzeƒ organicznych w obr´bie narzàdu p∏ciowego, stworzenie indywidualnego 

schematu terapeutycznego ∏àczàcego efekt antykoncepcyjny 

z estrogenowà terapià zast´pczà opartà na preparatach zawierajàcych 

naturalny 17β-estradiol. 

Nale˝y zwróciç uwag´, ˝e u cz´Êci kobiet w okresie perimenopauzy 

nieregularne krwawienia z dróg rodnych po i/lub na∏o˝one na stosowanie 

MTG budzà ryzyko niepokoju onkologicznego. Nieprzewidywalny 

profil krwawienia z dróg rodnych po MTG mo˝e byç nie tylko ucià˝liwy 

z punktu widzenia szeroko poj´tej jakoÊci ˝ycia, ale równie˝ odpowiadaç 

za wzrost niepotrzebnych interwencji diagnostycznych zwiàzanych 

z zagro˝eniami, jakie niesie za sobà niezdiagnozowane krwawienie 

z dróg rodnych. 

Dodatek naturalnego estradiolu wydaje si´ byç optymalnym rozwiàzaniem, 

zw∏aszcza, ˝e do ca∏kowitego zatrzymania krwawieƒ miesiàczkowych 

dochodzi u 50% przyjmujàcych Cerazette w porównaniu 

do 30% kobiet stosujàcych klasyczne MTG [64, 71, 93, 102, 109]. 

Antykoncepcja hormonalna: czy zwi´ksza 

ryzyko chorób sercowo-naczyniowych 

Prozakrzepowe i antyfibrynolityczne dzia∏anie z∏o˝onej antykoncepcji 

hormonalnej niesie za sobà istotny wzrost ryzyka zachorowania 

z powodu ostrego epizodu sercowo-naczyniowego (zakrzepica/zatorowoÊç 

˝y∏ i t´tnic, udary, zawa∏ mi´Ênia sercowego, nadciÊnienie t´tnicze). 

(Tabela III). 

WHO oraz wi´kszoÊç mi´dzynarodowych towarzystw ginekologicznych 

nie rekomenduje stosowania z∏o˝onej antykoncepcji hormonalnej 

u kobiet palàcych po 35 roku ˝ycia. Pacjentki z podwy˝szonym 

ryzkiem chorób sercowo-naczyniowych, zw∏aszcza palaczki, które stosujà 

z∏o˝onà antykoncepcj´ hormonalnà, nale˝y poinformowaç 

okorzyÊciach wynikajàcych z przejÊcia na MTG po przekroczeniu 35 

roku ˝ycia. (Tabela IV). 

Wydaje si´, ˝e stosowanie MTG przez kobiety starsze nie jest 

zwiàzane ze wzrostem zachorowalnoÊci/ÊmiertelnoÊci ze strony serca 

i naczyƒ. MTG tylko w minimalnym stopniu modyfikuje lub nie wp∏ywa 

na parametry hemostazy, czynniki uk∏adu krzepnićia, funkcje p∏ytek 

krwi oraz gospodark´ lipidami. Nie wykazano istotnych zmian prokoagulacyjnych 

zwiàzanych ze wzrostem koncentracji fibrynogenu, czynnika 

II, V, VII, VIII i IX, antytrombiny III, skróceniem czasu krzepnićia 

i aPTT, zaburzeniem funkcji agregacyjnej p∏ytek krwi, wp∏ywem na aktywnoÊç 

fibrynolitycznà osocza, koncentracj´ plazminogenu, α-2-mikroglobuliny, 

α-1-antytrypsyny dla MTG opartych na octanie chlormadinonu, 

octanie megestrolu, lewonorgestrelu, norgestrelu, norethisteronie 

i octanie chlormadinonu. Porównujàc wp∏yw MTG-75µgDSG na 

procesy krzepnićia i fibrynolizy, z tabletkà zawierajàcà 30mg lewonorgestrelu, 

nie wykazano istotnych ró˝nic w ocenianych parametrach 

biochemicznych. Odnotowano zmniejszenie aktywnoÊci prokoagulacyjnej 

na tle zmniejszenia aktywnoÊci czynnika VII a tak˝e obni˝enie koncentracji 

1+2 fragmentu protrombiny. 

Cerazette jest antykoncepcjà z wyboru dla pacjentek o Êrednim 

i wysokim ryzyku powik∏aƒ zakrzepowo-zatorowych (po wszczepieniu 

zastawek serca, z kardiomiopatià, migotaniem przedsionków, defektem 

przegrody mi´dzyprzedsionkowej, przetrwa∏ym otworem onalnym 

z czynnikami ryzyka zakrzepowego zapalenia ˝y∏, na tle wad sinicznych 

serca bez nadciÊnienia p∏ucnego, zespó∏u Eisenmengera, nadciÊnienienia, 

oty∏oÊci, nikotynizmu, cukrzycy, przebytego lub czynnego zakrzepowego 

zapalenia ˝y∏, tak˝e w wywiadzie rodzinnym, wrodzonych zaburzeƒ 

krzepnićia) [15, 51, 66, 74, 84, 86, 91, 98, 104, 136]. 

Antykoncepcja hormonalna: bezpieczeƒstwo 

terapii u kobiet palàcych 

Nikotynizm jest uznanym czynnikiem schorzeƒ uk∏adu sercowonaczyniowego 

u kobiet. W USA a˝ 23% kobiet pomi´dzy 18 a 23 rokiem 

˝ycia oraz 27,5% kobiet pomi´dzy 25 a 44 rokiem ˝ycia pali papierosy. 

W grupie kobiet stosujàcych DTA odsetek palàcych papierosy jest zbli- 

˝ony. W badaniu Paulus przeprowadzonym na grupie 1526 nastolatek 

stosujàcych DTA w wieku pomi´dzy 12 a 17 rokiem ˝ycia, odsetek 

dziewczàt palàcych wynosi∏ 39%, w porównaniu do 20% palàcych nastolatek, 

ale niestosujàcych z∏o˝onej antykoncepcji hormonalnej [92]. 

A˝ 85% palàcych kobiet pomi´dzy 35 a 45 rokiem ˝ycia i stosujàcych 

DTA, przyznaje si´ do wypalania wićej ni˝ 15 papierosów na 

dob´ [54, 77, 87, 92]. 

Wydaje si´, ˝e z∏o˝ona niskodawkowa antykoncepcja hormonalna 

nie zwi´ksza istotnie ryzyka epizodów zatorowoÊci t´tniczej u m∏odych 

kobiet w trzeciej dekadzie ˝ycia palàcych mniej ni˝ 15 papierosów na 


69



Tabela III. Ryzyko powa˝nych epizodów sercowo-naczyniowych u kobiet zdrowych, palàcych lub z nadciÊnieniem t´tniczym stosujàcych 

DTA [137]. 

Tabela IV. Ryzyko powik∏aƒ ze strony uk∏adu sercowo-naczyniowego zwiàzane z zastosowaniem terapii hormonalnej z progestagenami 

[66]. 

dob´ lub stosujàcych plastry nikotynowe. W tej grupie kobiet cz´Êciej 

obserwuje si´ zakrzepowe zapalenie ˝y∏, zw∏aszcza u nieródek w wieku 

35 roku ˝ycia stosujàcych DTA w porównaniu 

z pacjentkami, które nie palà. W obu grupach pacjentek, dla kobiet 

pomi´dzy 24-34 rokiem ˝ycia, 35-44 rokiem ˝ycia oraz tych, które przekroczy∏y 

45 lat, ryzyko zawa∏u mi´Ênia sercowego wynosi∏o odpowiednio: 

3,4 vs 1,6, 4,2 vs 3,3 oraz 7,4 vs 4,6. U pacjentek palàcych wićej 

ni˝ 15 papierosów na dob´ ryzyko to wzrasta ponad 20-krotnie [16, 31]. 

Podobnie w badaniu Risk of Arterial Thrombosis in Relation to Oral Contraceptives 

(RATIO) u kobiet stosujàcych DTA odnotowano znaczàcy 





wzrost ryzyka udaru niedokrwiennego w przypadku nikotynizmu (x4,4), 

nadciÊnienia (x7.6), hipercholestrolemii (x10,8), cukrzycy (x5,3) 

i oty∏oÊci (x4,6) [57]. 

Dopiero po up∏ywie 12 miesićy od zaprzestania palenia mo˝na 

rozwa˝yç ponowne zastosowanie z∏o˝onej antykoncepcji hormonalnej, 

z tym zastrze˝eniem, ˝e cz´sto lekarzowi trudno jest zweryfikowaç wywiad 

uzyskany w tym wzgl´dzie od pacjentki. 

Bezpiecznà opcjà terapeutycznà dla kobiet palàcych, zw∏aszcza 

znajdujàcych si´ w 4 i 5 dekadzie ˝ycia, poszukujàcych doustnej metody 

antykoncepcji hormonalnej, jest minitabletka gestagenna (Tabela II). 

Niektóre badania obserwacyjne wskazujà na bezpieczeƒstwo antykoncepcji 

opartej na gestagenach w tej grupie wiekowej pacjentek 

a ryzyko powa˝nych epizodów sercowo-naczyniowych, np. udaru niedokrwiennego, 

oceniane jest jako niskie (pomi´dzy 0,88 a 0,9; zakres 

0,38-2,06). Ryzyko zakrzepowego zapalenia ˝y∏ po MTG (octan chlormadinonu) 

po uwzgl´dnieniu czynników ryzyka (wiek, oty∏oÊç, trombofilia) 

by∏o nieistotnie podwy˝szone w porównaniu do kobiet niestosujàcych 

antykoncepcji hormonalnej (RR: 0,8; zakres RR od 0,2-3,9). 

Wyt∏umaczeniem tego faktu jest znikomy wp∏yw MTG na funkcj´ 

uk∏adu krzepnićia. Jednak ciàgle nie dysponujemy obiektywnymi wynikami 

randomizowanych badaƒ klinicznych bezspornie uwiarygadniajàcych 

korzyÊci i bezpieczeƒstwo wynikajàce ze stosowania MTG 

u starszych kobiet obcià˝onych ryzykiem schorzeƒ sercowo-naczyniowych 

[8, 10, 15, 75, 105]. 

Antykoncepcja hormonalna: bezpieczeƒstwo 

terapii u kobiet z nadciÊnieniem t´tniczym 

Zwiàzek pomi´dzy wzrostem ryzyka zdrowotnego ze strony uk∏adu 

sercowo-naczyniowego u kobiet z nadciÊnieniem t´tniczym stosujàcych 

z∏o˝onà antykoncepcj´ hormonalnà zosta∏ jednoznacznie udokumentowany. 

DTA z progestagenami o du˝ym powinowactwie do receptora 

androgenowego istotnie podwy˝szajà w ostrych sytuacjach stresowych 

napićie Êciany naczynia i ciÊnienie t´tnicze u palaczek stosujàcych 

DTA [123]. 

Wzrost ciÊnienia skurczowego o 7,5mmHg zwi´ksza ryzyko udaru 

mózgu o 46% a zawa∏u mi´Ênia sercowego o 29%. U kobiet pomi´dzy 

20-24 rokiem ˝ycia z nadciÊnieniem t´tniczym, stosujàcych DTA, ryzyko 

powik∏aƒ sercowo-naczyniowych oceniono na 312 przypadków 

a dla kobiet pomi´dzy 40-44 rokiem ˝ycia na 1213 epizodów na milion 

kobieto-lat. U kobiet z nadciÊnieniem niestosujàcych DTA wartoÊci te 

wynoszà odpowiednio 134 i 529 na milion kobieto-lat. 

W badaniu WHO Collaborative Study of Cardiovascular Disease 

and Steroid Hormone Contraception wÊród Europejek z nadciÊnieniem 

t´tniczym stosujàcych DTA szansa na wystàpienia epizodu udaru niedokrwiennego/krwotocznego, 

w porównaniu do zdrowych, nie stosujàcych 

tabletek kobiet z grupy kontrolnej, waha∏a si´ pomi´dzy 3,1 

a 10,7. Dla kobiet z krajów rozwijajàcych si´ iloraz szans by∏ wy˝szy 

i mieÊci∏ si´ w granicach pomi´dzy 14,3-14,5. W trzech innych badaniach, 

ryzyko udaru mózgu u pacjentek z nadciÊnieniem stosujàcych 

DTA by∏o dwukrotnie wy˝sze w porównaniu do kobiet bez antykoncepcji 

hormonalnej. Tylko w jednej analizie odnotowano trzykrotny spadek 

ryzyka udaru mózgu u kobiet stosujàcych DTA w porównaniu do nieleczonych. 

Ukobiet, u których przed rozpoczćiem stosowania DTA nie wykonano 

pomiaru ciÊnienia t´tniczego krwi, szansa na epizod udaru niedokrwiennego 

mózgu jest 1,7-2,5 razy wy˝sza w porównaniu do pacjentek, 

u których taki pomiar zosta∏ wykonany przed wdro˝eniem antykoncepcji. 

Ryzyko udaru krwotocznego by∏o zbli˝one w obu badanych 

grupach. 

NadciÊnienie t´tnicze u Europejek stosujàcych DTA jest czynnikiem 

68,1-krotnie zwi´kszajàcym ryzyko zawa∏u mi´Ênia sercowego, 

w porównaniu do zdrowych kobiet nie stosujàcych antykoncepcji hormonalnej 

oraz odpowiednio 12-krotnie w porównaniu do pacjentek z 

nadciÊnieniem, niestosujàcych DTA. Dla kobiet w krajach rozwijajàcych 

si´ ryzyko by∏o ni˝sze i wynosi∏o odpowiednio 15,3 i 1,6 . W grupie 

kobiet amerykaƒskich oraz Brytyjek stosujàcych DTA nie wykazano 

wzrostu ryzyka zawa∏u mi´Ênia sercowego (RR: 1,0), nawet w przypadku 

czynnika ryzyka jakim jest nadciÊnienie t´tnicze. Nie odnotowano 

wzrostu ryzyka udaru krwotocznego i zakrzepowego zapalenia ˝y∏ 

w trakcie stosowania DTA w grupie kobiet, u których nie wykonano pomiaru 

ciÊnienia t´tniczego krwi przed rozpoczćiem leczenia [1, 17, 24, 

28, 38, 42, 49, 77, 112, 133, 140]. 

Dane dotyczàce wp∏ywu doustnej terapii progesteronem/progestagenami 

na ciÊnienie t´tnicze krwi sà niejednoznaczne a uzyskane 

wyniki sprzeczne. Badania na zwierz´tach laboratoryjnych dokumentujà 

dzia∏anie relaksacyjne progesteronu na Êcian´ naczynia t´tniczego. 

Uwa˝a si´, ˝e naturalny progesteron nie wp∏ywa lub wrćz obni˝a ci- 

Ênienie t´tnicze krwi, co obserwuje si´ np. w cià˝y. W jednym z badaƒ, 

doustne podanie mikronizowanego progesteronu u kobiet po menopauzie 

z ∏agodnym i Êrednim nadciÊnieniem t´tniczym, znaczàco obni˝a∏o 

jego wartoÊç bez potrzeby stosowania leków hipotensyjnych. W innym 

z badaƒ nie wykazano dzia∏ania hipotensyjnego 200mg doustnego progesteronu 

u kobiet po menopauzie. Cz´Êç analiz naukowych wskazuje 

na hipertensyjne dzia∏anie syntetycznych gestagenów. Za efekt ten, 

w odró˝nieniu od naturalnego progesteronu, mia∏aby odpowiadaç aktywnoÊç 

androgenna gestagenu. Si∏a dzia∏ania hipertensyjnego mia∏by 

zale˝eç od powinowactwa progestagenu do receptora androgenowego. 

Inna hipoteza ∏àczy nadciÊnienie zwiàzane ze stosowaniem gestagenów 

z retencjà jonów sodu w ustroju [24]. 

Minitabletka gestagenna jest bezpiecznà alternatywà w stosunku 

do DTA dla kobiet poszukujàcych hormonalnych metod antykoncepcji 

a cierpiàcych lub leczonych z powodu nadciÊnienia. W czterech badaniach 

o du˝ej sile statystycznej nie wykazano wp∏ywu antykoncepcji 

gestagennej na wzrost ciÊnienia t´tniczego krwi w trakcie leczenia oraz 

w ciàgu 2-3 lat od jego zakoƒczenia u zdrowych kobiet. W przypadku 

kobiet stosujàcych MTG opartà na norgestrelu wykazano wrćz trend 

spadkowy. U 5% kobiet stosujàcych DTA nadciÊnienie t´tnicze rozwinie 

si´ de novo. W przypadku doustnej antykoncepcji gestagennej nie 

stwierdzono takiej korelacji [41, 48]. 

Inne wskazania do zastosowania doustnej 

antykoncepcji gestagennej 

Antykoncepcja ratunkowa 

Wiedza dotyczàca zastosowania syntetycznych sterydów w antykoncepcji 

ratunkowej pozwala na potencjalne wykorzystanie MTG- 

75µgDSG w ciàgu 72 godzin od niezabezpieczonego stosunku p∏ciowego 

(12 tabletek jednorazowo lub dwukrotnie po 6 tabletek w odst´pach 

12 godzin). Dzia∏ania niepo˝àdane po gestagenach sà rzadziej obserwowane 

ni˝ w przypadku zastosowania DTA w metodzie Yuzpe a ryzyko 

cià˝y pozamacicznej jest porównywalne. 

EfektywnoÊç ratunkowej antykoncepcji gestagennej w porównaniu 

do du˝ych dawek DTA jest ponad trzykrotnie wy˝sza (1,1% vs 

3,2%). 

W porównaniu do spodziewanego odsetka cià˝ po niezabezpieczonym 

wspó∏˝yciu (8%), metoda Yuzpe jest skuteczna w 57% przypadków 

podczas gdy antykoncepcja ratunkowa oparta na gestagenach a˝ 

w 85% przypadków. Bezpieczeƒstwo antykoncepcji ratunkowej opartej 

na gestagenach jest wysokie. 


71



WHO kwalifikuje zastosowanie gestagenów w antykoncepcji ratunkowej 

jako wskazane, gdy korzyÊci przewy˝szajà ryzyko wynikajàce 

z terapii (grupa II), w tym dla kobiet z ci´˝kimi schorzeniami sercowonaczyniowymi, 

wàtroby, migrenà oraz d∏awicà piersiowà. Brak jest 

przeciwwskazaƒ do zastosowania metody (grupa I) w okresie laktacji, 

w przypadku gwa∏tu, cià˝y pozamacicznej w wywiadzie czy konieczno- 

Êci powtórzenia antykoncepcyjnej dawki gestagenu np. z powodu wymiotów 

czy biegunki. Ryzyko zwiàzane z zastosowaniem gestagenów 

w antykoncepcji ratunkowej jest ni˝sze ni˝ globalne ryzyko zwiàzane 

zcià˝à. W dost´pnym piÊmiennictwie nie napotkaliÊmy jednak na ˝adne 

badanie, które dokumentuje zastosowanie Cerazette dla takiego 

wskazania terapeutycznego. 

Endometrioza 

MTG-75µgDSG jest alternatywà dla kobiet wymagajàcych d∏ugotrwa∏ego 

hormonalnego leczenia uzupe∏niajàcego po zabiegach operacyjnych 

z powodu endometriozy. Desogestrel stymuluje apoptoz´ 

a dzia∏anie przeciwzapalne i antygonadotropowe leku prowadzi do atrofii, 

decydualizacji ognisk ektopowego endometrium oraz zahamowania 

lokalnej produkcji prostaglandyn, co zmniejsza odczyn zapalny i neoangiogenez´ 

w okolicy zmian chorobowych, ∏agodzàc dolegliwoÊci bólowe 

i ryzyko nawrotu schorzenia. U pacjentek z IV stopniem klinicznego 

zaawansowania endometriozy dzia∏anie MTG-75µgDSG mo˝e byç potencjalizowane 

równoczesnym zastosowaniem inhibitorów aromatazy 

(Letrozol). W grupie pacjentek leczonych MTG-75µgDSG nie odnotowano 

wzrostu masy cia∏a, w porównaniu do 15% wzrostu masy u kobiet 

przyjmujàcych DTA [4, 46, 79, 83, 98, 101]. 

Padaczka 

Estrogeny mogà odpowiadaç za zmniejszenie progu wra˝liwoÊci 

dla gotowoÊci drgawkowej u kobiet z padaczkà. Nie udowodniono 

zwiàzku DTA ze wzrostem cz´stoÊci napadów padaczkowych u kobiet 

leczonych z tego powodu jak i w grupie pacjentek zdrowych stosujàcych 

z∏o˝onà antykoncepcj´ hormonalnà. Wysnuto jednak hipotez´ 

okorzystnym wp∏ywie czynnika gestagenowego DTA, który ma równowa˝yç 

gotowoÊç drgawkowà zwiàzanà z dzia∏aniem estrogenów. Zaleca 

si´ odstawienie DTA w przypadku potwierdzenia zwiàzku pomi´dzy 

stosowaniem z∏o˝onej antykoncepcji doustnej a wzrostem cz´stoÊci 

napadów padaczkowych. Alternatywà w takim przypadku jest antykoncepcja 

gestagenna, zw∏aszcza d∏ugodzia∏ajàca. W przypadku chorych 

leczonych z powodu padaczki lekami silnie indukujàcymi szlaki enzymatyczne 

wàtroby efektywnoÊç klasycznych, niskodawkowanych MTG 

by∏a niezadawalajàca. Brak na rynku DTA zawierajàcych wysokie dawki 

etynyloestradiolu (50 i 100µg) powoduje, ˝e MTG-75µgDSG jest alternatywà 

dla niskodawkowanej DTA, zw∏aszcza, ˝e optymalny schemat 

terapeutyczny u tych pacjentek powinien byç oparty na terapii ciàg∏ej. 

W odró˝nieniu od d∏ugodzia∏ajàcej antykoncepcji gestagennej, zarówno 

w przypadku Cerazette jak i niskodawkowanej DTA, u pacjentek 

z padaczkà stosujàcych tabletki hormonalne zaleca si´ dodatkowà 

ochron´ antykoncepcyjnà np. metody barierowe [62, 98, 105, 106, 135]. 

Zabiegi histeroskopowe 

Cerazette mo˝e byç elementem terapii umo˝liwiajàcej szybkie 

przygotowanie pacjentek do zabiegu histeroskopowego. Schemat leczniczy 

oparty na dziesićiodniowej terapii MTG-75µgDSG w po∏àczeniu 

z dopochwowo podawanym selektywnym modulatorem receptora estrogenowego 

(Raloxifen) prowadzi do zmniejszenia wysokoÊci b∏ony 

Êluzowej macicy o 50%, z 6,3mm do 3,0mm. GruboÊç endometrium 

ukobiet leczonych tylko DSG lub danazolem istotnie si´ nie zmniejszy∏a 

i wynosi∏a odpowiednio 6,9mm vs 5,9mm oraz 6,8mm vs 5,4mm w 11 

dniu od rozpoczćia terapii [13]. 

Leki generyczne w doustnej antykoncepcji 

gestagennej 

W ostatnich latach obserwuje si´ zwi´kszenie odsetkowego 

udzia∏u leków generycznych o dzia∏aniu antykoncepcyjnym dost´pnych 

w aptekach. Zast´powanie leków oryginalnych lekami generycznymi 

ma na celu zwi´kszenie dost´pnoÊci do nowoczesnych metod hormonalnej 

regulacji pocz´ç przy jednoczesnym zmniejszeniu kosztów terapii, 

o ile jest ona cz´Êciowo/ca∏kowicie refundowana ze Êrodków bud˝etowych. 

Zamiana leków oryginalnych preparatami generycznymi 

mo˝e byç brana pod uwag´ w sytuacji, gdy w sposób bezsporny udokumentowano 

równowa˝noÊç biologicznà obu substancji: oryginalnej 

i generycznej. Leki uwa˝a si´ za biologicznie równowa˝ne, je˝eli zawierajà 

identycznà substancj´ czynnà, ich biodost´pnoÊç po podaniu tej 

samej dawki molowej jest podobna i warunkuje zbli˝onà skutecznoÊç 

i bezpieczeƒstwo terapii. Jednak w praktyce klinicznej nie jest to mierzone. 

Agencja rzàdu USA ds. Kontroli i Nadzoru nad ˚ywnoÊcià i Lekami 

(Food and Drug Administration; FDA) dopuszcza mo˝liwoÊç stosowania 

leków generycznych po obiektywnym udokumentowaniu biorównowa˝noÊci 

z substancjà oryginalnà na grupie 24-36 zdrowych 

ochotników. Ka˝da zamiana leku oryginalnego na generyczny niesie za 

sobà mo˝liwoÊç ryzyka wystàpienie dzia∏aƒ niepo˝àdanych i to nie bezpoÊrednio 

zwiàzanych z substancjà hormonalnie czynnà ale ze sk∏adnikami 

pomocniczymi czy postacià leku. Typowym przyk∏adem jest dodatek 

laktozy, który odpowiada za nietolerancj´ lub wzmo˝onà motoryk´ 

przewodu pokarmowego, co z punktu widzenia farmakodynamiki leku 

antykoncepcyjnego jest niezwykle wa˝ne. 

Decyzj´ o zamianie oryginalnego leku hormonalnego na jego odpowiednik 

nale˝y podjàç dopiero po wnikliwej analizie wiedzy dotyczàcej 

stanu zdrowia i obcià˝eƒ pacjenta, farmakokinetyczno/farmakodynamiczno/farmakofizycznych 

uwarunkowaƒ skutecznoÊci i bezpieczeƒstwa 

stosowanej terapii, zw∏aszcza w przypadku tzw. „wra˝liwych” 

grup pacjentów do których zalicza si´ niemowl´ta, dzieci, ci´˝arne, kobiety 

w okresie laktacji, z nadciÊnieniem czy osoby starsze. Szczególnà 

ostro˝noÊç nale˝y zachowaç u pacjentów z upoÊledzeniem wydolnoÊci 

wàtroby i nerek, genetycznie uwarunkowanymi zaburzeniami metabolizmu 

czy stosujàcych leki o silnym dzia∏aniu indukujàcym metabolizm 

wàtrobowy. 

Kwestià spornà pozostaje odpowiedê na pytanie: czy wykazanie 

biorównowa˝noÊci substancji hormonalnych stosowanych w tak newralgicznej 

dziedzinie farmakoterapii jakà jest antykoncepcja hormonalna 

upowa˝nia do bezkrytycznego wyboru preparatu generycznego, czy te˝ 

argumentem rozstrzygajàcym jest przeprowadzenie wiarygodnych badaƒ 

klinicznych, które w sposób jednoznaczny potwierdzà nie tylko 

równowa˝noÊç ale i efektywnoÊç oraz bezpieczeƒstwo terapii lekami 

generycznymi [12, 33, 43, 141, 142]. 

Podsumowanie 

Wiedza dotyczàca unikalnych cech farmakologicznych leków stosowanych 

w antykoncepcji hormonalnej pozwala praktykujàcemu lekarzowi 

na indywidualizacj´ leczenia i wybór optymalnej metody terapeutycznej. 

SkutecznoÊç i bezpieczeƒstwo antykoncepcji hormonalnej 

opartej na gestagenach potwierdzajà badania kliniczne o wysokim 

wspó∏czynniku wiarygodnoÊci naukowej. 





Cerazette jest ciekawà, nowoczesnà opcjà terapeutycznà dla kobiet 

w okresie rozrodczym, zw∏aszcza matek karmiàcych piersià, które 

sà zainteresowane aktywnym podejÊciem do kontroli rozrodu, nieakceptujàcych 

metod antykoncepcji innych ni˝ hormonalne, niemogàcych 

lub niechcàcych stosowaç z∏o˝onej antykoncepcji estrogenowoprogestagennej, 

dla których wymóg zdyscyplinowanego przyjmowania 

tabletki w ÊciÊle zdefiniowanych odst´pach czasu jest problematyczny. 

Niska dawka dezogestrelu zapewnia komfort, bezpieczeƒstwo 

i wysokà efektywnoÊç antykoncepcyjnà, przy minimalnych dzia∏aniach 

niepo˝àdanych oraz ryzyku wystàpienia cià˝y pozamacicznej. Dobra tolerancja 

leczenia, mo˝liwoÊç zastosowania u kobiet z obcià˝onym wywiadem 

medycznym, dzia∏ania niepo˝àdane o minimalnym wp∏ywie na 

jakoÊç ˝ycia, wysoki poziom akceptacji metody ze strony kobiet karmiàcych 

piersià i starszych pacjentek, daje specjaliÊcie zajmujàcemu 

si´ problematykà regulacji pocz´ç doskona∏e narz´dzie terapeutyczne. 

Zespó∏ ekspertów PTG dà˝y do zapewnienia niezale˝noÊci i obiektywizmu 

we wszystkich swoich dzia∏aniach edukacyjnych. Celem dzia∏aƒ ekspertów 

PTG które doprowadzi∏y do powstania niniejszej monografii nie jest 

promowanie, popieranie lub zalecanie w szczególny sposób produktów 

handlowych, us∏ug ani sprz´tu medycznego, których opisy znalaz∏y 

si´ w artykule. 

Celem ujawnienia ewentualnych konfliktów interesów zwiàzanych 

z niniejszà publikacjà, autorzy oÊwiadczajà, ˝e wspó∏pracowali w badaniach 

lub grantach edukacyjnych z nast´pujàcymi firmami medycznymi, 

w których portfolio znajdujà si´ preparaty o dzia∏aniu antykoncepcyjnym: 


prof. dr hab. Jan Kotarski 

– Organon, Bayer, Jansen-Cilag, 

Gedeon-Richter, Wyeth, Pfizer 

– Organon, Jansen-Cilag, Schering, 

Gedeon-Richter 

prof. dr hab. Tomasz Paszkowski – Organon, Schering, Janssen-Cilag, 

Wyeth 

prof. dr hab. Leszek Pawelczyk – Organon, Jansen-Cilag, Schering, 

Wyeth, Ferring, Merck, Adamed, 

Serono 

prof. dr hab. Violetta Skrzypulec – Gedeon-Richter, Janssen-Cilag, 

Organon, Schering, Wyeth, 

Jenapharm 

dr n. med. Jacek Tomaszewski 

– Organon, Jenapharm, Wyeth 


1. Acute myocardial infarction and combined oral contraceptives: results of an international 

multicentre, case-control study. WHO Collaborative Study of Cardiovascular 

Disease and Steroid Hormone Contraception. Lancet. 1997, 349, 1202-1209. 

2. Ahrendt H, Karckt U, Pichl T, [et al.]. The effects of an oestrogen-free, desogestrel-containing 

oral contraceptive in women with cyclical symptoms: results from two studies 

on oestrogen-related symptoms and dysmenorrhea. Europ J Contracept Reprod Health 

Care. 2007, 12, 354-361. 

3. American College of Obstetricians and Gynecologists. ACOG Educational Bulletin. No. 

258, July 2000. Breastfeeding: maternal and infant aspects. Obstet Gynecol. 2000, 96, 

1-16. 

4. Arya P, Shaw R. Endometriosis: current thinking. Curr Obstet Gynecol. 2005, 15, 191- 

198. 

5. Benowitz N, Lessov-Schlagar C, Swan G, [et al.]. Female sex and oral contraceptive use 

accelerate nicotine metabolism. Clin Pharmacol Ther. 2006, 79, 480-488. 

6. Bloemenkamp K, Helmerhorst F, Rosendaal F, [et al.]. Thrombophilias and gynaecology. 

Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol. 2003, 17, 509-528. 

7. Burkman R, Schlesselman J, Zieman M. Safety concerns and healt benefits associated 

with oral contraception. Am J Obstet Gynecol. 2004. 190, S5-S22. 

8. Bushnell C. Oestrogen and stroke in women: assessment of risk. Lancet Neurol. 2005, 

4, 743-751. 

9. Caird L, Reid-Thomas V, Hannan W, [et al.]. Oral progestogen-only contraception may 

protect against loss of bone mass in breast-feeding women. Clin Endocrinol. 1994, 41, 

739-745. 

10. Cardiovascular disease and use of oral and injectable progestogen-only contraception 

and combined injectable contraceptives: results of an international, multicenter, casecontrol 

study. WHO Collaborative Study of Cardiovascular Disease and Steroid 

Contraception. Contraception. 1998, 57, 315-324. 

11. Chi I. The safety and efficacy issues of progestin-only oral contraceptives - an epidemiological 

perspective. Contraception. 1993, 47, 1-21. 

12. Chojnowska-Jezierska J. Leki generyczne-podstawowe wiadomoÊci praktyczne. 

Problemy terapii monitorowanej. 2003, 14, 27-31. 

13. Cicinelli E, Pinto V, Tinelli R, [et al.]. Rapid endometrial preparation for hysteroscopic 

surgery with oral desogestrel plus vaginal raloxifene: a prospective, randomized pilot 

study. Fertil Steril. 2007, 88, 698-701. 

14. Collins D. Selectivity information on desogestrel. Am J Obstet Gynecol. 1993, 168, 

1010-1016. 

15. Conard J, Plu-Bureau G, Bahi N, [et al.]. Progestogen-only contraception in women at 

high risk of venous thromboembolism. Contraception. 2002, 70, 437-441. 

16. Croft P, Hannaford P. Risk factors for acute myocardial infarction in women: evidence 

from the Royal College of General Practitioners oral contraception study. BMJ. 1989, 

298, 165-168. 

17. Curtis K, Chrisman C, Peterson H, [et al.]. Contraception for women in selected circumstances. 

Obstet Gynecol. 2002, 99, 1100-1112. 

18. D’Souza R, Guillebaud J. Risk and benefits of oral contraceptive pills. Best Pract Res Clin 

Obstet Gynaecol. 2002, 16, 133-154. 

19. Darney P. The androgenicity of progestins. Am J Med. 1995, 98, 104S-110S. 

20. David P, Boatwright E, Tozer B,S [et al.]. Hormonal contraception update. Mayo Clin 

Proc. 2006, 81, 949-955. 

21. Diaz S, Peralta O, Juez G, [et al.]. Fertility regulation in nursing women: III. short-term 

influence of low-dose combined oral contraceptive upon lactation and infant growth. 

Contraception. 1983, 27, 1–11. 

22. Doring A, Frohlich M, Lowel H, [et al.]. Third generation oral contraceptive use and cardiovascular 

risk factors. Atherosclerosis. 2004, 172, 281-286. 

23. Dubey R, Oparil S, Imthurn B, [et al.]. Sex hormones and hypertension. Cardiovascular 

Res. 2002, 53, 688-708. 

24. Dunn N, Thorogood M, Faragher B, [et al.]. Oral contraceptives and myocardial infarction: 

results of the MICA case control study. BMJ. 1999, 318, 1579-1583. 

25. Effects of hormonal contraceptives on breast milk composition and infant growth. 

World Health Organization Task Force on Oral Contraceptives.Stud Fam Plann. 1988, 

19, 361-369. 

26. Erwin P. To use or not use combined hormonal oral contraceptives during lactation. 

Fam Plann Perspect. 1994, 26, 26-30, 33. 

27. Faculty of Family Planning & Reproductive Health Care, Clinical Effectiveness Unit. New 

product review: Desogestrel-only pill (Cerazette). J Fam Plann Reprod Health Care. 

2003, 29, 162-164. 

28. Farley TM, Collins J, Schlesselman J. Hormonal contraception and risk of cardiovascular 

disease. An international perspective. Contraception. 1998, 57, 211-230. 

29. Flynn M, Ledger W. The pros and cons of the oral contraceptive pill. Curr Obstet 

Gynecol. 2000, 10, 91-98. 

30. Fotherby K, Caldwell AD. New progestogens in oral contraception. Contraception. 

1994, 49, 1-32. 

31. Further analyses of mortality in oral contraceptive users. Royal College of General 

Practicioners Oral Contraception Study. Lancet. 1981, 1, 541-546. 

32. Gaffield M, Curtis K, Mohllajee A, [et al.]. Medical eligibility criteria for new contraceptive 

methods: combined hormonal patch, combined hormonal vaginal ring and the 

etonogestrel implant. Contraception. 2006, 73, 134-144. 

33. Gleiter C, Klotz U, Kuhlmann J, [et al.]. When are bioavailability studies required A 

German proposal. J Clin Pharmacol. 1998, 38, 904-911. 

34. Gompel A. Birth control in women with lupus and other high-risk groups: do we need 

a paradigm shift Joint Bone Spine. 2006, 73, 485-487. 


73



35. Grossman M, Nakajima S. Menstrual cycle bleeding patterns in cigarette smokers. 

Contraception. 2006, 73, 562-565. 

36. Guillebaud J. CEU New Product Review of the desogestrel-only pill. J Fam Plann Reprod 

Health Care. 2004, 30, 64. 

37. Guillebaud J. Update on contraception. Rev Gynecol Pract. 2001. 1, 24-31. 

38. Haemorrhagic stroke, overall stroke risk, and combined oral contraceptives: results of 

an international , multicentre, case-control study. WHO Collaborative Study of 

Cardiovascular Disease and Steroid hormone Contraception. Lancet. 1996, 348, 505- 

510. 

39. Hapgood J, Koubovec D, Louw A, [et al.]. Not all progestins are the same: implications 

for usage. Trends Pharmacol Sci. 2004, 25, 554-557. 

40. Harper M. In search of a second contraceptive revolution. Sex Reprod Menopause. 

2005, 3, 59-67. 

41. Heinemann L, Assmann A, DoMinh T, [et al.]. Oral progestogen-only contraceptive and 

cardiovascular risk: results from the Transnational Study on Oral Contraceptives and the 

health of young women. Eur J Contracept Reprod Health Care. 1999, 4, 67-73. 

42. Heinemann L, Lewis M, Spitzer W, [et al.]. Thromboembolic stroke in young women. A 

European case-control study on oral contraceptives. Transnational research group on 

oral contraceptives and the health of young women. Contraception. 1998, 57, 29-37. 

43. Hellstrom J, Rudholm N. Side effects of generic competition Eur J Health Econom. 

2004, 5, 203-208. 

44. Helmerhorst F. Epidemiology of hormonal therapy related thrombosis. 2nd Int. Symp. 

On Women’s Health Issues in Thrombosis and Haemostasis. Thrombosis Res. 2007, 

119, Suppl. 1, S1-S96. 

45. Hickey M, Salamonsen L. Endometrial structural and inflammatory changes with exogenous 

progestogens. Trends Endocrinol Metab. 2008, 19, 167-174. 

46. Ho P, Tang O, Ng EH. Emergency contraception. Rev Gynecol Pract. 2003, 3, 98-102. 

47. Hormonal contraception: recent advances and controversies. Practice Committee of the 

American Society for Reproductive Medicine. Fertil Steril. 2006, 86, Suppl. 5, S229- 

S235. 

48. Hussain S. Progestogen-only pill and high blood pressure: is there an association A literature 

review. Contraception. 2004, 69, 89-97. 

49. Ischemic stroke and combined oral contraceptives: Results of an international multicentre, 

case control study. WHO Collaborative Study of Cardiovascular Disease and 

Steroid Hormone Contraception. Lancet. 1996, 348, 498-505. 

50. Jaffe B, Harlap S, Baras M, [et al.]. Long-term effects of MPA on human progeny: intellectual 

development. Contraception. 1988, 37, 607-619. 

51. Jamin C, Madelenat P. Rationalizing progrestin – only contraception (except IUS with 

levonorgestrel). Gynecol Obstet Fertil. 2008, 36, 557-562. 

52. Johansson E, Sitruk-Ware R. New delivery systems in contraception: vaginal ring. Am J 

Obstet Gynecol. 2004, 190, S54-S59. 

53. Johansson E. Future developments in hormonal contraception. Am J Obstet Gynecol. 

2004, 190, S69-S71. 

54. John S, Jacobi J, Schlaich M, [et al.]. Effects of oral contraceptives on vascular endothelium 

in premenopausal women. Am J Obstet Gynecol. 2000, 183, 28-33. 

55. Joosten H, van Acker F, van den Dobbelsteen D, [et al.]. Genotoxicity of hormonal 

steroids. Toxicol Lett. 2004, 151, 113-134. 

56. Kaunitz A. Beyond the pill: new data and options in hormonal and intrauterine contraception. 

Am J Obstet Gynecol. 2005, 192, 998–1004. 

57. Kemmeren J, Tanis B, van den Bosch M, [et al.]. Risk of arterial thrombosis in relation 

to oral contraceptives (RATIO) study; oral contraceptives and the risk of ischemic stroke. 

Stroke. 2002, 33,1202-1208. 

58. Kennedy K, Trussell J. Postpartum contraception and lactation. In: Contraceptive 

Technology Ed. Hatcher R, Trussell J, Nelson A, [et al.]. Wyd.19. New York: Ardent 

Media Inc., 2007, 403–431. 

59. Khader Y, Rice J, John L, [et al.]. Oral contraceptives use and the risk of myocardial 

infarction: a meta-analysis. Contraception. 2003, 68, 11-17. 

60. Kloosterboer H, Vonk-Noordergraaf C, Turpijn E. Selectivity in progesterone and androgen 

receptor binding of progestogens used in oral contraceptives. Contraception. 

1988, 38, 325-332. 

61. Kluft C, Leuven J, Helmerhorst F, [et al.]. Pro-inflammatory effects of oestrogens during 

use of oral contraceptives and hormone replacement treatment. Vascul Pharmacol. 

2002, 39, 149-154. 

62. Korver T, Dieben T, Vree M i wsp. A double-blind study comparing the contraceptive 

efficacy, acceptability and safety of two progestogen- only pills containing desogestrel 

75 micrograms day or levonorgestrel 30 microgramsday. Collaborative Study Group on 

the Desogestrel – containing Progestogen – only pill. Eur J Contracept Reprod Health 

Care. 1998, 3,169-178. 

63. Korver T, Klipping C, Heger-Mahn D, [et al.]. Maintenance of ovulation inhibition with 

the 75-microg desogestrel-only contraceptive pill (Cerazette) after scheduled 12-h 

delays in tablet intake. Contraception. 2005, 71, 8-13. 

64. Kubba A, Guillebaud J, Anderson R, [et al.]. Contraception. Lancet. 2000, 356,1913- 

1919. 

65. Kuhl H. Comparative pharmacology of newer progestogens. Drugs. 1996, 51, 188- 

215. 

66. Kuhl H. Effects of progestogens on haemostasis. Maturitas. 1996, 24, 1-19. 

67. Kuhl H. New gestagens-advantages and disadvantages. Ther Umsch. 2001, 58, 527- 

533. 

68. Kuhl H. Pharmacology of estrogens and progestogens: influence of different routes of 

administration. Climacteric. 2005, 8, Suppl 1, 3-63. 

69. Kyrle P, Eichinger S. Deep vein thrombosis. Lancet. 2005, 365, 1165-1174. 

70. La Vecchia C. Oral contraceptives, menopause hormone replacement therapy, and risk 

of stroke. Maturitas. 2004, 47, 265-268. 

71. Laurence V, Gbolade B, Morgan S, [et al.]. Contraception for teenagers and young 

adults with cancer. Eur J Cancer. 2004, 40, 2705-2716. 

72. Lawrenson R, Farmer R. Venous thromboembolism and combined oral contraceptives: 

does the type of progestogen make a difference. Contraception. 2000, 62, 21S-28S. 

73. Lee DJ. Cerazette and HRT. J Fam Plann Reprod Health Care 2007;33:222 

74. Leng X, Bray P. Hormone therapy and platelet function. Drug Discovery Today: Diease 

mechanism. 2005, 2,85-91. 

75. Lidegaard O. Oral contraception and risk of a cerebral thromboembolic attack: results 

of a case control study. BMJ. 1993, 306, 956-963. 

76. Lidegaard O. Oral contraceptives, pregnancy and the risk of cerebral thromboembolism: 

the influence of diabetes, hypertension, migraine, and previous thrombotic disease. Br 


77. Lidegaard O. Smoking and use of oral contraceptives: Impact on thrombotic diseases. 

Am J Obstet Gynecol. 1999, 180, S357-S363. 

78. Likis F. Contraceptive applications of estrogen. J Midwifery Womens Health. 2002, 47, 

139-156. 

79. Loder E, Buse D, Golub J. Headache as a side effect of combination estrogen-progestin 

oral contraceptives: a systematic review. Am J Obstet Gynecol. 2005, 193, 636-649. 

80. Mairovitz V, Labrune P, Fernandez H, [et al.]. Contraception and pregnancy in women 

affected by glycogen storage diseases. Eur J Pediatr. 2002, 161, S97-S101. 

81. McClamrock H, Adashi E. Pharmacokinetics of desogestrel. Am J Obstet Gynecol. 1993, 

168, 1021-1028. 

82. Medical Eligibility Criteria for Contraceptive Use. Geneva: World Health Organization, 

Reproductive Health and Research, Third Edition, 2004. 

83. Meresman G; Abello V; Baran_ao R, [et al.]. Desogestrel Suppresses Cell Proliferation 

and Enhances Apoptosis of Eutopic Endometrial Tissue From Patients With 

Endometriosis. Fertil Steril. 2005, 84, Suppl 1, S190. 

84. Merki-Feld G, Imthurn B, Seifert B. Effects of the progestogen-only contraceptive 

implant implanon on cardiovascular risk factors. Clin Endocrinol. 2008, 68, 355-360. 

85. Milsom I, Korver T. Ovulation incidence with oral contraceptives: a literature review. J 

Fam Plann Reprod Health Care. 2008, 34, 237-246. 

86. Miner P. Contraceptive choices for females with congenital heart disease. Prog Pediatr 

Cardiol. 2004, 19, 15-24. 

87. Mulders T, Dieben T, Coelingh Bennink H. Ovarian function with a novel combined contraceptive 

vaginal ring. Hum Reprod. 2002, 17, 2594-2599. 

88. Nusbaum M, Gordon M, Nusbaum D, [et al.]. Smoke alarm: a review of the clinical 

impact of smoking on women. Prim Care Update Ob Gyns. 2000, 7, 207-214. 

89. Oliveira A, Barros H, Maciel M, [et al.]C. Tobacco smoking and acute myocardial infarction 

in young adults: a population-based case-control study. Prev Med. 2007, 44, 311- 

316. 

90. Pardthaisong T, Yeudit C, Gray R. The long-term growth and development of children 

exposed to Depo-Provera during pregnancy or lactation. Contraception. 1992, 45, 313- 

324. 

91. Parkin L, Skegg D, Wilson M, [et al.]. Oral contraceptives and fatal pulmonary embolism. 

Lancet. 2000, 355, 2133-2134. 

92. Paulus D, Saint-Remy A, Jeanjean M. Oral contraception and cardiovascular risk factors 

during adolescense. Contraception. 2000, 62, 113-116. 

93. Pitkin J. Contraception and the menopause. Maturitas. 2000, 34, Suppl 1, S29-S36. 

94. Porter C, Rees M. Bleeding problems and progestogen-only contraception. J Fam Plann 

Reprod Health Care. 2002, 28, 178-181. 

95. Practice Committee, American Society for Reproductive Medicine. Hormonal contraception: 

recent advances and controversies. Fertil Steril. 2004, 82, 520-526. 

96. Progestogen only contraceptives during lactation: I. Infant growth.World Health 

Organization Task Force for Epidemiological Research on Reproductive Health; Special 

Programme of Research, Development, and Research Training in Human Reproduction. 


97. Progestogen-only contraceptives during lactation: II. Infant development. World Health 

Organization Task Force for Epidemiological Research on Reproductive Health. Special 

Programme of Research, Development, and Research Training in Human Reproduction. 


98. Razzi S, Luisi S, Ferretti C, [et al.]. Use of progestogen only preparation containing desogestrel 

in the treatment of recurrent pelvic pain after conservative surgery for 

endometriosis. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2007, 135, 188-190. 

99. Reinisch J. Prenatal exposure of human foetuses to synthetic progestin and estrogen 

affects personality. Nature. 1977, 266, 561-562. 

100. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczàce antykoncepcji hormonalnej- 

stan na rok 2006. Ginekol Dypl. 2006, wyd. spec. 27-31. 

101. Remorgida V, Abbamonte L, Ragni N, [et al.]. Letrozole and desogestrel-only contraceptive 

pill for the treatment of stage IV endometriosis. Aust N Z J Obstet Gynaecol. 

2007, 47, 222-225. 

102. Rice C, Killick S, Dieben T, [et al.]. A comparison of the inhibition of ovulation achieved 

by desogestrel 75 micrograms and levonorgestrel 30 mcg daily. Hum Reprod. 1999, 14, 

982-985. 

103. Robin G, Letombe M. Contraceptoion in French teenage girls in 2007. Gynecol Obstet 

Fertil. 2007, 35, 951-967. 

104. Schindler A. Differential effects of progestins on hemostasis. Maturitas. 2003, 46, 

Suppl. 1, S31-S37. 

105. Schnare S. Progestin contraceptives. J Midwifery Womens Health. 2002, 47, 157-166. 





106. Schwenkhagen A, Stodieck S. Which contraception for women with epilepsy Seizure. 

2008, 17, 145-150. 

107. Scott A, Glasier A. Evidence based contraceptive choices. Best Practice Res Clin Obstet 

Gynaecol. 2006, 20, 665-680. 

108. Seidman D. Current developments in vaginal hormonal contraception. Rev Gynaecol 

Pract. 2004, 4, 169-174. 

109. Shaaban M. The perimenopause and contraceptions. Maturitas. 1996, 23, 181-192. 

110. Shapiro S. Oral contraceptives, hormone therapy and cardiovascular risk. Climacteric. 

2008, 11, 355-363. 

111. Sherif K. Benefits and risk of oral contraceptives. Am J Obstet Gynecol. 1999, 180, 

S343-S348. 

112. Sidney S, Siscovik D, Petitti D, [et al.]. Myocardial infarction and use of low dose oral 

contraceptives: a pooled analysis of 2 US studies. Circulation. 1998, 98, 1058-1063. 

113. Silberstein S. Hormone-related headache. Med. Clin North Am. 2001, 85, 1017-1035. 

114. Sitruk-Ware R. Contraception: an international perspective. Contraception. 2006, 73, 

215-222. 

115. Sitruk-Ware R. Delivery options for contraceptives. Drug Discov Today. 2005, 10, 977- 

985. 

116. Sitruk-Ware R. Hormonal replacement therapy. Rev Endocr Metab Disord. 2002, 3, 

243-256. 

117. Sitruk-Ware R. Pharmacological profile of progestins. Maturitas. 2004, 47, 277-283. 

118. Sitruk-Ware R. Progestins in the menopause. J Steroid Biochem Mol Biol. 1999, 69, 

185-193. 

119. Sitruk-Ware R. Progestogens in hormonal replacement therapy: new molecules, risks, 

and benefits. Menopause. 2002, 9, 6-15. 

120. Spitzer W. Oral contraceptives and cardiovascular outcomes: cause or bias 

Contraception. 2000, 62, 3S-9S. 

121. Stefanick M. Estrogens and progestins: background and history, trends in use, and 

guidelines and regimens approved by the US Food and Drug Administration. Am J Med. 

2005, 118, 64S-73S. 

122. Stone S. Desogestrel. Clin Obstet Gynecol. 1995, 38, 821-828. 

123. Straneva P, Hinderliter A, Wells E, [et al.]. Smoking, oral contraceptives and cardiovascular 

reactivity to stress. Obstet Gynecol. 2000, 95, 78-83. 

124. Tanis B. Oral contraception and the risk of myocardial infarction. Eur Heart J. 2003, 24, 

377-380. 

125. The effect of female sex hormones on fetal development and infant health. Technical 

Report Series 657. Genewa: WHO, 1981. 

126. Tierney R, Prentice A. The medical management of endometriosis. Rev Gynaecol Pract. 

2002, 2, 91-98. 

127. Timmer C, Srivastava N, Dieben T, [et al.]F. Bioavailability and bioequivalence of etonogestrel 

from two oral formulations of desogestrel: Cerazette and Liseta. Eur J Drug 

Metab Pharmacokinet. 1999, 24, 335-343. 

128. Trends in oral contraceptive development and utilization: looking to the future. The 

Contraception Report. 1997, 2, 4-14. 

129. Truitt S, Fraser A, Grimes D, [et al.]. Combined hormonal versus nonhormonal versus 

progestin-only contraception in lactation. Cochrane Database Syst Rev. 2003, 2, 

CD003988. 

130. Trussel J. Contraceptive failures in the United States. Contraception 2004; 70:89-96 

131. Trussell J, Wynn L. Reducing unintended pregnancy in the United States. 


132. Upton G, Corbin A. Contraception for the transitional years of women older than 40 

years of age. Clin Obstet Gynecol. 1992, 35, 855-864. 

133. Venous thromboembolism disease and combined oral contraceptives. Results of an 

international multicentre, case-control study. WHO Collaborative Study of 

Cardiovascular Disease and Steroid Hormone Contraception. Lancet. 1995, 346, 1575- 

1582. 

134. Vessey M, Painter R, Yeates D. Mortality in relation to oral contraceptive use and cigarette 

smoking. Lancet. 2003, 362, 185-191. 

135. Vessey M, Painter R, Yeates D. Oral contraception and epilepsy: findings in a large 

cohort study. Contraception. 2002, 66, 77-79. 

136. Vieira C, Ferriani R, Garcia A, [et al.]. Use the etonogestrel-releasing implants associated 

with hypoactivation of the coagulation cascade. Hum Reprod. 2007, 22, 2196- 

2201. 

137. Webberley H, Mann M. Oral contraception – updated. Curr Obstet Gynecol. 2006, 16, 

21-29. 

138. Westhoff C. Oral contraceptives and cardiovascular risk –an end to the debate 

Contraception. 2000, 62, 1S-2S. 

139. Wiegratz I, Kuhl H. Progestogen therapies: differences in clinical effects Trends 

Endocrinol Metab. 2004, 15, 277-285. 

140. Wolf P. Prevention of stroke. Lancet. 1998, 352, suppl 3, 15-18. 

141. Woroƒ J, Kostka-Tràbka E. Leki generyczne czy oryginalne w farmakoterapii chorób 

uk∏adu sercowo-naczyniowego Kardioprofil. 2007, 5, 209-212. 

142. Woroƒ J. Leki oryginalne i generyczne w farmakoterapii kardiologicznej. Moda na farmacj´. 

2007, 3, 12-13. 

143. Yoo J, Lee C. Drug delivery systems for hormone therapy. J Control Release. 2006, 112, 

1-14. 


75

K O M U N I K A T Y Ginekol Pol. 2009, 80, 76 

K O M U N I K A T 

Mazurska Szko∏a USG i Ginekologii 

Polskie Towarzystwo Psychologii i Medycyny Prenatalnej 

i Perinatalnej 

oraz 

Klinika Po∏o˝nictwa i Perinatologii 

Collegium Medicum UJ 

zaprasza na 

V SYMPOZJUM 

„AKTUALNE PROBLEMY PERINATOLOGII” 

17.04 – 18.04.2009 

Hotel „DAFNE”, Kraków ul. Jagielloƒska 30 

Pod honorowym protektoratem 

Rektora Uniwersytetu Jagielloƒskiego 

ds. Collegium Medicum 

prof. dr hab. med. Wojciecha Nowaka 

Tematy Sympozjum: 

1. Medyczne, psychologiczne i spo∏eczne aspekty 

porodu przedwczesnego. 

2. Cukrzyca w cià˝y i podczas porodu – nowe aspekty. 

3. ˚ylna choroba zakrzepowo-zatorowa w perinatologii. 

4. Stany nag∏e w perinatologii. 

Koszt uczestnictwa w konferencji naukowej: 

• lekarze specjaliÊci – do 28.03.09 – 400z∏, 

po 28.03.09 – 500z∏, 

- w dniu rozpoczćia Sympozjum – 600z∏. 

• lekarze specjalizujàcy si´ – do 28.03.09 – 200z∏, 

po 28.03.09 – 300z∏, 

- w dniu rozpoczćia Sympozjum – 350z∏. 

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 

Kart´ zg∏oszenia nale˝y przesy∏aç wraz z dowodem wp∏aty 

do dnia 1.04.09 na adres sekretariatu Konferencji, 

natomiast wp∏at´ na konto: 

Polskie Towarzystwo Psychologii i Medycyny Prenatalnej 

i Perinatalnej 

Deutsche Bank S.A. Oddzia∏ Kraków, ul. Sarego 2 

nr: 19 1910 1048 0001 0810 1121 0002 

z zaznaczeniem: „SYMPOZJUM” 

Sekretariat Konferencji: 

31-501 Kraków, ul. Kopernika 23 

tel. 4248412, fax: 4248412; e-mail: obgynsept1@wp.pl 

www.ptpmpp.prv.pl 

Kursy USG 

organizowane w pierwszej po∏owie 2009 

–—————————————————————————— 

11-14.03.2009 

• USG w ginekologii i po∏o˝nictwie 

dla zaawansowanych 

–—————————————————————————— 

22-27.03.2009 


dla poczàtkujàcych. Teoria i praktyka. 

–—————————————————————————— 

04.2009 

• Diagnostyka prenatalna z elementami 

echokardiografii p∏odowej. 

(dok∏adny termin w podany b´dzie w najbli˝szym czasie 

na stronie www.usg.pisz.pl) 

–—————————————————————————— 

16-19.04.2009 

• Endokrnynologia Estetyczna 

–—————————————————————————— 

23-26.04.2009 

• Patologia i choroby sutka 

–—————————————————————————— 

03-08.05.2009 


dla poczàtkujàcych. Teoria i praktyka. 

–—————————————————————————— 

13-16.05.2009 

• USG z zastosowaniem technik 

dopplerowskich w ginekologii i po∏o˝nictwie 

–—————————————————————————— 

20-23.05.2009 

• Kolposkopia dla poczàtkujàcych 

–—————————————————————————— 

25-27.06.2009 

• Patologia cià˝y 

–—————————————————————————— 

ZAPRASZAMY 

Zapisy na kursy oraz szczegó∏owe informacje: 

tel.: 0-504 075 804 

www.usg.pisz.pl 

e-mail: usg@usg.pisz.pl 



K O M U N I K A T Y 

Zg∏aszanie artyku∏ów 

poprzez stron´ internetowà www.ginekolpol.com 

– PRZEWODNIK 

REJESTRACJA I LOGOWANIE AUTORA 

Krok 1. Aby dodaç nowy artyku∏ kliknij w menu po lewej stronie 

AUTHORS PATHWAY. 

Krok 2. Po rozwinićiu listy wybierz SUBMIT MANUSCRIPT. 

Krok 3. Zaloguj si´. 

Krok 4. Je˝eli nie posiadasz jeszcze konta mo˝esz je utworzyç tutaj klikajàc na 

CREATE NEW ACCOUNT. 

Krok 5. Wpisz dane. Pami´taj pola oznaczone „*” sà wymagane. 

Krok 6. Kliknij PROCEED by kontynuowaç rejestracj´. 

Krok 7. Je˝eli informacje sà poprawne kliknij FINISH. 

Krok 8. Je˝eli chcesz zmieniç wpisane dane kliknij GO BACK. 

Po poprawieniu i sprawdzeniu informacji kliknij FINISH. 

Krok 9. Zaloguj si´. 

Zostaniesz przekierowany do swojego konta. 

Krok 10. Kliknij ADD NEW ARTICLE by dodaç swój artyku∏. 

DODAWANIE ARTYKU¸ÓW 

 

Krok I. Dyscypliny Naukowe 

Krok 1. Wybierz odpowiednià dyscyplin´ naukowà z jakiej jest dany artyku∏. 

Krok 2. Klikajàc na „+” mo˝esz rozwinàç list´ subdyscyplin. 

Aby wybraç odpowiednià zaznacz kwadrat znajdujàcy si´ obok nazwy. 

Krok 3. Kliknij PROCEED by kontynuowaç. 

 

Krok II. Dodawanie S∏ów kluczowych 

Krok 1. Wpisz s∏owa kluczowe odpowiadajàce artyku∏owi i naciÊnij ADD. Pojawi si´ 

lista s∏ów, je˝eli s∏owo jest na liÊcie wybierz je. JeÊli nie b´dzie danego s∏owa 

na liÊcie to wpisane przez ciebie mo˝esz dodaç jako nowe. 

Pami´taj by dodaç co najmniej 3 s∏owa kluczowe w jezyku polskim 

oraz w j´zyku angielskim 

Krok 2. By usunàç niepotrzebne s∏owa kluczowe kliknij DELETE. 

Po czym kliknij PROCEED by kontynuowaç. 

 

Krok III. Autorzy 

Krok 1. Wpisz dane autora manuskryptu. 

Krok 2. Zaznacz czy jest on autorem do korespondencji. 

Krok 3. Wpisz numer aby wskazaç w jakiej kolejnoÊci b´dà pojawiaç si´ autorzy. 

Krok 4. Wpisz afiliacj´. 

Krok 5. Kliknij ADD TO THE AUTHOR’S LIST by dodaç autora. 

Krok 6. Wybierz czy chcesz wys∏aç wiadomoÊç tak˝e do autorów 

korespondencyjnych. 

Krok 7. Kliknij SAVE AUTHORS AND PROCEDE by zachowaç wprowadzone dane 

i przejÊç do kolejnych etapów. 

 

Krok IV. Tytu∏y i Abstrakty 

Krok 1. Wpisz skrót tytu∏u. 

Krok 2. Wpisz pe∏ny tytu∏ artyku∏u. 

Krok 3. Wpisz abstrakt. 

Krok 4. Zaznacz czy tytu∏ jest w oryginalnym j´zyku. 

Krok 5. Wpisz tytu∏ w j´zyku angielskim. 

Krok 6. Wpisz abstrakt w j´zyku angielskim. 

Krok 7. Wybierz rodzaj artyku∏u. 

Krok 8. NaciÊnij PROCEED by kontynuowaç. Zobaczysz podglàd pracy, je˝eli wpisane 

informacje sà prawid∏owe kliknij PROCEED, je˝eli chcesz je zmieniç kliknij 

BACK. 

 

Krok V. Komentarze 

W tym polu mo˝esz wpisaç komentarz do artyku∏u który chcesz aby dotar∏a do redakcji 

czasopisma. Aby kontynuowaç kliknij PROCEED. 

 

Krok VI. Pe∏ny tekst i pliki. 

Format plików: 

Tekst: doc lub rtf 

Tabele: doc, rtf, xls 

Zdjćia: JPG, tiff, gif, bmp 

WA˚NE! Nazwa pliku nie mo˝e zawieraç spacji, polskich znaków, 

znaków specjalnych. 

Krok 1. Kliknij PRZEGLÑDAJ by wybraç plik. 

Krok 2. Pami´taj by kliknàç UPLOAD FILE by plik zosta∏ dodany. 

Krok 3. NaciÊnij PROCEED by przejÊç dalej 

Pojawi si´ lista wszystkich dodanych tekstów. NaciÊnij PROCEED by przejÊç dalej. 

Na stronie pojawi si´ potwierdzenie dodania oraz wys∏ania artyku∏u. 

Krok 1. BY sprawdziç status artyku∏ów kliknij MY ARTICLES. 

Krok 2. By przejÊç do zarzàdzania artyku∏em kliknij na status artyku∏u. 

 

Zarzàdzanie artyku∏ami 

W zak∏adce Details zarzàdzasz wpisanym artyku∏em. 

Krok 1. By zmieniç informacje dotyczàce autorów kliknij EDIT AUTORS 

Krok 2. By dodaç CV autora kliknij ADD CV przy odpowiednim autorze 

Krok 2a. Kliknij PRZEGLÑDAJ by dodaç plik (formaty: PDF, docx, rtf WA˚NE Nazwa 

pliku nie mo˝e zawieraç spacji, polskich znaków, znaków specjalnych) 

Krok 2b. Nie zapomnij kliknàç UPLOAD FILE, gdy˝ brak tej czynnoÊci spowoduje 

niedodanie CV. 

Krok 2c. Kliknij BACK by wróciç do menu. 

 

Status 

W tej zak∏adce mo˝esz sprawdziç statusy Twoich artyku∏ów. 

 

Pliki 

Tutaj mo˝esz dodaç nowe lub zamieniç ju˝ istniejàce pliki. 

Krok 1. NaciÊnij PRZEGLÑDAJ by dodaç nowy plik. 

Krok 2. Kliknij UPLOAD FILE by plik zosta∏ dodany. 

 

WiadomoÊci 

Tutaj znajduje sie mo˝liwoÊç wys∏ania informacji/wiadomoÊci do redakcji czasopisma 

dotyczàcej artyku∏u przes∏anego do publikacji. 

Wpisz wiadomoÊç i kliknij ADD NEW MESSAGE by jà wys∏aç. 

 

P∏atnoÊci 

W tej zak∏adce widzisz informacje dotyczàce p∏atnoÊci za publikacj´ artyku∏u. 

OczywiÊcie taka opcja pojawia sie tylko w tych czasopismach, w których za publikacje 

artyku∏u p∏aci autor. 

 

Szczotki 

W tej zak∏adce znajduje si´ za∏adowany przez redakcj´ artyku∏ zrecenzowany 

i przygotowany do druku. Za∏adowany tutaj artyku∏ czeka na akceptacj´ autora i/lub 

wniesienie ostatecznych poprawek przed publikacjà. 


77

K O M U N I K A T Y Ginekol Pol. 2009, 80, 78 

Warunki prenumeraty 

Uprzejmie informujemy, i˝ cz∏onkowie Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego 

b´dà otrzymywali Ginekologie Polskà po wczeÊniejszym op∏aceniu sk∏adki 

cz∏onkowskiej w odpowiednim Oddziale PTG. 

Wysy∏ka Ginekologii Polskiej do cz∏onków PTG jest dokonywana na podstawie list 

dostarczonych z poszczególnych oddzia∏ów PTG do Redakcji „Ginekologii 

Polskiej”. 

Uprzejmie prosimy wszystkich zainteresowanych o zaktualizowanie danych 

adresowych w swoich Oddzia∏ach PTG. 

Koszt rocznej prenumeraty (krajowa i zagraniczna) dla osób nie b´dàcych 

cz∏onkami PTG i instytucji na 2008 rok wynosi 180,00 PLN. 

Zamówienie wraz z kserokopià dowodu wp∏aty prosimy przesy∏aç na adres: 

Redakcja „Ginekologii Polskiej” 

Ma∏gorzata Skowroƒska 


tel. 061 84-19-265; fax.: 061 84-19-465 

e-mail: redakcjagp@gpsk.am.poznan.pl; ginpol@onet.eu 

www.ginekolpol.com 

Wp∏at nale˝y dokonywaç na konto: 

ING Bank Âlàski – nr konta: 14 1050 1953 1000 0023 1354 3718 

Redakcja 



K O M U N I K A T Y 

II. Zasady szczegó∏owe 

Regulamin dla Autorów 

I. Zasady ogólne 

1. „Ginekologia Polska” jest miesićznikiem wydawanym w j´zyku polskim. 

2. W „Ginekologii Polskiej” zamieszczane sà prace oryginalne, poglàdowe, kazuistyczne, listy do redakcji 

oraz zamawiane artyku∏y redakcyjne i poglàdowe z zakresu ginekologii i po∏o˝nictwa oraz 

dziedzin bezpoÊrednio z nimi zwiàzanych. 

3. Prace opublikowane w „Ginekologii Polskiej” stajà si´ w∏asnoÊcià Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego 

i Redakcji. Przedruk w ca∏oÊci lub fragmentach, czy te˝ t∏umaczenie na inny j´zyk 

mogà byç dokonane wy∏àcznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji. 

Redakcja nabywa na zasadzie wy∏àcznoÊci ogó∏ praw autorskich do opublikowanych prac, w tym 

prawo do wydawania drukiem, na noÊnikach elektronicznych i innych oraz w Internecie. 

Dopuszcza si´ drukowanie streszczeƒ bez zgody Redakcji. 

4. Prace opisujàce doÊwiadczenia na ludziach musi byç zgodna z wymogami Deklaracji Helsiƒskiej 

oraz standardami etycznymi (dotyczy: etyki lekarskiej, która zabrania podawania imienia i nazwiska 

pacjenta, inicja∏ów lub numeru ewidencji szpitalnej) odpowiedniej komisji etycznej, a takie 

oÊwiadczenie nale˝y do∏àczyç do pracy. Informacja o zgodzie danej komisji etycznej na przeprowadzenie 

badaƒ i Êwiadomej zgodzie pacjentów na udzia∏ w badaniu powinna byç zawarta 

w rozdziale Materia∏ w ka˝dej pracy, w której post´powanie diagnostyczne lub lecznicze nie by- 

∏o post´powaniem standardowym. Autorzy poszczególnych opisów przypadków sà zobowiàzani 

do niepodawania danych personalnych pacjentów. 

5. Autorzy prac, którzy przedstawiajà wyniki badaƒ klinicznych dotyczàcych leków i poszczególnych 

procedur medycznych powinni zamieÊciç w pracy dok∏adny opis sposobu finansowania badania 

oraz roli sponsora w planowaniu, realizacji i analizie wykonanych wyników, a tak˝e jaki jednostka 

finansujàca mia∏a wp∏yw na treÊç artyku∏u. W pracy nale˝y u˝ywaç mi´dzynarodowych nazw 

leków. 

6. Prace publikowane na ∏amach „Ginekologii Polskiej” sà recenzowane (przez 2 recenzentów). 

Ka˝da praca zostanie zrecenzowana w ciàgu 30 dni od daty jej zarejestrowania przez redakcj´, 

a Autorzy b´dà poinformowani o wynikach recenzji i dalszym post´powaniu wydawniczym. 

7. Redakcja „Ginekologii Polskiej” nie ponosi odpowiedzialnoÊci za stwierdzenia, opinie czy te˝ dane 

umieszczone w pracach lub materia∏ach reklamowych. 

8. Redakcja „Ginekologii Polskiej” zastrzega sobie prawo wyboru prac do kolejnych numerów 

9. Redakcja „Ginekologii Polskiej” zastrzega sobie mo˝liwoÊç skracania tekstów oraz dokonywania 

koniecznych poprawek stylistycznych i mianownictwa bez porozumienia z Autorami. 

10. Za opublikowanie pracy w „Ginekologii Polskiej” autorzy nie otrzymujà wynagrodzenia. 

11. Do Redakcji nale˝y przes∏aç 1 egzemplarz wydruku pracy oraz wersj´ zapisanà na dysku CD-ROM 

lub pocztà elektronicznà z tekstem zapisanym w programie Word (*.doc). 

Prace przesy∏ane na innych noÊnikach lub zapisane w innych formatach nie b´dà przyjmowane. 

12. Prace nale˝y przesy∏aç na adres: 

Redakcja „Ginekologii Polskiej” 


tel.: 061 84-19-265; fax.: 061 84-19465 

tel. kom.: 515748745 

adres e-mail: redakcjagp@gpsk.am.poznan.pl; ginpol@onet.eu 

strona internetowa: www.ginekolpol.com 

13. Do wydruku pracy i p∏yty CD-ROM nale˝y do∏àczyç: 

• pismo przewodnie, 

• zgod´ na publikacj´ wyników badaƒ wszystkich autorów, 

• zgod´ kierownika kliniki (zak∏adu, ordynatora), 

• oÊwiadczenie, ˝e praca nie by∏a w ca∏oÊci lub cz´Êci publikowana w innych czasopismach 

oraz i˝ nie skierowano jej do publikacji w innym czasopiÊmie. 

14. Stosowanie si´ Autorów do zasad ogólnych i szczegó∏owych jest koniecznym warunkiem 

przyjćia oraz ewentualnego opublikowania pracy w „Ginekologii Polskiej”. 

1. Prace oryginalne 

Powinny byç napisane w j´zyku polskim lub angielskim wed∏ug ni˝ej zamieszczonych wymogów. 

Nie mogà przekraczaç 2500-3000 s∏ów (16000-18000 znaków ze spacjami). 

2. Prace poglàdowe 

Nie muszà zawieraç n/w struktury i nie mogà przekraczaç 2000 s∏ów (10000-12000 znaków ze 

spacjami). 

3. Prace kazuistyczne 

Prace powinny byç skonstruowane wg n/w wzoru i nie mogà przekraczaç 2000 s∏ów (10000- 

12000 znaków ze spacjami). 

4. Ogólna konstrukcja pracy: 

a) Tytu∏ – w j´zyku polskim i angielskim; powinien byç zwi´z∏y i oddawaç w miar´ szczegó∏owo 

tematyk´ pracy. 

b) Imiona i nazwiska autorów – muszà byç podane pe∏ne imiona i nazwiska wszystkich autorów 

c) Nazwa i adresy instytucji w których wykonano prac´ – powinny byç podane pe∏ne nazwy oraz 

kompletne adresy wszystkich instytucji. 

d) Adres, telefon, e-mail g∏ównego autora – do tego autora b´dzie kierowana ca∏a korespondencja 

zwiàzana z post´powaniem redakcyjnym; autor ten ma obowiàzek przekazywania innym 

wspó∏autorom wszystkich informacji dotyczàcych pracy. 

e) Streszczenie pracy – musi byç napisane w j´zyku polskim i angielskim oraz posiadaç budow´ 

strukturalnà: Cel pracy, Materia∏ i metody, Wyniki, Wnioski (ang: Objectives, Material and methods, 

Results, Conclusions). Streszczenie maksymalnie mo˝e zawieraç 250 s∏ów (1500-2000 

znaków ze spacjami). W pracach poglàdowych i kazuistycznych streszczenie nie musi mieç budowy 

strukturalnej, lecz tak˝e nie mo˝e przekroczyç 250 s∏ów. 

f) S∏owa kluczowe – trzy do szeÊciu s∏ów kluczowych w j´zyku polskim i angielskim nale˝y umie- 

Êciç pod streszczeniem. Nomenklatura s∏ów kluczowych musi byç zgodna z Medical Subject 

Headings (Index Medicus) – www.nlm.nih.gov/mesh/MBrowser.html 

g) TreÊç pracy – musi byç czytelnie podzielona wed∏ug ni˝ej podanej budowy strukturalnej: 

• Wst´p – powinien zawieraç ogólny stan wiedzy na dany temat. 

• Cel pracy – nale˝y sformu∏owaç i w miar´ mo˝liwoÊci okreÊliç na ile jest on oryginalny. 

• Materia∏ i metody – opis badanej grupy oraz u˝ytych metod badawczych i analizy statystycznej. 

• Wyniki – nale˝y ujàç je bardzo czytelnie, przejrzyÊcie (sugestia Redakcji: ró˝nego rodzaju wykresy 

– np. krzywe czy s∏upkowe – sà bardziej czytelne ni˝ przedstawienie wyników tylko 

w tekÊcie lub tabelach). 

• Dyskusja – nale˝y ujàç w jakim zakresie zosta∏y osiàgni´te za∏o˝one cele pracy, na ile wyniki 

sà oryginalne, na ile tylko potwierdzajà dane z piÊmiennictwa polskiego lub Êwiatowego, jakie 

napotkano ograniczenia w metodach pracy, jakie znaczenie kliniczne mo˝e mieç praca. 

Uzyskane wyniki nale˝y przedstawiç w kontekÊcie danych z piÊmiennictwa. 

• Wnioski – powinny nawiàzywaç do za∏o˝onych celów pracy i byç przedstawione w sposób 

precyzyjny i jasny. 

• Podzi´kowania – dla osób, instytucji które pomog∏y w realizacji pracy (np. KBN). 

• PiÊmiennictwo – musi zawieraç wykaz wszystkich wymienionych w tekÊcie êróde∏ bibliograficznych 

w kolejnoÊci cytowaƒ oraz byç pisane jedno pod drugim. Kolejne numery piÊmiennictwa 

w tekÊcie pracy nale˝y podawaç w nawiasach kwadratowych na koƒcu zdaƒ. 

Nie nale˝y powo∏ywaç si´ na prace niepublikowane czy informacje ustne. Pozycje piÊmiennictwa 

powinny zawieraç nazwiska i inicja∏y autorów (bez stawiania kropek po inicjale imienia); 

nale˝y przedstawiç 3 pierwsze nazwiska oraz dalej [i wsp.] lub [et al.]; tytu∏ pracy, skrót nazwy 

pisma (wg Index Medicus), rok wydania, tom oraz strony: pierwszà i ostatnià. Rozdzia∏y 

w ksià˝kach lub monografiach powinny byç cytowane nast´pujàco: nazwisko i inicja∏y autorów, 

tytu∏ rozdzia∏u, tytu∏ ksià˝ki, nazwisko i inicja∏ redaktora ksià˝ki, nazwa wydawcy, miejsce 

wydania, rok, strony. 

Przyk∏ady prawid∏owego zapisu bibliografii znajdujà si´ na stronie: 

www.gpsk.am.poznan.pl/ptg 

• Tekst pracy powinien byç napisany : 

- czcionkà 12 punktów Arial lub Times New Roman; Prosimy tekstu nie formatowaç! 

- z odst´pem wiersza 1,5 

- wyrównaniem tekstu do lewego marginesu 

- marginesy: z ka˝dej strony powinny wynosiç 2,5 cm; tylko na 1 stronie pracy prosimy 

omargines górny 7 cm; do akapitów, które majà si´ zaczynaç od „wcićia” prosimy 

u˝ywaç klawisza TAB (a nie spacji). 

• Tabele mogà byç umieszczone w tym samym pliku co tekst pracy; powinny one zawieraç tytu∏ 

w j´zyku polskim oraz byç ponumerowane cyframi rzymskimi. 

• Ryciny i fotografie – mogà byç wykonane technikà kolorowà lub czarno-bia∏à; muszà byç 

one umieszczone w oddzielnych plikach i zapisane w jednym z nast´pujàcych formatów: JPG, 

CDR, TIFF, PPT, AI, EPS o mo˝liwie najwi´kszej rozdzielczoÊci; (elektronicznie zapisane fotografie 

powinny posiadaç rozdzielczoÊç 300 dpi, zapis *.jpg, *.tif, *.ai, *.eps). 

Ryciny i fotografie nale˝y ponumerowaç wed∏ug kolejnoÊci pojawiania si´ w tekÊcie cyframi 

arabskimi, a opisy rycin powinny byç w j´zyku polskim; odwo∏ania do ilustracji muszà byç zaznaczone 

w tekÊcie. 

• Skróty trzeba objaÊniaç przy pierwszym wystàpieniu terminu skracanego w tekÊcie (dotyczy 

tak˝e streszczenia); w tytule pracy (poza szczególnymi przypadkami) nale˝y unikaç u˝ywania 

skrótów. 

• Wyniki badaƒ laboratoryjnych, odpowiednie normy i odchylenia standardowe muszà byç 

wyra˝one w jednostkach przyj´tych przez Mi´dzynarodowy Uk∏ad Jednostek Miar SI. 

Redakcja 


79

Ginekol Pol. 2009, 80,

"Ginekologia Polska" Nr 2009 (1) do pobrania - Krajowe Centrum ds ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?