psf 2004 model funkcjonalny zdania.pdf

uświadamiali sobie konieczność takiego opisu, por.: Daneš i in. 1975, 615;
Ressel 1979, 61 i n.) nie zostało zrealizowane.
Badania w zakresie neurofizjologii oraz psychologii kognitywnej wykazały,
że psychiczne przetwarzanie informacji przez człowieka ma charakter
wielowymiarowy, zarówno sukcesywny, jak i symultaniczny, co warunkuje
m.in. efekty holograficzne (Pribram 1971). Ponieważ, w myśl współczesnego
językoznawstwa kognitywnego, uznajemy język naturalny za system reprezentacji
intelektualnego modelu świata, więc musimy przyznać, że adekwatne
do obiektu opisu są jedynie integratywne, kompleksowe modele lingwistyczne.
Progres w językoznawstwie nie jest możliwy zarówno bez rozszerzenia
wiedzy o konkretnych podsystemach języka, jak i bez ciągłego poszukiwania
sposobów konceptualizacji języka jako całości.
Pierwszy rozdział modelu teoretyczno-funkcjonalnego zdania poświęciliśmy
eksplikacji poszczególnych funkcji, ich znaczeń oraz różnego rodzaju
form manifestacji. Jest to jednak tylko informacja wyjściowa. Kolejnym etapem
tworzenia modelu jest opis „morfologii treści” zdania — typów konfiguracji
funkcji, znaczeń i form. Informację o takich konfiguracjach zawiera
mapa funkcjonalna zdania — metalingwistyczny odpowiednik
szeroko rozpowszechnionych w semantyce kognitywnej frejmów.
Przeanalizujmy konkretny przykład:
Z okien wagonu dzieci mogły dojrzeć obładowane wielbłądy idące długim sznurem,
jeden za drugim, przez piaszczyste rozłogi (H. Sienkiewicz).
Funkcja referencyjna zdania ma znaczenie sytuacyjne — chodzi o konkretny,
wyznaczony odcinek czasu, kiedy odbywała się podróż do Kairu, por.
wcześniejszy fragment tekstu:
Wszystkie przygotowania były już poprzednio ukończone, więc dzieci wyruszyły tego
samego dnia kanałem do Izmalii, a z Izmalii koleją do Kairu, gdzie miały przenocować
[...]
Funkcja transferencyjna w tym zdaniu ma prawdopodobnie dwa znaczenia:
[W Afryce] oraz [W czasie podróży koleją do Kairu]. Mimo że brak jest odpowiedniej
formy materialnej tego znaczenia, wynika ono z poprzedniego kontekstu,
który generuje je w formach zerowych.
Funkcja propozycjonalna przyporządkowuje temu zdaniu następującą
strukturę predykatowo-argumentową:
a) propozycja jądrowa: ‘Dzieci dojrzały coś’
DOJRZEĆ (x [Eksperiensyw], P [Perceptyw])
DZIECI (x)
b) propozycja wewnętrzna: ‘Wielbłądy szły przez rozłogi’
264