LIGJI nr.9010, datë 13.02.2003 “PER ... - chemicals.al
14.04.2015 • Views
Share Embed Flag

LIGJI nr.9010, datë 13.02.2003 “PER ... - chemicals.al

LIGJI nr.9010, datë 13.02.2003 “PER ... - chemicals.al

LIGJI nr.9010, datë 13.02.2003 “PER ... - chemicals.al

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
chemicals.al

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

START NOW

<strong>LIGJI</strong><br />

<strong>nr.9010</strong>, datë <strong>13.02.2003</strong><br />

“ PER ADMINISTRIMIN<br />

MJEDISOR TE MBETJEVE TE<br />

NGURTA”<br />

.dhe aktet nënligjore në zbatim të tij.<br />

Tiranë, më 01.03.2011

Përmbledhje<br />

‣ <strong>LIGJI</strong> nr. 9010, date 13.2.2003 për “Administrimin mjedisor te mbetjeve te ngurta<br />

”<br />

‣ VKM, nr. 806, datë 4.12.2003 për “Miratimin e rregullave e të procedurave për<br />

importimin e mbetjeve për përdorim, përpunim e riciklim”<br />

‣ VKM, nr. 99, datë 18.2.2005 për “ Miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të klasifikimit të<br />

mbetjeve ”<br />

‣ VKM, nr. 860, datë 20.12.2006 për “ Miratimin e planit kombëtar të veprimit për<br />

heqjen nga përdorimi dhe eliminimin e ndotësve organikë, të qëndrueshëm ”<br />

‣ Udhëzim nr. 6, datë 27.11.2007 për “Miratimin e rregullave, përmbajtjes dhe<br />

afateve për përgatitjen e planeve të administrimit të mbetjeve të ngurta”<br />

‣ Rregullore nr. 1, datë 30.3.2007 për “ Trajtimin e mbetjeve të ndërtimit nga<br />

krijimi, transportimi e deri tek asgjësimi i tyre ”<br />

‣ Rregullore nr. 6, datë 30.11. 2007 për “ Administrimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore ”<br />

‣ VKB nr. 1, datë 05.02.2007 për “ Rregullimin e administrimin e mbetjeve urbane<br />

dhe pastrimit të qytetit”<br />

LIGJ<br />

Nr .9010, date 13.2.2003<br />

PER ADMINISTRIMIN MJEDISOR TE MBETJEVE TE NGURTA<br />

I azhurnuar me:<br />

• Ligjin nr.10 137, datë 11.5.2009<br />

Ne mbështetje te neneve 78, 81 pika 1 dhe 83 pika 1 te Kushtetutës, me propozimin e<br />

Këshillit te Ministrave,<br />

KUVENDI<br />

I REPUBLIKES SE SHQIPERISE<br />

V E N D O S I:<br />

KREU I<br />

DISPOZITA TE PERGJITHSHME<br />

Neni 1

Qëllimi<br />

Ky ligj synon mbrojtjen e mjedisit dhe shëndetit nga ndotja dhe dëmtimi prej<br />

mbetjeve te ngurta, nëpërmjet administrimit mjedisor te tyre ne çdo faze, përfshi<br />

krijimin, grumbullimin,<br />

ndarjen, ruajtjen, transportin, riciklimin, përpunimin dhe asgjësimin, te cilat çojnë ne<br />

pakësimin e mbetjeve dhe zvogëlimin e ndikimeve te tyre te rrezikshme e te<br />

dëmshme.<br />

Neni 2<br />

Përkufizime<br />

Ne kuptim te këtij ligji, termat e mëposhtëm kane këtë kuptim:<br />

1. "Asgjësimi i mbetjes" përfshin proceset pas te cilave nuk parashikohet përpunim<br />

tjetër i mbetjes dhe qe mbyllen me groposjen e hedhurinës.<br />

2. "Hedhurine" është pjesa e mbetur pas përpunimit te mbetjes qe nuk ka me vlere<br />

përdorimi.<br />

3. "Mbetje bujqësore dhe blegtor<strong>al</strong>e" janë mbetjet e përftuara nga veprimtaritë e<br />

fermerëve si: mbetjet mase vegjetative bimore dhe mbetjet qe krijohen nga veprimtari<br />

jetësore te blegtorisë.<br />

4. "Mbetje e ngurte" është një lende, një objekt ose pjese e tij, te cilat nuk përdoren me<br />

ose qe zotëruesi do t'i hedhe. Lendet, objektet ose pjesët e tyre vlerësohen si mbetje<br />

për sa kohe qe materi<strong>al</strong>et e nxjerra prej tyre ose energjia e prodhuar nuk përfshihen<br />

ne procesin e prodhimit.<br />

5. "Mbetje industri<strong>al</strong>e" janë mbetjet e krijuara nga veprimtaritë industri<strong>al</strong>e, artizan<strong>al</strong>e<br />

dhe nga shërbimet.<br />

6. "Mbetje spit<strong>al</strong>ore" janë mbetjet e krijuara nga spit<strong>al</strong>e ose shërbime shëndetësore,<br />

institucione shëndetësore kërkimore, ku përfshihen materi<strong>al</strong>et e rrezikshme dhe jo te<br />

rrezikshme.<br />

7. "Mbetje te ndërtimit" janë mbetjet si: gurë, dhera, beton, tulla, qe mbeten nga<br />

veprimtaritë ndërtuese, rindërtuese, meremetuese dhe prishëse te ndërtesave dhe<br />

strukturave te tjera.<br />

8. "Mbetje te vëllimshme" janë mbetje me përmasa te mëdha pajisjesh e makinerish,<br />

grumbullimi, transportimi dhe largimi i te cilave kryhet me metoda e teknika te<br />

veçanta.<br />

9. "Mbetje urbane" janë mbetjet e shtëpive, te ndërtesave administrative, soci<strong>al</strong>e dhe<br />

publike. Ne këtë emërtim përfshihen edhe mbetjet qe vijnë si rezultat i veprimtarive<br />

tregtare, vendeve te pushimit e argëtimit, sasitë dhe përbërjet e te cilave nuk<br />

pengojnë trajtimin e tyre bashke me mbetjet urbane.<br />

10. "Përpunimi i mbetjes" është ndryshimi i vetive ose i përbërjes se mbetjes, duke e<br />

transformuar atë ne produkt përfundimtar ose ne lende te pare apo ndihmese për<br />

prodhimin e produkteve përfundimtare.<br />

11. "Prodhuesi i mbetjes" është personi fizik dhe juridik, veprimtaria e te cilit krijon<br />

mbetje.<br />

12. "Riciklimi i mbetjes" është ripërtëritja ose rinovimi i vetive te mbetjes, për t'u<br />

përdorur me pas si lende e pare ose si materi<strong>al</strong> ndihmës.<br />

13. "Zotëruesi i mbetjes" është personi fizik dhe juridik:

a) veprimtaria e te cilit krijon këtë mbetje;<br />

b) i cili grumbullon, ruan përkohësisht, transporton dhe largon për ne vendin e<br />

caktuar mbetje te ngurta;<br />

c) i cili përpunon dhe asgjëson mbetje te ngurta.<br />

Zotëruesi i mbetjes është i njohur dhe i identifikuar si subjekt te drejtash e detyrash<br />

ne çdo faze te procesit te administrimit te mbetjeve qe nga krijimi deri ne asgjësimin e<br />

tyre.<br />

Neni 3<br />

Objekti<br />

1. I nënshtrohen administrimit, sipas kërkesave te këtij ligji:<br />

a) mbetjet urbane;<br />

b) mbetjet industri<strong>al</strong>e;<br />

c) mbetjet spit<strong>al</strong>ore;<br />

ç) mbetjet e ndërtimit;<br />

d) mbetjet ne sistemin e kan<strong>al</strong>izimeve te ujerave te zeza, kan<strong>al</strong>eve kulluese e<br />

rezervuarëve;<br />

dh) mbetjet bujqësore dhe blegtor<strong>al</strong>e;<br />

e) mbetjet e vëllimshme.<br />

2. Ky ligj nuk zbatohet për mbetjet e rrezikshme, radioaktive, bërthamore dhe<br />

eksplozive, administrimi i te cilave rregullohet me ligje te veçanta.<br />

3. Këshilli i Ministrave, me propozimin e Ministrit te Mjedisit, miraton "Kat<strong>al</strong>ogun<br />

shqiptar te klasifikimit te mbetjeve", sipas "Kat<strong>al</strong>ogut evropian te mbetjeve".<br />

Neni 4<br />

Zbatimi<br />

Detyrimeve te këtij ligji u nënshtrohen person<strong>al</strong> fizike e juridike, publike dhe private,<br />

vendas ose te huaj:<br />

a) veprimtaritë e te cilëve krijojnë mbetje;<br />

b) kur janë zotërues te mbetjeve, te angazhuar dhe te licencuar për grumbullimin,<br />

depozitimin, transportimin, riciklimin, përpunimin dhe asgjësimin e tyre;<br />

c) organet shtetërore, organizatat shoqërore dhe shtetasit.<br />

Neni 5<br />

Detyrat e organeve shtetërore<br />

1. Ministria e Mjedisit, ne bashkëpunim me agjencitë rajon<strong>al</strong>e dhe Inspektoratin e<br />

Mjedisit organizojnë punët për funksionimin e procesit te administrimit mjedisor te<br />

mbetjeve dhe kontrollojnë zbatimin e tij ne te gjitha nivelet.<br />

2. Organet shtetërore, qendrore e vendore, ne bashkëpunim me Ministrinë e Mjedisit<br />

kane për detyre:<br />

a) hartimin e planeve kombëtare dhe lok<strong>al</strong>e për administrimin mjedisor te mbetjeve;<br />

b) përcaktimin e metodologjisë për trajtimin mjedisor te mbetjeve, ne përputhje me<br />

llojin e natyrën e tyre;<br />

c) sigurimin dhe përdorimin e efektshëm te mjeteve te nevojshme financiare;

ç) kontrollin e vazhdueshëm mbi veprimtaritë qe krijojnë mbetje, si dhe mbi ato qe<br />

angazhohen ne transportimin, riciklimin, përpunimin dhe asgjësimin e tyre ne fushat<br />

e sektorët qe mbulojnë.<br />

Neni 6<br />

Taksa e mbetjeve<br />

Personat fizike e juridike, vendas e te huaj, veprimtaritë e te cilëve krijojnë mbetje,<br />

paguajnë takse për krijimin e mbetjeve dhe shkarkimin e tyre ne mjedis. Masa dhe<br />

lloji i taksës, mënyrat e pagesës, organet qe i vjelin, kriteret e përdorimit mjedisor te<br />

saj caktohen me ligj.<br />

KREU II<br />

PARANDALIMI I NDOTJES NGA MBETJET E NGURTA<br />

Neni 7<br />

Qëllimi i administrimit te mbetjeve<br />

Procesi i administrimit te mbetjeve synon qe:<br />

a) nga veprimtaritë prodhuese te rezultojnë sa me pak mbetje;<br />

b) ne mbetjet e krijuara, vendin kryesor ta zënë mbetjet e degradueshme, te<br />

riciklueshme e te përpunueshme;<br />

c) administrimi i tyre te jete cikël sa me i shkurtër, me qellim qe te zvogëlohet koha e<br />

ekspozimit te tyre ne mjedis;<br />

ç) mbetjet te grumbullohen dhe te trajtohen te ndara ne te gjitha fazat e administrimit<br />

te tyre dhe te mos përzihen me mbetjet e rrezikshme dhe inerte. Trajtimi i tyre ne një<br />

faze te mëparshme te mos pengoje përdorimin e mëtejshëm te tyre;<br />

d) te pakësohet sa me shume lëvizja e transporti i mbetjeve dhe asgjësimi i tyre te<br />

kryhet ne impiantin me te afërt;<br />

dh) për hedhurinat qe rezultojnë pas përpunimit te mbetjeve, te kryhet groposje e<br />

sigurt.<br />

Neni 8<br />

Veprimet e nd<strong>al</strong>uara<br />

Ne territorin e Republikës se Shqipërisë janë te nd<strong>al</strong>uara:<br />

a) braktisja, shkarkimi, hedhja ne toke ose ne ujerat sipërfaqësore e mbetjeve qe çojnë<br />

ne degradimin e vetive te tokës ose te ujerave sipërfaqësore dhe shkaktojnë rrezik ose<br />

dem për shëndetin dhe mjedisin;<br />

b) përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve jashtë zonave te përcaktuara nga organet e<br />

qeverisjes vendore;<br />

c) importimi i mbetjeve dhe i hedhurinave, qe rezultojnë nga trajtimi i tyre, me qellim<br />

ruajtjeje, depozitimi ose asgjësimi;<br />

ç) grumbullimi, transportimi, ruajtja, riciklimi, përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve<br />

nga<br />

personat fizike e juridike, te p<strong>al</strong>icencuar për kryerjen e këtyre veprimtarive;

d) përpunimi, depozitimi dhe asgjësimi i mbetjeve me teknika dhe teknologji te<br />

papërshtatshme dhe te pamiratuara nga Ministri i Mjedisit dhe ministrat përkatës;<br />

dh) djegia ne natyre, përfshirë edhe vetedjegien e mbetjeve dhe te hedhurinave qe<br />

rezultojnë nga trajtimi i tyre.<br />

Neni 9<br />

Detyrime te krijuesit te mbetjeve<br />

1. Person<strong>al</strong> fizike dhe juridike, veprimtaria e te cilëve krijon mbetje, detyrohen:<br />

a) te ndërtojnë linja dhe impiante për riciklimin dhe përpunimin e mbetjeve, ne<br />

përputhje me teknologjinë, me natyrën dhe sasinë e mbetjeve qe krijojnë;<br />

b) t'i ruajnë dhe t'i trajtojnë mbetjet qe te mos vështirësojnë proceset pasuese te<br />

administrimit mjedisor te tyre;<br />

c) te ndajnë qe ne burim mbetjet ne kosha te veçante te d<strong>al</strong>lueshëm.<br />

2. Për plotësimin e këtyre detyrimeve, personi fizik ose juridik, veprimtaria e te cilit<br />

krijon mbetje, harton programin e masave teknike, teknologjike e organizative te<br />

trajtimit te mbetjeve, i cili kontrollohet nga Inspektorati i Mjedisit, nga organi qe ka<br />

licencuar veprimtarinë, si dhe nga organet e qeverisjes vendore te zonës ku<br />

zhvillohet veprimtaria.<br />

Neni 10<br />

Detyrimet e zotëruesit te mbetjeve<br />

1. Zotëruesit e mbetjeve sigurojnë:<br />

a) respektimin e kërkesave te ligjit nr.8094, date 21.3.1996 "Për largimin publik te<br />

mbeturinave", te këtij ligji dhe te akteve nënligjore ne zbatim te tyre;<br />

b) ruajtjen e mbetjeve ne kushte te veçanta, sipas tipit, sasisë, origjinës dhe vetive te<br />

tyre;<br />

c) ndarjen e mbetjeve te rrezikshme prej mbetjeve te tjera, ruajtjen e sigurt te<br />

mbetjeve,<br />

për te cilat nuk ekzistojnë mënyra te përshtatshme përpunimi dhe asgjësimi;<br />

ç) mbajtjen e regjistrave te mbetjeve, sipas klasifikimit te tyre, ku hidhen te dhënat<br />

për sasinë, përmbajtjen dhe periodicitetin e grumbullimit dhe te transportit, te dhëna<br />

për ruajtjen dhe largimin e mbetjeve ne vendet e caktuara;<br />

d) grumbullimi i mbetjeve te rrezikshme behet i veçuar dhe ato ruhen përkohësisht<br />

ne mbajtës speci<strong>al</strong>e, paketohen, etiketohen dhe transportohen ne përputhje me<br />

rregullat dhe standardet ndërkombëtare te miratuara ne Republikën e Shqipërisë.<br />

2. Lëvizja e mjeteve nga një zotërues tek tjetri behet vetëm mbi bazën e kontratave.<br />

3. Zotëruesit e mbetjeve dëmshpërblejnë dhe rehabilitojnë, me shpenzimet e tyre,<br />

demet qe shkaktojnë ne shëndet dhe ne mjedis.<br />

4. Shpenzimet për grumbullimin, transportin, ruajtjen, përpunimin dhe asgjësimin e<br />

mbetjeve përb<strong>al</strong>lohen nga zotëruesit e mbetjeve.<br />

KREU III<br />

TRAJTIMI I MBETJEVE SIPAS LLOJIT<br />

Neni 11

Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve urbane<br />

1. Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve urbane kryhen nëpërmjet metodave dhe<br />

renditjes se mëposhtme te detyrueshme për zbatim:<br />

a) ndarja e mbetjeve sipas klasifikimit te miratuar;<br />

b) riciklimi dhe ripërdorimi i tyre;<br />

c) kompostimi;<br />

ç) groposja;<br />

d) djegia ne impiante te posaçme.<br />

2. Ministri i Mjedisit dhe Ministri i Shëndetësisë miratojnë rregu llore tip për secilën<br />

nga metodat e mësipërme. Organet e qeverisjes vendore miratojnë rregulloret për<br />

çdo rast konkret, duke iu referuar rregulloreve tip te miratuara.<br />

Neni 12<br />

Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve te ndërtimit<br />

1. Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve te ndërtimit behet me ripërdorim dhe<br />

groposje.<br />

2. Ministri i Mjedisit dhe Ministri i Rregullimit te Territorit dhe Turizmit miratojnë<br />

rregulloren e trajtimit te mbetjeve te ndërtimit nga krijimi, transportimi e deri tek<br />

asgjësimi i tyre.<br />

Neni 13<br />

Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve industri<strong>al</strong>e<br />

1. Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve industri<strong>al</strong>e bëhen nëpërmjet impianteve dhe<br />

teknologjive te veçanta, për çdo lloj mbetje industri<strong>al</strong>e.<br />

2. Ministri i Mjedisit dhe Ministri i Industrisë dhe Energjetikes miratojnë rregulloren<br />

e trajtimit te mbetjeve industri<strong>al</strong>e, si dhe kriteret e rregullat për inst<strong>al</strong>imin dhe<br />

funksionimin e impianteve te përpunimit.<br />

Neni 14<br />

Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve te minierave<br />

1. Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve te shpim-kërkimit dhe shfrytëzimit te pasurive<br />

minerare kryhen pa penguar studimin, nxjerrjen dhe cilësitë e tyre, si dhe pa<br />

shkaktuar dëme ne ujerat sipërfaqësore e nëntokësore, ne peizazh e ne biodiversitet.<br />

2. Ministri i Mjedisit dhe Ministri i Industrisë dhe Energjetikes miratojnë rregulloren<br />

e trajtimit te mbetjeve te minierave qe nga krijimi, transporti e deri tek asgjësimi i<br />

tyre.<br />

Neni 15<br />

Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve te ushtrisë<br />

1. Mbetjet e krijuara nga repartet, ndërmarrjet e inst<strong>al</strong>imet ushtarake përpunohen dhe<br />

asgjësohen prej tyre, ne përputhje me kërkesat e rregulloreve përkatëse te ushtrisë.

2. Ministria e Mbrojtjes kontrollon zbatimin e kërkesave te rregulloreve për<br />

administrimin dhe asgjësimin e mbetjeve te sektorit ushtarak.<br />

Neni 16<br />

Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve bujqësore dhe blegtor<strong>al</strong>e<br />

1. Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve bujqësore dhe blegtor<strong>al</strong>e kryhen nga vete<br />

fermat<br />

qe i kane krijuar, duke përdorur kompostimin, riciklimin dhe teknologji te tjera te<br />

veçanta.<br />

2. Ministri i Mjedisit dhe Ministri i Bujqësisë dhe Ushqimit miratojnë rregulloren e<br />

trajtimit te mbetjeve bujqësore dhe blegtor<strong>al</strong>e, te detyrueshme për çdo fermer dhe te<br />

kontrollueshme nga inspektoratet e Ministrisë se Bujqësisë dhe Ushqimit dhe nga<br />

organet e qeverisjes vendore.<br />

Neni 17<br />

Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve te vëllimshme<br />

1. Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve te vëllimshme kryhen nga personat fizike e<br />

juridike, te speci<strong>al</strong>izuar dhe te licencuar për këtë veprimtari. Për veprimtaritë lok<strong>al</strong>e,<br />

licencimin e bëjnë organet e qeverisjes vendore.<br />

2. Ministri i Mjedisit dhe Ministri i Transportit dhe Telekomunikacioneve miratojnë<br />

rregulloren për përpunimin dhe asgjësimin e mbetjeve te vëllimshme.<br />

3. Vendet për depozitimin dhe asgjësimin e mbetjeve te vëllimshme miratohen nga<br />

organet e qeverisjes vendore, sipas kritereve te përcaktuara ne nenin 21 te këtij ligji.<br />

Neni 18<br />

Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve spit<strong>al</strong>ore<br />

1. Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve spit<strong>al</strong>ore kryhen nëpërmjet djegies ne impiante<br />

te<br />

posaçme.<br />

2. Ministri i Shëndetësisë dhe Ministri i Mjedisit miratojnë rregulloren e përpunimit<br />

dhe te asgjësimit te mbetjeve spit<strong>al</strong>ore, si dhe kriteret e rregullat për inst<strong>al</strong>imin dhe<br />

funksionimin e impianteve te djegies.<br />

Neni 19<br />

Mbetjet ndërkufitare<br />

1. Mbetjet urbane, te krijuara gjate transportit ndërkufitar (ajror, ujor dhe rrugor), te<br />

pasagjereve, veçohen ne piken kufitare dhe trajtohen si mbeturinat urbane te zonës.<br />

2. Ministri i Mjedisit, Ministri i Shëndetësisë dhe Ministri i Transportit dhe<br />

Telekomunikacioneve miratojnë udhëzimin për administrimin e mbetjeve ne pikat e<br />

k<strong>al</strong>imit kufitar.<br />

Neni 20<br />

Groposja e mbetjeve

1. Groposja e mbetjeve është etapa e fundit, se cilës i nënshtrohen te gjitha mbetjet,<br />

objekt i këtij ligji, si dhe hedhurinat qe rezultojnë pas trajtimit te tyre.<br />

2. Nuk lejohet te groposen:<br />

a) mbetjet e lëngëta;<br />

b) mbetjet eksplozive dhe oksiduese;<br />

c) mbetjet e përflakshme;<br />

ç) mbetjet spit<strong>al</strong>ore, infektive dhe shpuese;<br />

d) gomat e përdorura te automjeteve.<br />

Neni 21<br />

Inst<strong>al</strong>imi i impianteve<br />

Përcaktimi i vendit ku inst<strong>al</strong>ohen impiantet e përpunimit dhe te asgjësimit te<br />

mbetjeve, i nënshtrohet procedurës se vlerësimit te ndikimit ne mjedis, duke mbajtur<br />

parasysh kriteret e mëposhtme:<br />

a) te jete larg nga vendbanimet, nga rrugët kombëtare dhe zonat me lëvizje te dendur<br />

te<br />

njerëzve dhe kafshëve;<br />

b) te jete ne formacione gjeologjike, qe pengojnë filtrimet e mundshme;<br />

c) te mos jete ne afërsi te burimeve ujore sipërfaqësore, nëntokësore, baseneve, tokave<br />

te lagura, lagunave, kënetave, pyjeve, kullotave, zonave me ndjeshmëri te larte<br />

ekologjike dhe zonave te mbrojtura turistike dhe me trashëgimi kulturore;<br />

ç) te jete larg zonave qe mund te përmbyten;<br />

d) te lejoje lëvizjen e brendshme te automjeteve dhe te mekanizmave qe transport<br />

ojnë<br />

dhe përpunojnë mbetjet.<br />

Neni 22<br />

Rehabilitimi i venddepozitimeve ekzistuese<br />

1. Me hyrjen ne fuqi te këtij ligji, fushat ekzistuese te depozitimit te mbetjeve urbane i<br />

nënshtrohen administrimit paraprak ne drejtim te:<br />

a) mbulimit me dhe e ngjeshjes;<br />

b) hapjes se kan<strong>al</strong>eve te veçanta për ujerat e shiut, ujerat sipërfaqësore dhe për<br />

ekstraktet e mbetjeve dhe grumbullimin e tyre ne një basen te izoluar;<br />

c) mbrojtjes nga zjarret;<br />

ç) nd<strong>al</strong>imit te hyrjes se personave te paautorizuar;<br />

d) mbulimit me dhe e gjelbërimit te pjesës se fushës, ku nuk depozitohen me mbetje.<br />

2. Me hyrjen ne fuqi te këtij ligji, dampat industri<strong>al</strong>e ekzistuese mirëmbahen dhe<br />

rehabilitohen, sipas kërkesave te përcaktuara ne këtë ligj për administrimin e<br />

mbetjeve industri<strong>al</strong>e.<br />

3. Ministri i Mjedisit dhe Ministri i Industrisë dhe Energjetikes miratojnë udhëzimin<br />

për, rehabilitimin e dampave, sipas veçorive te mbetjeve qe ato mbartin.<br />

KREU IV<br />

KOMITETI I ADMINISTRIMIT TE MBETJEVE TE NGURTA

Neni 23<br />

Komiteti i Administrimit te Mbetjeve te Ngurta<br />

1. Për te bashkërenduar detyrat e ministrive për administrim mjedisor te mbetjeve<br />

krijohet Komiteti i Administrimit te Mbetjeve te Ngurta si organizëm ndërministror<br />

ne nivel zëvendësministrash. Këshilli i Ministrave, me propozim te Ministrit te<br />

Mjedisit, miraton përbërjen, organizimin dhe funksionimin e tij.<br />

2. Çdo fund viti, Komiteti paraqet për shqyrtim ne Këshillin e Ministrave raportin<br />

vjetor te gjendjes dhe te administrimit te mbetjeve ne shk<strong>al</strong>le vendi.<br />

Neni 24<br />

Plani kombëtar<br />

Për zbatimin e kërkesave te këtij ligji, Këshilli i Ministrave miraton Planin Kombëtar<br />

te Administrimit te Mbetjeve te Ngurta, te propozuar nga Komiteti i Administrimit te<br />

Mbetjeve te Ngurta.<br />

Neni 24/1<br />

Licencat e parashikuara në krerët II e III, të këtij ligji, përfshihen në kategorinë III.2, të<br />

shtojcës së ligjit për licencat. Licencimi i këtyre veprimtarive bëhet sipas ligjit për<br />

licencat.<br />

KREU V<br />

LEJA MJEDISORE<br />

Neni 25<br />

Leja mjedisore<br />

1. Personat fizike dhe juridike qe marrin përsipër grumbullimin, transportimin,<br />

përpunimin dhe asgjësimin e mbetjeve, pajisen me autorizim mjedisore përkatëse,<br />

duke u përjashtuar nga tarifa e shërbimit për marrjen e autorizims.<br />

2. Kur veprimtaritë e mësipërme ushtrohen ne shk<strong>al</strong>le vendi, leja miratohet nga<br />

Ministri i Mjedisit. Për veprimtaritë lok<strong>al</strong>e, miratimi behet nga agjencitë rajon<strong>al</strong>e te<br />

mjedisit ne bashkëpunim me organet e qeverisjes vendore.<br />

KREU VI<br />

IMPORTIMI, EKSPORTIMI DHE TRANZITIMI I MBETJEVE<br />

Neni 26<br />

Leja e importit<br />

Ne Republikën e Shqipërisë nd<strong>al</strong>ohet importimi i mbetjeve për ruajtje, depozitim ose<br />

asgjësim.<br />

Çdo import i veçantë mund të kryhet në bazë të një autorizimi të posaçëm të Këshillit<br />

të

Ministrave.<br />

Neni 27<br />

Eksportimi i mbetjeve<br />

1. Person<strong>al</strong> fizike dhe juridike, qe do te eksportojnë mbetje, pajisen me autorizim<br />

eksportimi te mbetjeve. Ministri i Mjedisit përcakton rregullat e kërkimit, te<br />

shqyrtimit dhe te miratimit te autorizims se eksportimit, si dhe dokumentet qe<br />

shoqërojnë kërkesën për autorizim.<br />

2. Eksportimi i mbetjeve lejohet me miratimin e autoriteteve përgjegjëse te shtetit ku<br />

do<br />

te importohet dhe te shteteve, ne territoret e te cilave do te tranzitohet mbetja.<br />

3. Ne rast se shteti importues ose shtetet, ne territoret e te cilave do te tranzitohet<br />

mbetja, refuzojnë te pranojnë mbetjen e eksportuar, eksportuesi mbulon vete<br />

shpenzimet për asgjësimin e sigurt te mbetjeve.<br />

Neni 28<br />

Tranzitimi i mbetjeve<br />

1. Tranzitimi i mbetjeve ne territorin e Republikës se Shqipërisë behet me autorizim<br />

te miratuar nga Ministri i Mjedisit, sipas rregullave dhe procedurave te miratuara<br />

prej tij dhe Ministri i Transportit dhe Telekomunikacioneve.<br />

2. Tranzitimi i mbetjeve nuk lejohet pa miratimin e autoriteteve përgjegjëse te shtetit<br />

importues, shtetit eksportues dhe te shteteve te tjera, ne territoret e te cilave do te<br />

tranzitohet.<br />

Neni 29<br />

Shkelja e rregullave te lëvizjes se mbetjeve<br />

1. Ne rast te shkeljes se rregullave te importit, te eksportit dhe te tranzitimit te<br />

mbetjeve, autoritetet e doganës dhe ato te policisë kufitare bllokojnë lëvizjen e<br />

mbetjeve dhe njoftojnë Ministrinë e Mjedisit dhe Ministrinë e Rendit Publik.<br />

2. Ministria e Mjedisit është autoriteti përgjegjës kombëtar dhe bashkërenduesi i te<br />

gjitha marrëveshjeve ndërkombëtare për administrimin mjedisor te mbetjeve, ne te<br />

cilat Republika e Shqipërisë është p<strong>al</strong>e.<br />

KREU VII<br />

MONITORIMI I ADMINISTRIMIT TE MBETJEVE<br />

Neni 30<br />

Detyrimi për monitorim<br />

1. Monitorimi i mbetjeve është pjese e Programit Kombëtar te Monitorimit te Mjedisit<br />

dhe kryhet sipas kërkesave te tij. Monitorimi i mbetjeve përfshin te gjitha fazat e<br />

procesit te administrimit te tyre, sipas këtij ligji dhe re<strong>al</strong>izohet i veçante për do lloj<br />

mbetje.

2. Person<strong>al</strong> fizike dhe juridike, veprimtaritë e te cilëve krijojnë mbetje, qe trajtohen<br />

nga ky ligj, si dhe person<strong>al</strong> fizike dhe juridike te pajisur me autorizim mjedisi për<br />

grumbullimin, transportimin, përpunimin dhe asgjësimin e mbetjeve, monitorojnë<br />

kryerjen e këtyre veprimtarive me shpenzimet e veta dhe publikojnë te dhënat qe<br />

d<strong>al</strong>in do tre muaj.<br />

3. Ministri i Mjedisit miraton rregulloren e monitorimit te mbetjeve, e cila është e<br />

detyrueshme për subjektet e përmendura ne piken 2 te këtij neni.<br />

KREU VIII KONTROLLI<br />

Neni 31<br />

1. Ndaj veprimtarisë se zotëruesve te mbetje ve ushtrojnë kontrolle Inspektorati i<br />

Mjedisit, organi qe ka licencuar veprimtarinë, Inspektorati Sanitar Shtetëror dhe<br />

inspektorati bashkiak.<br />

2. Inspektorati bashkiak dhe Inspektorati Sanitar Shtetëror kontrollojnë zbatimin e<br />

rregullave dhe te kërkesave për krijimin, grumbullimin, ruajtjen, transportimin,<br />

përpunimin dhe asgjësimin e mbetjeve urbane, te mbetjeve te ndërtimit dhe te<br />

mbetjeve te vëllimshme.<br />

3. Inspektorati i Mjedisit kontrollon zbatimin e rregullave dhe te kërkesave për<br />

trajtimin<br />

dhe administrimin e mbetjeve dhe kushtet e vendosura ne autorizimn mjedisore për:<br />

a) krijimin, grumbullimin, ruajtjen, lëvizjen dhe përpunimin e mbetjeve te tjera nga<br />

ato<br />

te përmendura ne piken 2 te këtij neni;<br />

b) funksionimin e impianteve dhe te inst<strong>al</strong>imeve te përpunimit dhe te asgjësimit te<br />

mbetjeve;<br />

c) transportin dhe lëvizjen e mbetjeve brenda proceseve te administrimit te tyre;<br />

ç) kryerjen e monitorimit te mbetjeve nga zotëruesit e tyre;<br />

d) mbajtjen e regjistrave te veçante për mbetjet;<br />

dh) zbatimin e programeve vetjake te masave teknike, teknologjike e organizative.<br />

KREU IX<br />

SANKSIONET<br />

Neni 32<br />

1. Kur shkeljet e dispozitave te këtij ligji përbejnë vepër pen<strong>al</strong>e, Inspektorati i Mjedisit<br />

bën k<strong>al</strong>lëzimin për ndjekje pen<strong>al</strong>e.<br />

2. Shkeljet e mëposhtme te dispozitave te këtij ligji, kur nuk përbejnë vepër pen<strong>al</strong>e,<br />

përbejnë kundërvajtje administrative ne fushën e mjedisit:<br />

a) ushtrimi pa autorizim mjedisore i veprimtarive, duke shkelur kërkesat e nenit 25 te<br />

këtij<br />

ligji;<br />

b) shkelja e kërkesave dhe kushteve te vendosura ne autorizimn mjedisore për<br />

administrimin e<br />

mbetjeve;

c) mosrespektimi i detyrimeve gjate vënies ne pune te impianteve dhe te inst<strong>al</strong>imeve;<br />

ç) braktisja, shkarkimi ose hedhja e mbetjeve jashtë vendeve te përcaktuara;<br />

d) përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve jashtë vendeve te përcaktuara nga organet<br />

përkatëse;<br />

dh) braktisja e inst<strong>al</strong>imeve, venddepozitimeve dhe impianteve te përpunimit e<br />

asgjësimit<br />

te mbetjeve;<br />

e) përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve me teknika dhe teknologji te papërshtatshme<br />

dhe<br />

te pamiratuara, si dhe djegia ne natyre dhe lejimi i vetedjegies se tyre;<br />

ë) importimi i mbetjeve dhe hedhurinave, ne kundërshtim me kërkesat e nenit 26 te<br />

këtij<br />

ligji;<br />

f) mosberja e rregullimeve për te sjelle mjedisin ne gjendjen e mëparshme;<br />

g) moskryerja e monitorimit ne te gjitha etapat e procesit te administrimit te<br />

mbetjeve;<br />

gj) mosdhënia ne afatet e kërkuara e te dhënave dhe njoftimeve për gjendjen dhe<br />

ndotjen e mjedisit gjate te gjitha etapave te procesit te administrimit te mbetjeve dhe<br />

mospublikimi i tyre, i shoqëruar edhe me sqarimin e masave për mbrojtjen e<br />

popullsisë.<br />

Neni 33<br />

Masat e gjobave<br />

1. Për kundërvajtjet administrative, te parashikuara ne nenin 32, jepen dënime me<br />

gjobe: a)për shkronjat "a", "b" dhe "c" nga 300 000 deri ne 500 000 leke;<br />

b) për shkronjat "ç", "d", "dh", "e" dhe "e" nga 500 000 deri ne 1 000000 leke;<br />

c) për shkronjat "f', "g" dhe "gj" nga 100000 deri ne 300 000 leke.<br />

2. Krahas dënimit me gjobe, Inspektorati i Mjedisit mund te vendose mbylljen e<br />

përkohshme ose te përhershme te veprimtarisë, ne varësi nga ndotja dhe dëmtimi i<br />

shkaktuar.<br />

Neni 34<br />

Ankimi<br />

1. Kundër vendimit te Inspektoratit te Mjedisit mund te behet ankim te Ministri i<br />

Mjedisit brenda 10 ditëve nga marrja e njoftimit. Ministri i Mjedisit duhet t'i përgjigjet<br />

ankimit brenda 30 ditëve.<br />

2. Kundër vendimit te Ministrit te Mjedisit ose kur ky i fundit nuk përgjigjet brenda<br />

afatit 30-ditor, mund te behet ankim, brenda 30 ditëve nga marrja e njoftimit, ne<br />

gjykatën e rrethit ku është bere kundërvajtja.<br />

Neni 35<br />

Akte nënligjore<br />

1. Ngarkohet Këshilli i Ministrave te nxjerre akte nënligjore ne zbatim te nenit 3 pika<br />

3, nenit 23 pika 1 dhe nenit 24 te këtij ligji.

2. Ngarkohet Ministri i Mjedisit dhe ministrat përkatës te nxjerrin aktet nënligjore ne<br />

zbatim te nenit 11 pika 2, nenit 12 pika 2, nenit 13 pika 2, nenit 14 pika 2, nenit 16<br />

pika 2, nenit 17 pika 2, nenit 18 pika 2, nenit 19 pika 2, nenit 22 pika 3, nenit 27 pika 3<br />

dhe nenit 29 pika 1 te këtij ligji.<br />

Neni 36<br />

Hyrja ne fuqi<br />

Ky ligj hyn ne fuqi 15 dite pas botimit ne Fletoren Zyrtare.<br />

Shp<strong>al</strong>lur me dekret nr.3742, date 19.3.2003 te Presidentit te Republikës se<br />

Shqipërisë,<br />

Alfred Moisiu.<br />

VENDIM<br />

Nr.806, datë 4.12.2003<br />

PËR MIRATIMIN E RREGULLAVE E TË PROCEDURAVE PËR IMPORTIMIN E<br />

MBETJEVE PËR PËRDORIM, PËRPUNIM E RICIKLIM<br />

Në mbështetje të nenit 100 të Kushtetutës dhe të pikës 3 të nenit 22 të ligjit nr.8934,<br />

datë 5.9.2002 “Për mbrojtjen e mjedisit”, me propozimin e Ministrit të Mjedisit,<br />

Këshilli i Ministrave<br />

VENDOSI:<br />

I. Importimi i mbetjeve për përdorim, përpunim e riciklim<br />

1. Personat fizikë dhe juridikë mund të importojnë mbetje për t’i përdorur,<br />

përpunuar e ricikluar, me përjashtim të mbetjeve të rrezikshme, importimi i të cilave<br />

rregullohet me dispozita të veçanta, vetëm në kushtet kur:<br />

a) përdorimi, përpunimi e riciklimi i tyre kryhet me teknologji bashkëkohore,<br />

që garanton mbrojtjen e shëndetit dhe të mjedisit;<br />

b) prej tyre përfitohen lëndë ose materi<strong>al</strong>e të dobishme dhe kursehen lëndë të<br />

para, defiçitare dhe të kushtueshme;<br />

c) transportimi i tyre nuk ndikon negativisht në shëndetin e njeriut dhe në<br />

mjedisin e tyre.<br />

2. Importimi i mbetjeve për përdorim, përpunim e riciklim mund të kryhet vetëm<br />

pasi personi fizik ose juridik që kërkon t’i importojë, të jetë i pajisur me miratimin<br />

përkatës.<br />

3. Miratimi për importimin e mbetjeve jepet nga Këshilli i Ministrave, duke<br />

përcaktuar llojin e sasinë që do të importohet dhe afatet e importimit.<br />

4. Për të marrë miratimin për importimin e mbetjeve, personi fizik ose juridik,<br />

paraqet këto dokumente:

a) Kërkesën për të lejuar importin e këtyre mbetjeve.<br />

b) Deklaratën person<strong>al</strong>e, ku përcaktohen emërtimi i mbetjes, sasia, përbërja,<br />

destinacioni, lloji i veprimtarisë ku do të përdoret, si dhe respektimi i kërkesave<br />

ligjore, i normave e i standardeve për mbrojtjen e mjedisit.<br />

c) Fotokopjen e noterizuar të licencës me të cilën është miratuar veprimtaria<br />

nga organi përkatës shtetëror.<br />

ç) Fotokopjen e noterizuar të lejes mjedisore, në të cilën janë përcaktuar<br />

kushtet e ushtrimit të veprimtarisë.<br />

d) Fotokopjen e noterizuar të lejes së dhënë nga Ministria e Shëndetësisë, ku<br />

përcaktohen kushtet në mbrojtje të shëndetit të publikut.<br />

dh) Mendimin me shkrim të organit të qeverisjes vendore, në bazë të të cilit<br />

është rënë dakord që, në territorin e tij, të përpunohen mbetje të importuara.<br />

Dokumentet e paraqitura pranohen dhe regjistrohen në protokollin e Ministrisë së<br />

Mjedisit, pasi kërkuesi të ketë derdhur, në llogarinë rrjedhëse të tij, tarifën e<br />

shërbimit në shumën 30 000 (tridhjetë mijë) lekë.<br />

5. Ministria e Mjedisit, në bazë të studimit dhe të verifikimit në vend të veprimtarisë,<br />

jep mendimin për kërkesën dhe, brenda 20 ditëve nga regjistrimi i saj në protokoll, ia<br />

përcjell të gjitha dokumentet Këshillit të Ministrave.<br />

6. Kur kërkesa pranohet, Ministria e Mjedisit harton projektvendimin për importimin<br />

e mbetjeve të kërkuara dhe ia dërgon për miratim Këshillit të Ministrave. Kur<br />

kërkesa refuzohet Ministria e Mjedisit harton projektvendimin që refuzon kërkesën.<br />

7. Ndaj vendimit të Këshillit të Ministrave, që nuk miraton kërkesën për importimin<br />

e mbetjeve, kërkuesi, brenda 30 ditëve, mund të ankohet në gjykatë.<br />

8. Ministria e Mjedisit mban regjistër të veçantë për kërkesat për importimin e<br />

mbetjeve, në të cilin shënohen kërkesa, emri i kërkuesit, lloji, sasia e mbetjes,<br />

destinacioni, miratimi ose refuzimi i saj.<br />

9. Përdorimi, përpunimi dhe riciklimi i mbetjeve të importuara përfaqësojnë<br />

veprimtari të veçantë nga importimi i tyre dhe personi fizik ose juridik pajiset me leje<br />

mjedisore, sipas kërkesave të ligjeve <strong>nr.9010</strong>, datë 13.2.2003 “Për administrimin<br />

mjedisor të mbetjeve të ngurta” dhe nr.8990, datë 23.1.2003 “Për vlerësimin e<br />

ndikimit në mjedis”.<br />

II. Transporti i mbetjeve që importohen<br />

1. Për mbetjet që do të futen në territorin e Republikës së Shqipërisë importuesi<br />

siguron, kundrejt kontratës së transportit, amb<strong>al</strong>azhimin, ngarkimin, transportin dhe<br />

shkarkimin e tyre, për të mos shkaktuar ndikime negative në shëndetin e njeriut dhe<br />

në mjedis.<br />

2. Për të bërë transportin e mbetjeve, personi importues, juridik ose fizik, duhet të<br />

marrë nga institucionet e autorizuara të vendit të prejardhjes së mbetjes:<br />

a) deklaratën e konfirmimit të llojit dhe të përbërjes së mbetjes;<br />

b) certifikatat, që tregojnë se mbetja nuk përbën rrezik për shëndetin dhe<br />

mjedisin;<br />

c) lejen e organeve doganore të vendit nga importohet.<br />

3. Personi juridik ose fizik, importues i mbetjeve, është i detyruar të ketë në kontratën<br />

e transportit të gjithë dokumentacionin e nevojshëm ligjor për transportin<br />

ndërkombëtar, si dhe ato që parashikohen në pikën II/2 të këtij vendimi.<br />

Dokumentet e transportit shoqërojnë ngarkesën gjatë gjithë kohës së transportit, deri

në vendin e shkarkimit.<br />

III. Kontrolli doganor<br />

1. Hyrja në territorin e Republikës së Shqipërisë e mjeteve të transportit të ngarkuara<br />

me mbetje lejohet nga organet doganore vetëm pasi, në zbatim të Kodit Doganor dhe<br />

të vendimit nr.205, datë 13.3.1999 të Këshillit të Ministrave “Për dispozitat zbatuese<br />

të Kodit Doganor”, u paraqitet edhe kopja e vendimit të Këshillit të Ministrave, që ka<br />

miratuar importimin, si dhe dokumentet e parashikuara në pikën II/2 të këtij<br />

vendimi.<br />

2. Organet doganore të pikave kufitare, të përcaktuara në pikën III/3 të këtij vendimi,<br />

mbajnë regjistër të veçantë për mbetjet që futen në vendin tonë, ku shënojnë llojin e<br />

mbetjes, sasinë, importuesin, vendin e shkarkimit.<br />

3. Për hartimin e raportit të gjendjes së mjedisit, organet doganore, në fund të çdo<br />

viti, raportojnë në Ministrinë e Mjedisit të dhënat për llojin e mbetjes, sasinë,<br />

importuesin dhe vendin e shkarkimit.<br />

IV. Pikat 10, 11,12 dhe 13 të vendimit nr.26, datë 21.1.1994 të Këshillit të Ministrave<br />

“Për mbetjet e rrezikshme dhe mbeturinat”, shfuqizohen.<br />

V. Ngarkohen Ministria e Mjedisit dhe Drejtoria e Përgjithshme e Doganave për<br />

zbatimin e këtij vendimi.<br />

Ky vendim hyn në fuqi pas botimit në Fletoren Zyrtare.<br />

KRYEMINISTRI<br />

Fatos Nano<br />

VENDIM<br />

Nr. 99, datë 18.2.2005<br />

PËR MIRATIMIN E KATALOGUT SHQIPTAR TË KLASIFIKIMIT TË<br />

MBETJEVE<br />

Në mbështetje të nenit 100 të Kushtetutës dhe të pikës 3 të nenit 3 të ligjit <strong>nr.9010</strong>,<br />

datë 13.2.2003 “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta”, me propozimin e<br />

Ministrit të Mjedisit, Këshilli i Ministrave<br />

VENDOSI:<br />

1. Miratimin e Kat<strong>al</strong>ogut Shqiptar të Klasifikimit të Mbetjeve, në përputhje me<br />

Kat<strong>al</strong>ogun Europian të Mbetjeve, sipas aneksit A që i bashkëlidhet këtij vendimi, dhe<br />

është pjesë përbërëse e tij, e që përmbledh shtojcat I, II, III dhe IV, në të cilat jepen<br />

përkatësisht:<br />

a) Shtojca I: Klasifikimi i mbetjeve;<br />

b) Shtojca II: Vetitë dhe karakteristikat e mbetjeve të rrezikshme;<br />

c) Shtojca III: Kategoritë e mbetjeve të gjeneruara, të listuara sipas natyrës së<br />

tyre (III.A) dhe veprimtarisë që i gjeneron ato (III.B);<br />

ç) Shtojca IV: Përbërësit e mbetjeve të shtojcës III.B që i bëjnë ato të rrezikshme,<br />

kur paraqesin vetitë e përshkruara në shtojcën II.<br />

2. Në kuptim të këtij vendimi vlerësohen si të rrezikshme:

a) mbetjet e shtojcës I, të shënuara me “*”, të cilat paraqesin njërën apo më<br />

shumë nga vetitë e listuara në shtojcën II ose kanë një apo më shumë substanca të<br />

listuara në shtojcën IV;<br />

b) mbetjet e rrezikshme, të përcaktuara si të tilla nga konventa e Baselit “Për<br />

kontrollin e lëvizjeve ndërkufitare të mbetjeve të rrezikshme dhe asgjësimin e tyre”.<br />

3. Kat<strong>al</strong>ogu Shqiptar i Klasifikimit të Mbetejeve të rishikohet dhe të plotësohet sipas<br />

ndryshimeve përkatëse të Kat<strong>al</strong>ogut Europian të Mbetjeve.<br />

Ky vendim hyn në fuqi pas botimit në Fletoren Zyrtare.<br />

KRYEMINISTRI<br />

Fatos Nano<br />

SHTOJCA I<br />

HYRJE<br />

1. Tipet e ndryshme të mbetjeve në kat<strong>al</strong>og janë të përcaktuara me një kod 6-shifror,<br />

ndërsa sektorët ekonomikë dhe nëndarjet përkatëse që i gjenerojnë këto mbetje, jepen<br />

përkatësisht me kode 2-shifrorë dhe 4-shifrorë.<br />

2. Numrat 6-shifrorë të kodeve të mbetjeve, në rastet kur nuk ka pasur ndryshime në<br />

klasifikimin e mbetjeve sipas Kat<strong>al</strong>ogut përkatës Europian kanë mbetur po ato. Në<br />

rastet kur në amendimet e herëpashershme klasifikimi ka ndryshuar, kodet e vjetra<br />

janë fshirë si të papërdorshme, për të shmangur konfuzionet që mund të vijnë nga<br />

ndryshimet në renditje.<br />

3. Tipet e mbetjeve në kat<strong>al</strong>og emërtohen si më poshtë:<br />

01. mbetje që d<strong>al</strong>in nga kërkimet dhe shfrytëzimi i minierave dhe karrierave, si<br />

edhe nga trajtimet fiziko-kimike të miner<strong>al</strong>eve;<br />

02. mbetje që d<strong>al</strong>in nga bujqësia (agrikultura), kopshtaria (hortikikultura)<br />

ujërat, pylltaria (silvikultura), gjuetia dhe peshkimi, si edhe përgatitja dhe<br />

përpunimet e ushqimeve;<br />

03. mbetje që d<strong>al</strong>in nga përpunimi i drurit dhe prodhimi i paneleve dhe<br />

mobilieve, brumit të letrës, letrës dhe kartonit;<br />

04. mbetje që d<strong>al</strong>in nga industria e lëkurëve, peliçeritë dhe tekstili;<br />

05. mbetje të d<strong>al</strong>a nga rafinimi i naftës nga pastrimi i gazit natyror dhe nga<br />

trajtime pirolotike të karbonit;<br />

06. mbetje të kimisë miner<strong>al</strong>e;<br />

07. mbetje nga proceset e kimisë organike;<br />

08 mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi i lëndëve të<br />

veshjes (bojëra, llaqe dhe em<strong>al</strong>ime të tejdukshme), ngjitsa, stukove dhe bojra<br />

stampimi;<br />

09. mbetje të industrisë fotografike;<br />

10. mbetje nga proceset termike;<br />

11. mbetje nga trajtimi kimik i sipërfaqeve dhe veshjeve të met<strong>al</strong>eve dhe<br />

materi<strong>al</strong>eve të tjerë; hidromet<strong>al</strong>urgjia e met<strong>al</strong>eve joferrore;<br />

12. mbetje nga trajtimi fiziko-mekanik dhe dhënia e formës së met<strong>al</strong>eve dhe<br />

plastikave;<br />

13. mbetje vajrash dhe mbetje të karburanteve të lëngshëm (përveç vajrave

ushqimore dhe ato në kapitullin 05 12 19;<br />

14. tretës të mbetjeve organike ftohës dhe pompues (përveç 07dhe 08) ;<br />

15. paketime mbeturinash; absorbente, rroba fshirëse, materi<strong>al</strong>e të filtrave dhe<br />

rroba mbrojtëse të paspecifikuara ndryshe ;<br />

16. mbetje të paspecifikuara në listë;<br />

17. mbetje nga ndërtimet dhe prishjet (përfshi dhera të gërmuara nga zona të<br />

kontaminuara);<br />

18. mbetje nga kujdesi shëndetësor njerëzor ose shtazor dhe kërkime që lidhen<br />

me to (me përjashtim të mbetjeve të kuzhinave dhe restoranteve që nuk lidhen<br />

drejtpërdrejt me kujdesin shëndetësor);<br />

19. mbetje nga impiantet e trajtimit të mbetjeve, të ujërave të ndotur (jo në<br />

vend) dhe përgatitja e ujit për përdorim njerëzor dhe industri<strong>al</strong>;<br />

20. mbetjet urbane (mbetjet shtëpiake dhe tregtare, mbetje industri<strong>al</strong>e e<br />

institucion<strong>al</strong>e të ngjashme) përfshirë fraksionet e mbledhura veçmas.<br />

01 MBETJE QË DALIN NGA KËRKIMET E SHFRYTËZIMI I<br />

MINIERAVE DHE KARRIERAVE, SI EDHE NGA TRAJTIMET<br />

FIZIKO - KIMIKE TË MINERALEVE<br />

01 01 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga nxjerrja e miner<strong>al</strong>eve<br />

01 01 01 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga nxjerrja e miner<strong>al</strong>eve met<strong>al</strong>ore<br />

01 01 02 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga nxjerrja e miner<strong>al</strong>eve jomet<strong>al</strong>ore<br />

01 03 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga përpunimi fiziko-kimik i miner<strong>al</strong>eve<br />

met<strong>al</strong>ore<br />

01 03 04 * Sterile acide që vijnë nga përpunimi i xeherorëve me përmbajtje<br />

të squfurit<br />

01 03 05 * Sterile të tjera që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

01 03 06 Sterile të tjera nga ato të përmendura në 01 03 04 dhe 01 03 05<br />

01 03 07* Mbetje të tjera që përmbajnë substanca të rrezikshme që d<strong>al</strong>in<br />

nga përpunimet fiziko-kimike të miner<strong>al</strong>eve met<strong>al</strong>ore<br />

01 03 08 Mbetje pluhurash, përveç atyre të përmendura në rubrikën 01 03<br />

07<br />

01 03 09 Mbetje (në formë b<strong>al</strong>te të kuqe) e d<strong>al</strong>ë nga prodhimi i <strong>al</strong>uminit, të<br />

tjera nga ato të përmendura në 01 03 07<br />

01 03 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

01 04 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga përpunimet fiziko-kimike të miner<strong>al</strong>eve<br />

jomet<strong>al</strong>ore<br />

01 04 07 * Mbetje që përmbajnë substanca të rrezikshme që vijnë nga<br />

përpunimet fizik- kimike të miner<strong>al</strong>eve jomet<strong>al</strong>ore<br />

01 04 08 Mbetje zhavori dhe mbetje gurësh të tjera nga ato të<br />

përmendura në 01 03 07<br />

01 04 09 Mbetje rërash dhe argjilash<br />

01 04 10 Mbetje pluhurash, të tjera nga ato të përmendura në 01 04 07<br />

01 04 11 Mbetje nga përpunimi i kripërave të potasit, të tjera nga ato të<br />

përmendura në 01 04 07<br />

01 04 12 Sterile dhe mbetje të tjera që vijnë nga larja dhe pastrimi i<br />

miner<strong>al</strong>eve, të tjera nga ato të përmendura në 01 04 07 dhe 01 04<br />

11

0104 13 Mbetje që vijnë nga prerja dhe sharrimi i gurëve, të tjera nga ato<br />

të përmendura në 01 04 07<br />

01 04 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

01 05 B<strong>al</strong>tra nga shpimet dhe mbetje të tjera nga shpimet<br />

01 05 04 B<strong>al</strong>ta dhe mbetje të tjera nga shpimet për ujë të ëmbël<br />

01 05 05* B<strong>al</strong>të dhe mbetje të tjera nga shpimet për naftë hidrokarbure<br />

01 05 06* B<strong>al</strong>të dhe mbetje të tjera nga shpimet që përmbajnë substanca të<br />

rrezikshme<br />

01 05 07 B<strong>al</strong>të dhe mbetje të tjera nga shpimet të cilat përmbajnë kripëra<br />

të bariumit, të tjera nga ato të përmendura në 01 05 05 dhe 01 05<br />

06<br />

01 05 08 B<strong>al</strong>të dhe mbetje të tjera nga shpimet të cilat përmbajnë klorurë,<br />

të tjera nga ato të përmendura në 01 05 06<br />

01 05 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

02 MBETJE QË DALIN NGA BUJQËSIA (AGRIKULTURA),<br />

KOPSHTARIA (HORTIKULTURA), UJËRAT, PYLLTARIA<br />

(SILVIKULTURA), GJUETIA DHE PESHKIMI, SI EDHE<br />

PËRGATITJA DHE PËRPUNIMET E USHQIMEVE<br />

02 01 Mbetjet që vijnë nga bujqësia, nga kopshtaria, nga gjuetia dhe<br />

peshkimi<br />

02 01 01 Llumra që vijnë nga larja dhe pastrimi<br />

02 01 02 Mbetje nga indet e kafshëve<br />

02 01 03 Mbetje të indeve bimore<br />

02 01 04 Mbetje të lëndëve plastike (me përjashtim të amb<strong>al</strong>azheve)<br />

02 01 06 Fek<strong>al</strong>e, urinë dhe pleh (duke futur këtu dhe pleh kashtë të<br />

prishur), rrjedhje, mbeturina të ndara dhe të trajtuara jashtë<br />

qendrës së trajtimit<br />

02 01 07 Mbetje që vijnë nga pylltaria (silvikultura)<br />

02 01 08* Mbetje bujqësore që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

02 01 09 Mbetje bujqësore, përveç atyre të paraqitura në rubrikën 020108<br />

02 01 10 Mbetje met<strong>al</strong>ike<br />

02 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

02 02 Mbetje që vijnë nga përgatitja dhe përpunimi i mishit, peshkut<br />

dhe ushqimeve të tjera me origjinë shtazore<br />

02 02 01 Llumra që vijnë nga larja dhe pastrimi<br />

02 02 02 Mbetje që vijnë nga indet shtazore<br />

02 02 03 Materi<strong>al</strong>e të papërshtatshme për konsum apo për përpunim<br />

02 02 04 Llumra që vijnë nga trajtimi në vend i rrjedhjeve<br />

02 02 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

02 03 Mbetje që vijnë nga përgatitja dhe përpunimi i frutave,<br />

perimeve, drithërave, vajrave ushqimore, i kakaos, kafesë, çajit,<br />

duhanit, të prodhimit të konservave, të prodhimit të majasë dhe<br />

të ekstrakteve të majasë, të përgatitjes dhe të fermentimit të<br />

melasës<br />

02 03 01 Llumra që vijnë nga larja, nga pastrimi, nga qerimi, nga<br />

centrifugimi dhe nga ndarja

02 03 02 Mbetje të agjentëve të konservimit<br />

02 03 03 Mbetje nga ekstraktimi me solvent<br />

02 03 04 Lëndë të papërshtatshme për konsum apo përpunim<br />

02 03 05 Llumra që vijnë nga trajtimi në vend i rrjedhjeve<br />

02 03 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

02 04 Mbetje nga përpunimi i sheqerit<br />

02 04 01 Dhera me prejardhje nga larja dhe pastrimi i panxharit të sheqerit<br />

02 04 02 Karbonat k<strong>al</strong>ciumi i precipituar<br />

02 04 03 B<strong>al</strong>tra që vijnë nga trajtimi në qendër i rrjedhjeve<br />

02 04 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

02 05 Mbetje që vijnë nga industria e prodhimit të qumështit<br />

02 05 01 Lëndë të papërshtatshme për konsum apo përpunim<br />

02 05 02 Llumra që vijnë nga trajtimi në vend i rrjedhjeve<br />

02 05 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

02 06 Mbetje të industrisë së bukës, ëmbëlsirave<br />

02 06 01 Lëndë të papërshtatshme për konsum apo përpunim<br />

02 06 02 Mbetje të agjentëve të konservimit<br />

02 06 03 Llumra që vijnë nga trajtimi në vend i rrjedhjeve<br />

02 06 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

02 07 Mbetje që vijnë nga prodhimi i pijeve <strong>al</strong>koolike dhe jo<strong>al</strong>koolike<br />

(përveç kafesë, çajit, dhe kakaos)<br />

02 07 01 Mbetje që vijnë nga larja, pastrimi dhe përpunimi mekanik i<br />

lëndëve të para<br />

02 07 02 Mbetje nga distilimi i <strong>al</strong>koolit<br />

02 07 03 Mbetje nga trajtimet kimike<br />

02 07 04 Lëndë të papërshtatshme për konsum apo përpunim<br />

02 07 05 Llumra që vijnë nga trajtimi në vend i rrjedhjeve<br />

02 07 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

03 MBETJE QË DALIN NGA PËRPUNIMI I DRURIT DHE<br />

PRODHIMI I PANELEVE DHE MOBILJEVE, BRUMIT TË<br />

LETRËS, LETRËS DHE KARTONIT<br />

03 01 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga përpunimi i drurit dhe prodhimi i paneleve<br />

dhe mobilieve<br />

03 01 01 Mbetje të lëvores dhe të tapës<br />

03 01 04* Pluhur sharrë, ashklat, copa prej druri, panele me materi<strong>al</strong>e<br />

grimcore dhe me pllaka që përmbajnë materi<strong>al</strong>e të rrezikshme<br />

03 01 05 Pluhur sharre, ashklat, copa prej druri, panele me materi<strong>al</strong>e<br />

grimcore dhe me pllaka, të tjera nga ato të përmendura në 03 01<br />

04<br />

03 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

03 02 Mbetje të produkteve që përdoren në staxhionimin e drurëve<br />

03 02 01* Komponime organike jo të h<strong>al</strong>ogjenuara që përdoren për<br />

staxhionimin e drurëve<br />

03 02 02* Komponime organike të kloruara që përdoren për staxhionimin e<br />

drurëve<br />

03 02 03* Komponime organomet<strong>al</strong>ike që përdoren për për staxhionimin e

drurëve<br />

03 02 04* Komponime inorganike që përdoren për për staxhionimin e<br />

drurëve<br />

03 02 05* Komponime të tjera që përdoren për staxhionimin e drurëve që<br />

përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

03 02 99 Staxhionues të tjerë të paspecifikuar<br />

03 03 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga prodhimi dhe përpunimi i letrës, kartonit<br />

dhe brumit të letrës<br />

03 03 01 Mbetje të lëvoreve dhe drurit<br />

03 03 02 Llumra të lëngshme të gjelbëra (që vijnë nga rekuperimi i<br />

lëngjeve të zierjes)<br />

03 03 05 Llumra të çngjyrosura që d<strong>al</strong>in nga riciklimi i letrës<br />

03 03 07 Mbetje skarco të ndara mekanikisht që vijnë nga pulpëzimi i<br />

mbetjeve të letrës dhe kartonit<br />

03 03 08 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga seleksionimi i letrave dhe kartonave të<br />

destinuara për riciklim<br />

03 03 09 B<strong>al</strong>të që del nga trajtimi me gëlqerë<br />

03 03 10 Mbetje skarco fibroze, llumra të mbushjeve dhe të veshjeve të<br />

d<strong>al</strong>a nga ndarjet mekanike<br />

03 03 11 Mbetje të d<strong>al</strong>a nga trajtimi në vend i rrjedhjeve, të tjera nga ato të<br />

përmendura në 03 03 10<br />

03 03 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

04 MBETJE QË DALIN NGA INDUSTRIA E LËKURËVE,<br />

PELIÇERITË DHE TEKSTILI<br />

04 01 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga industria e lëkurëve dhe peliçeritë<br />

04 01 01 Mbetje nga rrjepjet dhe prerjet<br />

04 01 02 Mbetje gëlqerore<br />

04 01 03* Mbetjet nga heqja e yndyrnave që përmbajnë tretës pa fazë të<br />

lëngët<br />

04 01 04 Lëngje nga regjia e lëkurëve që përmbajnë krom 1[1]<br />

04 01 05 Lëngje nga regjia e lëkurëve që nuk përmbajnë krom<br />

04 01 06 Llumra që vijnë kryesisht nga trajtimi në vend i rrjedhjeve që<br />

përmbajnë krom<br />

04 01 07 Llumra që vijnë kryesisht nga trajtimi në vend i rrjedhjeve që<br />

nuk përmbajnë krom<br />

04 01 08 Mbetje të lëkurës së regjur (preje, kan<strong>al</strong>e, mostrime, pluhura nga<br />

përpunimi) që përmbajnë krom 2[2]<br />

04 01 09 Mbetje që vijnë nga veshjet dhe lustrimet<br />

04 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

04 02 Mbetje të industrisë së tekstilit<br />

04 02 09 Materi<strong>al</strong>e të përziera (tekstile të imprenjuara, elastomere,<br />

plastomere)<br />

04 02 10 Lëndë organike të d<strong>al</strong>a nga produkte natyrore (p.sh. dhjamra,<br />

dyllra)<br />

1[1] Në rastet e përmbajtjes se Cr-6, këto mbetje konsiderohen të rrezikshme<br />

2[2] Në rastet e përmbajtjes se Cr-6, këto mbetje konsiderohen të rrezikshme

04 02 14* Mbetje që d<strong>al</strong>in nga përpunimet e fundit me tretës organike<br />

04 02 15 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga përpunimet e tjera, përveç ato të<br />

përmendura në 04 02 14<br />

04 02 16* Ngjyrosës dhe pigmente që përmbajnë substancë të rrezikshme<br />

04 02 17 Ngjyrosës dhe pigmente, përveç atyre të përmendura në 04 02 16<br />

04 02 19* Mbetje të d<strong>al</strong>a nga trajtimet në vend të rrjedhjeve që përmbajnë<br />

substanca të rrezikshme<br />

04 02 20 Mbetje të d<strong>al</strong>a nga trajtimet në vend, përveç atyre të përmendura<br />

në 04 0219<br />

04 02 21 Mbetje të fibrave tekstile të papërpunuara<br />

04 02 22 Mbetje të fibrave tekstile të përpunuara<br />

04 02 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

05 MBETJE TË DALA NGA RAFINIMI I NAFTËS NGA PASTRIMI<br />

I GAZIT NATYROR DHE NGA TRAJTIME PIROLOTIKE TË<br />

KARBONIT<br />

05 01 Mbetje që vijnë nga rafinimi i naftës<br />

05 01 02* Llumra të shkripëzimit<br />

05 01 03* Llumra të fundit të depozitave<br />

05 01 04* Llumra të <strong>al</strong>kileve acide<br />

05 01 05* Derdhje naftë të shpërndarë aksident<strong>al</strong>isht<br />

05 01 06* Llumra të naftës që d<strong>al</strong>in nga operacionet e mirëmbajtjes së<br />

impiantit apo pajisjeve<br />

05 01 07* Mbetje zifti acide<br />

05 01 08* Mbetje zifti të tjera dhe bitume<br />

05 01 09* Llumra që vijnë nga trajtimi në vend i rrjedhjeve që përmbajnë<br />

substanca të rrezikshme<br />

05 01 10 Llumra që vijnë nga trajtimi në vend i rrjedhjeve të tjera nga ato<br />

të përmendura në 05 01 09<br />

05 01 11* Mbetjet që vijnë nga pastrimi i lëndëve djegëse me baza ( <strong>al</strong>k<strong>al</strong>e)<br />

05 01 12* Nafta që përmbajnë acide<br />

05 01 13 Llumra të d<strong>al</strong>a nga trajtimi i ujit ushqyes të k<strong>al</strong>dajave<br />

05 01 14 Mbetjet që vijnë nga kollonat e ftohjes<br />

05 01 15* Argjila që d<strong>al</strong>in nga filtrimet<br />

05 01 16 Mbetjet që përmbajnë squfur të d<strong>al</strong>a nga procesi i desulfurimit të<br />

naftës<br />

05 01 17 Përzierje bituminoze<br />

05 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

05 06 Mbetjet e d<strong>al</strong>a nga trajtimi pirolitik i qymyrëve<br />

05 06 01* Zifte acid<br />

05 06 03* Zifte të tjera<br />

05 06 04 Mbetje të d<strong>al</strong>a nga kollonat e ftohjes<br />

05 06 99 Mbeturina të tjera të paspecifikuara<br />

05 07 Mbetje të d<strong>al</strong>a nga pastrimi dhe transporti i gazit natyror<br />

05 07 01* Mbetje që përmbajnë mërkur ( Hg)<br />

05 07 02 Mbetje që përmbajnë squfur<br />

05 07 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara

06 MBETJE TË KIMISË MINERALE<br />

06 01 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe<br />

përdorimi (FFSHP) i acideve<br />

06 01 01* Acid sulfurik dhe acid sulfuror<br />

06 01 02* Acid klorhidrik<br />

06 01 03* Acid fluorhidrik<br />

06 01 04* Acid fosforik dhe acid fosforor<br />

06 01 05* Acid nitrik dhe acid nitror<br />

06 01 06* Acide të tjera<br />

06 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

06 02 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga FFSHP i bazave<br />

06 02 01* Hidroksidi i k<strong>al</strong>ciumit<br />

06 02 03* Hidroksidi i amonit<br />

06 02 04* Hidroksidi i natriumit dhe k<strong>al</strong>iumit<br />

06 02 05* Baza të tjera<br />

06 02 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

06 03 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga FFSHP i kripërave dhe tretësirave të tyre<br />

dhe i oksideve met<strong>al</strong>ike<br />

06 03 11* Kripëra të ngurta dhe tretësira që përmbajnë cianure<br />

06 03 13* Kripëra të ngurta dhe tretësira që përmbajnë met<strong>al</strong>e të rënda<br />

06 03 14 Kripëra të ngurta dhe tretësira të tjera, përveç atyre të<br />

përmendura në 06 03 11 dhe 06 03 13<br />

06 03 15* Okside met<strong>al</strong>ike që përmbajnë met<strong>al</strong>e të rënda<br />

06 03 16 Okside met<strong>al</strong>ike të tjera, përveç atyre të përmendura në 06 03 15<br />

06 03 99 Mbeturina të tjera të paspecifikuara<br />

06 04 Mbetje që përmbajnë met<strong>al</strong>e, përveç atyre të përmendura në<br />

rubrikën 06 03<br />

06 04 03* Mbetje që përmbajnë arsenik<br />

06 04 04* Mbetje që përmbajnë mërkur<br />

06 04 05* Mbetje që përmbajnë met<strong>al</strong>e të tjera të rënda<br />

06 04 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

06 05 Llumra që d<strong>al</strong>in nga trajtimet në vend të rrjedhjeve<br />

06 05 02* Llumra që vijnë nga trajtimi në vend i rrjedhjeve që përmbajnë<br />

substanca të rrezikshme<br />

06 05 03 Llumra që vijnë nga trajtimi në vend i rrjedhjeve të tjera përveç<br />

atyre të përmendura në rubrikën 06 05 02<br />

06 06 Mbetje që vijnë nga FFSHP i kimikateve të squfurit, të proceseve<br />

të kimisë së squfurit dhe të proceseve të desulfurimit<br />

06 06 02* Mbetje që përmbajnë sulfidë të rrezikshëm<br />

06 06 03 Mbetje që përmbajnë sulfidë të tjera nga ato të përmendura në 06<br />

06 02<br />

06 07 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

06 07 Mbetje që vijnë nga FFSHP i h<strong>al</strong>ogjeneve dhe nga kimia e<br />

h<strong>al</strong>ogjeneve<br />

06 07 01* Mbetje që përmbajnë asbest që vjen nga elektroliza<br />

06 07 02* Karbon i aktivizuar nga prodhimi i klorit

06 07 03* Llumra të sulfatit të bariumit që përmbajnë mërkur<br />

06 07 04* Solucionë dhe acide, p.sh. acide kontakti<br />

06 07 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

06 08 Mbetje që vijnë nga FFSHP i silicit dhe derivative të silicit<br />

06 08 02 Mbetje që përmbajnë silikone të rrezikshme<br />

06 08 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

06 09 Mbetje që vijnë nga FFSH P i kimikateve të fosforit dhe të<br />

proceseve të kimisë së fosforit<br />

06 09 02 Llumra fosforike<br />

06 09 03* Mbetje të reaksioneve me bazë k<strong>al</strong>ciumin që përmbajnë ose janë<br />

të kontaminuara me substanca të rrezikshme<br />

06 09 04 Mbetje të reaksioneve me bazë k<strong>al</strong>ciumi, të tjera nga ato të<br />

përmendura në 06 09 03<br />

06 09 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

06 10 Mbetje që vijnë nga FFSHP i kimikateve të azotit, nga proceset<br />

kimike të azotit dhe nga prodhimi i plehrave azotike<br />

06 10 02* Mbetje që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

06 10 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

06 11 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga prodhimi i pigmenteve dhe turbullirave<br />

inorganike<br />

06 11 01 Mbetje të reaksioneve me bazë k<strong>al</strong>ciumi, që d<strong>al</strong>in nga prodhimi i<br />

dyoksidit të titanit<br />

06 11 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

06 13 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga proceset kimike inorganike të<br />

paspecifikuara<br />

06 13 01* Produkte inorganike, të mbrojtjes së bimëve, konservues të<br />

drurit dhe biocide të tjera<br />

06 13 02* Karbon aktiv i përdorur (përjashtuar 060702)<br />

06 13 03 Karbon i zi<br />

06 13 04* Mbetje që vijnë nga transformimi i asbestit<br />

06 13 05* Bloza<br />

06 13 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

07 MBETJE NGA PROCESET E KIMISË ORGANIKE<br />

07 01 Mbetje që d<strong>al</strong>in nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe<br />

përdorimi (FFSHP) i kimikateve organike bazë<br />

07 01 01* Lëngje ujore të larjes dhe lëngje meme ujore<br />

07 01 03* Tretësa, lëngje larës dhe lëngje meme organike të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />

07 01 04* Tretës, lengje larës dhe lëngje meme organike të tjere<br />

07 01 07* Mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të distilimit dhe mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të<br />

reaksioneve<br />

07 01 08* Mbetje të tjera të distilimit dhe mbetje të tjera të reaksioneve<br />

07 01 09* Shtresa filtri dhe absorbentë të përdorur të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />

07 01 10* Shtresa filtri dhe absorbentë të përdorur të tjerë<br />

07 01 11* Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve (derdhjeve)që<br />

përmbajnë<br />

substanca të rrezikshme

07 01 12 Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve të tjera nga ato të<br />

përmendura në 07 01 11<br />

07 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

07 02 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi<br />

(FFSHP) i plastikave, gomave sintetike dhe fibrave të bëra nga<br />

njeriu<br />

07 02 01* Lëngje ujore të larjes dhe lëngje mëmë ujore<br />

07 02 03* Tretës, lëngje larës dhe lëngje mëmë organike të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />

07 02 04* Tretës, lëngje larës dhe lëngje mëmë organike të tjerë<br />

07 02 07* Mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të distilimit dhe mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të<br />

reaksioneve<br />

07 02 08* Mbetje të tjera të distilimit dhe mbetje të tjera të reaksioneve<br />

07 02 09* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />

07 02 10* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të tjerë<br />

07 02 11* Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve (derdhjeve) që<br />

përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

07 02 12 Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve të tjera nga ato të<br />

përmendura në 07 02 11<br />

07 02 13 Mbetje plastike<br />

07 02 14* Mbetje nga materi<strong>al</strong>et shtesë që përmbajnë substanca të<br />

rrezikshme<br />

07 02 15 Mbetje nga materi<strong>al</strong>et shtesë të tjera nga ato të përmendura në<br />

07 02 14<br />

07 02 16* Mbetje që përmbajnë silikonë të rrezikshëm<br />

07 02 17 Mbetje që përmbajnë silikonë të tjerë nga ato të përmendura në<br />

07 02 16<br />

07 02 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

07 03 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi<br />

(FFSHP) i ngjyruesve organikë dhe pigmenteve (përveç 06 11)<br />

07 03 01* Lëngje ujore të larjes dhe lëngje mëmë ujore<br />

07 03 03* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />

07 03 04* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të tjerë<br />

07 03 07* Mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të distilimit dhe mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të<br />

reaksioneve<br />

07 03 08* Mbetje të tjera të distilimit dhe mbetje të tjera të reaksioneve<br />

07 03 09* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />

07 03 10* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të tjerë<br />

07 03 11* Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve (derdhjeve)që<br />

përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

07 03 12 Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve të tjera nga ato të<br />

përmendura në 07 03 11<br />

07 03 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

07 04 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi<br />

(FFSHP) i produkteve organike të mbrojtjes së bimëve(përvec 02<br />

01 08 dhe 02 01 09), agjentëve të ruajtjes (konservimit) së drurit<br />

(përveç 03 02) dhe biocideve të tjera

07 04 01* Lëngje ujore të larjes dhe lëngje mëmë ujore<br />

07 04 03* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />

07 04 04* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të tjerë<br />

07 04 07* Mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të distilimit dhe mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të<br />

reaksioneve<br />

07 04 08* Mbetje të tjera të distilimit dhe mbetje të tjera të reaksioneve<br />

07 04 09* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />

07 04 10* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të tjerë<br />

07 04 11* Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve (derdhjeve) që<br />

përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

07 04 12 Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve të tjera nga ato të<br />

përmendura në 07 04 11<br />

07 04 13* Mbetje të ngurta që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

07 04 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

07 05 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi<br />

(FFSHP) i lëndëve farmaceutike<br />

07 05 01* Lëngje ujore të larjes dhe lëngje mëmë ujore<br />

07 05 03* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />

07 04 04* Tretës, lëngje larëse dhe lëngjë mëmë organike të tjerë<br />

07 05 04* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të tjerë<br />

07 05 07* Mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të distilimit dhe mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të<br />

reaksioneve<br />

07 05 08* Mbetje të tjera të distilimit dhe mbetje të tjera të reaksioneve<br />

07 05 09* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />

07 05 10* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të tjerë<br />

07 05 11* Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve (derdhjeve) që<br />

përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

07 05 12 Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve të tjera nga ato të<br />

përmendura ne 07 05 11<br />

07 05 13* Mbetje të ngurta që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

07 05 14 Mbetje të ngurta të tjera nga ato të përmendura në 07 05 13<br />

07 05 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

07 06 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi<br />

(FFSHP) i lëndëve yndyrore,grasos, sapuneve, detergjentëve,<br />

disifektantëve dhe të kozmetikës<br />

07 06 01* Lëngje ujore të larjes dhe lëngje mëmë ujore<br />

07 06 03* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />

07 06 04* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të tjera<br />

07 06 07* Mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të distilimit dhe mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të<br />

reaksioneve<br />

07 06 08* Mbetje të tjera të distilimit dhe mbetje të tjera të reaksioneve<br />

07 06 09* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />

07 06 10* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të tjerë<br />

07 06 11* Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve (derdhjeve) që<br />

përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

07 06 12 Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve të tjera nga ato të

përmendura në 07 06 11<br />

07 06 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

07 07 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi<br />

(FFSHP) i kimikateve të pastra dhe produkteve kimike jo të<br />

specifikuara diku tjetër<br />

07 07 01* Lëngje ujore të larjes dhe lëngje mëmë ujore<br />

07 07 03* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />

07 07 04* Tretës, lëngje larëse dhe lëngje mëmë organike të tjerë<br />

07 07 07* Mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të distilimit dhe mbetje të h<strong>al</strong>ogjenuara të<br />

reaksioneve<br />

07 07 08* Mbetje të tjera të distilimit dhe mbetje të tjera të reaksioneve<br />

07 07 09* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të h<strong>al</strong>ogjenuar<br />

07 07 10* Shtresa filtri dhe absorbente të përdorur të tjerë<br />

07 07 11* Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve (derdhjeve) që<br />

përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

07 07 12 Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve të tjera nga ato të<br />

përmendura në 07 07 11<br />

07 07 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

08 MBETJE NGA FABRIKIMI, FORMULIMI, SHPËRNDARJA DHE<br />

PËRDORIMI (FFSHP) I LËNDËVE TË VESHJES (BOJËRA,<br />

LLAQE DHE EMALIME TË TEJDUKSHME), NGJITËS<br />

STUKOVE DHE BOJRA STAMPIMI<br />

08 01 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi<br />

(FFSHP) dhe heqja e bojërave dhe llaqeve<br />

08 01 11* Mbetje të bojërave dhe llaqeve që përmbajnë tretës organikë ose<br />

substanca të tjera të rrezikshme<br />

08 01 12 Mbetje të bojërave dhe llaqeve, të tjera nga ato të përmendura në<br />

08 01 11<br />

08 01 13* Llumra nga bojërat dhe llaqet që përmbajnë tretës organikë ose<br />

substanca të tjera të rrezikshme<br />

08 01 14 Llumra nga bojërat dhe llaqet, të tjera nga ato të përmendura në<br />

08 01 13<br />

08 01 15* Llumra ujorë të bojërave dhe llaqeve që përmbajnë tretës<br />

organikë ose<br />

substanca të tjera të rrezikshme<br />

08 01 16 Llumra ujore të bojërave dhe llaqeve të tjera nga ato të<br />

përmendura në 08 01 15<br />

08 01 17* Mbetje nga heqja e bojërave dhe llaqeve që përmbajnë tretës<br />

organikë ose substanca të tjera të rrezikshme<br />

08 01 18 Mbetje nga heqja e bojërave dhe llaqeve të tjera nga ato të<br />

përmendura në 08 01 17<br />

08 01 19* Suspensione ujore të bojërave dhe llaqeve që përmbajnë tretës<br />

organikë ose substanca të tjera të rrezikshme<br />

08 01 20 Suspensione ujore të bojërave dhe llaqeve, të tjera nga ato të<br />

përmendura në 08 01 19

08 01 21* Mbetje të pastrimit të bojërave dhe llaqeve<br />

08 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

08 02 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi<br />

(FFSHP) të veshjeve të tjera (përfshirë materi<strong>al</strong>et qeramike)<br />

08 02 01 Mbetje të pudrave veshëse<br />

08 02 02 Llumra ujore që përmbajnë materi<strong>al</strong>e qeramike<br />

08 02 03 Suspensione ujore që përmbajne materi<strong>al</strong>e qeramike<br />

08 02 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

08 03 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi<br />

(FFSHP) i bojërave të printimit<br />

08 03 07 Llumra ujore që përmbajnë bojëra<br />

08 03 08 Mbetje të lëngjeve ujore që përmbajnë bojëra<br />

08 03 12* Mbetje të bojërave që përmbajnë substancë të rrezikshme<br />

08 03 13 Mbetje të bojërave të tjera nga ato të përmendura në 08 03 12<br />

08 03 14* Llumra të bojërave që përmbajnë substancë të rrezikshme<br />

08 03 15 Llumra të bojërave të tjera nga ato të përmendura në 08 03 14<br />

08 03 16* Mbetje të solucioneve gërryes<br />

08 03 17* Mbetje nga bojë printi që përmbajnë substancë të rrezikshme<br />

08 03 18 Mbetje nga bojë printi, të tjera nga ato të përmendura në 08 03 17<br />

08 03 19* Vajra dispërse<br />

08 03 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

08 04 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi<br />

(FFSHP) i ngjitësve dhe stukove (përfshi produktet e mbrojtjes<br />

nga uji)<br />

08 04 09* Mbetje të ngjitësve dhe stukove që përmbajnë tretës organikë ose<br />

substanca të tjera të rrezikshme<br />

08 04 10 Mbetje të ngjitësve dhe stukove të tjera nga ato të përmendura<br />

në 08 04 09<br />

08 04 11* Llumra të ngjitësve dhe stukove që përmbajnë tretësa organikë<br />

ose substanca të tjera të rrezikshme<br />

08 04 12 Llumra të ngjitësve dhe stukove të tjera nga ato të përmendura<br />

në 08 04 11<br />

08 04 13* Llumra ujore të ngjitësve dhe stukove që përmbajnë tretës<br />

organikë ose substanca të tjera të rrezikshme<br />

08 04 14 Llumra ujore të ngjitësve dhe stukove të tjera nga ato të<br />

përmendura në 08 04 13<br />

08 04 15* Lëngje ujore të ngjitësve dhe stukove që përmbajnë tretës<br />

organikë ose substanca të tjera të rrezikshme<br />

08 04 16 Lëngje ujore të ngjitësve dhe stukove të tjera nga ato të<br />

përmendura në 08 04 15<br />

08 04 17* Vajra rezinë<br />

08 04 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

08 05 Mbetje të tjera të paspecifikuara në 08<br />

08 05 01* Mbetje të izocianiteve<br />

09 MBETJE TË INDUSTRISË FOTOGRAFIKE<br />

09 01 Mbetje nga industria fotografike

09 01 01* Tretësira zhvillimi me bazë ujore dhe tretësira aktivizuese<br />

09 01 02* Tretësira zhvillimi me bazë ujore të pllakave të kundërpeshës<br />

(zhvendosjes)<br />

09 01 03* Tretësira zhvillimi me bazë tretësish<br />

09 01 04* Tretësira fiksuese<br />

09 01 05* Tretësira zbardhuese dhe tretësira zbardhuese fiksuese<br />

09 01 06* Mbetje që përmbajnë argjend nga trajtimi në vend i mbetjeve<br />

fotografike<br />

09 01 07 Filma dhe letër fotografike që përmban argjend apo komponime<br />

të argjendit<br />

09 01 08 Filma dhe letër fotografike që nuk përmban argjend apo<br />

komponime të argjendit<br />

09 01 10 Aparat fotografik me njëpërdorim pa bateri<br />

09 01 11* Aparat fotografik me njëpërdorim që ka bateri të përfshira<br />

në 16 06 01, 16 06 02 ose 16 06 03<br />

09 01 12 Aparat fotografik me një-përdorim që ka bateri të tjera nga ato të<br />

përmendura në 09 01 11<br />

09 01 13* Mbetje të lëngshme ujore të d<strong>al</strong>a nga tharja në vend e argjendit,<br />

të tjera nga ato të përmendura në 09 01 06<br />

09 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

10 MBETJE NGA PROCESET TERMIKE<br />

10 01 Mbetje nga stacionet elektrike dhe impiantet e djegies së<br />

brendshme (përveç 19)<br />

10 01 01 Hi nga fundi, skorje dhe pluhur k<strong>al</strong>dajash (përjashtuar pluhurin<br />

e k<strong>al</strong>dajave të përmendur në 10 01 04)<br />

10 01 02 Hi fluturues<br />

10 01 03 Hi fluturues nga torfat dhe druri i patrajtuar<br />

10 01 04* Hi fluturues nafte dhe pluhur k<strong>al</strong>dajash<br />

10 01 05 Mbetje të reaksioneve me bazë k<strong>al</strong>ciumi nga desulfurimi i gazit<br />

të oxhakëve në gjendje të ngurtë<br />

10 01 07 Mbetje të reaksioneve me bazë k<strong>al</strong>ciumi nga desulfurimi i gazit<br />

të oxhakëve në gjendje llumi<br />

10 01 09* Acid sulfuric<br />

10 01 13* Hi fluturues nga emulsionet e hidrokarbureve të përdorura si<br />

lëndë djegëse<br />

10 01 14* Hi nga fundi, skorje dhe pluhur k<strong>al</strong>dajash që përmbajnë<br />

substanca të rrezikshme si rezultat i bashkëdjegies<br />

10 01 15 Hi nga fundi, skorje dhe pluhur k<strong>al</strong>dajash si rezultat i<br />

bashkëdjegies, të tjera nga ato të përmendura në 10 01 14<br />

10 01 16* Hi fluturues nga co-icenerimi, që përmbajnë substanca të<br />

rrezikshme<br />

10 01 17 Hi fluturues nga co-icenerimi, të tjera nga ato të përmendura në<br />

10 01 16<br />

10 01 18* Mbetje nga pastrimi i gazit që përmban substanca të rrezikshme<br />

10 01 19 Mbetje nga pastrimi i gazit, të tjera nga ato të përmendura në 10<br />

01 05, 10 01 07 dhe 10 01 18

10 01 20* Llumra nga trajtimi në vend i derdhjeve që përmbajnë substanca<br />

të rrezikshme<br />

10 01 21 Llumra nga trajtimi në vend i derdhjeve, të tjera nga ato të<br />

përmendura në 10 01 20<br />

10 01 22* Llumra ujore nga pastrami i k<strong>al</strong>dajave që përmban substanca të<br />

rrezikshme<br />

10 01 23 Llumra ujore nga pastrami i k<strong>al</strong>dajave, të tjera nga ato të<br />

përmendura në 10 01 22<br />

10 01 24 Rërë nga shtresat vluese<br />

10 01 25 Mbetje nga magazinimi i lëndëve djegëse dhe TEC me qymyr<br />

10 01 26 Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës<br />

10 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

10 02 Mbetje nga industria e hekurit dhe e çelikut<br />

10 02 01 Mbetje nga përpunimi i skorieve<br />

10 02 02 Skorie e papërpunuar<br />

10 02 07* Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve, që përmbajnë substanca<br />

të rrezikshme<br />

10 02 08 Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve, të tjera nga ato të<br />

përmendura në 10 02 07<br />

10 02 10 Smerc nga mulliri<br />

10 02 11* Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës që përmbajnë naftë<br />

10 02 12 Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, të tjera nga ato të<br />

përmendura në 10 02 11<br />

10 02 13* Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve, që përmbajnë<br />

substanca të rrezikshme<br />

10 02 14 Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve, të tjera nga ato të<br />

përmendura në 10 02 13<br />

10 02 15 Llumra dhe shtresa filtri të tjera<br />

10 02 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

10 03 Mbetje nga met<strong>al</strong>urgjia termike e <strong>al</strong>uminit<br />

10 03 02 Skrape anodike<br />

10 03 04* Skrape të prodhimit primar<br />

10 03 05 Mbetje të <strong>al</strong>uminit<br />

10 03 08* Zgjyra kripore nga prodhimi dytësor<br />

10 03 09* Zgjyra të zeza nga prodhimi dytësor<br />

10 03 15* Shkuma që janë të djegshme ose emetojnë në rast kontakti me<br />

ujin gaze të djegshme në sasi të rrezikshme<br />

10 03 16 Shkuma, të tjera nga ato të përmendura në 10 03 15<br />

10 03 17* Mbetje nga prodhimi i anodave që përmbajnë zift<br />

10 03 18 Mbetje nga prodhimi i anodave që përmbajnë karbon, të tjera<br />

nga ato të përmendura në 10 03 17<br />

10 03 19* Pluhur nga oxhakët e gazeve që përmbajnë substanca të<br />

rrezikshme<br />

10 03 20 Pluhur nga oxhakët e gazeve të tjera nga ato të përmendura<br />

në 10 03 19<br />

10 03 21* Mbetje të tjera të imëta dhe pluhur (përfshirë pluhurin e

guzhinetave të<br />

mullirit ) që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

10 03 22 Mbetje të tjera të imëta dhe pluhur (përfshirë pluhurin e<br />

guzhinetave të<br />

mullirit) të tjera nga ato të përmendura në 10 03 21<br />

10 03 23* Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve, që përmbajnë substanca<br />

të rrezikshme<br />

10 03 24 Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve, të tjera nga ato të<br />

përmendura në 10 03 23<br />

10 03 25* Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve që përmbajnë<br />

substanca të rrezikshme<br />

10 03 26 Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve, të tjera nga ato të<br />

përmendura në 10 03 25<br />

10 03 27* Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës që përmbajnë vajra<br />

10 03 28 Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës të tjera nga ato të<br />

përmendura<br />

në 10 03 27<br />

10 03 29* Mbetje nga trajtimet e zgjyrave të kripës dhe zgjyrave të zeza që<br />

përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

10 03 30 Mbetje nga trajtimet e zgjyrave të kripës dhe zgjyrave të zeza të<br />

tjera nga ato të përmendura në 10 03 29<br />

10 03 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

10 04 Mbetje nga met<strong>al</strong>urgjia termike e plumbit<br />

10 04 01* Zgjyra nga prodhimi primar dhe dytësor<br />

10 04 02* Shkuma nga prodhimi primar dhe dytësor<br />

10 04 03* Arsenat k<strong>al</strong>ciumi<br />

10 04 04* Pluhur nga oxhakët e gazeve<br />

10 04 05* Mbetje të tjera të imëta dhe pluhur<br />

10 04 06* Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve<br />

10 04 07* Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve<br />

10 04 09* Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës që përmbajnë naftë<br />

10 04 10 Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, të tjera nga ato të<br />

përmendura në 10 04 09<br />

10 04 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

10 05 Mbetje nga met<strong>al</strong>urgjia termike e zinkut<br />

10 05 01 Zgjyra nga prodhimi primar dhe dytësor<br />

10 05 03* Pluhur nga oxhakët e gazeve<br />

10 05 04 Mbetje të tjera të imëta dhe pluhur<br />

10 05 05* Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve<br />

10 05 06* Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve<br />

10 05 08* Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, që përmbajnë naftë<br />

10 05 09 Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, të tjera nga ato të<br />

përmendura në 10 05 08<br />

10 05 10* Zgjyra dhe shkuma që janë të djegshme ose emetojnë në rast<br />

kontakti me ujin gaze të djegshme në sasi të rrezikshme<br />

10 05 11 Zgjyra dhe shkuma, të tjera nga ato të përmendura në 10 05 10

10 05 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

10 06 Mbetje nga met<strong>al</strong>urgjia termike e bakrit<br />

10 06 01 Zgjyra nga prodhimi primar dhe dytësor<br />

10 06 02 Zgjyra dhe shkuma nga prodhimi primar dhe dytësor<br />

10 06 03* Pluhur nga oxhakët e gazit<br />

10 06 04 Mbetje të tjera të imëta dhe pluhur<br />

10 06 06* Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve<br />

10 06 07* Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve<br />

10 06 09* Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, që përmbajnë vajra<br />

10 06 10 Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, të tjera nga ato të<br />

përmendura në 10 06 09<br />

10 06 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

10 07 Mbetje nga met<strong>al</strong>urgjia termike e argjendit, e arit dhe e platinit<br />

10 07 01 Zgjyra nga prodhimi primar dhe dytësor<br />

10 07 02 Zgjyra dhe ajka nga prodhimi primar dhe dytësor<br />

10 07 03 Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve<br />

10 07 04 Zbetje të tjera të imëta dhe pluhur<br />

10 07 05 Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve<br />

10 07 07* Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, që përmbajnë naftë<br />

10 07 08 Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, të tjera nga ato të<br />

përmendura në 10 07 07<br />

10 07 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

10 08 Mbetje nga met<strong>al</strong>urgjitë e tjera termike joferrore<br />

10 08 04 Mbetje të tjera të imëta dhe pluhur<br />

10 08 08* Zgjyrë kripë nga prodhimi primar dhe dytësor<br />

10 08 09 Zgjyra të tjera<br />

10 08 10* Zgjyra dhe shkuma që janë të djegshme ose emetojnë në rast<br />

kontakti me ujin gaze të djegshme në sasi të rrezikshme<br />

10 08 11 Zgjyra dhe shkuma, të tjera nga ato të përmendura në 10 08 10<br />

10 08 12* Mbetje nga prodhimi i anodave që përmbajnë zift<br />

10 08 13 Mbetje nga prodhimi i anodave që përmbajnë karbon, të tjera<br />

nga ato të përmendura në 10 08 12<br />

10 08 14 Skrape të anodave<br />

10 08 15* Pluhur nga oxhakët e gazit që përmbajnë substanca të<br />

rrezikshme<br />

10 08 16 Pluhur nga oxhakët e gazit, të tjera nga ato të përmendura në 10<br />

08 15<br />

10 08 17* Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve të oxhaqeve që<br />

përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

10 08 18 Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve të oxhaqeve, të<br />

tjera nga ato të përmendura në 10 08 17<br />

10 08 19* Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, që përmbajnë vajra<br />

10 08 20 Mbetje nga trajtimet e ujërave ftohës, të tjera nga ato të<br />

përmendura e 10 08 19<br />

10 08 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

10 09 Mbetje nga derdhjet e pjesëve të hekurit

10 09 03 Zgjyrë furn<strong>al</strong>te<br />

10 09 05* Bërthamat dhe k<strong>al</strong>lëpet e derdhjeve të cilat nuk i janë nënshtruar<br />

derdhjeve dhe me përmbajtje substancash të rrezikshme<br />

10 09 06 Bërthamat dhe k<strong>al</strong>lëpet e derdhjeve të cilat nuk i janë nënshtruar<br />

derdhjeve, të tjera nga ato të përmendura në 10 09 05<br />

10 09 07* Bërthamat dhe k<strong>al</strong>lëpet e derdhjeve të cilat i janë nënshtruar<br />

derdhjeve dhe me përmbajtje substancash të rrezikshme<br />

10 09 08 Bërthamat dhe k<strong>al</strong>lëpet e derdhjeve të cilat i janë nënshtruar<br />

derdhjeve, të tjera nga ato të përmendura në 10 09 07<br />

10 09 09* Pluhur nga oxhakët e gazit që përmbajnë substanca të<br />

rrezikshme<br />

10 09 10 Pluhur nga oxhakët e gazit, të tjera nga ato të përmendura në 10<br />

09 09<br />

10 09 11* Mbetje të tjera të imëta që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

10 09 12 Mbetje të tjera të imëta të tjera nga ato të përmendura në 10 09 11<br />

10 09 13* Mbetje të lidhjeve që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

10 09 14 Mbetje të lidhjeve, të tjera nga ato të përmendura në 10 09 13<br />

10 09 15* Mbetje të agjentëve tregues që përmbajnë substanca të<br />

rrezikshme<br />

10 09 16 Mbetje të agjentëve tregues, të tjera nga ato të përmendura në 10<br />

09 15<br />

10 09 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

10 10 Mbetje nga derdhjet e pjesëve joferrore<br />

10 10 03 Zgjyrë furn<strong>al</strong>te<br />

10 10 05* Bërthamat dhe k<strong>al</strong>lëpet e derdhjeve të cilat nuk i janë nënshtruar<br />

derdhjeve dhe me përmbajtje substancash të rrezikshme<br />

10 10 06 Bërthamat dhe k<strong>al</strong>lëpet e derdhjeve të cilat nuk i janë nënshtruar<br />

derdhjeve, të tjera nga ato të përmendura në 10 10 05<br />

10 10 07* Bërthamat dhe k<strong>al</strong>lëpet e derdhjeve të cilat i janë nënshtruar<br />

derdhjeve dhe me përmbajtje substancash të rrezikshme<br />

10 10 08 Bërthamat dhe k<strong>al</strong>lëpet e derdhjeve të cilat i janë nënshtruar<br />

derdhjeve, të tjera nga ato të përmendura në 10 10 07<br />

10 10 09* Pluhur nga oxhakët e gazit që përmbajnë substanca të<br />

rrezikshme<br />

10 10 10 Pluhur nga oxhakët e gazit, të tjera nga ato të përmendura në 10<br />

10 09<br />

10 10 11* Mbetje të tjera të imëta që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

10 10 12 Mbetje të tjera të imëta të tjera nga ato të përmendura në 10 10 11<br />

10 10 13* Mbetje të lidhjeve që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

10 10 14 Mbetje të lidhjeve, të tjera nga ato të përmendura në 10 10 13<br />

10 10 15* Mbetje të agjentëve tregues që përmbajnë substanca të<br />

rrezikshme<br />

10 10 16 Mbetje të agjentëve tregues, të tjera nga ato të përmendura në 10<br />

10 15<br />

10 10 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

10 11 Mbetje nga prodhimi i qelqit dhe produkteve të qelqit

10 11 03 Mbetje të materi<strong>al</strong>eve me fibra qelqi<br />

10 11 05 Pjesë të imëta dhe pluhura<br />

10 11 09* Mbetje të përzierjeve të përgatitura përpara përpunimit termik,<br />

që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

10 11 10 Mbetje të përzierjeve të përgatitura përpara përpunimit termik,<br />

të tjera nga ato të përmendura në 10 11 09<br />

10 11 11* Mbetje qelqi në pjesë të imëta dhe pudër qelqi që përmbajnë<br />

met<strong>al</strong>e të rënda (nga tubat e rrezeve katodike)<br />

10 11 12 Mbetje qelqi, të tjera nga ato të përmendura në 10 11 11<br />

10 11 13* Llumra të lustrimit dhe bluarjes(grimcimit) të qelqit, që<br />

përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

10 11 14 Llumra të lustrimit dhe bluarjes(grimcimit) të qelqit, të tjera nga<br />

ato të përmendura në 10 11 13<br />

10 11 15* Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazit të oxhaqeve, që përmbajnë<br />

substanca të rrezikshme<br />

10 11 16 Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazit të oxhaqeve, të tjera nga<br />

ato të përmendura në 10 11 15<br />

10 11 17* Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve të oxhaqeve, që<br />

përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

10 11 18 Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve të oxhaqeve, të<br />

tjera nga ato të përmendura në 10 11 17<br />

10 11 19* Mbetje të ngurta nga trajtimi në vend i derdhjeve, që përmbajnë<br />

substanca të rrezikshme<br />

10 11 20 Mbetje të ngurta nga trajtimi në vend i derdhjeve, të tjera nga ato<br />

të përmendura në 10 11 19<br />

10 11 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

10 12 Mbetje nga prodhimi i qeramikave, tullave, tjegullave, pllakave<br />

dhe prodhimeve të ndërtimit<br />

10 12 01 Mbetje nga përzierjet e përgatitura përpara përpunimit termik<br />

10 12 03 Pjesë të imëta dhe pluhura<br />

10 12 05 Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve<br />

10 12 06 K<strong>al</strong>lëpe skarco<br />

10 12 08 Mbetje qeramike, të tullave, tjegullave, pllakave dhe produkteve<br />

të ndërtimit (pas përpunimit termik)<br />

10 12 09* Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve, që përmbajnë substanca<br />

të rrezikshme<br />

10 12 10 Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve të tjera nga ato të<br />

përmendura në 10 12 09<br />

10 12 11* Mbetje nga em<strong>al</strong>imi dhe sm<strong>al</strong>timi, që përmbajnë met<strong>al</strong>e të rënda<br />

10 12 12 Mbetje nga em<strong>al</strong>imi dhe sm<strong>al</strong>timi, të tjera nga ato të përmendura<br />

në 10 12 11<br />

10 12 13 Llumra nga trajtimi i derdhjeve<br />

10 12 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

10 13 Mbetje nga prodhimi i çimentos, gëlqeres, <strong>al</strong>lçisë dhe<br />

prodhimeve të përftuara prej tyre<br />

10 13 01 Mbetje nga perzierjet e përgatitura përpara përpunimit termik

09<br />

11<br />

13<br />

10 13 04 Mbetje nga k<strong>al</strong>cinimi dhe hidratimi i gëlqeres<br />

10 13 06 Pjesë të imëta dhe pluhura (përjashtuar 10 13 12 dhe 10 13 13)<br />

10 13 07 Llumra dhe shtresa filtri nga trajtimet e gazeve<br />

10 13 09* Mbetje nga prodhimi i çimentos e asbestit që përmbajnë asbest<br />

10 13 10 Mbetje nga prodhimi i çimentos e asbestit, të tjera nga ato të<br />

përmendura në 10 13 09<br />

10 13 11 Mbetje nga prodhimi i materi<strong>al</strong>eve të përbëra me bazë çimentoje,<br />

të tjera nga ato të përmendura 10 13 09 dhe 10 13 10<br />

10 13 12* Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve, që përmbajnë substanca<br />

të rrezikshme<br />

10 13 13 Mbetje të ngurta nga trajtimet e gazeve, të tjera nga ato të<br />

përmendura në 110 13 12<br />

10 13 14 Mbetje të betonit dhe llumra të betonit<br />

10 13 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

10 14 Mbetje nga krematorët<br />

10 14 01* Mbetje nga pastrimi i gazeve që përmbajnë mërkur<br />

11 MBETJE NGA TRAJTIMI KIMIK I SIPËRFAQEVE DHE<br />

VESHJEVE TË METALEVE DHE MATERIALEVE TË TJERA;<br />

HIDROMETALURGJIA E METALEVE JOFERRORE<br />

11 01 Mbetje nga trajtimi kimik i sipërfaqeve dhe veshjeve të met<strong>al</strong>eve<br />

me materi<strong>al</strong>e të tjerë (P.sh. procesi g<strong>al</strong>vanik, procesi i veshjeve<br />

me Zn, proceset për heqjen e skorieve, fosfatet,delubrifikimi<br />

<strong>al</strong>k<strong>al</strong>in,anodizimi e tje)<br />

11 01 05* Shëllira acide për heqjen e skorieve<br />

11 01 06* Acide të tjera të paspecifikuara<br />

11 01 07* Shëllira bazike për heqjen e skorieve<br />

11 01 08* Llumra fosfatike<br />

11 01 09* Llumra dhe shtresa filtri, që përmbajnë substancë të rrezikshme<br />

11 01 10 Llumra dhe shtresa filtri, të tjera nga ato të përmendura në 11 01<br />

11 01 11* Lëngje ujore të shpëlarjes, që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

11 01 12 Lëngje ujore të shpëlarjes, të tjera nga ato të përmendura në 11 01<br />

11 01 13* Mbetje të delubrifikimit që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

11 01 14 Mbetje të delubrifikimit, të tjera nga ato të përmendura në 14 01<br />

11 01 15* Tretësa dhe llumra nga sistemet e membranave ose nga sisteme<br />

të jonoshkëmbyesve që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

11 01 16* Rezina të ngopura ose të shpenzuara gjatë jonoshkëmbimit<br />

11 01 98* Mbetje të tjera që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

11 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

11 02 Mbetje nga procese hidromet<strong>al</strong>urgjike joferrore<br />

11 02 02* Llumra nga hidromet<strong>al</strong>urgjia e zinkut<br />

11 02 03 Mbetjet nga prodhimi i anodave për proceset elektrolitike ujore<br />

11 02 05* Mbetjet nga proceset hidromet<strong>al</strong>urgjike të bakrit që përmbajnë<br />

substanca të rrezikshme

11 02 06 Mbetje nga procese hidromet<strong>al</strong>urgjike të bakrit, të tjera nga ato<br />

të 05 11 02<br />

11 02 07* Mbetje të tjera që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

11 02 09 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

11 03 Llumra dhe mbetje të ngurta nga proceset e temperimit<br />

11 03 01* Mbetje që përmbajnë cianid<br />

11 03 02* Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

11 05 Mbetje nga procese të g<strong>al</strong>vanizimit në të nxehtë<br />

11 05 01 Zinku i rëndë<br />

11 05 02 Hi zinku<br />

11 05 03* Mbetje të ngurta nga trajtimi i gazeve<br />

11 05 04* Shkrirësi i harxhuar<br />

11 05 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

12 MBETJE NGA TRAJTIMI FIZIKO-MEKANIK DHE DHËNIA E<br />

FORMËS SË METALEVE DHE PLASTIKAVE<br />

12 01 Mbetjet nga derdhjet dhe trajtimi sipërfaqësor fiziko-mekanik i<br />

met<strong>al</strong>eve dhe plastikave<br />

12 01 01 T<strong>al</strong>lash të met<strong>al</strong>eve ferrore<br />

12 01 02 Pluhur dhe pjesë të imëta të met<strong>al</strong>eve ferrore<br />

12 01 03 T<strong>al</strong>lash të met<strong>al</strong>eve joferrore<br />

12 01 04 Pluhur dhe pjesë të imëta të met<strong>al</strong>eve joferrore<br />

12 01 05 Mbetje plastike nga format dhe tornimet<br />

12 01 06* Vajrat miner<strong>al</strong>e të makinerive që përmbajnë h<strong>al</strong>ogjenë (përveç<br />

emulsioneve dhe solucioneve)<br />

12 01 07* Vajrat miner<strong>al</strong>e të makinerive që nuk përmbajnë h<strong>al</strong>ogjenë,<br />

(përveç emulsioneve dhe solucioneve)<br />

12 01 08* Solucione dhe emulsione të makinerive që përmbajnë h<strong>al</strong>ogjenë<br />

12 01 09 * Solucione dhe emulsione të makinerive që nuk përmbajnë<br />

h<strong>al</strong>ogjenë<br />

12 0110 * Vajrat sintetik të makinerive<br />

12 01 12* Parafinat dhe yndyrat e shpenzuara<br />

12 01 13 Mbetjet nga s<strong>al</strong>dimet<br />

12 01 14* Llumrat të makinerive që përmbajnë substancë të rrezikshme<br />

12 01 15 Llumra të makinerive që përmbajnë substancë, të tjera nga ato të<br />

përmendura në 12 01 14<br />

12 01 16* Mbetje të materi<strong>al</strong>eve shpërthyese që përmbajnë substanca të<br />

rrezikshme<br />

12 01 17 Mbetje të materi<strong>al</strong>eve shperthyese, të tjera nga ato të<br />

përmendura në 12 01 16<br />

12 01 18* Llumra met<strong>al</strong>ore (të grirjeve dhe bluarjeve) që përmbajnë vajra<br />

ose naftë<br />

12 01 19* Vajra makine lehtësisht të biodegradueshëm<br />

12 01 20* Trupat dhe materi<strong>al</strong>et e grirë të shpenzuar që përmbajnë<br />

substanca të rrezikshme<br />

12 01 21 Trupat dhe materi<strong>al</strong>et e grirë të shpenzuar, të tjera nga ato të<br />

përmendura në 12 01 20

12 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

12 03 Mbetje nga procesi i degrasatimit me anë të ujit dhe avullit,<br />

(përveç 11)<br />

12 03 01* Lëngje larës ujore<br />

12 03 02* Mbetje të degrasatimit me avull<br />

13 MBETJE VAJRASH DHE MBETJE TË KARBURANTEVE TË<br />

LËNGSHME, (përveç vajrave ushqimore dhe ato në kapitullin<br />

05 12 19)<br />

13 01 Mbetje vajrash hidraulike<br />

13 01 01* Vajra hidraulike që përmbajnë PCB<br />

13 01 04* Tretsa të kloruar<br />

13 01 05* Tretsa të paklorinuar<br />

13 01 09* Vaj hidraulik i klorinuar me bazë miner<strong>al</strong>e<br />

13 01 10* Vaj hidraulik i paklorinuar me bazë miner<strong>al</strong>e<br />

13 01 11* Vajra hidraulike sintetike<br />

13 01 12* Vajra hidraulike lehtësisht të biodegraduar<br />

13 01 13* Vajra të tjerë hidraulikë<br />

13 02 Mbetje vaji ingranazhesh, motori dhe lubrifikante<br />

13 02 04* Vajra motori ingranazhesh dhe lubrifikues të klorinuar me bazë<br />

miner<strong>al</strong>e<br />

13 02 05* Vajra motori, ingranazhesh dhe lubrifikues të pa klorinuar me<br />

bazë miner<strong>al</strong>e<br />

13 02 06* Vaj sintetik motori, ingranazhi dhe lubrifikues<br />

13 02 07* Vajra lehtësisht të biodegradueshme: motori, ingranazhi dhe<br />

lubrifikant<br />

13 02 08 * Vajra të tjera motori, ingranazhi hdelubrifikante<br />

13 03 Mbetje vajrash izolues dhe përcjellës nxehtësie<br />

13 03 01* Mbetje vajrash izolues dhe përcjellës nxehtësie që përmbajnë PCB<br />

13 03 06* Mbetje vajrash izolues dhe përcjellës të nxehtësisë të klorinuar<br />

me bazë miner<strong>al</strong>e, të tjerë nga ato të përmendura në 13 03 01<br />

13 03 07* Vajra izolues dhe përcjellës të paklorinuar me bazë miner<strong>al</strong>e<br />

13 03 08* Vajra izolues, përcjellës nxehtësie dhe sintetik<br />

13 03 09* Vajra lehtësisht të biodegradueshme izolues dhe përcjellës<br />

nxehtësie<br />

13 03 10* Vajra të tjerë izolues dhe përcjellës nxehtësie<br />

13 04 Vajra të ndotur anijesh<br />

13 04 01* Vajra të ndotur anijesh nga lundrimi pranë tokës<br />

13 04 02* Vajra nga ujëra të zeza të bankinave<br />

13 04 03* Vajra të ndotur nga lundrime të tjera<br />

13 05 Përbërës të seperatoreve ujit/naftë<br />

13 05 01* Pjesë të ngurta nga seperatoret ujë/naftë<br />

13 05 02* Llumra nga seperatoret ujë/naftë<br />

13 05 03* Llumra ndërmjetës<br />

13 05 06* Naftë nga seperatorët ujë/naftë<br />

13 05 07* Ujë me naftë nga seperatorët ujë/naftë<br />

13 05 08* Përzierje mbetjesh nga seperatorët ujë/naftë

13 07 Mbetje të karburanteve të lëngshme<br />

13 07 01* Naftë dhe diezel<br />

13 07 02* Benzinë<br />

13 07 03* Lëndë të tjera djegëse përfshi edhe përzierjet<br />

13 08 Mbetje naftë të paspecifikuara diku tjetër<br />

13 08 01* Llumra nga shkripëzimet ose emulsionet<br />

13 08 02* Emulsione të tjerë<br />

13 08 03 * Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

14 TRETËS TË MBETJEVE ORGANIKE FTOHËS DHE<br />

POMPUES (përveç 07 dhe 08)<br />

14 06 Mbetje të tretsave organike të ftohësave dhe pompuesve (shkuma<br />

aerosole)<br />

14 06 01* Kloroflour karbonet, HCFC, HEC.<br />

14 06 02* Tretës të tjerë ose përzierje tretësish të h<strong>al</strong>ogjenizuar<br />

14 06 03* Tretës ose përzierje tretësish të tjerë<br />

14 06 04* Llumra ose mbetje të ngurta që përmbajnë tretës të h<strong>al</strong>ogjenizuar<br />

14 06 05* Mbeturina ose mbetje të ngurta që përmbajnë tretës të tjerë<br />

15 PAKETIME MBETURINASH, ABSORBENTE, RROBA<br />

FSHIRËSE, MATERIALE TË FILTRAVE DHE RROBA<br />

MBROJTËSE TË PASPECIFIKUARA NDRYSHE<br />

15 01 Amb<strong>al</strong>azhe (duke përfshirë mbetjet e paketuara urbane)<br />

15 01 01 Mbetje amb<strong>al</strong>azhi letre dhe kartoni<br />

15 01 02 Mbetje amb<strong>al</strong>azhi plastike<br />

15 01 03 Mbetje amb<strong>al</strong>azhi druri<br />

15 01 04 Mbetje amb<strong>al</strong>azhi met<strong>al</strong>ike<br />

15 01 05 Mbetje amb<strong>al</strong>azhi të përbëra<br />

15 01 06 Mbetje amb<strong>al</strong>azhi<br />

15 01 07 Mbetje amb<strong>al</strong>azhi qelqi<br />

15 01 09 Mbetje amb<strong>al</strong>azhi tekstili<br />

15 01 10* Mbetje amb<strong>al</strong>azhi që përmbajnë ose janë të kontaminuara me<br />

substanca të rrezikshme<br />

15 01 11* Mbetje amb<strong>al</strong>azhi met<strong>al</strong>ike që përmbajnë materi<strong>al</strong>e poroze (p.sh.<br />

azbest), duke përfshirë kontenieret bosh të presioneve<br />

15 02 Absorbente, materi<strong>al</strong>e filtrues, copa/rroba fshirëse dhe rroba<br />

mbrojtëse<br />

15 02 02* Absorbente, materi<strong>al</strong> filtrues (duke përfshirë filtra naftë të<br />

paspecifikuar) dhe rroba mbrojtëse të kontaminuara nga<br />

substanca të rrezikshme<br />

15 02 03 Absorbente, materi<strong>al</strong>e filtrues, copa rroba thithëse, të tjera nga<br />

ato të përmendura në 15 02 02<br />

16 MBETJE TË PASPECIFIKUARA NË LISTË<br />

16 01 Mjete jashtë përdorimit nga mënyrat e ndryshme të transportit<br />

(duke përfshirë mjete jorrugore) dhe mbetje nga çmontimi i<br />

mjeteve jashtë përdorimit dhe të mirëmbajtjes, (përveç 13,14,16<br />

06 dhe 16 08)<br />

16 01 03 Goma jashtë përdorimit

deri<br />

12<br />

16 01 04* Mjete jashtë përdorimit<br />

16 01 06 Mjete jashtë përdorimit që nuk përmbajnë lëngje apo<br />

komponente të tjera të rrezikshme<br />

16 01 07* Filtra vaji, naftë<br />

16 01 08* Komponente që përmbajnë mërkur<br />

16 01 09* Komponentë që përmbajnë PCBs<br />

16 01 10* Komponente shpërthyes (p.sh. jastëk ajri)<br />

16 01 11* Tampon frenash që përmbajnë azbest<br />

16 01 12 Tampon frenash, të tjera nga ato të përmendura në16 01 11<br />

16 01 13* Lëngje frenash<br />

16 01 14* Lëngje antingrirës që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

16 01 15 Lëngje antigrirës, të tjera nga ato në 16 01 14<br />

16 01 16 Tankera për gaze të lëngshme<br />

16 01 17 Met<strong>al</strong>e ferrore<br />

16 01 18 Met<strong>al</strong>e joferrore<br />

16 01 19 Plastika<br />

16 01 20 Qelq<br />

16 01 21* Përbërës të rrezikshme, të tjera nga ato të përmendura në 16 01 07<br />

16 01 11 ,16 01 13 dhe 16 01 14<br />

16 01 22 Përbërës të tjerë të paspecifikuar<br />

16 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

16 02 Mbetje nga pajisjet elektrike dhe elektronike<br />

16 02 09* Transformatorë dhe kondesatorë që përmbajnë PCBs<br />

16 02 10* Pajisje skarco që kanë ose janë të kontaminuar me PCBs, të tjera<br />

nga ato në 16 02 09<br />

16 02 11* Pajisje skarco që përmbajnë kloroflorkarbon, HCFC,HFC<br />

16 02 12* Pajisje skarco që kanë azbest të lirë<br />

16 02 13* Pajisje skarco që kanë përbërës të rrezikshëm 16 02 09 deri 16 02<br />

16 02 14 Pajisje skarco, të tjera nga ato të përmendura në 16 02 09 deri 16<br />

02 13<br />

16 02 15* Komponentë të rrezikshëm të hequra nga pajisjet skarco<br />

16 02 16 Komponentë të rrezikshëm të hequra nga paisjet skarco, të tjera<br />

nga ato të përmendura në 16 02 15<br />

16 03 Grupime të paspecifikuara dhe produkte të papërdorshme<br />

16 03 03* Mbetje inorganike që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

16 03 04 Mbetje inorganike që përmbajnë substanca ndryshe nga ato të16<br />

03 03<br />

16 03 05* Mbetje organike që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

16 03 06 Mbetje organike që përmbajnë, të tjera nga ato të përmendura në<br />

16 03 05<br />

16 04 Eksplozivë të mbetur<br />

16 04 01* Mbetje të municioneve<br />

16 04 02* Mbetje nga fishekzjarrët<br />

16 04 03* Mbetje të tjera eksplozive

16 05 Gaze në kontenierët e presionit dhe kimikate të skaduara<br />

16 05 04* Gaze në kontenierët e presionit (përfshirë h<strong>al</strong>onet) që përmbajnë<br />

substanca të rrezikshme<br />

16 05 05 Gaze në kontenierët e presionit me presion, të tjera nga ato të<br />

përmendura në 16 05 04<br />

16 05 06* Kimikate laboratori që konsistojnë ose përmbajnë substanca të<br />

rrezikshme përfshirë përzierje të kimikatëve laboratorike<br />

16 05 07* Kimikate të skaduara inorganike, që konsistojnë ose përmbajnë<br />

substanca të rrezikshme<br />

16 05 08* Kimikate të skaduara organike, që konsistojnë ose përmbajnë<br />

substanca të rrezikshme<br />

16 05 09 Kimikate të skaduara, të tjera nga ato të përmendura në 16 05 06,<br />

16 05 07 dhe 16 05 08<br />

16 06 Bateri dhe akumulatorë<br />

16 06 01* Bateri plumbi<br />

16 06 02* Bateri Ni-Cd<br />

16 06 03* Bateri që kanë mërkur<br />

16 06 04 Bateri <strong>al</strong>k<strong>al</strong>ine (përveç 16 06 03)<br />

16 06 05 Bateri dhe akumulatorë të tjerë<br />

16 06 06* Elektrolite të ndara të mbledhur nga bateri dhe akumulatorë të<br />

tjerë<br />

16 07 Mbetje nga tankerat e transportit, tankera magazinues dhe të<br />

pastrimit të fuqive (përveç 05 dhe13)<br />

16 07 08* Mbetje që kanë naftë<br />

16 07 09* Mbetje që kanë substanca të tjera të rrezikshme<br />

16 07 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

16 08 Kat<strong>al</strong>izatorë të harxhuar<br />

16 08 01 Kat<strong>al</strong>izatorë të harxhuar që kanë ar, argjend, renium, radium,<br />

p<strong>al</strong>adium, iridium, ose platinium (përveç 16 08 07)<br />

16 08 02* Kat<strong>al</strong>izatorë të harxhuar që përmbajnë met<strong>al</strong>e transitë të<br />

rrezikshëm ose komponime të met<strong>al</strong>eve tranzite të rrezikshëm<br />

16 08 03 Kat<strong>al</strong>izatorë të harxhuar që përmbajnë met<strong>al</strong>e transitë ose<br />

komponime të met<strong>al</strong>eve të transitëve të tjera<br />

16 08 04 Kat<strong>al</strong>izatorë fluidë të harxhuar (përveç 16 08 07)<br />

16 08 05* Kat<strong>al</strong>izatorë të harxhuar që kanë acid fosforik<br />

16 08 06* Lëngje të harxhuar të përdorur si kat<strong>al</strong>izatorë<br />

16 08 07* Kat<strong>al</strong>izatorë të harxhuar të kontaminuar me substanca të<br />

rrezikshme<br />

16 09 Substanca oksiduese<br />

16 09 01* Përmaganate p.sh. permaganati i k<strong>al</strong>iumit<br />

16 09 02* Kromate p.sh. kromat k<strong>al</strong>iumi ose bikromati i k<strong>al</strong>iumit ose i<br />

natriumit<br />

16 09 03* Perokside, peroksid hidrogjeni<br />

16 09 04* Substanca të tjera të paspecifikuara<br />

16 10 Mbetje të lëngshme ujore të destinuara për trajtim jashtë zone<br />

16 10 01* Mbetje të lëngshme ujore, që kanë substanca të rrezikshme

01<br />

16 10 02 Mbetje të lëngshme ujore, të tjera nga ato të përmendura në 16 10<br />

16 10 03* Koncentrime ujore që kanë substanca të rrezikshme<br />

16 10 04 Koncentrime ujore, të tjera nga ato të përmendura në 16 10 03<br />

16 11 Mbetje të veshjeve të brendshme dhe materi<strong>al</strong>eve zjarrduruese<br />

16 11 01* Mbetje të veshjeve të brendshme me bazë karboni dhe<br />

materi<strong>al</strong>eve zjarrduruese nga procese met<strong>al</strong>urgjike që përmbajnë<br />

substanca të rrezikshme<br />

16 11 02 Mbetje të veshjeve të brendshme me bazë karboni dhe<br />

materi<strong>al</strong>eve zjarrduruese nga procese met<strong>al</strong>urgjike, të tjera nga<br />

ato të përmendura në 16 11 01<br />

16 11 03* Mbetje të veshjeve të brendshme dhe materi<strong>al</strong>eve zjarrduruese<br />

nga procese met<strong>al</strong>urgjike që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

16 11 04 Mbetje të veshjeve të brendshme dhe materi<strong>al</strong>eve zjarrduruese<br />

nga procese met<strong>al</strong>urgjike, të tjera nga ato të përmendura në 16 11<br />

03<br />

16 11 05* Mbetje të veshjeve të brendshme dhe materi<strong>al</strong>eve zjarrduruese<br />

nga proceset jomet<strong>al</strong>ugjike që përmbajnë substanca të<br />

rrezikshme<br />

16 11 06 Mbetje të veshjeve të brendshme dhe materi<strong>al</strong>eve zjarrduruese<br />

nga proceset jomet<strong>al</strong>ugjike, të tjera nga ato të përmendura në 16<br />

11 05<br />

17 MBETJE NGA NDËRTIMET DHE PRISHJET (PËRFSHI DHERA<br />

TË GËRMUARA NGA ZONA TË KONTAMINUARA)<br />

17 01 Beton, tulla, tjegulla dhe qeramika<br />

17 01 01 Beton<br />

17 01 02 Tulla<br />

17 01 03 Tjegulla dhe qeramika<br />

17 01 06* Përzierje ose fraksione të ndara betoni, tullash, tjegulla dhe<br />

qeramikës që përmbajnë substance të rrezikshme<br />

17 01 07 Përzierje të betonit, tullave, tjegullave dhe qeramikës, të tjera nga<br />

ato të përmendura në 17 01 06<br />

17 02 Dru, qelqe dhe plastika<br />

17 02 01 Dru<br />

17 02 02 Qelqe<br />

17 02 03 Plastikë<br />

17 02 04* Dru, qelq dhe plastika që përmbajnë substancë të rrezikshme<br />

17 03 Përzierje bituminoze, bitumi dhe produkte të tjera të ziftit<br />

17 03 01* Përzierje bituminoze që përmbajnë zifte qymyri<br />

17 03 02 Përzierje bituminoze, të tjera nga ato të përmendura në 17 03 01<br />

17 03 03* Zifte qymyri dhe katrane<br />

17 04 Met<strong>al</strong>e (përfshi dhe <strong>al</strong>iazhet e met<strong>al</strong>eve)<br />

17 04 01 Bakër,bronx, tunxh<br />

17 04 02 Alumin<br />

17 04 03 Alumb<br />

17 04 04 Zink

17 04 05 Hekur dhe çelik<br />

17 04 06 K<strong>al</strong>laj<br />

17 04 07 Met<strong>al</strong>e të përziera<br />

17 04 09* Mbetje met<strong>al</strong>ore të kontaminuara me substanca të rrezikshme<br />

17 04 10* Kabllo që përmbajnë naftë, bitum apo substanca të tjera të<br />

rrezikshme<br />

17 04 11 Kabllo të tjera nga ato të përmendura në 17 04 10<br />

17 05 Dhera (duke përfshirë dhera të gërmuara nga toka të<br />

kontaminuara, gurë dhe b<strong>al</strong>ta të tjera)<br />

17 05 03* Dhera dhe gurë që përmbajnë substancë të rrezikshme<br />

17 05 04 Dhera dhe gurë, të tjera nga ato të përmendura në 17 05 03<br />

17 05 05* B<strong>al</strong>ta që përmbajnë lëndë të rrezikshme<br />

17 05 06 B<strong>al</strong>ta, të tjera nga ato të përmendura në 17 05 05<br />

17 05 07* Çakëll që përmban substanca të rrezikshme<br />

17 05 08 Çakëll, të tjera nga ato të përmendura në 17 05 07<br />

17 06 Materi<strong>al</strong>e izoluese dhe materi<strong>al</strong>e ndërtimi me azbest<br />

17 06 01* Materi<strong>al</strong> izolimi që përmban azbest<br />

17 06 03* Materi<strong>al</strong> izolimi që konsistojnë ose përmbajnë substanca të<br />

rrezikshme<br />

17 06 04 Materi<strong>al</strong>e izolimi të tjera nga ato të përmendura në 17 06 01 dhe<br />

17 06 03<br />

17 06 05* Materi<strong>al</strong>e ndërtimi që përmbajnë asbest<br />

17 08 Materi<strong>al</strong>e ndërtimi me gips<br />

17 08 01 Materi<strong>al</strong>e ndërtimi me gips që janë të kontaminuara me<br />

substanca të rrezikshme<br />

17 08 02 Materi<strong>al</strong>e ndërtimi me gips, të tjera nga ato të përmendura në 17<br />

08 01<br />

17 09 Mbetje të tjera ndërtimi dhe të prishjeve<br />

17 09 01* Mbetje ndërtimi dhe të prishjeve që përmbajnë mërkur<br />

17 09 02* Mbetje ndërtimi dhe të prishjeve që përmbajnë PCB<br />

17 09 03* Mbetje nga ndërtimi dhe të prishjeve, duke përfshirë mbetjet e<br />

përziera që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

17 09 04 Mbetje të përziera nga ndërtimi dhe të prishjeve, të tjera nga ato<br />

të përmendura në 17 09 01, 17 09 02 dhe 17 09 03<br />

18 MBETJE NGA KUJDESI SHËNDETËSOR NJERËZOR OSE<br />

SHTAZOR DHE KËRKIME QË LIDHEN ME TO (me përjashtim<br />

të mbetjeve të kuzhinave dhe restoranteve që nuk lidhen<br />

drejtpërdrejt me kujdesin shëndetësor)<br />

18 01 Mbetjet nga kujdesi shëndetësor që nga lindja, diagnostikimi,<br />

trajtimi dhe/ose parand<strong>al</strong>imi i sëmundjeve në njerëzit<br />

18 01 01 Bisturitë, shiringa, instrumente të mprehta (përveç 18 01 03)<br />

18 01 02 Pjesë të trupit dhe organe, përfshirë qeset dhe konservuesit e<br />

gjakut dhe rezervat e gjakut (përveç 18 01 03)<br />

18 01 03 Mbetjet, grumbullimi dhe asgjësimi i të cilave kërkon trajtim të<br />

veçantë për të parand<strong>al</strong>uar infeksionet<br />

18 01 04 Mbetjet, grumbullimi dhe asgjësimi i të cilave nuk kërkon

11<br />

trajtim të veçantë për të parand<strong>al</strong>uar infeksionet (p.sh. veshje,<br />

hedhurinat e leukoplasteve, ndërresat, veshje për të asgjësuar,<br />

pelena etj.)<br />

18 01 06 Kimikate që konsistojnë ose përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

18 01 07 Kimikate të tjera nga ato të përmendura në 18 01 06<br />

18 01 08 Medikamente citostatika dhe citotoksike<br />

18 01 09 Medikamente të tjera përveç atyre të përmendura në 18 01 08<br />

18 01 10 Mbetje am<strong>al</strong>game nga kujdesi dentar<br />

18 02 Mbetje nga kërkimet, diagnostikimet, trajtimet dhe parand<strong>al</strong>imi i<br />

sëmundjeve te kafshët<br />

18 02 01 Bisturitë, shiringa, instrumente të mprehta (përveç 18 01 02)<br />

18 02 02 Mbetjet, grumbullimi dhe asgjësimi i të cilave kërkon trajtim të<br />

veçantë për të parand<strong>al</strong>uar infeksionet<br />

18 02 03 Mbetjet, grumbullimi dhe asgjësimi i të cilave nuk kërkon trajtim<br />

të veçantë për të parand<strong>al</strong>uar infeksionet<br />

18 02 05 Kimikate që konsistojnë ose përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

18.02.06 Kimikate të tjera nga ato të përmendura në 18 02 05<br />

18. 02. 07 Medikamente citostatika dhe citotoksike<br />

18 02 08 Medikamente të tjera përveç atyre të përmendura në 18 01 07<br />

19. MBETJE NGA IMPIANTET E TRAJTIMIT TË MBETJEVE, TË<br />

UJËRAVE TË NDOTURA (JO NË VEND) DHE PËRGATITJA E<br />

UJIT PËR PËRDORIM NJERËZOR DHE INDUSTRIAL<br />

19 01 Mbetje nga iceneratorët ose piroliza e mbetjeve<br />

19 01 02 Materi<strong>al</strong>e ferrore të d<strong>al</strong>a nga hiret fundore<br />

19 01 05* Shtresa filtri nga trajtimi i gazeve<br />

19 01 06* Mbetjet e lëngshme ujore nga trajtimi i gazeve dhe mbetje të tjera<br />

të lëngshme ujore<br />

19 01 07* Mbetjet e ngurta nga trajtimi i gazeve<br />

19 01 10* Karboni i aktivizuar i harxhuar nga trajtimi i gazeve<br />

19 01 11* Hira fundore dhe llumra që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

19 01 12 Hira fundore dhe llumra, të tjera nga ato të përmendura në 19 01<br />

19 01 13* Hi fluturues që përmban substanca të rrezikshme<br />

19 01 14 Hi fluturues tjetër nga ato të përmendura në 19 01 13<br />

19 01 15* Pluhur k<strong>al</strong>dajash që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

19 01 16 Pluhur k<strong>al</strong>dajash, të tjera nga ato të përmendura në 19 01 15<br />

19 01 17* Mbetje të pirolizës që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

19 01 18 Mbetje të pirolizës të tjera nga ato të përmendura në 19 01 17<br />

19 01 19 Rërat nga shtratet vluese<br />

19 01 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

19 02 Mbetjet nga trajtimi fiziko-kimik i mbetjeve (përfshirë<br />

dekromatizimin, decianizimin dhe neutr<strong>al</strong>izimin)<br />

19 02 03 Mbetje të përziera paraprakisht, të kompozuara vetëm nga<br />

mbetje të parrezikshme<br />

19 02 04* Mbetje të përziera paraprakisht, të kompozuara nga të paktën<br />

një rrezikshme

19 02 05* Llumrat nga trajtimi fiziko-kimik që përmbajnë substanca të<br />

rrezikshme<br />

19 02 06 Llumrat nga trajtimi fiziko-kimik, të tjera të përmenduara në 19<br />

02 05<br />

19 02 07* Vajra dhe koncentrate nga seperimi<br />

19 02 08* Mbetje të lëngshme të djegshme që përmbajnë substanca të<br />

rrezikshme<br />

19 02 09* Mbetje të ngurta të djegshme përfshirë substancat e rrezikshme<br />

19 02 10 Mbetje të djegshme të tjera nga ato të përmendura në 19 02 08<br />

dhe<br />

19 02 09<br />

19 02 11* Mbetje të tjera që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

19 02 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

19 03 Mbetje të stabilizuara /të ngurtësuara<br />

19 03 04* Mbetje të përcaktuara si të rrezikshme, pjesërisht të stabilizuara<br />

19 03 05 Mbetje të stabilizuara të tjera nga ato të përmendura në 19 03 04<br />

19 03 06* Mbetjet e përcaktuara si të rrezikshme, e ngurtësuar<br />

19 03 07 Mbetje të ngurtësuara, të tjera nga ato të përmendura në 19 03 06<br />

19 04 Mbetje të qelqëzuara dhe mbetje nga qelqëzimet<br />

19 04 01 Mbetje të qelqëzuara<br />

19 04 02* Hi fluturues dhe mbetje të tjera nga trajtimi i gazeve<br />

19 04 03* Faza të ngurta të paqelqëzuara<br />

19 04 04 Mbetjet e lëngshme ujore nga temperimi i mbetjeve të qelqëzuara<br />

19 05 Mbetjet nga trajtimi aerobik i mbetjeve të ngurta<br />

19 05 01 Fraksione të pakompostuara të mbetjeve urbane dhe mbetjeve të<br />

tjera të ngjashme<br />

19 05 02 Fraksione të pakompostuara të mbetjeve bimore dhe shtazore<br />

19 05 03 Kompost jashtë specifikimit<br />

19 05 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

19 06 Mbetjet nga trajtimi anaerobik i mbetjeve<br />

19 06 03 Lëngje nga trajtimi anaerobik i mbetjeve urbane<br />

19 06 04 Mbetje të tretshme nga trajtimi anaerobik i mbetjeve urbane<br />

19 06 05 Lëngje nga trajtimi anaerobik i mbetjeve shtazore dhe bimore<br />

19 06 06 Mbetje të tretshme nga trajtimi anaerobik mbetjeve shtazore dhe<br />

bimore<br />

19 06 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

19 07 Rrjedhjet nga landfillët<br />

19 07 02* Rrjedhje nga landfillët që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

19 07 03 Rrjedhje nga landfillët, të tjera nga ato të përmendura në 19 07 02<br />

19 08 Mbetje nga impiantet e trajtimit të mbetjeve ujore, të<br />

paspecifikuara<br />

19 08 01 Ekzaminimet<br />

19 08 02 Mbetje nga çranizimi<br />

19 08 05 Llumrat nga trajtimi i ujërave të zeza urbane<br />

19 08 06* Rezina jonoshkëmbyese të ngopura ose të harxhuara<br />

19 08 07* Solucione dhe llumra nga regjenerimi i jonokëmbyesve

19 08 08* Sisteme të membranave që përmbajnë met<strong>al</strong>et e rënda<br />

19 08 09 Graso dhe përzjerje të tjera vajore nga seperatorët vaj/ujë që<br />

përmbajnë vetëm yndyra dhe vajra ushqimore<br />

19 08 10* Graso dhe përzjerje të tjera vajore nga seperatorët vaj/ujë, të<br />

tjera nga ato të përmendura në 19 08 09<br />

19 08 11* Llumra që përmbajnë substanca të rrezikshme nga trajtimi<br />

biologjik i ujërave të ndotura industri<strong>al</strong>e<br />

19 08 12 Llumra nga trajtimi biologjik i ujërave të ndotura industri<strong>al</strong>e të<br />

tjera nga ato të përmendura në 19 08 11<br />

19 08 13* Llumra që përmbajnë substanca të rrezikshme nga trajtime të<br />

tjera të ujërave të ndotura industri<strong>al</strong>e<br />

19 08 14 Llumra nga trajtime të tjera të ujërave të ndotura industri<strong>al</strong>e të<br />

tjera nga ato të përmendura në 19 08 13<br />

19 08 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

19 09 Mbetje nga përgatitja e ujit për konsumim njerëzor dhe<br />

përdorim industri<strong>al</strong><br />

19 09 01 Mbetje të ngurta nga filtrimet primare dhe ekzaminimet<br />

19 09 02 Llumra nga qartësimi i ujit<br />

19 09 03 Llumra nga dekarbonizimi<br />

19 09 04 Karbon i aktivizuar i harxhuar<br />

19 09 05 Rezina jonoshkëmbyese të ngopura ose të harxhuara<br />

19 09 06 Solucione dhe llumra nga rigjenerimi i jonoshkëmbyesve<br />

19 09 99 Mbetjet të tjera të paspecifikuara<br />

19 10 Mbetje nga copëzimi i mbetjeve që përmbajnë met<strong>al</strong>e<br />

19 10 01 Hekur dhe mbetje çeliku<br />

19 10 02 Mbetje joferrore<br />

19 10 03* Fraksione të lehta dhe pluhura që përmbajnë substanca të<br />

rrezikshme<br />

19 10 04 Fraksione të lehta dhe pluhura të tjera nga ato të përmendura në<br />

19 10 03<br />

19 10 05* Fraksione të tjera që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

19 10 06 Fraksione të tjera nga ato të përmendura në 19 10 05<br />

19 11 Mbetje nga rigjenerimi i naftës<br />

19 11 01* Filtra argjile të shpenzuara<br />

19 11 02* Zifte acide<br />

19 11 03* Mbetje të lëngshme ujore<br />

19 11 04* Mbetje nga pastrimi i lëndëve djegëse me baza<br />

19 11 05* Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve që përmbajnë substanca<br />

të rrezikshme<br />

19 11 06 Llumra nga trajtimi në vend i rrjedhjeve të tjera nga ato të<br />

përmendura në 19 11 05<br />

19 11 07* Mbetje nga pastrimi i oxhakëve të gazit<br />

19 11 99 Mbetje të tjera të paspecifikuara<br />

19 12 Mbetje nga trajtimi mekanik i mbetjeve (p.sh. ndarja,<br />

kompaktimi, ngjeshja) të paspecifikuara diku tjetër<br />

19 12 01 Letër e karton

19 12 02 Met<strong>al</strong>e ferrore<br />

19 12 03 Met<strong>al</strong>e joferrore<br />

19 12 04 Plastik dhe gomë<br />

19 12 05 Qelq<br />

19 12 06* Dru që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

19 12 07 Drurë të tjerë nga ato të përmendura në 19 12 06<br />

19 12 08 Tekstilet<br />

19 12 09 Miner<strong>al</strong>et (p.sh. rërë, gurë)<br />

19 12 10 Mbetjet e djegshme (skarcitetet e lëndëve djegëse)<br />

19 12 11* Të tjera mbetje (përfshirë materi<strong>al</strong>e të përziera) nga trajtimi<br />

mekanik i mbetjeve që përmbajnë substancë të rrezikshme<br />

19 12 12 Mbetje të tjera (përfshirë materi<strong>al</strong>e të përziera) nga trajtimi<br />

mekanik i mbetjeve, të tjera nga ato të përmendura në 19 12 11<br />

19 13 Mbetjet nga rehabilitimi i tokës dhe i ujëravë nëntokësore<br />

19 13 01* Mbetjet e ngurta nga rehabilitimi i tokës që përmbajnë substanca<br />

të rrezikshme<br />

19 13 02 Mbetjet e ngurta nga rehabilitimi i tokës, të tjera nga ato të<br />

përmendura në 19 13 01<br />

19 13 03* Llumrat nga rehabilitimi i tokës që përmbajnë substanca të<br />

rrezikshme<br />

19 13 04 Llumrat nga rehabilitimi i tokës, të tjera nga ato të përmendura<br />

në 19 13 03<br />

19 13 05* Llumrat nga rehabilitimi i ujërave nëntokësore që përmbajnë<br />

substanca të rrezikshme<br />

19 13 06 Llumrat nga rehabilitimi i ujërave nëntokësore, të tjera nga ato të<br />

përmendura në 19 13 05<br />

19 13 07* Mbetje të lëngshme ujore dhe koncentratet ujore nga rehabilitimi<br />

i ujërave nëntokësore që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

19 13 08 Mbetje të lëngshme ujore dhe koncentratet ujore nga rehabilitimi<br />

i ujërave nëntokësore, të tjera nga ato të përmendura në 19 13 07<br />

20 MBETJET URBANE (MBETJET SHTËPIAKE DHE TREGTARE,<br />

MBETJE INDUSTRIALE E INSTITUCIONALE TË NGJASHME)<br />

PËRFSHIRË FRAKSIONET E MBLEDHURA VEÇMAS<br />

20 01 Fraksionet e ndara (përveç 15 01)<br />

20 01 01 Letër dhe karton<br />

20 01 02 Qelq<br />

20 01 08 Mbetje të biodegradueshme nga kuzhinat dhe mensat<br />

20 01 10 Veshjet<br />

20 01 11 Tekstilet<br />

20 01 13* Tretësit<br />

20 01 14* Acidet<br />

20 01 15* Bazat<br />

20 01 17* Fotokimikatet<br />

20 01 19* Pesticidet<br />

20 01 21* Mbetje të tubave fluorishente dhe mbetje të tjera që përmbajnë<br />

mërkur

27<br />

33<br />

20 01 23* Pajisje skarco që përmbajnë klorofluorokarbone<br />

20 01 25 Vajra dhe dhjamra ushqimore<br />

20 01 26* Vajra dhe dhjamra, të tjera nga ato të përmendura në 20 01 25<br />

20 01 27* Bojra, ngjyra, ngjitës etj. që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

20 01 28 Bojra, ngjyra, ngjitës etj, të tjera nga ato të përmendura në 20 01<br />

20 01 29* Detergjentë që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

20 01 30 Detergjentë të tjerë nga ato të përmendur në 20 01 29<br />

20 01 31* Medikamente citotoksike dhe citostatike<br />

20 01 32 Medikamente të tjera nga ato të përmenduara në 20 01 31<br />

20 01 33* Bateritë dhe akumulatorët të përfshirë në 16 06 01, 16 06 02 ose<br />

16 06 03 dhe bateritë e akumulatorët e pandarë<br />

20 01 34 Bateritë dhe akumulatorët e tjerë nga ato të përmendur në 20 01<br />

20 01 35* Pajisjet e skaduara elektrike dhe elektronike, të tjera nga ato të<br />

përmenduara në 20 01 21 dhe 20 01 23 që përmbajnë<br />

komponentë të rrezikshëm<br />

20 01 36 Pajisjet e skaduara elektrike dhe elektronike, të tjera nga ato të<br />

përmenduara në 20 01 21, 20 01 23 dhe 20 01 35<br />

20 01 37* Mbetje druri që përmbajnë substanca të rrezikshme<br />

20 01 38 Mbetje druri të tjera nga ato të përmendura në 20 01 37<br />

20 01 39 Plastikat<br />

20 01 40 Met<strong>al</strong>et<br />

20 01 41 Mbetjet nga pastrimi i oxhaqeve<br />

20 01 99 Fraksione të tjera të paspecifikuara<br />

20 02 Mbetjet e kopshteve dhe parqeve (përfshirë mbetjet e varrezave)<br />

20 02 01 Mbetje të biodegradueshme<br />

20 02 02 Dhera dhe gurë<br />

20 02 03 Mbetje të tjera të pabiodegradueshme<br />

20 03 Mbetje të tjera urbane<br />

20 03 01 Mbetjet e përziera urbane<br />

20 03 02 Mbetje nga tregjet<br />

20 03 03 Mbetje nga pastrimi i rrugëve<br />

20 03 04 Llumra nga gropat septike<br />

20 03 06 Mbetje nga pastrimi i ujërave të zeza<br />

20 03 07 Mbetjet të vëllimshme<br />

20 03 99 Mbetjet urbane të paspecifikuara<br />

SHTOJCA II<br />

KARAKTERISTIKAT E MBETJEVE QË I BËJNË ATO TË RREZIKSHME<br />

Mbetjet janë të rrezikshme:<br />

nëse manifestojnë një ose më shumë nga vetitë e paraqitura më poshtë nga H1 deri<br />

H14:<br />

H1 “Explosive”: substancat dhe preparatet të cilat mund të shpërthejnë nën efektin e<br />

flakës ose të cilat janë më të ndjeshme nga goditja apo fërkimi se dinitrobenzeni.<br />

H2 “Oksiduese”: substancat dhe preparatet të cilat kanë reaksione të fuqishme

ekzotermioke kur bien në kontakt me substanca të tjera, veçanërisht me substanca të<br />

djegshme.<br />

H3-A “Shumë të djegshme”:<br />

- substancat dhe preparatet e lëngshme të cilat kanë një pikë flakërimi më<br />

poshtë se 21 C (duke përfshirë lëngjet ekstremisht të djegshme (të përflakshme);<br />

- substancat dhe preparatet të cilat mund të nxehen dhe të ndizen në kontakt<br />

me ajrin në temperaturën e ambientit pa praninë e ndonjë energjie të jashtme;<br />

- substancat dhe preparatet e ngurta të cilat mund të marrin flakë menjëherë<br />

pas një kontakti të shkurtër me një burim ndezës dhe mund të vazhdojnë të digjen<br />

ose të konsumohen edhe pas largimit të burimit ndezës;<br />

- substancat dhe preparatet e gazta, të cilat janë të djegshme në ajër në trysni<br />

norm<strong>al</strong>e;<br />

- substancat dhe preparatet e gazta, të cilat në kontakt me ujin apo me ajrin e<br />

lagësht, evoluojnë në gaze të djegshme, në sasi të rrezikshme.<br />

H3-B “Të djegshme”: substancat dhe preparatet e lëngshme, që kanë një pikë<br />

flakërimi të barabartë ose më të madhe se 21*C dhe më pak ose të barabartë me 55*C;<br />

H4 “Irrituese”: substancat dhe preparatet jokorrozive, të cilat nëpërmjet një kontakti<br />

të menjëhershëm, të zgjatur apo të përsëritur me lëkurën apo me membranat<br />

mukoze, mund të shkaktojnë inflamacione.<br />

H5 “E rrezikshme”: substancat dhe preparatet, të cilat nëse thithen nëpërmjet<br />

frymëmarrjes, injektohen ose penetrojnë në lëkurë mund të shkaktojnë rrezik të<br />

kufizuar të shëndetit.<br />

H6 “Toksike”: substancat dhe preparatet, të cilat nëse thithen nëpërmjet<br />

frymëmarrjes, injektohen ose penetrojnë në lëkurë mund të shkaktojnë rrezik serioz,<br />

akut ose kronik të shëndetit, të cilat mund të shkaktojnë edhe vdekjen.<br />

H7 “Kancerogjene”: substancat dhe preparatet, të cilat nëse thithen nëpërmjet<br />

frymëmarrjes, injektohen ose penetrojnë në lëkurë mund të shkaktojnë kancer ose të<br />

rrisë mundësinë e shfaqjes së tij.<br />

H8 “Korrozive”: substancat dhe preparatet, të cilat mund të shkaktojnë dëmtime pas<br />

kontaktit në indet e gj<strong>al</strong>la.<br />

H9 “Infektive”: substancat që përmbajnë mikroorganizma mbijetuese ose toksinat e<br />

tyre, të cilat janë të njohura ose besohet të shkaktojnë sëmundje në njerëzit ose në<br />

organizmat e gj<strong>al</strong>la.<br />

H10 “Teratogjenike”(toksike për riprodhimin): substancat dhe preparatet, të cilat<br />

nëse thithen nëpërmjet frymëmarrjes, injektohen ose penetrojnë në lëkurë mund të<br />

shkaktojnë keqformime të lindura, jo të trashëgueshme ose të rrisin mundësinë e<br />

shfaqjes së tyre.<br />

H11 “Mutagjenike”: substancat dhe preparatet, të cilat nëse thithen nëpërmjet<br />

frymemarrjes, injektohen ose penetrojnë në lëkurë mund të shkaktojnë difekte<br />

gjenetike të trashëgueshme ose të rrisin mundësinë e shfaqjes së tyre.<br />

H12 Substancat dhe preparatet, të cilat shkarkojnë gaz toksik në kontakt me ujin,<br />

ajrin ose me ndonjë acid.<br />

H13 Substancat dhe preparatet, të afta që pas asgjësimit ose prodhimit të ndonjë<br />

substance tjetër (p.sh. ujërat kulluese pas trajtimit), që zotërojnë ndonjë nga<br />

karakteristikat e listuara më sipër.<br />

H14 “Ekotoksike”: substancat dhe preparatet, të cilat paraqesin ose mund të

paraqesin rrezik të menjëhershëm ose të mëvonshëm në një ose më shumë<br />

komponentë të mjedisit.<br />

2. Dhe për substancat që i përkasin H3 deri H8, H10 dhe H11, nëse paraqesin një ose<br />

më shumë nga karakteristikat e mëposhtme:<br />

- pika e flakërimit ≤ 55 C;<br />

- një ose më shumë substanca, të klasifikura si shumë toksike në përqendrim<br />

tot<strong>al</strong> ≥ 0,1%;<br />

- një ose më shumë substanca, të klasifikuara si të rrezikshme në përqendrim<br />

tot<strong>al</strong> ≥ 0,25 %;<br />

- një ose më shumë substanca korrozive, të klasifikura si R15 në përqendrim<br />

tot<strong>al</strong> ≥ 5%;<br />

- një ose më shumë substanca korrozive, të klasifikura si R34 në përqendrim<br />

tot<strong>al</strong> ≥ 10%;<br />

- një ose më shumë substanca irrituese, të klasifikura si R36, R37,R38 në<br />

përqendrim tot<strong>al</strong> ≥ 20%;<br />

- një substancë të njohur si kancerogjene të kategorisë 1 ose 2, në përqendrim<br />

tot<strong>al</strong> ≥ 0,1%;<br />

- një substancë të njohur si kancerogjene të kategorisë 3, në përqendrim tot<strong>al</strong><br />

≥ 1%;<br />

- një substancë toksike për riprodhimin të kategorisë 1 ose 2, të klasifikuara si<br />

R60, R61 në përqendrim tot<strong>al</strong> ≥ 0,5%;<br />

- një substancë toksike për riprodhimin të kategorisë 3, të klasifikuar si R62,<br />

R63 në përqendrim tot<strong>al</strong> ≥ 5%;<br />

- një substancë mutagjene të kategorisë 1 ose 2, të klasifikuar si R46 në<br />

përqendrim tot<strong>al</strong> ≥ 0,1%;<br />

- një substancë mutagjene të kategorisë 3, të klasifikuar si R40 në përqendrim<br />

tot<strong>al</strong> ≥ 1%.<br />

SHTOJCA III<br />

KATEGORITË E MBETJEVE TË RREZIKSHME TË GJENERUARA, TË<br />

LISTUARA SIPAS NATYRËS SË TYRE, APO AKTIVITETIT QË I GJENERON<br />

ATO<br />

(Mund të jenë në gjendje të lëngshme, llumi ose të ngurtë)<br />

Shtojca III.A.<br />

Mbetjet që paraqesin një ose më shumë nga vetitë e listuara ne shtojcën II dhe të cilat<br />

konsistojnë në:<br />

1. Substanca anatomike, spit<strong>al</strong>ore dhe mbetje të tjera klinike;<br />

2. Komponime farmaceutike mjeksore dhe veterinare;<br />

3. Konservues druri;<br />

4. Biocide dhe substanca fito-farmaceutike;<br />

5. Mbetje nga substanca të përdorura si tretës;<br />

6. Substanca organike të h<strong>al</strong>ogjenuara jo të përdorura si solvente, duke<br />

përjashtuar materi<strong>al</strong>et e tyre inerte të polimerizuara;<br />

7. Kripëra temperimi që përmbajnë cianide;<br />

8. Vajra miner<strong>al</strong>e dhe substanca vajore;<br />

9. Përzjerje, emulsione naftë/ujë dhe hidrokarbon /ujë;

10.Substanca që përmbajnë bifenile të poliklorinuara-PCB dhe/ose trifenile të<br />

poliklorinuara- PCT;<br />

11. Materi<strong>al</strong>e bituminoze të d<strong>al</strong>a nga rafinimi, distilimi dhe nga trajtimet<br />

pirolitike;<br />

12. Bojra, ngjyrosës, pigmente, llaqe, varak;<br />

13. Rezina, lateksi, plastifikatorë, ngjitës/adezivë;<br />

14. Substancat kimike që d<strong>al</strong>in nga aktivitetet kërkimore, zhvilluese dhe të<br />

mësimdhënies, të cilat nuk janë të identifikuara dhe/ose janë të reja dhe efekti i të<br />

cilave mbi njeriun dhe/ose mjedisin nuk është i njohur ( p.sh. mbetjet e<br />

laboratorëve);<br />

15. Materi<strong>al</strong>e piroteknike dhe materi<strong>al</strong>e të tjera eksplosive;<br />

16. Kimikate fotografike dhe materi<strong>al</strong>e të procesit të zhvillimit të filmave<br />

fotografikë;<br />

17. Çdo materi<strong>al</strong> i kontaminuar me ndonjë të ngjashëm të dibenzo-furaneve të<br />

poliklorinuara;<br />

18. Çdo materi<strong>al</strong> i kontaminuar me ndonjë të ngjashëm të dibenzo-pdioksinave<br />

të polikloruara.<br />

Shtojca III. B.<br />

19. Mbetjet që përmbajnë një prej përbërësve në shtojcën IV dhe kanë një nga<br />

vetitë e listuara në shtojcën II dhe të cilat konsistojnë në:<br />

20. Sapunë, vajra, parafina bimore ose shtazore;<br />

21. Substanca organike jo të h<strong>al</strong>ogjenuara, që nuk përdoren si solvente;<br />

22. Substanca inorganike pa met<strong>al</strong>e apo komponime të met<strong>al</strong>eve;<br />

23. Hi dhe /ose thëngjij<br />

24. Dhera, rëra, argjilë, përfshirë shllamin e shpimit;<br />

25. Kripërat e temperimit jocianide;<br />

26. Pluhura dhe pudra met<strong>al</strong>ike;<br />

27. Materi<strong>al</strong>e kat<strong>al</strong>itike të përdorura;<br />

28. Lëngje dhe llumra që përmbajnë met<strong>al</strong>e ose komponime met<strong>al</strong>ike;<br />

29. Mbetje nga operacionet e kontrollit të ndotjes, përjashtuar 29, 30 dhe 33.<br />

30. Llumra fërkimi;<br />

31. Llumra nga impiantet e pastrimit të ujit;<br />

32. Mbetje te dekarbonizuara;<br />

33. Mbetje nga kolonat jonokëmbyese;<br />

34. Llumra të ujërave të zeza të patrajtuara ose të të papërshtatshme për<br />

përdorim në bujqësi;<br />

35. Mbetje nga pastrimi i cisternave(autobotëve) dhe pajisjeve;<br />

36. Pajisje të kontaminuara;<br />

37. Kontenierë të kontaminuar (edhe cilindra gazi etj.), të cilët përmbajnë një<br />

ose më shumë përbërës të listuar në shtojcën III A;<br />

38. Bateri ose elemente elektrike të tjera;<br />

39. Vajra bimore;<br />

40. Materi<strong>al</strong>e që rezultojnë nga mbledhja selektive e mbetjeve shtëpiake dhe të<br />

cilat paraqesin një nga karakteristikat e listuara në shtojcën II;<br />

41. Mbetje të tjera të cilat përmbajnë një prej përbërësve të listuar në aneksin<br />

IV dhe paraqesin një nga vetitë e listuara në shtojcën II.

SHTOJCA IV<br />

PËRBËRËSIT E MBETJEVE TË SHTOJCËS IIIB, TË CILAT I BËJNË ATO TË<br />

RREZIKSHME, KUR ATO PARAQESIN VETITË E PËRSHKRUARA NË<br />

SHTOJCËN II<br />

1. Berilium; përbërje të beriliumit<br />

2. Përbërje të vanadit;<br />

3. Përbërje të kromit(6-v<strong>al</strong>ent);<br />

4. Përbërje të kob<strong>al</strong>tit;<br />

5. Përbërje të nikelit;<br />

6. Përbërje të bakrit;<br />

7. Përbërje të zinkut;<br />

8. Arsenik; përbërje të arsenikut;<br />

9. Selen; përbërje të selenit;<br />

10. Përbërje të argjendit;<br />

11. Admium; përbërje të kadmiumit;<br />

12. Përbërje të k<strong>al</strong>lajit;<br />

13. Antimon; përbërje të antimonit;<br />

14. Teluri; përbërje të telurit;<br />

15. Përbërje të bariumit; përjashtuar sulfatin e bariumit;<br />

16. Mërkuri; përbërje të mërkurit;<br />

17. T<strong>al</strong>iumi; përbërje të t<strong>al</strong>iumit;<br />

18. Plumbi; përbërje të plumbit;<br />

19. Sulfure inorganike;<br />

20. Përbërje inorganike të florit, përjashtuar florurin e k<strong>al</strong>ciumit;<br />

21. Cianure inorganike;<br />

22. Met<strong>al</strong>et <strong>al</strong>k<strong>al</strong>ine të mëposhtme: litiumi, natriumi, k<strong>al</strong>iumi, k<strong>al</strong>ciumi,<br />

magnezi në formë elementare (jo përbërje);<br />

23. Solucione acide ose acide në gjendje të ngurtë;<br />

24. Solucione bazike ose baza në gjendje të ngurtë;<br />

25. Asbesti (pluhur ose fibër);<br />

26. Fosfori, komponimet e fosforit, përjashtuar fosfatet e miner<strong>al</strong>eve;<br />

27. Karbonilet met<strong>al</strong>ike (të met<strong>al</strong>eve);<br />

28. Peroksidet;<br />

29. Kloratet;<br />

30. Perkloratet;<br />

31. Azide (përbërje organike me bazë azoti);<br />

32. PCBs dhe/ose PCTs;<br />

33. Komponime farmaceutike ose veterinare;<br />

34. Biocide dhe substanca fito-farmaceutike (p.sh. pesticidet etj.);<br />

35. Substanca infektive;<br />

36. Kreosote, katran;<br />

37. Izocianate; tiocianate;<br />

38. Cianide organike (p.sh. nitrilet etj.);<br />

39. Fenolet; komponime të fenoleve;<br />

40. Solvente të h<strong>al</strong>ogjenuar;

41. Tretës organikë, përjashtuar tretësit e h<strong>al</strong>ogjenuar;<br />

42. Komponime h<strong>al</strong>ogjenorganike, përjashtuar materi<strong>al</strong>et inerte të<br />

polimerizuara dhe substanca të tjera që i referohen kësaj liste;<br />

43. Komponime aromantike; komponime organike policiklike dhe<br />

heterociklike;<br />

44. Aminat <strong>al</strong>ifatike;<br />

45. Aminat aromantike;<br />

46. Eteret;<br />

47. Substancat me natyrë eksplozive, përjashtuar ato të listuara diku tjetër në<br />

këtë shtojcë;<br />

48. Komponime sulfur organike;<br />

49. Ndonjë i ngjashëm i dibenzo-furaneve të poliklorinuar;<br />

50. Ndonjë i ngjashëm i dibenzo-p-dioksinave të poliklorinuar;<br />

51. Hidrokarbonet dhe oksidet e tyre; nitrogjen dhe/ose sulfur komponimet, jo<br />

të përmendura në këtë shtojcë.<br />

VENDIM<br />

Nr.860, datë 20.12.2006<br />

PËR MIRATIMIN E PLANIT KOMBËTAR TË VEPRIMIT PËR HEQJEN NGA<br />

PËRDORIMI DHE ELIMINIMIN E NDOTËSVE ORGANIKË, TË<br />

QËNDRUESHËM<br />

Në mbështetje të nenit 100 të Kushtetutës dhe të pikës 1 të nenit 8 të ligjit nr.8934,<br />

datë 5.9.2002 “Për mbrojtjen e mjedisit”, me propozimin e Ministrit të Mjedisit,<br />

Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave, Këshilli i Ministrave<br />

VENDOSI:<br />

1. Miratimin e planit kombëtar të veprimit për heqjen nga përdorimi dhe eliminimin<br />

e ndotësve organikë, të qëndrueshëm, që i bashkëlidhet këtij vendimi.<br />

2. Ngarkohen Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave dhe të gjitha<br />

ministritë e institucionet e përcaktuara në planin kombëtar të veprimit për zbatimin e<br />

këtij vendimi.<br />

Ky vendim hyn në fuqi pas botimit në Fletoren Zyrtare.<br />

KRYEMINISTRI<br />

S<strong>al</strong>i Berisha<br />

PLANI KOMBËTAR I VEPRIMIT PËR HEQJEN NGA PËRDORIMI DHE<br />

ELIMINIMIN E NDOTËSVE ORGANIKË TË QËNDRUESHËM<br />

Përmbledhje Ekzekutive

Hyrje<br />

Ndotësit Organikë të Qëndrueshëm (NOQ) janë lëndë kimike të qëndrueshme në<br />

mjedis, që bio-akumulohen nëpërmjet zinxhirit ushqimor dhe paraqesin rrezik sepse<br />

kanë efekte të dëmshme për shëndetin e njerëzve dhe mjedisin. Duke pasur parasysh<br />

bartjen e këtyre lëndëve në largësi të mëdha, deri në vende ku nuk janë përdorur ose<br />

prodhuar ndonjëherë, si dhe kërcënimin më pas për mjedisin e tërë rruzullit tokësor,<br />

bashkësia ndërkombëtare ka bërë thirrje për masa të ngutshme, me synimin që të<br />

pakësohet dhe të eliminohet shkarkimi i këtyre lëndëve në mjedis.<br />

Kur u bë e qartë se NOQ-të ishin shumë të rrezikshme dhe se duheshin ndërmarrë<br />

masa të ngutshme në të gjithë botën, UNEP-i ndërmori hapat e duhur për të<br />

përgatitur një instrument ligjor ndërkombëtar, me efekt detyrues, i cili do të<br />

“përcaktonte rrugën për një të ardhme pa NOQ të rrezikshme”. Rezultat i këtyre<br />

përpjekjeve është Konventa e Stokholmit për Heqjen nga Përdorimi dhe Eliminimin e<br />

Ndotësve Organikë të Qëndrueshëm. Kjo Konventë është një traktat glob<strong>al</strong> për<br />

mbrojtjen e shëndetit të njerëzve dhe të mjedisit nga ndotësit organikë të<br />

qëndrueshëm. Ajo u miratua më 22 maj 2001 në Konferencën e P<strong>al</strong>ëve në Stokholm<br />

dhe hyri në fuqi më 17 maj 2004, sipas Nenit 26 të po kësaj konvente. Bashkimi<br />

Evropian, i cili është p<strong>al</strong>ë në këtë Konventë, ka miratuar Politikën e vet në lidhje me<br />

administrimin e NOQ-ve, politikë që do të jetë e detyrueshme edhe për vendet e reja<br />

që do të hyjnë në BE. Shqipëria e ka nënshkruar Konventën më 5 dhjetor 2001 dhe e<br />

ka ratifikuar atë më 4 tetor 2004.<br />

Konventa e NOQ-ve parashikon një varg detyrimesh që duhet apo nxiten të<br />

ndërmarrin P<strong>al</strong>ët, ndër të cilat janë përcaktimi i pikave fok<strong>al</strong>e kombëtare, kujdesi për<br />

shkëmbimin e informacionit, dhënia e ndihmës teknike, zhvillimi dhe lehtësimi i<br />

ndërgjegjësimit dhe pjesëmarrjes së publikut, konsultimi dhe arsimimi, nxitja e<br />

kërkimit shkencor dhe e monitorimit, si edhe raportimi “në interv<strong>al</strong>e kohorë<br />

periodikë”.<br />

Projekti i PKV për NOQ-të<br />

Në detyrimet që rrjedhin nga qenia p<strong>al</strong>ë në Konventën e Stokholmit (neni 7 i<br />

Konventës), bën pjesë edhe përgatitja e zhvillimi i një Plani Kombëtar të Veprimit<br />

(PKV), ku të përcaktohet sesi do të vihen në jetë detyrimet që shtron Konventa. PKV<br />

ka si qëllim të përcaktojë kuadrin ligjor dhe institucion<strong>al</strong> dhe veprimet që duhet të<br />

programohen e të zbatohen për heqjen nga përdorimi dhe eliminimin e NOQ-ve.<br />

Planet e veprimit duhet t’i paraqiten Konferencës së P<strong>al</strong>ëve brenda dy vjetëve që nga<br />

hyrja në fuqi e Konventës.<br />

Në vitin 2002 Ministria e Mjedisit i kërkoi GEF-it, nëpërmjet UNDP-së, përkrahje<br />

financiare për projektin që do të mundësonte hartimin e Planit Kombëtar të Veprimit<br />

për Heqjen nga Përdorimi dhe Eliminimin e NOQ-ve. Kontributi i GEF-it për këtë<br />

qëllim ishte 347,000 USD, ndërsa Qeveria Shqiptare kontribuoi me 31,400 USD.<br />

Agjenci Ekzekutuese e projektit është Ministria e Mjedisit, ndërsa Agjenci zbatuese<br />

është UNDP-ja.<br />

PKV synon të nxisë, të ndihmojë dhe të mbështesë autoritetet qendrore e vendore,<br />

subjektet shtetërore e private, për të trajtuar siç duhet dhe në përputhje me kërkesat e<br />

konventës NOQ-të, pajisjet ku mbahen ato, si dhe territoret e ndotura prej tyre.<br />

Politika për NOQ-të, pjesë integr<strong>al</strong>e e politikës për administrimin e kimikateve të

ezikshme, kërkon zbatimin me konsekuencë të masave mbrojtëse e parand<strong>al</strong>uese<br />

për ruajtjen e shëndetit të njeriut dhe të mjedisit në Republikën e Shqipërisë, mbi<br />

bazën e një kuadri të plotë ligjor dhe institucion<strong>al</strong>, të harmonizuar me kërkesat e<br />

Konventës së Stokholmit dhe me Direktivat e Bashkimit Evropian.<br />

Në këtë kontekst përgatitja e PKV-së është në përputhje me objektivat e Planit<br />

Kombëtar të Veprimit për Mbrojtjen e Mjedisit, të miratuar nga Qeveria Shqiptare më<br />

2002, njëri prej synimeve të të cilit është “zbutja dhe parand<strong>al</strong>imi i problemeve<br />

mjedisore”.<br />

Procesi i përgatitjes së PKV-së, është mbështetur në Udhëzimet e Fondit Glob<strong>al</strong> për<br />

Mjedisin për Konventën e Stokholmit dhe ka k<strong>al</strong>uar nëpër pesë kategori kryesore<br />

veprimtarish:<br />

1: Përcaktimi i mekanizmit të bashkërendimit dhe organizimi i procesit;<br />

2: Hartimi i inventarit të NOQ-ve dhe vlerësimi i infrastrukturës dhe i kapaciteteve<br />

kombëtare;<br />

3: Vendosja e përparësive dhe caktimi i objektivave;<br />

4: Formulimi i Planit Kombëtar të Veprimit dhe i Planeve të veçanta të veprimit për<br />

NOQ-të;<br />

5: Miratimi i PKV-së nga p<strong>al</strong>ët që lidhen me administrimin e NOQ-ve.<br />

Për re<strong>al</strong>izimin e aktiviteteve të parashikuara në udhëzimet përkatëse të GEF-it, u<br />

ngritën disa Grupe Pune sipas problematikave përkatëse.<br />

Grupet e Punës re<strong>al</strong>izuan për herë të parë inventarin paraprak të NOQ-ve në nivel<br />

vendi dhe, mbi këtë bazë, identifikuan problemet që do të trajtoheshin dhe duheshin<br />

zgjidhur në kuadrin e PKV, në përputhje me politikën e Qeverisë Shqiptare për<br />

mbrojtjen e mjedisit, si dhe me kërkesat e Konventës së Stokholmit e të Bashkimit<br />

Evropian për heqjen nga përdorimi dhe eliminimin e NOQ-ve.<br />

PKV duhet të jetë një dokument dinamik që kërkon jo vetëm angazhimin në procesin<br />

e zbatimit të tij të institucioneve e organizatave qendrore dhe vendore, publike dhe<br />

private, por edhe një monitorim e vlerësim të kujdesshëm dhe, mbi këtë bazë,<br />

përditësimin e tij, për të qenë vazhdimisht koherent me zhvillimet ekonomikosoci<strong>al</strong>e-mjedisore<br />

të vendit dhe, në një kontekst, më të gjerë me zhvillimet<br />

ndërkombëtare që kanë në qendër të vëmendjes mbrojtjen e mjedisit e të shëndetit të<br />

njerëzve.<br />

Profili i Shqipërisë<br />

Shqipëria ndodhet në pjesën perëndimore të Gadishullit të B<strong>al</strong>lkanit, në brigjet<br />

lindore te deteve Adriatik dhe Jon, ne zonën e klimës sub-tropik<strong>al</strong>e Mesdhetare, qe<br />

është shume e përshtatshme për aktivitetet jetësore dhe socio-ekonomike. Vendi<br />

është i pasur me burime minerare, ujëra, florë dhe faunë, etj. Kjo e fundit është<br />

dëmtuar shume nga gjuetia pa kriter, shpyllëzimet, tharja e ligatinave dhe kënetave,<br />

përdorimi i kimikateve ne bujqësi, ndotja e tokës, ajrit dhe ujit, etj.<br />

Shqipëria është Republikë Parlamentare. Popullsia e saj në vitin 2001 ishte rreth<br />

3,069,275 banorë. Gjatë periudhës 1989-2001 kanë emigruar rreth 0.6 milion shqiptarë.<br />

Më shumë se një e dyta e popullsisë është përqendruar ne ultësirën bregdetare.<br />

Mosha mesatare e popullsisë është më e reja në Evropë, kurse jetëgjatësia është e

krahasueshme me atë të popullsisë së vendeve të zhvilluara. Shqiptaret zënë 98% te<br />

strukturës etnike te popullsisë.<br />

Industritë që punojnë tani në Shqipëri përfshijnë agro-industrinë, industrinë tekstile,<br />

të veshmbathjes, drurit, naftës, çimentos, industrinë kimike, minerare dhe të<br />

përpunimit të met<strong>al</strong>eve, dhe industrinë hidro-energjetike. Bashkimi Europian është<br />

partneri tregtar kryesor i Shqipërisë. Eksportet kryesore të vendit janë në sektorët e<br />

tekstileve, këpucëve, met<strong>al</strong>eve dhe miner<strong>al</strong>eve, naftës bruto, perimeve, frutave dhe<br />

duhanit. Importet kryesore përfshijnë produkte industri<strong>al</strong>e dhe shumë produkte të<br />

tjera të përpunuara.<br />

Sektori industri<strong>al</strong> është ende i dobët. Kontributi i sektorit të bujqësisë në PBB-në e<br />

vendit ka pasur një rënie të konsiderueshme gjatë 5 viteve të fundit. Ka përfunduar<br />

privatizimi i ndërmarrjeve të vogla e të mesme, ndërsa privatizimi i ndërmarrjeve të<br />

mëdha ka qenë më i ngad<strong>al</strong>të. Sistemi energjetik është akoma i dobët dhe kriza<br />

energjetike nuk është zgjidhur ende. Sektori i telekomunikacioneve është<br />

përmirësuar, por akoma ka probleme në zonat e thella. Numri i përdoruesve të<br />

celularëve është rritur mjaft, ndërsa mbeten të kufizuara mundësia e lidhjes me<br />

internet dhe përdorimi i tij. Në sektorin e transportit prioritet kryesor mbetet<br />

përfundimi i korridoreve Lindje-Perëndim dhe Veri-Jug.<br />

Shqipëria ka trashëguar shumë probleme mjedisore nga e k<strong>al</strong>uara, të cilat janë<br />

thelluar gjatë tranzicionit. Prioritetet kryesore mjedisore mbulojnë erozionin e tokës,<br />

shpyllëzimet, humbjen e biodiversitetit, mbetjet urbane, ndotjen e ajrit në zonat<br />

qytetëse dhe industri<strong>al</strong>e, ndotjen e tokës prej mbetjeve të rrezikshme nga industritë e<br />

vjetra, etj. Janë trashëguar edhe probleme të tjera në nivelin e institucioneve,<br />

legjislacionit, kulturës dhe edukatës mjedisore, etj. Megjithëse gjatë tranzicionit janë<br />

bërë përparime, sidomos në fushën e institucioneve, politikave, legjislacionit,<br />

ndërgjegjësimit, etj. mbetet akoma shumë për të bërë. Investimet në infrastrukturën<br />

mjedisore vlerësohen si një masë e rëndësishme për zbatimin e legjislacionit dhe<br />

respektimin e standardeve Europiane.<br />

Që nga viti 2000 Shqipëria është anëtare në OBT dhe zbaton të gjitha marrëveshjet e<br />

tregtisë së lirë në kuadër të Paktit të Stabilitetit.<br />

Më 12 qershor 2006 Shqipëria nënshkroi Marrëveshjen e Stabilizim Asocimit me<br />

Komisionin Evropian, e cila parashtron detyra të rëndësishme për mjedisin dhe<br />

zhvillimin e qëndrueshëm. Vlerësimi i Çështjeve dhe Plani i Veprimit lidhur me<br />

NOQ-të në Shqipëri<br />

Forcimi i Kuadrit Ligjor dhe Rregullator<br />

Në lidhje me kuadrin rregullator ekzistues në Shqipëri janë evidentuar këto çështje :<br />

Në legjislacionin kombëtar nuk ekziston asnjë ligj i veçantë ose akt tjetër nën-ligjor, i<br />

cili të jetë në kundërshtim me dispozitat e Konventës së Stokholmit;<br />

Deri më tani nuk ka asnjë akt specifik ligjor që të trajtojë NOQ-të;<br />

Në disa ligje dhe akte nënligjore, si edhe në disa dokumente të tjera shtetërore për<br />

mjedisin, ekzistojnë hapësira për trajtimin e ardhshëm të NOQ-ve në përputhje me<br />

kërkesat e Konventës;<br />

Përgatitja e kuadrit ligjor specifik për të bërë të mundur zbatimin e kërkesave të<br />

Konventës si pjesë e përpjekjeve të përgjithshme për të transpozuar dhe harmonizuar<br />

legjislacionin kombëtar me atë evropian në fushën e mbrojtjes së shëndetit të njeriut e

të mjedisit;<br />

Hartimi dhe miratimi i çdonjërit prej akteve që do të përbëjnë paketën ligjore për<br />

NOQ-të, duhet të re<strong>al</strong>izohet në përputhje me një program të detajuar të miratuar, i<br />

cili duhet të jetë afat-shkurtër, afat-mesëm dhe afat -gjatë;<br />

Me qëllim që të përgatitën akte specifike, duhet të ngrihen grupet përkatëse të punës,<br />

në përbërje të të cilave duhet të ketë juristë mjedisorë, teknicienë dhe anëtarë të OJFve<br />

të speci<strong>al</strong>izuara e të shoqatave të biznesit;<br />

Rrjeti Institucion<strong>al</strong><br />

Në lidhje me kuadrin institucion<strong>al</strong> në Shqipëri, janë identifikuar si aktu<strong>al</strong>e çështjet e<br />

mëposhtme:<br />

Vlerësimi kritik i organizmave dhe strukturave ekzistuese, si kapaciteti veprues më i<br />

rëndësishëm, për të gjetur lidhjen e secilës prej tyre me detyrimet që rrjedhin nga<br />

Konventa e Stokholmit;<br />

Rivlerësimi i detyrimeve konkrete që kanë institucionet përkatëse në lidhje me<br />

administrimin e NOQ-ve, në funksion të detyrave, kompetencave dhe përgjegjësive<br />

të tyre kryesore;<br />

Hartimi i skemës së re institucion<strong>al</strong>e, e cila të përfshije të gjitha strukturat dhe<br />

organet në qendër dhe në nivel lok<strong>al</strong>, përcaktimi i roleve, funksioneve, përgjegjësive,<br />

kompetencave dhe detyrave të çdonjërit prej tyre, i lidhjeve të ndërmjetme dhe i<br />

rregullave të funksionimit të sistemit në tërësi;<br />

Përcaktimi i pikave të kontaktit dhe i pikave fok<strong>al</strong>e në nivel kombëtar, lok<strong>al</strong> dhe/ose<br />

sektori<strong>al</strong>, të cilët, të gjithë së bashku, do të përbëjnë Rrjetin Kombëtar të NOQ-ve;<br />

Pikat e kontaktit dhe pikat fok<strong>al</strong>e do të ndërtojnë skemën e komunikimit midis tyre,<br />

si edhe do të përgatisin programet operative për zbatimin e detyrave përkatëse;<br />

Problemet përparësore<br />

Nevoja e plotësimit dhe zbatimit të legjislacionit për kimikatet;<br />

Legjislacioni aktu<strong>al</strong> nuk është tërësisht i harmonizuar me atë evropian;<br />

Nevoja për të rregulluar çështjet që lidhen me përdorimin e PCB-ve në sisteme të<br />

mbyllura, nxjerrjen e tyre nga përdorimi dhe asgjësimin e sigurt nga pikëpamja<br />

mjedisore;<br />

Zbatim i pamjaftueshëm i legjislacionit ekzistues;<br />

Nevoja për të ngritur një strukturë kombëtare për zbatimin e Konventës së<br />

Stokholmit (rrjet të pikave të kontaktit, pikave fok<strong>al</strong>e).<br />

Objektivat<br />

Plotësimi dhe harmonizimi i legjislacionit mjedisor me atë evropian;<br />

Përmirësimi i rrjetit institucion<strong>al</strong> dhe ngritja e kapaciteteve në nivel qendror dhe<br />

vendor.<br />

Plani i Veprimit<br />

Përfshirja e monitorimit të NOQ-ve dhe në veçanti të PCB-ve si pjesë e Programit<br />

Kombëtar të Monitorimit të Mjedisit;<br />

Regjistrimi i pajisjeve dhe vajrave që përmbajnë PCB në sektorin e energjisë elektrike;<br />

Përafrimi i legjislacionit vendas me atë Evropian;<br />

Ngritja e strukturës kombëtare për zbatimin e Konventës së Stokholmit<br />

Pesticidet NOQ<br />

Nga dymbëdhjetë NOQ-të e renditura në Konventën e Stokholmit, nëntë janë

pesticide që i përkasin grupit të NOQ-ve: <strong>al</strong>drin, dieldrin, DDT, endrin, mireks,<br />

toksafen, klordan, heksaklorbenzen dhe heptaklor.<br />

Fillimisht, në vendin tonë janë importuar dhe, më vonë, janë formuluar në<br />

Ndërmarrjen Kimike, Durrës, pesticidet DDT, heptaklor, <strong>al</strong>drin, dieldrin, toksafen<br />

(melipaks), klordan, heksakloran dhe lindan, i cili gjithashtu është prodhuar në këtë<br />

ndërmarrje. Edhe pse prodhimi i pesticideve është ndërprerë në vitin 1990, rreziku i<br />

rrjedhur prej tyre ka qenë i dukshëm.<br />

Nga inventari i bërë në vitin 2005 në kuadrin e Projektit të NOQ-ve ka rezultuar se në<br />

Shqipëri nuk ka pesticide të këtij grupi. Një sasi prej rreth 3 ton DDT dhe<br />

heksakloran/lindan, e cila kanë qenë ruajtur në depot e Ministrisë së Shëndetësisë,<br />

është riamb<strong>al</strong>azhuar dhe larguar nga Shqipëria në muajin korrik 2006, në kuadrin e<br />

projektit të MMPAU: “Ripaketimi dhe largimi nga Shqipëria i pesticideve dhe i<br />

kimikateve të tjera nga Bishti i P<strong>al</strong>lës”, financuar nga qeveria holandeze. Problem<br />

është përcaktimi i kostos së ndotjeve eventu<strong>al</strong>e nga përdorimi i mëparshëm i<br />

pesticideve NOQ.<br />

Ekzistojnë vetëm disa studime sporadike lidhur me ndikimin e pesticideve NOQ në<br />

mjedis. Këto studime janë kryer në vendet që konsiderohen si pika të nxehta<br />

mjedisore dhe nuk ka ndonjë studim të plotë për tërë situatën në vend në lidhje me<br />

ndotjet e tokës apo ujit nga pesticidet NOQ. Në këtë kontekst, sugjerohet të<br />

planifikohet monitorimi i këtyre pesticideve kryesisht në ish – depot, hapësirën<br />

tokësore apo ujore rreth e rrotull dhe, në raste të veçanta, te kafshët shtëpiake dhe<br />

njerëzit.<br />

Problemet përparësore<br />

Përshtatja e legjislacionit në fuqi për përdorimin e pesticideve;<br />

Informacion jo sistematik rreth përdorimit në të k<strong>al</strong>uarën i DDT (dokumente rreth<br />

sasive të importuara dhe të përdorura të DDT në sektorin e shëndetësisë);<br />

Mungesa studimit për nivelin aktu<strong>al</strong> të ndotjeve në ish depot e magazinimit të<br />

pesticideve, po kështu edhe në mjedisin rreth tyre;<br />

Autoritetet vendore kanë një informacion të pamjaftueshëm në lidhje me pesticidet<br />

NOQ (në veçanti në depot e vjetra);<br />

Stafi teknik ka një informacion të pamjaftueshëm në lidhje me pesticidet NOQ<br />

(mundësitë e ndotjes të depove të vjetra);<br />

Mungesa e informacionit specifik në lidhje me pesticidet te publiku në përgjithësi;<br />

Mungesa e një mbështetjeje financiare.<br />

Objektivat<br />

Forcimi i kapacitetit të laboratorëve të IMB për monitorimin e pesticideve NOQ;<br />

Përcaktimi i ndotjeve eventu<strong>al</strong>e nga pesticidet NOQ në ish depot dhe në hapësirën<br />

përreth tyre;<br />

Zhvillimi i planit të rehabilitimit për vendet e ndotura nga pesticidet NOQ;<br />

Rritja e ndërgjegjësimit rreth këtyre vendeve të ndotura në lidhje me rrezikun<br />

shëndetësor te njerëzit që jetojnë pranë tyre.<br />

Plani i Veprimit<br />

Përgatitja e një amendamenti të VKM për kryerjen e an<strong>al</strong>izave të pesticideve NOQ.<br />

Kryerja e an<strong>al</strong>izave të niveleve të mbetjeve të pesticideve NOQ, në ish depot dhe<br />

vendet e kontaminuara, duke përfshirë edhe vlerësimin e ndikimit mjedisor të tyre;<br />

Forcimi i kapacitetit njerëzor dhe teknik i laboratorit an<strong>al</strong>itik në Institutin e Mbrojtjes

së Bimëve;<br />

Përgatitja e planit të veprimit për rehabilitimin e vendeve të kontaminuara nga<br />

pesticidet NOQ;<br />

Rritja e ndërgjegjësimit të publikut në lidhje më rrezikun potenci<strong>al</strong> të vendeve të<br />

kontaminuara me NOQ.DDT<br />

DDT<br />

DDT filloi të përdoret masivisht në Luftën e Dytë Botërore. Ky pesticid është<br />

përdorur për të luftuar sëmundjet që transmetohen me insekte dhe për të mbrojtur<br />

trupat. Ka qenë veçanërisht i efektshëm për mbrojtjen nga m<strong>al</strong>aria, tifoja, ethet e<br />

verdha, verbimi i lumenjve dhe encef<strong>al</strong>iti.<br />

Tashmë është praktikisht i nd<strong>al</strong>uar përdorimi i DDT në bujqësi pothuajse në të gjitha<br />

vendet, kurse një numër vendesh e nd<strong>al</strong>ojnë përdorimin e DDT-së edhe në fushën e<br />

shëndetit publik. Sidoqoftë, në disa vende, ku vektori i m<strong>al</strong>aries është ende i<br />

ndjeshëm, DDT përdoret për banesat, në mjediset e brendshme në trajtë aerosoli.<br />

DDT-ja filloi të përdorej në Shqipëri në vitet 1946–1947 në luftën kundër vektorëve të<br />

m<strong>al</strong>aries. Nga vitet 1946-1947 deri më 1959-1960, sasitë mesatare vjetore të DDT dhe<br />

HCH për spërkatjen e banesave në mënyrë manu<strong>al</strong>e, si edhe me avionë në<br />

sipërfaqet ujore, ku përhapja e mushkonjave anofeles ka qenë mjaft i lartë, arritën 90-<br />

120 ton. DDT është përdorur edhe për luftimin e insekteve të tjera si morri, miza,<br />

pleshti, çimka, të cilat kishin pllakosur familjet e zonave të varfra të Shqipërisë të asaj<br />

kohe. Viti 1967 konsiderohet si viti i çrrënjosjes së m<strong>al</strong>aries në Shqipëri, çka u<br />

çertifikua zyrtarisht nga OBSH-ja pas kërkesës së shtetit shqiptar. Sipas studiuesve<br />

dhe ekspertëve m<strong>al</strong>ariologë të vendit, DDT-ja nuk u përdor më pas vitit 1970, por<br />

duket se një rezervë prej 20-30 ton u mbajt në ruajtje nga Ministria e Shëndetësisë për<br />

luftimin e shpërthimeve eventu<strong>al</strong>e të cilat mund të shkaktoheshin nga raste të<br />

importuara, si edhe pse mushkonjat kishin filluar të fitonin rezistencë ndaj DDT-së,<br />

pas një përdorimi prej mbi 20 vjetësh.<br />

Sipas informacionit të mbledhur në disa rrethe, duket se DDT dhe lindani janë<br />

përdorur deri përpara 15 vjetësh. Lindani është përdorur kryesisht kundër zgjebes<br />

dhe parazitëve (morrave), gjatë viteve 1975 -1985. Më vonë ai u nd<strong>al</strong>ua për shkak të<br />

rezistencës që kishin krijuar këta parazitë.<br />

Ndonëse teorikisht ndikimi i pesticideve në shëndetin publik dhe në mjedis ka qenë i<br />

njohur, në Shqipëri nuk ka pasur ndonjë sistem monitorimi ose të mbledhjes së të<br />

dhënave për të përcaktuar këtë ndikim. Kohët e fundit janë bërë disa përpjekje nga<br />

ISHP për të studiuar mbetje të pesticideve në zinxhirin ushqimor.<br />

Është vërtetuar prania e izomerëve të HCH (α, β, γ) në gjakun e disa personave që<br />

jetojnë në zonën e kontaminuar (në Porto Romano, pranë Durrësit) në një fabrikë të<br />

braktisur që përdorej për prodhimin e lindanit. Kështu, janë gjetur nivele të α- dhe β-<br />

izomerëve që variojnë deri në 0.0028 µg/ml dhe nga 0.0005 µg/ml në 0.0915 µg/ml.<br />

Nivelet më të larta u përkasin subjekteve që jetojnë në territorin e fabrikës së<br />

përmendur.<br />

Dy mostra qumështi të marra në një zonë të ndotur pranë Porto-Romanos, në<br />

kuadrin e një studimit të kryer nga UNEP, si dhe në kuadër të një studimi të kryer<br />

nga ISHP, përmbanin nivele të larta të HCH. Të dyja mostrat dëshmojnë për nivelet<br />

shumë të larta të HCH në qumështin e prodhuar në zonën e Porto Romanos, e cila<br />

është tregtuar edhe në zona të tjera të rrethit të Durrësit.

Përqendrimi i HCH i gjetur në qumësht është një tregues i qartë se nuk mund të<br />

përdoret për konsum mbasi përbën një rrezik serioz për shëndetin publik.<br />

Gjatë inventarizimit të kryer në kuadër të projektit të NOQ-ve, situata në sektorin e<br />

shëndetësisë (Dhjetor 2005) paraqiten në tabelë.<br />

Stoqe të DDT e të Lindanit në magazinat e MSH<br />

N Rrethi Vendndo<br />

Sas<br />

S<br />

dhja<br />

ia DDT<br />

asia<br />

m<br />

(kg)<br />

Lindan<br />

(kg)<br />

1 Gjirokas<br />

DKSHP 50<br />

-<br />

tër<br />

kg sol. 25<br />

%<br />

2 Durrës DKSHP 200<br />

24<br />

kg sol. 25<br />

.2 kg<br />

%<br />

(sol.10%)<br />

x<br />

3 Elbasan DKSHP 100<br />

-<br />

kg sol.<br />

25%<br />

4 Lushnjë DKSHP 104<br />

20<br />

0 kg sol.<br />

0 (HCH) th<br />

25%<br />

5 Lezhë DKSHP - 70<br />

4.6 (sol.<br />

x<br />

10%)<br />

6 Rezerva<br />

Lundër 108<br />

21<br />

Shtetërore<br />

kg sol.<br />

2<br />

25%<br />

(pluhur)<br />

Gjithsej 6 vende 194<br />

11<br />

8 kg sol<br />

25%<br />

40 kg sh<br />

Sasitë e identifikuara të DDT dhe heksakloran/lindanit u hoqën nga Shqipëria në<br />

kuadër të projektit te MMPAU, ‘‘Ripaketimi dhe heqja nga Shqipëria e pesticideve<br />

dhe e kimikateve të tjera nga Bishti i P<strong>al</strong>lës” të financuar nga Qeveria Holandeze. Ky<br />

eliminim u përfundua në Korrik 2006.<br />

Problemet përparësore.<br />

Mungese e kapaciteteve për studime an<strong>al</strong>itike në lidhje me kontaminimin e ishmagazinave<br />

të DDT, si edhe të mjedisit rrethues;<br />

Mungesë e mbështetjes financiare.<br />

Objektivat

Forcimi i kapaciteteve të laboratorëve të IMB, ISHP, dhe LQU për monitorimin e<br />

DDT.<br />

Përcaktimi i kontaminimit eventu<strong>al</strong> të ish magazinave dhe zonave për rreth tyre nga<br />

DDT;<br />

Përgatitja e Planit të Rehabilitimit për vendet e kontaminuara nga DDT.<br />

Rritja e ndërgjegjësimit për vendet e kontaminuara për sa u përket rreziqeve të<br />

mundshme shëndetin e popullatës që jeton në afërsi të këtyre vendeve.<br />

PCB-të<br />

PCB-të janë kimikate organike sintetike, me veti të larta dielektrike, të padjegshme, si<br />

dhe të qëndrueshme ndaj shpërbërjes termike e kimike. Pjesa më e madhe e<br />

transformatorëve dhe e kondensatorëve përdorin lëngje dielektrike me bazë bifenile<br />

të polikloruara (PCB-të) për shkak të vetive zjarrduruese dhe karakteristikave të tjera<br />

të mira të tyre në përdorimin e pajisjeve elektrike, por në të njëjtën kohë këto<br />

produkte kanë dhe mjaft disavantazhe. Këto disavantazhe lidhen me natyrën<br />

helmuese të PCB-ve dhe rrezikun që ato sjellin për shëndetin e njerëzve dhe mjedisin.<br />

PCB-të janë subjekt i tri konventave ndërkombëtare që lidhen me trajtimin e<br />

mbeturinave të rrezikshme dhe konkretisht: Konventa e Bazelit, e Roterdamit dhe e<br />

Stokholmit. Këto konventa i trajtojnë problemet e PCB-ve duke iu referuar prodhimit,<br />

deklarimit, përdorimit, importimit, eksportimit, ruajtjes, transportit, monitorimit,<br />

nxjerrjes jashtë përdorimit dhe eliminimit të tyre.<br />

Inventari i PCB-ve<br />

Objektivi i Inventarit të PCB-ve është identifikimi i të gjithë transformatorëve me<br />

PCB që janë në përdorim dhe/ose jashtë përdorimi, zbatimi i masave paraprake<br />

kryesisht në pajisjet me PCB në përdorim (ato që vazhdojnë të përdoren, që janë<br />

jashtë pune, që presin të asgjësohen), për të siguruar monitorimin e përputhjes<br />

teknike të gjitha pajisjeve me PCB që janë në përdorim, si dhe për të siguruar<br />

ndjekjen e pajisjeve me PCB deri në fund të jetës së tyre.<br />

Sipas Konventës së Stokholmit duhet të identifikohen, etiketohen dhe të hiqen nga<br />

përdorimi pajisjet që përmbajnë më shumë se 10 % PCB dhe vëllim më të madh se 5<br />

litra, të identifikohen, etiketohen dhe të hiqen nga përdorimi pajisjet që përmbajnë<br />

më shumë se 0.05 % PCB (500 ppm) dhe vëllim më të madh se 5 litra, si dhe të bëhen<br />

përpjekje që të identifikohen dhe të hiqen nga përdorimi pajisjet që përmbajnë më<br />

shumë se 0.005 % PCB (50 ppm) dhe vëllim më të madh se 0.05 litra.<br />

PCB-të nuk janë prodhuar kurrë në Shqipëri. Vaji i transformatorëve është importuar<br />

gjithmonë nga shtete të tjera të Evropës ose Azisë. Deri tani nuk ka pasur ndonjë<br />

kontroll për përmbajtjen e PCB-ve në pajisje dhe vajra miner<strong>al</strong>e në Dogana dhe në<br />

Magazinën Qendrore në Shkozet, Durrës, në lidhje me sasinë e vajit dhe praninë e<br />

PCB-ve në të.<br />

Në Objektet e KESH-it janë në përdorim shumë transformatorë të vjetër të prodhuar<br />

para vitit 1970, të cilët kanë krijuar ndotje të mjedisit, veçanërisht në tokë dhe në<br />

ujërat nëntokësore për shkak të rrjedhjeve të vajit dhe të pikimeve gjatë procesit të<br />

mirëmbajtjes ose për shkak të vjetërsisë së transformatorëve. Pjesa më e madhe e<br />

transformatorëve janë vendosur në tokë ose mbi një bazament por nuk kanë<br />

rezervuar dytësor poshtë tyre. Mund të vihet re me lehtësi toka e ndotur poshtë<br />

transformatorëve, prandaj kërkohet ndjekja e problemit të ndotjes së tokës dhe<br />

ujërave nëntokësorë.

Në kuadrin e projektit për përgatitjen e PKV për NOQ janë inspektuar rreth 57<br />

objekte energjetike dhe janë an<strong>al</strong>izuar rreth 169 mostra vaji; rezultatet tregojnë se<br />

5,3% e sasisë së an<strong>al</strong>izuar mund të konsiderohen si të dyshuara për PCB (PCB>50<br />

ppm).<br />

Në qoftë së marrim rezultatet e arritura në transformatorët e an<strong>al</strong>izuar dhe i<br />

aplikojmë për të gjithë sasinë e transformatorëve të prodhuar përpara vitit 1990,<br />

atëherë sasia e transformatorëve të ndotur me PCB mund të jetë si më poshtë:<br />

Numri i transformatorëve të prodhuar para vitit<br />

1990<br />

Pesha mesatare e transformatorëve të<br />

shpërndarjes<br />

Përqindja e transformatorëve që priten të jenë të<br />

ndotur<br />

Numri i transformatorëve që priten të jenë të<br />

ndotur<br />

Pesha e përgjithshme e transformatorëve<br />

Pesha e përgjithshme e vajit<br />

Pesha e përgjithshme e transformatorëve të<br />

zbrazur<br />

6 000 copë<br />

1,5 ton<br />

5,3 %<br />

rreth 320<br />

1100 ton<br />

300 ton<br />

800 ton<br />

Rreth 10% e transformatorëve e kanë raportin e peshës së vajit ndaj peshës së<br />

transformatorit më të lartë se 30% dhe nga testimi me test-kite nuk kanë rezultuar me<br />

densitet pozitiv: këta transformatorë mund të konsiderohen si të rimbushur dhe<br />

dyshohet se përmbajnë PCB.<br />

Inventari Paraprak i PCB-ve nxori në pah mos-ekzistencën më parë të standardeve<br />

(limiteve) dhe metodave për an<strong>al</strong>izat e PCB-ve, nivelin e ulët të informimit dhe të<br />

ndërgjegjësimit mbi PCB-të në të gjithë grupet e popullsisë, mungesën e informimit<br />

dhe të ndërgjegjësimit të popullsisë në përgjithësi mbi rrezikun potenci<strong>al</strong> të PCB-ve<br />

(të vajrave të transformatorëve), nivelin e kufizuar të ndërgjegjësimit të punonjësve<br />

nëpërmjet administrimit të përgjegjësive në sektorin publik dhe privat,<br />

ndërgjegjësimin e ulët të punonjësve të ekspozuar potenci<strong>al</strong>isht ndaj PCB-ve,<br />

mungesën e monitorimit të ndotjeve me PCB në matrica të ndryshme dhe në ajër,<br />

tokë dhe ujëra tokësore e nëntokësorë që mund të jenë ndotur me vaj që përmban<br />

PCB.<br />

Numri i kondensatorëve në Objektet e KESH/OST është i kufizuar. Ata janë<br />

vendosur në N/Stacionin 220 kV në Fier (2x25 MVAr), në N/Stacionet 110 kV në<br />

Lushnje dhe në B<strong>al</strong>lsh, (secili prej tyre është 25 MVAr). Kondensatorët përmbajnë sasi<br />

të vogël vaji dhe në trupin e tyre ka pak pika lidhëse, kështu që ata nuk kanë krijuar<br />

ndotje mjedisi përreth tyre. Sidoqoftë, këta kondensatorë duhen konsideruar si<br />

burime të mundshme ndotjeje dhe duhet pasur kujdes në marrjen e masave<br />

parand<strong>al</strong>uese për ndikimin e tyre në mjedis.<br />

Plani i Veprimit<br />

Të hartohet dhe të zbatohet një rregullore në lidhje me administrimin, trajtimin,<br />

monitorimin, heqjen nga përdorimi dhe eliminimin e vajit e të pajisjeve të ndotura<br />

me PCB;

Të hartohet dhe të zbatohet një udhëzues i brendshëm i KESH-it për administrimin,<br />

trajtimin dhe heqjen nga përdorimi të transformatorëve të ndotur me PCB;<br />

Të trajnohen punonjësit përgjegjës për trajtimin dhe mirëmbajtjen e<br />

transformatorëve;<br />

Krijimi i kapaciteteve laboratorike për kryerjen e an<strong>al</strong>izave për praninë e PCB–ve në<br />

vajrat e transformatorëve;<br />

Zbatimi i veprimtarive për rritjen e ndërgjegjësimit të publikut, puna e të cilëve<br />

lidhet me praninë e PCB-ve;<br />

Rehabilitimi gradu<strong>al</strong> i vendeve të ndotura me PCB;<br />

Eliminimi i vajit miner<strong>al</strong> të ndotur me PCB<br />

Hartimi dhe zbatimi i një programi kombëtar për monitorimin e PCB-ve.<br />

NOQ-të e Prodhuara Jo-Qëllimisht<br />

NOQ-të e prodhuar në mënyrë të paqëllimshme, siç përcaktohet në Konventën e<br />

Stokholmit, janë dibenzofuranet e polikloruara (PCDF) dhe dibenzo-p-dioksinat e<br />

polikloruara (PCDD), si dhe bifenilet e polikloruara (PCB), ku PCB-të janë formuar si<br />

nënprodukte. Dibenzofuranet e polikloruara (PCDF) dhe dibenzo-p-dioksinat e<br />

polikloruara (PCDD) janë ndotësit mjedisor të zbuluar në pothuajse të gjithë<br />

komponentët e ekosistemit të globit në sasi gjurmësh. Përbërës të kësaj klase në<br />

veçanti kanë shkaktuar probleme kryesore mjedisore.<br />

Dioksinat janë ndër kimikatet më toksike të njohura nga njeriu. Helmime akute<br />

shkaktohen rr<strong>al</strong>lëherë, por dioksinat, janë të qëndrueshme dhe bio-akumulohen te<br />

njeriu. Si pasojë, efektet kronike janë problemi kryesor. 90% e PCDD dhe PCDF<br />

merren nga njeriu nëpërmjet zinxhirit ushqimor. Rrugë të tjera të rëndësishme të<br />

ekspozimit mund të jenë thithja nëpërmjet frymëmarrjes ose gëlltitja e grimcave të<br />

ndotura.<br />

Shkarkimi i PCDD/PCDF në Shqipëri për vitin 2004<br />

Shkarkimi vjetor, g TEQ/vit<br />

Kategoritë e<br />

Ajri Uji Toka Produkte Mbetje<br />

burimeve<br />

Djegia e mbeturinave 14 0 0 0 0.070<br />

spit<strong>al</strong>ore<br />

Prodhimi i met<strong>al</strong>eve 0.935 0 2.91 0 0<br />

ferrore dhe jo ferrore<br />

Prodhimi i energjisë 0.000563 0 0 0 0.000111<br />

dhe ngrohja<br />

Prodhimi i<br />

0.2577 0 0.150 0 0.00045<br />

miner<strong>al</strong>eve<br />

Transporti 0.3304245 0 0 0 0<br />

Proceset e<br />

43.154463 0 0.0065204 0 0<br />

pakontrolluara të<br />

djegies<br />

Kimikate dhe<br />

materi<strong>al</strong>e për konsum<br />

0 0 0 0 0

Të ndryshme 0 0 0 0 0<br />

Vend-depozitimet e 0 57.52910 0 0 0<br />

mbeturinave<br />

Gjithsej 58.6781505 57.5291 3.0665204 0 0.070561<br />

PCDD/PCDF, në krahasim me kimikatet e tjera NOQ, si pesticidet e polikloruara,<br />

(p.sh. DDT), asnjëherë nuk prodhohen në mënyrë të qëllimshme. NOQ-të<br />

aksident<strong>al</strong>e, formohen nga nënproduktet e aktiviteteve të shumta industri<strong>al</strong>e dhe më<br />

shumë nga proceset e djegies.<br />

Të gjitha format e djegies, industri<strong>al</strong>e dhe shtëpiake, mund të çlirojnë dioksina në<br />

qoftë se klori është i pranishëm, qoftë edhe në sasi të vogla (gjurmë).<br />

Inventari i parë i NOQ-ve të prodhuara në mënyrë të paqëllimshme në Shqipëri është<br />

bërë në kuadrin e projektit të NOQ-ve dhe në përputhje me Manu<strong>al</strong>in e UNEP për<br />

identifikimin dhe vlerësimin sasior të dioksinave dhe furaneve.<br />

Sipas inventarit, janë 9 kategori burimeve të NOQ-ve të paqëllimshme. Në tabelë<br />

jepen sasitë e PCDD/PCDF-ve të çliruara në Shqipëri nga secila kategori burimesh,<br />

për vitin 2004. Vihet re se djegia e pakontrolluar e plehrave qytetëse është burimi<br />

kryesor i shkarkimeve në ajër duke zënë rreth 73.54% të tot<strong>al</strong>it. Djegia e mbeturinave<br />

spit<strong>al</strong>ore, është burimi tjetër i madh i shkarkimeve, duke kontribuar me rreth 23.8%<br />

të tot<strong>al</strong>it kombëtar. Kontributi i kategorive të tjera mbetet i parëndësishëm.<br />

Kategoria e proceseve të djegieve të pakontrolluara të plehrave qytetëse, në mënyrë<br />

spontane ose të qëllimshme, në mjedis të hapur është edhe kontribuesi kryesor për<br />

shkarkimet në ujë të PCDD/PCDF, duke zënë pothuajse 100 % të shkarkimeve. Gjatë<br />

vitit 2004, në Shqipëri mesatarja e prodhimit të mbeturinave urbane në Shqipëri ishte<br />

410.922 ton, nga të cilat rreth 43.000 ton janë djegur.<br />

Sistemi i administrimit të mbeturinave urbane në Shqipëri është i dobët dhe jo i<br />

financuar sa duhet për të re<strong>al</strong>izuar një administrim të mirë mjedisor të tyre. Sistemet<br />

e grumbullimit, transportit dhe depozitimit nuk kanë burime financiare të<br />

mjaftueshme dhe nuk janë ngritur ende vend-depozitime sanitare. Mbeturinat<br />

urbane shkarkohen në damba të hapura, të papërshtatshme për një administrim<br />

mjedisor.<br />

Mbeturinat nuk ndahen në grupe të ndryshme përpara depozitimit përfundimtar.<br />

Për më tepër, grumbullimi i pjesshëm i tyre, ka çuar në djegien e mbeturinave në<br />

oborret e shtëpive dhe në rrugë (madje edhe në kazanë) me qëllim zvogëlimin e<br />

vëllimit. Gjithashtu, djegiet e pakontrolluara bëhen për të mbledhur më lehtë<br />

mbeturina që gjejnë treg shitjeje, si p.sh. mbetjet met<strong>al</strong>ike. Veprime te tilla kryhen<br />

edhe në sheshet e depozitimit të mbeturinave (që janë vend-depozitime të<br />

pakontrolluara).<br />

Janë ndërmarrë disa hapa të parë për të rregulluar situatën, në kuadrin e Strategjisë<br />

së Administrimit të Mbeturinave të Ngurta Urbane në Shqipëri, 1997. Kjo strategji<br />

përfshin edhe një Plan Veprimi i cili trajton forcimin e kapaciteteve institucion<strong>al</strong>e,<br />

legjislacionin, investimet dhe aktivitete të tjera ndërgjegjësuese. Një nga rezultatet<br />

është miratimi i ligjit për largimin publik të mbeturinave dhe i ligjit për<br />

administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta. Gjithashtu, në vitin 2005 filluan disa<br />

iniciativa të vogla për riciklimin dhe përzgjedhjen e mbeturinave urbane. Aktu<strong>al</strong>isht<br />

riciklohen 4% e met<strong>al</strong>eve, 2% e plastikave dhe 1% letrës.

Problemet përparësore<br />

Kuadri ligjor dhe institucion<strong>al</strong> i pamjaftueshëm për të kontrolluar në mënyrë të<br />

efektshme çlirimin e NOQ-ve të prodhuar në mënyrë të paqëllimshme;<br />

Sistem i dobët i administrimit të mbeturinave (sistem administrimi i papërshtatshëm<br />

dhe djegie e pakontrolluar e mbeturinave)<br />

Depozitimi i papërshtatshëm i mbeturinave spit<strong>al</strong>ore.<br />

Nivel i ulët ndërgjegjësimi për rrezikshmërinë lidhur me çlirimin e paqëllimshëm<br />

nga aktorët kryesorë dhe publiku në përgjithësi.<br />

Objektivat<br />

Përmirësimi i legjislacionit për parand<strong>al</strong>imin e ndotjes industri<strong>al</strong>e, e cili duhet<br />

harmonizuar plotësisht me legjislacionin e Bashkimit Europian;<br />

Sigurimi i efektshmërisë së ligjit dhe të rregullave që lidhen me parand<strong>al</strong>imin e<br />

ndotjes industri<strong>al</strong>e dhe administrimin e mbeturinave;<br />

Forcimi i kapaciteteve teknike dhe institucion<strong>al</strong>e si dhe i infrastrukturës mjedisore<br />

për administrimin e mbeturinave, duke përfshirë dhe ato spit<strong>al</strong>ore;<br />

Zbatimi i efektshëm i strategjisë së monitorimit dhe vlerësimit për parand<strong>al</strong>imin dhe<br />

reduktimin e shkarkimeve që prodhojnë aksident<strong>al</strong>isht nënprodukte NOQ;<br />

Zbatimi i një programi të efektshëm ndërgjegjësues për një administrim mjedisor të<br />

shëndetshëm të mbeturinave.<br />

Plani i Veprimit<br />

Kompletimi i legjislacionit dhe i akteve normative që lidhen me kontrollin dhe<br />

parand<strong>al</strong>imin e ndotjeve industri<strong>al</strong>e, si dhe me administrimin e mbeturinave;<br />

Forcimi i kapaciteteve (njerëzore dhe teknike) për institucionet përgjegjëse për<br />

administrimin e mbeturinave (në veçanti administrimi i vend-depozitimeve dhe<br />

parand<strong>al</strong>imi i djegies në mjedis te hapur);<br />

Zhvillimi politikave dhe veprimeve zbatuese për pakësimin e shkarkimeve të<br />

dioksinave nga administrimi i mbeturinave;<br />

Futja e TMM & PMM në sektorin industri<strong>al</strong>;<br />

Zhvillimi dhe implementimi në shk<strong>al</strong>lë të gjerë, në të gjithë vendin, i administrimit të<br />

mbeturinave mjekësore duke minimizuar kështu shkarkimet e paqëllimshme të<br />

NOQ-ve;<br />

Rritja e ndërgjegjësimit të publikut të gjerë për praktikat e pastra të administrimit të<br />

mbeturinave.<br />

Riverifikim i rregullt i inventarit të shkarkimeve.<br />

Stoqet e Mbeturinave të NOQ-ve dhe Vendet e Ndotura me to (SMVN)<br />

Vendet e mbuluara nga kjo kategori (që mund të konsiderohen edhe si hot-spote)<br />

ndryshojnë nga nëntë kategoritë e tjera sepse përbëjnë një mundësi burim-ndotjeje<br />

për të ardhmen. Sipas përcaktimit, SMVN -të mund të jenë vende të prodhimit të<br />

mëparshëm ose të tanishëm të produkteve që shkaktojnë ndotje me dioksina (PCDD)<br />

dhe furane (PCDF). Ndotja mund të vijë nga depozitimi i produkteve, depozitimi i<br />

mbeturinave ose përdorimi i produktit a produkteve për një kohë të gjatë. Megjithëse<br />

përqendrimet e dioksinave dhe të furaneve në SMVN -të mund të jenë shumë të larta,<br />

sot shkarkimet prej tyre mund të jenë të vogla ose edhe të papërfillshme.<br />

Klasifikimi dhe vlerësimi i SMVN -ve është bërë nisur pikërisht nga përcaktimi i

mësipërm. Kështu janë inventarizuar si SMVN vendmagazinimet e kimikateve NOQ<br />

si dhe vendgrumbullimet dhe vend-depozitimet ku mund të gjenerohen NOQ si<br />

nënprodukte, siç mund të jenë vendet ku depozitohen mbetjet industri<strong>al</strong>e dhe ato<br />

urbane. Po kështu janë inventarizuar si SMVN (zona të ndotura me NOQ) vendet ku<br />

aktiviteti i mundshëm i NOQ-ve mund të jetë si pasojë e prodhimit industri<strong>al</strong>,<br />

aktivitetit bujqësor ose nga mungesa e kujdesit të duhur gjatë përdorimit dhe<br />

trajtimit të vend-depozitimeve të mbeturinave.<br />

Në Shqipëri nuk ka stoqe të NOQ-ve, me përjashtim të, ndoshta, mbetjeve të katranit<br />

në uzinën e koksit në Elbasan. Ndër aktivitetet industri<strong>al</strong>e me ndikim të<br />

konsiderueshëm në ndotjen me NOQ mund të përmendim disa. Një prej tyre është<br />

uzina e sodës kaustike dhe PVC-së në Vlorë (SMVN), e cila ka prodhuar një sërë<br />

kimikatesh, përfshi edhe PVC-në. Një tjetër burim i ndotjeve të natyrës organike dhe<br />

klororganike kanë qenë fabrikat e plastmasit në Durrës dhe Lushnje dhe veçanërisht<br />

ndërmarrja kimike në Durrës, të cilat gjithashtu u mbyllën në vitet e para pas<br />

ngjarjeve të viteve 90. Po kështu, në Tiranë ndodhen dy impiante që administrohen<br />

nga KESH dhe që kryejnë përkatësisht riparimin e transformatorëve dhe rigjenerimin<br />

e vajit të transformatorëve. Të dy impiantet kanë mbi 30 vjet pune dhe teknologjia e<br />

përdorur si dhe masat për mbrojtjen e mjedisit kanë lënë shteg për ndotjen me vajra,<br />

ku nuk përjashtohet edhe ndotja me PCB, të territorit pranë dhe përreth tyre.<br />

Edhe në sektorin e bujqësisë, për shumë vjet, janë përdorur pesticide me përmbajtje<br />

të lartë të NOQ-ve (DDT). Vlerësimi i fundit i bërë nga speci<strong>al</strong>istët shqiptarë tregoi se<br />

në vend nuk ka më stoqe me pesticide të tipit të DDT-së: në vitet 2000-2002, në<br />

kuadrin e projektit PHARE, të gjitha stoqet e pesticideve që ndodheshin në<br />

magazinat e sektorëve të bujqësisë janë larguar në Gjermani ku edhe janë eliminuar<br />

më pas. Megjithëkëtë, speci<strong>al</strong>istët mendojnë se ndotja e magazinave vijon të përbëjë<br />

problem serioz. Mjedisi brenda këtyre objekteve është i ndotur dhe shumë prej tyre<br />

janë edhe të dëmtuara, ndërkaq një pjesë është përdorur për qëllime të tjera, pa bërë<br />

asnjë përpjekje për pastrim ose rehabilitim.<br />

Problemet përparësore<br />

Legjislacioni për parand<strong>al</strong>imin e ndotjes industri<strong>al</strong>e dhe administrimin e venddepozitimeve<br />

të mbeturinave nuk është i harmonizuar plotësisht me atë të BE;<br />

Administrimi në praktikë i vend-depozitimeve të mbeturinave nuk kryhet në<br />

përputhje me legjislacionin ekzistues përkatës;<br />

Zbatim i pamjaftueshëm i legjislacionit përkatës për mbrojtjen nga ndotja;<br />

Kapacitete të pamjaftueshme institucion<strong>al</strong>e dhe teknike në dogana, në institucionet<br />

kërkimore dhe në autoritetet e inspektimit;<br />

Mungesa e ekspertëve të ku<strong>al</strong>ifikuar për monitorimin e NOQ-ve dhe trajtimin e<br />

mbeturinave industri<strong>al</strong>e;<br />

Ndotja e tokës dhe e ujërave nëntokësore për shkak të djegies së mbeturinave në<br />

vend-depozitimet urbane;<br />

Mungesa e mjeteve (laboratorë dhe njësi kontrolli) për zbatimin e legjislacionit në<br />

lidhje me kontrollin dhe parand<strong>al</strong>imin e ndotjes dhe administrimin e mbeturinave<br />

duke respektuar kërkesat mjedisore;<br />

Ndotja e ajrit, tokës dhe mbase edhe e ujërave nëntokësore në rajonet e Porto<br />

Romanos dhe të ish-uzinës së sodës kaustike dhe PVC-së në Vlorë për shkak të

gjendjes në ato rajone të depozitimeve dhe mbetjeve të përbërje të kloruara;<br />

Ndotja e ajrit, tokës dhe mbase edhe e ujërave nëntokësore në territorin pranë dhe<br />

përreth uzinës kokso-kimike të ish-kombinatit met<strong>al</strong>urgjik në Elbasan;<br />

Ndotja e ajrit, tokës dhe mbase edhe e ujerave nëntokësore në territorin e repartit të<br />

imprenjimit të lëndës drusore në ish-kombinatin e drurit në Elbasan;<br />

Ndotja e tokës dhe eventu<strong>al</strong>isht e ujërave sipërfaqësore dhe nëntokësore në uzinat e<br />

riparimit të transformatorëve dhe rigjenerimit të vajit të transformatorëve në Tiranë;<br />

Ndotja e tokës në mjediset rreth ish-magazinave të pesticideve që kanë punuar në<br />

sistemin e bujqësisë;<br />

Ndërgjegjësimi shumë i pakët në mjaft grupe të popullatës për rrezikun që mbart<br />

çlirimi në mjedis i NOQ-ve;<br />

Objektivat<br />

Përmirësimi i praktikave shqiptare të administrimit të zonave të ndotura;<br />

Forcimi i kapaciteteve institucion<strong>al</strong>e të autoriteteve vendore për administrimin e<br />

mbeturinave, duke respektuar kërkesat mjedisore;<br />

Rritja e kapaciteteve për depozitimin dhe monitorimin e mbeturinave industri<strong>al</strong>e;<br />

Forcimi i kapaciteteve institucion<strong>al</strong>e dhe teknike në dogana, në institucionet<br />

kërkimore dhe në autoritetet inspektuese;<br />

Studimi i nivelit të ndotjes me NOQ të zonave të ndotura;<br />

Rehabilitimi gradu<strong>al</strong> i zonave të ndotura;<br />

Përgatitja dhe zbatimi i programeve efektive të sensibilizimit lidhur me<br />

administrimin e mbeturinave duke respektuar kërkesat mjedisore;<br />

Plani i Veprimit<br />

1 Forcimi i kapaciteteve për administrimin e NOQ-ve në:<br />

(a) institucionet përgjegjëse qendrore dhe vendore (doganat, qendrat kërkimore,<br />

inspektorati i mjedisit dhe agjencitë rajon<strong>al</strong>e të mjedisit),<br />

(b) institucionet përgjegjëse për an<strong>al</strong>izat e monitorimin dhe<br />

(c) institucionet përgjegjëse për administrimin e mbeturinave duke respektuar<br />

kërkesat mjedisore;<br />

Studimi i terrenit dhe zhvillimi i planeve rehabilituese për zonat potenci<strong>al</strong>isht të<br />

ndotura me NOQ);<br />

Studime në terren, marrje kampionësh dhe an<strong>al</strong>izimi i tyre, përcaktimi i përparësive,<br />

përpunimi i të dhënave dhe vlerësimi i kostos për projektet e rehabilitimit të zonave<br />

të ndotura.<br />

Ndërgjegjësimi dhe Informimi<br />

Gjendja në Shqipëri<br />

Grupe të veçanta të popullsisë në Shqipëri kanë nivele të ndryshme të informimit<br />

dhe ndërgjegjësimit për çështjen e NOQ-ve. Në përgjithësi, publiku e di se përdorimi<br />

i pesticideve shoqërohet me rreziqe, por nuk di pothuajse asgjë për ndikimet<br />

konkrete të grupit të kimikateve të NOQ-ve dhe të secilit kimikat në veçanti, dhe as<br />

se si veprojnë ato te organizmat e gj<strong>al</strong>la. Informimi dhe ndërgjegjësimi i publikut për<br />

NOQ-të është ende i mangët në këtë mënyrë. Ekziston një fushë e gjerë veprimi<br />

(përgatitja e fletëp<strong>al</strong>osjeve, filmave dokumentarë dhe publikimi i spoteve publicitar<br />

për NOQ-të), e cila do të kishte ndikim të fuqishëm te informimi/ndërgjegjësimi të<br />

publikut.

Problemet përparësore<br />

Nivel i ulët i informacionit dhe ndërgjegjësimit, te të gjithë grupet e popullatës<br />

per NOQ-të;<br />

Nivel i ulët ndërgjegjësimi për pasojat në shëndet dhe mjedis nga<br />

keqadministrimi i vend-depozitimeve të mbetjeve urbane;<br />

Nivel i ulet ndërgjegjësimi për NOQ-t te subjektet e interesuara të sektorëve<br />

publik dhe privat.<br />

Objektivat<br />

Rritja e ndërgjegjësimit për NOQ-të te të gjithë subjektet e interesuara dhe<br />

publiku i gjerë.<br />

Plani i Veprimit<br />

Rritja e informimit dhe ndërgjegjësimit te komuniteteve që janë të prekur nga<br />

ndotja me NOQ, duke i informuar për efektin e tyre në shëndetin e njeriut dhe në<br />

mjedis;<br />

Rritja e informimit dhe ndërgjegjësimit të publikut në përgjithësi lidhur me<br />

ndikimin e NOQ-ve në shëndetin e njerëzve dhe mjedisin;<br />

Rritja e kapaciteteve të OJF-ve mjedisore, për ndërgjegjësimin e publikut dhe<br />

shpërndarjen e informacionit mjedisor për NOQ-të në media dhe me mjetet e tjera<br />

sensibilizuese;<br />

Inventarizimi i shpërndarjes së NOQ-ve në Shqipëri ka treguar se këto<br />

kimikate janë të pranishme në një sasi të rrezikshme vetëm në disa zona të veçanta të<br />

vendit. Do të ishte mjaft i efektshëm një program fushatash publike për informimin<br />

dhe ndërgjegjësimin e publikut të veçantë të këtyre zonave.<br />

Monitorimi, Raportimi, Shkëmbimi i Informacionit dhe Kërkimi shkencor<br />

Në Programin e monitorimit të elementeve dhe faktorëve të mjedisit (VKM<br />

Nr. 103, dt. 31.3.2002) nuk është parashikuar monitorimi i NOQ-ve në përgjithësi ose<br />

i kimikateve të veçanta që bëjnë pjesë në grupin e NOQ-ve. Kërkesat e Konventës së<br />

Stokholmit dhe situata e konstatuar mbas kryerjes së inventarit paraprak të NOQ-ve<br />

në Shqipëri, diktojnë domosdoshmërinë e programimit të masave ligjore,<br />

institucion<strong>al</strong>e dhe teknike për të re<strong>al</strong>izuar monitorimin e NOQ-ve.<br />

Në Planet e Veprimit për kategoritë e ndryshme të NOQ-ve janë parashikuar<br />

edhe masat përkatëse që lidhen me monitorimin, kryesisht në ato mjedise që<br />

konsiderohen të kontaminuara nga përdorimi ose depozitimi i NOQ-ve, siç janë:<br />

DDT, lindani, HCH, PCB, dioksinat dhe furanet. Ky monitorim do të mbulojë vendet<br />

ku janë depozituar këto kimikate, territoret pranë tyre, ujërat sipërfaqësore,<br />

nëntokësore dhe ajrin përreth, kafshët shtëpiake pranë këtyre territoreve të ndotura,<br />

si dhe komunitetet e njerëzve që jetojnë aty pranë. Shtrirja e zbatimit të programit të<br />

monitorimit për NOQ-të do të përditësohet duke shtuar ose hequr zona a mjedise<br />

dhe kimikate NOQ, në varësi të rezultateve të monitorimit.<br />

Spektri i monitorimit është i gjerë dhe përfshin an<strong>al</strong>iza kimike në mjedise dhe<br />

denduri të ndryshme. Një ndërmarrje e tillë, pa dyshim, kërkon kapacitetet e<br />

nevojshme profesion<strong>al</strong>e si edhe bazë materi<strong>al</strong>e, në përputhje me nivelin e cilësisë së<br />

an<strong>al</strong>izave dhe të dyja së bashku kanë nevojë për mbështetjen e duhur financiare për<br />

sigurimin e aparaturave, trajnimin e stafeve përkatës dhe mbulimin e kostove që<br />

kërkon programi i monitorimit të NOQ-ve. Shqipëria ka mundësi të kufizuar<br />

financiare për t’i përmbushur me forcat e veta të gjitha kërkesat që do të kërkojë

e<strong>al</strong>izimi i programit të monitorimit, prandaj do të jetë e nevojshme edhe mbështetja<br />

e donatorëve.<br />

Për ta bërë sa më të efektshëm përdorimin e burimeve njerëzore dhe<br />

financiare, në këtë fushë janë të domosdoshme studimet dhe kërkimet shkencore.<br />

Tani për tani, kapacitet e kërkimit për të gjitha aspektet që lidhen me inventarët e<br />

shkarkime të NOQ-ve dhe teknologjitë për pakësimin ose eliminimin e tyre janë të<br />

kufizuara. Janë kryer vetëm disa studime sporadike në Fakultetin e Shkencave të<br />

Natyrës në Universitetin e Tiranës, në Institutin e Shëndetit Publik pranë Ministrisë<br />

së Shëndetësisë, ECAT Tirana dhe UNEP lidhur me përmbajtjen e PCB-ve në<br />

Lagunën e Karavastasë dhe në territoret e ndotura të ish-uzinës ku prodhohej<br />

HCH/lindani përpara vitit 1990, si dhe në qumështin e gjirit të nënave në po këtë<br />

zonë.<br />

Teknologjitë më të Mira të Disponueshme si dhe Praktikat më të Mira<br />

Mjedisore, janë ende shumë pak të njohura në komunitet e ndër speci<strong>al</strong>istët që<br />

punojnë në institutet kërkimore dhe ndërmarrjet prodhuese.<br />

Në të ardhmen, mbi bazën e të dhënave të monitorimit dhe të inventarëve<br />

përkatës e të plotë të kimikateve NOQ, si dhe të zonave të ndotura, të cilat janë<br />

përshkruar në Planet e Veprimit të aktiviteteve përkatëse, do të planifikohen dhe<br />

kryhen studime e projekte për të eliminuar praninë e tyre në territorin e Shqipërisë<br />

dhe rehabilitimin e zonave të ndotura nga NOQ-të. Vënia në jetë e këtyre projekteve<br />

do të bëhet në përputhje me detyrimet që rrjedhin nga Konventa e Stokholmit dhe<br />

ato që do të përcaktojë Plani Kombëtar për NOQ-të. Autoriteti qendror për mbrojtjen<br />

e mjedisit në Shqipëri në bashkëpunim me ministritë përkatëse, do të duhet të<br />

bashkërendojnë edhe punën kërkimore dhe monitoruese në nivel vendi.<br />

Qëllimi kryesor strategjik i shkëmbimit të informacionit është që të mundësojë<br />

shkëmbimin e informacionit për prodhimin, përdorimin dhe çlirimin e përbërjeve të<br />

NOQ-ve, duke përfshirë informacionin për vetitë e tyre të dëmshme dhe për kostot<br />

soci<strong>al</strong>e e financiare që mund të sjellin.<br />

P<strong>al</strong>ët në Konventën e Stokholmit mund ta shkëmbejnë këtë informacion me<br />

kontakte të drejtpërdrejta mes tyre ose nëpërmjet Sekretariatit të Konventës. Për këtë<br />

qëllim duhet përcaktuar një pikë fok<strong>al</strong>e kombëtare, e cila të veprojë si ndërlidhës<br />

ndërmjet Konventës dhe të gjitha p<strong>al</strong>ëve të interesuara, që do të marrin pjesë në<br />

shkëmbimin e informacionit në nivel ndërkombëtar dhe lok<strong>al</strong>.<br />

Strategjia për shkëmbimin e informacionit do të mbështetet në:<br />

shkëmbimin e informacionit ndërkombëtar, dhe<br />

shkëmbimin e informacionit kombëtar.<br />

Shkëmbimi i informacionit ndërkombëtar përmbledh informacionin ndërmjet<br />

shteteve p<strong>al</strong>ë të Konventës, organizatave ndërkombëtare dhe forumeve. Shkëmbimi i<br />

informacionit në nivel kombëtar do të bëhet në kohën e duhur ndërmjet të gjitha<br />

p<strong>al</strong>ëve të interesuara për problemet e NOQ-ve (ministritë, agjencitë, OJF-të, shoqatat<br />

profesion<strong>al</strong>e, etj.).<br />

Pikë Fok<strong>al</strong>e për Konventën e Stokholmit është Ministria e Mjedisit, e Pyjeve<br />

dhe e Administrimit të Ujërave. Ajo do të luajë rolin e pikës qendrore të aktivitetit<br />

për shkëmbimin e informacionit, si dhe do të jetë përgjegjëse për zbatimin e këtij<br />

programi, për çështjet administrative dhe problemet teknike. Për këtë qëllim, pranë<br />

kësaj ministrie do të ngrihet Zyra e Regjistrimit të Kimikateve, e cila do të mbulojë

edhe problematikën e Ndotësve Organikë të Qëndrueshëm.<br />

Veprimtaritë dhe mjetet e nevojshme financiare për re<strong>al</strong>izimin e PKV-së<br />

Buxheti tot<strong>al</strong> i nevojshëm për zbatimin e PKV parashikohet të jetë<br />

2.367.005.000 lekë i ndarë si më poshtë:<br />

1.329.095.000 lekë për periudhën afat-shkurtër 2007-2009<br />

918.740.000 lekë për periudhën afat-mesme 2010-2015<br />

119.170.000lekë për periudhën afat-gjatë 2016-2027<br />

Në tabelën e mëposhtme jepet në mënyrë të përmbledhur buxheti i nevojshëm<br />

për veprimtaritë kryesore që parashikon Plani Kombëtar i Veprimit.<br />

Masat për Forcimin e Kuadrit<br />

Institucion<strong>al</strong> dhe Rregullator<br />

1. Përfshirja e monitorimit të<br />

NOQ-ve dhe në veçanti të PCB-ve<br />

si pjesë e Progrmit Kombëtar të<br />

Monitorimit të Mjedisit<br />

2. Regjistrimi i pajisjeve dhe i<br />

vajrave me përmbajtje te PCB-ve<br />

në sektorin elektrik<br />

3. Përafrimi i legjislacionit me atë<br />

të BE-së<br />

4. Ngritja dhe funksionimi i<br />

strukturës kombëtare për<br />

zbatimin e Konventës së<br />

Stokholmit<br />

Buxheti<br />

afatshkurter.<br />

000/Lekë<br />

Buxheti<br />

afatmesem<br />

000/Lekë<br />

Buxheti<br />

afat-gjate<br />

000/Lekë<br />

Buxheti<br />

tot<strong>al</strong><br />

000/Lekë<br />

4.900 --- --- 4.900<br />

2.000 --- --- 2..000<br />

20.100 30.840 --- 50.940<br />

4.150 3.900 7.150 15.200<br />

Tot<strong>al</strong>i I 31.150 34.740 7.150 73.040<br />

Pesticidet NOQ (përfshirë DDTn)<br />

1. Përgatitja e një amendamenti të<br />

VKM për monitorimin për<br />

shtrirjen e këtij të fundit edhe në<br />

pesticidet NOQ<br />

2. Kryerja e an<strong>al</strong>izave për nivelet<br />

e pranishme të mbetjeve të<br />

pesticideve NOQ në ish depot<br />

dhe vendet e ndotura, duke<br />

përfshirë edhe vlerësimin e<br />

rrezikut<br />

3. Forcimi i kapacitetit njerëzor<br />

dhe teknik i laboratorit an<strong>al</strong>itik ne<br />

IMB<br />

---- --- --- Ësht<br />

përfshirë<br />

në I.1<br />

10.250 2.000 --- 12.250<br />

24.200 --- --- 24.200

4. Përgatitja e planit të veprimit<br />

për reabilitimin e vendeve të<br />

kontaminuara me pesticide NOQ<br />

--- 1.000 --- 1.000<br />

Tot<strong>al</strong>i II 34.450 3.000 --- 37.450<br />

PCB-të dhe Paisjet që Përmbajnë<br />

PCB<br />

1. Të hartohet dhe të zbatohet një<br />

rregullore në lidhje me<br />

administrimin, trajtimin,<br />

monitorimin, heqjen nga<br />

përdorimi dhe eliminimin e vajit<br />

e të pajisjeve të ndotura me PCB<br />

2. Të hartohet dhe të zbatohet një<br />

udhëzues i brendshëm i KESH-it<br />

për administrimin, trajtimin dhe<br />

heqjeN nga përdorimi të<br />

transformatorëve të ndotur me<br />

PCB<br />

3. Të trajnohen punonjësit<br />

përgjegjës për trajtimin dhe<br />

mirëmbajtjen e transformatorëve<br />

4. Krijimi i kapaciteteve<br />

laboratorike për kryerjen e<br />

an<strong>al</strong>izave për praninë e PCB–ve<br />

në vajrat e transformatorëve<br />

5. Rehabilitimi gradu<strong>al</strong> i vendeve<br />

të ndotura me PCB<br />

6. Eliminimi i vajit miner<strong>al</strong> të<br />

ndotur me PCB<br />

7. Hartimi dhe zbatimi i një<br />

programi kombëtar për<br />

monitorimin e PCB-ve<br />

Tot<strong>al</strong>i III<br />

Nënproduktet NOQ të Prodhuara<br />

në Mënyrë Jo të Qëllimshme<br />

1. Kompletimi i legjislacionit dhe i<br />

rregulloreve që lidhen me<br />

kontrollin dhe parand<strong>al</strong>imin e<br />

ndotjeve industri<strong>al</strong>e, si dhe me<br />

administrimin e mbeturinave<br />

2. Forcimi i kapaciteteve<br />

(njerëzore dhe teknike) për<br />

institucionet përgjegjëse për<br />

administrimin e mbeturinave (në<br />

veçanti administrimi i<br />

--- --- --- Ësht<br />

përfshirë<br />

në I.4<br />

2.190 1.100 250 3.540<br />

1.330 780 --- 2.110<br />

6.970 --- --- 6.970<br />

12.640 73.960 55.180 141.780<br />

7480 46.640 32.910 87.030<br />

1.145 6.710 6.650 14.505<br />

31.755 129.190<br />

94.990 255.935<br />

--- --- --- Ësht<br />

përfshirë<br />

në I.4<br />

33.500 --- --- 33.500

venddepozitimeve dhe<br />

parand<strong>al</strong>imi i djegies në mjedis te<br />

hapur mbetjeve te ngurta urbane)<br />

3. Zhvillimi politikave dhe<br />

veprimeve zbatuese për<br />

pakësimin e shkarkimeve të<br />

dioksinave nga administrimin i<br />

mbeturinave<br />

4. Futja e Teknikave Me të Mira<br />

(TMM) & Praktikave më të Mira<br />

Mjedisore (PMM) në sektorin<br />

industri<strong>al</strong><br />

5. Zhvillimi dhe implementimi në<br />

shk<strong>al</strong>lë të gjerë, në të gjithë<br />

vëndin, i administrimit mjdisor<br />

të mbeturinave mjekësore duke<br />

minimizuar kështu shkarkimet e<br />

paqëllimshme të NOQ-ve<br />

6. Përditësimi sistematik i<br />

985.000 427.500 --- 1.412.500<br />

38.000 50.000 --- 88.000<br />

67.000 220.000 --- 287.000<br />

600 300 --- 900<br />

inventarit të shkarkimeve<br />

Tot<strong>al</strong>i IV 1.124.100 697.800 --- 1.821.900<br />

Mbeturinat dhe Zonat e<br />

Kontaminuara<br />

1. Forcimi e kapaciteteve për<br />

administrimin e NOQ-ve<br />

2. Studimi i terrenit, përcaktimi i<br />

prioriteteve, hartimi i projekteve<br />

rehabilituese për zonat<br />

potenci<strong>al</strong>isht të ndotura me NOQ<br />

31.950 15.930 --- 47.880<br />

67.300 22.000 --- 89.300<br />

Tot<strong>al</strong>i V 99.250 37.930 --- 137.180<br />

Ndërgjegjësimi Publik,<br />

Informimi, Shpërndarja e<br />

Informacionit, Trajnimi dhe<br />

Zhvillimi<br />

1. Rritja e informimit dhe<br />

ndërgjegjësimit në komunitetet<br />

ku janë prezente NOQ-et, duke i<br />

sensibilizuar mbi efektet e tyre në<br />

shëndetin e njeriut dhe në mjedis<br />

2. Rritja e kapaciteteve të OJF-ve<br />

mjedisore, për ndërgjegjësimin e<br />

publikut dhe shpërndarjen e<br />

informacionit mjedisor<br />

3. Angazhimi i OJF-ve në<br />

shpërndarjen e informacionit,<br />

sensibilizimin dhe fushatat<br />

4.100 7.500 2.400 14.000<br />

1.800 3.600 6.600 12.000<br />

2.490 4.980 8.030 15.500

ndërgjegjësusese<br />

Tot<strong>al</strong>i VI 8.390 16.080 17.030 41.500<br />

TOTALI I PËRGJITHSHËM 1.329.095 918.740 119.170 2.367.005<br />

Lista shpjeguese e shkurtimeve<br />

AKM<br />

Agjencia Kombëtare e Mjedisit<br />

AMQM<br />

Administrim Mjedisor i Qëndrueshëm i Mbeturinave<br />

AQM<br />

Administrim i Qëndrueshëm Mjedisor<br />

AQM<br />

Administrim i Qëndrueshëm Mjedisor<br />

ARM<br />

Agjenci Rajon<strong>al</strong>e e Mjedisit<br />

BB<br />

Banka Botërore<br />

BSH<br />

Buxheti Shtetit<br />

BERZH<br />

Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim<br />

g TEQ/vit gram toksik ekuiv<strong>al</strong>ent/vit<br />

GEF/FMG Fondi për Mjedisin Glob<strong>al</strong><br />

GK<br />

Gas-Kromatografi<br />

HC<br />

Hidrocentr<strong>al</strong><br />

HCB<br />

Heksaklorbenzen<br />

IM<br />

Instituti i Mjedisit<br />

IMB<br />

Instituti i Mbrojtjes së Bimëve<br />

INSTAT<br />

Instituti i Statistikës<br />

ISHM<br />

Inspektorati Shtetëror i Mjedisit<br />

ISHP<br />

Instituti i Shëndetit Publik<br />

IT<br />

Instituti i Tokave<br />

KD<br />

Komiteti Drejtues<br />

KEKBE/UNECE Komisioni Ekonomik për Evropën i Kombeve të<br />

Bashkuara<br />

KESH<br />

Korporata Elektroenergjetike Shqiptare<br />

KM<br />

Komuniteti i Biznesit<br />

KOF/VOC Përbërje Organike Flurore<br />

KP<br />

Konferenca e P<strong>al</strong>ëve<br />

LQU<br />

Laboratori Qendror i Ushtrisë<br />

M&VN<br />

Mbeturina dhe Vende të Ndotura<br />

MB<br />

Ministria e Brendshme<br />

MBUMK<br />

Ministria e Bujqësisë, e Ushqimit dhe e Mbrojtjes së<br />

Konsumatorit<br />

METE<br />

Ministria e Ekonomisë, e Tregtisë dhe e Energjetikës<br />

MF<br />

Ministria e Financave<br />

MM<br />

Ministria e Mbrojtjes<br />

MMPAU<br />

Ministria e Mjedisit, e Pyjeve dhe e Administrimit të<br />

Ujërave<br />

MPPTT<br />

Ministria e Punëve Publike, e Transportit dhe e<br />

Telekomunikacionit<br />

MSAA<br />

Marrëveshja e Stabilizim-Asocimit me BE<br />

MSH<br />

Ministria e Shëndetësisë

MTKRS<br />

NA<br />

NjAM/NjMM<br />

NjZP<br />

NKD<br />

NOQ<br />

PKPL<br />

NVM<br />

OBSH<br />

OJQ<br />

OKB<br />

OST<br />

OUB<br />

PCB<br />

PCDD<br />

PCDF<br />

PCP<br />

PKBM/UNEP<br />

UNDP<br />

PKIN/IPPC<br />

PKV NOQ<br />

PKVM<br />

PNjP<br />

ppm<br />

PV<br />

QSH<br />

SAM<br />

SD<br />

SP<br />

SKZHES<br />

SOTSH<br />

TEC<br />

TMD/BAT<br />

TMM/BEP<br />

VNM<br />

Ministria e Turizmit, e Kulturës, e Rinisë dhe e<br />

Sporteve<br />

Nuk Aplikohet<br />

Njësia e Administrimit Mjedisor<br />

Njësia e Zbatimit të Projektit<br />

Ndërmarrja Kimike, Durrës<br />

Ndotës Organikë të Qëndrueshëm<br />

Plan Kombëtar i Përafrimit të Legjislacionit<br />

Ndërmarrje të Vogla e të Mesme<br />

Organizata Botërore e Shëndetësisë<br />

Organizata Jo-Qeveritare<br />

Organizata e Kombeve te Bashkuara<br />

Operatori i Sistemit te Transmetimit<br />

Organizata e Ushqimit dhe e Bujqësisë<br />

Bifenile të Polikloruara<br />

Dibenzo-para-dioksina të Polikloruara<br />

Dibenzofurane të Polikloruara<br />

Pentaklorfenol<br />

Programi për Mjedisin i Kombeve të Bashkuara<br />

Programi për Zhvillim i Kombeve të Bashkuara<br />

Parand<strong>al</strong>imi dhe Kontrolli i Integruar i Ndotjes<br />

Plani Kombëtar i Veprimit për NOQ-të<br />

Plani Kombëtar i Veprimit për Mjedisin i Shqipërisë<br />

Pëlqim i Njoftuar Paraprakisht<br />

pjesë për milion<br />

Pushteti Vendor<br />

Qeveria e Shqipërisë<br />

Sisteme të Administrimit Mjedisor<br />

Sektori i Doganave<br />

Sektori Privat<br />

Strategjia Kombëtare për Zhvillim Ekonomik dhe<br />

Soci<strong>al</strong><br />

Sistemi Operator i Transmetimit në Shqipëri<br />

Termo-Centr<strong>al</strong><br />

Teknikat më të Mira të Disponueshme<br />

Teknikat më të Mira Mjedisore<br />

Vlerësimi i Ndikimit në Mjedis<br />

Hyrje<br />

Ndotësit Organikë të Qëndrueshëm<br />

Ndotësit Organikë të Qëndrueshëm (NOQ) janë lëndë kimike të qëndrueshme<br />

në mjedis, që bio-akumulohen nëpërmjet zinxhirit ushqimor dhe paraqesin rrezik<br />

mbasi shkaktojnë efekte të dëmshme për shëndetin e njerëzve dhe për mjedisin.<br />

Duke pasur parasysh bartjen në largësi të mëdha të këtyre lëndëve, deri në vende ku<br />

nuk janë përdorur ose nuk janë prodhuar ndonjëherë, si dhe kërcënimin për mjedisin

e tërë rruzullit tokësor, bashkësia ndërkombëtare ka bërë thirrje, në raste të<br />

ndryshme, për masa të ngutshme me synim pakësimin dhe eliminimin e shkarkimit<br />

të këtyre lëndëve.<br />

Tabela 1: Lëndët NOQ kryesore sipas PKMB<br />

1. Aldrin<br />

Pesticid i përdorur për mbrojtjen e bimëve bujqësore nga insektet e tokës.<br />

2. Klordan<br />

Pesticid i përdorur për mbrojtjen e bimëve bujqësore nga termitet.<br />

3. DDT<br />

Pesticid i përdorur në kulturat bujqësore për të mbajtur nën kontroll<br />

sëmundjet vektori<strong>al</strong>e. Është përdorur në trupat ushtarake gjatë Luftës së Dytë<br />

Botërore për të luftuar m<strong>al</strong>arien, tifon e sëmundje të tjera. Sipas vlerësimit të<br />

OBSH përdorimi i DDT ka shpëtuar jetën e 100 milion njerëzve.<br />

4. Dieldrin<br />

Pesticid i përdorur për të mbajtur nën kontroll insektet dhe vektorët e<br />

sëmundjeve.<br />

5&6. Dioksinat dhe furanet<br />

Nënprodukte industri<strong>al</strong>e.<br />

7. Endrin<br />

Pesticid i përdorur për bimët e arave dhe për të mbajtur nën kontroll brejtësit.<br />

Është i nd<strong>al</strong>uar gjerësisht.<br />

8. Heksaklorbenzen (HCB)<br />

Pesticid dhe nënprodukt industri<strong>al</strong> që çlirohet gjatë prodhimit të lëndëve<br />

plastike.<br />

9. Heptaklor<br />

Pesticid i përdorur kundër insekteve të tokës dhe termiteve.<br />

10. Mireks<br />

Pesticid i përdorur kundër milingonave, termiteve, grerëzave e brumbujve të<br />

ndryshëm. Është përdorur gjithashtu si ngad<strong>al</strong>ësues i zjarrit në lëndët plastike,<br />

gome, bojëra, letër e artikuj elektrikë.<br />

11. Bifenile të Polikloruara (PCB)<br />

Kimikat industri<strong>al</strong> i përdorur në lëngjet e shkëmbimit të nxehtësisë, përbërësit<br />

shtesë të bojërave, letrën kopjuese pa karbon, plastikë dhe në zbatime të tjera<br />

të ndryshme industri<strong>al</strong>e. Çlirohet si nënprodukt.<br />

12. Toksafen<br />

Pesticid i përdorur për pambukun, drithërat, frutat, arrat e perimet, si dhe për<br />

të mbajtur nën kontroll këpushat dhe akaricidet e imta në blegtori.<br />

NOQ-të mund të gjenden kudo. Transformatorët elektrikë mund te përmbajnë<br />

PCB. Dioksinat, furanet dhe NOQ të tjera krijohen gjatë prodhimit të letrës, të<br />

lëndëve plastike vinilike që përdoren për lodra, veshje, thasë, gypa, veshje<br />

dyshemesh e anësore. Kur vinili shkrumbëzohet ose digjet me zjarr në vend të hapur,<br />

sërish formohen dioksina. Ato formohen edhe gjatë prodhimit të disa met<strong>al</strong>eve.<br />

Pesticidet NOQ janë përdorur kudo në botë. Meqenëse NOQ-të nuk shpërbëhen me<br />

lehtësi, si dhe mund të zhvendosen me mijëra kilometra (duke i bashkëngjitur<br />

lëndëve të ngurta të imëta, ose përmes zinxhirit ushqimor), ato mund të gjenden në

tokë, liqene, lumenj, peshq, kafshë, si dhe njerëz, edhe shumë kohë pas përdorimit të<br />

tyre.<br />

Ndotja e organizmit të njeriut me NOQ ka shkaktuar shfaqjen e disa prirjeve<br />

<strong>al</strong>armuese për shëndetin e njerëzve gjatë këtyre dekadave të fundit. Ka pasur rritje të<br />

shpejtë të kancereve të gjoksit dhe shumë studime flasin për rritje të theksuar të<br />

çrregullimeve të organeve riprodhuese. Studime të tjera të shumta kanë konfirmuar<br />

toksicitetin e NOQ-ve të ndryshme për njerëzit. Po ashtu, shkencëtarët pranojnë se<br />

NOQ-të mund t’i shkaktojnë këto probleme shëndetësore te kafshët që përdoren<br />

zakonisht për të parashikuar risqet për njerëzit. Dioksina pranohet botërisht si një<br />

lëndë e njohur kancerogjene për njerëzit.<br />

Programi Glob<strong>al</strong> i Veprimit për Mbrojtjen e Mjedisit Detar nga Veprimtaritë e<br />

zhvilluara në Tokë, i vitit 1995, si dhe Protokolli i NOQ-ve i vitit 1998 për Konventën<br />

e KEKBE lidhur me Ndotjen Ndër-kufitare në Largësi të Mëdha, janë miratuar në<br />

përgjigje të kësaj gjendjeje serioze. Ndër të parat që trajtoi administrimin e lëndëve<br />

toksike qe Konventa e Bazelit “Për kontrollin e lëvizjes ndër-kufitare të mbeturinave<br />

të rrezikshme dhe eliminimin e tyre”, që më pas u plotësua nga Konventa e<br />

Roterdamit “Për pëlqimin e njoftuar paraprakisht (PNjP)”.<br />

Kur u bë e qartë se NOQ-të e përmendura ishin vdekjeprurëse dhe se<br />

duheshin marrë masa të ngutshme në të gjithë botën, Këshilli Ekzekutiv i PKBM<br />

krijoi një Komitet Negociues Ndër-qeveritar (KNN) që të përgatiste një instrument<br />

ligjor ndërkombëtar detyrues, i cili do të “përcaktonte rrugën për një të ardhme pa<br />

NOQ të rrezikshme”. Rezultat i përpjekjeve të KNN-së është Konventa e Stokholmit<br />

“Për ndotësit organikë të qëndrueshëm”.<br />

Konventa e Stokholmit<br />

Konventa e Stokholmit është një traktat glob<strong>al</strong> për mbrojtjen e shëndetit të<br />

njerëzve dhe të mjedisit nga ndotësit organikë të qëndrueshëm. Konventa u pranua<br />

më 22 maj 2001 në Konferencën e Plotfuqishme për Konventën e Stokholmit lidhur<br />

me Ndotësit Organikë të Qëndrueshëm, të mbajtur në Stokholm më 22-23 maj 2001.<br />

Konventa e Stokholmi për Ndotësit Organikë të Qëndrueshëm hyri në fuqi më 17 maj<br />

2004, sipas Nenit 26 të saj.<br />

Shqipëria e nënshkroi Konventën më 5 dhjetor 2001 dhe e ka ratifikuar atë më<br />

4 tetor 2004.<br />

Objektivi i përgjithshëm i Konventës së Stokholmit është që të mbrojë<br />

shëndetin e njerëzve dhe mjedisin nga NOQ-të. Ajo i referohet në mënyrë të posaçme<br />

parimit të parand<strong>al</strong>imit, sikurse është parashtruar nga Deklarata e Rios për Mjedisin<br />

dhe Zhvillimin.<br />

Konventa e Stokholmit u paraqet P<strong>al</strong>ëve nënshkruese objektivat e saj, parimet<br />

dhe elementet që duhen përdorur për të përgatitur programe të gjithanshme dhe<br />

regjime kontrolli lidhur me NOQ-të. Ajo është e strukturuar për të trajtuar NOQ-të<br />

që: a) prodhohen qëllimisht, si p.sh. pesticidet dhe PCB-të; dhe b) prodhohen e<br />

shkarkohen jo-qëllimisht si rezultat i veprimtarive njerëzore, ku përfshihen dioksinat,<br />

furanet, PCB-të dhe HCB. Të nëntë kimikatet e renditura në Aneksin A të Konventës<br />

nd<strong>al</strong>ohen të prodhohen e të përdoren, përveç rastit kur ka përjashtime të posaçme.<br />

Përveç kësaj, kufizohet rreptësisht prodhimi e përdorimi i DDT-së, një pesticid që<br />

ende përdoret në shumë vende në zhvillim, kundër m<strong>al</strong>aries dhe për të mbajtur nën<br />

kontroll sëmundje të tjera vektori<strong>al</strong>e, sikurse parashtrohet në Aneksin B të

Konventës. Importi dhe eksporti i të dhjetë NOQ-ve të prodhuara qëllimisht është i<br />

lejueshëm vetëm për qëllime të eliminimit të sigurt mjedisor në kushte të kufizuara.<br />

Në Konventën e Stokholmit ka dispozita të veçanta për P<strong>al</strong>ët, në lidhje me<br />

shqyrtimin e kimikateve ekzistuese për sa u përket karakteristikave të tyre si NOQ si<br />

dhe për të marrë masa rregullatore me synim që të parand<strong>al</strong>ohet zhvillimi, prodhimi<br />

dhe marketingu i substancave të reja me karakteristika si NOQ.<br />

Çlirimi i nënprodukteve të prodhuara jo-qëllimisht, të renditura në Aneksin C,<br />

është çështje minimizimi të vazhdueshëm, duke pasur si objektiv eliminimin<br />

përfundimtar të tyre atje ku është e mundur. Dispozita më të rrepta kontrolli lidhur<br />

me nënproduktet parashikojnë që P<strong>al</strong>ët të nxitin dhe në përputhje me planet e tyre të<br />

veprimit të kërkojnë përdorimin e teknikave më të mira të mundshme (TMM) për<br />

minimizimin e shkarkimeve nga kategoritë kryesore të burimeve.<br />

Konventa parasheh gjithashtu përcaktimin dhe administrimin e sigurt të<br />

stoqeve që përmbajnë ose përbëhen nga NOQ-të.<br />

Konventa e NOQ-ve u kërkon p<strong>al</strong>ëve që të hartojnë plane pune ku të<br />

përcaktohet si do të plotësojnë detyrimet që shtron Konventa. Planet e veprimit<br />

duhet t’i paraqiten Konferencës së P<strong>al</strong>ëve brenda dy vjetëve pas hyrjes në fuqi të<br />

Konventës. Përveç kësaj, Konventa përmban një varg detyrimesh që P<strong>al</strong>ët duhet ose<br />

nxiten të ndërmarrin, duke përfshirë përcaktimin e pikave fok<strong>al</strong>e kombëtare,<br />

kujdesin për shkëmbimin e informacionit, dhënien e ndihmës teknike, zhvillimin dhe<br />

lehtësimin e ndërgjegjësimit të publikut e të pjesëmarrjes së tij, konsultimin dhe<br />

edukimin, nxitjen e kërkimit shkencor e të monitorimit, si edhe raportimin “në<br />

interv<strong>al</strong>e periodikë”.<br />

Projekti i PKV për NOQ-të<br />

Në detyrimet që rrjedhin nga qenia p<strong>al</strong>ë në Konventën e Stokholmit (neni 7 i<br />

Konventës), bën pjesë edhe përgatitja e Planit Kombëtar të Veprimit (PKV) për<br />

Heqjen nga Përdorimi dhe Eliminimin e NOQ-ve. PKV ka si qëllim të përcaktojë<br />

kuadrin ligjor dhe institucion<strong>al</strong> dhe veprimet që duhet të programohen dhe zbatohen<br />

për heqin nga përdorimi dhe eliminimin e NOQ-ve.<br />

Në vitin 2002 Ministria e Mjedisit i kërkoi GEF-it, nëpërmjet UNDP, përkrahje<br />

financiare për projektin që do të mundësonte hartimin e Planit Kombëtar të Veprimit<br />

për Heqjen nga Përdorimi dhe Eliminimin e NOQ-ve. Kontributi i GEF-it për këtë<br />

qëllim ishte 347,000 USD ndërsa Qeveria Shqiptare kontribuoi me 31, 400 USD.<br />

Agjenci Ekzekutuese e projektit është MMPAU, ndërsa Agjenci zbatuese UNDP.<br />

PKV synon të nxisë, të ndihmojë dhe të mbështesë autoritet qendrore dhe<br />

vendore, subjektet shtetërore e private, për të trajtuar në mënyrë të përshtatshme dhe<br />

në përputhje me kërkesat e konventës; NOQ-të, pajisjet që i mbajnë ato, si dhe<br />

territoret e ndotura prej tyre.<br />

Politika për NOQ-të, e cila është pjesë integr<strong>al</strong>e e politikës për administrimin e<br />

kimikateve të rrezikshme, kërkon zbatimin me konsekuence të masave mbrojtëse e<br />

parand<strong>al</strong>uese për ruajtjen e shëndetit të njeriut dhe të mjedisit në Republikën e<br />

Shqipërisë, mbi bazën e një kuadri të plotë ligjor dhe institucion<strong>al</strong>, të harmonizuar<br />

me kërkesat e Konventës së Stokholmit dhe me Direktivat e Bashkimit Evropian.<br />

Në këtë kontekst përgatitja e PKV-së është në përputhje me objektivat e Planit<br />

Kombëtar të Veprimit për Mbrojtjen e Mjedisit të miratuar nga Këshilli i Ministrave<br />

në vitin 2002, një prej synimeve të të cilit është “zbutja dhe parand<strong>al</strong>imi i problemeve

mjedisore”<br />

Procesi i përgatitjes së PKV-së, është bazuar në Udhëzimet e Fondit për<br />

Mjedisin Glob<strong>al</strong> lidhur me Konventën e Stokholmit3[1]<br />

Procesi i përgatitjes së PKV-së k<strong>al</strong>on nëpër pesë stade kryesore:<br />

Hapi 1: Përcaktimi i mekanizmit të koordinimit dhe organizimi i procesit;<br />

Hapi 2: Hartimi i inventarit të NOQ-ve dhe vlerësimi i infrastrukturës dhe i<br />

kapaciteteve kombëtare;<br />

Hapi 3: Vendosja e përparësive dhe caktimi i objektivave;<br />

Hapi 4: Formulimi i Planit Kombëtar të Veprimit dhe i Planeve të veçanta të<br />

veprimit për NOQ-të;<br />

Hapi 5: Miratimi i PKV nga p<strong>al</strong>ët e përfshira.<br />

Për të ndjekur ecurinë e hartimit të PKV u ngrit Komiteti Drejtues i Projektit, i<br />

përbërë nga përfaqësues të sektorëve ekonomikë, veprimtaria e të cilëve është e<br />

lidhur me përdorimin ose shkarkimin në mjedis të NOQ-ve si dhe përfaqësues të<br />

OJF-ve. Komiteti Drejtues është drejtuar nga Ministri i Mjedisit, i Pyjeve dhe i<br />

Administrimit të Ujërave.<br />

Re<strong>al</strong>izimi i aktiviteteve të parashikuara në udhëzimet e GEF-it dhe që lidhen<br />

me përgatitjen e inventarit të NOQ-ve, vendosjen e përparësive, përcaktimin e<br />

objektivave dhe hartimin e Planeve Sektori<strong>al</strong>e të Veprimit, kërkonte angazhimin e<br />

speci<strong>al</strong>istëve të fushave përkatëse. Për këtë qëllim u ngritën Grupet e Punës sipas<br />

problematikës që shtronte procesi i përgatitjes së këtij plani:<br />

Kuadri ligjor dhe institucion<strong>al</strong><br />

Ndërgjegjësimi i publikut<br />

Zhvillimi soci<strong>al</strong> dhe ekonomik<br />

Pesticidet NOQ në sistemin e bujqësisë<br />

Pesticidet NOQ në sistemin e shëndetësisë<br />

NOQ në sistemin e mbrojtjes<br />

PCB-të në sistemin energjetik<br />

NOQ-të e paqëllimshme<br />

Zonat e ndotura dhe mbeturinat me përmbajtje NOQ<br />

Grupet e Punës bënë për herë të parë inventarin paraprak të NOQ-ve në nivel<br />

vendi dhe mbi këtë bazë identifikuan problemet për t’u trajtuar dhe zgjidhur në<br />

kuadrin e PKV, në përputhje me politikën e Qeverisë Shqiptare për mbrojtjen e<br />

mjedisit si dhe me kërkesat e Konventës së Stokholmit e të Bashkimit Evropian për<br />

heqjen nga përdorimi dhe eliminimin e NOQ-ve.<br />

PKV duhet të jetë një dokument dinamik, i cili kërkon jo vetëm angazhimin<br />

në procesin e zbatimit të tij të institucioneve e organizatave qendrore dhe vendore,<br />

publike dhe private, por edhe një monitorim e vlerësim të kujdesshëm dhe, mbi këtë<br />

bazë, përditësimin e tij, për të qenë vazhdimisht koherent me zhvillimet ekonomike,<br />

soci<strong>al</strong>e dhe mjedisore të vendit dhe, në një kontekst më të gjerë, me zhvillimet<br />

ndërkombëtare që kanë në qendër të vëmendjes mbrojtjen e mjedisit e të shëndetit të<br />

3[1] Initi<strong>al</strong> Guidelines for Enabling Activities for the Stockholm Convention on Persistent Organic Pollutants, May 2001

njerëzve.<br />

TË DHËNA BAZË TË VENDIT<br />

2..1 Profili i Vendit<br />

2..1.1 Pozita Gjeografia dhe Kushtet Natyrore<br />

Shqipëria gjendet në pjesën perëndimore të Gadishullit të B<strong>al</strong>lkanit, në brigjet<br />

lindore të deteve Adriatik dhe Jon. Territori i saj ndodhet midis koordinatave 42°39'<br />

(Vermosh) e 39°38' (Konispol) të gjerësisë gjeografike veriore dhe 21°4' (Vernik) e<br />

19°16' (ishulli i Sazanit) të gjatësisë gjeografike lindore. Brenda kufijve të sotëm<br />

politikë, të caktuar në Konferencën e Ambasadorëve të mbajtur në Londër në vitin<br />

1913, Republika e Shqipërisë, me shtrirje 335 km nga veriu në jug dhe 150 km nga<br />

lindja në perëndim, ka një sipërfaqe prej 28.748 km². Gjatësia e kufirit shtetëror të<br />

Shqipërisë është 1094 km, nga i cili 657 km janë kufij tokësorë, 316 km kufij detarë, 48<br />

km kufij lumorë dhe 72 km kufij liqenorë. Në veri, Shqipëria ka kufij të përbashkët<br />

me M<strong>al</strong>in e Zi dhe Kosovën, në lindje me Maqedoninë, ndërsa në jug e juglindje<br />

kufizohet me Greqinë.<br />

Shqipëria ndodhet në kryqëzim të rrugëve të rëndësishme tokësore, detare<br />

dhe ajrore që lidhin Perëndimin me Lindjen. D<strong>al</strong>ja e gjerë në detet Adriatik e Jon dhe,<br />

nëpërmjet tyre, në detin Mesdhe është një faktor shumë i rëndësishëm për lidhjet e<br />

gjithanshme me botën, të cilat ndihmojnë në zhvillimin ekonomik të vendit. Brigjet<br />

shqiptare të Adriatikut ndodhen vetëm 72 km larg atyre it<strong>al</strong>iane. Pozita gjeografike<br />

mundëson përfshirjen e Shqipërisë në itinerare të rëndësishme turistike mesdhetare<br />

dhe europiane. Në aspektin strategjik, Shqipëria kontrollon kan<strong>al</strong>in e Otrantos, që<br />

është porta kryesore hyrëse në Adriatik.

Fig. 1. Harta e Shqipërisë<br />

Te<br />

rritori i<br />

Shqipëris<br />

ë bën<br />

pjesë në<br />

trevën<br />

mesdheta<br />

re me<br />

reliev me<br />

kontraste<br />

të mëdha<br />

hipsomet<br />

rike dhe<br />

shumë të<br />

copëtuar,<br />

prandaj<br />

relievi<br />

përbën<br />

kompone<br />

ntin bazë<br />

të<br />

peizazhit gjeografik të saj. Amplituda hipsometrike është mbi 2700m. Sipas të<br />

dhënave të hartës hipsometrike, 6727 km² ose 23,4% e territorit të Shqipërisë gjenden<br />

në lartësinë deri në 200m mbi nivelin e detit; 24,6% në lartësinë 200,1-600m; 23,5 % në<br />

lartësitë 600,1-1000m. Në lartësitë 1000,1-1500m ndodhet rreth 20,4% e territorit; në<br />

lartësitë 1500-2000m ndodhet 7,1%; ndërsa vetëm 1% e territorit ndodhet në lartësitë<br />

mbi 2000m. Në Shqipëri mbizotërojnë lartësitë mesatare (600-1000 m), të cilat zënë<br />

48,1% territorin. Relievi tepër i copëtuar dhe me pjerrësi të konsiderueshme të<br />

shpateve kanë kushtëzuar përhapjen e terreneve të degraduara. Relievi i Shqipërisë,<br />

në aspektin morfografik është i larmishëm. Në të d<strong>al</strong>lohen qartë fushat (Ultësira<br />

Perëndimore, Fusha e Korçës, etj.), luginat e lumenjve, kodrat (në lindje të Ultësirës<br />

Perëndimore) dhe m<strong>al</strong>et. Dinamika aktu<strong>al</strong>e e modelimit të relievit (proceset erozivodenuduese)<br />

është intensive. Shtresa mesatare e gërryer arrin në 0,7 mm në vit, ndërsa<br />

maksim<strong>al</strong>ja 6-7 mm.<br />

Shqipëria ndodhet pothuajse midis Ekuatorit dhe Polit të Veriut, në zonën me<br />

klimë mesdhetare subtropik<strong>al</strong>e, shumë të përshtatshme për jetën dhe aktivitetin<br />

ekonomiko-shoqëror të njeriut. Në territorin e Shqipërisë d<strong>al</strong>lohen qartësisht të katër<br />

stinët e vitit: pranvera relativisht e freskët dhe e lagësht, vera e nxehtë dhe shumë e<br />

thatë, vjeshta më e ngrohtë se pranvera dhe gjysma e parë e saj në përgjithësi e thatë,<br />

dimri i lagësht dhe i butë në perëndim e në pjesët e ulëta, ndërsa në brendësi e<br />

sidomos në lartësi i ftohtë. Pasuritë e mëdha klimaterike të Shqipërisë shprehen në<br />

larminë e theksuar, burimet termike dhe pluviometrike.<br />

Temperatura mesatare vjetore lëkundet nga 7,5°C në veri, në 17-18°C në jug

(Rivierë), Maksimumet absolute të temperaturës ndryshojnë nga rreth 30°C (në<br />

rajonet e brendshme dhe të larta m<strong>al</strong>ore) në 43,9°C (në Kuçovë). Minimumet absolute<br />

të temperaturave lëkunden nga -2°C deri -3°C (në Rivierë) deri në -25,8°C në<br />

Sheqeras te Korçës. Ngrica janë të pranishme nga 2 ditë deri në rreth 140 ditë në vit.<br />

Në Shqipëri bien mesatarisht 1480mm reshje në vit. Ato janë përqendruar<br />

kryesisht gjatë gjysmës së ftohtë të vitit (60-80% e sasisë), ndërsa gjatë verës bien 3-<br />

14% të reshjeve vjetore. Thatësira që përbën një dukuri të qëndrueshme të klimës, në<br />

Rivierë zgjat mbi 3 muaj. Karakteri "tekanjoz" i klimës shfaqet si në regjimin termik<br />

edhe në atë pluviometrik. Në rajonet e brendshme më të larta të vendit bora është e<br />

pranishme mbi 100 ditë në vit. Lagështira relative e ajrit në Shqipëri gjatë muajit<br />

korrik merr vlerat nga rreth 40-50% (mesatarja ne orën 14.00). Vlerat më të larta ajo i<br />

arrin gjatë muajit janar (60-75%).<br />

Shqipëria ka pasuri ujore të mëdha, të cilat shprehen në dendësinë (1,7<br />

km/km²) dhe gjatësinë (mbi 49.000 km) e rrjetit hidrografik, i cili çon në det çdo vit<br />

mesatarisht 41 km3 ujë, d.m.th. rreth 1,4 milion m3 për çdo km² dhe rreth 14 mijë m3<br />

për çdo banor. Por, krahas zonave shumë të pasura me ujë si: Alpet Shqiptare,<br />

M<strong>al</strong>ësia Pukë-Mirditë etj., ka edhe zona me potenci<strong>al</strong> më të ulët ujor si: pellgu<br />

ujëmbledhës i Osumit dhe ai i Devollit, Dumreja, etj. Në Shqipëri ndodhen edhe<br />

shumë liqene natyrore (i Shkodrës, i Ohrit, i Prespës, etj.), që përbëjnë një rezervë të<br />

rëndësishme ujore. Një pjesë e ujërave të vendit, veçanërisht ato të lumenjve<br />

Shkumbin, Fan, Gjanicë, Lanë, etj., janë të ndotura për shkak të derdhjes në to të<br />

mbetjeve industri<strong>al</strong>e. Meqë një pjesë e këtyre ujërave përdoret në sektorin e<br />

ekonomisë bujqësore, është e domosdoshme që përpara përdorimit të trajtohen në<br />

stacione të posaçme pastrimi.<br />

Rreth 75% të territorit i zënë tokat e kafenjta dhe të hinjta kafe. Tokat moç<strong>al</strong>ore<br />

shtrihen në ish-kënetat e ëmbla (M<strong>al</strong>iq, Tërbuf, etj.). Tokat e kripura shtrihen në ishkënetat<br />

e kripura dhe gjatë brezit bregdetar. Reaksioni i tokave ndryshon, në<br />

përgjithësi, nga reaksioni acid në dy brezat e lartësive të mëdha, në neutr<strong>al</strong> dhe në<br />

bazik në dy brezat e lartësive të vogla. Gjithashtu përmbajtja e humusit zvogëlohet<br />

nga tokat e lartësive (rreth 25%) në ato të zonave më të ulëta (3-6%).<br />

Territori i Shqipërisë gjendet në brezin e bimëve mesdhetare dhe pjesërisht të<br />

Evropës së Mesme. Shqipëria ndodhet në jug të kufirit të rritjes së hardhisë, ndërsa<br />

një pjesë e mirë e territorit të saj përfshihet në zonën e rritjes së ullirit.<br />

Shqipëria ka një mbulesë bimore mjaft të pasur dhe të përbërë nga lloje të<br />

shumta speciesh, që, të grupuara sipas vlerës së tyre mund të ndahen në: bimë për<br />

lëndë druri (ahishtet, h<strong>al</strong>oret, dushqet, etj.); bimë për lëndë djegëse; për kullotë; bimë<br />

me rëndësi industri<strong>al</strong>e; bimë medicin<strong>al</strong>e, regjëse, mj<strong>al</strong>tëse, dekorative, etj. Shkurret<br />

mesdhetare mbulojnë 42% të sipërfaqes së vendit (kryesisht në pjesën perëndimore<br />

dhe jugperëndimore).<br />

Fauna e Shqipërisë është e shumëllojshme dhe, në disa raste, origjin<strong>al</strong>e dhe<br />

endemike. Nga gjitarët mishngrënës, më të përhapur janë ujku, dhelpra, çak<strong>al</strong>li dhe<br />

shqarthi, që gjenden në brezin e dushkut dhe të ahut; zardafi, kunadhja, ariu i<br />

murmë, macja e egër, nusja e l<strong>al</strong>ës. Rëndësi kanë barngrënësit, si: kaprolli, dhia e<br />

egër, derri i egër, lepuri i egër, etj., që jetojnë kryesisht në pjesët e larta të vendit. Bota<br />

e shpendëve përbëhet nga rreth 350 lloje. Në ujërat bregdetare dhe të brendshme<br />

gjenden shumë lloje peshqish me rëndësi të madhe ekonomike. Gjuetia pa kriter,

shpyllëzimet, tharja e kënetave dhe e lagunave, përdorimi i kimikateve në bujqësi,<br />

ndotja e tokës, ujit dhe ajrit nga mbetjet industri<strong>al</strong>e, etj., e kanë dëmtuar botën<br />

shtazore të vendit.<br />

2.1.2 Karakteristika të Përgjithshme të Popullsisë<br />

Në vitin 1989 Shqipëria kishte 3.182.417 banorë, ndërsa në vitin 2001 rreth<br />

3.069.275 banorë. Deri në vitin 1990, rritja e popullsisë ka qenë vetëm rezultat i<br />

shtimit natyror. Pas këtij viti në numrin e popullsisë dhe në proceset e tjera<br />

demografike ka ndikuar sidomos emigracioni. Rreth 0,6 milion persona (shumica<br />

meshkuj dhe në moshë të re) kanë emigruar nga Shqipëria gjatë periudhës 1989-2001.<br />

Fig. 2: Dinamika e numrit të popullsisë në periudhën 1923-2001.<br />

Lindshmëria në vitin 1990 ishte 25,1‰, ndërsa në vitin 2000 ra në 16,5‰.<br />

Vdekshmëria, duke filluar nga viti 1950, ka rënë nga 15‰ në 5,5‰ në vitin 2000.<br />

Vdekshmëria foshnjore është ende e lartë, krahasuar me pjesën tjetër të Europës (4,6<br />

herë më e lartë se në Greqinë fqinje dhe 1,7 herë më e lartë se në Bullgari). Nëse ritmi<br />

i rritjes vjetore të popullsisë në shk<strong>al</strong>lë vendi për 25 vitet e ardhshme do të jetë rreth<br />

1,1% (në kushtet e pakësimit të ritmeve të emigracionit), në vitin 2025 Shqipëria do të<br />

ketë rreth 4,4 milionë banorë.<br />

Gati 30% e popullsisë së vendit (v. 2001) është përqendruar në rrethet Tiranë,<br />

Durrës, Elbasan; më se 20,1% në rrethet Fier, Vlore, Lushnje dhe Berat; 6% në rrethin<br />

e Shkodrës dhe 4,6% në rrethin e Korçës. Në Ultësirën Perëndimore është<br />

përqendruar më shumë se gjysma e popullsisë së vendit (55,26%). Meqenëse lëvizjet<br />

e brendshme migruese në drejtim të këtij rajoni do të vazhdojnë, pritet që në vitin<br />

2025 në zonën Tiranë-Durrës të përqendrohet rreth 25% e popullsisë së vendit (rreth<br />

1,125,000 banorë), ndërsa në zonën bregdetare mbi 60% e popullsisë (rreth 2.7 milion<br />

banorë).<br />

Popullsia e Shqipërisë ka moshën mesatare më të re në Europë (29 vjeç) dhe<br />

jetëgjatësi të krahasueshme me atë të popullsive të vendeve të zhvilluara: 71,5 vjet<br />

për meshkujt dhe 78,1 vjet për femrat.<br />

Popullsia e Shqipërisë është homogjene. Nga viti 1960 deri në vitin 1990<br />

shqiptarët etnikë përbënin 97% të popullsisë, pjesën tjetër e përbënin grekët (1,85%),<br />

maqedonët (0,15%), m<strong>al</strong>azezët, etj. Pas vitit 1990 struktura etnike e Shqipërisë ka<br />

ndryshuar paksa pasi një pjesë e madhe e të huajve (sidomos pakica greke) është<br />

kthyer në vendet e origjinës. Kështu, në vitin 2001, struktura etnike e Shqipërisë ishte:

98% shqiptarë, 1,8% grekë, 0,1% maqedonë, 0,1% të tjerë (INSTAT, Tiranë 2004).<br />

Gjuhë zyrtare në Shqipëri është shqipja, por në zonat ku jetojnë pakicat etnike<br />

mësohen dhe fliten edhe gjuhët përkatëse (greqisht dhe maqedonisht).<br />

Shqipëria ka një sistem arsimor të plotë. Arsimi tetëvjeçar (nëntëvjeçar, duke<br />

filluar nga viti shkollor 2004-2005) është i detyrueshëm. Rreth 80% e fëmijëve që<br />

mbarojnë shkollën tetëvjeçare ndjekin shkollat e mesme të përgjithshme ose<br />

profesion<strong>al</strong>e, ndërsa numri i studenteve që mund të vazhdojnë universitetet është i<br />

paracaktuar dhe pranimi bëhet me konkurs. Në universitetet dhe në shkollat e larta<br />

të vendit përgatiten speci<strong>al</strong>istë në rreth 75 fusha. Gjithashtu funksionon sistemi i<br />

ku<strong>al</strong>ifikimit dhe i speci<strong>al</strong>izimit pasuniversitar.

Tabela 2: Treguesit kryesorë të arsimimit sipas regjistrimit të vitit 2001<br />

numri<br />

PËrqindja<br />

Gjithsej Meshkuj Femra Meshkuj Femra<br />

Popullsia banuese 6 vjeç e 2,737,614 1,358,924 1,378,690 49.6 50,4<br />

lart<br />

Të diplomuar në<br />

134,110 78,947 55,163 58.9 41.1<br />

universitete<br />

Të diplomuar në shko. e 594,913 318,229 276,684 53.5 46.5<br />

mesme<br />

Të dip. në shk. e mesme të 1,050,714 514,821 535,893 49.0 51.0<br />

ulëta<br />

Të dip. në shk. tetëvjeçare 509,825 246,489 263,336 48.3 51.7<br />

Dinë vetëm shkrim e 404,561 183,509 221,052 45.4 54.6<br />

këndim<br />

An<strong>al</strong>fabetë 43,491 16,929 26,562 38.9 61.1<br />

Përqindja e an<strong>al</strong>fabetizmit 1.6 1.2 1.9<br />

Burimi: INSTAT, Regjistrimi i popullsisë dhe i banesave, 2001.<br />

Përveç shkollës tetëvjeçare, për të gjitha nivelet e tjera të shkollimit, numri i<br />

meshkujve që ka mbaruar shkollën paraqitet pak më i lartë se i femrave. Në vitin<br />

2001 an<strong>al</strong>fabetë kishte më pak se 2%.<br />

Në vitin 2001, rezulton 63,2% e popullsisë së vendit në moshë pune (15-64<br />

vjeç). Popullsia aktive përbën 44% të popullsisë gjithsej të Shqipërisë.<br />

Shk<strong>al</strong>la e papunësisë në vitin 2001 ishte 22,7% e krahut të punës gjithsej.<br />

Papunësia paraqitet më e lartë në personat që kanë përfunduar shkollën e mesme<br />

(26,4%) në krahasim me ata që kanë kryer shkollën tetëvjeçare (22,4%). Nga personat<br />

me diplomë universitare të papunë janë vetëm 9,5%. Në vitin 2001, 77,3% e krahut të<br />

punës rezulton e zënë me punë. Meshkujt vazhdojnë të kenë pjesëmarrje më të gjerë<br />

në punë se femrat.<br />

Shumica e popullsisë së zënë me punë është ende e përqendruar në bujqësi:<br />

50,5% të të punësuarve gjithsej. Në ndërtim dhe transport është punësuar 12,7%, në<br />

tregti 11,6%, ndërsa në industria 7,1%.<br />

Tabela 3: Gjendja ekonomike e popullsisë në moshë pune<br />

në vitin 1989 dhe 2001<br />

Popullsia Aktive<br />

Gjithsej Krahë pune Të punësuar Të punësuar % e popullsisë<br />

Popullsia Jo-<br />

Aktive<br />

1989 1,599,766 1,443,167 156,599 9.8 517,254<br />

2001 1,347,281 1,041,775 305,506 22.7 823,156<br />

Burimi: INSTAT, Regjistrimi i popullsisë dhe i banesave, 2001.<br />

2.1.3 Organizimi Politik dhe Administrativ<br />

Ndryshimet në formën e qeverisjes të bëra në vitin 1991 i dhanë jetë një<br />

Republike Parlamentare. Sipas Kushtetutës së vitit 1998, pushteti legjislativ i takon

Kuvendit Popullor (Parlamentit) me 140 deputetë të zgjedhur për 4 vjet. Ky organ<br />

zgjedh presidentin e Republikës që ka mandat 5 vjeçar dhe të drejtë rizgjedhjeje edhe<br />

për një mandat tjetër.<br />

Ne Kushtetutën e vitit 1998, qeverisja vendore është konceptuar si<br />

vetëqeverisje. Ky parim u jep mundësi organeve të vetëqeverisjes vendore që të<br />

rregullojnë e menaxhojnë vetë, sipas kompetencave e përgjegjësive të tyre, çështjet<br />

më të rëndësishme publike, në interes të popullsisë dhe të subjekteve të zonës<br />

përkatëse.<br />

Sipas ligjit “Mbi funksionimin dhe organizimin e qeverisjes vendore” (2000),<br />

organet e pushtetit vendor e ushtrojnë aktivitetin e tyre në përputhje me parimin e<br />

autonomisë, duke mbajtur lidhje me pushtetin qendror. Autonomia e organeve të<br />

qeverisjes vendore është politike, legjislative, administrative e financiare.<br />

Organet e pushtetit vendor janë persona juridikë, që synojnë vazhdimësinë e<br />

qeverisjes nëpërmjet komunave, bashkive dhe qarqeve (prefekturave).<br />

Organi përfaqësues i komunës ose bashkisë është këshilli komun<strong>al</strong> ose<br />

bashkiak. Organi ekzekutiv i komunës dhe bashkisë është kryetari i komunës dhe i<br />

bashkisë. Organ përfaqësues i qarkut është këshilli i qarkut. Funksionet ekzekutive<br />

në qark kryhen nga kryetari dhe kryesia e këshillit të qarkut.<br />

Shqipëria përbëhet nga 12 prefektura (Berat, Dibër, Durrës, Elbasan, Fier,<br />

Gjirokastër, Korçë, Kukës, Lezhë, Shkodër, Tiranë, Vlorë), 36 rrethe, 65 bashki dhe<br />

309 komuna. Prefekturat përbëhen nga disa komuna e bashki, që kanë lidhje<br />

gjeografike, tradite (historike), ekonomike dhe soci<strong>al</strong>e, si dhe interesa të përbashkëta.<br />

Nën-ndarjet e prefekturave (qarqeve) janë rrethet. Çdo rreth përbëhet nga 1 deri në 2<br />

bashki (zakonisht qytetet kryesore) dhe mesatarisht 8 deri në 9 komuna. Çdo komunë<br />

përbëhet nga mesatarisht 9 fshatra (rr<strong>al</strong>lë herë në përbërje të komunave ka edhe<br />

qytete të vogla, me më pak se 5.000 banorë). Fshatrat që ndodhen pranë qyteteve, në<br />

disa raste, janë përfshirë në përbërje të bashkive. Në bashkitë që kanë më shumë se<br />

15.000 banorë krijohen nën-ndarjet e bashkive ose njësitë bashkiake (shih Fig. 3 Harta<br />

administrative e RSh).<br />

Sipas ligjit të lartpërmendur, disa nga kompetencat e Këshillit të çdo komune<br />

(bashkie) janë:<br />

të marrë masa për mbrojtjen e ripërtëritjen e mjedisit, monumenteve me vlera<br />

historike dhe kulturore, si dhe të parqeve dhe pasurive natyrore,<br />

të vendosë sipas ligjit për krijimin e shoqërive të përbashkëta me komunat e<br />

bashkitë e tjera si dhe me firmat e brendshme e të jashtme për kryerjen e<br />

veprimtarive me interes reciprok,<br />

të vendosë për nënshkrimin e marrëveshjeve të bashkëpunimit me organe<br />

homologe të huaja, etj.

Fig. 3: Harta administrative e Republikës së Shqipërisë<br />

2.1.4 Profilet e Sektorëve të Ekonomisë

Industritë që punojnë aktu<strong>al</strong>isht në Shqipëri janë: industria agro-ushqimore,<br />

tekstile dhe e veshjeve, e drurit, e naftës, e çimentos, kimike, minerare dhe e<br />

përpunimit të met<strong>al</strong>eve, dhe ajo hidro-energjetike.<br />

Eksportet kryesore te vendit janë në fushat e tekstileve dhe këpucëve,<br />

met<strong>al</strong>eve dhe miner<strong>al</strong>eve, naftës bruto, perimeve, frutave dhe duhanit. Bashkimi<br />

Evropian (BE) është partneri tregtar kryesor i Shqipërisë. Ai përfaqëson rreth 75% të<br />

importeve të përgjithshme të Shqipërisë (në vitin 2003, këto importe kapën vlerën<br />

1.11 MEUR) dhe rreth 90% të eksporteve të saj të përgjithshme (në vitin 2003, 368<br />

MEUR). Importet përfshijnë makineri dhe pajisje, ushqime, tekstile dhe kimikate. Në<br />

nivel sektorësh, BE-ja importon nga Shqipëria kryesisht prodhime të përpunuara.<br />

Tekstilet përllogariten në afërsisht 29% të importeve tregtare, ndërsa prodhimet<br />

bujqësore në rreth 12%. Eksportet kryesore të BE-së drejt Shqipërisë janë produkte<br />

industri<strong>al</strong>e dhe prodhime të tjera të përpunuara. Prodhimet bujqësore zënë rreth 20%<br />

të shumës së eksporteve të BE-së.<br />

Sektori industri<strong>al</strong> në Shqipëri vazhdon të jetë i dobët. Kontributi i tij në<br />

shtimin e përgjithshëm të PPB-së ne vitin 2000 ishte 26%, i pasuar nga shërbimet me<br />

23%. Gjatë vitit 2003 kontributi i industrisë ishte i përafërt me atë të vitit 2002 (rreth<br />

12%-13%). Në vitin 2004, industria dhe ndërtimi zinin 20% te PPB-se kurse shërbimet<br />

u rritën në 55%. Industria vazhdon të jetë përgjithësisht e vjetruar dhe me fuqi të ulët<br />

konkurruese ndaj industrisë evropiane.<br />

Ne vitin 2003 në Shqipëri kishte 56.490 ndërmarrje të vogla dhe të mesme<br />

(SME). Sipas këtyre të dhënave, në 82,5% të këtyre ndërmarrjeve ishte i punësuar<br />

vetëm një person. Pothuaj 52% e SME-ve operojnë në sektorin e tregtisë ku pengesat e<br />

hyrjes dhe kërkesat për kapit<strong>al</strong>in investues janë të vogla. Vetëm 10% operojnë në<br />

sektorin industri<strong>al</strong>. 15% e SME-ve vazhdojnë të operojnë me administrim shtetëror.<br />

Në re<strong>al</strong>itet, SME-të me administrim shtetëror zënë rreth 41% të krahut të punës të<br />

punësuar në sektorin e SME-ve. Vetëm 0,2% e SME-ve punësojnë më shumë se 100<br />

punonjës. Që prej fillimit të tranzicionit, Shqipëria ka njohur një rritje kryesisht të<br />

vazhdueshme të numrit të SME-ve, të cilat janë bërë pjesë e rëndësishme e ekonomisë<br />

së saj. Në vitin 2003, u nënshkrua Karta Evropiane e Ndërmarrjeve të Vogla dhe një<br />

sërë aktesh normative për zhvillimin e SME-ve. Në tetor 2002 u krijua Agjencia e<br />

Nxitjes dhe Zhvillimit të Ndërmarrjeve të Vogla dhe të Mesme.<br />

Ristrukturimi i ndërmarrjeve dhe privatizimi. Ndërsa privatizimi i<br />

ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme ka përfunduar, privatizimi i ndërmarrjeve të<br />

mëdha ka qenë më i ngad<strong>al</strong>të për shkak të pasigurisë politike dhe shk<strong>al</strong>lës se ulët të<br />

interesit nga investitorët strategjikë.<br />

Politika e përgjithshme e Shqipërisë është, fillimisht të ristrukturojë dhe,<br />

vetëm më pas, të privatizojë kompanitë shtetërore. Kompania elektro-energjetike<br />

KESH është ende në fazë ristrukturimi dhe një hap i parë është bërë tashmë me<br />

ndarjen e kompanisë në tri ente përgjegjëse për shpërndarjen, prodhimin dhe<br />

transmetimin. Në sektorin e naftës procesi i privatizimit të Albpetrolit (prodhimi),<br />

Armo-s (përpunimi) dhe Servkom-it (shpërndarja) është me i avancuar.<br />

Gjatë vitit 2003, në Shqipëri janë bërë hapa drejt përmirësimit të mjedisit dhe<br />

klimës së biznesit. Agjencia Shqiptare për Nxitjen e Biznesit dhe Investimeve synon<br />

krijimin e lehtësive për investitorët, afaristët dhe informacion rreth kreditimit, nxitjen<br />

e interesave të biznesit dhe lehtësimin e di<strong>al</strong>ogut mes tij dhe administratës, gjetjen e

tregjeve të shpërndarjes, etj.<br />

Shqipëria është bërë vend anëtar i OBT-së që në vitin 2000. Planet e saj lidhur<br />

me OBT-në parashikojnë liber<strong>al</strong>izim gradu<strong>al</strong> të tregtisë deri në vitin 2007. Shqipëria<br />

ka nënshkruar dhe po zbaton të gjitha Marrëveshjet e Tregtisë së Lirë të parashikuara<br />

në Paktin e Stabilitetit për tregtinë.<br />

Bujqësia<br />

Pesha e prodhimit bujqësor në PBB ka ardhur në rënie të vazhdueshme dhe të<br />

ndjeshme nga viti 2000 (51%), në vitin 2003 (28%) kurse në vitin 2004, kontributi i<br />

sektorit në PBB ra në nivelin 25%. Më shumë se një e dyta e popullsisë në Shqipëri<br />

jeton dhe punon në fshat. Ndonëse që prej vitit 1998 tokat e kultivuara janë pakësuar,<br />

në vitin 2003 prodhimi bujqësor u rrit me afro 2 %.<br />

Krahas investimeve publike në sistemin e ujitjes dhe të kullimit, janë rritur<br />

edhe investimet private për serat, vreshtat dhe pemët frutore. Megjithatë, të ardhurat<br />

nga bujqësia mbeten shumë të ulëta krahasuar me ato që vijnë nga punëtorët e<br />

paku<strong>al</strong>ifikuar të qytetit, gjë që ka stimuluar lënien e tokës të pakultivuar dhe<br />

braktisjen e bujqësisë nga një pjesë e mirë e fuqisë punëtore të saj.<br />

Gjatë periudhës 2002-2003, u vunë re rritje në sektorë të veçantë të bujqësisë.<br />

Agro-industria u rrit me 6%, ndërsa pjesa e investimeve të sektorit bankar në këtë<br />

fushë u rrit me 22%.<br />

Rritja në sektorin e bujqësisë vazhdon të mbetet prioritare në planin<br />

afatmesëm. Gjithsesi, arritja e këtij objektivi varet shumë nga infrastruktura dhe<br />

rrjetet e dobëta të marketingut. Edhe tregu i tokës krijon vështirësi në krijimin e<br />

ekonomive të mëdha bujqësore. Kapërcimi i këtyre vështirësive kërkon ngritjen e një<br />

sistemi kreditimi të fermerëve, përmirësimin e infrastrukturës dhe furnizimin me<br />

energji, zgjidhjen e problemit të pronësisë së tokës si dhe formim dhe transferimin e<br />

njohurive tek bujqit.<br />

Për sa i përket transportit, aktu<strong>al</strong>isht prioritare mbetet përfundimi i<br />

korridoreve Lindje-Perëndim (Durrës-Varna, nëpërmjet Tiranës dhe Sofjes) dhe Veri-<br />

Jug (i cili lidh Greqinë me M<strong>al</strong>in e Zi). Përveç mbështetjes ndërkombëtare, qeveria<br />

shqiptare ka akorduar fonde të buxhetit të shtetit (rreth 40 MEUR nga buxheti i vitit<br />

2003; rreth 50 MEUR nga buxheti i vitit 2004) për sektorin e transportit, veçanërisht<br />

për të mbuluar koston e shpronësimeve për ndërtimin e rrugëve dhe mirëmbajtjen e<br />

tyre, si edhe për të financuar disa rrugë në veri të vendit. Edhe bashkëpunimi rajon<strong>al</strong><br />

po zgjerohet nëpërmjet zhvillimit të Rrjetit të Transportit Rajon<strong>al</strong> të Evropës<br />

Juglindore.<br />

Me synim privatizimin e portit të Durrësit janë marrë disa masa, si<br />

përmirësimi gradu<strong>al</strong> i infrastrukturave portu<strong>al</strong>e, rikonstruksioni i k<strong>al</strong>atave,<br />

rehabilitimi i vinçave dhe ndërtimi i një termin<strong>al</strong>i të ri për tragetet. Gjithashtu, janë<br />

në proces edhe masa për rehabilitimin e portit të Vlorës. Ne Aeroportin<br />

Ndërkombëtar të Tiranës, është ndërtuar një termin<strong>al</strong> i ri dhe janë marrë masa në<br />

drejtim të përmirësimit të kontrollit të hapësirës ajrore dhe rritjes së sigurisë së<br />

aeroportit.<br />

Lidhur me administrimin dhe infrastrukturën e ujërave, në vitin 2003 u<br />

miratua Strategjia Kombëtare për Furnizimin dhe Pastrimin e Ujërave dhe Strategjia<br />

Rur<strong>al</strong>e e Furnizimit me Ujë dhe Kan<strong>al</strong>izimeve. Megjithatë, zbatimi i tyre akoma është<br />

në një fazë fillestare dhe rezultatet ende s'janë të dukshme. Furnizimi me ujë në të

gjithë vendin është i pamjaftueshëm, ndonëse furnizimi me ujë të rrjedhshëm në<br />

banesa është përmirësuar (9 orë në ditë mesatarisht në fshat, dhe mbi 12 orë në ditë<br />

në qytet). Rreth 80 % e popullsisë që jeton në qytet është e lidhur me rrjetin e ujit, por<br />

në përgjithësi, sistemet e furnizimit dhe pastrimit të ujit janë të vjetruara. Cilësia e ujit<br />

është e dobët dhe humbjet dhe lidhjet e p<strong>al</strong>igjshme në rrjet janë të shpeshta. Vetëm<br />

rreth 40 % e popullsisë në qytet është e lidhur me kan<strong>al</strong>izimet e ujërave të zeza dhe<br />

trajtimi i tyre, me gjithë masat e marra për financimin e një morie impiantesh trajtimi<br />

të ujërave të zeza në disa qytete, kryesisht bregdetare, vazhdon të jetë pothuaj<br />

inekzistent. Janë në proces decentr<strong>al</strong>izimi dhe privatizimi në këtë sektor.<br />

Në sektorin e energjisë, vazhdojnë përpjekjet për zbutjen gradu<strong>al</strong>e të efekteve<br />

të krizës energjetike. Si rezultat i një sërë faktorësh (kushtet më të mira atmosferike<br />

dhe situata më e favorshme hidrike, zbatimi me sukses i Planit të Veprimit 2002-2003<br />

dhe angazhimit të qeverisë shqiptare dhe të donatorëve në drejtim të rehabilitimit të<br />

sistemit të shpërndarjes dhe transmetimit) në vitin 2003 u vu re një përmirësim<br />

relativ: sasia e energjisë së prodhuar u rrit me 56 % më shumë se në vitin 2002, kurse<br />

grumbullimi i detyrimeve u rrit nga rreth 57 MEUR në vitin 2000, në rreth 152 MEUR<br />

në 2003. Në vitin 2003 u miratua ligji i ri për integrimin e Shqipërisë në tregun rajon<strong>al</strong><br />

të energjisë, u miratua Strategjia afatgjatë Kombëtare për Energjinë dhe Plani i<br />

Veprimit 2003-2005. Çmimet e energjisë elektrike u rritën me 10% në vit për<br />

konsumatorët familjarë dhe 5% për konsumatorët e tjerë. Këto rritje janë rezultat i<br />

përpjekjeve për t'i sjellë çmimet afër kostos, në bazë edhe të politikës së qeverisë.<br />

Janë aktu<strong>al</strong>isht në proces një numër investimesh për rehabilitimin e burimeve<br />

kryesore gjeneruese të vendit, përmirësimin e koneksionit të Shqipërisë me vendet<br />

fqinjë dhe rindërtimin e rrjeteve të vjetruara dhe të mbingarkuara të transmetimit<br />

dhe shpërndarjes. Megjithatë, rezultatet në drejtim të përdorimit të burimeve<br />

energjetike <strong>al</strong>ternative (për shembull gazi i lëngëzuar nga nafta) dhe promovimit të<br />

diversifikimit të energjisë mbeten akoma të kufizuara.<br />

Ne vitin 2003, Këshilli i Rregullimit të Territorit të Republikës së Shqipërisë<br />

(KRRTRSH) miratoi vendk<strong>al</strong>imin e propozuar të naftësjellësit transb<strong>al</strong>lkanik<br />

ndërmjet Ambo Burgas (Bullgari) dhe Vlorës (Shqipëri). Shqipëria nënshkroi<br />

Memorandumin e Mirëkuptimit të Athinës të vitit 2003 dhe është angazhuar për<br />

ngritjen e një tregu konkurrues të energjisë në rajon.<br />

Me gjithë përparimin e arritur gjatë vitit 2003, kriza në këtë sektor nuk është<br />

kapërcyer ende. Humbjet në rrjet (39 %) dhe lidhjet e p<strong>al</strong>igjshme janë ende të mëdha,<br />

ndërsa niveli i mbledhjes së detyrimeve duhet rritur edhe më tej përmes zbatimit të<br />

planeve të veprimit dhe Strategjisë Kombëtare për Energjinë.<br />

Sektori i telekomunikacioneve është përmirësuar, megjithëse zonat e largëta<br />

ende kanë probleme. Në fund të vitit 2003, numri i pajtimtarëve të Albtelekomit arriti<br />

në 222.000. Ndërkohë, rreth 25 operatorë privatë u ofrojnë shërbim rreth 12.000<br />

përdoruesve në fshat. Numri i përdoruesve të celularëve u rrit nga 800.000 në vitin<br />

2002, në 1.000.000 në vitin 2003. Sipas operatorëve celularë, nga ky shërbim mbulohet<br />

80 % e territorit që përkon me 90 % të popullsisë .<br />

Për shkak të kufizimeve të tanishme të rrjetit dhe çmimeve të larta, aksesi dhe<br />

përdorimi i internetit mbetet i ulët. Numri i pajtimtarëve të internetit është rreth<br />

5.000, ndërsa numri i përdoruesve llogaritet në 30.000.<br />

Sektori bankar shqiptar përbëhet aktu<strong>al</strong>isht nga dy banka me kapit<strong>al</strong> të

përbashkët, 12 banka me kapit<strong>al</strong> privat të huaj dhe dy banka private vendase. Vitet e<br />

fundit janë bere hapa për të ulur vëllimin e transaksioneve me para në dorë dhe për<br />

të nxitur përdorimin e sektorit bankar, për dhënien e pagave të nëpunësve publikë<br />

nëpërmjet bankave dhe inkurajimin për shlyerjen e faturave të energjisë elektrike dhe<br />

telefonit nëpërmjet sektorit bankar.<br />

Vlera e PBB në vitin 2004 ishte 1,680 EUR për frymë, që përbën 8% të vlerës<br />

përkatëse në BE 25.<br />

Rritja ekonomike e viteve te fundit ka qenë si vijon: 3.4% në 2002; 6.0 % në<br />

2003; 6.0 % në 2004. Inflacioni ka pasur vlerën 2.4% në 2003 dhe 3.4% në 2004.<br />

Papunësia në vitin 2004 ka qenë në nivelin 14.6%.<br />

Shqipëria ndjek Strategjinë Kombëtare të Zhvillimit Ekonomik e Soci<strong>al</strong>, qe u<br />

prezantua në nëntor 2001. Kjo strategji synon të përmirësoje qeverisjen dhe të mbajë<br />

një ritëm të lartë rritje ekonomike, si dhe të përmirësojë situatën në arsim, shëndetësi,<br />

dhe infrastrukturë. SKZHES ka edhe një kapitull për mjedisin, ku prioritetet kryesore<br />

janë frenimi i degradimit të mëtejshëm të mjedisit, rehabilitimi i zonave të nxehta dhe<br />

përdorimi i qëndrueshëm i burimeve. Në korrik 2002, Banka Botërore miratoi<br />

Strategjinë e Asistencës për Shqipërinë, që fokusohet në uljen e varfërisë përmes<br />

mbështetjes që i jepet vendit për zbatimin e SKZHES. Banka Botërore do të<br />

mbështesë përmirësimin e qeverisjes dhe forcimin e institucioneve, promovimin e<br />

rritjes së qëndrueshme të sektorit privat, ristrukturimin e sektorit të energjisë,<br />

përmirësimin e infrastrukturave bazë dhe nxitjen e zhvillimit njerëzor. Në kuadër të<br />

Strategjisë së re të Asistencës për Shqipërinë janë miratuar katër projekte (tre për<br />

kreditimin sektori<strong>al</strong> dhe një për Kreditim për Mbështetje për Uljen e Varfërisë) me një<br />

shumë të përgjithshme prej 61 milion dollarësh amerikanë (rreth 50 MEUR).<br />

Sipas strategjisë për Shqipërinë të Bankës Evropiane për Rindërtim dhe<br />

Zhvillim (BERZH), fokusi i veprimtarisë së saj do të orientohet nga zhvillimi i<br />

sektorit privat dhe mbështetja për Ndërmarrjet e Vogla dhe të Mesme, si edhe<br />

pjesëmarrja në privatizimet strategjike, e veçanërisht në sektorët financiarë dhe të<br />

telekomunikacioneve, apo financimi dhe zhvillimi i infrastrukturave, sidomos në<br />

sektorët e energjisë dhe transporteve. Në fund të vitit 2003, BERZH-i i akordoi<br />

Shqipërisë financime me një vlerë më shumë se 155 MEUR.<br />

Mbështetja e BE-së i vjen Shqipërisë kryesisht përmes programit CARDS.<br />

Asistenca e akorduar për periudhën 2001-2004 ishte 193.4 MEUR. Prioritetet kryesore<br />

të CARDS për Shqipërinë janë drejtësia dhe punët e brendshme, ngritja e<br />

kapaciteteve administrative, zhvillimi ekonomik e soci<strong>al</strong>, mjedisi dhe burimet<br />

natyrore (11.4 MEUR) dhe stabilizimi demokratik. Programi CARDS 2005-2006 ka<br />

akorduar 90 MEUR për Shqipërinë. Nga këto 8 MEUR do të shkojnë për mjedisin<br />

(rehabilitim fizik i mjedisit në zonat e nxehta, mbështetje për zbatimin e PKPL, etj.).<br />

2.1.5 Vështrim Mjedisor<br />

Shqipëria ka trashëguar nga e k<strong>al</strong>uara shumë probleme mjedisore, të cilat u<br />

thelluan më tej gjatë tranzicionit. Në Planin Kombëtar të Veprimit për Mjedisin (1994<br />

dhe 2002) dhe në dokumente të tjera politike të vendit pasqyrohen përparësitë<br />

kryesore mjedisore të vendit që përfshijnë: erozionin e tokës, çpyllëzimet, humbjen e<br />

biodiversitetit, mbetjet urbane, ndotjen e ajrit në zonat qytetëse dhe industri<strong>al</strong>e,<br />

ndotjen e tokës nga mbetjet e rrezikshme e toksike të industrisë së vjetër në të<br />

ashtuquajturat ”Zona të nxehta mjedisore”, etj. Këto të fundit janë trajtuar edhe në

një studim të UNEP (2000) “Vlerësim mjedisor pas konfliktit”. Harta në faqen vijuese<br />

tregon vendndodhjen e tyre.<br />

Gjithashtu, janë trashëguar edhe një mori problemesh të karakterit<br />

institucion<strong>al</strong>, ligjor e të edukatës dhe kulturës mjedisore. Institucionet mjedisore në<br />

Shqipëri janë të reja, të krijuara gjatë periudhës së tranzicionit. Kështu, Ministria e<br />

Mjedisit u krijua për herë të parë në shtator 2001. Pas zgjedhjeve të 3 Korrikut 2005<br />

fokusi i saj u zgjerua dhe ajo u shndërrua në Ministri të Mjedisit, Pyjeve dhe<br />

Administrimit të Ujërave. Edhe legjislacioni mjedisor i takon periudhës së<br />

tranzicionit. Ligji i parë për mjedisin i përket vitit 1993. Gjatë periudhës 2001-2005<br />

boshllëku i trashëguar ligjor është mbushur përmes një numri të konsiderueshëm<br />

aktesh ligjore dhe rregullatore, që mbështeten në modelet përkatëse të akteve të KEsë.<br />

Gjithsesi, pritet të bëhet një punë shumë e madhe në drejtim të përafrimit të<br />

legjislacionit në periudhën 2005-2014. Edukata dhe kultura mjedisore e trashëguar<br />

nga periudha para viteve ’90 ishte inekzistente. Gjatë 15 viteve të tranzicionit kjo<br />

situatë është kapërcyer. Ka një rritje të ndërgjegjësimit të publikut, një numër të<br />

madh OJF-sh mjedisore dhe problemet mjedisore janë gjithnjë e më të pranishme në<br />

të gjitha mjetet e komunikimit.

Fig. 4. Hartë e zonave të nxehta mjedisore në Shqipëri<br />

Ndër dokumentet e rëndësishme politike që prekin edhe mjedisin janë:

Programi i Qeverisë 2005-2009, i cili ka një theks të veçantë mbi mjedisin. Ai<br />

deklaron se masa të shpejta do të ndërmerren për forcimin e disiplinës në zbatim të<br />

legjislacionit mjedisor. Do të zbatohet parimi “ndotësi paguan”; do të reformohet<br />

rrjeti institucion<strong>al</strong> dhe do të vendosen pen<strong>al</strong>itetet për ndotësit dhe këdo që dëmton<br />

mjedisin.<br />

Një rëndësi e dorës së parë do t’i kushtohet disiplinimit të aktiviteteve<br />

ekonomike që shkaktojnë ndotje të ajrit ne qytet, ndotje të ujërave bregdetare dhe të<br />

atyre sipërfaqësore si dhe atyre që dëmtojnë potenci<strong>al</strong>in turistik, pyjet dhe shkaktojnë<br />

erozionin e tokës. Që gjatë periudhës 2005-2007 priten tregues të përmirësimit të<br />

cilësisë së mjedisit .<br />

Ndotja e ajrit do të përgjysmohet në zonat e mëdha qytetëse. Standardet për<br />

shkarkimet në ajër do të përafrohen me ato europiane, sipas një programi ambicioz.<br />

Brenda vitit 2009 do të eliminohet ndotja e ujërave sipërfaqësore në zonën bregdetare<br />

.<br />

Të gjitha zonat e nxehta të trashëguara nga industria e k<strong>al</strong>uar do të trajtohen<br />

me përparësi dhe do të pastrohen duke u shoqëruar edhe me zhvendosje të<br />

popullsisë së zbuluar ndaj rrezikut, kur kjo të gjykohet e nevojshme.<br />

Ndërkohë që do të rritet dhe forcohet disiplina do të promovohen edhe shtysa<br />

për bizneset që kanë qëndrim miqësor ndaj mjedisit. Do të prezantohen stimuj fisk<strong>al</strong>ë<br />

për uljen e ndotjes, që do të aplikohen për bizneset, konsumatorët, investimet në<br />

teknologjitë e pastra, ruajtjen e energjisë, përdorimin racion<strong>al</strong> të burimeve dhe<br />

investimet në mjedis.<br />

Do të përqafohet një qasje e re për sa i takon gjenerimit të fondeve për<br />

mjedisin. Do të ngrihet një Fond Mjedisi, i cili do t’i kushtohet tërësisht mbrojtjes së<br />

mjedisit.<br />

Marrëveshja e Stabilizim Asocimit me BE-në. Negociatat për këtë marrëveshje<br />

filluan zyrtarisht në janar të vitit 2003 dhe përfunduan në vitin 2006. Marrëveshja u<br />

nënshkrua më 12 qershor 2006. Raportet vjetore të KE-së për ecurinë e PSA, kërkojnë<br />

angazhim më të madh për luftimin e krimit të organizuar, trafikun e qenieve<br />

njerëzore, pastrimin e parave dhe korrupsionin. Në fushën e mjedisit ky raport<br />

thekson nevojën për rehabilitimin e zonave të nxehta, zbatimin e ligjit të mjedisit,<br />

sidomos të ligjit për VNM, forcimin dhe koordinimin e sistemit të monitorimit,<br />

zbatimin e Konventës së Aarhusit, etj.<br />

Plani i Veprimit për Zbatimin e MSA (2006), në të cilin, veç të tjerash,<br />

përcaktohen edhe hapat që duhen bërë gjatë periudhës 2006-2012 për transpozimin e<br />

legjislacionit të BE-së në legjislacionin mjedisor të vendit, zbatimin dhe zbatimin e tij<br />

në praktikë. Kapitulli për mjedisin në këtë dokument është strukturuar në nënkapituj<br />

sipas modelit të Acquis Communitaire. Disa prej këtyre kapitujve, si ai mbi<br />

cilësinë e ajrit, mbetjet, kimikatet, ndotjen industri<strong>al</strong>e, etj. janë me rëndësi të veçantë<br />

në fushën e menaxhimit të NOQ-ve. Ato janë marrë në konsideratë kur janë<br />

planifikuar masat për zbatimin e Konventës së Stokholmit në nivel kombëtar.<br />

Ndërkohë gjatë periudhës 2000-2008 janë ndërmarrë ose janë planifikuar të<br />

merren një numër masash për rehabilitimin e zonave të nxehta:<br />

Me mbështetjen e Bankës Botërore është kryer një studim fizibiliteti në Porto-<br />

Romano (250,000 USD),<br />

Me mbështetjen e UNEP MAP është kryer një studim para-investues për

zonën e nxehtë të Vlorës (300.000 USD),<br />

BE ka mbështetur dy projekte (2.5 MEUR) për eliminimin e solucionit të<br />

arsenikut në Fier, nga të cilët faza e parë (1 MEUR) ka konsistuar në stabilizimin e<br />

solucionit të arsenikut dhe shndërrimin e tij në mbetje të ngurtë që duhet trajtuar në<br />

një impiant trajtimi mbetjesh të rrezikshme.<br />

Nga programi CARDS i BE-së janë siguruar dy projekte (2 MEUR) për<br />

pastrimin dhe përmirësimin mjedisor në Rafinerinë e naftës në B<strong>al</strong>lsh. Është në<br />

proces faza e parë (0.9 MEUR).<br />

Një projekt i dytë (0.5 MEUR) që synon të azhurnojë të dhënat për situatën<br />

mjedisore në fushën naftëmbajtëse të Patos-Marinzës do të fillojë së shpejti me<br />

mbështetjen e programit CARDS të BE-së, i cili do të pasojë “Studimin bazë për<br />

fushën naftëmbajtëse të Patos-Marinzës” që u krye në vitin 1996 me mbështetjen e<br />

programit të mëparshëm Phare të BE-së (0.15 MEUR).<br />

Me mbështetjen e programit CARDS të BE-së janë ndërmarrë studimi i<br />

fizibilitetit dhe projektimi inxhinierik (0.6 MEUR) për ndërtimin e një venddepozitimi<br />

për mbeturinat e rrezikshme në Shqipëri. Edhe fazat pasuese të tij që kanë<br />

të bëjnë me ndërtimin e vend-depozimit (3 MEUR) dhe transportin e mbeturinave të<br />

rrezikshme nga zonat e nxehta ose vendet ku ndodhen tani (3.5 MEUR) janë siguruar<br />

po nga programi CARDS i BE-së.<br />

Një projekt i Bankës Botërore “Administrimi i integruar i zonës bregdetare<br />

dhe programi i pastrimit”, që do të re<strong>al</strong>izohet me bashkë-financimin e disa<br />

donatorëve, midis të tjerash trajton edhe situatën në Porto-Romano. Qeveria<br />

Holandeze është angazhuar për aktivitetet e pastrimit në Porto-Romano (3.66 milion<br />

USD).<br />

Me mbështetjen e Ambasadës së Mbretërisë së Holandës përfundoi në qershor<br />

2006 ri-amb<strong>al</strong>azhimi i mbetjeve të kimikateve në magazinat e Bishtit të P<strong>al</strong>lës (2<br />

milion USD). Projekti ka ndihmuar për largimin dhe eksportimin e 800 ton mbetje<br />

kimikatesh të rrezikshme nga magazinat e ish-Ndërmarrjes Kimike në Porto-<br />

Romano. Ky projekt u kujdes gjithashtu për eksportimin e 5.990 kg pesticide NOQ<br />

(DDT, lindan dhe heksakloran) që ishin raportuar si mbetje nga 6 rrethe (Lushnjë,<br />

Elbasan, Durrës, Lezhë, Gjirokastër dhe Tiranë-Lundër). Këto pesticide ishin<br />

prodhuar nga ish-Ndërmarrja Kimike në Porto Romano për t’u përdorur në<br />

shëndetësi në kuadër të luftës kundër sëmundjeve të transmetueshme (vektori<strong>al</strong>e).<br />

UNDP në bashkëpunim me qeverinë e Republikës Çeke po mbështesin<br />

projektin “Rehabilitimi biologjik i zonës së nxehtë të fushës naftëmbajtëse Patos-<br />

Marinzë, Shqipëri” (185,000 USD).<br />

Kooperimi It<strong>al</strong>ian po mbështet përmirësimin e situatës në fushën e plehrave të<br />

Sharrës në Tiranë (6.4 MEUR).<br />

2..2 Kuadri Institucion<strong>al</strong> dhe Rregullator dhe kuadri i Politikave<br />

2.2.1 Politikat për Mbrojtjen e Mjedisit / Zhvillimin e Qëndrueshëm dhe<br />

Kuadri i Përgjithshëm Legjislativ<br />

Gjatë 15 viteve të fundit, mjedisi dhe mbrojtja e tij i janë nënshtruar një procesi<br />

kompleks evoluimi. Deri më tani janë konkretizuar linjat kryesore të këtij procesi që<br />

kushtëzojnë edhe arritjet kryesorë, midis të cilave mund të përmenden dukuritë e<br />

mëposhtme, që kanë ndodhur për herë të parë në re<strong>al</strong>itetin shqiptar:

Formulimi i strategjive, planeve të veprimit dhe programeve për mbrojtjen e<br />

mjedisit;<br />

Dekretimi i një legjislacioni të ri mjedisor shqiptar;<br />

Krijimi dhe funksionimi i strukturave shtetërore të veçanta për mbrojtjen dhe<br />

menaxhimin e mjedisit;<br />

Përfshirja e shoqërisë civile në problemet mjedisore, kryesisht përmes<br />

aktivitetit të OJF-ve mjedisore;<br />

Përcaktimi i roleve dhe i përgjegjësive të aktorëve kryesorë në fushën e<br />

mjedisit: organeve shtetërore me strukturat përkatëse, shoqërisë civile me publikun e<br />

interesuar dhe OJF-të, biznesit dhe investitorëve të ndryshëm, etj.;<br />

Vendosja dhe funksionimi i një bashkërendimi në shk<strong>al</strong>lë të gjerë me<br />

bashkësinë mjedisore ndërkombëtare, si me organizatat ndërkombëtare,<br />

ndërqeveritare, rajon<strong>al</strong>e dhe glob<strong>al</strong>e dhe, në veçanti, me vendet fqinje ose ato të<br />

rajonit dhe më gjerë, etj.;<br />

Integrimi në nismat, planet dhe strategjitë botërore dhe rajon<strong>al</strong>e, duke u bërë<br />

p<strong>al</strong>ë nënshkruese e konventave ndërkombëtarë mjedisore, si edhe e protokolleve apo<br />

marrëveshjeve të tjera në këtë fushë;<br />

Formulimi dhe zbatimi në mjedisin shqiptar i shumë projekteve të<br />

rëndësishme mjedisore të mbështetura nga donatorë të huaj, etj.;<br />

Këto 15 vitet e fundit kanë qenë shumë produktive për Shqipërinë, sidomos<br />

për sa u takon ndryshimeve në kuadrin ligjor:<br />

Është miratuar kushtetuta e re;<br />

Janë miratuar ligje dhe kode të reja;<br />

Janë ratifikuar apo është aderuar në konventa të reja, me protokollet përkatëse<br />

të tyre;<br />

Është krijuar një bazë e gjerë zbatuese përmes akteve nënligjore, çka ka<br />

lehtësuar zbatimin e ligjeve të reja, konventave, protokolleve, direktivave të BE-së,<br />

etj.;<br />

Në veçanti, legjislacioni mjedisor është zgjeruar në një masë të<br />

konsiderueshme, kryesisht pas vitit 2002;<br />

Përmirësime të ndjeshme janë bërë në legjislacionet që rregullojnë fushat e<br />

lidhura ngushtësisht me mjedisin, si ato të bujqësisë, rregullimit të territorit, pyjeve,<br />

peshkimit, akuakulturës, etj;<br />

Ka filluar të plotësohet legjislacioni për ushqimin dhe mbrojtjen e<br />

konsumatorit;<br />

Janë krijuar organet përkatëse përgjegjëse dhe rrjeti institucion<strong>al</strong> për kontrollin<br />

e zbatueshmërisë së legjislacionit ekzistues;<br />

Sa lidhet me legjislacionin kombëtar mjedisor, pas vitit 2002, është krijuar një<br />

bazë e fortë ligjore e cila synon mbrojtjen e shëndetit dhe të mjedisit. Tashmë janë në<br />

fuqi ligjet e mëposhtme:<br />

Për mbrojtjen e mjedisit;<br />

Për administrimin mjedisor të mbeturinave të ngurta;<br />

Për administrimin e mbeturinave të rrezikshme;<br />

Për substancat kimike dhe preparatet;<br />

Për mbrojtjen e bimëve;<br />

Për mbrojtjen e ajrit;

Për mbrojtjen e mjedisit detar nga ndotja dhe dëmtimi;<br />

Për trajtimin mjedisor të ujërave të ndotur;<br />

Për vlerësimin e ndikimit në mjedis;<br />

Për zonat e mbrojtura;<br />

Për largimin publik të mbeturinave;<br />

Për shërbimin e kontrollit të pesticideve, etj.<br />

Pas miratimit të akteve nënligjore në kuadër të ligjeve të sipërpërmendura,<br />

mund të pohohet që Shqipëria ka tashmë një bazë të plotë ligjore për zgjidhjen e<br />

problematikave që shtrohen nga Konventa e Stokholmit.<br />

Legjislacioni i ri mjedisor ka synuar si më poshtë:<br />

Plotësimin e mangësive ligjore në fushën e mjedisit (deri në vitin 2002 ishte në<br />

fuqi vetëm ligji “Për mbrojtjen e mjedisit” i vitit 1993);<br />

Zhvillimin horizont<strong>al</strong> të legjislacionit mjedisor (komponentë të veçantë të<br />

mjedisit si ajri, urat, mjedisi detar, mbetjet urbane, mbetjet e rrezikshme, zonat e<br />

mbrojtura, etj., janë tashmë të mbuluara me legjislacion përkatës);<br />

Përfshirjen në ligjet e reja të kërkesave të konventave ndërkombëtare në të cilat<br />

është p<strong>al</strong>ë Republika e Shqipërisë, si edhe të direktivave europiane në fushën e<br />

mbrojtjes së mjedisit;<br />

Pajtueshmërinë e plotë të ligjeve për mbrojtjen e mjedisit me Kushtetutën e<br />

Republikës së Shqipërisë, dhe harmonizimin e kërkesave të tyre me ato të ligjeve që<br />

mbulojnë fusha të lidhura me mjedisin;<br />

Instrumentet e mëposhtme ligjore trajtojnë administrimin e NOQ-ve në<br />

Shqipëri, si pjesë e administrimit të kimikateve:<br />

Ligji Nr. 8934, datë 05.09.2002 “Për mbrojtjen e mjedisit”<br />

Kuadri kombëtar ligjor për mbrojtjen e mjedisit është zhvilluar nëpërmjet ligjit<br />

“Për mbrojtjen e mjedisit”. Ai trajton të gjitha çështjet mjedisore, të cilat<br />

karakterizojnë një akt modern europian. Në të jepen parimet kryesorë, ndërsa<br />

hollësitë e tjera ligjore dhe teknike janë parashikuar përmes akteve nënligjore. Ky ligj<br />

hedh edhe bazat për zbatimin e legjislacionit të BE-së i cili kujdeset që publiku të ketë<br />

mundësi njohjeje të informacionit mjedisor, për vlerësimin e ndikimit në mjedis të<br />

strategjive, planeve dhe programeve të ndryshme të zhvillimit si edhe për vlerësimin<br />

e ndikimit në mjedis të projekteve të ndryshme. Përdorimi dhe mbrojtja e përbërësve<br />

të veçantë të mjedisit trajtohet në parim në kapitullin e tretë të ligjit, i cili merret më<br />

në hollësi me: mbrojtjen e tokës, mbrojtjen e shtresës së humusit, mbrojtjen e ujërave,<br />

mbrojtjen e ajrit, mbrojtjen e biodiversitetit, mbrojtjen e mjedisit të ndërtuar nga<br />

njeriu, administrimin e mbetjeve, detyrimet e personave juridikë për mbetjet,<br />

importimin e lëndëve dhe mbetjeve të rrezikshme, k<strong>al</strong>imin tranzit të mbetjeve, lëndët<br />

e rrezikshme dhe tarifat dhe taksat mjedisore.<br />

Gjithashtu, ligji përshkruan si duhet të bëhet kontrolli për zbatimin e<br />

legjislacionit për mbrojtjen e mjedisit, kush janë organet që ushtrojnë kontrollin mbi<br />

mjedisin, cilat janë detyrat dhe përgjegjësitë e organeve shtetërorë të ngarkuara për<br />

mbrojtjen e mjedisit, si edhe cili është roli i publikut lidhur me mbrojtjen e mjedisit.<br />

Legjislacioni dytësor është miratuar ose është në hartim e sipër për të gjithë<br />

përbërësit e veçantë të mjedisit të përmendur më lart.<br />

Ligji Nr. 8990, datë 23.01.2003 “Për vlerësimin e ndikimit në mjedis”

Ky është ligji kryesor për problemet e vlerësimit të ndikimit ne mjedis, i cili<br />

është trajtuar më me hollësi në aktet përkatëse nënligjore. Megjithatë është evidente<br />

një nevojë urgjente për të hartuar dhe miratuar metodikat dhe standardet konkrete<br />

në përputhje me ato europiane për subjektet, aktiviteti i të cilave sjell dëme në mjedis.<br />

Synimi në një periudhë afatmesme është të parand<strong>al</strong>ohet ndotja e mjedisit përmes një<br />

procesi të kujdesshëm të vlerësimit të ndikimit në mjedis, auditimit mjedisor,<br />

ekspertizës profesion<strong>al</strong>e dhe hartimit të raporteve të hollësishme mjedisore. Më<br />

konkretisht, në ligj jepen rregullat, procedurat, afatet, te drejtat dhe detyrat si më<br />

poshtë:<br />

Për të identifikuar, saktësuar dhe vlerësuar ndikimet e drejtpërdrejta dhe të<br />

tërthorta, të projekteve apo veprimtarive në mjedisin ku do të zbatohen;<br />

Për të krahasuar përparësitë dhe mangësitë e një projekti të propozuar me<br />

variante të tjera, të mundshme, që përmbajnë ndryshime;<br />

Për të siguruar shqyrtim cilësor teknik, profesion<strong>al</strong>, juridik dhe administrativ<br />

të kërkesës dhe të marrjes së vendimit nga organet përkatëse.<br />

Kuadri ligjor kombëtar për mbrojtjen e mjedisit është zhvilluar më tej përmes<br />

miratimit të ligjeve “Për mbrojtjen e ajrit”, “Për trajtimin mjedisor të ujërave të<br />

ndotura”, “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta”, “Për substancat dhe<br />

preparatet kimike” dhe ligjit ”Për administrimin e mbetjeve të rrezikshme”.<br />

Ligji Nr. 8897, datë 16.05.2002 “Për mbrojtjen e ajrit”<br />

Ky ligj identifikon burimet e ndotjes së ajrit (të p<strong>al</strong>ëvizshme: impiante<br />

industri<strong>al</strong>e dhe energjetike; dhe të lëvizshme). Ligji kërkon edhe vendosjen e<br />

normave të lejuara (normat e cilësisë së ajrit, normat e shkarkimeve në ajër nga<br />

burimet e p<strong>al</strong>ëvizshme dhe të lëvizshme të ndotjes së ajrit, normat e përkohshme të<br />

shkarkimeve në ajër dhe përmbajtjen e lejuar të substancave të rrezikshme në ajër).<br />

Në mbështetje të ligjit është hartuar dhe miratuar një kuadër i plotë nënligjor.<br />

Pavarësisht nga hartimi i legjislacionit, është evident moszbatimi i tij për shkak të<br />

mungesës së pajisjeve dhe stafit teknik të speci<strong>al</strong>izuar për të kontrolluar normat e<br />

lejuara. Ekziston gjithashtu një nevojë e ngutshme për të trinuar subjektet ndotës të<br />

ajrit përmes projekteve pilot me qëllim që ato të mund të menaxhojnë regjistrat e<br />

shkarkimit dhe transferimit të ndotësve në ajër, të ngrenë dhe zbatojnë programet e<br />

monitorimit të ajrit, planet e emergjencës, etj. Në mënyrë më konkrete, ligji trajton:<br />

Burimet e ndotjes dhe klasifikimin e tyre;<br />

Treguesit e cilësisë së ajrit;<br />

Kufizimet lidhur me shkarkimet në ajër;<br />

Detyrimet për mbrojtjen e ajrit;<br />

Zonat me mbrojtje të veçantë;<br />

Lejet mjedisore për aktivitetet ndotëse të ajrit.<br />

Ligji Nr. 9115, datë 24.07.2003 “Për trajtimin mjedisor të ujërave të ndotura”<br />

Ky ligj është ligj kuadër që synon mbrojtjen e ujërave dhe kontrollin e ndotjes<br />

së tyre. Ligji është ndërtuar në mënyrë të tillë që të përcaktojë normat e përgjithshme<br />

dhe parimet e menaxhimit të ujërave në Republikën e Shqipërisë. Për më tepër, ligji<br />

është hartuar me qëllim që të kërkojë hartimin dhe miratimin e normave të lejuara të<br />

shkarkimeve në ujar dhe kriteret e zonimit të mjediseve ujore pritës. Pavarësisht nga<br />

miratimi i ligjit, ka mungesa të theksuara fondesh për ndërtimin e impianteve të<br />

trajtimit të ujërave të ndotur (si urbane ashtu edhe industri<strong>al</strong>e).Nga ana tjetër, në sajë

të faktit që Ministria e Mjedisit është shndërruar së fundmi në Ministrinë e Mjedisit,<br />

Pyjeve dhe Administrimit te Ujërave, ekziston një nevojë urgjente për të harmonizuar<br />

legjislacionin në fushën e burimeve ujore me atë të ujërave të ndotur dhe për më<br />

tepër për ta harmonizuar të tërin me direktivat përkatëse të BE-se në fushën e<br />

mbrojtjes së ujërave. Ligji trajton më në hollësi çështjet e mëposhtme:<br />

Detyrat e strukturave shtetërore për parand<strong>al</strong>imin e ndotjes së ujit dhe<br />

pakësimin e ujërave të ndotur;<br />

Detyrimet e personave fizikë dhe juridikë, veprimtaritë e të cilëve shkaktojnë<br />

ujar të ndotur;<br />

Detyrimet e subjekteve të angazhuar me veprimtarinë e trajtimit të ujërave të<br />

ndotur;<br />

Trajtimin e ujërave të ndotur në përputhje me llojin e tyre;<br />

Lejen mjedisore, monitorimin dhe kontrollin.<br />

Ligji Nr. 9010, dt. <strong>13.02.2003</strong> “Për administrimin mjedisor të mbeturinave të<br />

ngurta”<br />

Ky ligj ka në qendër të vëmendjes institucion<strong>al</strong>izimin e instrumenteve që<br />

mbështesin zhvillimin e qëndrueshëm përmes promovimit të përdorimit racion<strong>al</strong> të<br />

burimeve dhe parand<strong>al</strong>imit dhe eliminimit të rrezikut për shëndetin e njeriut dhe<br />

mjedisin nga mbetjet. Ligji siguron krijimin e një hierarkie detyrimesh parand<strong>al</strong>uese<br />

(minimizimi i mbetjeve që në burim deri tek asgjësimi i tyre në fazën përfundimtare).<br />

Ligji nxit parand<strong>al</strong>imin dhe pakësimin e krijimit të mbetjeve. Ai synon edhe të<br />

pakësojë efektet e rrezikshme të mbetjeve përmes futjes së teknologjive të pastra,<br />

zhvillimeve teknike dhe produkteve të reja në treg, të prodhuara nga riciklimi i<br />

mbetjeve.<br />

Ligji u kushton vëmendje mod<strong>al</strong>iteteve të administrimit mjedisor të mbetjeve<br />

në çdo fazë, ndër të cilave edhe gjatë krijimit, grumbullimit, ndarjes, ruajtjes,<br />

transportit, riciklimit, përpunimit dhe asgjësimit të tyre. Ligji trajton detyrimet e<br />

krijuesve te mbetjeve dhe zotëruesve të tyre. Është e domosdoshme që trajtimi i<br />

mbetjeve në çdo fazë të kryhet pa dëmtuar shëndetin e njeriut dhe mjedisin përreth.<br />

Ligji kërkon që administrimi i mbetjeve të kryhet në përputhje me kushtet e vëna ne<br />

lejet mjedisore përkatëse dhe sipas planifikimit të përshkruar në raportet përkatëse të<br />

vlerësimit të ndikimit në mjedis. Ligji parashikon edhe detyrimin për mbajtjen e<br />

regjistrave dhe raportimin për çdo fazë të administrimit te mbetjeve të ngurta.<br />

Sikurse edhe për ligjet e tjera specifike, ekziston një nevojë e ngutshme për të<br />

plotësuar kuadrin nënligjor përkatës. Në këtë kontekst, kohët e fundit, u përgatit dhe<br />

u miratua nga Kuvendi i Shqipërisë edhe Ligji “Për administrimin mjedisor të<br />

mbetjeve të rrezikshme”. Në vazhdim, pritet të ndërhyhet në të ardhmen e afërt për<br />

t’i shkrirë këto dy ligje me njëri tjetrin dhe për të krijuar një ligj organik për<br />

administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta.<br />

Ligji Nr. 9537, datë 18.05.2006. “Për administrimin mjedisor të mbeturinave<br />

të rrezikshme”<br />

Ky është një ligj i ri, i cili synon mbrojtjen e shëndetit të njeriut dhe mjedisit<br />

nga ndotja dhe dëmi i shkaktuar nga mbeturinat e rrezikshme, nëpërmjet<br />

administrimit mjedisor të tyre në çdo fazë, përfshi krijimin, grumbullimin, ndarjen,

uajtjen, transportin, riciklimin, përpunimin dhe asgjësimin, të cilat çojnë në<br />

pakësimin e mbeturinave dhe zvogëlimin e ndikimeve të tyre të rrezikshme e të<br />

dëmshme. Ky është një ligj kuadër, i cili parashikon akte nënligjore specifike lidhur<br />

me mbeturinat e rrezikshme.<br />

Ligji Nr. 9108, datë 17.07.2003 “Për substancat dhe preparatet kimike”<br />

Ligji synon rregullimin e administrimit të substancave dhe preparateve kimike<br />

për mbrojtjen e jetës, shëndetit të njerëzve e të kafshëve, si dhe për mbrojtjen e<br />

mjedisit nga rreziqet që mund të shkaktojnë lëndët e rrezikshme. Ligji përcakton të<br />

drejtat dhe detyrimet e personave fizikë dhe juridikë për përcaktimin e vetive dhe<br />

klasifikimin e substancave dhe të preparateve kimike për regjistrimin,<br />

inventarizimin, njoftimin, menaxhimin dhe tregtimin e tyre.<br />

Veç kësaj, ligji ka në qendër të vëmendjes përcaktimin e kompetencave të<br />

zyrave të administratës për marrjen e masave për mbrojtjen e jetës dhe të shëndetit të<br />

njerëzve e të kafshëve, si dhe për mbrojtjen e mjedisit, kundër efekteve të dëmshme<br />

të substancave dhe preparateve kimike për jetën dhe shëndetin, si dhe të vendosë<br />

kompetencat e organeve eksperte të inspektimit, në përputhje me parashikimet e këtij<br />

ligji.<br />

Duhet thënë, që veç ligjit kuadër, nuk janë ndërmarrë hapa të tjerë për<br />

hartimin e akteve nënligjore të cilat do të mundësonin zbatimin e dispozitave të këtij<br />

ligji.<br />

Ligji Nr. 9362, date 24.03.2005 “Për shërbimin e mbrojtjes së bimëve”<br />

Ligji përcakton kërkesat ligjore për kontrollet fitosanitare në vend, mbikqyrjen<br />

kombëtare dhe inspektimet e importeve. Ai jep parimet e kontrollit fitosanitar të<br />

zbatueshëm për prodhuesit, importuesit dhe eksportuesit e bimëve dhe produkteve<br />

bimore si dhe aplikimin e masave fitosanitare kur zbulohet kontaminim nga<br />

organizmat e dëmshëm.<br />

Nga an<strong>al</strong>izat e kryera deri më tani rezulton se legjislacioni ekzistues në fushën<br />

e biodiversitetit dhe mbrojtjes së natyrës është një prej më të zhvilluarve. Megjithatë,<br />

puna vazhdon me hartimin dhe miratimin e kuadrit nënligjor, ratifikimin e<br />

marrëveshjeve ndërkombëtare në këtë fushë si edhe harmonizimin e direktivave<br />

përkatëse të BE-së, kryesisht të atyre që lidhen me mbrojtjen e biodiversitetit. Sikurse<br />

edhe për përbërësit e tjerë të mjedisit, edhe këtu problem mbetet zbatimi i<br />

legjislacionit.<br />

Nga ana tjetër, përpjekjet për të zbatuar atë pjesë të legjislacionit mjedisor që<br />

lidhet me NOQ-të duhet të shkojnë par<strong>al</strong>elisht me ato që bëhen për harmonizimin e<br />

legjislacionit në fushën e kimikateve. Kohët e fundit, Qeveria Shqiptare ka miratuar<br />

Planin Kombëtar për Harmonizimin e Legjislacionit, i cili mbulon periudhat<br />

afatshkurtër, afatmesme dhe afatgjatë, deri në vitin 2014. Tani ka përfunduar an<strong>al</strong>iza<br />

e boshllëqeve, janë përcaktuar direktivat e BE-së që duhen transpozuar dhe janë<br />

krijuar programe konkrete për zbatimin e këtij plani. Kapitulli që trajton kimikatet<br />

është një prej më kryesorëve në këtë Plan Kombëtar.<br />

2.2.2 Rolet dhe Përgjegjësitë<br />

Në Republikën e Shqipërisë, drejtpërdrejt përgjegjëse për mbrojtjen e mjedisit<br />

dhe të shëndetit të njerëzve janë Ministria e Mjedisit, e Pyjeve dhe e Administrimit të<br />

Ujërave, Ministria e Bujqësisë, Ushqimit dhe Mbrojtjes së Konsumatorit dhe Ministria<br />

e Shëndetësisë. Ndër detyrat e këtyre institucioneve qendrore përfshihen edhe

administrimi i kimikateve toksike, i kimikateve që përdoren për mbrojtjen e bimëve<br />

dhe i mbetjeve të tyre, hartimi i legjislacionit përkatës, kontrolli dhe bashkëpunimi<br />

ndërkombëtar.<br />

Komisioni Parlamentar i Shëndetësisë dhe Mjedisit shqyrton projekt-ligjet dhe<br />

marrëveshjet ndërkombëtare të paraqitura nga Qeveria dhe të përgatitura nga<br />

ministritë përkatëse, përpara k<strong>al</strong>imit të tyre për miratim në Kuvend.<br />

Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave harton strategjitë<br />

dhe politikat kombëtare në mbrojtje të mjedisit. Ajo bashkëpunon me ministritë e<br />

linjës dhe merr në konsideratë mendimin e tyre përpara paraqitjes në qeveri për<br />

miratim të propozimeve të ndryshme. Zbatimi i legjislacionit dhe i standardeve<br />

mjedisore është detyrë e të gjithë aktorëve shtetërorë dhe joshtetërorë, si edhe e<br />

publikut. Monitorimi dhe detyrimi janë funksione të Ministrisë së Mjedisit, Pyjeve<br />

dhe Administrimit të Ujërave.<br />

Inspektorati i Mjedisit pranë Ministrisë së Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit<br />

të Ujërave kontrollon zbatimin e legjislacionit mjedisor. Aktu<strong>al</strong>isht, ky Inspektorat<br />

përbëhet nga 5 inspektorë në qendër dhe 12 inspektorë të vendosur pranë Agjencive<br />

Rajon<strong>al</strong>e të Mjedisit, çka nxjerr në pah nevojën për ngritje kapacitetesh dhe shtim të<br />

personelit të kësaj strukture. Inspektorët mjedisorë kanë autoritet për të marrë dhe<br />

an<strong>al</strong>izuar kampione si edhe për të kontrolluar proceset e punës, me qëllim që të<br />

sigurohen dhe kontrollojnë sa janë marrë masat në zbatim të legjislacionit për<br />

mbrojtjen e mjedisit. Ndërkohë, Inspektorati i Mjedisit ka nënshkruar një mori<br />

memorandumesh bashkëpunimi me inspektoratet e tjera në nivel kombëtar,<br />

nëpërmjet të cilave synohet fuqizimi dhe ngritja e kapaciteteve të tij gjatë ushtrimit të<br />

kontrolleve të aktiviteteve lidhur me zbatueshmërine nga ana e tyre të legjislacionit<br />

mjedisor.<br />

Ministria e Shëndetësisë është përgjegjëse për përgatitjen e rregulloreve për<br />

menaxhimin e lëndëve helmuese. Ajo merr pjesë edhe në menaxhimin e substancave<br />

për mbrojtjen e bimëve, në procedurat për klasifikimin e lëndëve (kimikateve të reja)<br />

që bëjnë pjesë në grupin e helmeve dhe në përfshirjen e tyre në listën e kimikateve të<br />

miratuara. Ministria e Shëndetësisë merr pjesë edhe në kontrolle përmes<br />

Inspektoratit Sanitar, ndërsa an<strong>al</strong>izat kryhen nga Instituti i Shëndetit Publik, i cili<br />

është në varësi të kësaj ministrie.<br />

Drejtoria e Përgjithshme e Doganave, në varësi të Ministrisë së Financave,<br />

është e ngarkuar me kontrollin e zbatueshmërisë së legjislacionit në fushën e tregtisë,<br />

eksportit dhe importit të m<strong>al</strong>lrave. Ministria e Mjedisit, e Pyjeve dhe e Administrimit<br />

të Ujërave ka organizuar kohët e fundit një varg veprimtarish për të paraqitur<br />

legjislacionin e ri për mbrojtjen e mjedisit, seminare të cilët kanë rezultuar shumë të<br />

vlefshëm dhe me një frymë të mirë bashkëpunimi.<br />

Për kontrollin e import/eksportit të ushqimeve, pesticideve dhe të produkteve<br />

për mbrojtjen e bimëve, janë të ngarkuar inspektorët përkatës të Inspektoratit të<br />

Ushqimit dhe të Drejtorisë së Mbrojtjes së Bimëve pranë Ministrisë së Bujqësisë,<br />

Ushqimit e të Mbrojtjes së Konsumatorit.<br />

Pritet që të ngrihet së shpejti Zyra e Regjistrimit të Kimikateve, në përputhje<br />

me kërkesat e Ligjit Nr. 9108, datë 17.07.2003 “Për substancat dhe preparatet kimike”.<br />

Të tjera institucione qendrore që veprojnë në fushën e kimikateve janë edhe:

- Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe e Energjetikës, e cila ka përgjegjësinë për<br />

rehabilitimin e “zonave të nxehta” mjedisore me origjinë mbetjet e rrezikshme dhe<br />

ndotjen e trashëguar nga sektorët e industrisë/energjetikës;<br />

- Ministria e Mbrojtjes, e cila është përgjegjëse për administrimin dhe<br />

shkatërrimin e armëve kimike dhe/ose mbeturinave të krijuara prej tyre.<br />

Në nivel lok<strong>al</strong>, veprojnë organet e qeverisjes vendore me inspektoratet<br />

përkatëse, pranë të cilave veprojnë edhe agjencitë rajon<strong>al</strong>e të mjedisit dhe inspektorët<br />

e mjedisit, të cilët marrin masa për të shmangur dëmet në shëndet dhe në mjedis që<br />

mund të vijnë si pasojë e menaxhimit të kimikateve.<br />

Bashkëpunimi ndërinstitucion<strong>al</strong> organizohet përmes ngritjes dhe funksionimit<br />

të grupeve të posaçme të punës me përfaqësues të institucioneve të ndryshme për<br />

përgatitjen e projekt-ligjeve apo projekt-strategjive ose të komiteteve drejtues për<br />

projekte të tilla si Komiteti për zbatimin e Planit Kombëtar të Veprimit në Mjedis,<br />

Këshilli Kombëtar i Rregullimit të Territorit, Këshilli Kombëtar për Mbrojtjen e<br />

Natyrës dhe Biodiversitetit, Komiteti i Politikave për Turizmin, Komiteti Ndërministror<br />

për Energjinë, Komisioni Shtetëror për Tokën, Grupi Koordinues për<br />

Kontrollin e Shkretëtirëzimit dhe Shkatërrimit të Tokës, etj. Një tjetër instrument për<br />

bashkëpunimin ndërinstitucion<strong>al</strong> është edhe procesi i Vlerësimit të Ndikimit në<br />

Mjedis dhe Vlerësimi Strategjik Mjedisor. Raporte të ndryshme të Komisionit<br />

Europian kanë identifikuar nevojën për forcimin/përmirësimin e mëtejshëm të këtij<br />

bashkëpunimi/koordinimi. Zbatimi i Strategjisë Kombëtare të Mjedisit dhe qasja e re<br />

sipas Sistemit të Planifikimit të Integruar dhe të Planifikimit Afat-Mesëm pritet të<br />

sjellin rezultate më të mira në këtë drejtim.<br />

2.2.3 Angazhimet dhe Detyrimet Përkatëse Ndërkombëtare<br />

Tashmë është bërë e qartë se aderimi apo ratifikimi i akteve juridike<br />

ndërkombëtare ose i konventave mjedisore me protokollet shoqëruese, duhet të<br />

shoqërohet brenda një kohe të shkurtër me punën në vend për të gjetur zgjidhjet dhe<br />

mënyrat optim<strong>al</strong>e për të mundësuar zbatimin e detyrimeve konkrete që lindin nga<br />

këto akte ndërkombëtare.<br />

Një shembull i mirë është Konventa e Stokholmit për NOQ-të dhe mënyra e<br />

zgjedhur për zbatimin e detyrimeve të saj në nivel kombëtar përmes përgatitjes<br />

paraprake të Planit të Veprimit. Ky shembull dhe modeli i zgjedhur mund të<br />

përdoren edhe në rastin e konventave/protokolleve të tjera.<br />

Ratifikimi i Konventës së Stokholmit për NOQ-të ka qenë një prej hapave në<br />

kuadër të përpjekjeve kombëtare për mbrojtjen e shëndetit dhe të mjedisit nga efektet<br />

negative të kimikateve dhe substancave të tjera si edhe i mbeturinave bashkë me<br />

mbetjet e rrezikshme. Vendimi për të ratifikuar konventën ka ardhur pas një<br />

vlerësimi të kujdesshëm, në nivel kombëtar, i efektit pozitiv dhe mundësive që mund<br />

të hapen për vendin me zbatimin e detyrimeve të kësaj konvente. Miratimi dhe hyrja<br />

në fuqi e ligjeve si “Për mbrojtjen e mjedisit”, “Për administrimin mjedisor të<br />

mbetjeve të ngurta”, “Për substancat dhe preparatet kimike”, “Për vlerësimin e<br />

ndikimit në mjedis”, dhe të shumë akteve të tjera që bëjnë pjesë në nivelin nënligjor,<br />

kanë krijuar kuadrin e nevojshëm ligjor dhe institucion<strong>al</strong> që lehtëson zbatimin e<br />

detyrimeve që rrjedhin nga qenia p<strong>al</strong>ë në këtë Konventë.<br />

Më poshtë jepet një listë e marrëveshjeve ndërkombëtarë ku është p<strong>al</strong>ë<br />

Republika e Shqipërisë:

Konventa e Stokholmit për Ndotësit Organikë të Qëndrueshëm, e ratifikuar<br />

nga Kuvendi i Shqipërisë me Ligjin Nr.9263, datë 29.07.2004<br />

Fillimisht vëmendja ndërkombëtare është përqendruar në kontrollin e vetëm 2<br />

NOQ–ve. Këtu përfshihen pesticidet dhe kimikatet industri<strong>al</strong>e të tilla si DDT dhe<br />

PCB-të, të cilat janë përdorur ose përdorën akoma edhe në Shqipëri.<br />

Në parim Konventa kërkon:<br />

Të merren masa për të pakësuar/eliminuar shkarkimet nga NOQ-të e<br />

prodhuara qëllimisht ose jo;<br />

Regjistrimin e përjashtimeve të veçanta;<br />

Të merren masa për të pakësuar ose eliminuar shkarkimet nga venddepozitimet<br />

e NOQ-ve apo edhe të mbetjeve;<br />

Plane zbatimi;<br />

Aktivitete kërkimore dhe monitorim;<br />

Shkëmbim eksperience dhe fushata për ndërgjegjësim dhe edukim;<br />

Sigurim të mjeteve financiarë dhe teknike;<br />

Raportim dhe vlerësim;<br />

Raportim të rasteve të mos-zbatimit dhe zgjidhjen e konflikteve.<br />

Detyrimet e p<strong>al</strong>ëve:<br />

P<strong>al</strong>ët duhet të nd<strong>al</strong>ojnë menjëherë përdorimin e pesticideve NOQ të<br />

mëposhtme: <strong>al</strong>drin, klordan, dieldrin, endrin, heptaklor, heksaklorbenzen, mirex dhe<br />

toksafen, si edhe të kufizojnë rreptësisht përdorimin e DDT. Shtojca 2 kërkon<br />

kufizimin e DDT-së sipas procedurave të përshkruara në Udhëzuesit përkatës të<br />

OBSH-së. P<strong>al</strong>ët që përdorin apo prodhojnë DDT duhet të deklarohen dhe të<br />

nënshkruajnë Regjistrin përkatës të formuar për qëllime të Konventës. Për P<strong>al</strong>ët e<br />

tjera, përdorimi dhe prodhimi duhet të shkojë në zero. Gjithsesi, të gjitha<br />

përjashtimet vlejnë për një kohë të caktuar e cila i nënshtrohet rishikimit;<br />

Të kufizojnë përdorimin e PCB-ve në sisteme të mbyllura me synimin e<br />

nxjerrjes së tyre nga përdorimi dhe asgjësimin e sigurt nga pikëpamja e mjedisit<br />

brenda vitit 2025 (për pajisjet) dhe brenda vitit 2028 (për mbeturinat);<br />

Të marrin masa për të eliminuar apo ulur shkarkimet nga NOQ-të e<br />

prodhuara vetvetiu (jo në mënyrë të qëllimshme);<br />

P<strong>al</strong>ët duhet të hartojnë planet e zbatimit të detyrimeve që rrjedhin nga qenia<br />

p<strong>al</strong>ë në Konventë;<br />

P<strong>al</strong>ët duhet të gjejnë mekanizmat e përshtatshëm dhe skemat funksion<strong>al</strong>e për<br />

rritjen e ndërgjegjësimit dhe informimin e të interesuarve;<br />

P<strong>al</strong>ët duhet të nxisin kryerjen e studimeve kërkimore lidhur me eliminimin e<br />

sigurt të NOQ-ve dhe gjetjen e substancave <strong>al</strong>ternative për zëvendësimin e tyre.<br />

Konventa e Bazelit për Kontrollin e Lëvizjes Ndërkufitare të Mbeturinave të<br />

rrezikshme dhe asgjësimin e tyre dhe amendamenti III/1, të ratifikuara nga<br />

Republika e Shqipërisë me Ligjin Nr. 9279, datë 28.10.2004<br />

Konventa lidhet me lëvizjen ndërkufitarë të mbeturinave të rrezikshme dhe<br />

asgjësimin e tyre. Konventa e Stokholmit u referohet dokumenteve udhëzuese të<br />

hartuar në kuadër të Konventës së Bazelit lidhur me asgjësimin e sigurt mjedisor të<br />

mbeturinave që përmbajnë NOQ ose janë të kontaminuara me to.<br />

Konventa e Vjenës për Mbrojtjen e Shtresës së Ozonit dhe Protokolli shoqërues<br />

i Montre<strong>al</strong>it me katër amendamentet e tij

Instrumenti i Montre<strong>al</strong>it kontrollon shkarkimet e substancave që hollojnë<br />

shtresën e ozonit në atmosferë. Në këtë kuadër, deri tani ka përfunduar një studim<br />

lidhur me substancat që hollojnë shtresën e ozonit, i cili edhe identifikon llojin dhe<br />

sasitë e tyre, të përdorur, të shitur apo të grumbulluar brenda territorit të Shqipërisë.<br />

Gjithashtu, është hartuar dhe po zbatohet Plani Kombëtar për heqjen e tyre nga<br />

përdorimi deri në vitin 2010. Janë organizuar programe trajnimi me mekanikët dhe<br />

riparuesit e frigoriferëve të vjetër që punojnë me substanca ozonholluese. Programe<br />

trajnimi janë organizuar edhe me inspektorët e doganave lidhur me funksionimin e<br />

sistemit të identifikimit, monitorimit dhe kontrollit të importit të substancave<br />

ozonholluese dhe/apo pajisjeve që i përdorin ato.<br />

Kohët e fundit, Shqipëria ka aderuar në amendamentet e Protokollit të<br />

Montre<strong>al</strong>it: Amendamenti i Londrës (ligji nr.9484, dt.2.3.2006), Amendamenti i<br />

Kopenhagës (ligji nr.9480, dt.16.2.2006), Amendamenti i Montre<strong>al</strong>it (ligji nr.9485,<br />

dt.6.3.2006) dhe Amendamenti i Pekinit (ligji nr.9486, dt.6.3.2006).<br />

Shqipëria është p<strong>al</strong>ë edhe në:<br />

Konventën për Vlerësimin e Ndikimit në Mjedis në Kontekst Ndërkufitar<br />

Konventën e Aarhus-it për Marrjen e Informacionit, Pjesëmarrjen e Publikut<br />

në Vendimmarrje dhe e drejta për t’iu drejtuar Drejtësisë, si dhe dhe Protokollin e<br />

PRTR<br />

Protokollin e Kievit për Vlerësimin Strategjik Mjedisor<br />

Konventën për Diversitetin Biologjik<br />

Konventën për Lagunat e Rëndësisë Ndërkombëtare, veçanërisht lidhur me<br />

Habitatet Ujorë<br />

Konventën Kuadër të Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimaterike dhe<br />

Protokollin e Kiotos<br />

Konventën për Ndotjen Ndërkufitare të Ajrit në Distanca të Largëta<br />

Konventën për Mbrojtjen dhe Përdorimin e Ujërave Ndërkufitare dhe<br />

Liqeneve Ndërkombëtare, etj.<br />

Së fundmi, është ndërmarrë një iniciativë e përbashkët midis Ministrisë së<br />

Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave dhe Ministrisë së Bujqësisë, Ushqimit<br />

dhe Mbrojtjes së Konsumatorit për të ratifikuar në të ardhmen e afërt Konventën e<br />

Roterdamit për Procedurat e Miratuara Paraprakisht (PIC) për Tregtinë<br />

Ndërkombëtarë të disa Kimikateve të Rrezikshme dhe Pesticideve.<br />

Ka nisur një proces bashkëpunimi midis Ministrisë së Mjedisit, Pyjeve dhe<br />

Administrimit të Ujërave dhe Ministrisë së Bujqësisë, Ushqimit dhe Mbrojtjes së<br />

Konsumatorit për të filluar në të ardhmen e afërt praktikat lidhur me aderimin në<br />

Konventën e Roterdamit për Procedurat e Miratuara Paraprakisht (PIC) për Tregtinë<br />

Ndërkombëtarë të disa Kimikateve të Rrezikshme dhe Pesticideve.<br />

Objektivi i kësaj konvente është të vendosë përgjegjësi të ndara për mbrojtjen e<br />

shëndetit të njeriut dhe të mjedisit midis vendeve eksportuese dhe importuese të<br />

kimikateve.<br />

Kjo i mundëson botës monitorimin dhe kontrollin e tregtisë së kimikateve të<br />

rrezikshme. Konventa u jep vendeve importuese fuqinë për të vendosur se cilat nga<br />

këto kimikate të lejojnë dhe të përjashtojnë ato, të cilat nuk mund t’i menaxhojnë në<br />

mënyrë të sigurt. Nëse re<strong>al</strong>izohet tregtimi, kërkesat për etiketimin dhe informimin<br />

për efektet potenci<strong>al</strong>e në shëndet dhe në mjedis garantojnë përdorimin e sigurtë të

këtyre kimikateve.<br />

Konventa mbulon pesticidet dhe kimikatet industri<strong>al</strong>e të nd<strong>al</strong>uara (të nxjerra<br />

nga përdorimi), apo të kufizuara rreptësisht, për arsye që lidhen me mbrojtjen e<br />

shëndetit të njeriut dhe të mjedisit në vendet P<strong>al</strong>ë të saj. Procedurat e vendosura nga<br />

Konventa duhet të zbatohen edhe për formulimet e pesticideve që paraqesin rreziqe<br />

në kushte të caktuara përdorimi në vendet në zhvillim apo me ekonomi në<br />

tranzicion, P<strong>al</strong>ë të Konventës. Tani për tani, në listën PIC të Konventës ka 27 kimikate<br />

duke përfshirë edhe formulimet e pesticideve të rrezikshme.<br />

Shqipëria është angazhuar edhe në marrëveshje mjedisore rajon<strong>al</strong>e (programi<br />

REReP) dhe bi-later<strong>al</strong>e me vendet fqinje. Së bashku me vendet e tjera të B<strong>al</strong>lkanit<br />

Perëndimor, ajo është vend kandidat për tu anëtarsuar në Agjencinë Europiane të<br />

Mjedisit.<br />

2.2.4 Parimet e Legjislacionit dhe të Rregulloreve ekzistuese në lidhje me<br />

NOQ-të<br />

Mbështetur në Ligjin “Për substancat dhe preparatet kimike”:<br />

Gjatë administrimit të substancave dhe preparateve të rrezikshme çdo person<br />

është i detyruar të ruajë shëndetin e njeriut dhe mjedisin, të vendosë shenjat<br />

par<strong>al</strong>ajmëruese të rrezikut, me shprehjet që përshkruajnë rrezikun specifik dhe me<br />

udhëzimet e sigurimit teknik për menaxhimin e tyre.<br />

Personat juridikë ose fizikë, të autorizuar për kryerjen e veprimtarisë tregtare,<br />

mund t’i administrojnë substancat dhe preparatet e rrezikshme, që kanë një apo me<br />

shumë veti të rrezikshme sipas ligjit “Për substancat dhe preparatet kimike” dhe t’i<br />

trajtojnë këto substanca nëse janë në sasi më të mëdha se 10 ton për një vit k<strong>al</strong>endarik<br />

vetëm me leje të ministrisë përkatëse.<br />

Administrimi i substancave të rrezikshme bëhet pasi është marrë leja nga<br />

agjensia rajon<strong>al</strong>e e mjedisit.<br />

Personat fizikë dhe juridikë, të autorizuar për kryerjen e veprimtarisë tregtare,<br />

janë të detyruar të lejojnë personat e autorizuar nga zyrat e kontrollit dhe të<br />

inspektimit, të hyjnë në mjediset dhe ndërtesat, që përdoren për menaxhimin e<br />

substancave dhe të preparateve dhe të marrin të gjitha të dhënat e nevojshme për<br />

punën e tyre.<br />

NOQ-të e prodhuara në mënyrë të paqëllimshme<br />

Në përputhje me ligjin “Për administrimin mjedisor të mbeturinave të<br />

ngurta”, në territorin e Shqipërisë janë të nd<strong>al</strong>uara:<br />

Braktisja, shkarkimi, hedhja në tokë ose në ujërat sipërfaqsore e mbetjeve që<br />

çojnë në degradimin e vetive të tokës ose të ujërave sipërfaqsorë dhe shkaktojnë<br />

rrezik ose dëm për shëndetin dhe mjedisin;<br />

Përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve jashtë zonave të përcaktuara nga organet e<br />

qeverisjes vendorë;<br />

Përpunimi, depozitimi dhe asgjësimi i mbetjeve me teknika dhe teknologji të<br />

papërshtatshme dhe të pamiratuara nga Ministri i Mjedisit dhe ministrat përkatës;<br />

Djegia në natyrë, përfshirë edhe vetëdjegien e mbetjeve dhe të hedhurinave që<br />

rezultojnë nga trajtimi i tyre.<br />

Sipas të njëjtit ligj, përpunimi dhe eliminimi i mbeturinave urbane, industri<strong>al</strong>e<br />

dhe spit<strong>al</strong>ore duhet të bëhet në përputhje me rregullat e miratuara paraprakisht nga<br />

autoritetet përkatëse për administrimin e tyre. Autoritetet përkatëse duhet gjithashtu

të miratojnë kriteret dhe rregulloret për inst<strong>al</strong>imin dhe operimin e impianteve të<br />

përpunimit të mbeturinave dhe të inceneratorëve.<br />

2.2.5 Problemet dhe Objektivat Përparësorë për Forcimin Institucion<strong>al</strong> e<br />

Rregullator<br />

Kuadri Ligjor<br />

Pritet që fusha e legjislacionit të jetë e para ku do të fillohet puna për<br />

garantimin e zbatimit të kërkesave të Konventës së Stokholmit. Kjo vlen jo vetëm për<br />

ndryshimet dhe përmirësimet e nevojshme që lidhen drejtpërdrejt me formulimet<br />

ligjore, por edhe për ndryshimet e mundshme në kuadrin institucion<strong>al</strong> të cilat duhet<br />

medoemos të mbështeten dhe të reflektohen në kuadrin ligjor përkatës.<br />

Në lidhje me zbatimin e kërkesave të Konventës së NOQ-ve, mbështetur në<br />

nenin 122 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë “çdo marrëveshje<br />

ndërkombëtare e ratifikuar bëhet pjesë e sistemit të brendshëm juridik pas botimit në<br />

Fletoren Zyrtare të Republikës së Shqipërisë. Ajo duhet të zbatohet direkt, përveç<br />

rasteve kur nuk është e mundur dhe zbatimi i saj kërkon hyrjen në fuqi të një ligji të<br />

posaçëm. Një marrëveshje ndërkombëtare, e ratifikuar nga Kuvendi, është superiore<br />

në raport me ligjet e vendit që nuk pajtohen me të”. Nga ky përcaktim i Kushtetutës,<br />

rrjedhin tri konkluzione të rëndësishme lidhur me Konventën e NOQ-ve:<br />

Konventa e Stokholmit është tashmë pjesë e sistemit të brendshëm juridik të<br />

Shqipërisë. Ratifikimi i Konventës së Stokholmit ka sjellë një pasurim të gjerë të<br />

legjislacionit kombëtar për NOQ-të, të cilat nuk kanë qenë mbuluar me parë me<br />

legjislacion specifik kombëtar, megjithëse, duke qenë relativisht i ri, legjislacioni<br />

mjedisor është në një masë të konsiderueshme i harmonizuar me direktivat përkatëse<br />

europiane.<br />

Konventa e Stokholmit është një akt juridik i detyrueshëm për zbatim: që nga<br />

dita e parë e hyrjes në fuqi, organet ekzekutuese shqiptare janë të detyruara të<br />

zbatojnë me rigorozitet çdo kërkesë të saj dhe të kërkojnë zbatimin e saj nga çdo<br />

subjekt i obliguar.<br />

Kërkesat e Konventës së Stokholmit janë superiore në raport me ato të<br />

legjislacionit kombëtar të cilat nuk pajtohen me të. Kjo ndihmon në rastet kur në<br />

legjislacionin kombëtar që ka hyrë në fuqi përpara ratifikimit të Konventës së NOQve<br />

përcaktohen qëndrime të ndryshme.<br />

Në ketë kontekst, janë identifikuar çështjet e mëposhtme për t’u marrë në<br />

konsideratë në lidhje me kuadrin rregullator ekzistues në Shqipëri:<br />

Në legjislacionin kombëtar nuk ekziston asnjë ligj i veçantë apo akt tjetër nënligjor,<br />

i cili të jetë në kundërshtim me dispozitat e Konventës së Stokholmit;<br />

Deri më tani nuk ka asnjë akt specifik ligjor që të trajtojë NOQ-të;<br />

Në disa ligje dhe akte nënligjore, si edhe në disa dokumente të tjera shtetërore<br />

për mjedisin, ekzistojnë hapësirat për trajtimin e ardhshëm të NOQ-ve në përputhje<br />

me kërkesat e Konventës;<br />

Përgatitja e kuadrit ligjor specifik për të mundësuar zbatimin e kërkesave të<br />

Konventës si pjesë e përpjekjeve të përgjithshme për të transpozuar dhe harmonizuar<br />

legjislacionin kombëtar me atë europian në fushën e mbrojtjes së shëndetit të njeriut e

të mjedisit;<br />

Hartimi dhe miratimi i çdonjërit prej akteve që do të përbëjnë paketën ligjore<br />

për NOQ-të, duhet të re<strong>al</strong>izohet në përputhje me një program të detajuar të miratuar,<br />

i cili duhet të jetë afatshkurtër, afatmesëm dhe afatgjatë, duke u dhënë prioritet<br />

akteve me të nevojshëm, miratimi i të cilave lehtëson përgatitjen e të tjerave;<br />

Me qëllim që të përgatiten akte konkrete, duhet të ngrihen grupet përkatëse të<br />

punës, në përbërje të të cilave duhet të ketë juristë mjedisorë, teknicienë dhe anëtarë<br />

të OJF-ve të speci<strong>al</strong>izuara apo shoqatave të tjera të biznesit;<br />

Krahas Konventës së Stokholmit, paketa shtesë për NOQ-të që duhet të<br />

përgatitet dhe miratohet, do të shërbejë për plotësimin e kuadrit ligjor të nevojshëm<br />

për zbatimin e detyrimeve të Konventës;<br />

Me qëllim që të rritet ndërgjegjësimi i publikut lidhur me paketën ligjore për<br />

menaxhimin e NOQ-ve, rekomandohet publikimi dhe diskutimi i saj me përfaqësues<br />

të administratës publike përgjegjëse për menaxhimin e NOQ-ve, si edhe me<br />

përfaqësues të të gjitha grupeve të tjera të interesuara.<br />

Rrjeti Institucion<strong>al</strong><br />

Nga pikëpamja institucion<strong>al</strong>e, Konventa e Stokholmit prezanton një tërësi<br />

detyrimesh për vendet të cilat tashmë e kanë nënshkruar ose ratifikuar. Megjithëse<br />

nuk ka përcaktime për ngritje të organeve të reja apo përshkrime për poste pune<br />

specifike brenda organeve ekzistuese, detyrimet për vendet-p<strong>al</strong>ë janë të qarta dhe u<br />

takon atyre të ngrenë struktura sa më efektive për zbatimin e detyrimeve që rrjedhin<br />

prej saj.<br />

Nga ana tjetër, ka një nevojë të shprehur për pjesëmarrje më të gjerë, jo vetëm<br />

nga strukturat shtetërore, por edhe nga shoqëria civile, OJF-të e speci<strong>al</strong>izuara,<br />

institucionet shkencore, universitetet dhe laboratorët, rrjetet e grumbullimit,<br />

vlerësimit, përpunimit dhe shpërndarjes së informacionit, etj. Në kuadër të zbatimit<br />

të detyrimeve të Konventës së Stokholmit, duhet bërë identifikimi dhe përfshirja<br />

institucioneve të lart-përmendur.<br />

Me përcaktimin e fushave të zbatimit, Konventa gjithashtu kërkon krijimin e<br />

një skeme kombëtare për të menaxhuar deri në asgjësimin e sigurt në shk<strong>al</strong>lë<br />

kombëtarë të ndotësve organike të qëndrueshëm. Në ketë skemë, janë parashikuar<br />

organet dhe strukturat konkrete që do të merren me:<br />

Përgatitjen, paraqitjen dhe miratimin e Planit Kombëtar të Zbatimit të<br />

Konventës së Stokholmit;<br />

Grumbullimin e informacionit për të njohur situatën përmes procesit të<br />

inventarizimit;<br />

Nd<strong>al</strong>imin e prodhimit dhe importimit të NOQ-ve;<br />

Miratimin e rregullave dhe procedurave për eksportimin dhe k<strong>al</strong>imin tranzit<br />

të NOQ-ve;<br />

Menaxhimin e NOQ-ve;<br />

Monitorimin e procesit të menaxhimit të NOQ-ve dhe atë të zbatimit të vetë<br />

Konventës, etj.<br />

Mbi bazën e përcaktimit të detyrave për t’u kryer, del nevoja e harmonizimit<br />

dhe konsolidimit të rrjetit institucion<strong>al</strong>, ku, organet qendrore dhe vendore, organet e<br />

kontrollit e të monitorimit, strukturat vendim-marrëse dhe ekzekutive, politikëbërësit<br />

dhe bërthamat shkencore, duhen të gjithë të përfshihen me efektivitet.

Në këtë kontekst, janë identifikuar si aktu<strong>al</strong>e çështjet e mëposhtme në lidhje<br />

me kuadrin institucion<strong>al</strong> në Shqipëri:<br />

Vlerësimi kritik i organizmave dhe strukturave ekzistuese, si kapaciteti<br />

veprues më i rëndësishëm, për të gjetur lidhjen e secilës prej tyre me detyrimet që<br />

rrjedhin nga Konventa e Stokholmit;<br />

Rivlerësimi i detyrimeve konkrete që kanë institucionet përkatëse në lidhje me<br />

menaxhimin e NOQ-ve, në funksion edhe të detyrave, kompetencave dhe<br />

përgjegjësive të tyre kryesore;<br />

Hartimi i skemës së re institucion<strong>al</strong>e, ku të përfshihen të gjitha strukturat dhe<br />

organet në qendër dhe në nivel vendor, përcaktimi i roleve, funksioneve,<br />

përgjegjësive, kompetencave dhe detyrave të çdonjërit prej tyre, i lidhjeve ndërmjet<br />

tyre dhe i rregullave të funksionimit të sistemit në tërësi;<br />

Përcaktimi i pikave të kontaktit dhe i pikave fok<strong>al</strong>e në nivel kombëtar, lok<strong>al</strong><br />

dhe/ose sektori<strong>al</strong>, të cilët, të gjithë së bashku, do të përbëjnë Rrjetin Kombëtar të<br />

NOQ-ve;<br />

Pikat e kontaktit dhe pikat fok<strong>al</strong>e do të ngrenë skemën e komunikimit midis<br />

tyre, si edhe do të përgatisin programet operative për zbatimin e detyrave të tyre<br />

përkatëse;<br />

Standardizimi dhe përgatitja e dokumenteve, regjistrave, inventarëve, etj.<br />

lidhur me NOQ-të, me qëllim që ato të kenë një format unik dhe standard; përcaktimi<br />

i rregullave dhe procedurave për administrimin e informacionit dhe ruajtjen e tij të<br />

sigurt në një qendër kombëtare të posaçme.<br />

Problemet përparësore<br />

Nevoja e plotësimit dhe zbatimit të legjislacionit për kimikatet;<br />

Legjislacioni aktu<strong>al</strong> nuk është plotësisht i harmonizuar me atë europian;<br />

Nevoja për të rregulluar çështjet që lidhen me përdorimin e PCB-ve në sisteme<br />

të mbyllura, nxjerrjen e tyre nga përdorimi dhe asgjësimin e sigurt nga pikëpamja<br />

mjedisore;<br />

Zbatim i pamjaftueshëm i legjislacionit ekzistues;<br />

Nevoja për të ngritur një strukturë kombëtare për zbatimin e Konventës së<br />

Stokholmit (rrjet të pikave të kontaktit, pikave fok<strong>al</strong>e).<br />

Objektivat<br />

Plotësimi dhe harmonizimi i legjislacionit mjedisor me atë evropian;<br />

Përmirësimi i rrjetit institucion<strong>al</strong> dhe ngritja e kapaciteteve në nivel qendror<br />

dhe vendor.<br />

2..3 Vlerësimi i Gjendjes në lidhje me NOQ-të në Shqipëri<br />

2.3.1 Pesticidet NOQ<br />

Nga dymbëdhjetë kimikatet e renditura në Konventën e Stokholmit, nëntë janë<br />

pesticide NOQ: <strong>al</strong>drin, dieldrin, DDT, endrin, mireks, toksafen, klordan,<br />

heksaklorbenzen dhe heptaklor.<br />

Fillimisht në vendin tonë janë importuar dhe më vonë janë formuluar në<br />

Ndërmarrjen Kimike Durrës: DDT, heptaklor, <strong>al</strong>drin, dieldrin, toksafen (melipaks),<br />

klordan. heksakloran dhe lindan i cili edhe është prodhuar në këtë Ndërmarrje.<br />

Praktikisht prodhimi i pesticideve është ndërprerë në vitin 1990. Megjithatë,<br />

rreziku nga pesticidet ka qenë i dukshëm.<br />

Pas vitit 1990 janë kryer disa inventarë nga projekte të ndryshme. Në fund të

vitit 1993, kanë qenë 2.700 ton pesticide stok të trashëguara nga kooperativat dhe<br />

ndërmarrjet bujqësore. 465 ton e kësaj sasie ka qenë stok apo pothuajse e derdhur.<br />

Kjo sasi erdhi nga Gjermania Lindore, në vitet 1991 – 1992 si ndihmë dhe u ruajt<br />

kryesisht në Bajzë (Shkodër) dhe në stacionin hekurudhor Milot. Në fund të Tetorit<br />

1994 këto pesticide nga Shqipëria u kthyen mbrapsht për në Gjermani.<br />

Në të njëjtin vit, janë evidentuar të pranishme 1.500 ton pesticide, krahas 500<br />

ton gjendje në Ndërmarrjen Kimike Durrës, (mbeturina të prodhimit të lindanit)<br />

Në vitet 2000-2002 projekti PHARE largoi nga Shqipëria të gjitha pesticidet<br />

stok të depove të Sektorit të Bujqësisë dhe i asgjësoi ato në Gjermani.<br />

Nga inventari i kryer në vitin 2005 në kuadrin e PKI të NOQ-ve ka rezultuar<br />

që në Shqipëri nuk ka pesticide të këtij grupi. Kontingjenti me rreth 3 ton DDT dhe<br />

heksakloran/lindan të cilat kanë qenë të pranishme në depot e Ministrisë së<br />

Shëndetësisë, janë riamb<strong>al</strong>azhuar dhe larguar nga Shqipëria në muajin Korrik 2006,<br />

nga projekti i MMPAU: “Riamb<strong>al</strong>azhimi dhe largimi nga Shqipëria i pesticideve dhe<br />

i kimikateve të tjera nga Bishti i P<strong>al</strong>lës”, financuar nga qeveria Holandeze.<br />

Problem tani është përcaktimi i kostos së ndotjeve eventu<strong>al</strong>e nga përdorimi i<br />

mëparshëm i pesticideve NOQ.<br />

Hyrje<br />

Pas vitit 1990, pesticidet organike të qëndrueshme (heks<strong>al</strong>orbenzen, DDT,<br />

klordan, heptaklor, <strong>al</strong>drin, dieldrin, endrin dhe toksafen) janë administruar me<br />

kujdes. MBUMK sistematikisht ka punuar për heqjen nga qarkullimi dhe nd<strong>al</strong>imin e<br />

importit të pesticideve NOQ. Në këtë kuadër është përmirësuar legjislacioni për<br />

përdorimin e Produkteve për Mbrojtjen e Bimëve (PMB) dhe me VKM është formuar<br />

Komisioni për Regjistrimin e Pesticideve. Importi dhe eksporti i pesticideve është nën<br />

kontroll. Komisioni gjithnjë ka punuar për nd<strong>al</strong>imin e përdorimit të NOQ-ve në<br />

bujqësi në përputhje me rekomandimet e organizmave ndërkombëtare.<br />

Gjatë dekadës së fundit, nuk ka asnjë rast të përdorimit të NOQ-ve në bujqësi<br />

dhe Komisioni Shtetëror i Regjistrimit të Pesticideve nuk ka lejuar regjistrimin dhe<br />

importin e produkteve të tilla në bujqësi.<br />

Ekzistojnë vetëm disa studime sporadike të këtyre produkteve në mjedis. Këto<br />

studime janë kryer në vendet që konsiderohen si pika të nxehta mjedisore dhe nuk ka<br />

ndonjë studim të plotë për situatën në vend në lidhje me ndotjet e tokës dhe ujit nga<br />

pesticidet NOQ. Në këtë kontekst, sugjerohet të planifikohet monitorimi i këtyre<br />

pesticideve kryesisht në ish – depot, hapësirën tokësore dhe ujore rreth tyre dhe, në<br />

raste të veçanta, kafshët shtëpiake dhe njerëzit.<br />

Kërkesat e lidhura me Konventën e Stokholmit<br />

P<strong>al</strong>ët: [Neni 3, parag. 1]<br />

(a) “nd<strong>al</strong>ojnë dhe/ose marrin masat e nevojshme administrative dhe ligjore<br />

për të eliminuar”:<br />

(i) kimikatet e prodhuara dhe të përdorura në Aneksin A4[2] dhe<br />

(ii) importimin dhe eksportimin e kimikateve në Aneksin A<br />

p.sh., tregti e kufizuar [shih paragrafin (2)]<br />

(b) “kufizojnë prodhimin dhe përdorimin e kimikateve në Aneksin B5[3]<br />

Specifikimet për “qëllimet e pranimit” për këto kimikate<br />

4[2] <strong>al</strong>drin, klordan, dieldrin, endrin, heptaklor, heksaklorobenzen, mireks, toksafene, poliklori bifenil (PCB)<br />

5[3] DDT

P<strong>al</strong>ët: [Neni 6]<br />

Bëjnë strategjitë e zhvillimit dhe të implementimit për identifikimin e<br />

rezervave [parag. 1 (a)(i) dhe 1 (b)]<br />

menaxhojnë rezervat në mënyrë të sigurt, efiçiente për mjedisin deri sa ato të<br />

konsiderohen si mbeturina [paragrafi 1 (c)]<br />

psh., mospërdorimi i tepricave nga P<strong>al</strong>ët<br />

nuk ka specifikime për qëllime të pranueshme ose shkarkime<br />

nuk e aplikojnë tek rezervat që mund të eksportohen<br />

Artikulli 3, parag. 2<br />

përgatisin strategjitë e identifikimit për [parag. 1 (a)(ii)]<br />

produktet dhe artikujt në përdorim, dhe<br />

mbeturinave<br />

të cilat përbëhen, përmbajnë ose janë të kontaminuara me një NOQ në<br />

Aneksin A, B ose C<br />

punojnë për përgatitjen e strategjive për identifikimin e vendeve të ndotura<br />

prej NOQ-ve në Aneksin A, B ose C6[4] [parag. 1 (e)], dhe<br />

nëse është i mundur rehabilitimi, e bëjnë në mënyrë të sigurt për mjedisin<br />

Gjendja në Shqipëri<br />

Mbrojtja e bimëve me kimikate.<br />

Përdorimi i pesticideve në Shqipëri mbetet një proces i domosdoshëm për të<br />

siguruar rendimente të larta dhe prodhim të qëndrueshëm. Ky është një proces që<br />

kërkon vlerësimin e duhur për të bërë të mundur përdorimin e atyre pesticideve që<br />

plotësojnë parametrat e mësipërm por edhe që të jenë më pak të dëmshëm për<br />

njerëzit, për ndotjen e mjedisit dhe për vetë kulturat bujqësore<br />

Pas viteve 70, në vendet e zhvilluara pati rritje tepër të madhe të prodhimit<br />

bujqësor, si rezultat i përdorimit të agrokimikateve dhe veçanërisht të pesticideve.<br />

Ato u konsideruan si mjeti më i shpejtë dhe më efektiv për të mbrojtur prodhimet<br />

bujqësore nga parazitët.<br />

Megjithatë, mjaft pesticide do të konsideroheshin të dëmshme për mjedisin,<br />

për shkak të ndikimeve negative në florën, faunën dhe shëndetin e njerëzve.<br />

Pesticidet në vendin tonë, prej shumë kohësh kanë zënë vendin kryesor për<br />

luftimin e parazitëve të bimëve në bujqësi. U fillua me pesticidet klororganike DDT,<br />

heptaklor, lindan etj., të cilat u përdorën për dezinfektimin e tokës, dezinfektimin e<br />

farërave dhe spërkatjen e shumë kulturave bujqësore kundër dëmtuesve të<br />

ndryshëm. Rreth viteve ’67–’70 në vendin tonë, krahas prodhimeve me bazë bakri<br />

(oksiklorur bakri) dhe me bazë squfuri (polisulfuri i k<strong>al</strong>ciumit), filloi puna për<br />

formulimin e pesticideve klororganike duke përdorur lëndë aktive importi. Pranë ish<br />

Ndërmarrjes Kimike në Durrës janë formuluar pesticidet: DDT, heptaklor, melipaks<br />

(toksafen) etj., dhe prodhuar heksakloran dhe lindan, të cilat nga Konventa e<br />

Stokholmit janë cilësuar si pesticide NOQ. Lëndët aktive për këto formulime janë<br />

importuar nga Kina, Rumania, Franca etj.<br />

Duke studiuar krahas përparësive të klororganikëve edhe mangësitë e tyre,<br />

rezultoi që ato ishin shumë të qëndrueshme në mjedis. Ato akumulohen në yndyrat e<br />

organizmave të gj<strong>al</strong>la. Në vitin 1970 në SHBA u krijua Agjencia për Mbrojtjen e<br />

Mjedisit (EPA) dhe tre vjet më vonë ajo nd<strong>al</strong>oi përdorimin e DDT. Në vitin 1975 u<br />

6[4] PCDD/PCDF, hekzaklorbenzen, PCB

nd<strong>al</strong>uan edhe përdorimi i <strong>al</strong>drinës dhe dieldrinës. Fillimisht, në vitin 1974 u nd<strong>al</strong>ua<br />

formulimi i DDT në ish Ndërmarrjen Kimike Durrës (mbas këtij viti pretendohet se<br />

nuk ka më import të kësaj lënde aktive, pra edhe formulim të DDT, por ka gjendje<br />

ekzistuese të formulimit nëpër depo e cila është përdorur gradu<strong>al</strong>isht në të gjithë<br />

vendin).<br />

Heqja e tyre nga përdorimi nuk njeh një vit të saktë për secilin, por një<br />

periudhë kohore, që kap vitet 1975 – 1980 (flitet për kufizime në përdorim) fillimisht<br />

të DDT, <strong>al</strong>drinës, dieldrinës, heptaklorit, ndërsa toksafeni dhe lindani njohin vite të<br />

mëvonshme.<br />

Duke parë që klororganikët kishin qëndrueshmëri dhe toksicitet të lartë po<br />

kështu edhe veti akumuluese, fillimisht u kufizua përdorimi i tyre për kulturat<br />

bujqësore dhe u lejua të përdoreshin për të dezinfektuar tokën. Prodhimi dhe<br />

përdorimi i pesticideve u orientua nga fosfororganikët. Në vitet 1988 – 1989 kemi dhe<br />

maksimumin e përdorimit të pesticideve në vendin tonë. Në atë periudhë llogariten<br />

të jenë përdorur rreth 85 formulime, në sasi rreth 16.500 ton, nga të cilat rreth 14.500<br />

ton (15 formulime) prodhoheshin në vend, ndërsa pjesa tjetër janë importuar. Sipas<br />

llogaritjeve, përdorimi i pesticideve në Shqipëri asnjëherë nuk ka k<strong>al</strong>uar më shumë se<br />

2 kg lëndë aktive për hektar.<br />

Vitet 1990 - 1991 shënuan rënie të menjëhershme të përdorimit të pesticideve<br />

si rezultat i ndryshimeve soci<strong>al</strong>e dhe ekonomike (shih Tabelën 4). Për këtë periudhë<br />

të dhënat nuk janë plotësisht të mjaftueshme për të bërë përgjithësime. Në këtë kohë<br />

nuk aplikohej asnjë procedurë për homologimin dhe regjistrimin e pesticideve.<br />

Tabela 4: Përdorimi i pesticideve në Shqipëri, 1988-2000.<br />

PesticideT<br />

VI Ton<br />

TET<br />

198 16,500<br />

8<br />

1,585<br />

199 1,700<br />

1’’<br />

790<br />

199 740<br />

2*<br />

520<br />

199 88<br />

3**<br />

199<br />

4**<br />

199<br />

5**<br />

200<br />

0<br />

‘ – lëndë aktive<br />

‘’ – të dhëna të Ministrisë së Bujqësisë<br />

l.a.’/ha<br />

2.0<br />

0.68<br />

0.73<br />

0.34<br />

0.32<br />

0.22<br />

0.04

* - të dhëna të Bankës Botërore, 1992.<br />

** - Projekti Holandez “Për forcimin e Shërbimit të Mbrojtjes së Bimëve në<br />

Shqipëri” të dhëna të vitit, 1995.<br />

Mbështetur në Ligjin Nr. 7662 datë, 19.01.1993 “Për Shërbimin e Mbrojtjes së<br />

Bimëve”, në të njëjtin vit, Këshilli i Ministrave ka aprovuar “Rregulloren e<br />

pesticideve që përdoren në bujqësi”.<br />

Më vonë, me VKM Nr. 72 datë 15.02.2001 u miratua akti nënligjor “Për<br />

aprovimin e Rregullores së Përgjithshme për Mbrojtjen e Bimëve”. Kjo Paketë ligjore<br />

rregullon problemet e mbrojtjes së bimëve, në një masë të konsiderueshme, si dhe<br />

trajton edhe problemin e menaxhimit të pesticideve. Në përgjithësi kjo mbështetet në<br />

Direktivën e BE 91/414/EEC, në të cilën pesticidet trajtohen jo vetëm si produkte që<br />

mbrojnë bimët nga parazitët por edhe si mjete potenci<strong>al</strong>e me pasoja në ndotjen e<br />

mjedisit<br />

Bazat e kësaj Rregulloreje janë të lidhura me regjistrimin e pesticideve. Kjo<br />

është një procedurë që konsiston në vlerësimin agro-biologjik dhe mjedisor të këtyre<br />

produkteve.<br />

Komisioni Shtetëror i Regjistrimit të Pesticideve administron në mënyrë<br />

korrekte regjistrimin e pesticideve dhe kryen vlerësimet përkatëse. Pas aprovimit të<br />

një pesticidi nga Komisioni Shtetëror ai është i garantuar për t’u përdorur në bujqësi.<br />

Monitorimi pas procedurave të regjistrimit, që lidhet me problemet e ndotjes<br />

së mjedisit, është pika më e dobët në këtë fushë.<br />

Problemet e pesticideve NOQ dhe ndotjet që ato mund të kenë shkaktuar kanë<br />

qenë dhe mbeten të hapura.<br />

Mbetet gjithashtu i hapur dhe problemi i shk<strong>al</strong>lës së ndotjes së vendit në të<br />

cilin u prodhuan dhe formuluan këto pesticide NOQ (ish-Ndërmarrja Kimike në<br />

Porto-Romano, Durrës) dhe vendet e magazinimit dhe ruajtjes së tyre.<br />

Speci<strong>al</strong>istët e Sektorit të Pesticideve në IMB Durrës në bashkëpunim me<br />

speci<strong>al</strong>istët e Mbrojtjes së Bimëve në Ministrinë e Bujqësisë dhe Ushqimit kanë kryer<br />

disa inventarë. Qëllimi kryesor i këtyre inventarëve ka qenë identifikimi i sasive dhe<br />

llojeve të pesticideve të magazinuara për vite me radhë. Gjatë inventarëve të para<br />

është evidentuar sasia, llojet e pesticideve, tipat e formulimeve dhe janë marrë<br />

mostra të cilat janë an<strong>al</strong>izuar pranë Laboratorit An<strong>al</strong>itik të Pesticideve në IMB<br />

Durrës.<br />

Në vitet e mëvonshme sasia e tyre ka ardhur duke u reduktuar si pasojë e<br />

përdorimit të një pjese të tyre në bujqësi dhe asgjësimit të re<strong>al</strong>izuar nga projekte të<br />

ndryshme.<br />

Në vitet 2000-2002 projekti PHARE largoi nga Shqipëria të gjitha pesticidet<br />

stok të depove të Sektorit të Bujqësisë dhe i asgjësoi ato në Gjermani.<br />

Në vitin 2005, speci<strong>al</strong>istët e IMB Durrës kanë bërë inventarin e të gjitha ish<br />

magazinave të pesticideve, të importuara ose të formuluara në vend. Këto depo janë<br />

të lira nga stoqet e pesticideve por gjendja e këtyre depove mbetet problem lidhur me<br />

shk<strong>al</strong>lën e ndotjes së tyre. Mjedisi brenda tyre është i ndotur, ndërsa një pjesë e tyre<br />

janë të shkatërruara. Disa përdoren si depo pesticidesh, disa kanë ndërruar<br />

destinacion përdorimi. Pjesa më e madhe janë të papërdorshme dhe të boshatisura.

Problemet përparësore dhe objektivat për administrimin e pesticideve NOQ<br />

Në Shqipëri nuk ka më pesticide NOQ. Sasia e fundit rreth 3 ton DDT dhe<br />

HCH/Lindan të cilat kanë qenë të pranishme në sektorin e shëndetësisë, janë larguar<br />

nga Shqipëria në Korrik 2006, në kuadrin e marrëveshjes midis Republikës së<br />

Shqipërisë dhe Mbretërisë së Holandës për ripaketimin dhe largimin e kimikateve<br />

dhe pesticideve NOQ nga Bishti i P<strong>al</strong>lës.<br />

Problemet përparësore të identifikuara gjatë inventarit të pesticideve NOQ,<br />

janë vendet e ndotura në ish depot e sektorit të bujqësisë, mbrojtjes dhe të<br />

shëndetësisë, po kështu edhe ndotja e mjedisit rreth tyre.<br />

Menaxhimi dhe impakti i mbeturinave, në këto ish depo të magazinimit të<br />

pesticideve është krejt i panjohur ose i njohur në mënyrë të pjesshme. Në Shqipëri<br />

nuk mund të flitet për një infrastrukturë teknike për monitorimin e pesticideve NOQ,<br />

an<strong>al</strong>izimin, kërkimin dhe zhvillimin.<br />

Në vendet ku janë ruajtur këto pesticide NOQ ka ende të pranishme ndotje të<br />

akumuluara nëpër dysheme dhe mure si dhe të infiltruara në zonën përreth tyre.<br />

Identifikimi i efektit është një punë e ndërlikuar që kërkon pajisjet përkatëse dhe<br />

speci<strong>al</strong>istë të ku<strong>al</strong>ifikuar dhe të trajnuar në fushën e pesticideve NOQ.<br />

Rezultati i inventarit në nivel kombëtar në sektorët e mbrojtjes dhe të bujqësisë<br />

është që në Shqipëri nuk ka pesticide NOQ. Megjithatë, informacionet mbi sasitë e<br />

përdorura për të mbrojtur bimët deri kur ato u nd<strong>al</strong>uan nga përdorimi në bujqësi,<br />

nuk janë të plota.<br />

Për DDT dhe heksakloranin/lindanin, ka rezultuar një sasi e vogël e<br />

pranishme në depot e sektorit të shëndetësisë e cila, siç u përmend më lart, është<br />

larguar nga Shqipëria.<br />

Problemet përparësore<br />

Përshtatja e legjislacionit në fuqi për përdorimin e pesticideve;<br />

Informacion jo sistematik rreth përdorimit në të k<strong>al</strong>uarën i DDT (dokumente<br />

rreth sasive të importuara dhe të përdorura të DDT në sektorin e shëndetësisë);<br />

Mungesa e studimit për nivelin aktu<strong>al</strong> të ndotjeve në ish depot e magazinimit<br />

të pesticideve, po kështu edhe mjedisi rreth tyre;<br />

Autoritetet lok<strong>al</strong>e kanë një informacion të pamjaftueshëm në lidhje me<br />

pesticidet NOQ (në veçanti në depot e vjetra);<br />

Stafi teknik ka një informacion të pamjaftueshëm në lidhje me pesticidet NOQ<br />

(ndotja e depove të vjetra dhe impakti i tyre ne shëndet dhe mjedis);<br />

Mungesa e informacionit specifik në lidhje me pesticidet tek publiku në<br />

përgjithësi;<br />

Mungesa e një mbështetje financiare.<br />

Objektivat<br />

Forcimi i kapacitetit të laboratorëve të IMB për monitorimin e pesticideve<br />

NOQ;<br />

Përcaktimi ndotjeve eventu<strong>al</strong>e nga pesticidet NOQ në ish depot dhe në<br />

hapësirën përreth tyre;<br />

Zhvillimi i planit të rehabilitimit për vendet e ndotura nga pesticidet NOQ;<br />

Rritja e ndërgjegjësimit rreth këtyre vendeve të kontaminuara në lidhje me<br />

rrezikun shëndetësor tek njerëzit që jetojnë afër këtyre vendeve.

2.3.2 PCB-të<br />

Hyrje<br />

PCB-të janë kimikate organike sintetike, me veti të larta dielektrike, të<br />

padjegshme dhe të qëndrueshme ndaj shpërbërjes termike dhe kimike.<br />

Në transformatorë dhe kondensatorë janë përdorur lëngje dielektrike me bazë<br />

bifenile të polikloruara (PCB-të) për shkak të vetive zjarrduruese dhe<br />

karakteristikave të tjera të tyre në përdorimin e pajisjeve elektrike, por në të njëjtën<br />

kohë këto produkte kanë dhe mjaft disavantazhe. Këto disavantazhe lidhen me<br />

natyrën helmuese të PCB-ve dhe rrezikun që ato sjellin për shëndetin e njerëzve dhe<br />

mjedisin.<br />

PCB-të janë objekt i tri konventave ndërkombëtare që lidhen me trajtimin e<br />

mbetjeve të rrezikshme dhe konkretisht: Konventa e Bazelit, Konventa e Roterdamit<br />

dhe Konventa e Stokholmit. Këto konventa i trajtojnë problemet e PCB-ve duke iu<br />

referuar prodhimit, deklarimit, përdorimit, importimit, eksportimit, ruajtjes,<br />

transportit, monitorimit, nxjerrjes jashtë përdorimit dhe eliminimit të tyre.<br />

Deri para pak vitesh, në Shqipëri nuk është punuar aq sa duhet për njohjen e<br />

PCB-ve dhe ndikimin e tyre në mjedis e në njerëz dhe, për rrjedhojë, nuk ekziston<br />

legjislacioni konkret në lidhje me PCB-të, përfshirë këtu edhe monitorimin e tyre.<br />

Korporata Elektroenergjitike Shqiptare (KESH) është shoqëria e vetme<br />

furnizuese e energjisë në Shqipëri. Sot kjo kompani është ndarë në dy divizione:<br />

Divizioni i prodhimit dhe Divizioni i shpërndarjes, të cilat janë përgjegjëse për<br />

prodhimin, importin dhe shpërndarjen e energjisë. Divizioni i transmetimit është<br />

ndarë nga KESH dy vjet më parë dhe i është bashkuar OSTSH e cila është regjistruar<br />

në korrik 2004 si kompani e përbashkët me 100% aksione shtetërore.<br />

Në të shkuarën KESH nuk ka pasur një strukturë të mirëfilltë mjedisore. Nuk<br />

ka pasur plane për menaxhimin e situatave emergjente, kanë munguar evidentimet e<br />

krijimit të mbetjeve dhe menaxhimit të tyre, nuk ka pasur procedura të brendshme<br />

për menaxhimin e mbetjeve, që të japin udhëzime për trajtimin e tyre, për<br />

përcaktimin e përgjegjësive dhe vendosjen e detyrave për evidentimin e ecurisë së<br />

krijimit të ndotjeve.<br />

Niveli i ndërgjegjësimit të punonjësve të objekteve të KESH-it për rrezikun e<br />

PCB-ve është shumë i ulët, për shkak të mungesës së legjislacionit dhe procedurave<br />

për administrimin mjedisor të vajit me PCB.<br />

Për të përmirësuar situatën ekzistuese mjedisore si dhe për të forcuar<br />

kapacitetet administruese mjedisore pak vjet më parë në KESH dhe OSTSH u krijua<br />

Njësia e Administrimit të Mjedisit (NjAM) për të zhvilluar kapacitetet e brendshme<br />

në lidhje me trajtimin e përgjegjësive mjedisore për shëndetin dhe sigurinë në punë<br />

në të gjithë objektet e KESH/OSTSH.<br />

Për aq kohë sa të jetë shqetësues menaxhimi i PCB-ve, ne duhet të<br />

konsiderojmë në nivel kombëtar objektivat e përgjithshme të menaxhimit mjedisor,<br />

në veçanti menaxhimin e mbetjeve kimike dhe të rrezikshme, brenda kuadrit të<br />

konventave mjedisore përkatëse.<br />

Kërkesat përkatëse të Konventës së Stokholmit:<br />

Aneksi A kërkon që të gjitha P<strong>al</strong>ët të ndërpresin menjëherë prodhimin e PCBve<br />

të reja (d.m.th., me hyrjen në fuqi te Konventës))

Të gjitha P<strong>al</strong>ët që përfitojnë përjashtime të veçanta (Pjesa II) për PCB-të:<br />

të eliminojnë përdorimin e pajisjeve me PCB deri në vitin 2025:<br />

të bëjnë përpjekje për identifikimin, etiketimin dhe nxjerrjen nga përdorimi të<br />

pajisjeve me përqendrim > 10 % PCB dhe volum më të madh se 5 litra;<br />

të bëjnë përpjekje për identifikimin, etiketimin dhe nxjerrjen nga përdorimi të<br />

pajisjeve me përqendrim > 0,05 % PCB dhe volum me te madh se 5 litra;<br />

të përpiqen të identifikojnë dhe heqin nga përdorimi pajisjet me përqendrim ><br />

0.005 % ( 50 ppm) PCB dhe volum me te madh se 0.05 litra ,<br />

t’u japin përparësi pajisjeve me nivel të lartë përmbajtje PCB,<br />

të nxisin marrjen e masave për uljen e ekspozimit dhe rrezikut,<br />

të përdorin PCB-të vetëm në pajisjet e padëmtuara dhe që nuk pikojnë dhe<br />

vetëm në zonat ku rreziku i përhapjes në mjedis mund të minimizohet dhe<br />

rregullohet shpejt,<br />

të nd<strong>al</strong>ohet përdorimi në ushqime dhe produkte ushqimore si dhe në zonat ku<br />

punohet me PCB,<br />

kur përdoren në zona të populluara (si shkolla, spit<strong>al</strong>e, etj.)<br />

të merren masat e nevojshme për mbrojtjen nga defektet elektrikë të cilat<br />

mund të shkaktojnë zjarr,<br />

të inspektohen rregullisht pajisjet për rrjedhje.<br />

të mos eksportojnë ose importojnë pajisje me PCB, me përjashtim të mbetjeve<br />

që kërkojnë Menaxhim të Qëndrueshëm Mjedisor (MQM).<br />

të mos rimbushen me vaj me më shumë se 0.005 % PCB për t’u ripërdorur në<br />

pajisje të tjera, përveçse kur kërkohet mirëmbajtje dhe shërbim.<br />

të bëjnë përpjekje me vendosmëri që të arrijnë re<strong>al</strong>izimin e MQM për mbetjet<br />

që përmbajnë > 0.005 % PCB sa më shpejt që të jetë e mundur por jo më vonë se viti<br />

2028.<br />

të përpiqen të identifikojnë pajisjet me >0.005 % PCB për një Administrim të<br />

Qëndrueshëm Mjedisor.<br />

të raportojnë në Konferencën e P<strong>al</strong>ëve çdo 5 vjet për ecurinë në lidhje me<br />

eliminimin e PCB-ve [Neni 15]<br />

Konferenca e P<strong>al</strong>ëve do të shqyrtojë ecurinë në lidhje me arritjen e objektivave<br />

për vitet 2025 dhe 2028 në interv<strong>al</strong>e 5 vjeçare, duke marrë në konsideratë raportet e<br />

P<strong>al</strong>ëve.<br />

Gjendja në Shqipëri<br />

Direktivat e Bashkimit Evropian<br />

Krahas konventave mjedisore të mësipërme, pas nënshkrimit të Marrëveshjes<br />

së Stabilizim-Asocimit me BE-në Shqipëria është në proces të përshtatjes së<br />

legjislacionit mjedisor sipas Planit Kombëtar për Përafrimin e Legjislacionit të<br />

miratuar nga Qeveria Shqiptare në maj të vitit 2005.<br />

Në këtë kuadër, Direktivat më të rëndësishme të Bashkimit Europian në lidhje<br />

me PCB-të janë si më poshtë:<br />

- Rregulloret (KE) Nr. 850/2004 e Parlamentit dhe Këshillit Europian e datës<br />

29 prill 2004 për NOQ dhe Direktiva e amenduar 79/117/KE,<br />

- Rregulloret (KE) Nr. 304/2003 e Parlamentit dhe Këshillit Europian e datës<br />

28 janar 2003 për problemet e eksportit dhe importit të kimikateve të rrezikshme,

- Direktiva e Këshillit, 96/59/KE e dt. 16 shtator 1996 për eliminimin e PCB-ve<br />

dhe PCT-ve.<br />

Kuadri ligjor dhe institucion<strong>al</strong><br />

Shqipëria është në proces përgatitjeje të legjislacionit për mbrojtjen e mjedisit.<br />

Po plotësohet dhe përmirësohet legjislacioni mjedisor në përputhje me direktivat<br />

përkatëse të Bashkimit Europian.<br />

Hë për hë, në vend nuk ekziston një legjislacion specifik në lidhje me PCB-të<br />

(për menaxhimin, trajtimin, monitorimin, nxjerrjen nga përdorimi dhe eliminimin e<br />

tyre). VKM Nr. 103, datë 31.3.2003 “Mbi monitorimin e mjedisit në Republikën e<br />

Shqipërisë” nuk parashikon detyrime për institucionet përkatëse që të monitorojnë<br />

praninë e PCB-ve në vajin e transformatorëve.<br />

NjAM, bazuar në Sistemin e Menaxhimit te Mjedisit (SMM) ka përgatitur disa<br />

Plane Pune, siç janë “Plan-Veprimi për parand<strong>al</strong>imin e rrjedhjes të vajrave, kontrollin<br />

dhe masat zbutëse/eliminuese në lidhje me to për objektet e KESH-it”, “Plan-<br />

Veprimi për menaxhimin e mbetjeve të rrezikshme”, “Plan-Veprimi për përgatitjen<br />

dhe përb<strong>al</strong>limin e situatave emergjente në objektet e KESH-it” dhe “Program për<br />

pajisjet mbrojtëse person<strong>al</strong>e“ për një menaxhim sa më të mirë të problemeve<br />

mjedisore në objektet energjetike, në përputhje me Politikat e tij mjedisore me qëllim<br />

kontrollin dhe/ose zbutjen e pasojave në rast rrjedhjeje vaji dhe për përmirësimin e<br />

situatës mjedisore në vend.<br />

Inventari i transformatorëve<br />

KESH dhe OSTSH u shërbejnë më shumë se 900.000 konsumatorëve në të<br />

gjithë territorin e vendit. KESH është krijuar në vitin 1957 dhe, më pas, në vitin 1995<br />

është kthyer në shoqëri aksionare shtetërore, me 100 % vetëfinancim, ndërsa OSTSH<br />

u shkëput nga KESH dhe më 2004 u regjistrua si shoqëri e re me kapit<strong>al</strong> të përbashkët<br />

(joint-stock), me 100% vetëfinancim.<br />

KESH përbëhet nga dy divizione: Divizioni i Prodhimit dhe Divizioni i<br />

Shpërndarjes së energjisë, të cilët merren me menaxhimin dhe mbarëvajtjen e kësaj<br />

kompanie. Tashmë Divizioni i Transmetimit është shkëputur nga KESH-i dhe i ka<br />

k<strong>al</strong>uar Operatorit të ri të Sistemit të Transmetimit në Shqipëri (OSTSH).<br />

Përpjekjet e para për të zbuluar praninë e PCB-ve në vajrat e transformatorëve<br />

janë bërë nga ECAT Tiranë. Pas kësaj pune u arrit në përfundimin se asnjëri nga<br />

vajrat e transformatorëve të an<strong>al</strong>izuar nuk k<strong>al</strong>ojnë normat e caktuara në udhëzuesit<br />

ndërkombëtare siç është Direktiva Zvicerane për Substancat e Rrezikshme në Mjedis.<br />

Në vitin 2002 është kryer një auditim mjedisor nga një shoqëri e huaj në disa<br />

objekte të KESH-it, e cila ka dhënë disa rekomandime bazuar në problemet e<br />

identifikuara, ndër të tjera, për të testuar praninë e PCB-ve në gjithë vajrat e<br />

transformatorëve përjashtuar atë kinez.<br />

Për shkak të mungesës së praktikave të mbajtjes së të dhënave dhe<br />

raportimeve form<strong>al</strong>e, informacioni mbi objektet që eventu<strong>al</strong>isht përmbajnë PCB, në të<br />

gjithë territorin e vendit është mjaft i ulët.<br />

Përpjekja e parë për një inventar të PCB-ve në Shqipëri është inventari<br />

paraprak i re<strong>al</strong>izuar në kuadër të projektit të NOQ-vë, mbështetur në numrin e<br />

përgjithshëm të transformatorëve në vend, vjetërsinë dhe tipin e transformatorëve<br />

dhe testimin e pjesshëm të tyre. Ai është përgatitur nga ekspertët e NjAM në KESH<br />

dhe ka pasur në qendër të vëmendjes transformatorët dhe kondensatorët.

NjAM në KESH/OST ka re<strong>al</strong>izuar testimin për praninë e PCB-ve në vajrat e<br />

transformatorëve në rreth 57 objekte energjetike dhe janë testuar rreth 169 mostra vaji<br />

duke përdorur procedurat e përzgjedhjes.<br />

Tabela 5: Të dhëna mbi transformatorët në KESH/Operatori i Sistemit te<br />

Transmetimit sipas Divizioneve<br />

KESH/OSTSH<br />

Numri i përgjithshëm i Masa tot<strong>al</strong>e e vajit (litra)<br />

transformatorëve<br />

Divizioni i Prodhimit 164 806 720<br />

Operatori i Sistemit të<br />

Transmetimit<br />

51 1 050 251<br />

Divizioni i<br />

11 181 3 383 969<br />

Shpërndarjes/Kabinat<br />

Divizioni i<br />

298 2 763 494<br />

Shpërndarjes/Nënstacionet<br />

Tot<strong>al</strong>i 11 894 8 004 034<br />

Tabela 6: Të dhëna mbi transformatorët në TEC dhe HEC-e të Divizionit të<br />

Prodhimit<br />

KESH/ Divizioni i<br />

Prodhimit<br />

Numri i<br />

përgjithshëm i<br />

transformatorëve<br />

HEC Vau Dejës 9 196 460<br />

HEC Fierzë 10 191 900<br />

HEC Koman 5 146 500<br />

HEC-et Lok<strong>al</strong>e 8 22 980<br />

HEC Ulzë 6 36 600<br />

HEC Shkopet 5 24 640<br />

TEC Fier 121 187 640<br />

Tot<strong>al</strong>i 164 806 720<br />

Masa tot<strong>al</strong>e e vajit<br />

(litra)<br />

Prioritet u është dhënë fillimisht testimit të transformatorëve më të mëdhenj<br />

që kanë dhe sasi më të madhe vaji, kryesisht në Nënstacionet 400 kV dhe 220 kV.<br />

Këta transformatorë janë kryesisht prodhim i viteve të fundit. Gjithashtu, një tregues<br />

i rëndësishëm për përzgjedhjen e transformatorëve për t’u testuar është raporti në<br />

peshë WR > 30 %, pra raporti i peshës së vajit me peshën tot<strong>al</strong>e të pajisjes. Për këtë<br />

janë shfrytëzuar të dhënat e siguruara nga inspektimet e bëra pothuaj në të gjitha<br />

objektet energjetike. Por, meqenëse mungojnë regjistrimet e lëvizjeve të vajit si dhe<br />

monitorimi i tij për praninë e PCB-ve, nuk mund të jemi të sigurt për WR >30%, pasi<br />

kjo do të ishte e saktë vetëm nëse pajisja ka akoma brenda vetëm vajin fillestar.<br />

Për këtë arsye janë testuar edhe transformatorë të vegjël të kabinave elektrike,<br />

transformatorë të reparteve ushtarake, etj. që u përkasin viteve të ndryshme të<br />

prodhimit duke filluar nga vitet ’50, por shumica e transformatorëve të testuar janë<br />

prodhim i viteve ‘70.

Rezultatet tregojnë se 5.3 % e sasisë së vajit të an<strong>al</strong>izuar mund të konsiderohet<br />

si e ndotur me PCB.<br />

Ekspertët e grupit të punës kanë përdorur test-kitet e prodhuara nga<br />

kompania Deksil për testimin e përmbajtjes së PCB-ve në vajin e transformatorëve.<br />

Për shkak të numrit të kufizuar të mostrave të vajit të an<strong>al</strong>izuar, rezultatet nuk mund<br />

të përgjithësohen në nivel kombëtar.<br />

Tabela 7: Të dhëna mbi transformatorët e N/Stacioneve 110/35/ kVA<br />

ne 8 Zonat e Divizionit të Shpërndarjes<br />

Kesh/zonat e<br />

divizionit të<br />

shpërndarjes<br />

Numri i<br />

përgjithshëm i<br />

nënstacioneve<br />

Numri i<br />

përgjithshëm i<br />

transformatorëve<br />

Masa e<br />

përgjithshme<br />

e vajit (litra)<br />

Durrës 12 24 293 324<br />

Berat 23 35 330 250<br />

Elbasan 27 49 471 640<br />

Fier 18 30 212 520<br />

Shkodër 14 32 240 330<br />

Korçë 27 45 418 780<br />

Burrel 24 42 360 730<br />

Tiranë 16 41 435 920<br />

Tot<strong>al</strong>i 161 298 2.763.494<br />

Tabela 8: Të dhënat mbi transformatorët e kabinave të ndarë sipas 8<br />

Zonave të Shpërndarjes së Divizionit të Shpërndarjes<br />

KESH/Zonat e<br />

Divizionit të<br />

Numri i përgjithshëm i<br />

transformatorëve<br />

Masa e përgjithshme e vajit<br />

(litra)<br />

shpërndarjes<br />

Durrës 1 064 283 620<br />

Berat 1 044 319 990<br />

Elbasan 1 200 169 440<br />

Fier 1 338 333 130<br />

Shkodër 1 896 539 310<br />

Korçë 761 197 014<br />

Burrel 1 333 775 870<br />

Tiranë 2545 765 595<br />

Tot<strong>al</strong>i 11 181 3 383 969

Tabela 9: Të dhëna mbi transformatorët e fuqisë kryesisht 220 kVA dhe 400<br />

kVA të OSTSH<br />

OSTSH/Nënstacionet<br />

Numri i përgjithshëm<br />

i transformatorëve<br />

Masa e përgjithshm. e<br />

vajit (litra)<br />

Burrel 4 49 445<br />

Tiranë 12 279 576<br />

Elbasan- 400 kVA 5 71 170<br />

Elbasan-220 KV 6 85 050<br />

Fier 6 284 100<br />

Korçë-Zemblak 3 73 460<br />

Durrës-Rrashbull 4 86 350<br />

Shkodër/HEC Fierzë 9 39 000<br />

Shkodër/HEC Vau i Dejës 2 82 100<br />

Shkodër/HEC Koman 0 0<br />

Tot<strong>al</strong>i 51 1 050 251<br />

Metodika e Inventarit të PCB-ve<br />

Metodika e inventarizimit të PCB-ve dhe rezultatet e arritura janë mbështetur<br />

ne udhëzuesit ndërkombëtarë si dhe në informacionet më të vlefshme në vend.<br />

NjAM në KESH përzgjodhi një grup pune të përbërë nga ekspertë të NjAM dhe nga<br />

speci<strong>al</strong>istë të objekteve të ndryshme të KESH/OST në të gjithë vendin për të<br />

përgatitur dhe përpunuar programin e inventarizimit të PCB-ve.<br />

Meqenëse kanë munguar informacionet, evidentimet dhe regjistrimet, NjAM<br />

në KESH përgatiti një tabelë/pyetësor, të cilin e shpërndau në gjitha objektet e<br />

KESH/OST në të gjithë vendin. Ky pyetësor përmblidhte të gjithë informacionin e<br />

duhur mbi transformatorët /pajisjet që do t’i nënshtroheshin inventarizimit si: vitin<br />

dhe vendin e prodhimit, përmasat, peshën dhe kapacitetin, gjendjen aktu<strong>al</strong>e të<br />

pajisjes, mirëmbajtjen e saj, gjendjen mjedisore të pajisjes në përdorim, ndikimi i saj<br />

në mjedis, të dhëna mbi vajin e pajisjes (pesha e vajit, emri tregtar i tij), etj.<br />

Qëllimi kryesor i këtij Inventarizimi paraprak të PCB-ve është identifikimi i të<br />

gjitha pajisjeve elektrike që mund të përmbajnë vaj PCB ose vaj miner<strong>al</strong> të ndotur me<br />

PCB si dhe sasinë e mbetjeve me PCB për të përmbushur kërkesat e Konventës së<br />

Stokholmit, për të vlerësuar infrastrukturën ekzistuese në vend dhe për të vendosur<br />

prioritetet e duhura për proceset e mëtejshme.<br />

Objektivi i Inventarit të PCB-ve është identifikimi i të gjithë transformatorëve<br />

me PCB që janë në përdorim dhe/ose jashtë përdorimi, zbatimi i masave paraprake<br />

kryesisht në pajisjet me PCB në përdorim (ato që vazhdojnë të përdoren, që janë<br />

jashtë pune, që presin të asgjësohen), për të siguruar monitorimin e përputhjes<br />

teknike të të gjitha pajisjeve me PCB që janë në përdorim dhe për të siguruar ndjekjen<br />

e pajisjeve me PCB deri në fund të jetës së tyre.<br />

Sipas Konventës së Stokholmit duhet të identifikohen, të etiketohen dhe të<br />

hiqen nga përdorimi pajisjet që përmbajnë më shumë se 10 % PCB (100 000 ppm) dhe<br />

vëllim më të madh se 5 litra, të identifikohen, etiketohen dhe të hiqen nga përdorimi<br />

pajisjet që përmbajnë më shumë se 0.05 % PCB (500 ppm) dhe vëllim më të madh se 5<br />

litra, dhe të bëhen përpjekje që të identifikohen dhe të hiqen nga përdorimi pajisjet që<br />

përmbajnë më shumë se 0.005 % PCB (50 ppm) dhe vëllim më të madh se 0.05 litra.

Fig. 5: Skema e institucioneve të përfshira në procesin e inventarizimit të PCBve.<br />

Instituti<br />

i Shëndetit Publik<br />

KESH<br />

&<br />

OST<br />

Ministria e<br />

Ekon.,Tregt. dhe<br />

Energj.<br />

Ministria<br />

e<br />

Mbrojtjes<br />

Ministria e Mjed,<br />

dhe Admin. Ujëra<br />

Njësi<br />

P j<br />

Instituti<br />

i<br />

Mjedisit<br />

Ministria<br />

e<br />

Shëndetësisë<br />

Fakulteti<br />

i Shkencave<br />

të Natyrës<br />

NJAM në KESH ka përpunuar një bazë të dhënash, një mjet menaxhimi i<br />

integruar për identifikimin e pajisjeve me PCB dhe të prodhuesve të PCB-ve, për të<br />

siguruar të dhëna të përmirësuara për MQM për pajisjet me PCB dhe për zbatimin e<br />

planit kombëtar të asgjësimit te PCB-ve.<br />

Disa tregues të elementëve në këtë bazë të dhënash janë: burimet e<br />

informacionit, të dhëna mbi pajisjet me PCB, (identifikimi i pronarit dhe pajisjes,<br />

mirëmbajtja, siguria mjedisore, gjendja administrative e pajisjes) të dhëna statistikore<br />

dhe mjetet për identifikimin dhe ndjekjen teknike. Në këtë bazë të dhënash<br />

përfshihet edhe identifikimi i pronarit, klasifikimin e aktivitetit, rrezikshmërinë e<br />

lidhur me aktivitetin: shkolla, spit<strong>al</strong>e, industrinë kimike dhe ushqimore si dhe<br />

vendndodhjen: zonë urbane, rur<strong>al</strong>e, industri<strong>al</strong>e, identifikimin e pajisjes<br />

(transformator, kondensator), mirëmbajtjen e pajisjes, sigurinë dhe ndikimin<br />

mjedisor, sistemi rregullator për pajisjet.<br />

Përmbledhja e rezultateve të inventarit të transformatorëve<br />

PCB-të nuk janë prodhuar kurrë në Shqipëri. Vaji i transformatorëve është<br />

importuar gjithmonë nga shtete të tjera të Europës ose Azisë. Transformatori më i<br />

vjetër në KESH është rus, i vitit 1950. Në të k<strong>al</strong>uarën furnizuesit kryesorë të<br />

Shqipërisë me transformatorë kanë qenë BRSS dhe Kina. Transformatorët e prodhuar<br />

në BRSS e kanë moshën rreth 50 vjet. Pjesa më e madhe e transformatorëve në<br />

Shqipëri janë kinezë, rusë, bullgarë, maqedonas dhe rumunë. Në vitet e fundit janë<br />

importuar shumë transformatorë nga It<strong>al</strong>ia, Kroacia, Zvicra dhe Belgjika.<br />

Deri tani nuk ka pasur kontroll në dogana dhe në Magazinën Qendrore në<br />

Shkozet, Durrës, për përmbajtjen e PCB-ve në pajisje dhe në vaj në lidhje me sasinë e<br />

vajit dhe prezencën e PCB-ve në të.<br />

Vaji i transformatorëve është elementi kryesor në të gjitha objektet e KESH-it i

cili mund të ndotë mjedisin përreth. KESH/OSTSH kanë në përdorim sasi shumë të<br />

mëdha të vajit miner<strong>al</strong>, rreth 8000 ton. Sasia e vajit në transformatorët e<br />

KESH/OSTSH shkon nga 70 kg deri në 102 ton për transformator.<br />

Në objektet energjetike janë në përdorim shumë transformatorë të vjetër të<br />

prodhuar para vitit 1970, të cilët kanë krijuar ndotje të mjedisit veçanërisht në tokë<br />

dhe ujë për shkak të rrjedhjeve të vajit dhe pikimeve gjatë procesit të mirëmbajtjes<br />

ose për shkak të vjetërsisë së tyre. Pjesa më e madhe e transformatorëve janë<br />

vendosur në tokë ose mbi një bazament por nuk kanë rezervuar dytësor poshtë<br />

transformatorëve. Lehtësisht mund të shikohet toka e ndotur poshtë<br />

transformatorëve prandaj kërkohet ndjekja e problemit të ndotjes së tokës dhe<br />

ujërave sipërfaqësore dhe nëntokësorë.<br />

Mbështetur në të dhënat e siguruara nga pyetësori i inventarit paraprak të<br />

PCB-ve, numri i transformatorëve të të gjithë kapaciteteve në përdorim, të vendosur<br />

në të gjithë objektet e KESH/OST është rreth 12000 copë. Pjesa më e madhe e tyre<br />

(rreth 98%) janë transformatorë të shpërndarjes, me kapacitet të ulët, të vendosur në<br />

kabina të vogla elektrike që shërbejnë për furnizimin e konsumatorëve familjarë.<br />

Rreth 50% e sasisë së përgjithshme të transformatorëve janë prodhuar para<br />

vitit 1990 (rreth 6000 copë) dhe vjetërsia mesatare e transformatorëve është shumë e<br />

madhe: 28 vjet. Rreth 98 % e transformatorëve janë transformatorë të vegjël të<br />

vendosur në kabina elektrike që i përkasin Divizionit të Shpërndarjes. Pjesa tjetër e<br />

transformatorëve është vendosur në nënstacionet e KESH/OST, 298 prej tyre i<br />

përkasin Divizionit të Shpërndarjes, 164 i përkasin Divizionit të Prodhimit dhe 51 i<br />

përkasin OSTSH.<br />

Për shkak të mungesës së një programi sistematik të kontroll-monitorimit,<br />

asnjë laborator në Shqipëri nuk është në gjendje të an<strong>al</strong>izojë praninë e PCB-ve në vaj<br />

ose tokë, prandaj dhe rezultatet paraprake janë mbështetur në rezultatet e marra me<br />

test-kite (Deksil).<br />

Në kuadrin e projektit për përgatitjen e PKV për NOQ janë inspektuar rreth 57<br />

objekte energjetike dhe janë an<strong>al</strong>izuar rreth 169 mostra vaji. Rezultatet tregojnë që<br />

5,3% e sasisë së an<strong>al</strong>izuar mund të konsiderohet si e dyshuar me PCB (PCB>50 ppm).<br />

Në qoftë së marrim rezultatet e arritura në transformatorët e an<strong>al</strong>izuar dhe i<br />

shtrijmë në të gjithë sasinë e transformatorëve të prodhuar para vitit 1990, atëherë<br />

sasia e transformatorëve të ndotur me PCB mund të jetë:<br />

Numri i transformatorëve të prodhuar para vitit 1990: 6 000 copë<br />

Pesha mesatare e transformatorëve të Shpërndarjes: 1,5 ton<br />

Përqindja e transformatorëve që priten të jenë të ndotur: 5,3 %<br />

Numri i transformatorëve që priten të jenë të ndotur: rreth 320<br />

Pesha e përgjithshme e transformatorëve:<br />

1100 ton<br />

Pesha e përgjithshme e vajit:<br />

300 ton<br />

Pesha e përgjithshme e transformatorëve të thatë: 800 ton<br />

Rreth 10% e transformatorëve e kanë RP-në (Raporti i peshës së vajit me<br />

peshën e transformatorit) >30% dhe nga an<strong>al</strong>izat me test kite nuk kanë rezultuar me<br />

densitet pozitiv (me te madh se 1): këta transformatorë mund të konsiderohen si të<br />

rimbushur dhe të dyshuar për përmbajte të PCB-ve.

Meqenëse më parë nuk ka ekzistuar asnjë kontroll për praninë e PCB-ve në vaj<br />

dhe në pajisje, për të nd<strong>al</strong>uar procesin e ndotjes së tërthortë kërkohet të ndërmerren<br />

veprime të menjëhershme për menaxhimin e PCB-ve.<br />

Inventari Paraprak i PCB-ve nxori në pah mosekzistencën e mëparshme të<br />

normave (limiteve) dhe metodave për an<strong>al</strong>izat e PCB-ve, nivelin e kufizuar të<br />

ndërgjegjësimit të punonjësve përmes menaxhimit të përgjegjësive në sektorin publik<br />

dhe atë privat, ndërgjegjësimin e ulët të punonjësve të zbuluar ndaj rrezikut të PCBve,<br />

nivelin e ulët të informimit dhe të ndërgjegjësimit për PCB-të në të gjitha grupet e<br />

popullsisë, mungesën e informimit dhe ndërgjegjësimit të popullsisë në përgjithësi<br />

për rrezikun e mundshëm të PCB-ve (të vajrave të transformatorëve), mungesën e<br />

monitorimit të PCB-ve në ajër, tokë dhe ujërat sipërfaqsore e nëntokësore që mund të<br />

jenë ndotur me vaj që përmban PCB.<br />

Kondensatorët<br />

Funksioni kryesor i kondensatorëve është që të japin mbështetje dinamike për<br />

tensionin e sistemit sidomos gjatë stakimit të qarkut elektrik që ndodh menjëherë<br />

mbas defektit, për të siguruar reagimin dinamik më të mirë të mundshëm në kushtet<br />

e rrjetit elektrik me rezistencë rrjeti të ndryshueshme në zona të ndryshme të tij.<br />

Struktura e ndërtimit dhe ana funksion<strong>al</strong>e e kondensatorëve garantojnë si nivel të<br />

ulët të zhurmave ashtu edhe interferencë të ulët magnetike, dukë bërë që ndikimi i<br />

tyre në mjedis të jetë i kufizuar.<br />

Numri i kondensatorëve në objektet e KESH/OSTSH është i kufizuar. Ata janë<br />

vendosur në N/Stacionin 220 kV në Fier (2x25 MVAr), në N/Stacionet 110 kV në<br />

Lushnje dhe në B<strong>al</strong>lsh, (secili prej tyre është 25 MVAr). Ata i përkasin OSTSH-se<br />

ndërsa dy Divizionet e tjerë nuk i përdorin kondensatorët.<br />

Qëllimi i inst<strong>al</strong>imit të kondensatorëve është të ruajnë stabilitetin dhe<br />

kapacitetin e transmetimit të energjisë në rrjet gjatë kushteve të ndryshme të tij.<br />

Kondensatorët përmbajnë sasi të vogël vaji dhe në trupin e tyre ka pak pika lidhëse,<br />

kështu që ata nuk kanë krijuar ndotje mjedisi përreth tyre. Sidoqoftë, NjAM do t’i<br />

ketë në konsideratë këta kondensatorë si burime të mundshëm ndotjeje dhe do të<br />

bëjë kujdes për marrjen e masave parand<strong>al</strong>uese për ndikimin e tyre në mjedis.<br />

Në formë të përmbledhur në tabelat më poshtë jepen të dhëna mbi an<strong>al</strong>izat e<br />

transformatorëve për përmbajtjen e PCB-ve dhe të dhëna të tjera të nxjerra në kuadër<br />

të këtij inventari.<br />

Tabela 10: Të dhëna të përgjithshme për transformatorët objekt i inventarit<br />

Numri i transformatorëve të identifikuar) 544<br />

Numri i transformatorëve të an<strong>al</strong>izuar ( prova me test-kit) 169<br />

Numri i transformatorëve të an<strong>al</strong>izuar ( < 50 ppm ) 160<br />

Numri i transformatorëve të an<strong>al</strong>izuar ( > 50 ppm ) 9<br />

Përqindja e transformatorëve të ndotur me PCB në 5,3 %<br />

krahasim me numrin e transformatorëve të an<strong>al</strong>izuar:<br />

Pesha e përgjithshme e transformatorëve të an<strong>al</strong>izuar, të dyshuar se janë të<br />

ndotur: 230 ton<br />

Pesha e përgjithshme e vajit e transformatorëve të an<strong>al</strong>izuar, të dyshuar se janë<br />

të ndotur: 57 ton<br />

Pesha e përgjithshme e transformatorëve të thatë të an<strong>al</strong>izuar, të dyshuar të

jene të ndotur: 173 ton<br />

Duhet theksuar se të dhënat e mësipërme janë mbështetur në testimet e vajit të<br />

transformatorëve në nënstacione dhe kabina elektrike vetëm me anën e test kiteve<br />

mbasi, hë për hë, në vend këto an<strong>al</strong>iza nuk mund të bëhen me gaz kromatograf.<br />

Rezultatet statistikore për shpërndarjen e rezultateve të transformatorëve të<br />

an<strong>al</strong>izuar jepen në Tabelën 11<br />

Tabela 11 : Shpërndarja e transformatorëve sipas kategorive<br />

Transformatorë të prodhimit të energjisë 8 %<br />

Transformatorë të transmetimit të energjisë 19 %<br />

Transformatorë të shpërndarjes së energjisë 73 %<br />

Përqindja e transformatorëve të shpërndarjes të ndotur 8%<br />

me PCB<br />

Përqindja e transformatorëve të shpërndarjes pa PCB 92 %<br />

Tabela 12: Vjetërsia e transformatorëve (nr. i transformatorëve të marrë në<br />

konsideratë për këto llogaritje: 488)<br />

Vjetërsia mesatare e transformatorëve të inspektuar që e 28 vjet<br />

kanë vitin e prodhimit<br />

Numri i transformatorëve mbi moshë ( > 30 vjet): 218<br />

Përqindja e transformatorëve mbi moshë 45 %<br />

Fig. 6: Grafiku i vjetërsisë së transformatorëve<br />

Fig. 7: Grafiku i vitit të prodhimit të transformatorëve

Shtrirja e mbetjeve të pritshme me PCB të prodhuara para vitit 1990 që do të<br />

eliminohen, mbështetur në sasinë e ndotur me PCB prej 5,3% :<br />

Numri i transformatorëve të prodhuar para vitit 1990: 6 000 copë<br />

Pesha mesatare e transformatorëve të shpërndarjes: 1,5 ton<br />

Përqindja e transformatorëve që priten të jenë të ndotur: 5,3 %<br />

Numri i transformatorëve që priten të jenë të ndotur: rreth 320<br />

Tabela 13. Peshat e transformatorëve dhe e vajit<br />

Pesha e përgjithshme e<br />

1100 ton<br />

transformatorëve:<br />

Pesha e përgjithshme e vajit:<br />

300 ton<br />

Pesha e përgjithshme e<br />

800 ton<br />

transformatorëve të tharë:<br />

Tabela 14. Variante teknike për trajtimin e transformatorëve me vaj PCB<br />

Vaj miner<strong>al</strong> i ndotur me Deklorinim (shpërbërje kimike)<br />

PCB<br />

Transformatorë të<br />

zbrazur<br />

Djegie në furrë çimentoje<br />

Proces me larje<br />

Tabela 15. Variante teknike për trajtimin e transformatorëve me vaj PCB<br />

Vaj miner<strong>al</strong> i ndotur me Djegie në temperatura të larta<br />

PCB<br />

(eksport)<br />

Transformatorët e Procesi i dekontaminimit me<br />

zbrazur<br />

autoklavë (Eksport në BE)<br />

Zonat e ndotura me PCB<br />

Në disa objekte të KESH/OSTSH gjenden shumë transformatorë të vjetër në<br />

përdorim, të cilët janë prodhuar përpara viteve ’70 dhe kanë krijuar ndotje të madhe

në mjedis, veçanërisht në tokë dhe ndoshta në ujërat nëntokësore, për shkak të<br />

pikimeve dhe rrjedhjeve të vajrave gjatë procesit të mirëmbajtjes dhe për shkak të<br />

vjetërsisë. Pjesa më e madhe e tyre janë të vendosur direkt në tokë ose në mbështetëse<br />

statike, pra poshtë tyre nuk ka gropa betoni ose depozita sekondare. Mund të vihet<br />

re, lehtësisht në mënyrë vizu<strong>al</strong>e, toka e kontaminuar poshtë transformatorëve, gjë që<br />

kërkon të kryhen investigime si në tokë ashtu edhe në ujërat nëntokësorë. Gjithsesi<br />

mund të konsiderohen mjedise mjaft të ndotur Reparti i Riparimit të<br />

Transformatorëve ne Tiranë ku ndodhet edhe magazina qendrore për të gjithë<br />

transformatorët e dëmtuar që vijnë nga të gjitha rrethet e Shqipërisë dhe Reparti i<br />

Rigjenerimit të Vajit në Tiranë.<br />

Reparti i Rigjenerimit të Vajit në Tiranë është një nga më të ndoturit në<br />

Shqipëri. Në këtë impiant vjen për trajtim vaji që është zbrazur nga transformatorët e<br />

dëmtuar ose ka humbur cilësitë e tij dhe më pas mbetjet e nxjerra nga rigjenerimi<br />

shkarkohen pa u trajtuar në lumë ose në tokë. Megjithëse para pak vitesh është bërë<br />

një rikonstruksion i këtij reparti, dyshemeja dhe muret rreth tubacioneve në këtë<br />

repart janë të ndotura më vaj. Në tokën rreth tij vihen re njolla të mëdha vaji, pra<br />

është një pikë e nxehtë ndotjeje që kërkon vëmendje të veçantë.<br />

- Reparti i Riparimit të Transformatorëve në Tiranë, ku ndodhet edhe<br />

magazina qendrore për të gjithë transformatorët e dëmtuar që vijnë për riparim nga<br />

të gjithë objektet e KESH/OST është një tjetër vend i ndotur. Ky repart është në punë<br />

që prej 30 vjetësh dhe në të nuk janë kryer asnjëherë kontrolle për praninë e PCB-ve.<br />

Të gjitha bazamentet prej betoni janë të ndotura me vajin e transformatorëve dhe<br />

gjatë procesit të zbrazjes ose mbushjes së tyre me vaj mund të ndodhin rrjedhje vaji<br />

dhe të ndotet territori, për shkak të mosekzistencës së kushteve të nevojshme në<br />

vendin e punës. Transformatorët janë vendosur direkt në tokë të ndotur me vaj, në<br />

vende të hapura dhe të zbuluar ndaj shiut, erës dhe nxehtësisë. Në këto kushte,<br />

ekziston rreziku i rënies së zjarrit, për më tepër që reparti ndodhet në qytet shumë<br />

afër godinave të banimit.<br />

Për vite të tëra kanë ndodhur shumë rrjedhje vaji për shkak të mungesës së<br />

trajnimit të personelit, mbushjes së papërshtatshme me vaj të depozitave të<br />

transformatorëve ose përdorimit të pajisjeve të vjetra për dërgimin e vajit ne pajisje.<br />

Problemet përparësore dhe objektivat për administrimin e PCB-ve<br />

Problemet përparësore<br />

Mungesë legjislacioni specifik për PCB-të (administrimi, trajtimi, monitorimi,<br />

heqja nga përdorimi);<br />

Vendimi i Këshillit të Ministrave No. 103, dt. 31.3.2002, “Për Monitorimin e<br />

Mjedisit në Republikën e Shqipërisë“ nuk përcakton institucionet që duhet të<br />

monitorojnë praninë e PCB-ve në vajrat e pajisjeve të ndryshme;<br />

Inventar jo i plotë i pajisjeve me PCB;<br />

Mungesë udhëzuesish të brendshëm për administrimin, trajtimin dhe heqjen<br />

nga përdorimi të pajisjeve të KESH-it që përmbajnë PCB;<br />

Shk<strong>al</strong>lë e ulët ndërgjegjësimi te punonjësit potenci<strong>al</strong>isht të ekspozuar ndaj<br />

PCB-ve;<br />

Nivel i ulët i informimit dhe i ndërgjegjësimit të publikut të gjerë për rreziqet<br />

potenci<strong>al</strong>e nga PCB-të (në vajrat e transformatorëve);

Mungesë monitorimi të ndotjes nga PCB-të në mjedise të ndryshme;<br />

Ndotje e mundshme e ajrit, tokës dhe ujërave sipërfaqësorë e nëntokësorë nga<br />

vajrat që përmbajnë PCB;<br />

Objektivat<br />

Krijimi i kuadrit ligjor për administrimin, heqjen nga përdorimi dhe<br />

eliminimin e PCB-ve;<br />

Administrim, trajtim, eliminim dhe monitorim i sigurt i PCB-ve;<br />

Kontroll shëndetësor i grupeve përkatëse të popullsisë;<br />

Kontroll i rreziqeve mjedisore nga PCB-të;<br />

Monitorim i ndotjes nga PCB-të në vajrat e transformatorëve dhe në mjedise të<br />

veçanta;<br />

Rehabilitimi i vendeve të ndotura me PCB.<br />

2.3.3 DDT<br />

DDT filloi të përdoret masivisht në Luftën e II Botërore. Ajo përdorej për të<br />

luftuar sëmundjet që transmetohen me insekte dhe për të mbrojtur trupat. Ajo ishte<br />

veçanërisht efikase në mbrojtjen nga m<strong>al</strong>aria, tifoja, ethet e verdha, verbimi i<br />

lumenjve dhe encef<strong>al</strong>iti. M<strong>al</strong>aria u eliminua afërsisht në vitet 1960. India, e cila<br />

përpara se të futej në përdorim DDT kishte mbi 75 milion raste të tilla, ka tashmë më<br />

pak se një milion që nga vitet 1962, dhe duke filluar prej vitit 1970 ka vetëm 200,000<br />

raste. Organizata Botërore e Shëndetësisë vlerëson se janë shpëtuar miliona jetë<br />

njerëzish nga përdorimi i DDT.<br />

Tashmë është pothuajse i nd<strong>al</strong>uar përdorimi i DDT në gati të gjitha vendet në<br />

bujqësi dhe një numër vendesh e kanë shtrirë këtë nd<strong>al</strong>im edhe në fushën e shëndetit<br />

publik. Sidoqoftë, në disa vende, ku vektori i m<strong>al</strong>aries është ende i ndjeshëm, DDT<br />

përdoret për dezinfektimin e banesave, pra në mjediset e brendshme, në formë<br />

aerosoli.<br />

Kapitulli që vijon përmbledh disa të dhëna për përdorimin e DDT dhe lindanit<br />

në të shkuarën në Shqipëri dhe i vlerëson ato në lidhje me kërkesat e Konventës së<br />

Stokholmit. Së fundi, evidentohen problemet prioritare dhe objektivat, si dhe<br />

propozohen disa hapa për të ardhmen.<br />

Kërkesat e veçanta të Konventës së Stokholmit<br />

P<strong>al</strong>ët: [Artikulli 3, para. 1]<br />

(b) “të nd<strong>al</strong>ojnë prodhimin & përdorimin” e kimikateve të Aneksit B<br />

“për qëllime të pranueshme” të specifikuara për këto kimikate<br />

Të gjitha P<strong>al</strong>ët të eliminojnë prodhimin dhe përdorimin e DDT me përjashtim<br />

të atyre që njoftojnë Sekretariatin që kanë synimin të prodhojnë dhe/ose të përdorin<br />

DDT në programet për kontrollin e vektorëve ( “për qëllime të pranueshme” në<br />

Aneksin B):<br />

P<strong>al</strong>ët duhet të përfshihen në një Regjistër të DDT specifik të hapur për<br />

publikun dhe që mbahet në Sekretariat.<br />

P<strong>al</strong>a mund të tërhiqet nga regjistri i DDT në çdo kohë.<br />

Prodhimi dhe/ose përdorimi duhet të bëhen në përputhje me rekomandimet<br />

dhe udhëzimet e OBSH-së, dhe vetëm në ato raste kur P<strong>al</strong>a nuk disponohen<br />

<strong>al</strong>ternativa të tjera të sigurta, efektive dhe të përb<strong>al</strong>lueshme financiarisht<br />

Gjendja në Shqipëri.

DDT-ja filloi të përdorej në Shqipëri në vitet 1946–1947 në luftën kundër<br />

vektorëve të m<strong>al</strong>aries.<br />

Shqipëria ka qenë një vend ku m<strong>al</strong>aria ishte mjaft e përhapur dhe gjysma e<br />

popullsisë së atëhershme (në vitin 1959) është mbrojtur me anë të spërkatjes dy herë<br />

në vit të banesave me DDT, numri i të cilave arriti në mbi 100.000.<br />

Në qytete është kryer fushata antilarva. Në zonat moç<strong>al</strong>ore dhe këneta është<br />

kryer spërkatja me avionë në interv<strong>al</strong>e 10 – 15 ditore gjatë periudhës maj-tetor.<br />

Në vitet 1946-1947 deri 1959-1960, sasitë mesatare vjetore të DDT dhe HCH<br />

për spërkatjen e banesave me metodën manu<strong>al</strong>e si dhe përdorimit të avionit në<br />

sipërfaqet ujore, ku ka qenë shumë e përhapur mushkonja anofele, arritën 90-120<br />

ton. Krahas masave bonifikuese, të diagnostikimit dhe të mjekimit masiv e<br />

parand<strong>al</strong>ues, përdorimi i DDT në luftën kundra vektorëve të m<strong>al</strong>aries vlerësohej i<br />

çmuar për shkak të efektit te lartë dhe të zgjatur, qoftë dhe me një apo dy spërkatje<br />

në vit të mureve të banesave.<br />

DDT zakonisht kombinohej si më poshtë:<br />

- DDT emulsion 25% për banesat në zona të largëta e pa rrugë dhe DDT teknik<br />

(tretje në vajguri) në zonat më të afërta më rrugë.<br />

- DDT emulsion 25% me hollim 1:40 për spërkatjen me avion, nga 1 deri 3<br />

mbushje në ditë me 1000 litra secila.<br />

- Kombinime: 10 litra DDT emulsion 25% + 1 kg heksakloran + 10 lit. Flibol<br />

(SCHVIM 1:50) ose DDT 25% emulsion me flibol në pjesë të barabarta (1:1), nga e cila<br />

1 lit hollohet me 40 lit ujë.<br />

DDT ka qenë mjaft i kërkuar nga popullata edhe për luftimin e insekteve të<br />

tjera si morrat, mizat, pleshtat e çimkat, që kishin pushtuar familjet e zonave të<br />

varfra të Shqipërisë të asaj kohe.<br />

Viti 1967 konsiderohet si viti i çrrënjosjes së m<strong>al</strong>aries në Shqipëri, çka u<br />

çertifikua zyrtarisht nga OBSH-ja pas kërkesës së shtetit shqiptar.<br />

Sipas studiuesve dhe ekspertëve m<strong>al</strong>ariologë të vendit, DDT-ja nuk u përdor<br />

më pas vitit 1970. Në konsultimet e bëra ata deklarojnë se një rezervë prej 20-30 ton u<br />

mbajt nga Ministria e Shëndetësisë për dy arsye :<br />

E para: Megjithëse ishte re<strong>al</strong>izuar çrrënjosja e m<strong>al</strong>aries, mund të priteshin<br />

shpërthime të mundshme nga raste të importuara;<br />

E dyta: sepse kishte filluar rezistenca e mushkonjave anofeles, pas një<br />

përdorimi prej mbi 20 vjetësh.<br />

Informarcioni i mbledhur nga disa rrethe dëshmon se DDT dhe lindani janë<br />

përdorur deri 15 vjet më parë. Lindani është përdorur kryesisht kundër zgjebes dhe<br />

parazitëve. Përdorej kryesisht në pomada dhe emulsione 1% gjatë periudhës 1975 –<br />

1985. Pas kësaj kohe u nd<strong>al</strong>ua përdorimi i tij për shkak të rezistencës së parazitëve.<br />

Ndonëse ndikimi i pesticideve në shëndetin publik ka qenë i njohur, në<br />

Shqipëri nuk ka pasur ndonjë sistem monitorimi ose mbledhje të dhënash për të<br />

përcaktuar këtë ndikim. Kohët e fundit janë bërë disa përpjekje nga ISHP për të<br />

studiuar mbetjet e pesticideve në zinxhirin ushqimor dhe në gjakun e disa banorëve.<br />

Këto depistime janë kryer në një zonë të Porto-Romanos (pranë ish-uzinës së<br />

prodhimit të kimikateve).<br />

Në gjakun e personave që jetojnë në rrethinat dhe në territorin e ish-fabrikës<br />

janë gjetur nivele të izomerive α dhe β të HCH-së, që shkojnë, përkatësisht, deri

0.0028 µg/ml dhe nga 0.005 µg/ml në 0.0915 µg/ml. Nivelet më të larta i kanë<br />

personat që jetojnë në territorin e ish-uzinës së përmendur më sipër. Vlerat e matura<br />

për izomerin γ ishin të krahasueshme me ato të provave të bardha. Në mostrat e<br />

an<strong>al</strong>izuara vlerat e izomerit δ ishin të pakapshme.<br />

Tabela 16: Rezultatet an<strong>al</strong>itike të HCH në qumësht të krahasuara<br />

me mostrat e UNEP-it<br />

Kampioni α-HCH β-HCH γ-HCH δ-HCH gjithsej HCH<br />

(lindan)<br />

mg/kg dhjamë<br />

Kampioni i 4.86 7.27 0.13 0.47 12.7<br />

UNEP<br />

Qumësht 3.34 2.69 0.39 0.39 6.8<br />

(kampioni i<br />

ISHP)<br />

Burimi: Tafaj L. (2003): Një zonë e ndotur me heksaklorociklohekzan në<br />

Shqipëri, Perspektiva e shëndetit mjedisor, Forumi i VII Ndërkombëtar i HCH dhe<br />

Pesticideve, Kiev, Ukrainë, 5-7 qershor 2003.<br />

Prania e niveleve të larta të izomereve β të HCH, krahasuar me izomerët e<br />

tjerë HCH mund të shpjegohet me aftësinë e këtyre izomerëve për t’u vendosur dhe<br />

për të qëndruar më gjatë se të tjerët. Niveli i izomereve β të HCH, është dukshëm i<br />

ulët në personat që qëndrojnë larg fabrikës, deri në nivele të ulëta për personat që<br />

jetojnë në largësi 120 m në veri të fabrikës.<br />

Dy kampione qumështi të marra në zonën e Porto-Romanos në kuadër të<br />

studimit të fizibilitetit të UNEP dhe në kuadër të një studimi të kryer nga ISHP,<br />

përmbanin nivele të larta të HCH.<br />

Përqendrimi maksim<strong>al</strong> i lejuar për lindanin në yndyrën e qumështit është 0.2<br />

mg/kg (në bazë të legjislacionit Gjerman). Nivelet e lartpërmendura të HCH të<br />

gjetura në qumësht e k<strong>al</strong>ojnë 30-60 herë këtë përqendrimi maksim<strong>al</strong> të lejuar.<br />

Përqendrimet i izomerëve të HCH të gjetur në mostrat e qumështit në Porto<br />

Romano tejk<strong>al</strong>ojnë dhjetëra herë rastet e literaturës te viteve ’70, në periudhën kur<br />

filloi kufizimi i përdorimit të HCH.<br />

Të dyja mostrat na japin idenë për nivelin e shk<strong>al</strong>lës së ndotjes dhe për nivelet<br />

shumë të larta të HCH në qumështin e prodhuar në zonën e Porto Romanos, e cila<br />

është tregtuar edhe në zona të tjera të rrethit të Durrësit.<br />

Përqendrimi i HCH i gjetur në qumësht na jep një ide të qartë që nuk mund të<br />

përdoret për konsum nga njerëzit mbasi përbën rrezik serioz për shëndetin publik.<br />

Në tabelën 17 jepet situata në lidhje me NOQ-të në sektorin e shëndetësisë në<br />

dhjetor 2005 sipas inventarizimit të kryer në kuadër të projektit për përgatitjen e<br />

Planit Kombëtar të Veprimit për NOQ-të.<br />

Sasitë e identifikuara të DDT dhe heksakloranit/lindanit janë hequr nga<br />

Shqipëria në kuadër të projektit të MMPAU, ‘‘Riamb<strong>al</strong>azhimi dhe largimi nga<br />

Shqipëria i pesticideve dhe kimikateve të tjera nga Bishti i P<strong>al</strong>lës” i financuar nga<br />

Qeveria Holandeze. Ky largim u përfundua në muajin korrik 2006.<br />

Tabela 17: Stoqe të DDT e të Lindanit në magazinat e MSH

Nr Rrethi Vendndodhja<br />

Sasia DDT Sasia Lindan Paketimi<br />

(kg) (kg)<br />

1 Gjirokastër DKSHP 50 kg sol. - Fuçi<br />

25 %<br />

2 Durrës DKSHP 200 kg sol.<br />

25 %<br />

24.2 kg<br />

(sol.10%)<br />

Fuçi, shishe x<br />

500 ml<br />

3 Elbasan DKSHP 100 kg sol. - Fuçi<br />

25%<br />

4 Lushnjë DKSHP 1040 kg 200 (HCH) Fuçi, thasë<br />

sol. 25%<br />

5 Lezhë DKSHP - 704.6 (sol. Shishe x 50 ml<br />

10%)<br />

6 Rezerva Lundër 108 kg sol. 212 (pluhur) Fuçi<br />

shtetërore<br />

25%<br />

Gjithsej 6 vende 1948 kg<br />

sol 25%<br />

1140 kg Fuçi, shishe,<br />

thasë<br />

Problemet përparësore dhe objektivat për administrimin e DDT.<br />

Problemet prioritare që janë të lidhura me kontrollin dhe administrimin e ishmagazinave<br />

të DDT, kanë të bëjnë me mjedisin, tokën, kontaminimin e ujërave<br />

sipërfaqësore dhe nëntokësore. Është e domosdoshme që laboratorët përkatës të<br />

pajisen me aparatura për të kryer an<strong>al</strong>izat e kontrollit për ndotjen e krijuar në mjedis,<br />

tokë, ujërat sipërfaqësore dhe nëntokësore dhe, në të njëjtën kohë, të trajnohet stafi.<br />

Kështu mund të arrihet të bëhet an<strong>al</strong>iza, vlerësimi i riskut dhe të përcaktohen<br />

ndërhyrjet e nevojshme e të sigurta për mbrojtjen e shëndetit të njerëzve dhe të<br />

mjedisit.<br />

Problemet përparësore.<br />

Mungesë e kapaciteteve për studime an<strong>al</strong>itike në lidhje me kontaminimin e<br />

ish- magazinave të DDT, si edhe të mjedisit rrethues;<br />

Mungesë ndërgjegjësimit për vendet e kontaminuara për sa u përket rreziqeve<br />

të mundshme në shëndet për popullatën që jeton në afërsi të këtyre vendeve .<br />

Objektivat<br />

Forcimi i kapaciteteve të laboratorëve të IMB, ISHP, dhe LQU për monitorimin<br />

e DDT.<br />

Përcaktimi i kontaminimit eventu<strong>al</strong> të ish-magazinave dhe zonave përreth tyre<br />

nga DDT;<br />

Rritja e ndërgjegjësimit për vendet e kontaminuara për sa u përket rreziqeve të<br />

mundshme në shëndet për popullatën që jeton në afërsi të këtyre vendeve.<br />

2.3.4 NOQ-të e Prodhuara Jo-Qëllimisht<br />

Hyrje<br />

NOQ-të e prodhuar në mënyrë të paqëllimshme, siç përcaktohet në Konventën<br />

e Stokholmit, janë dibenzofuranet e polikloruara (PCDF) dhe dibenzo-p-dioksinat e<br />

polikloruara (PCDD) si dhe bifenilet e polikloruara (PCB), ku PCB-të janë formuara<br />

si nënprodukte.<br />

Dibenzofuranet e polikloruara (PCDF) dhe dibenzo-p-dioksinat e<br />

polikloruara (PCDD) janë ndotësit mjedisor të zbuluar në pothuajse të gjithë

komponentët e ekosistemit të globit në sasi gjurmësh. Përbërës të kësaj klase në<br />

veçanti kanë shkaktuar problemet kryesore mjedisore.<br />

Ekzistojnë 75 lloje dioksinash (PCDD) dhe 135 lloje (PCDF) furanesh. Shtatë<br />

lloje dioksinash dhe 10 lloje furanesh janë përcaktuar si toksike.<br />

Dioksinat janë ndër kimikatet më toksike të njohura nga njeriu, 10 herë më<br />

toksike se armët kimike (Zarin, Zaman, VX) ose toksinat natyr<strong>al</strong>e (helmi i një lloji<br />

peshku, gjarpri), dhe 100 herë më toksike se striknina. Rr<strong>al</strong>lëherë shkaktohen<br />

helmime akute, por dioksinat janë të qëndrueshme dhe bio-akumulohen te njeriu. Si<br />

pasojë, problemi kryesor janë efektet kronike.<br />

Rreth 90% e PCDD dhe PCDF merren nga njeriu nëpërmjet zinxhirit<br />

ushqimor. Rrugë të tjera të rëndësishme të ekspozimit mund të jenë thithja nëpërmjet<br />

frymëmarrjes ose gëlltitja e grimcave të ndotura.<br />

PCDD/PCDF, në d<strong>al</strong>lim nga kimikatet e tjera NOQ, si pesticidet e<br />

polikloruara, si psh DDT, asnjëherë nuk prodhohen në mënyrë të qëllimshme. NOQtë<br />

aksident<strong>al</strong>e formohen nga nënproduktet e aktiviteteve të shumta industri<strong>al</strong>e dhe<br />

më shumë nga proceset e djegies.<br />

Të gjitha format e djegies, industri<strong>al</strong>e dhe shtëpiake, mund të çlirojnë dioksina<br />

në qoftë se është i pranishëm klori, qoftë edhe në sasi të vogla (gjurmë):<br />

Djegia e mbeturinave (duke përfshirë mbetjet urbane, mjekësore dhe të<br />

rrezikshme).<br />

Djegia e lëndëve djegëse të ngurta dhe të lëngshme duke përfshirë qymyrin,<br />

naftën dhe drutë në impiante të mëdha, siç janë ato të prodhimit të energjisë elektrike<br />

dhe në sasi të vogël në sobat e ngrohjes dhe zjarret shtëpiake.<br />

Procese të tjera si djegie e mbeturinave të oborreve të shtëpive, zjarret e mëdha<br />

dhe zjarret aksident<strong>al</strong>e;<br />

Proceset industri<strong>al</strong>e, duke përfshirë proceset termike, prodhimin e met<strong>al</strong>eve,<br />

uzinat e skorieve, furrat me hark elektrik dhe prodhimi i met<strong>al</strong>eve jo ferrore;<br />

Proceset e prodhimit kimik. Prodhimi i pesticideve aromatike të polikloruara<br />

p.sh. 2,4,5-T dhe PCP; fenolet e kloruara; disa tretës të kloruar dhe vinil-kloruret;<br />

Kërkesat përkatëse të Konventës së Stokholmit<br />

Vendet p<strong>al</strong>ë duhet të marrin të paktën masat e më poshtme:<br />

përgatitjen e planit të veprimi;<br />

pakësimi i shkarkimeve ose eliminimi që në burim;<br />

zëvendësimi i materi<strong>al</strong>eve, produkteve, proceseve;<br />

futjen e Teknikave më të Mira të Disponueshme (TMD) dhe të Praktikave më<br />

të Mira Mjedisore (PMM) për burimet e reja dhe ekzistuese.<br />

Plani i Veprimit për Ndotësit Organikë të Qëndrueshëm [Neni 5, para. (a)]<br />

Çdo vend anëtar duhet të përgatisë një Plan Veprimi ose, kur vlerësohet e<br />

domosdoshme, Plan Rajon<strong>al</strong>, brenda dy vjetësh nga data e hyrjes në fuqi të kësaj<br />

Konvente për këtë vend, dhe, më pas, ta zbatojë këtë Plan si pjesë e planit të zbatimit<br />

të specifikuar në Nenin 7, i projektuar të identifikojë, karakterizojë dhe trajtojë<br />

shkarkimin e kimikateve të renditura në Aneksin C.<br />

Plani i Veprimit duhet të përfshijë elementet e mëposhtëm:<br />

(i) Një vlerësim të shkarkimeve ekzistuese dhe atyre të parashikuara, duke<br />

përfshirë hartimin e inventarit në burim dhe vlerësimin e shkarkimeve, duke marrë<br />

në konsideratë kategoritë e burimeve të identifikuara në Aneksin C;

(ii) Një vlerësim të efikasitetit të ligjeve dhe politikave të Vendeve Anëtare<br />

lidhur me menaxhimin e këtyre shkarkimeve;<br />

(iii) Strategjitë për të arritur detyrimet e këtij paragrafi, duke marrë në<br />

konsideratë vlerësimet në pikat (i) dhe (ii);<br />

(iv) Hapat për të promovuar edukimin duke trajnuar me qëllim<br />

ndërgjegjësimin për këto Strategji;<br />

Një rishikim çdo 5 vjet të këtyre strategjive.<br />

Një program për zbatimin e Planit të Veprimit, duke përfshirë aty strategjitë<br />

dhe masat;<br />

Promovimi i zbatimit të masave të vlefshme, të mundshme dhe praktike që në<br />

mënyrë të shpejtë dhe të dukshme mund të pakësojnë nivelin e shkarkimeve ose<br />

eliminimin në burim.<br />

Plani i Veprimit duhet të përgatitet brenda 2 vjetësh nga hyrja në fuqi dhe<br />

mund të jetë kombëtar ose rajon<strong>al</strong>, pjesë përbërëse e planit të përgjithshëm sipas<br />

Nenit 7.<br />

Për burimet industri<strong>al</strong>e të cilat P<strong>al</strong>ët i kanë identifikuar si me potenci<strong>al</strong><br />

relativisht të lartë formimi dhe shkarkimi të NOQ-ve në mjedis (duke përfshirë ato të<br />

kategorive në Aneksin C Pjesa II), ato duhet:<br />

për burimet e reja të sigurojnë këto veprime:<br />

promovimin, dhe siç parashikohet për një plan veprimi, përdorimin e TMD<br />

[Neni 5, para. (d)]<br />

faza për secilën prej kërkesave të TMD-s për burimet e reja në kategoritë e<br />

Aneksit C pjesa II, sa më shpejt që te jetë e mundur te praktikohet, por jo më vonë se<br />

4 vjet pas hyrjes në fuqi<br />

promovimi i përdorimit të PMM [Neni 5, para. (d)]<br />

për burimet ekzistuese, promovimi i TMD dhe PMM [Neni 5 (e)]<br />

Kjo përfshin:<br />

Përdorimin e materi<strong>al</strong>eve të modifikuara, prodhimeve dhe proceseve për të<br />

parand<strong>al</strong>uar formimin dhe shkarkimin në mjedis të kimikateve të renditura në<br />

Aneksin C, duke marrë në konsideratë udhëzimet e përgjithshme për masat për<br />

parand<strong>al</strong>imin dhe pakësimin e shkarkimeve në Aneksin C dhe udhëzimet që do të<br />

miratohen nga Konferenca e p<strong>al</strong>ëve.<br />

Promovimi në përputhje me afatin kohor të zbatimit të këtij Plani Veprimi, do<br />

të kërkojë përdorimin e TMD për burimet e reja brenda kategorisë së burimeve të<br />

cilat një vend p<strong>al</strong>ë i ka identifikuar si të sigurt, me një vëmendje të veçantë në fillim<br />

për kategoritë e burimeve të identifikuara në Pjesën e II të Aneksit C. Në çdo rast,<br />

kërkesat për të përdorur TMM për burimet e reja të renditur në pjesën II të Aneksit<br />

duhet të re<strong>al</strong>izohen sa më shpejt që të jetë praktike por jo më vonë se katër vjet nga<br />

hyrja në fuqi e kësaj Konvente për këtë P<strong>al</strong>ë.<br />

Gjatë zbatimit të TMD dhe PMM, p<strong>al</strong>ët duhet të marrin në konsideratë<br />

udhëzimet e përgjithshme për masat parand<strong>al</strong>uese dhe uljen e shkarkimeve në këtë<br />

Aneks dhe udhëzimet për TMD që do të miratohen nga Konferenca e P<strong>al</strong>ëve.<br />

Gjendja e NOQ-ve të paqëllimshme në Shqipëri<br />

Inventari i parë i NOQ-ve të prodhuara në mënyrë të paqëllimshme në<br />

Shqipëri është bërë në përputhje me Manu<strong>al</strong>in e UNEP për identifikimin dhe<br />

vlerësimin sasior të dioksinave dhe furaneve. Nismat orientohen drejt shkarkimeve

dhe transferimeve të PCDD/PCDF në pesë ndarjet e mëposhtme: Ajri, Uji, Toka,<br />

Mbeturinat dhe Produktet .<br />

Sipas inventarit janë 9 kategori të burimeve të NOQ-ve të paqëllimshme:<br />

1. Mbetjet nga djegiet;<br />

2. Prodhimi i materi<strong>al</strong>eve met<strong>al</strong>ike dhe jo met<strong>al</strong>ike;<br />

3. Prodhimi i energjisë dhe ngrohja/gatimi;<br />

4. Prodhimi i miner<strong>al</strong>eve;<br />

5. Transporti;<br />

6. Djegiet e pakontrolluara;<br />

7. Prodhimi i kimikateve dhe materi<strong>al</strong>eve të konsumit;<br />

8. Të ndryshme;<br />

9. Mbulimi në tokë / eliminimi.<br />

Të dhënat për inventarin janë mbledhur kryesisht nga burime zyrtare, si psh<br />

MMPAU (Raportet Mjedisore për vitet 2000-2002), INSTAT dhe ARM.<br />

Në mungesë të burimeve zyrtare, u mblodhën të dhëna nga shoqëri private<br />

ose nga ekspertë që punojnë në këto industri. Në të gjitha rastet të dhënat e<br />

mbledhura janë rishikuar dhe verifikuar.<br />

Si Faktorë të shkarkimeve janë përdorur ata që rekomandohen nga metodika e<br />

UNEP për kategorinë përkatëse dhe nënkategoritë e burimeve të PCDD/PCDF (te<br />

dhënat janë shprehur në gram toksik ekuiv<strong>al</strong>ent në vit: g.TEQ/Vit)<br />

Në Tabelën 18 jepen sasitë e PCDD/PCDF-ve të çliruara në Shqipëri për vitin<br />

2004. Siç shihet djegia e pakontrolluar është burimi kryesor i shkarkimeve në ajër<br />

duke zënë rreth 73.54% të tot<strong>al</strong>it.<br />

Djegia e mbeturinave spit<strong>al</strong>ore, është burimi tjetër më i madh i shkarkimeve,<br />

duke zënë rreth 23.8% të tot<strong>al</strong>it kombëtar. Përqindja e kategorive të tjera mbetet e<br />

pandjeshme.<br />

Diskutim për inventarin e shkarkimeve të NOQ-ve të paqëllimta<br />

Në kapitullin më poshtë janë përshkruar rezultatet e inventarit të parë të<br />

NOQ-ve jo të qëllimshme në Shqipëri, duke identifikuar shqetësimet dhe problemet<br />

kryesore, si dhe objektivat dhe zgjedhjet e menaxhimit lidhur me to.<br />

1. Mbeturinat spit<strong>al</strong>ore<br />

Shkarkimet ne ajër nga djegia e mbeturinave spit<strong>al</strong>ore llogariten në 23.8% të<br />

tot<strong>al</strong>it të burimeve nga PCDD/PCDF.<br />

Ka vetëm një incenerator (impiant djegieje) për mbetjet spit<strong>al</strong>ore në Shqipëri.<br />

Ky incenerator është i inst<strong>al</strong>uar në Qendrën Spit<strong>al</strong>ore Universitare “Nënë Tereza”. Ai<br />

është parashikuar të përpunojë vetëm mbetjet jo-patologjike, por në praktikë mbetjet<br />

spit<strong>al</strong>ore nuk ndahen përpara djegies.<br />

Inceneratori ka një kapacitet 108 kg/h, por teknologjia nuk është e<br />

përshtatshme për të eliminuar çlirimin në mjedis të NOQ-ve, sepse temperatura është<br />

nën 1000 0C dhe inceneratori nuk ka sistem filtrash për të pastruar gazet që d<strong>al</strong>in nga<br />

djegia. Në qoftë se mbetjet spit<strong>al</strong>ore digjen në kushte që nuk bazohen në TMD dhe<br />

PMM, kjo përbën një potenci<strong>al</strong> te konsiderueshëm për çlirimin në ajër të PCDD dhe<br />

PCDF, në përqendrime relativisht të larta.

Tabela 18: Shkarkimi i PCDD/PCDF në Shqipëri për vitin 2004<br />

Shkarkimi vjetor, g TEQ/vit<br />

Kategoritë e<br />

Ajri Uji Toka Produkte Mbetje<br />

burimeve<br />

Djegia e mbeturinave 14 0 0 0 0.070<br />

spit<strong>al</strong>ore<br />

Prodhimi i met<strong>al</strong>eve 0.935 0 2.91 0 0<br />

ferrore dhe jo ferrore<br />

Prodhimi i energjisë 0.000563 0 0 0 0.000111<br />

dhe ngrohja<br />

Prodhimi i<br />

0.2577 0 0.150 0 0.00045<br />

miner<strong>al</strong>eve<br />

Transporti 0.3304245 0 0 0 0<br />

Proceset e<br />

43.154463 0 0.0065204 0 0<br />

pakontrolluara të<br />

djegies<br />

Kimikate dhe 0 0 0 0 0<br />

materi<strong>al</strong>e për konsum<br />

Të ndryshme 0 0 0 0 0<br />

Vend-depozitimet e 0 57.52910 0 0 0<br />

mbeturinave<br />

Gjithsej 58.6781505 57.5291 3.0665204 0 0.070561<br />

Nuk ka të dhëna të sakta për sasinë e mbeturinave spit<strong>al</strong>ore të djegura në këtë<br />

incenerator por, nga an<strong>al</strong>iza e Raportit të ISHP, rezulton se kapaciteti i shfrytëzuar i<br />

inceneratorit nuk është më shumë se 40%.<br />

Pjesa kryesore e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore në qytete të ndryshme të Shqipërisë<br />

depozitohen direkt në vend-depozitime të pakontrolluara. Disa spit<strong>al</strong>e ende përdorin<br />

praktikën e djegies në mjedis të hapur të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore. Shkarkimet nga këto<br />

burime të pakontrolluara nuk janë vlerësuar ende dhe, për rrjedhojë, nuk janë të<br />

përfshira në llogaritjet e inventarit. Çlirimet që figurojnë në inventar paraqesin<br />

vlerësimin minim<strong>al</strong> të mundshëm.<br />

2. Prodhimi i met<strong>al</strong>eve ferrore dhe jo ferrore<br />

Prodhimet met<strong>al</strong>ore në Shqipëri konsistojnë në prodhimin e çelikut, hekurit<br />

për ndërtim dhe prodhimin e ferro-kromit.<br />

Industria përfshin Kombinatin Met<strong>al</strong>urgjik, në Elbasan, që administrohet nga<br />

shoqëria turke “Kurum” dhe uzinat e ferrokromit në Elbasan dhe në Burrel që janë<br />

në pronësi të shoqërisë it<strong>al</strong>iane “Darfo”.<br />

Operacionet që kryen “Kurum” konsistojnë në dy linja prodhimi, një që<br />

prodhon vetëm çelik të cilësisë së dytë dhe një tjetër që prodhon shufra çeliku për

ndërtim. Prodhimi i kësaj uzine për vitin 2004 ishte 140 000 ton.<br />

Nga uzinat që administron shoqëria “Darfo” vetëm linja e prodhimit të ferrokromit<br />

në Elbasan është në funksionim me një kapacitet të prodhimit vjetor prej<br />

40.000 ton.<br />

PCDD/PCDF e çliruara në këto aktivitete janë rreth 1.6 % të shkarkimeve<br />

tot<strong>al</strong>e.<br />

3. Prodhimi i energjisë dhe ngrohja<br />

Prodhimi i energjisë, ngrohja dhe gatimi, llogarisin shkarkime shumë të paktë<br />

të NOQ-ve jo të qëllimshëm. Energjia elektrike dhe djegia e drurit, përbëjnë<br />

pothuajse burimet e vetme të energjisë që përdoret për nevoja shtëpiake.<br />

Një nga arsyet e shkarkimeve të ulëta në këtë grup është fakti që nga 8<br />

termocentr<strong>al</strong>e të inst<strong>al</strong>uar në Shqipëri, vetëm ai i Fierit është akoma në gjendje pune.<br />

Konsumi për nevoja shtëpiake pritet të rritet duke ndjekur rritjen e popullsisë.<br />

Zhvillimi ekonomik mund të ndryshojë traditën dhe të rrisë kërkesën për energji.<br />

4. Përpunimi i miner<strong>al</strong>eve<br />

Shkarkimet e NOQ-ve jo të qëllimshme vijnë edhe nga përpunimi i<br />

miner<strong>al</strong>eve, prodhimet e çimentos, gëlqeres, tullave dhe nga asf<strong>al</strong>to-betoni. Ka dy<br />

fabrika çimentoje në funksionim, një në Elbasan dhe një në Fushë-Krujë. Të dyja janë<br />

në pronësi dhe menaxhim privat. Në vitin 2004, prodhimi në Elbasan ishte 573.000<br />

ton çimento dhe 153.000 ton klinker. Prodhimin e gëlqeres në Elbasan e ka filluar<br />

shoqëria private “Kurum”. Në vitin 2004 ky prodhim ishte 15.000 ton. Për më tepër,<br />

janë shtuar shumë prodhuesit artizan të gëlqeres, por për ta nuk ka të dhëna të sakta<br />

për sasinë e prodhuar.<br />

Prodhimi i tullave është shumë i përhapur në Shqipëri. Gjatë vitit 2004 në 14<br />

fabrika u prodhuan në tot<strong>al</strong> rreth 431.000 ton tulla. Shkarkimet në ajër nga kjo<br />

industri nuk janë të mëdha, duke u llogaritur në më pak se 0.5% të shkarkimeve<br />

tot<strong>al</strong>e.<br />

5. Transporti<br />

Gjatë viteve të tranzicionit ekonomik, sektori i transportit në Shqipëri ka bërë<br />

ndryshime të shpejta.<br />

Konsumi tot<strong>al</strong> i karburantit për Shqipërinë është 671.733 ton nga të cilat<br />

480.876 ton janë përdorur vetëm në sektorin e transportit. Përveç kësaj, konsumi i<br />

benzinës llogaritet në 41.589 ton, ndërsa konsumi i gazoilit është 38.928 ton. Një arsye<br />

e konsumit të lartë të karburantit në Shqipëri është përqindja e lartë që zënë<br />

automjetet e përdorura.<br />

Rritja e popullsisë, urbanizimi, dhe zgjerimi i infrastrukturës rrugore,<br />

zhvillimi ekonomik, etj do të çojnë në një rritje të kërkesës për energji në sektorin e<br />

transportit. Si pasojë, mund të pritet një rritje e çlirimit të NOQ-ve jo të qëllimshme

nga sektori i transportit. Megjithatë, miratimi i legjislacionit përkatës mjedisor mund<br />

ta frenojë këtë prirje dhe me rritjen e të ardhurave do të kemi më pak ndotje nga<br />

automjetet e reja që do të zëvendësojnë të vjetrit.<br />

Shkarkimet e sektorit të transportit kanë ndikim të kufizuar në sasinë gjithsej<br />

të NOQ-ve të pa qëllimshme që shkarkohen në ajër (5.63% e shkarkimeve gjithsej).<br />

6. Proceset e djegieve të pakontrolluara<br />

Kontribuesi kryesor i çlirimit të PCDD/PCDF në Shqipëri është kategoria e<br />

proceseve të djegieve të pakontrolluara, ku përfshihen mbeturinat të cilat digjen në<br />

mënyrë spontane ose të qëllimshme në mjedis të hapur. Kjo kategori përbën më<br />

shumë se 73.54 % të shkarkimeve gjithsej në ajër. Gjithashtu, kjo kategori është<br />

kontribuuesi kryesor për shkarkimet në ujë të PCDD/PCDF duke zënë pothuajse 100<br />

% të shkarkimeve.<br />

Në kategorinë e proceseve të djegieve të pakontrolluara janë marrë në<br />

shqyrtim vetëm djegia e mbetjeve urbane dhe zjarret aksident<strong>al</strong>e.<br />

Mbeturinat urbane<br />

Mbeturinat urbane të krijuara në qytetet kryesore llogariten në 0,815 kg/ditë<br />

për person mesatarisht. Gjatë vitit 2004 mesatarja e prodhimit të mbetjeve urbane në<br />

Shqipëri ishte 410.922 ton nga të cilat rreth 43.000 ton janë djegur.<br />

Sistemi i menaxhimit të mbetjeve në Shqipëri është i dobët dhe i pafinancuar<br />

për të kryer një menaxhim mjedisor të mbetjeve. Sistemet e grumbullimit, transportit<br />

dhe depozitimit nuk kanë burime financiare të mjaftueshme dhe nuk janë ngritur<br />

ende vend-depozitime sanitare. Mbetjet grumbullohen në damba të hapura të cilat<br />

janë të papërshtatshme për menaxhim mjedisor.<br />

Mbetjet nuk ndahen përpara depozitimit përfundimtar. Për më tepër,<br />

grumbullimi i pjesshëm i tyre ka çuar në djegien e mbetjeve në oborret e shtëpive dhe<br />

në rrugë (dhe kontejner) me qëllim uljen e volumit. Gjithashtu, djegiet e<br />

pakontrolluara bëhen për të mbledhur më lehtë mbeturina që gjejnë treg shitje si<br />

mbetjet met<strong>al</strong>ike. Veprime te tilla kryhen edhe në sheshet e depozitimit të mbetjeve<br />

(që janë vend-depozitime të pakontrolluara).<br />

Në Shqipëri ka vetëm një sistem të përgjithshëm të grumbullimit të mbetjeve<br />

urbane për qytetet e mëdha, ndërsa fshatrat nuk përfshihen në këtë sistem të<br />

grumbullimit të mbetjeve urbane. Nga mbetjet e grumbulluara, vetëm një pjesë<br />

shkon për t’u depozituar, për shkak të mungese së fondeve dhe organizimit të<br />

paefektshëm nga strukturat lok<strong>al</strong>e përgjegjëse.<br />

Mosndarja e mbeturinave, shpërndarja dhe djegia e pakontrolluar renditet si<br />

një nga problemet më të rëndësishme mjedisore në vend. Janë bërë disa hapa të parë<br />

për të rregulluar situatën në kuadër të Strategjisë së Menaxhimit të Mbetjeve të<br />

Ngurta Urbane të Shqipërisë, e vitit1997. Kjo strategji ka edhe një Plan Veprimi që<br />

trajton forcimin e kapaciteteve institucion<strong>al</strong>e, legjislacionin, investimet dhe aktivitete<br />

të tjera ndërgjegjësuese. Një nga rezultatet është miratimi i ligjit për depozitimin e<br />

mbetjeve urbane dhe ligjit për menaxhimin e mbetjeve urbane. Gjithashtu, në vitin<br />

2005 filluan disa nisma të vogla për riciklimin dhe ndarjen e mbetjeve urbane. Tani<br />

për tani, riciklohen 4% e met<strong>al</strong>eve, 2% e plastikave dhe 1% letrës.

Zjarret në Pyje<br />

Në vitin 2002, janë djegur rreth 54.6 hektarë pyje dhe 39.6 ha kullota. Drejtoria<br />

e Pyjeve ka forcuar masat përkatëse për pakësimin e zjarreve të pakontrolluara. Me<br />

zbatimin më rigoroz të legjislacionit dhe përmirësimet e mëtejshme në këtë drejtim,<br />

do të arrihet edhe pakësimi i zjarreve në pyje.<br />

Problemet parësore dhe objektivat për administrimin e NOQ-ve.<br />

Problemet përparësore<br />

Përmirësimi i kuadri ligjor dhe institucion<strong>al</strong> për kontrollin efektiv të çlirimit të<br />

NOQ-ve prodhuar në mënyrë të paqëllimshme;<br />

Sistem i dobët i administrimit të mbetjeve (sistem administrimi i<br />

papërshtatshëm dhe djegie e pakontrolluar e mbetjeve)<br />

Depozitimi i mbetjeve spit<strong>al</strong>ore jashtë kritereve mjedisore.<br />

Nivel i ulët ndërgjegjësimi për rrezikshmërinë lidhur me çlirimin e<br />

paqëllimshëm nga aktorët kryesorë dhe publiku në përgjithësi.<br />

Kontribuesi kryesor i shkarkimeve të PCDD/PCDF në Shqipëri është<br />

kategoria e proceseve të djegieve të pakontrolluara, të cilat përfshijnë venddepozitimet/dambat,<br />

zjarret dhe djegia në ambient të hapur e mbetjeve urbane. Kjo<br />

kategori llogaritet në 73.54% të shkarkimeve kombëtare në ajër. Kontribuesi më i<br />

rëndësishëm i shkarkimeve të PCDD/PCDF në ujë është depozitimi i mbetjeve<br />

urbane me 100% të shkarkimeve.<br />

Për shkak të infrastrukturës së varfër, kapacitetit dhe rritjes së shpejtë të<br />

popullsisë, kjo kategori pritet të jetë ende dominuese në burimet e shkarkimeve në<br />

Shqipëri. Megjithatë, këtij problemi është duke iu dhënë përparësi për të arritur që të<br />

gjithë Shqiptarët të jenë të mbrojtur nga ekspozimi. Një nga faktorët më kritik është<br />

që mbeturinat depozitohen pjesërisht në zonat apo sheshet e depozitimit dhe që nuk<br />

ka një sistem të ndarjes së mbetjeve në vend-depozitim.<br />

Sistemi i menaxhimit të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore nuk është funksion<strong>al</strong> dhe do të<br />

kërkojë një rishikim tot<strong>al</strong> për minimizimin, ndarjen, mbledhjen dhe transportin për<br />

në vend-depozitimin përfundimtar për pakësimin e dukshëm të çlirimeve të<br />

PCDD/PCDF nga këto aktivitete.<br />

Niveli i aktiviteteve industri<strong>al</strong>e në vend është i pakët dhe si pasojë shumë<br />

kategori burimesh të PCDD/PCDF, që norm<strong>al</strong>isht lidhen me këtë sektor, pothuajse<br />

mungojnë, kështu që shkarkimet e PCDD/PCDF janë të pandjeshme. Ka një kapacitet<br />

të ulët të parand<strong>al</strong>imit të ndotjeve në sektorin industri<strong>al</strong>, megjithëse futja e TMD dhe<br />

PMM në këtë sektor do të ulë më tej shkarkimet e NOQ-ve si dhe do të ndihmojë në<br />

zbatimin e prodhimit të pastër.<br />

Në përgjithësi ka një shk<strong>al</strong>lë të ulët ndërgjegjësimi të publikut për problemet<br />

mjedisore dhe rrezikun për shëndetin që vijnë nga djegia në mjedis të hapur të<br />

mbetjeve dhe keq-menaxhimit të vend-depozitimeve. Për më tepër, autoritetet<br />

vendore dhe Organizatat Jo-Fitimprurëse (OJF) nuk janë të përfshira sa duhet në<br />

sensibilizimin e publikut për problemet e NOQ-ve.<br />

Çlirimi i PCDD/PCDF nuk mund të ulet nëse p<strong>al</strong>ët e përfshira nuk kanë<br />

njohuritë e nevojshme. Veprimet e përbashkëta të këtyre p<strong>al</strong>ëve janë të nevojshme<br />

për të sjellë ndryshimet e kërkuara në mënyrën e të sjellurit. Njohuritë për<br />

shkarkimeve na japin mundësi të bëjmë një vlerësim të nevojave për veprim. Kjo

duhet të përfshijë gatishmërinë për të angazhuar burimet e nevojshme për<br />

administrimin e efektshëm të shkarkimeve të PCDD/PCDF.<br />

Objektivat për administrimin e shkarkimeve të NOQ-ve të paqëllimta<br />

Përmirësimi i legjislacionit për parand<strong>al</strong>imin e ndotjes industri<strong>al</strong>e, i cili duhet<br />

harmonizuar plotësisht me legjislacionin e Bashkimit Europian;<br />

Sigurimi i efektshmërisë së ligjit dhe i rregullave që lidhen me parand<strong>al</strong>imin e<br />

ndotjes industri<strong>al</strong>e dhe administrimin e mbeturinave;<br />

Forcimi i kapaciteteve teknike dhe institucion<strong>al</strong>e si dhe i infrastrukturës<br />

mjedisore për administrimin e mbeturinave, duke përfshirë dhe ato spit<strong>al</strong>ore;<br />

Zbatimi i efektshëm i strategjisë së monitorimit dhe vlerësimit për<br />

parand<strong>al</strong>imin dhe reduktimin e shkarkimeve që aksident<strong>al</strong>isht prodhojnë<br />

nënprodukte NOQ;<br />

Implementimi i një programi efektiv sensibilizimi për një administrim<br />

mjedisor të shëndetshëm të mbeturinave.<br />

Për të arritur objektivat e mësipërme u identifikuan veprimet parësore si më<br />

poshtë:<br />

Plotësimi i legjislacionit dhe i rregulloreve për kontrollin dhe parand<strong>al</strong>imin e<br />

ndotjeve industri<strong>al</strong>e, si dhe administrimin e mbeturinave;<br />

Forcimi i kapacitetit (njerëzor dhe teknik) në institucionet përgjegjëse për<br />

administrimin e mbeturinave (në veçanti administrimin e vend-depozitimeve urbane<br />

dhe parand<strong>al</strong>imin e djegies në mjedis të hapur);<br />

Zbatimi dhe zhvillimi i politikave për pakësimin e shkarkimeve të dioksinave<br />

nga administrimi i mbeturinave;<br />

Futja në përdorim e TMD dhe PMM në sektorin industri<strong>al</strong> dhe djegien e<br />

mbeturinave spit<strong>al</strong>ore;<br />

Përgatitja dhe zbatimi në shk<strong>al</strong>lë të gjerë (në të gjithë vendin) i administrimit<br />

të mbeturinave spit<strong>al</strong>ore duke minimizuar kështu shkarkimet e paqëllimshme të<br />

NOQ-ve;<br />

Rritja e ndërgjegjësimit të publikun të gjerë për praktikat e administrimit të<br />

mbeturinave;<br />

Rishikim i rregullt i inventarit të shkarkimeve;<br />

2.3.5 Mbeturinat e NOQ-ve dhe Vendet e Ndotura<br />

Hyrje<br />

Mbeturinat dhe vendet e ndotura (M&VN) me NOQ janë përshkruar si<br />

kategoria e 10. Në përputhje me metodikën e punës, janë evidentuar dhe<br />

inventarizuar M&VN-të potenci<strong>al</strong>e në rajonet me aktivitet industri<strong>al</strong>, në magazinat e<br />

prodhimeve industri<strong>al</strong>e dhe të pesticideve si dhe në vend-grumbullime dhe venddepozitime<br />

të mbetjeve.<br />

Sipas përkufizimit të tyre, M&VN-të mund të jenë vende të prodhimit të<br />

dikurshëm ose të tanishëm të produkteve me ndotje dioksinash (PCDD) dhe<br />

furanesh (PCDF). Ndotja mund të vijë nga depozitimi i produkteve, depozitimi i<br />

mbetjeve ose përdorimi i produktit a produkteve për një kohë të gjatë. Megjithëse<br />

përqendrimet e dioksinave dhe furaneve në M&VN-të mund të jenë shumë të larta,<br />

emisionet e sotme prej tyre mund të jenë të vogla ose edhe të papërfillshme.<br />

Klasifikimi dhe vlerësimi i M&VN-ve është bërë nisur pikërisht nga<br />

përcaktimi i mësipërm. Kështu janë inventarizuar si M&VN vend-magazinimet e

kimikateve-NOQ si dhe vend-grumbullimet dhe vend-depozitimet ku mund të<br />

gjenerohen NOQ si nënprodukte, siç mund të jenë vendet ku depozitohen mbetjet<br />

industri<strong>al</strong>e dhe ato urbane. Po kështu janë inventarizuar si M&VN vendet ku mund<br />

të jetë i pranishëm aktiviteti i mundshëm i NOQ-ve si pasojë e prodhimit industri<strong>al</strong>,<br />

aktivitetit bujqësor ose mungesa e kujdesit të duhur gjatë përdorimit dhe trajtimit të<br />

vend-depozitimeve të mbetjeve<br />

Kërkesat e posaçme të Konventës së Stokholmit:<br />

Neni 6: vend-grumbullimet<br />

të zhvillojnë dhe të zbatojnë strategji për identifikimin e vend-grumbullimeve<br />

(paragrafi 1a(I) dhe 1b),<br />

të administrojnë stoqet në mënyrë të sigurt, të efektshme dhe të pranueshme<br />

për mjedisin, deri sa të gjykohet se ato janë mbeturina (paragrafi 1c)<br />

dmth nuk mund të përdoren më nga askush<br />

(nuk ka përjashtim të veçantë ose ndonjë qëllim të pranueshëm)<br />

nuk zbatohet për stoqet që mund të eksportohen<br />

(me anë të Nenit 3, paragr. 2)<br />

Neni 6: mbeturinat<br />

P<strong>al</strong>ët: [paragr. 1 (a)(ii)]<br />

hartojnë strategji për të përcaktuar<br />

produktet dhe artikujt në përdorim, si dhe<br />

mbeturinat që përbëhen, përmbajnë ose janë të ndotura me ndonjë NOQ të<br />

Anekseve A, B ose C<br />

P<strong>al</strong>ët: [paragr. 1 (d)]<br />

trajtojnë, grumbullojnë, transportojnë dhe ruajnë mbeturinat sipas një<br />

menaxhimi mjedisor<br />

eliminojnë mbeturinat<br />

në mënyrë që përmbajtja e NOQ-së të shkatërrohet ose shndërrohet në mënyrë<br />

të paprapësueshme, ose<br />

kryejnë një menaxhim mjedisor<br />

kur<br />

shkatërrimi ose shndërrimi i paprapësueshëm nuk është zgjidhje e<br />

pëlqyeshme mjedisore, ose<br />

përmbajtja e NOQ është “e ulët”, duke pasur parasysh rregullat e standardet<br />

ndërkombëtare etj.<br />

P<strong>al</strong>ët: [paragr. 1 (d)]<br />

nuk lejojnë operacione eliminimi që çojnë në rikuperimin, riqarkullimin,<br />

rehabilitimin, ripërdorimin e drejtpërdrejtë ose përdorime të tjera të NOQ-së<br />

nuk transportojnë mbeturina përmes kufijve ndërkombëtarë pa pasur<br />

parasysh rregullat, standardet dhe udhëzimet ndërkombëtare (p.sh., Konventa e<br />

Bazelit)<br />

Zonat e ndotura:<br />

P<strong>al</strong>ët: [paragr. 1 (e)]<br />

përpiqen për të përgatitur strategji për përcaktimin e zonave të ndotura me<br />

NOQ të Anekseve A, B ose C, si dhe<br />

nëse synohet të bëhet rehabilitim, ai të kryhet sipas një menaxhimi mjedisor

Shënim: Rehabilitimi nuk përfshihet në kërkesat e Konventës<br />

Gjendja në Shqipëri<br />

Aktivitet industri<strong>al</strong>e para vitit 1990 në përgjithësi kanë qenë të orientuara nga<br />

shfrytëzimi i lëndëve të para minerare, kryesisht për pasurimin e tyre, dhe nga<br />

industritë met<strong>al</strong>urgjike përkatëse. Industria met<strong>al</strong>urgjike prodhonte gizë, çeliqe,<br />

ferro-krom, bakër, hekur-nikel, nikel dhe kob<strong>al</strong>t. Aktivitetet e tjera industri<strong>al</strong>e<br />

lidheshin me prodhimin e celulozës dhe letrës, lëkurës, qelqit, xhamit, përpunimin e<br />

drurit, etj. Një vend të rëndësishëm në prodhimet industri<strong>al</strong>e zinin produktet e<br />

përpunimit të thjeshtë dhe të thellë të naftës që nxirrej në disa treva të vendit,<br />

kryesisht në Shqipërinë e Mesme.<br />

Hë për hë, në Shqipëri nuk ka vend-depozitime të NOQ-ve, me përjashtim,<br />

mbase, të mbetjeve të katranit në uzinën e koksit në Elbasan. Më poshtë do të<br />

përqendrohemi vetëm në zonat apo vendet e ndotura ose potenci<strong>al</strong>isht të ndotura<br />

nga NOQ-të.<br />

Megjithëse pas viteve ‘90 uzinat kimike dhe met<strong>al</strong>urgjike në Shqipëri<br />

u mbyllën ose punuan me kapacitete të reduktuara, ndotja e shkaktuar prej tyre është<br />

ende „aktive“. Si aktivitete industri<strong>al</strong>e me efekt të konsiderueshëm në ndotjen me<br />

NOQ mund të përmendim disa. Një prej tyre është uzina e sodës kaustike dhe PVCsë<br />

në Vlorë, e cila ka prodhuar një mori kimikatesh, ndër të cilat edhe PVC. Një tjetër<br />

burim i ndotjeve të natyrës organike dhe klororganike kanë qenë fabrikat e<br />

plastmasit në Durrës dhe Lushnje dhe veçanërisht ndërmarrja kimike në Durrës, të<br />

cilat u mbyllën në vitet e para pas ngjarjeve të viteve ‘90. Edhe fabrikat e përpunimit<br />

kimik të drurit (në këtë rast bëhet fj<strong>al</strong>ë për katranin) në Fushë Arrëz, Elbasan dhe Laç<br />

mund të jenë vende të ndotura me NOQ. Po kështu, në Tiranë ndodhen dy impiante<br />

që administrohen nga KESH dhe që kryejnë riparimin e transformatorëve dhe<br />

rigjenerimin e vajit të transformatorëve. Të dy impiantet kanë mbi 30 vjet punë dhe<br />

teknologjia e përdorur si dhe masat për mbrojtjen e mjedisit kanë lënë shteg për<br />

ndotjen me vajra, ku nuk përjashtohet edhe ndotja me PCB, të territorit pranë dhe<br />

përreth tyre.<br />

Ia vlen të përmendet fakti që në vitet e para pas vitit 1990, si rezultat i mbylljes<br />

së shumë aktiviteteve industri<strong>al</strong>e dhe uljes të kapaciteteve prodhuese apo<br />

përpunuese në industritë e mbetura, ndotja nga industria kimike u ul në mënyrë të<br />

konsiderueshme.<br />

Kur flitet për NOQ-të nuk mund të lihet pa përmendur sektori i bujqësisë, në<br />

të cilin, për shumë vite, janë përdorur pesticide me përmbajtje të lartë të NOQ-ve.<br />

Edhe këtu, ndryshimet e ndodhura pas viteve ‘90 në sektorin e bujqësisë dhe në<br />

përdorimin e tokës bënë që edhe përdorimi i pesticideve të ulet dukshëm. Vlerësimi<br />

i fundit i bërë nga speci<strong>al</strong>istët shqiptarë ka treguar se në vend nuk ka më stoqe me<br />

pesticide të tipit DDT: në vitet 2000-2002, në kuadrin e projektit PHARE, të gjitha<br />

stoqet e pesticideve që ndodheshin në magazinat e sektorëve të bujqësisë janë larguar<br />

në Gjermani ku edhe janë eliminuar. Mirëpo, speci<strong>al</strong>istët mendojnë se edhe pas<br />

largimit të pesticideve ndotja e magazinave mbetet problem serioz. Kjo për arsye se<br />

mjedisi brenda këtyre objekteve është i ndotur dhe shumë prej tyre janë edhe të

dëmtuara dhe ndërkaq një pjesë është përdorur për qëllime të tjera, pa bërë asnjë<br />

përpjekje për pastrimin apo rehabilitimin e tyre, duke bërë që ndotja të<br />

“konservohet”.<br />

Zona më e ndotur nga prodhimi dhe përpunimi i pesticideve në Shqipëri është<br />

Porto Romano. Në këtë vend gjate viteve ‘80 është prodhuar lindan për përdorim në<br />

bujqësi. Teknologjia e përdorur dhe mungesa e masave për mbrojtjen e mjedisit kanë<br />

shkaktuar ndotje të lartë të territorit përreth impianteve të prodhimit të<br />

heksakloran/lindanit. Prodhimi u ndërpre në vitin 1990 dhe më vonë mbetjet e<br />

izomerëve të heksakloranit në sasi rreth 300-400 ton u çuan në magazinat e Bishtit të<br />

P<strong>al</strong>lës. Besohet se edhe këtu territori brenda dhe përreth magazinave është i ndotur<br />

me mbetje të izomerëve të heksakloranit.<br />

Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave e Republikës së<br />

Shqipërisë, me mbështetjen financiare të qeverisë Holandeze, në muajin korrik 2006,<br />

kreu largimin e këtyre mbeturinave nga Shqipëria për t’u asgjësuar në një nga vendet<br />

e BE-së, në kuadrin e projektit “ Riamb<strong>al</strong>azhimi dhe largimi nga Shqipëria i<br />

pesticideve dhe kimikateve të tjera nga Bishti i P<strong>al</strong>lës”.<br />

Në ish-uzinën e plastmasit në Lushnjë e cila, si shumë objekte industri<strong>al</strong>e,<br />

pushoi së punuari në fillim të viteve 1990, janë ende të depozituara rreth 1700 ton<br />

kimikate, kryesisht organike. Në fakt kemi të bëjmë me një përzierje të kimikateve që<br />

janë përdorur në teknologji dhe që tani nuk mund të identifikohen, mbasi<br />

amb<strong>al</strong>azhet janë prishur dhe lëndët kimike janë përzier. Magazinat ku janë të<br />

depozituara janë dëmtuar dhe agjentët atmosferikë i kanë shpërndarë ato në<br />

territorin e ish-uzinës.<br />

Nga autoritetet vendore është raportuar se në stacionin e trenit në Bajzë<br />

gjendet një sasi prej 200 ton pesticide NOQ, ndoshta një mbeturinë nga pesticidet e<br />

skaduara të importuara nga Gjermania Lindore në vitin 1991, të cilat mund të mos<br />

jenë kthyer mbrapsht me sasinë kryesore të tyre.<br />

Megjithatë, në mënyrë të përmbledhur mund të thuhet se si rezultat<br />

i pakësimit si i aktiviteteve industri<strong>al</strong>e ashtu edhe i përdorimit të pesticideve në<br />

bujqësi, ndotja me NOQ në vend është ulur në mënyrë të konsiderueshme. Këtë e<br />

vërteton më së miri përmirësimi i cilësisë së ujërave në mjaft prej lumenjve të vendit.<br />

Në këtë kuadër, si objektiv afatshkurtër duhet konsideruar an<strong>al</strong>iza e tokës në<br />

zonat potenci<strong>al</strong>isht të ndotura me NOQ. Por përpara se të ndërmerret ky veprim<br />

duhet që për zonat potenci<strong>al</strong>isht të ndotura me NOQ të përcaktohen prioritetet,<br />

mbështetur në mundësinë dhe rrezikshmërinë e ekspozimit ndaj tyre të njeriut dhe<br />

mjedisit.<br />

Stoqet dhe vend-depozitimet e ndotura me NOQ<br />

Këto kategori (që mund të konsiderohen edhe si pika të nxehta) ndryshojnë<br />

nga nëntë kategoritë e tjera sepse janë një mundësi për të qenë burim ndotjeje për të<br />

ardhmen. Tabela e mëposhtme paraqet një listë të vend-grumbullimeve dhe venddepozitimeve<br />

që paraqesin aktivitet për sa i takon NOQ-ve, të klasifikuara edhe sipas<br />

nën-kategorive që u përkasin.<br />

Tabela 19: Lista e stoqeve dhe e mbeturinave potenci<strong>al</strong>isht aktive<br />

për sa u takon NOQ-ve (Kategoria 10)<br />

Tipi i zonës së Nën-kategoritë e zonave të nxehta

nxehtë<br />

N<br />

r<br />

1.<br />

2<br />

3<br />

4<br />

Fabrika/<br />

vendi/<br />

zona<br />

Ish-uzina e<br />

plastmasit<br />

në Lushnje<br />

Ish-uzina<br />

koksokimike<br />

në Elbasan<br />

Stacioni<br />

trenit në<br />

Bajzë<br />

Uzina<br />

kimike<br />

Durrës<br />

(Porto<br />

Romano)<br />

5 Ndërmarrja<br />

e Riparimit<br />

dhe<br />

Përshkri<br />

mi<br />

Kimikat<br />

e<br />

organike<br />

të<br />

skaduar<br />

a<br />

Përpuni<br />

mi<br />

i<br />

qymyrit<br />

(nënpro<br />

dukte<br />

të<br />

ndrysh<br />

me,<br />

përfshi<br />

edhe<br />

ato<br />

fenolike)<br />

Pesticide<br />

të<br />

skaduar<br />

a<br />

Prodhim<br />

i i<br />

lindanit<br />

(gama-<br />

HCH)<br />

dhe i<br />

bikroma<br />

tit<br />

të<br />

natriumi<br />

t<br />

Përdori<br />

mi i vajit<br />

të<br />

Stoqe<br />

Mbetu<br />

rina<br />

NOQ<br />

X<br />

X<br />

X<br />

Zona<br />

të<br />

ndot<br />

ura<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

Zona<br />

prodh<br />

imi të<br />

lënd.<br />

organ<br />

. të<br />

kloru<br />

ara<br />

X<br />

Zona<br />

prodh<br />

imi<br />

fenole<br />

sh të<br />

kloru<br />

ara<br />

Zona<br />

formu<br />

limi<br />

fenole<br />

sh të<br />

klorua<br />

ra<br />

Zona<br />

përdo<br />

rimi<br />

fenole<br />

sh të<br />

klorua<br />

ra<br />

Zona<br />

prodh<br />

imi e<br />

trajti<br />

mi<br />

lënde<br />

druso<br />

re

Mbushjes<br />

së<br />

Transforma<br />

torëve në<br />

Tiranë<br />

6 Ndërmarrja<br />

e<br />

Rigjenerimi<br />

t të Vajit të<br />

Transforma<br />

torëve<br />

ndotur<br />

me PCB<br />

Përdori<br />

mi i vajit<br />

të<br />

ndotur<br />

me PCB<br />

X<br />

Zonat e ndotura me NOQ<br />

Në tabelën që vijon janë paraqitur zonat potenci<strong>al</strong>isht të ndotura me NOQ, të<br />

klasifikuara edhe sipas nën-kategorive që u përkasin. Është fj<strong>al</strong>a përsëri për<br />

kategorinë 10 sipas klasifikimit të paraqitur në metodikën e punës të rekomanduar<br />

nga UNEP.<br />

Tabela 20: Zonat potenci<strong>al</strong>isht të ndotura me NOQ (Kategoria 10)<br />

Nr Zonat e ndotura<br />

1 Elbasan<br />

(zona e ishuzinës<br />

koksokimike)<br />

Përshkrimi i zonës dhe burimit të ndotjes potenci<strong>al</strong>e<br />

Zona më e ndotur e rajonit industri<strong>al</strong> të Elbasanit është ishuzina<br />

kokso-kimike. Sipas dokumentacionit udhëzues të<br />

Konventës së Stokholmit, prodhimi i koksit për përdorim në<br />

industrinë met<strong>al</strong>urgjike shoqërohet me çlirim të NOQ-ve<br />

dhe konkretisht të dioksinave dhe furaneve.<br />

2 Durrës<br />

(zona e Bisht-<br />

P<strong>al</strong>lës)<br />

3 Vlorë<br />

(zona e ishuzinës<br />

së sodë-<br />

PVC-së)<br />

Uzina kokso-kimike në Elbasan ka punuar gjatë periudhës<br />

1975-1991. Në territorin përreth saj ndodhen disa qindra ton<br />

dhera të përziera me materi<strong>al</strong>e me bazë katrani. Në<br />

depozitat e katranit ka ende mbeturina të këtij materi<strong>al</strong>i me<br />

përmbajte NOQ. Mbetjet më të rrezikshme janë krijuar<br />

(madje një pjesë e vogël vazhdon të krijohet edhe sot) nga<br />

proceset e koksifikimit dhe të gazifikimit dhe nga uzina<br />

energjetike. Territori i ndotur është rreth 2,500 m2.<br />

Territori i magazinave ku kanë qenë të depozituara në<br />

kushte jo të përshtatshme mbeturinat e lindanit dhe izomerët<br />

e HCH, krahas kimikateve të tjera të skaduara dhe jo të<br />

gjithë të etiketuar, dyshohet të jetë vend mjaft i ndotur me<br />

kimikate të grupit të NOQ-ve.<br />

Për më se 20 vjet është prodhuar PVC dhe nuk disponohen<br />

an<strong>al</strong>iza mbi përmbajtjen e përbërjeve klororganike, përfshirë<br />

NOQ-të, në territorin e ish uzinës dhe përreth saj.

4 Durrës<br />

Porto-Romano<br />

(zona e ishndërmarrjes<br />

kimike)<br />

5 Elbasan, Laç,<br />

Fushë Arrëz<br />

(zona e ishkombinatit<br />

të<br />

përpunimit të<br />

drurit)<br />

6. Ish-uzina e<br />

plastmasit në<br />

Lushnje<br />

7. Stacioni i trenit<br />

në Bajzë-Shkodër<br />

Janë rreth 2 ha të ndotur me mbetje pesticidesh, kryesisht<br />

heksakloran dhe lindan. An<strong>al</strong>izat e kryera në kampionë toke<br />

kanë treguar praninë e izomerëve HCH në përqendrime<br />

tepër të larta, nga 1,290 deri në 3,140 mg /kg për kampion<br />

dheu.<br />

Territori në të cilin bëhej trajtimi i drurit me katran dhe me<br />

kimikate të tjera.<br />

Të depozituara rreth 1700 përzierje kimikatesh kryesisht<br />

organike dhe territori i uzinës i ndotur nga përhapja e këtyre<br />

kimikateve. Rrezik potenci<strong>al</strong> për ndotjen e ujërave<br />

sipërfaqësore dhe nëntokësore<br />

Në magazinat e stacionit të trenit ndodhen rreth 200 ton<br />

pesticide të skaduara të mbetura në këtë stacion që në fillim<br />

të viteve ’90. Nuk disponohen të dhëna të sakta për llojet e<br />

pesticideve dhe për ndotjen e mjedisit përreth.<br />

Problemet përparësore dhe objektivat për administrimin e NOQ-ve<br />

Burimi kryesor i ndotjes nga NOQ-të, në konteksin e zonave/territoreve të<br />

ndotura, janë vend-depozitimet e mbetjeve urbane, të cilat, siç është përmendur edhe<br />

në piken 2.3.4, në përgjithësi janë vendosur në vende jo të përshtatshme në aspektin<br />

gjeologjik dhe hidrologjik, por edhe pa teknologjinë për depozitimin mjedisor të tyre.<br />

Në të gjitha vend-depozitimet e mbetjeve urbane në qytetet kryesore të vendit është i<br />

pranishëm fenomeni i djegies së tyre, gjë që shoqërohet me çlirimin në ajër dhe<br />

k<strong>al</strong>imin në ujë të dioksinave dhe furaneve. Lidhur me sasitë dhe mënyrat e zgjidhjes<br />

së problemeve për pakësimin deri edhe eliminimin e këtyre NOQ-ve në venddepozitimet<br />

urbane bëhet fj<strong>al</strong>ë në pikat 2.3.4 dhe 3.3.4.<br />

Industritë që kanë qenë aktive përpara viteve ‘90, një pjesë e të cilave<br />

vazhdojnë të punojnë edhe sot, vazhdojnë të ndotin mjedisin me mbeturinat e<br />

trashëguara nga koha kur këto industri ishin në punë si dhe me mbetjet që rezultojnë<br />

nga funksionimi i tanishëm i tyre. Këto janë konstatime të bëra mbi bazën e<br />

informacioneve nga literatura për shkarkimet në mjedis nga këto industri, pasi deri<br />

tani, për mungesë të fondeve dhe kapaciteteve për an<strong>al</strong>izën e NOQ-ve të tilla si<br />

PCDD, PCDF dhe PCB, nuk janë kryer ende an<strong>al</strong>iza për të përcaktuar përqendrimin e<br />

NOQ-ve dhe shtrirjen e tyre në ajër, tokë dhe ujëra sipërfaqësore dhe nëntokësorë.<br />

Konsiderohen gjithashtu si vende të ndotura me NOQ edhe shumica e<br />

magazinave të sektorit të bujqësisë, të cilat kanë pasur në inventar edhe pesticide<br />

NOQ.<br />

Në të gjitha veprimtaritë e mësipërme është konstatuar një nivel i ulët<br />

informacioni për efektet në shëndet dhe në mjedis të NOQ-ve, si te punonjësit e<br />

sektorëve përkatës ashtu edhe te komuniteti pranë objekteve apo territoreve të

ndotura me NOQ.<br />

Në gjendjen ekzistuese të vendeve të ndotura apo që mund të identifikohen si<br />

të ndotura nga NOQ-të, ka ndikuar edhe mungesa në të k<strong>al</strong>uarën e legjislacionit<br />

kuadër për mbrojtjen e mjedisit dhe mungesa e tanishme e legjislacionit të posaçëm<br />

për NOQ-të. Këto mangësi të kuadrit ligjor mjedisor kanë ndikuar edhe në punën e<br />

pakët të institucioneve kërkimore në drejtim të studimit të ndotjes së mjedisit nga<br />

NOQ-të, në përgjithësi, dhe të vendeve eventu<strong>al</strong>isht të ndotura nga kjo kategori<br />

kimikatesh, në veçanti. Rrjedhojë e kësaj gjendje është edhe mungesa e kapaciteteve,<br />

si në strukturat kërkimore, ashtu dhe në ato administrative.<br />

Problemet përparësore<br />

Legjislacioni për parand<strong>al</strong>imin e ndotjes industri<strong>al</strong>e dhe menaxhimin e venddepozitimeve<br />

të mbetjeve nuk është i harmonizuar plotësisht me atë të BE;<br />

Menaxhimi në praktikë i vend-depozitimeve të mbetjeve nuk kryhet në<br />

përputhje me legjislacionin ekzistues përkatës;<br />

Zbatim i pamjaftueshëm i legjislacionit përkatës për mbrojtjen nga ndotja;<br />

Kapacitete të pamjaftueshme institucion<strong>al</strong>e dhe teknike në dogana, në<br />

institucionet kërkimore dhe në autoritetet e inspektimit;<br />

Mungesë e ekspertëve të ku<strong>al</strong>ifikuar për monitorimin e NOQ-ve dhe trajtimin<br />

e mbetjeve industri<strong>al</strong>e;<br />

Ndotje e tokës dhe ujërave nëntokësore për shkak të djegies së mbeturinave në<br />

vend-depozitimet urbane;<br />

Mungesë e mjeteve (laboratorë dhe njësi kontrolli) për zbatimin e legjislacionit<br />

në lidhje me kontrollin dhe parand<strong>al</strong>imin e ndotjes dhe menaxhimin e mbetjeve duke<br />

respektuar kërkesat mjedisore;<br />

Ndotje e ajrit, tokës dhe eventu<strong>al</strong>isht edhe e ujërave nëntokësore në rajonet e<br />

Porto Romanos dhe të ish-uzinës së sodës kaustike dhe PVC-së në Vlorë për shkak të<br />

gjendjes në këto rajone të depozitimeve dhe mbeturinave të komponimeve të<br />

kloruara;<br />

Ndotje e ajrit, tokës dhe eventu<strong>al</strong>isht edhe e ujërave nëntokësore në territorin<br />

pranë dhe përreth uzinës kokso-kimike të ish-kombinatit met<strong>al</strong>urgjik në Elbasan;<br />

Ndotje e ajrit, tokës dhe eventu<strong>al</strong>isht edhe e ujërave nëntokësore në territorin e<br />

repartit të imprenjimit të lëndës drusore në ish-kombinatet e drurit në Elbasan, Laç<br />

dhe Fushë Arrëz;<br />

Ndotje e tokës dhe eventu<strong>al</strong>isht e ujërave sipërfaqësore dhe nëntokësore në<br />

uzinat e riparimit të transformatorëve dhe rigjenerimit të vajit të transformatorëve në<br />

Tiranë;<br />

Ndotje eventu<strong>al</strong>e e tokës dhe ujërave sipërfaqësore dhe nëntokësore nga<br />

kimikatet e ish uzinës së plastmasit në Lushnje dhe në stacionin e trenit në Bajzë-<br />

Shkodër<br />

Ndotje e tokës në mjediset rreth ish-magazinave të pesticideve që kanë<br />

funksionuar në sistemin e bujqësisë;<br />

Sensibilizim shumë i pakët në mjaft grupe të popullatës për rrezikun që mbart<br />

çlirimi në mjedis i NOQ-ve;<br />

Çështjet që kanë të bëjnë me aspektet institucion<strong>al</strong>e dhe ato ligjore të<br />

administrimit siç duhet të zonave të ndotura përshkruhen në pikën 3.3.1. Çështjet

teknike që kanë të bëjnë me menaxhimin e pesticideve dhe të vend-depozitimeve<br />

urbane trajtohen përkatësisht në pikat 3.3.2 dhe 3.3.4. Çështjet që kanë të bëjnë me<br />

sensibilizimin e publikut trajtohen në pikën 3.3.8.<br />

Objektivat:<br />

Përmirësimi i praktikave shqiptare të administrimit të zonave të ndotura;<br />

Forcimi i kapaciteteve institucion<strong>al</strong>e të autoriteteve vendore për administrimin<br />

e mbeturinave, duke respektuar kërkesat mjedisore;<br />

Rritja e kapaciteteve për depozitimin dhe monitorimin e mbeturinave<br />

industri<strong>al</strong>e;<br />

Forcimi i kapaciteteve institucion<strong>al</strong>e dhe teknike në dogana, në institucionet<br />

kërkimore dhe në autoritetet inspektuese;<br />

Studimi i nivelit të ndotjes me NOQ të zonave të ndotura;<br />

Rehabilitimi gradu<strong>al</strong> i zonave të ndotura;<br />

Përgatitja dhe zbatimi i programeve efektive të ndërgjegjësimit lidhur me<br />

administrimin e mbeturinave duke respektuar kërkesat mjedisore;<br />

2.3.6 Ndërgjegjësimi dhe Informimi<br />

Niveli aktu<strong>al</strong> i informimit mjedisor në Shqipëri<br />

Deri në vitet ’90, në Shqipëri kishte një informim mjedisor shumë të varfër dhe<br />

ajo që bëhej, në më të shumtën e rasteve, ishte informim propagandistik. Koncepti i<br />

informimit, veçanërisht informimit mjedisor, është relativisht i ri.<br />

Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë e vitit 1998, njeh të drejtën e secilit “për<br />

të qenë i informuar për gjendjen mjedisore dhe mbrojtjen e saj” dhe “për të marrë<br />

pjesë në vendim-marrje”. Një hap tjetër në këtë drejtim ka qenë miratimi i udhëzimit<br />

"Për informimin mjedisor dhe mbështetjen e publikut me informim mjedisor”, Nr. 7,<br />

datë 19.1.1998, nxjerrë nga Agjencia Kombëtare e Mjedisit<br />

Në këtë udhëzim përcaktohet lloji i informacionit që do të ofrojë kjo Agjenci<br />

dhe detyrimin për të garantuar të drejtën e çdo qytetari për të pasur informacion<br />

mjedisor, për t’u informuar në lidhje me aktivitetet që kanë ose mund të kenë<br />

ndikime negative në mjedis dhe në shëndetin e njeriut, si edhe për masat që merren<br />

për mbrojtjen e mjedisit, ku përfshihen masat administrative dhe programet për<br />

politikat dhe strategjitë e administrimit dhe ruajtjes së mjedisit, të hartuara për këtë<br />

qëllim.<br />

Udhëzimi përcakton edhe se si duhet të paraqitet nga publiku kërkesa për<br />

informim dhe afatin maksim<strong>al</strong> për ofrimin e informacionit apo mohimin e kërkesës.<br />

Një nga përparësitë e Strategjisë dhe Planit Kombëtar të Veprimit për Mjedisin<br />

është “zhvillimi i njohurive mjedisore dhe rritja e pjesëmarrjes publike në problemet<br />

e mjedisit”. Pjesëmarrja e shoqatave joqeveritare në problemet e mjedisit, siç<br />

parashikohet ne Planin Kombëtar të Veprimit në Mjedis, kishte për qëllim rritjen e<br />

ndërgjegjësimit publik në çështjet mjedisore përmes mjeteve masive të komunikimit,<br />

seminareve dhe konferencave, si dhe përmes hartimit të politikave që mundësojnë<br />

pjesëmarrjen e publikut në marrjen e vendimeve dhe zhvillimin e standardeve<br />

mjedisorë.<br />

Një arritje e shënuar në fushën informimit dhe pjesëmarrjes së publikut ka<br />

qenë firmosja më 25 Qershor 1998, dhe ratifikimi, më 27 Qershor 2001, i Konventës së<br />

Arhusit “Për të drejtën e informimit dhe të vendimmarrjes së publikut dhe<br />

mbështetjen në gjykatë që gëzon publiku, në çështjet mjedisore”.

Informacioni mjedisor në pjesën më të madhe i jepet publikut nëpërmjet<br />

mjeteve elektronike dhe të shkruara të komunikimit, fletëp<strong>al</strong>osjeve, posterave, etj.<br />

Nga të gjitha gazetat që d<strong>al</strong>in në Shqipëri, 8-10 gazetat më kryesore të përditshme<br />

botojnë mesatarisht 5-6 artikuj dhe lajme mjedisore. Herë pas here, shpërndahet<br />

informacion mjedisor edhe përmes televizionit dhe radios. Artikujt mjedisor të<br />

gazetave, në përgjithësi, janë të orientuar nga lajmi dhe jo nga an<strong>al</strong>iza e tyre. Ka një<br />

mungesë të gazetarisë investigative në fushën e mjedisit, e cila mund të jepte an<strong>al</strong>iza<br />

më të hollësishme për çështjet e politikave mjedisore.<br />

Megjithatë, qytetarët shqiptarë nuk janë të informuar mirë për marrëdhëniet<br />

midis mjedisit dhe shëndetit të njeriut, si dhe kostos mjedisore dhe zhvillimit<br />

ekonomik të vendit. Kjo vlen edhe për vendim-marrësit dhe politikë-bërësitt. Ka<br />

shumë nevojë për përmirësim të informimit dhe ndërgjegjësimit mjedisor në të gjitha<br />

nivelet e shoqërisë. Përveç kësaj, duhen marrë masa për nxitjen e të drejtës së<br />

publikut për të marrë informacion mjedisor.<br />

Interesi i publikut për informacionin mjedisore është rritur gjatë këtyre të<br />

fundit. Krijimi i Qendrës së Informacionit Mjedisor në MMPAU e ka rritur shërbimin<br />

informacionit publik për mjedisin nga viti në vit. Tani çdo muaj në MMPAU<br />

regjistrohen 4-5 kërkesa zyrtare për informacione të lidhura me probleme mjedisore<br />

dhe çdo ditë Qendra vizitohet nga 1-2 të interesuar për çështjet mjedisore, një numër<br />

i vogël ky. Megjithatë, tashmë, çdo individ ka të drejtën ligjore dhe procedura<br />

konkrete për të kërkuar informacionin e nevojshëm për çështjet mjedisore.<br />

Kërkesat e posaçme të Konventës së Stokholmit<br />

Neni 10. Informimi i publikut:<br />

P<strong>al</strong>ët brenda kapaciteteve që disponojnë:<br />

sigurojnë mundësinë e publikut për të mësuar informacionet më të fundit<br />

[parag. 2]<br />

nxisin industrinë dhe profesionistët të promovojnë ofrimin e informacionit në<br />

nivel kombëtar dhe nivele te tjera [parag. 3]<br />

P<strong>al</strong>ët duhet:<br />

të përpiqen të ofrojnë informacion dhe të ngrenë qendra informacioni në nivel<br />

kombëtar dhe rajon<strong>al</strong> [parag. 4]<br />

të krijojnë mekanizma (si Regjistri i Shkarkimeve dhe Transferimeve), të<br />

mbledhin dhe shpërndajnë informacion për sasitë vjetore të NOQ-ve sipas Anekseve<br />

A, B dhe C, të shkarkuara apo asgjësuara gjatë një viti [parag.5]<br />

Ndërgjegjësimi dhe Pjesëmarrja e publikut<br />

Ndërgjegjësimi i publikut<br />

Gjatë 5 vjetëve të fundit është rritur informacioni për publikun si rezultat i<br />

rritjes së veprimtarisë së shoqërisë civile, në përgjithësi, dhe aktiviteteve të OJF-ve<br />

mjedisore, në veçanti. Edhe mjetet masive të komunikimit, veçanërisht mjetet<br />

elektronike, nga viti në vit, e kanë rritur informacionin dhe programet e tjera<br />

mjedisore.<br />

Është rritur numri i OJF-ve që veprojnë në fushën e mjedisit. Në vitin 1994<br />

ishin vetëm 7 OJF mjedisore në tërë Shqipërinë, ndërsa në fund të vitit 2005 numri i<br />

tyre arriti në 79 OJF mjedisore. Për të form<strong>al</strong>izuar bashkëpunimin me OJF-të<br />

mjedisore, MMPAU ka nënshkruar me to një memorandum mirëkuptimi. Në shumë

qytete të Shqipërisë, MMPAU dhe pushteti vendor kanë zhvilluar aktivitete në<br />

bashkëpunim me OJF-të lok<strong>al</strong>e, veçanërisht në ditët kombëtare dhe ndërkombëtare<br />

mjedisore. E drejta e publikut për të marrë informacion mjedisor, është e sanksionuar<br />

në kushtetutën e Republikës së Shqipërisë. Në këtë kuadër, përmirësimi i ligjit “Për<br />

mbrojtjen e mjedisit”, në vitin 2001, siguroi më konkretisht të drejtën e të gjithëve për<br />

t’u informuar në fushën e mjedisit. Ndonëse mjetet e komunikimit e kanë rritur<br />

gjithnjë e më shumë vëmendjen ndaj temave problematike mjedisore, zhvillimet dhe<br />

arritjet në fushën e ndërgjegjësimit të publikut, të qenit i informuar dhe pjesëmarrja e<br />

tij në aktivitetet dhe politikat mjedisore ende mund të konsiderohen modeste. Një<br />

fushë tjetër e cila duhet mbështetur dhe nxitur janë edhe trajnimet e gazetarëve për të<br />

trajtuar më mirë dhe më shumë problemet mjedisore.<br />

Pjesëmarrja e publikut<br />

Zgjidhja e problemeve të lidhura me NOQ-të mund të ketë sukses me rritjen e<br />

pjesëmarrjes së publikut, në përgjithësi, dhe komuniteteve të interesuara, në veçanti.<br />

Përgatitja e PKV ka hedhur tashmë hapat për të mundësuar pjesëmarrjen e publikut<br />

në proceset e marrjes së vendimeve edhe për problemet qe lidhen me zgjidhjen e<br />

qëndrueshme të menaxhimit te NOQ-ve.<br />

Gjatë rishikimit të përgjegjësive ekzistuese të agjencive shtetërore, duhet bërë<br />

kujdes që ato të mund të krijojnë marrëdhënie të rregullta me publikun, takime me<br />

grupet e interesit, paraqitje zyrtare në mjetet masive të komunikimit dhe shërbime<br />

konkrete. Ky objektiv mund të re<strong>al</strong>izohet përmes trajnimeve të grupeve të ndryshme<br />

të lidhura me problemet e NOQ-ve, ndër të cilët edhe agjenci shtetërore, OJF,<br />

institucionet e edukimit, grupet e biznesit, konsumatorët, etj.<br />

Shkëmbimi i informacionit<br />

Shkëmbimi i informacionit lidhur me çështjen e NOQ-ve, është i rëndësishëm<br />

si për rritjen e ndërgjegjësimit ashtu edhe për përhapjen e njohurive të reja. Më të<br />

rëndësishme duhet të jenë aktivitetet ndërsektori<strong>al</strong>e dhe takimet midis disiplinave të<br />

ndryshme, takimet mes përfaqësuesve të brezave të ndryshëm, mbështetje për<br />

përdorimin e rrjeteve të nevojshme, informacion për gjendjen e mjedisit në çdo<br />

komunitet dhe në tërësi për tërë vendin. Mjeti më i rëndësishëm për shkëmbimin e<br />

informacionit duhet të jetë buletini informativ periodik i NOQ-ve, në formë të<br />

printuar ose në internet. Këtij qëllimi duhet t’i shërbejnë edhe konferencat dhe<br />

simpoziumet e grup-moshave të përziera dhe takimet midis aktorëve të<br />

ndërgjegjësimit për NOQ-të (inspektorët e mjedisit, studiuesit, përfaqësuesit e<br />

shoqërive me aktivitete që ndotin mjedisin, fizikanët dhe përfaqësuesit e agjencive<br />

përgjegjëse për administrimin e burimeve natyrore). Duhet të hartohen të dhëna<br />

vendore për burimet e NOQ-ve, të cilat duhet t’i vihen në dispozicion publikut.<br />

Në planin ndërkombëtar, duhet shkëmbyer Informacion lidhur me zgjidhjen e<br />

çështjes së NOQ-ve edhe me partnerë të tjerë të konventës ndërmjet partneriteteve<br />

dyp<strong>al</strong>ëshe dhe shumëp<strong>al</strong>ëshe, rrjeteve të NOQ-ve, konferencave, simpoziumeve,<br />

diskutimeve, dhënies së <strong>al</strong>ternativave për NOQ-të, projekteve për zgjidhjen e<br />

problemeve të lidhura me NOQ-të.<br />

Aktivitet kryesore që janë bërë në lidhje me NOQ-të në Shqipëri<br />

Është kryer investigimi i medias së shkruar dhe asaj elektronike në lidhje me<br />

informacionin publik mbi ndikimin e NOQ-ve në shëndetin e njeriut dhe mjedisin në<br />

Shqipëri, si dhe janë an<strong>al</strong>izuar pikat pozitive dhe negative të këtij informacioni.

Është ndjekur çdo hap i procesit të inventarizimit të grupeve të tjera, duke<br />

informuar vazhdimisht publikun nëpërmjet lajmeve dhe raporteve të botuara në<br />

gazetën “Ekolëvizja” dhe në disa gazeta të përditshme dhe stacione televizive. Në<br />

prill dhe maj të vitit 2005, janë botuar në gazetën “Ekolëvizja”, dy artikuj rreth NOQve<br />

dhe ndikimit të tyre në shëndetin njerëzor dhe mjedis.<br />

Janë shtypur dhe shpërndarë në disa qytete të Shqipërisë fletëp<strong>al</strong>osje rreth<br />

NOQ-ve. Është përgatitur një film dokumentar dhe një spot televiziv rreth NOQ-ve.<br />

Të dyja këto janë dhënë në televizionet kombëtare.<br />

Vlerësim i NOQ-ve lidhur me ndërgjegjësimin e grupeve të veçanta të<br />

popullsisë<br />

Grupe të veçanta popullatash në Shqipëri kanë nivele të ndryshme<br />

informacioni dhe ndërgjegjësimi për çështjen e NOQ-ve. Në përgjithësi, publiku e di<br />

që përdorimi i pesticideve shoqërohet me rreziqe, por nuk di pothuajse asgjë për<br />

ndikimet konkrete të grupit të kimikateve të NOQ-ve dhe të secilit kimikat në veçanti<br />

apo se si veprojnë ato në organizmat e gj<strong>al</strong>la. Përgatitja e fletëp<strong>al</strong>osjeve, filmave<br />

dokumentar dhe publikimi i spoteve publicitar për NOQ-të ka një ndikim të<br />

fuqishëm në informim/ndërgjegjësimin e publikut. Mënyra e publikimit të këtyre<br />

materi<strong>al</strong>eve ndërgjegjësuese, duke i përsëritur disa herë në mjetet e komunikimit, ka<br />

dhënë rezultate më të mira në ndërgjegjësim. Megjithatë informacioni dhe<br />

ndërgjegjësimi për NOQ-të, është akoma i mangët.<br />

Problemet përparësore dhe objektivat e administrimit<br />

Problemet përparësore<br />

Nivel i ulët i informacionit dhe ndërgjegjësimit, në gjithë grupet e popullatës<br />

për NOQ-të;<br />

Nivel i ulët ndërgjegjësimi për pasojat në shëndet dhe mjedis nga<br />

keqadministrimi i vend-depozitimeve të mbeturinave urbane;<br />

Nivel i ulet i ndërgjegjësimit për NOQ-të i subjekteve të interesuara të<br />

sektorëve publik dhe privat.<br />

Objektivat<br />

Rritja e ndërgjegjësimit për NOQ-të te të gjithë subjektet e interesuara dhe<br />

publiku i gjerë.<br />

2.3.7 Përcaktimi i popullatave dhe i mjediseve të prekura; vlerësimi i shk<strong>al</strong>lës<br />

dhe përmasave të kërcënimeve të shëndetit publik dhe cilësisë së mjedisit; rrjedhojat<br />

soci<strong>al</strong>e për punonjësit dhe komunitetin.<br />

Në këtë kapitull jepet një vështrim i shpejtë për popullatat e zbuluara ndaj<br />

rrezikut të mundshëm të NOQ-ve.<br />

Porto-Romano në Durrës, pranë Detit Adriatik, aty ku më parë ndodhej ish-<br />

Uzina Kimike, ka trashëguar një sasi lindani, që ishte lënë jashtë çdo kontrolli. Kjo<br />

Uzinë konsiderohej si zona me ndotje më të lartë me NOQ në vend.<br />

Për shkak të afërsisë me detin dhe shpëlarjeve të vazhdueshme të tokës së<br />

ndotur me pesticide në stinët me shira, peshkatarët dhe familjet e tyre, por edhe<br />

blerësit e peshkut në zonën e Porto-Romanos, mund të kenë qenë të zbuluar për vite<br />

të tëra ndaj pesticideve NOQ. Të zbuluara mund të kenë qenë edhe familjet që<br />

konsumonin perime të rritura vetë në kopshtet private dhe qumësht nga lopët e kësaj<br />

zone, pasi për shkak të zinxhirit ushqimor, dozat e tyre të përditshme mund t’i kenë

kapërcyer normat e lejueshme.<br />

Uzina u mbyll që në fillim të viteve ’90, kështu që qysh atëherë asnjë punonjës<br />

nuk ka qenë më i ekspozuar ndaj pesticideve NOQ. Gjatë funksionimit të Uzinës nuk<br />

është kryer monitorim për sëmundjet me origjinë nga mjedisi dhe siguria në punë.<br />

Për këtë arsye, nuk është trashëguar asnjë evidencë për ndonjë grup të ekspozuar<br />

ndaj NOQ-ve në punë. Monitorimi i shëndetit të këtyre punëtorëve nuk është bërë as<br />

në periudhën e tranzicionit, pas mbylljes së Uzinës.<br />

Heksaklorani dhe lindani që ndodheshin në këtë zonë u ri-amb<strong>al</strong>azhuan dhe u<br />

larguan nga Porto-Romano që në 1997 (me mbështetjen e Qeverisë It<strong>al</strong>iane). Ato u<br />

depozituan në magazinat e Bishtit të P<strong>al</strong>lës, prej ku (me mbështetjen e Qeverisë<br />

Holandeze) në vitin 2006 u eksportuan përfundimisht në Gjermani për asgjësim<br />

përfundimtar në një impiant trajtimi mbetjesh të rrezikshme. Me bashkërendimin e<br />

brendshëm midis MMPAU dhe MSH, në kuadër të këtij projekti u eksportuan edhe<br />

mbetjet e fundit të pesticideve NOQ që kishin mbetur pa përdorur në disa Drejtori<br />

Rajon<strong>al</strong>e të Shëndetit Publik (Gjirokastër, Durrës, Elbasan, Lushnje, Lezhë, Lundër).<br />

Gjatë lëvizjeve demografike që shoqëruan periudhën e tranzicionit, një numër<br />

familjesh nga zonat Veri-Lindore të vendit u vendosën pranë (madje edhe brenda)<br />

rrënojave te Uzinës. Në vitin 2005, nga një grup mjekësh u krye një studim lidhur me<br />

sëmundjet me origjinë mjedisin dhe sigurinë në punë, me titull “Vlerësim<br />

shëndetësor i banorëve të zonave të nxehta industri<strong>al</strong>e dhe urbane”. Studimi u<br />

re<strong>al</strong>izua përmes pyetësorëve dhe an<strong>al</strong>izave me 100 nxënës shkollash të moshës 10-16<br />

vjeç, periudhë kur ata k<strong>al</strong>ojnë më shumë kohë jashtë banesës. Studimi raportoi këto<br />

rezultate: 49% e fëmijëve vuanin nga dhimbjet e kokës; 27% e tyre kishin marrje<br />

mendsh; 18% e tyre kishin rrufë dhe të ftohtë; 37% kishin dhimbje barku; mbi 20%<br />

kishin marrje mendsh dhe të vjella; 14% kishin skuqje të lëkurës; 18% kishin<br />

hemorragji nga hundët. Studimi vlerësoi se këto simptoma lidhen me praninë e<br />

pluhurit të lindanit në tokë. Veç kësaj, rreth 55% e popullsisë së ekzaminuar u<br />

vlerësua si hipertonike dhe hipotonike.<br />

Katër familjeve që ishin vendosur ileg<strong>al</strong>isht në zonën më të rrezikshme të<br />

Porto Romanos iu kërkua të largoheshin që atje. Shpërngulja e tyre kushtoi 8.5<br />

milionë Lekë dhe u mbështet nga MMPAU përmes buxhetit të shtetit 2005.<br />

Megjithatë, toka në Porto Romano ka mbetur e kontaminuar me lindan dhe<br />

krom 6-v<strong>al</strong>ent. Pas përfundimit të studimit të fizibilitetit për rehabilitimin e zonës së<br />

nxehtë (2005), zona do t’i nënshtrohet rehabilitimit me mbështetje të Ambasadës<br />

Holandeze/Bankës Botërore përmes Programit të Menaxhimit të Zonës Bregdetare.<br />

Mbështetja përfshin rehabilitimin dhe punimet e shembjes së strukturave të ndotura,<br />

si dhe monitorimin hidrogjeologjik të zonës.<br />

Uzina Kimike në Porto Romano ka qenë prodhuesja e vetme e kimikateve<br />

NOQ në Shqipëri. Kjo e lehtëson mjaft situatën, kur bëhet fj<strong>al</strong>ë për çështje soci<strong>al</strong>e apo<br />

të punësimit që lidhen me nd<strong>al</strong>imin e prodhimit te NOQ. Pas saj, nuk lind nevoja të<br />

mbyllen ndërmarrje të tjera në të ardhmen, pra nuk do të shfaqen as probleme<br />

punësimi. Nga ana tjetër, kostot e rehabilitimit të zonës po mbulohen nga bashkësia e<br />

donatorëve dhe buxheti i shtetit, kështu që barra e tyre nuk do të rëndojë mbi<br />

komunitetin lok<strong>al</strong>.<br />

Në këtë çast është e vështirë të bëhet vlerësimi i kostove që mund të duhet te<br />

përb<strong>al</strong>lojnë fermerët apo bizneset e tjera nga zëvendësimi i pesticideve apo

produkteve NOQ me produkte të parrezikshme. Meqë ekonomia kombëtare (pra<br />

edhe sektori bujqësor) në të k<strong>al</strong>uarën mbështeteshin në pronën shtetërore, kostot e<br />

pesticideve mbuloheshin nga buxheti i shtetit, jo nga fermerët, ndërsa tani, në<br />

regjimin e ekonomisë së tregut, fermerët privatë duhet të përdorin burimet e tyre për<br />

blerjen e faktorëve të prodhimit (pra edhe të pesticideve). Nga ana tjetër, pesticidet<br />

NOQ janë nd<strong>al</strong>uar në Shqipëri që 10 vjet më parë, dhe pas kaq kohe është i vështirë të<br />

bëhet krahasimi, ndërkohë që ka ndryshuar edhe vlera e monedhës vendase, por<br />

edhe e atyre të huaja (për sa i takon importit të NOQ-ve).<br />

Zona të reja me pesticide NOQ janë raportuar edhe pas mbylljes së projektit të<br />

Bishtit të P<strong>al</strong>lës. Nga autoritetet vendore është raportuar se në stacionin e trenit në<br />

Bajzë gjendet një sasi prej 200 ton pesticide, ndoshta një mbeturinë nga pesticidet e<br />

skaduara të importuara nga Gjermania Lindore në vitin 1991, të cilat mund të mos<br />

jenë kthyer mbrapsht në tot<strong>al</strong>.<br />

Pas privatizimit të magazinave, në disa raste së bashku me pesticidet NOQ<br />

apo me mbetje me përmbajtje NOQ, subjektet private duhet të përb<strong>al</strong>lojnë kostot<br />

shumë të larta dhe ndonjëherë të papërb<strong>al</strong>lueshme të riamb<strong>al</strong>azhimit, transportit dhe<br />

asgjësimit të mbetjeve. Një situatë e tillë mund të kapërcehet përmes bashkëpunimit<br />

dhe bashkë-financimit me shtetin dhe/ose donatorët ndërkombëtarë.<br />

Ndërkohë, një problem serioz i vazhdueshëm, që lidhet me NOQ e<br />

paqëllimshme, mbetet i pazgjidhur derisa të ndërtohen vend-depozitime sanitare dhe<br />

të nd<strong>al</strong>ohet efektivisht djegia e mbeturinave në fushat e plehrave apo në pikat e<br />

ndryshme të grumbullimit të tyre. Hë për hë, individët që gërmojnë mes plehrave<br />

dhe pastruesit e rrugëve, të cilët i vënë zjarrin plehrave për të ulur volumin e tyre, së<br />

bashku me familjet që jetojnë pranë zonave ku digjen plehra, janë një grup që është i<br />

zbuluar vazhdimisht ndaj dioksinave dhe furaneve (PCDD/PCDF).<br />

Pa dyshim, ndërtimi i vend-depozitimeve sanitare do të kërkojë shumë<br />

investime në fillim dhe edhe taksa që duhen përb<strong>al</strong>luar çdo vit nga popullata, por në<br />

një perspektivë afatgjatë, an<strong>al</strong>iza kosto-përfitim pritet të peshojë më tepër nga<br />

përfitimet në mjedis dhe shëndet, së bashku me përfitimet nga mbrojtja prej<br />

kimikateve të Aneksit C të Konventës së Stokholmit.<br />

Meqë NOQ e paqëllimshme çlirohen në çdo rast zjarri, zjarrfikësit janë grupi i<br />

popullatës së rrezikuar për shkak të ekspozimit të tyre të vazhdueshëm ndaj zjarrit<br />

dhe tymit që e shoqëron/pason atë, dhe, për pasojë, edhe ndaj dioksinave dhe<br />

furaneve (PCDD/PCDF).<br />

Për shkak të detyrës mjaft specifike, punëtorët në stacionet e transformatorëve<br />

janë një tjetër grup i ekspozuar ndaj PCB-ve. Ky grup përfshin prodhuesit, riparuesit<br />

e transformatorëve dhe kontejnerëve të mbushur me PCB, rikuperuesit e vajrave, etj.<br />

Meqë në këto lloj aktivitetesh mund të ndodhin edhe aksidente dhe/ose ndotje të<br />

tokës nga vajrat e përdorur apo mbetje, ky grup mund të përfshije edhe personelin e<br />

angazhuar me punimet e rehabilitimit te saj.<br />

Sipas vlerësimeve të mësipërme, zbatimi i Konventës së Stokholmit nuk pritet<br />

të rëndojë ekonomikisht mbi popullatën dhe nuk do të ketë impakte soci<strong>al</strong>e negative<br />

mbi të.

Strategjia dhe Elementet e Planit Kombëtar të Veprimit<br />

3.1 Deklaratë e politikave<br />

Me qëllim që të përmbushen detyrimet që rrjedhin nga qenia p<strong>al</strong>ë në<br />

Konventën e Stokholmit, janë të nevojshme të ndërmerren aksionet në vijim:<br />

Përgatitja dhe zbatimi i Strategjisë dhe Planit të Veprimit për heqjen nga<br />

përdorimin dhe shkatërrimin e Ndotësve Organikë të Qëndrueshëm (NOQ).<br />

Hartimi, në përputhje me direktivat përkatëse të Bashkimit Evropian, i kuadrit<br />

ligjor për administrimin mjedisor të NOQ-ve, duke përfshirë normat e lejuara për<br />

NOQ-të në elementet e mjedisit, shkarkimet nga aktivitetet ekonomike, monitorimin<br />

dhe limitet në produktet ushqimore.<br />

Hartimi i një baze ligjore rregulatore për grumbullimin dhe ruajtjen e PCB-ve<br />

e të pajisjeve që përmbajnë PCB.<br />

Informimi nëpërmjet formave dhe mjeteve të ndryshme të komunikimit i<br />

institucioneve përgjegjëse qendrore dhe vendore, aktorëve industri<strong>al</strong>ë, subjekteve të<br />

kontrollit, institucioneve arsimore dhe kërkimore, mjeteve të shkruara dhe<br />

elektronike të komunikimit, sindikatave dhe publikut, mbi rreziqet për shëndetin e<br />

njeriut dhe mjedisin, që burojnë nga ndotja prej NOQ-ve, në përgjithësi, dhe prej<br />

dioksinave e furaneve, në veçanti<br />

Përcaktimi i institucioneve për monitorimin e NOQ-ve në mjedis (ajër, ujë,<br />

tokë dhe mjediset biologjike) dhe përcaktimi i institucioneve përgjegjëse për kryerjen<br />

e monitorimit (marrjen e mostrave dhe të an<strong>al</strong>izave përkatëse).<br />

Kryerjen e inventarit për burimet kryesore të ndotjes nga dioksinat/furanet<br />

dhe PCB-të që shkarkohen në mjedis dhe krijimi i bankës së të dhënave (regjistri i<br />

inventarit të NOQ-ve).<br />

Krijimi i një kadastre për prodhimin, shpërndarjen, përdorimin, importin dhe<br />

eksportin e NOQ-ve dhe mbeturinave të ndotura me NOQ.<br />

Sigurimi i kontrollit nga institucionet përkatëse i ruajtjes, transportimit dhe<br />

shkatërrimit të NOQ-ve.<br />

Sigurimi nga buxheti i shtetit ose nga burime të tjera financiare i fondeve për<br />

kërkimin dhe zhvillimin në fushën e administrimit të NOQ-ve.<br />

Re<strong>al</strong>izimi i çertifikimit të detyruar mbi përmbajtjen e NOQ-ve në produktet<br />

ushqimore dhe lëndët e para.<br />

Zhvillimi dhe zbatimi i teknologjive dhe prodhimeve të pastra për<br />

minimizimin e përdorimit dhe shkarkimit në mjedis të NOQ-ve.<br />

Zgjerimi dhe forcimi i bashkëpunimit, këmbimit të informacionit shkencor për<br />

administrimin e NOQ-ve dhe përdorimin e teknologjive më të mira të mundshme<br />

(TMM) dhe të praktikave më të mira mjedisore (PMM).<br />

3.2 Strategjia e Zbatimit<br />

Në këtë pjesë përshkruhen aksionet e parashikuara në PKV, për të<br />

përmbushur detyrimet e Konventës së Stokholmit, duke pasqyruar situatën specifike<br />

të vendit. Mbështetur në an<strong>al</strong>izën e situatës në vend, kërkesat e Konventës së<br />

Stokholmit si dhe të traktateve të tjera ndërkombëtare dhe politikat kombëtare në<br />

këtë drejtim, në zbatim të prioriteteve dhe objektivave kombëtare për NOQ-të, janë<br />

identifikuar opsionet për forcimin institucion<strong>al</strong> dhe rregullator, menaxhimin e NOQve,<br />

aktivitetet për rritjen e ndërgjegjësimit dhe kërkimin dhe zhvillimin.<br />

Zgjedhjet e propozuara do t’u nënshtrohen planeve të veçantë të veprimit.

Çdo zgjedhje <strong>al</strong>ternative shoqërohet me një përshkrim te shkurtër të arsyes për të<br />

cilën është zgjedhur ky opsion në përmbushje të kërkesave të Konventës së<br />

Stokholmit.<br />

Strategjia e zbatimit, përmban informacionin mbi aktivitetet që lidhen me çdo<br />

zgjedhje të veçantë, afatet kohore të zbatimit, agjencitë përgjegjëse dhe mbështetëse<br />

për zbatimin dhe treguesit e suksesit.<br />

Plani Kombëtar i Veprimit përmban aksionet dhe strategjitë që vijojnë:<br />

Plan Veprimi: Masat për Forcimin e Kuadrit Institucion<strong>al</strong> dhe Rregullator;<br />

Plan Veprimi: Pesticidet NOQ (përfshirë DDT-në);<br />

Plan Veprimi: PCB-të dhe Pajisjet që Përmbajnë PCB;<br />

Plan Veprimi: Nënproduktet NOQ të Prodhuara në Mënyrë Jo të Qëllimshme;<br />

Plan Veprimi: Mbetjet dhe Zonat e Kontaminauara<br />

Plan Veprimi: Ndërgjegjësimi Publik, Informimi, Shpërndarja e Informacionit,<br />

Trajnimi dhe Zhvillimi<br />

Strategji: Monitorimi;<br />

Strategji: Shkëmbimi i Informacionit dhe Raportimi<br />

Strategjia për shkëmbimin e informacionit dhe raportimin ofron bazën për<br />

raportim në Konferencën e P<strong>al</strong>ëve si dhe për vlerësimet dhe përditësimet e ardhme të<br />

PKV.<br />

3. 3 Strategjitë dhe Planet e Veprimit<br />

3.3.1 Plani i Veprimit: Masat për Forcimin Institucion<strong>al</strong> dhe Rregullator<br />

Legjislacioni kombëtar në Shqipëri duhet të plotësohet me të gjitha aktet që<br />

sigurojnë pajtueshmërinë me Konventën e Stokholmit, dhe, në mënyrë të veçantë,<br />

lidhur me:<br />

Importin, eksportin, prodhimin dhe përdorimin e kimikateve te Shtojcës A<br />

(pesticidet);<br />

Trajtimin, nxjerrjen nga përdorimi (deri në vitin 2025) dhe eliminimin (deri në<br />

vitin 2028) te kimikateve të Aneksit A II (PCBve)7[5];<br />

Minimizimin ose eliminimin e kimikateve të Aneksit C (nënprodukte të NOQve<br />

të prodhuara jo qëllimisht);<br />

Eliminimin e sigurt nga pikëpamja mjedisore të mbeturinave të NOQ-ve.<br />

Veç sa më lart, duke pasur parasysh që Shqipëria është në procesin e futjes në<br />

BE, në hartimin e Planit te Veprimit është marrë në konsideratë fakti që i gjithë<br />

legjislacioni për mjedisin do të shkojë gradu<strong>al</strong>isht drejt përshtatjes me direktivat<br />

përkatëse të BE-së (acquis communautaire).<br />

Zgjedhjet <strong>al</strong>ternative të administrimit<br />

Mbi bazën e an<strong>al</strong>izës së situatës ekzistuese dhe duke pasur parasysh<br />

dispozitat e Konventës së Stokholmit dhe të marrëveshjeve të tjera ndërkombëtare që<br />

lidhen me NOQ-të si edhe në përputhje me prioritetet dhe objektivat kombëtare për<br />

menaxhimin e NOQ-ve, janë identifikuar zgjedhjet <strong>al</strong>ternative të mëposhtme për<br />

fuqizimin institucion<strong>al</strong> dhe rregullator:<br />

7[5] Në pajtueshmëri me Direktivën 96/59/EC, artikujt që janë tani në përdorim duhet të nxirren<br />

nga përdorimi dhe të eliminohen brenda vitit 2010

Përfshirja e monitorimit të NOQ-ve dhe në veçanti të PCB-ve si pjesë e<br />

Programit Kombëtar të Monitorimit të Mjedisit;<br />

Regjistrimi i pajisjeve dhe vajrave që përmbajnë PCB në sektorin e energjisë<br />

elektrike;<br />

Përafrimi i legjislacionit vendas me atë evropian;<br />

Ngritja e strukturës kombëtare për zbatimin e Konventës së Stokholmit<br />

Në vijim përshkruhen më në hollësi zgjidhjet <strong>al</strong>ternative të propozuara për<br />

re<strong>al</strong>izimin e objektivave . Për secilin opsion, teksti shpjegues përshkruan arsyen e<br />

përzgjedhjes, strategjinë e zbatimit dhe koston e supozuar për zbatimin e atij opsioni.<br />

Strategjia e Zbatimit<br />

1. Përfshirja e monitorimit të NOQ-ve dhe në veçanti të PCB-ve si pjesë e<br />

Programit Kombëtar të Monitorimit të Mjedisit<br />

Vendimi i Këshillit të Ministrave Nr. 103, datë 31.03.2002 “Për monitorimin e<br />

mjedisit në Republikën e Shqipërisë” nuk parashikon monitorimin e NOQ-ve (dukë<br />

përfshirë edhe PCB-të, të cilat janë veçanërisht problematike për Shqipërinë). Në këto<br />

kushte, rekomandohet të futet në Programin Kombëtar të Monitorimit monitorimi i<br />

përmbajtjes së tyre në ajrin e mjediseve të brendshme, ujin e pijshëm, ushqim,<br />

mjediset biologjike (në ujëra sipërfaqsore) dhe në llumrat e ujërave të zeza & të<br />

kompostove të mbetjeve të përdoruara në tokat bujqësore.<br />

Aktivitetet<br />

Periudha<br />

Institucioni<br />

Përgjegjës/<br />

Mbështetës<br />

Rezultati i<br />

pritshëm<br />

Buxheti i<br />

vlerësuar<br />

000/Lekë<br />

Burimi i<br />

financimit<br />

0 1 2 3 4 5 6<br />

1. Monitorimi i NOQ-ve (me fokus të veçantë PCB-të) të përfshihet në Programin<br />

Kombëtar të Monitorimit<br />

1.1 Përcaktimi i<br />

treguesve dhe i<br />

skemës së<br />

monitorimit të<br />

përmbajtjes së<br />

NOQ-ve në<br />

ajrin e<br />

mjediseve të<br />

brendshme<br />

1.2 Përfshirja e<br />

monitorimit të<br />

treguesve të<br />

NOQ-ve në<br />

programin e<br />

monitorimit të<br />

ajrit<br />

1.3 Përcaktimi i<br />

treguesve dhe i<br />

skemës së<br />

2008 MMPAU/Njësia<br />

e NOQ-ve<br />

Treguesit<br />

dhe skema<br />

të<br />

përcaktuara<br />

2009 ISHP Treguesit të<br />

monitoruar<br />

2008 MSH/Njësia e<br />

NOQ-ve<br />

Treguesit<br />

dhe skema<br />

të<br />

100 BSh<br />

500 BSh<br />

100 BSh

monitorimit të<br />

përmbajtjes së<br />

NOQ-ve në ujin<br />

e pijshëm<br />

1.4 Përfshirja e<br />

monitorimit të<br />

treguesve të<br />

NOQ-ve në<br />

programin e<br />

monitorimit të<br />

ujit të pijshëm<br />

1.5 Përcaktimi i<br />

treguesve dhe i<br />

skemës së<br />

monitorimit të<br />

përmbajtjes së<br />

NOQ-ve në<br />

mjediset<br />

biologjike (në<br />

ujërat<br />

sipërfaqsore)<br />

1.6 Përfshirja e<br />

monitorimit të<br />

treguesve të<br />

NOQ-ve në<br />

programin e<br />

monitorimit të<br />

mjediset<br />

biologjike<br />

(ujërat<br />

sipërfaqsore)<br />

1.7 Përcaktimi i<br />

treguesve dhe i<br />

skemës së<br />

monitorimit të<br />

përmbajtjes së<br />

NOQ-ve në<br />

ushqime<br />

1.8 Përfshirja e<br />

monitorimit të<br />

treguesve të<br />

NOQ-ve në<br />

programin e<br />

monitorimit të<br />

ushqimit<br />

përcaktuara<br />

2009 ISHP Treguesit të<br />

monitoruar<br />

2008 MMPAU/Njësia<br />

e NOQ-ve<br />

Treguesit<br />

dhe skema<br />

të<br />

përcaktuara<br />

2009 IM Treguesit të<br />

monitoruar<br />

2008 MBUMK/Njësia<br />

e NOQ-ve<br />

2009 MBUMK/IKV,<br />

IU<br />

MSH/ISHP<br />

Treguesit<br />

dhe skema<br />

të<br />

përcaktuara<br />

Treguesit të<br />

monitoruar<br />

500 BSh<br />

100 BSh<br />

500 BSh<br />

100 BSh<br />

500 BSh<br />

1.9 Përcaktimi i 2008 MMPAU/Njësia Treguesit 100 BSh

treguesve dhe i<br />

skemës së<br />

monitorimit të<br />

përmbajtjes së<br />

NOQ-ve në<br />

tokë<br />

1.10 Përfshirja e<br />

monitorimit të<br />

treguesve të<br />

NOQ-ve në<br />

programin e<br />

monitorimit të<br />

tokës<br />

1.11 Përcaktimi i<br />

treguesve dhe i<br />

skemës së<br />

monitorimit të<br />

përmbajtjes së<br />

NOQ-ve në<br />

llumrat e<br />

ujërave të zeza<br />

dhe të<br />

kompostos së<br />

mbetjeve për<br />

përdorim në<br />

tokat bujqësore<br />

1.12 Përfshirja e<br />

monitorimit të<br />

treguesve të<br />

NOQ-ve në<br />

programin e<br />

monitorimit të<br />

llumrave të<br />

ujërave të zeza<br />

dhe të<br />

kompostos së<br />

mbetjeve për<br />

përdorim në<br />

tokat bujqësore<br />

1.13 Përcaktimi i<br />

treguesve të<br />

PCB-ve, i<br />

skemës së<br />

monitorimit<br />

dhe i mjediseve<br />

për t’u<br />

e NOQ-ve<br />

2009 Instituti i<br />

Tokave<br />

Instituti i<br />

Mbrojtjes së<br />

Bimëve<br />

2008 MMPAU/Njësia<br />

e NOQ-ve<br />

dhe skema<br />

të<br />

përcaktuara<br />

Treguesit të<br />

monitoruar<br />

Treguesit<br />

dhe skema<br />

të<br />

përcaktuara<br />

2009 IM Treguesit të<br />

monitoruar<br />

2008 KESH, IM,<br />

/Njësia e NOQve<br />

Treguesit<br />

dhe skema<br />

të<br />

përcaktuara<br />

500 BSh<br />

100 BSh<br />

500 BSh<br />

300 BSh

monitoruar<br />

(materi<strong>al</strong>e të<br />

lëngshme dhe<br />

pajisje që<br />

lidhen me<br />

sektorin e<br />

energjisë<br />

elektrike)<br />

1.14 Përfshirja e<br />

treguesve të<br />

PCB-ve në<br />

programin e<br />

monitorimit<br />

dhe të<br />

kontrollit<br />

2009 KESH Treguesit të<br />

monitoruar<br />

Shuma 4.900<br />

1000 BSh<br />

2. Regjistrimi i pajisjeve dhe i vajrave me përmbajtje të PCB-ve në sektorin<br />

elektrik<br />

Siç është identifikuar, deri më tani në Shqipëri nuk është kryer ndonjë<br />

monitorim i pranisë së PCB-ve në vajrat e përdorura në sektorin e energjisë elektrike.<br />

Po ashtu mungon një inventar i rregullt dhe i plotë i pajisjeve me prani të PCB-ve të<br />

përdorura po në sektorin e energjisë elektrike. Tabela e mëposhtme ilustron masat e<br />

nevojshme për të re<strong>al</strong>izuar sa më sipër.<br />

Zgjedhja<br />

<strong>al</strong>ternative /<br />

Aktivitetet<br />

Periudh<br />

a<br />

Institucion<br />

Përgjegjës/Mbështet<br />

ës<br />

Rezultati i<br />

pritshëm<br />

Buxheti i<br />

vlerësua<br />

r,<br />

000/Lek<br />

ë<br />

0 1 2 3 4 5 6<br />

2. Regjistrimi i pajisjeve dhe monitorimi i vajrave të përdorura në sektorin e<br />

energjisë elektrike për praninë e PCB-ve<br />

2.<br />

1<br />

2.<br />

2<br />

Përcaktimi i<br />

treguesve për<br />

t’u monitoruar<br />

lidhur me<br />

praninë e PCBve<br />

në vajrat e<br />

përdorura në<br />

sektorin e<br />

energjisë<br />

elektrike<br />

Monitorimi i<br />

vajrave të<br />

përdorura në<br />

2008 METE Treguesit<br />

të<br />

përcaktua<br />

r<br />

2009 KESH Treguesit<br />

të<br />

monitorua<br />

Burimi i<br />

financim<br />

it<br />

100 KESH<br />

500 KESH

2.<br />

3<br />

2.<br />

4<br />

sektorin e<br />

energjisë<br />

elektrike për<br />

praninë në to të<br />

PCB-ve<br />

Regjistrimi i<br />

transformatorë<br />

ve dhe<br />

kondensatorëve<br />

me përmbajtje<br />

të PCB-ve në<br />

zonat<br />

industri<strong>al</strong>e (të<br />

atyre që janë në<br />

përdorim dhe<br />

të atyre që janë<br />

shndërruar në<br />

mbetje)<br />

Regjistrimi i<br />

lëngjeve<br />

dielektrike të<br />

transformatorë<br />

ve dhe<br />

kondensatorëve<br />

, me përmbajtje<br />

të PCB- ve (të<br />

përdorur për<br />

mirëmbajtje<br />

dhe si<br />

këmbyes)<br />

2009 METE - KESH Regjistri i<br />

plotësuar<br />

2009 METE - KESH Regjistri i<br />

plotësuar<br />

Shuma 2.000<br />

r<br />

700 KESH<br />

700 KESH<br />

3. Përafrimi i legjislacionit vendas me atë Europian<br />

Në Planin Kombëtar të Veprimit për Zbatimin e Marrëveshjes se Stabilizim<br />

Asocimit, në kapitujt e cilësisë së ajrit, kimikateve, mbetjeve të rrezikshme dhe<br />

aksidenteve industri<strong>al</strong>e janë trajtuar edhe aktet që duhen hartuar lidhur me NOQ-të.<br />

Tabela e mëposhtme paraqet masa të parashikuara nga ky plan të plotësuara apo<br />

detajuara më tej me masa të nevojshme në kuadër të zbatimit të Konventës së<br />

Stokholmit.<br />

Siç është përmendur edhe më lart, në Shqipëri nuk ekziston asnjë ligj apo akt i<br />

veçantë që t’u dedikohet posaçërisht NOQ-ve në përgjithësi apo PCB-ve në veçanti.<br />

Ndërkohë, në zbatim të Konventës së Stokholmit është e nevojshme të kryhet<br />

reforma legjislative për menaxhimin (inventarizimi, etiketimi, raportimi), dorëzimin<br />

(mirëmbajtja, transporti, asgjësimi) dhe nxjerrjen nga përdorimi të PCB-ve dhe të<br />

materi<strong>al</strong>eve me prani të PCB-ve (pajisje dhe mbetje) dhe të nd<strong>al</strong>ohet me çdo kusht<br />

importimi i PCB-ve të reja .

Prania e PCB-ve shoqërohet me risqe të njohura, të një shk<strong>al</strong>le relativisht të<br />

lartë për shëndetin, sigurinë dhe mjedisin. Pa një mekanizëm efektiv për regjistrimin,<br />

etiketimin dhe raportimin e PCB-ve, nuk ka as të dhëna të besueshme, të cilat do të<br />

shërbenin si bazë për të arritur në vendime apo për të hartuar politika për nxjerrjen e<br />

tyre nga përdorimi dhe për asgjësimin përfundimtar të tyre (brenda vitit 2025 për<br />

pajisjet, apo brenda vitit 2028 për mbetjet me përmbajtje të PCB-ve).<br />

Ne këto kushte bëhet i domosdoshëm hartimi i një ligji integr<strong>al</strong> për NOQ-të.<br />

Ky ligj duhet të trajtojë në mënyre të veçantë edhe PCB-të me qëllim që të rinovohet<br />

rregullisht inventari i tyre dhe gradu<strong>al</strong>isht të nxirren nga përdorimi pajisjet me prani<br />

të PCB-ve dhe te asgjësohen në mënyrë të sigurt mbetjet që përmbajnë PCB. Ky ligj<br />

do të mbulojë të gjitha çështjet që lidhen me PCB-të apo kimikate të tjera NOQ:<br />

menaxhimin e tyre (inventarizimi, etiketimi, raportimi) gjatë kohës që janë akoma në<br />

përdorim, nd<strong>al</strong>imin e prodhimit dhe importit, dorëzimin (mirëmbajtja, transporti,<br />

asgjësimi), dhe nxjerrjen nga përdorimi të PCB-ve, kontrollin e import-eksportit dhe<br />

asgjësimit të kimikateve të Anekseve A II dhe B III (përveç pesticideve), etj.<br />

Megjithëse Shqipëria e ka ratifikuar Konventën e Bazelit “Mbi kontrollin e<br />

lëvizjeve ndërkufitare të mbetjeve të rrezikshme dhe asgjësimin e tyre”, në kuadrin<br />

ligjor ekzistojnë boshllëqe, të cilat duhet të plotësohen me qëllim kontrollin e<br />

efektshëm të importit të këtyre mbetjeve/kimikateve të rrezikshme. Ndërkohë që<br />

importimi dhe përdorimi i pesticideve është rregulluar ligjërisht, për NOQ-të e tjera,<br />

veç pesticideve, nuk ka mekanizma rregullatorë. Prandaj, prioritet duhet t’i jepet<br />

parand<strong>al</strong>imit të hyrjes në Shqipëri si kimikate të pastra të stoqeve të reja të NOQ-ve,<br />

të pajisjeve që përmbajnë NOQ dhe të mbetjeve me përmbajtje të NOQ-ve që mund<br />

të hyjnë për t’u përdorur si lëndë e parë.<br />

Akti i mësipërm duhet shoqëruar me një sërë aktesh të tjera nën-ligjore si:<br />

hartimi i udhëzuesve dhe standardeve për menaxhimin/kontrollin e PCB-ve përgjatë<br />

gjithë ciklit të jetës së tyre; rregullore për eliminimin e sigurt të PCB-ve dhe<br />

mbeturinave me përmbajtje të PCB-ve në mbështetje të Ligjit “Për administrimin e<br />

mbetjeve të rrezikshme” Nr. 9537, datë 18.05.2006. Udhëzuesit, standardet dhe<br />

rregulloret për PCB-të janë subjekt i Planit të Veprimit për PCB-të .<br />

Shqipëria ka aderuar në Konventën e Ajrit (LRTAP) me Ligjin Nr. 9425, datë<br />

06.10.2005. Në vijim të tij janë planifikuar të nisin procedurat për aderim edhe në<br />

protokollet e hartuara në kuadër të kësaj Konvente, një prej të cilëve është edhe<br />

Protokolli i NOQ-ve.<br />

Aktivitetet<br />

Periud<br />

ha<br />

Institucioni<br />

Përgjegjës/Mbësht<br />

etës<br />

Rezultati i<br />

pritshëm<br />

Buxhet<br />

i i<br />

vlerës<br />

uar,<br />

000/Le<br />

kë<br />

0 1 2 3 4 5 6<br />

3. Përafrimi i legjislacionit me atë Evropian<br />

Burimi i<br />

financimit<br />

3.1 Ndryshimi i VKMsë<br />

për monitorimin<br />

me kërkesat për<br />

2009 MMPAU/Njësia e<br />

NOQ-ve<br />

Vendimi i<br />

ri i<br />

ndryshua<br />

100 BSh

pesticidet NOQ.<br />

3.2 Hartimi dhe<br />

miratimi i ligjit për<br />

NOQ-të,<br />

mbështetur në<br />

75/439/EC,<br />

91/157/EC,<br />

93/86/EEC,<br />

98/101/EC,<br />

2001/68/EC dhe<br />

Vendimin e<br />

Komisionit<br />

Europian<br />

96/59/EC për<br />

asgjësimin e PCBve/PCT-ve,<br />

etj.<br />

3.3 Hartimi dhe<br />

miratimi i një<br />

projekt-akti për<br />

lëndët aktive dhe<br />

NOQ-të,<br />

mbështetur në<br />

79/117/EEC<br />

83/131/EEC,<br />

85/298/EEC,<br />

86/214/EEC,<br />

86/355/EEC,<br />

89/365/EEC,<br />

90/335/EEC,<br />

90/533/EEC,<br />

91/188/EEC, (EC)<br />

No 850/2004<br />

3.4 Hartimi dhe<br />

miratimi i<br />

udhëzuesve dhe<br />

standardeve për<br />

menaxhimin/kontr<br />

ollin e PCB-ve<br />

përgjatë gjithë ciklit<br />

të jetës së tyre<br />

3.5 Hartimi dhe<br />

miratimi i akteve<br />

nënligjore për<br />

asgjësimin e sigurt<br />

të PCB-ve dhe<br />

2009 MMPAU/Njësia e<br />

NOQ-ve<br />

2012 MMPAU/METE/<br />

MSH<br />

2010-<br />

2012<br />

METE/KESH/Një<br />

sia e NOQ-ve<br />

r<br />

Ligji i<br />

harmoniz<br />

uar me<br />

direktivat<br />

e BE-së<br />

Akti i<br />

harmoniz<br />

uar<br />

Udhëzues<br />

it të<br />

gatshëm<br />

për<br />

zbatim<br />

2012 MMPAU Aktet<br />

nënligjore<br />

të<br />

gatshëm<br />

për<br />

2.000 BSh/dona<br />

torët<br />

6.000 BSh/dona<br />

torët<br />

300 BSh<br />

300 BSh

mbetjeve me<br />

përmbajtje të PCBve<br />

në mbështetje të<br />

Ligjit “Për<br />

administrimin<br />

mjedisor të<br />

mbetjeve të<br />

rrezikshme” Nr.<br />

9537, datë<br />

18.05.2006<br />

zbatim<br />

3.6 Hartimi dhe<br />

miratimi i ligjit “Për<br />

shkarkimet e<br />

substancave të<br />

rrezikshme”,<br />

mbështetur në<br />

Direktivat<br />

76/464/EEC,<br />

82/176/EEC,<br />

83/513/EEC,<br />

84/156/EEC,<br />

4/491/EEC,<br />

86/280/EEC<br />

3.7 Hartimi dhe<br />

miratimi i aktit për<br />

transportimin e<br />

m<strong>al</strong>lrave të<br />

rrezikshme,<br />

mbështetur në<br />

Aktin Normativ<br />

304/2003, Aktiv<br />

Normativ të<br />

Komisionit<br />

1213/2003, Aktin<br />

Normativ të<br />

Komisionit<br />

775/2004<br />

3.8 Hartimi dhe<br />

miratimi i një<br />

Projekt-akti Për<br />

kufizimet e hedhjes<br />

në treg dhe<br />

përdorimin e<br />

lëndëve dhe<br />

2009 MMPAU Ligji i<br />

harmoniz<br />

uar<br />

2011 MMPAU/METE/<br />

MPPTT<br />

Akti i<br />

harmoniz<br />

uar<br />

2009 MMPAU/METE Akti i<br />

harmoniz<br />

uar<br />

6.000 BSh/dona<br />

torët<br />

6.000 BSh/dona<br />

torët<br />

6.000 BSh/dona<br />

torët

preparateve të<br />

rrezikshme,<br />

mbështetur në<br />

76/769/EEC,<br />

79/663/EEC,<br />

82/806/EEC,<br />

82/828/EEC,<br />

83/264/EEC,<br />

85/467/EEC,<br />

85/610/EEC,<br />

89/678/EEC,<br />

89/677/EEC,<br />

91/173/EEC,<br />

91/338/EEC,<br />

91/339/EEC,<br />

94/27/EC,<br />

94/48/EC<br />

94/60/EC,<br />

97/16/EC<br />

97/56/EC,<br />

1999/43/EC<br />

2001/41/EC,<br />

2003/11/EC,2003/3<br />

4//EC,<br />

2003/36//EC,<br />

2003/53/EC<br />

3.9 Hartimi dhe<br />

miratimi i një<br />

projekt-akti për<br />

klasifikimin dhe<br />

paketimin e<br />

lëndëve të<br />

rrezikshme,<br />

mbështetur në<br />

Direktivën<br />

1999/45/EC të<br />

Parlamentit<br />

Evropian dhe të<br />

Këshillit datë 31<br />

maj 1999,<br />

Direktivën e<br />

Komisionit<br />

2001/60/EC,<br />

Direktivën e<br />

Komisionit<br />

91/155/EEC,<br />

2010 MMPAU/METE Akti i<br />

harmoniz<br />

uar<br />

6.000 BSh/dona<br />

torët

3.1<br />

0<br />

3.1<br />

1<br />

Direktivën e<br />

Komisionit<br />

93/112/EC<br />

Hartimi dhe<br />

miratimi i<br />

projektligjit për<br />

aderim në<br />

Protokollin e NOQve<br />

në kuadër të<br />

Konventës së Ajrit<br />

(LRTAP)<br />

Përfshirja në<br />

kuadrin ligjor i<br />

elementëve që<br />

lidhen me<br />

Direktivën e IPPCsë<br />

(Direktiva<br />

96/61/EC e<br />

ndryshuar nga<br />

Direktivat<br />

2003/35/EC dhe<br />

2003/87/EC,<br />

Direktiva Seveso II)<br />

2010 MMPAU Dokumen<br />

tet e<br />

aderimit<br />

të<br />

përgatitur<br />

a<br />

2009 MMPAU Aktet të<br />

harmoniz<br />

uara<br />

240 BSh<br />

6.000 BSh/dona<br />

torët<br />

3.1<br />

2<br />

3.1<br />

3<br />

Hartimi dhe<br />

miratimi i akteve<br />

nënligjorë për<br />

përkufizimin dhe<br />

detyrimin e<br />

përdorimit të<br />

“Teknikave më të<br />

mira të mundshme-<br />

BAT” për industritë<br />

më të rëndësishme<br />

në Shqipëri, p.sh.<br />

për rafineritë e<br />

naftës, prodhimin e<br />

çimentos, fonderitë,<br />

etj.<br />

Transpozimi i<br />

direktivave<br />

përkatëse që lidhen<br />

2010 MMPAU Aktet të<br />

harmoniz<br />

uara<br />

2011 MMPAU Aktet të<br />

harmoniz<br />

uara<br />

6.000 BSh<br />

6.000 BSh/dona<br />

torët

me përbërjet<br />

organike fluturuese<br />

(VOC).<br />

Shuma 50.940<br />

4. Ngritja dhe funksionimi i strukturës kombëtare për zbatimin e Konventës së<br />

Stokholmit<br />

Në zbatim të Ligjit Nr. 9108, datë 17.07.2003 “Për substancat dhe preparatet<br />

kimike”, nenit 10/8 të tij, “Këshilli i Ministrave miraton organizimin dhe strukturën<br />

e Zyrës së Regjistrimit të Kimikateve”. Sipas të njëjtit ligj, “Ministri i Mjedisit miraton<br />

rregulloren e funksionimit të kësaj Zyre.”<br />

Duke marrë në konsideratë mungesën e burimeve për të krijuar struktura të<br />

reja brenda organeve shtetërore, është menduar që të përdoret Zyra e Regjistrimit të<br />

Kimikateve edhe si organizmi kombëtar për zbatimin e detyrimeve që rrjedhin nga<br />

qenia p<strong>al</strong>ë në Konventën e Stokholmit. Ajo që duhet siguruar lidhet me përfshirjen në<br />

detyrat dhe përgjegjësitë e Zyrës së Kimikateve edhe të detyrave dhe përgjegjësive që<br />

i përkasin administrimit të NOQ-ve. Sa më lart, duhet parashikuar në hartimin e<br />

projekt-vendimit të KM për krijimin e kësaj Zyre dhe në projekt-rregulloren e<br />

Ministrit të Mjedisit që do të përshkruajë mënyrën e funksionimit të Zyrës.<br />

Zgjedhja<br />

<strong>al</strong>ternative<br />

/<br />

Aktivitetet<br />

Periudh<br />

a<br />

Institucioni<br />

Përgjegjës/Mbështetë<br />

s<br />

Rezultati i<br />

pritshëm<br />

Buxheti I<br />

vlerësuar<br />

,<br />

000/Lekë<br />

0 1 2 3 4 5 6<br />

4. Ngritja e strukturës kombëtare për zbatimin e Konventës së Stokholmit<br />

4.<br />

1<br />

2.200 BSh<br />

4.<br />

2<br />

Investim<br />

për hapjen e<br />

zyrës (qiraja<br />

e zyrës<br />

pajisjet, etj.)<br />

Punësimi i 2<br />

speci<strong>al</strong>istëv<br />

e<br />

funksionarë<br />

të zyrës<br />

2007 MMPAU Zyra<br />

funksion<strong>al</strong><br />

e<br />

2007-<br />

2025<br />

MMPAU<br />

Personeli<br />

funksion<strong>al</strong><br />

Shuma 15.200<br />

13.000 BSh<br />

Burimi i<br />

financimi<br />

t<br />

3.3.2 Plani i Veprimit: Pesticidet NOQ<br />

Në lidhje me përdorimin e pesticideve NOQ dhe DDT e lindan në shëndetësi,<br />

Konventa e Stokholmit përcakton objektivat e mëposhtme:<br />

Të eliminohet prodhimi dhe përdorimi i të gjitha pesticideve NOQ;<br />

Nd<strong>al</strong>imi i përdorimit të DDT dhe lindanit, me përjashtim të rasteve<br />

emergjente të miratuara nga Sekretariati Konventës me qëllim përdorimi të DDT në<br />

programet e kontrollit kundër sëmundjeve vektori<strong>al</strong>e.<br />

Zgjedhjet <strong>al</strong>ternative të administrimit

Në mbështetje të an<strong>al</strong>izës së situatës në vend, duke marrë në konsideratë<br />

dispozitat e Konventës së Stokholmit, si edhe traktateve të tjera ndërkombëtare të<br />

lidhura me të, në vijim të prioriteteve kombëtare dhe objektivave për pesticidet<br />

NOQ, janë përcaktuar zgjedhjet <strong>al</strong>ternative të mëposhtme të administrimit:<br />

Përgatitja e një amendamenti të VKM për monitorimin dhe për shtrirjen e këtij<br />

të fundit që të mbulojë edhe pesticidet NOQ.<br />

Kryerja e an<strong>al</strong>izave të niveleve të pranishme të mbetjeve të pesticideve NOQ,<br />

në ish-depot dhe vendet e kontaminuara, duke përfshirë edhe vlerësimin e efektit të<br />

tyre;<br />

Forcimi i kapacitetit njerëzor dhe teknik i laboratorit an<strong>al</strong>itik në Institutin e<br />

Mbrojtjes së Bimëve;<br />

Përgatitja e planit të veprimit për rehabilitimin e vendeve të kontaminuara nga<br />

pesticidet NOQ;<br />

Rritja e ndërgjegjësimit të publikut në lidhje më rrezikun e mundshëm të<br />

vendeve të kontaminuara me NOQ.<br />

Shënim: Zgjedhja <strong>al</strong>ternative 1 do të përshkruhet në kapitullin për forcimin<br />

institucion<strong>al</strong> dhe ligjor. Zgjedhja <strong>al</strong>ternative 5 do të zbatohet në kuadrin e Planit të<br />

Veprimit për Ndërgjegjësimin e Publikut.<br />

Në tekstin e mëposhtëm përshkruhen me hollësi mundësitë e propozuara për<br />

re<strong>al</strong>izimin e objektivave. Për secilën zgjedhje <strong>al</strong>ternative ka një tekst shpjegues për<br />

strategjinë e vënies në jetë të saj dhe për kostot përkatëse.<br />

Strategjia e zbatimit<br />

2. Kryerja e an<strong>al</strong>izave për nivelet e pranishme të mbetjeve të pesticideve NOQ<br />

në ish-depot dhe vendet e ndotura, duke përfshirë edhe vlerësimin e rrezikut<br />

An<strong>al</strong>izat e mbetjeve të pesticideve në përgjithësi, dhe veçanërisht për mbetjet e<br />

pesticideve NOQ, janë të vështira dhe nevojitet një staf profesion<strong>al</strong> dhe pajisje. Janë<br />

bërë disa an<strong>al</strong>iza në laboratorët e Fakultetit të Shkencave të Natyrës, të Institutit të<br />

Mbrojtjes së Bimëve dhe të Institutit të Shëndetit Publik. Në PKV është parashikuar<br />

të bëhen ndryshimet e nevojshme për të përfshirë edhe monitorimin e pesticideve<br />

NOQ në zona/territore që janë eventu<strong>al</strong>isht të ndotura nga kjo kategori e pesticideve,<br />

përfshirë lindanin. Për të re<strong>al</strong>izuar monitorimin, në PKI është parashikuar edhe<br />

krijimi i laboratorëve profesion<strong>al</strong>ë dhe stafi teknik dhe laboratorik i speci<strong>al</strong>izuar për<br />

pesticidet NOQ.<br />

Aktiviteti<br />

Periudha<br />

Institucioni<br />

përgjegjës/<br />

mbështetës<br />

Rezultati i<br />

pritshëm<br />

Buxheti i<br />

vlerësuar<br />

në<br />

000/Lekë<br />

0 1 2 3 4 5 6<br />

2. Kryerja e an<strong>al</strong>izave të niveleve të pranishme të mbetjeve të pesticideve<br />

NOQ në ish-depot dhe vendet e kontaminuara.<br />

2.1 Program për<br />

studimin an<strong>al</strong>itik të<br />

niveleve ekzistuese<br />

të ndotjeve në ishdepot<br />

e pesticideve<br />

NOQ dhe në<br />

2007-<br />

2008<br />

MBUMK,<br />

MM, IMB,<br />

LQU, MSH<br />

Programe të<br />

miratuara nga<br />

MMPAU dhe<br />

Universiteti<br />

Burimet<br />

e<br />

fondeve<br />

100 MBUMK

hapësirat rreth tyre.<br />

2.2 Rishikimi i<br />

metodikave për<br />

kompletimin me<br />

pajisjet e nevojshme<br />

laboratorike për<br />

kryerjen e an<strong>al</strong>izave<br />

të pesticideve NOQ.<br />

2.3 Kryerja e an<strong>al</strong>izave<br />

për nivelet e<br />

pranishme të<br />

pesticideve NOQ në<br />

ish-depot dhe në<br />

tokën rreth e rrotull.<br />

2.4 An<strong>al</strong>izat e riskut në<br />

ish depot e<br />

pesticideve dhe në<br />

hapësirat përreth.<br />

2007-<br />

2008<br />

2007-<br />

2009<br />

2008-<br />

2011<br />

MBUMK,<br />

MSH, MM,<br />

ISHP, IMB,<br />

LQU<br />

IMB, ISHP,<br />

LQU<br />

MBUMK,<br />

MSH , MM,<br />

MMPAU,<br />

IMB,<br />

ISHP, LQU,<br />

IM<br />

Sigurimi i<br />

metodikave<br />

dhe i pajisjeve<br />

150 MBUMK<br />

Rezultatet e<br />

an<strong>al</strong>izave 8.000 MBUMK<br />

,<br />

Donatorë<br />

Konkluzionet<br />

dhe<br />

rekomandimet<br />

Raport për<br />

vlerësimin e<br />

rrezikut<br />

4.000<br />

Shuma 12.250<br />

MBUMK<br />

Donatorë<br />

3. Forcimi i kapacitetit njerëzor dhe teknik i laboratorit an<strong>al</strong>itik pranë IMB<br />

Në këtë aktivitet përfshihen pajisja e laboratorit për fazën përgatitore dhe<br />

an<strong>al</strong>izuese; pajisjet për marrje e mostrave të tokës dhe të ujit. Ekstraktimi, purifikimi<br />

dhe përqendrimi i mostrave. Trajnimi i stafit të laboratorit për të an<strong>al</strong>izuar mbetjet e<br />

pesticideve NOQ (trajnim për marrjen e mostrave të ujit dhe të tokës, në kushtet<br />

specifike të këtyre an<strong>al</strong>izave, trajnim për përdorimin aparaturave speci<strong>al</strong>e për<br />

an<strong>al</strong>izat kimike te mbetjeve të pesticideve NOQ).<br />

Aktivitetet<br />

Periudha<br />

Institucioni<br />

mbështetës<br />

/<br />

përgjegjës<br />

Rezultati i<br />

pritshëm<br />

Buxheti i<br />

vlerësuar,<br />

000/Lekë<br />

0 1 2 3 4 5 6<br />

3. Forcimi i kapacitetit teknik dhe njerëzor i laboratorëve an<strong>al</strong>itikë të<br />

Institutit të Mbrojtjes së Bimëve<br />

3.1 Pajisja e<br />

laboratorëve me<br />

aparatura për<br />

marrjen e mostrave<br />

dhe an<strong>al</strong>izat e<br />

pesticideve NOQ.<br />

3.2 Trajnimi i stafit të<br />

laboratorit për të<br />

an<strong>al</strong>izuar<br />

2007 –<br />

2008<br />

2007 -<br />

2008<br />

MBUMK,<br />

MMPAU,<br />

IMB<br />

MBUMK,<br />

MMPAU,<br />

IMB<br />

Laboratorët e<br />

pajisur me<br />

aparatura<br />

Staf i aftësuar<br />

për të kryer<br />

an<strong>al</strong>izat e<br />

Burimet<br />

e<br />

fondeve<br />

21.200 MBUMK<br />

Donatorë<br />

2.000 MBUMK<br />

Donatorë

pesticidet NOQ.<br />

pesticideve<br />

NOQ.<br />

3.3 Trajnim për 2008 MBUMK, Staf i trajnuar<br />

metodikën e<br />

vlerësimit të riskut<br />

MMPAU,<br />

IMB<br />

për<br />

interpretimin<br />

1.000 MBUMK<br />

Donatorë<br />

për vendet e<br />

kontaminuara.<br />

dhe<br />

vlerësimin e<br />

an<strong>al</strong>izave të<br />

riskut<br />

Shuma 24.200<br />

4. Përgatitja e planit të veprimit për rehabilitimin e vendeve të kontaminuara<br />

me pesticide NOQ<br />

Aktivitetet e këtij plani përmbajnë :Studim i hollësishëm i vendeve të<br />

kontaminuara, për evidentimin e përmbajtjes së pesticideve NOQ; përgatitja dhe<br />

programimi i aktiviteteve për dekontaminimin dhe rehabilitimin e vendeve të cilat<br />

rezultojnë të ndotura.<br />

Aktivitetet<br />

Periudha<br />

Institucioni<br />

mbështetës<br />

/<br />

përgjegjës<br />

Rezultati i<br />

pritshëm<br />

Buxheti i<br />

vlerësuar,<br />

000/Lekë<br />

0 1 3 4 5 6<br />

4 Përgatitja e planit të veprimit për rehabilitimin e vendeve të ndotura nga<br />

pesticidet NOQ<br />

4.1 Përgatitja e Planit të<br />

veprimit për<br />

rehabilitimin e<br />

vendeve të ndotura.<br />

4.2 Rehabilitimi i vendeve<br />

të cilat rezultojnë si të<br />

ndotura.<br />

2010-<br />

2011<br />

2012-<br />

2018<br />

IMB, ISHP,<br />

LQA, IM<br />

MMPAU,<br />

MBUMK,<br />

MSH, MM,<br />

PV, SP<br />

Plani i<br />

Veprimit i<br />

miratuar<br />

Zbatimi<br />

Planit të<br />

Veprimit<br />

1.000<br />

N A<br />

Shuma 1.000<br />

Burimet<br />

e<br />

fondeve<br />

MBUMK<br />

MBUMK<br />

Donatorë<br />

3.3.3 Plani i Veprimit: PCB-të dhe Pajisjet që Përmbajnë PCB<br />

Konventa e Stokholmit përcakton objektivin e mëposhtëm që lidhet me PCB-të<br />

dhe pajisjet që i përmbajnë ato:<br />

Të merren masa të efektshme për t’i nxjerrë jashtë përdorimit këto pajisje deri<br />

në vitin 2025 dhe të punohet për të arritur administrimin e qëndrueshëm mjedisor<br />

për mbeturinat që përmbajnë PCB, të shumtën deri në vitin 2028.<br />

Zgjedhje <strong>al</strong>ternative administrimi<br />

Në mbështetje të an<strong>al</strong>izës së situatës mjedisore të vendit dhe duke marrë në<br />

konsideratë kushtet e Konventës së Stokholmit si dhe politikat kombëtare dhe<br />

ndërkombëtare përkatëse, në vijim të prioriteteve dhe objektivave për menaxhimin e

NOQ-ve, janë identifikuar disa mundësi menaxhimi, si më poshtë:<br />

Të hartohet dhe të zbatohet një rregullore në lidhje me administrimin,<br />

trajtimin, monitorimin, heqjen nga përdorimi dhe eliminimin e vajit e pajisjeve të<br />

ndotura me PCB;<br />

Të hartohet dhe të zbatohet një udhëzues i brendshëm i KESH-it për<br />

administrimin, trajtimin dhe heqjen nga përdorimi të transformatorëve të ndotur me<br />

PCB;<br />

Të trajnohen punonjësit përgjegjës për trajtimin dhe mirëmbajtjen e<br />

transformatorëve;<br />

Krijimi i kapaciteteve laboratorike për kryerjen e an<strong>al</strong>izave për praninë e PCB–<br />

ve në vajrat e transformatorëve;<br />

Zbatimi i veprimtarive për rritjen e ndërgjegjësimit të publikut, puna e të<br />

cilëve lidhet me praninë e PCB-ve;<br />

Rehabilitimi gradu<strong>al</strong> i vendeve të ndotura me PCB;<br />

Eliminimi i vajit miner<strong>al</strong> të ndotur me PCB<br />

Hartimi dhe zbatimi i një programi kombëtar për monitorimin e PCB-ve.<br />

Shënim: Zgjedhja <strong>al</strong>ternative 1 është përfshirë në Planin e Veprimit për<br />

Forcimin Institucion<strong>al</strong> dhe Ligjor. Zgjedhja 5 është përfshirë në Planin e Veprimit për<br />

Ndërgjegjësimin e Publikut.<br />

Në vijim përshkruhen me hollësi zgjedhjet <strong>al</strong>ternative të propozuara për<br />

re<strong>al</strong>izimin e objektivave. Për secilën zgjedhje jepet një tekst shpjegues që përshkruan<br />

aktivitetin, kohën e zbatimit dhe kostot e parashikuara për zbatimin e tij.<br />

Strategjia e zbatimit<br />

2. Të hartohet dhe zbatohet një udhëzues i brendshëm i KESH-it mbi<br />

menaxhimin, trajtimin dhe nxjerrjen nga përdorimi të transformatorëve të ndotur me<br />

PCB.<br />

KESH disponon një “Rregullore për sigurinë dhe përdorimin teknik të<br />

pajisjeve dhe inst<strong>al</strong>imeve elektrike” të përgatitur nga Inspektorati i Pajisjeve dhe<br />

Inst<strong>al</strong>imeve Elektrike dhe të miratuar nga Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe<br />

Energjetikës. Gjithashtu një dokument tjetër i rëndësishëm i përgatitur në kuadrin e<br />

Normës Europiane EN 50110-1 dhe që shërben si rregullore e brendshme e KESH-it<br />

është Sistemi i Menaxhimit të Sigurisë dhe Shëndetit.<br />

Në bazë të problemeve specifike që karakterizojnë sektorët e energjetikës në<br />

këtë kuadër, janë përgatitur udhëzues dhe procedura të brendshme në lidhje me<br />

mirëmbajtjen e pajisjeve elektrike dhe që ndihmojnë në zbatimin sa më mirë të këtyre<br />

dokumenteve të rëndësishëm.<br />

Për shkak të mungesës deri tani të informacionit për PCB-të, nivelit të ulët të<br />

ndërgjegjësimit për njohjen dhe rrezikun e tyre në njerëz dhe mjedis, në Shqipëri nuk<br />

ekziston ndonjë udhëzues për menaxhimin, trajtimin dhe nxjerrjen nga përdorimi të<br />

transformatorëve të ndotur me PCB.<br />

Në Shqipëri, pjesa më e madhe e mbeturinave të pritshme me PCB mendohet<br />

të jenë vajra të ndotura me PCB (jo vaj PCB). Është shumë e rëndësishme të<br />

përgatiten udhëzues dhe procedura me qëllim nd<strong>al</strong>imin e ndotjes së mëtejshme të<br />

pajisjeve gjatë procesit të mirëmbajtjes së tyre. Gjithashtu, është shumë e rëndësishme<br />

vendosja si kriter përparësor në këto rregullore; nxjerrja jashtë përdorimit e<br />

transformatorëve të ndotur me PCB që janë më të vjetër sesa limitet e vendosura.

Aktivitetet<br />

Periudha Institucionet<br />

Përgjegjëse/<br />

mbështetëse<br />

Rezultati i<br />

pritshëm<br />

Buxheti i<br />

vlerësuar,<br />

000/Lekë<br />

Burimet e<br />

fondeve<br />

0 1 2 3 4 5 6<br />

2. Të hartohet dhe zbatohet një udhëzues i brendshëm i KESH-it për administrimin,<br />

trajtimin dhe heqjen nga përdorimi të transformatorëve.<br />

2.1 Studimi i<br />

akteve<br />

normative<br />

ndërkombëtare,<br />

Konventës së<br />

UNEP-it dhe<br />

Bazelit dhe<br />

legjislacionit të<br />

Bashkimit<br />

Europian<br />

2.2 Hartimi i<br />

udhëzuesit të<br />

brendshëm për<br />

largimin e<br />

pajisjeve me vaj<br />

PCB,<br />

materi<strong>al</strong>eve<br />

PCB dhe tokës<br />

së ndotur me<br />

PCB<br />

2.3 Hartimi i<br />

udhëzuesit të<br />

brendshëm për<br />

nxjerrjen jashtë<br />

përdorimit të<br />

pajisjeve të<br />

ndotura<br />

2.4 Zbatimi i<br />

udhëzuesit të<br />

brendshëm për<br />

largimin e vajit<br />

PCB dhe tokës<br />

të ndotur<br />

2.5 Zbatimi i<br />

udhëzuesit të<br />

brendshëm për<br />

nxjerrjen jashtë<br />

2007 KESH Përvetësimi i<br />

dokumenteve<br />

ndërkombëtarë<br />

2007 KESH Udhëzuesit në<br />

fuqi<br />

2007 KESH Udhëzuesit në<br />

fuqi 420<br />

2008-<br />

2011<br />

2008-<br />

2011<br />

KESH dhe<br />

të gjithë<br />

subjektet që<br />

kanë lidhje<br />

me<br />

problemin e<br />

PCB-ve<br />

KESH dhe<br />

të gjithë<br />

subjektet që<br />

kanë lidhje<br />

Vajrat dhe<br />

dherat e<br />

ndotura të<br />

larguara nga<br />

objektet/vendet<br />

e kontaminuara<br />

Pajisjet e<br />

ndotura të<br />

depozituara në<br />

vende të<br />

50 KESH<br />

420 Donatorë<br />

KESH<br />

Donatorë<br />

KESH<br />

1.000 KESH<br />

1.000<br />

KESH

përdorimit të<br />

pajisjeve të<br />

ndotura<br />

me<br />

problemin e<br />

PCB-ve<br />

posaçme<br />

2.6 Rishikimi dhe<br />

përmirësimi i<br />

udhëzuesit të<br />

brendshëm<br />

2008-<br />

2020<br />

KESH<br />

Udhëzues i<br />

përmirësuar<br />

650<br />

KESH<br />

Shuma 3.540<br />

3. Të trajnohen punonjësit përgjegjës për trajtimin dhe mirëmbajtjen e<br />

transformatorëve<br />

Trajnimi në fushën e PCB-ve është i nevojshëm për përfaqësuesit e të gjithë<br />

grupeve të punonjësve dhe profesionistëve veprimtaria dhe puna e të cilëve ka lidhje<br />

me problemet e PCB-ve dhe për personat e aftë për shpërndarjen e informacionit në<br />

publikun e gjerë, siç janë autoritetet publike lok<strong>al</strong>e dhe qendrore, trupa pedagogjike e<br />

shkollave dhe universiteteve, edukatorët e kopshteve të fëmijëve, personeli drejtues<br />

në industri, OJF-të dhe institucionet për ngritje profesion<strong>al</strong>e, drejtuesit e partive<br />

politike, organizatat për zhvillimin soci<strong>al</strong> dhe ekonomik, etj.<br />

Për shkak të arsyeve të lart-përmendura, në Shqipëri kanë munguar trajnimet<br />

e posaçme me punonjësit që janë përgjegjës për transformatorët me PCB, të cilët janë<br />

në përdorim ose në poçes ruajtje, për mirëmbajtjen dhe trajtimin e tyre.<br />

Përgatitja e manu<strong>al</strong>eve të trajnimit, shpjegimi i mekanizmit të ndotjes me vaj,<br />

mekanizmit i ndotjes tërthore, metodika e përcaktimit të PCB-ve, specifikimet e<br />

kiteve të an<strong>al</strong>izave, kurset e trajnimit për të gjitha ndërmarrjet elektrike, përgatitja e<br />

një regjistri (ku përfshihen identifikimi i PCB-ve, etiketimi, vlerësimi i pajisjeve të<br />

ndotura dhe menaxhimi i sigurt i tyre dhe raportimi) dhe konsultimet me<br />

sipërmarrësit janë detyrat kryesore për zbatimin e këtij varianti të menaxhimit.<br />

Procesi i trajnimit mund të përfshijë jo vetëm informacionin e gjerë për PCB-të<br />

dhe ndikimin e tyre por edhe praktikat dhe teknikat për zgjerimin e informacionit<br />

lidhur me PCB-të, referime për burime shtesë informacioni, metoda të veçanta për<br />

mbledhjen e të dhënave dhe transferimin e informacionit dhe aftësimin për<br />

përfshirjen e shqetësimeve lidhur me PCB-të në organet vendim-marrëse, në nivele<br />

përkatëse.<br />

Aktivitetet<br />

Periudh<br />

a<br />

Institucione<br />

t<br />

Përgjegjëse<br />

/<br />

mbështetëse<br />

Rezultati i<br />

pritshëm<br />

Buxheti i<br />

vlerësuar<br />

,<br />

000/Lekë<br />

0 1 2 3 4 5 6<br />

3. Të trajnohen punonjësit përgjegjës për trajtimin dhe mirëmbajtjen e<br />

transformatorëve<br />

Burimet e<br />

fondeve

3.<br />

1<br />

3.<br />

2<br />

3.<br />

3<br />

Studimi i<br />

dokumenteve të<br />

trajnimit<br />

Përgatitja e<br />

trajnimeve<br />

specifike për<br />

brigadën e<br />

mirëmbajtjes së<br />

transformatorëv<br />

e<br />

Përgatitja e<br />

trajnimeve<br />

specifike për<br />

punonjësit<br />

përgjegjës për<br />

transformatorët<br />

2008<br />

2008<br />

2008<br />

KESH,<br />

personeli<br />

përgjegjës<br />

për<br />

trajnimet<br />

KESH<br />

KESH<br />

Zotërimi i<br />

programit të<br />

trajnimit nga<br />

drejtuesit<br />

Ku<strong>al</strong>ifikimi i<br />

brigadës së<br />

mirëmbajtjes<br />

Ku<strong>al</strong>ifikimi i<br />

punonjësve<br />

310 KESH<br />

340 KESH<br />

Donatore<br />

t<br />

340 KESH<br />

Donatore<br />

t<br />

3.<br />

4<br />

Zbatimi praktik<br />

i trajnimit<br />

2009-<br />

2011<br />

KESH<br />

administrim<br />

mjedisor i<br />

transformatorëv<br />

e<br />

1.000 KESH<br />

3.<br />

5<br />

Përmirësimi i<br />

procedurave të<br />

trajnimit<br />

2009-<br />

2010<br />

KESH<br />

Rritja e<br />

kapaciteteve te<br />

drejtueseve<br />

120 KESH<br />

Shuma 2.110<br />

4 Krijimi i kapaciteteve laboratorike për kryerjen e an<strong>al</strong>izave për praninë e<br />

PCB–ve në vajin e transformatorëve<br />

Në Shqipëri funksionojnë disa laboratorë që janë në varësi të institucioneve<br />

shtetërorë dhe disa prej tyre i përkasin sektorit privat të cilët punojnë për qëllime dhe<br />

parametra specifikë.<br />

Megjithatë, asnjë nga këta laboratorë në Shqipëri, hë për hë, nuk ka si objekt<br />

pune an<strong>al</strong>izën e PCB-ve as kur ato ndodhen në produkte as në formën e mbetjeve,<br />

pra në Shqipëri nuk ekzistojnë laboratorë që të kryejnë an<strong>al</strong>izat e PCB-ve. Përpara<br />

disa vjetësh, në Shqipëri janë an<strong>al</strong>izuar PCB-të në vaj dhe në dhera në disa qendra<br />

shkencore por jo në laboratorë të akredituar. Tani, an<strong>al</strong>izat e PCB-ve nuk mund të<br />

kryhen për shkak të mungesës kapaciteteve teknike dhe profesion<strong>al</strong>e.<br />

Në këtë situatë është i nevojshëm përmirësimi dhe akreditimi i laboratorëve<br />

ekzistues dhe/ose ngritja e njësive te reja an<strong>al</strong>itike të profilizuara për an<strong>al</strong>izën e PCBve.<br />

Identifikimi i kërkesave laboratorike, specifikimi dhe blerja e pajisjeve, furnizimi<br />

me reagjentë dhe standarde si dhe trajnimi i stafit janë aktivitetet më të rëndësishme<br />

për re<strong>al</strong>izimin e këtij variant menaxhimi.

Aktivitetet Periudha<br />

Institucionet<br />

Përgjegjëse/<br />

mbështetëse<br />

Rezultati i<br />

pritshëm<br />

Buxheti i<br />

vlerësuar,<br />

000/Lekë<br />

Burimet<br />

e<br />

fondeve<br />

0 1 2 3 4 5 6<br />

4. Krijimi i kapaciteteve laboratorikë për kryerjen e an<strong>al</strong>izave për praninë e PCB–ve<br />

në vajin e transformatorëve<br />

4.1 Identifikimi i<br />

laboratorëve<br />

4.2 Blerja e<br />

pajisjeve për<br />

an<strong>al</strong>izat e<br />

PCB-ve<br />

4.3 Trajnimi i<br />

personelit<br />

2007 Ministria e<br />

Mjedisit, KESH<br />

2007- 2008 Donatorët<br />

ndërkombëtarë,<br />

Qeveria<br />

Shqiptare,<br />

KESH<br />

2008 Donatorë<br />

ndërkombëtarë<br />

Caktimi i<br />

lab. Për<br />

an<strong>al</strong>iza te<br />

PCB-s<br />

Sigurimi i<br />

Pajisjeve<br />

Personel i<br />

ku<strong>al</strong>ifikuar<br />

120 KESH<br />

6.130 KESH,<br />

Donatorët<br />

520 KESH,<br />

Donatorë<br />

4.4 Akreditimi i<br />

laboratorëve<br />

dhe vlerësimi<br />

i<br />

performancës<br />

së tyre<br />

2009 KESH,<br />

MMPAU<br />

Laboratorë<br />

të<br />

akredituara<br />

200 KESH<br />

Shuma 6.970<br />

5. Rehabilitimi gradu<strong>al</strong> i mjediseve të ndotura me PCB<br />

Në Shqipëri, njohuritë mbi rrezikshmërinë e shkaktuar nga PCB-të janë<br />

fillestare dhe shumë prej njerëzve, ndër ta edhe zyrtarë, nuk kanë pasur njohuri për<br />

to deri në vitin 2005 kur filloi projekti për PKV për NOQ-të. Nuk u është kushtuar<br />

vëmendje rrjedhjeve ose pikimeve të vajit të transformatorëve të ndotur me PCB (në<br />

përdorim, në rezervë, për riparim dhe për eliminim) dhe transformatorëve të tjerë që<br />

kanë pësuar zjarr. Deri tani nuk është përgatitur asnjë informacion për mjediset e<br />

ndotura me PCB. Gjithsesi ka disa zona kryesore që mund të konsiderohen si mjedise<br />

të ndotura, siç janë Reparti i Riparimit të Transformatorëve dhe Reparti i Trajtimit të<br />

Vajit në Tiranë, transformatorët që pikojnë dhe transformatorët e djegur, por shk<strong>al</strong>la<br />

dhe rrezikshmëria e kësaj ndotjeje nuk mund të vlerësohen deri në kryerjen e<br />

studimeve të hollësishme.<br />

Për vite të tëra kanë ndodhur shumë rrjedhje vaji për shkak të mungesës së<br />

trajnimit të personelit, mbushjes së papërshtatshme me vaj të depozitave të<br />

transformatorëve ose përdorimit të pajisjeve të vjetra.<br />

Në Shqipëri vazhdojnë të jenë në përdorim shumë transformatorë të vjetër, të

cilët janë prodhuar përpara viteve ’70 dhe kanë krijuar ndotje të madhe në mjedis,<br />

veçanërisht në tokë dhe në ujërat nëntokësorë, për shkak të pikimeve dhe rrjedhjeve<br />

të vajrave gjatë procesit të mirëmbajtjes ose moshës së tyre të vjetër.<br />

Lipset të përmirësohet niveli i përgatitjes për menaxhimin e mjediseve të<br />

ndotura. Duhet përgatitur metodika për vlerësimin e rrezikut për mjediset e ndotura,<br />

duke marrë në konsideratë karakteristikat e dheut, popullsinë dhe faunën e zonës,<br />

shpërndarjen e popullsisë në zona të tjera natyrore dhe rrezikun helmues dhe<br />

mjedisor të PCB-ve.<br />

Përgatitja dhe përshtatja e strategjisë për trajtimin dhe eliminimin e pajisjeve<br />

dhe mbetjeve të ndotura me PCB, përgatitja dhe krijimi i mekanizmave kontrollues,<br />

bashkëveprimi i grupeve të inspektimit përgjegjës për trajtimin dhe eliminimin e<br />

pajisjeve në përdorim, përgatitja e strategjisë për ndikimin pozitiv në bizneset që<br />

kanë përgjegjësi dhe rol aktiv për këto zona, përgatitja e procedurave për punime<br />

teknologjike dhe teknike dhe masat rregulluese do të ofrojnë një mbështetje të mirë<br />

për procesin e rehabilitimit gradu<strong>al</strong> të mjediseve të ndotura me PCB.<br />

Masat rehabilituese të specifikuara për mjediset e ndotura me PCB (Reparti i<br />

riparimit dhe vendi ku janë të vendosur transformatorët) konsistojnë në largimin e të<br />

gjithë materi<strong>al</strong>eve të ndotur, vendosjen e tyre në depozita met<strong>al</strong>ike dhe transportimin<br />

e tyre në një vend grumbullimi të përkohshëm deri në eliminimin përfundimtar të<br />

tyre.<br />

Reparti i riparimit të transformatorëve është në punë që prej 30 vjetësh dhe në<br />

të nuk janë kryer asnjëherë kontrolle për praninë e PCB-ve. Në repart vijnë për<br />

riparim transformatorë nga të gjithë objektet e KESH/OST, të gjitha bazamentet prej<br />

betoni janë të ndotura me vajin e transformatorëve dhe transformatorët e përdorur<br />

ruhen jashtë ndërtesës, të vendosur direkt në tokë dhe të ekspozuar në shi. Duhet të<br />

përgatitet një studim fizibiliteti për një vend grumbullimi të përkohshëm të<br />

materi<strong>al</strong>eve të ndotur me PCB dhe më pas të merren masa për zbatimin e këtij<br />

studimi.<br />

Duhet të përgatiten gjithashtu strategji për dekontaminimin e zonave të<br />

ndotura nëpërmjet zbatimit të projekteve qe sigurojnë përmirësimin e kushteve<br />

mjedisore dhe ndikojnë pozitivisht në shëndetin e njerëzve.<br />

Mbledhja e të dhënave paraprake për mjediset shumë të ndotura është<br />

siguruar nga informacioni mjedisor i ardhur nga objektet e KESH-it në të gjithë<br />

vendin. Të dhënat e mbledhura duhet të rishikohen dhe të përmirësohen nëse është e<br />

nevojshme ose kurdo që të bëhet rehabilitimi/zgjerimi i objekteve.<br />

Aktivitetet<br />

Periudha<br />

Institucionet<br />

Përgjegjëse/<br />

mbështetëse<br />

Rezultati i<br />

pritshëm<br />

Buxheti i<br />

vlerësuar,<br />

000/Lekë<br />

Burimet e<br />

fondeve<br />

0 1 2 3 4 5 6<br />

5. Rehabilitimi gradu<strong>al</strong> i vendeve të ndotura me PCB<br />

5.1 Studimi i plotë<br />

i vendeve të<br />

ndotura me<br />

PCB në të gjithë<br />

2007-2008 KESH/MM Njohja me<br />

nivelet e<br />

ndotjes dhe<br />

shtrirjen e<br />

680 KESH,<br />

MM,SP

territorin e<br />

tyre<br />

vendit<br />

5.2 Largimi i<br />

pajisjeve me<br />

PCB<br />

2009-2020 KESH/MM Përmirësimi<br />

gradu<strong>al</strong> i<br />

situatës<br />

5.3 Largimi i 2009-2018 KESH/MM Tokë e<br />

dherave të<br />

pastër<br />

ndotura me<br />

PCB<br />

5.4 Trajtimi 2012-2019 KESH/MM Tokë e<br />

përfundimtar i<br />

pastër në<br />

tokës së ndotur<br />

objekt<br />

me PCB<br />

5.5 Asgjesimi 2009-2018 KESH/MM Pajisje pa<br />

gradu<strong>al</strong> i<br />

PCB<br />

pasijeve te<br />

ndotura me<br />

PCB<br />

Shuma 141.780<br />

32.000 KESH,<br />

MM, SP,<br />

Donatorët<br />

19.600 KESH,<br />

MM,SP<br />

Donatoret<br />

5.500 KESH,<br />

MM, SP,<br />

Donatorë<br />

84.000 KESH,<br />

MM,SP,<br />

Donatore<br />

6. Eliminimi i vajit miner<strong>al</strong> të ndotur me PCB<br />

Direktiva e Këshillit Europian për eliminimin e bifenileve të polikloruara dhe<br />

trifenileve të polikloruara (PCB-ve dhe PCT-ve) është ajo me numër 96/59/KE e<br />

datës 16 shtator 1996.<br />

Shqipëria ka një magazinë për ruajtjen e vajit miner<strong>al</strong> të transformatorëve. Në<br />

përgjithësi, si praktikë, vaji lubrifikant i përdorur nuk hidhet, por shitet për qëllime të<br />

tjera, siç është përdorimi si lëndë djegëse dytësore ose rafinuese për përdorime<br />

lok<strong>al</strong>e.<br />

Ndryshe nga vajrat lubrifikantë, vajrat dielektrike që përmbajnë PCB ose nuk<br />

përmbajnë PCB, zbrazen dhe pastaj ruhen në depozita met<strong>al</strong>ike dhe përgjithësisht<br />

mbahen në reparte ose magazina. Këto vajra ripërdoren si vaj shtesë për rimbushjen e<br />

transformatorëve të tjerë mbasi janë pastruar.<br />

Sidoqoftë, meqenëse në Shqipëri aktu<strong>al</strong>isht nuk ekzistojnë reparte për<br />

grumbullimin ose trajtimin e mbetjeve, është e nevojshme të merret në konsideratë<br />

ndërtimi i objekteve të tillë në të ardhmen të cilët:<br />

Do të nd<strong>al</strong>onin rrezikimin e mëtejshëm të shëndetit të njerëzve, kafshëve dhe<br />

mjedisit të shkaktuar nga rrjedhjet e vajit të ndotur me PCB, mungesën e<br />

administrimit dhe shpërdorimet.<br />

Do të siguronin administrimin e qëndrueshëm dhe të sigurt mjedisor të NOQve<br />

në përputhje me Konventën e Stokholmit dhe lëvizjet ndërkombëtare.<br />

Do të ndihmonin në procesin e mëtejshëm të eliminimit dhe/ose trajtimit të<br />

lëndëve të rrezikshme duke përfshirë PCB-të dhe pajisjet e ndotura me PCB.<br />

Si rrjedhim, Shqipëria duhet të ketë reparte dhe depozita ruajtjeje të<br />

përshtatshme për vajrat dielektrikë të ndotur me PCB të zbrazur përkohësisht nga

transformatorët në riparim. Më tej, MMPAU ,duke e përqendruar vëmendjen<br />

veçanërisht në menaxhimin e transformatorëve të ndotur me PCB përpara se ato të<br />

d<strong>al</strong>in jashtë përdorimit, duhet të ofrojë udhëzues teknikë për një menaxhim të sigurt<br />

mjedisor si në sektorin publik dhe në atë privat.<br />

Për më tepër, duhet të caktohen mjedise ruajtjeje të përkohshme ose të<br />

përhershme për të mbajtur PCB-të dhe transformatorët e dyshuar si të ndotur me<br />

PCB të cilët nuk janë përdorur për një kohë të gjatë. Këto mjedise duhet të jenë të<br />

sistemuara larg zonave të ndjeshme siç janë shkollat, spit<strong>al</strong>et, dyqanet, qendrat e<br />

banuara etj. dhe duhet të pajisen gjithashtu me fikës zjarri dhe me mjete të tjera të<br />

emergjencës.<br />

Ministria e Mjedisit duhet t’i kushtojë vëmendje ndërtimit të reparteve të<br />

ruajtjes dhe/ose eliminimit për të mbajtur larg nga mjetet e tjera dhe zonat e<br />

ndjeshme vajrat dielektrikë me PCB.<br />

Direktiva e Këshillit Europian mbi eliminimin e PCB-ve thekson se Shtetet<br />

Anëtare duhet të marrin masat e nevojshme për të siguruar që:<br />

Janë eliminuar PCB-të e përdorura;<br />

Janë pastruar nga ndotja ose eliminuar PCB-të dhe pajisjet që përmbajnë PCB.<br />

Pajisjet dhe PCB-të që përfshihen në inventarë duhet të trajtohen ose të<br />

eliminohen deri në vitin 2010.<br />

Shtetet Anëtare duhet të nd<strong>al</strong>ojnë :<br />

ndarjen e PCB-ve nga lëndët e tjera për qëllim ripërdorimin e PCB-ve;<br />

mbushjen e transformatorëve me PCB.<br />

Shtetet Anëtare duhet të marrin masat e nevojshme për të siguruar që:<br />

PCB-të, PCB-të e përdorura dhe pajisjet që përmbajnë PCB që janë pjesë e<br />

inventarit, të dërgohen në sipërmarrës të licensuar dhe në të njëjtën kohë të kujdesen<br />

që janë marrë të gjitha masat e nevojshme për të mënjanuar rrezikun e zjarrit;<br />

Të nd<strong>al</strong>ohet djegia e PCB-ve ose PCB-të e përdorura në mjetet lundruese;<br />

Të gjithë sipërmarrësit e përfshirë në pastrimin nga ndotja ose/dhe eliminimin<br />

e PCB-ve, PCB-ve të përdorura dhe/ose të pajisjeve që përmbajnë PCB të jenë pajisur<br />

me leje;<br />

transformatorët që përmbajnë PCB më shumë se 0.05 % në peshës të pastrohen<br />

nga ndotja sipas kushteve të specifikuara në Direktivë<br />

Duke iu referuar Direktivës 75/442/KE Komisioni:<br />

duhet të caktojë metodat referencë të matjeve për të përcaktuar përmbajtjen e<br />

PCB-ve në materi<strong>al</strong>et e ndotur;<br />

mund të caktojë standarde teknike për metoda të tjera të eliminimit të PCB-ve;<br />

duhet të përgatisë një listë me emrat e prodhimit të kondensatorëve,<br />

rezistencave dhe bobinave të induksionit që përmbajnë PCB;<br />

të përcaktojë, nqs është e nevojshme lëndë të tjera më pak të rrezikshme,<br />

zëvendësuese te PCB-ve.<br />

Shtetet Anëtare brenda tre vjetëve mbas miratimit të kësaj Direktive, duhet të<br />

hartojnë:<br />

plane për pastrimin nga ndotja dhe/ose eliminimin e pajisjeve të<br />

inventarizuara dhe PCB që përmbajnë ato;<br />

plane për grumbullimin dhe më pas eliminimin e mëtejshëm të pajisjeve që<br />

nuk janë subjekt i inventarit.

Për Shqipërinë, një nga variantet e përshtatshme për trajtimin e pajisjeve me<br />

vaj me PCB është eksportimi i mbetjeve me PCB në impiante jashtë vendit tonë. (sasia<br />

e pajisjeve me vaj me PCB është relativisht e ulët për të justifikuar investimet për<br />

inst<strong>al</strong>ime kaq specifike ose pajisje të lëvizshme).<br />

Aktivitetet<br />

Periudha<br />

Institucionet<br />

Përgjegjëse/<br />

mbështetëse<br />

Rezultati i<br />

pritshëm<br />

Buxheti i<br />

vlerësuar,<br />

000/Lekë<br />

Burimet e<br />

fondeve<br />

0 1 2 3 4 5 6<br />

6. Eliminimi i vajit miner<strong>al</strong> të ndotur me PCB<br />

6.1 Studimi i plotë i<br />

gjithë sasisë së<br />

vajit miner<strong>al</strong> me<br />

PCB për të gjithë<br />

pajisjet<br />

2007-2008 KESH/MM Inventar i<br />

plotë i PCBve<br />

680 KESH<br />

MM<br />

6.2 Zbrazja e vajit<br />

miner<strong>al</strong> me PCB<br />

nga pajisjet<br />

6.3 Depozitimi i vajit<br />

miner<strong>al</strong> me PCB<br />

6.4 Trajtimi<br />

përfundimtar i<br />

vajit miner<strong>al</strong> të<br />

ndotur me PCB<br />

2009-2018 KESH/MM Përmirësimi<br />

gradu<strong>al</strong> i<br />

situatës<br />

2009-2018 KESH/MM Jo më vaj të<br />

ndotur me<br />

PCB<br />

2012-2020 KESH/MM Vaj i pastër<br />

nga PCB<br />

Shuma 87.030<br />

61.750 KESH<br />

MM<br />

Donatoret<br />

10.000 KESH<br />

MM<br />

Donatoret<br />

14.600 KESH<br />

MM<br />

Donatoret<br />

7. Hartimi dhe zbatimi i një plani kombëtar për monitorimin e PCB-ve.<br />

Hë për hë, në Shqipëri nuk ekziston një sistem për monitorimin e PCB-ve.<br />

Burimet e mundshme të PCB-ve dhe ndikimi i tyre në popullatë duhet të<br />

konfirmohet gjatë zbatimit të Planit Kombëtar të Veprimit. Për shkak të mungesës së<br />

pajisjeve laboratorike dhe mungesës së stafit të trajnuar për këtë qëllim, kërkimet në<br />

fushën e PCB-ve në Shqipëri janë akoma në hapat e parë.<br />

Megjithëse ka disa raste të shkëputura studimesh mbi praninë e PCB-ve në<br />

mjedis dhe shëndetin e njerëzve, duhet të ndërmerren an<strong>al</strong>iza sistematike dhe të<br />

plota për të krijuar një pamje të përgjithshme kombëtare mbi mjedisin dhe shëndetin<br />

e njerëzve.<br />

Programi i monitorimit të PCB-ve duhet të konsistojë në kontrollin e rregullt të<br />

PCB-ve në tokë, ujë dhe ajër, në të gjitha materi<strong>al</strong>et që qarkullojnë nëpër objekte si<br />

dhe në dogana për rastet e eksportit dhe importit.<br />

Në hartimin dhe zbatimin e programit kombëtar të monitorimit të PCB-ve do<br />

të ndihmojnë krijimi i një rrjeti bashkëpunimi, shkëmbimi i të dhënave dhe<br />

informacioneve ndërmjet institucioneve shkencore të përfshira në aktivitete<br />

kërkimore për PCB-të, hartimi i programit të monitorimit, identifikimi i përgjegjësive

monitoruese dhe laboratorëve an<strong>al</strong>itikë, zhvillimi i sistemit të informimit për<br />

procedimin e monitorimit dhe rezultateve, blerja e pajisjeve për marrjen dhe an<strong>al</strong>izën<br />

e mostrave, procesi i trajnimit të personave përgjegjës për monitorimin dhe an<strong>al</strong>izat<br />

dhe sistemi i kontrollit të cilësisë, .<br />

Aktivitetet<br />

Periudha Institucionet<br />

Përgjegjëse/<br />

mbështetëse<br />

Rezultati i<br />

pritshëm<br />

Buxheti i<br />

vlerësuar<br />

000/Lekë<br />

Burimet e<br />

fondeve<br />

0 1 2 3 4 5 6<br />

7. Hartimi dhe zbatimi i programit kombëtar për monitorimin e PCB-ve<br />

7.1 Studimi i<br />

kuadrit<br />

ligjor<br />

2007 MMPAU/KESH/MM Njohja e<br />

legjislacionit<br />

280 KESH<br />

MM<br />

7.2 Hartimi i<br />

programit<br />

kombëtar<br />

për<br />

monitorimin<br />

e PCB-ve<br />

7.3 Miratimi i<br />

programit<br />

kombëtar<br />

për<br />

monitorimin<br />

e PCB-ve<br />

7.4 Zbatimi i<br />

programit<br />

kombëtar<br />

për<br />

monitorimin<br />

e PCB-ve<br />

2008-<br />

2009<br />

MMPAU/KESH/MM Programi i<br />

monitorimit<br />

2010 BSh, KESH, MMPAU Miratimi i<br />

programit të<br />

monitorimit<br />

2011-<br />

2020<br />

BSh<br />

/KESH/MMPAU<br />

Zbatim i<br />

suksesshëm<br />

Shuma 14.505<br />

865 KESH<br />

MM<br />

Donatorët<br />

60 KESH<br />

MM<br />

13.300 KESH<br />

MM, SP<br />

3.3.4 Plani i Veprimit: Nën-produktet NOQ të Prodhuara Jo-Qëllimisht<br />

Lidhur me prodhimin e paqëllimshëm të nënprodukteve NOQ Konventa e<br />

Stokholmit përcakton objektivat e mëposhtëm:<br />

Vazhdimin e minimizimit dhe, ku është e mundshme, eliminimin<br />

përfundimtar, të shkarkimeve tot<strong>al</strong>e të NOQ-ve të prodhuara në mënyrë të<br />

paqëllimshme;<br />

Aktivitete të mundshme administrimi<br />

Mbështetur në an<strong>al</strong>izat bazë të gjendjes, duke marrë në konsideratë detyrimet<br />

e Konventës së Stokholmit, politikat kombëtare si dhe traktate të tjera ndërkombëtare<br />

dhe, duke ndjekur objektivat dhe prioritetet kombëtare për menaxhimin e NOQ-ve,<br />

më poshtë paraqiten aktivitetet më të rëndësishme të menaxhimit:<br />

Plotësimi i akteve ligjore dhe nënligjore që lidhen me kontrollin dhe

parand<strong>al</strong>imin e ndotjeve industri<strong>al</strong>e, si dhe me administrimin e mbeturinave;<br />

Forcimi i kapaciteteve (njerëzore dhe teknike) për institucionet përgjegjëse për<br />

administrimin e mbeturinave (në veçanti administrimi i vend-depozitimeve dhe<br />

parand<strong>al</strong>imi i djegies në mjedis te hapur i mbetjeve te ngurta urbane);<br />

Përgatitja e politikave dhe masave zbatuese për pakësimin e shkarkimeve të<br />

dioksinave nga administrimin i mbeturinave;<br />

Futja e Teknikave Me të Mira (TMM) & Praktikave më të Mira Mjedisore<br />

(PMM) në sektorin industri<strong>al</strong>;<br />

Përgatitja dhe implementimi në shk<strong>al</strong>lë të gjerë, në të gjithë vendin, i<br />

programeve të administrimit mjedisor të mbeturinave mjekësore duke minimizuar<br />

kështu shkarkimet e paqëllimshme të NOQ-ve;<br />

Rritja e ndërgjegjësimit për publikun e gjerë për praktikat e pastra të<br />

administrimit të mbeturinave.<br />

Përditësimi i rregullt i inventarit të shkarkimeve.<br />

Shënim: Aktiviteti 1 i administrimit përfshihet në PV për Forcimin<br />

Institucion<strong>al</strong> dhe Ligjor. Aktiviteti 6 përfshihet në PV për Ndërgjegjësimin e Publikut.<br />

Strategjia e zbatimit<br />

2. Forcimi i kapaciteteve (njerëzore dhe teknike) në institucionet përgjegjëse<br />

për administrimin e mbeturinave.<br />

Burimi më i madh i shkarkimit të PCDD/PCDF në ajër janë zjarret në venddepozitimet<br />

e mbetjeve të ngurta urbane dhe djegia, e qëllimshme ose jo, në mjedis të<br />

hapur e tyre. Për pakësimin e këtyre shkarkimeve nevojitet të ngrihet një sistem<br />

efikas menaxhimi. Ky sistem duhet të përfshijë, në veçanti, përmirësimin e venddepozitimeve<br />

ekzistuese dhe një sistem të përshtatshëm grumbullimi dhe transporti.<br />

Krahas infrastrukturës së nevojshme, shumë i kufizuar është edhe kapaciteti<br />

në institucione mjedisore qendrore dhe institucione të tjera përgjegjëse për të zbatuar<br />

kontroll të gjerë kombëtar dhe parand<strong>al</strong>im efektiv të ndotjes. Inspektorati nuk ka<br />

kapacitete të mjaftueshme në personel, trajnim dhe pajisje.<br />

Menaxherët e njësive që janë ngarkuar të kryejnë administrimin e mbeturinave<br />

në pushtetin vendor, dukshëm nuk kanë trajnimin e duhur. Veç kësaj, shumica e<br />

supervizorëve të grumbullimit dhe depozitimit nuk kanë trajnimin e duhur për<br />

shëndetin publik dhe mjedisin ose menaxhimin e mbetjeve. Për rrjedhojë, ka nevojë<br />

për trajnim profesion<strong>al</strong> për menaxhimin e mbetjeve, në veçanti në nivel vendor.<br />

Për sa u theksua më sipër, fokusi kryesor i këtij plani veprimi është forcimi i<br />

kapaciteteve.<br />

Aktivitetet<br />

Viti<br />

Institucionet<br />

përgjegjëse/<br />

mbështetëse<br />

Rezultati i<br />

pritshëm<br />

Buxheti i<br />

vlerësuar<br />

000/Lekë<br />

Burimi i<br />

financimit<br />

0 1 2 3 4 5 6<br />

2 Forcimi i kapaciteteve (njerëzore dhe teknike) në Institucionet përgjegjëse për<br />

menaxhimin e mbetjeve.<br />

2.1 Vlerësimi i Vlerësimi i

kapacitetit të<br />

bashkive për të<br />

mënjanuar<br />

shkarkimet e<br />

dioksinave nga<br />

menaxhimi i<br />

mbetjeve.<br />

2.2.1 Fuqizimi me burime<br />

të tjera shtesë në<br />

strukturat eksiztuese<br />

të bashkisë për<br />

menaxhimin e<br />

mbetjeve.<br />

2.2.2 Ngritjen e një<br />

strukture në bashkitë<br />

e vogla për<br />

menaxhimin e<br />

mbetjeve.<br />

2.3 Trajnimi dhe forcimi<br />

i kapaciteteve të<br />

përgjegjësve lok<strong>al</strong><br />

për menaxhimin e<br />

mbetjeve.<br />

2.3.1 Trajnimi i strukturës<br />

ekzistuese / dhe të<br />

atyre që do të<br />

krijohen të reja në<br />

bashki për<br />

administrimin e<br />

mbeturinave dhe<br />

specifikisht për<br />

djegien e hapur të<br />

mbeturinave urbane<br />

sipas PMM<br />

2.3.2 Trajnim për ndarjen,<br />

riciklimin e mbetjeve<br />

që mblidhen në<br />

pikën e grumbullimit<br />

dhe venddepozitimin<br />

pa<br />

djegie siç tregohet në<br />

PMM.<br />

2007 PV situatës 2.500 PV<br />

Donatorë<br />

2008 PV<br />

2009 PV<br />

2008-<br />

2009<br />

2008-<br />

2009<br />

2008<br />

MMPAU,<br />

MPPTT<br />

MMPAU,<br />

MPPTT<br />

MMPAU,<br />

MPPTT<br />

Rekrutime të<br />

reja në punë<br />

në Bashki<br />

Të gjitha<br />

bashkitë kanë<br />

njësi të<br />

menaxhimit<br />

të mbetjeve<br />

/80 % e<br />

bashkive<br />

brenda vitit<br />

2009<br />

Pakësim i<br />

çlirimit të<br />

dioksinës<br />

70 % e<br />

bashkive për<br />

2009 do të<br />

kenë<br />

strukturat<br />

trajnuese<br />

Numër<br />

iniciativash<br />

për<br />

grumbullimin<br />

përzgjedhës<br />

të mbetjeve,<br />

etj.<br />

5.000 PV<br />

5.000 PV<br />

7.500 PV<br />

Donatorë<br />

6.500 PV<br />

Donatorë<br />

4.000 PV<br />

Donatorë

2.3.3 Trajnim për zyrtarët<br />

vendorë për<br />

legjislacionin<br />

përkatës të BE-së<br />

lidhur me<br />

menaxhimin e<br />

mbetjeve<br />

2007<br />

MMPAU,<br />

MPPTT<br />

90 % e<br />

bashkive do<br />

të trajnohen<br />

deri në 2009<br />

3.000<br />

Shuma 33.500<br />

MMPAU,<br />

PV,<br />

Donatorë<br />

3. Përgatitja e politikave dhe zbatimi i masave për pakësimin e shkarkimeve të<br />

dioksinave nga menaxhimi i mbetjeve<br />

Një nga mangësitë organizative për pakësimin e shkarkimeve të PCDD/PCDF<br />

nga veprimtaria e menaxhimit të mbetjeve është mospasja e një politike të qartë dhe<br />

bashkërendimi midis autoriteteve të ndryshme dhe sektorit privat. Pas hartimit të një<br />

strategjie të përgjithshme për mbetjet pas viteve 1990, nuk është ndërmarrë pothuaj<br />

asnjë veprim i parashikuar.<br />

Zbatimi i Strategjisë së administrimit të mbeturinave duhet të ndihmojë në<br />

drejtim të pakësimit të shkarkimeve të PCDD/PCDF. Në plotësim të kësaj strategjie<br />

të gjerë kombëtare, duhet të bëhen dhe zbatohen Plane Lok<strong>al</strong>e Veprimi për<br />

menaxhimin e mbetjeve.<br />

Di<strong>al</strong>ogu politik dhe koordinimi, si dhe futja e instrumenteve ekonomik për të<br />

nxitur ndarjen e mbetjeve dhe riciklimin do të çojnë në ngritjen e bazës për veprim<br />

gjithëpërfshirës për minimizimin e çlirimit të PCDD/PCDF. Është e domosdoshme<br />

që aktivitetet të cilat tashmë kanë filluar zbatimin e ndarjes, ripërdorimit dhe<br />

riciklimit në Tiranë, të mbështeten me qëllim të futjes së skemave të tilla në qytete të<br />

tjera të mëdha.<br />

Për më tepër, janë përcaktuar sisteme të menaxhimit efektiv për t’u zbatuar në<br />

vend-depozitimet e Sharrës dhe të Korçës. Në këto sisteme përfshihen:<br />

Grumbullimi, transporti dhe depozitimi i përshtatshëm i mbetjeve të ngurta<br />

urbane nga autoritetet lok<strong>al</strong>e për t’u dhënë mundësinë të ngrenë një sistem shërbimi<br />

të efektshëm e të besueshëm, par<strong>al</strong>elisht me përmirësimin e këtyre venddepozitimeve<br />

me standardet e përshtatshme inxhinierike dhe praktikat e<br />

administrimit mjedisor.<br />

Aktivitetet<br />

Koha<br />

Institucioni<br />

përgjegjës<br />

/<br />

mbështetës<br />

Rezultati i<br />

pritshëm<br />

Buxheti i<br />

vlerësuar<br />

000/Lekë<br />

Burimi i<br />

financimit<br />

0 1 2 3 4 5 6<br />

3.1 Përgatitja e një plani veprimi për pakësimin e shkarkimeve të dioksinave dhe<br />

furaneve nga menaxhimi i mbetjeve mbështetur në PMM<br />

Zbatimi i Planit<br />

Lok<strong>al</strong> të<br />

Veprimit për<br />

pakësimin e<br />

shkarkimeve të<br />

2008-<br />

2009<br />

Bashkitë,<br />

MPPTT,<br />

MMPAU<br />

Pakësimi i<br />

shkarkimeve<br />

te dioksinës<br />

30.000.000 PV, Donatorë

dioksinave dhe<br />

furaneve nga<br />

menaxhimi i<br />

mbetjeve<br />

Zgjerimi i<br />

iniciativave që<br />

kanë filluar<br />

ndarjen,<br />

riciklimin dhe<br />

ripërdorimin e<br />

mbetjeve që<br />

shkojnë në<br />

pikën e<br />

grumbullimit<br />

dhe venddepozitime<br />

pa i<br />

djegur.<br />

3.2 Koordinimi i<br />

strategjisë së<br />

menaxhimit të<br />

mbetjeve për të<br />

siguruar<br />

përfshirjen e<br />

problemeve të<br />

dioksinës.<br />

Vendosja e<br />

di<strong>al</strong>ogut midis<br />

pushtetit<br />

vendor dhe atij<br />

qendror për<br />

menaxhimin e<br />

mbetjeve<br />

urbane dhe në<br />

veçanti djegien<br />

e pakontrolluar<br />

të mbetjeve<br />

Zhvillimi i<br />

instrumenteve<br />

ekonomike me<br />

qëllim rritjen e<br />

riciklimit të<br />

plastikave,<br />

met<strong>al</strong>it, letrës<br />

dhe pakësimin<br />

e mbetjeve që<br />

janë burim i<br />

2007-<br />

2009<br />

Bashkitë,<br />

MPPTT,<br />

MMPAU<br />

2007 Bashkitë,<br />

MPPTT,<br />

MMPAU<br />

2007 MPPTT,<br />

MMPAU<br />

Bashkitë<br />

Ndarja,<br />

riciklimi dhe<br />

ripërdorimi<br />

në 3 qytete<br />

dhe venddepozitime<br />

2007-<br />

2008<br />

MPPTT,<br />

MMPAU<br />

Bashkitë<br />

Organizim<br />

takimesh<br />

Organizimi i<br />

tavolinave te<br />

diskutimit<br />

(seminare<br />

pune)<br />

Futja e<br />

instrumenteve<br />

të reja<br />

ekonomike<br />

50.000.000 PV, Donatorë<br />

-------- MMPAU<br />

MPPTT,PV<br />

--------- MMPAU<br />

MPPTT,PV<br />

2.500 –MPPTT, MF,<br />

MMPAU

2008-<br />

2010<br />

çlirimit të<br />

dioksinave.<br />

3.3 Hartimi i<br />

projektit për<br />

përmirësimin e<br />

venddepozitimit<br />

të<br />

pakontrolluar<br />

të Sharrës duke<br />

çuar në<br />

minimizimin e<br />

zjarreve të<br />

qëllimta ose të<br />

paqëllimta.<br />

Zbatimi i<br />

projektit për<br />

përmirësimin e<br />

venddepozitimit<br />

të<br />

Sharrës duke<br />

çuar kështu në<br />

minimizimin e<br />

dioksinave që<br />

shoqërojnë<br />

ujërat shpëlarës<br />

të venddepozitimit.<br />

3.4 Zbatimi i<br />

projektit për<br />

përmirësimin e<br />

menaxhimit te<br />

mbetjeve<br />

urbane në<br />

Prefekturen e<br />

Korçës<br />

Zbatimi<br />

projektit për<br />

përmirësimin e<br />

venddepozitimit<br />

të<br />

Korçës duke<br />

çuar në<br />

minimizimin e<br />

dioksinave<br />

shkarkohen ne<br />

ajer dhe<br />

2008-<br />

2010<br />

2007-<br />

2010<br />

2007-<br />

2010<br />

MPPTT,<br />

MMPAU,<br />

Bashkia e<br />

Tiranës<br />

Qeveria<br />

It<strong>al</strong>iane<br />

MPPTT,<br />

MMPAU,<br />

Bashkia e<br />

Tiranës<br />

Qeveria<br />

It<strong>al</strong>iane<br />

MMPAU,<br />

SIDA,PV<br />

MMPAU<br />

SIDA,PV<br />

Ulje në 80% e<br />

zjarreve<br />

Pakësim 75%<br />

e ujërave<br />

kullues<br />

Pakësim në<br />

85% të<br />

zjarreve<br />

Zvogëlim me<br />

85% i ujërave<br />

kullues<br />

50.000 Bashkia<br />

Tiranës,<br />

Qeveria<br />

It<strong>al</strong>iane<br />

450.000 Bashkia<br />

Tiranës,<br />

Qeveria<br />

It<strong>al</strong>iane<br />

30.000 BashkiaKorçë,<br />

Qeveria<br />

Suedeze<br />

100.000 BashkiaKorçës,<br />

Donatorë

shoqërojnë<br />

ujërat shpëlarës<br />

të venddepozitimit.<br />

3.5 Projektimi dhe<br />

ndërtimi i një<br />

venddepozitimi<br />

sanitar për<br />

mbeturinat<br />

urbane, Bushat,<br />

Shkodër<br />

3.6 Projektimi dhe<br />

ndërtimi i një<br />

venddepozitimi<br />

sanitar për<br />

mbeturinat<br />

urbane,<br />

Himarë,<br />

Sarandë<br />

2007-<br />

2010<br />

2007-<br />

2010<br />

MMPAU,<br />

MPPTT,<br />

PV<br />

MMPAU,<br />

MPPTT,<br />

PV<br />

Eliminimi i<br />

shkarkimeve<br />

të dioksinave<br />

dhe furaneve<br />

Eliminimi i<br />

shkarkimeve<br />

të dioksinave<br />

dhe furaneve<br />

Shuma 1.412.500<br />

500.000 PV, Qeveria<br />

It<strong>al</strong>iane<br />

200.000 PV, Banka<br />

Botërore<br />

4. Vënia në jetë e Teknikave më të Mira të Mundshme (TMM) dhe Praktikave<br />

më të Mira Mjedisore (PMM) në sektorin industri<strong>al</strong>, sipas Konventës së Stokholmit<br />

Ndonëse industria kontribuon vetëm pak në tot<strong>al</strong>in e shkarkimeve të<br />

PCDD/PCDF në Shqipëri, futja në përdorim e Teknikave më të Mira të Mundshme<br />

dhe e Praktikave më të Mira Mjedisore (TMM dhe PMM) është e rëndësishme për dy<br />

arsye.<br />

Së pari, Konventa e Stokholmit synon minimizimin e shkarkimeve dhe<br />

përdorimin e TMM-ve dhe PMM-ve për ta orientuar industrinë në drejtim të<br />

re<strong>al</strong>izimit të këtyre qëllimeve. Së dyti, dhe më e rëndësishme për partnerët industri<strong>al</strong>,<br />

është fakti që TMM dhe PMM janë një hap përpara në përpjekjet e përgjithshme për<br />

prodhime të pastra. Përfitimet nga zbatimi i masave për prodhime të pastra shkon<br />

përtej problemeve të NOQ-ve, mbasi përfshin një gamë të gjerë lëndësh të dëmshme<br />

dhe të rrezikshme që shkarkohen në mjedis.<br />

Për më tepër, për partnerët industri<strong>al</strong> futja e teknologjive për prodhime të<br />

pastra do të çojë në përdorimin sa më të paktë të kontributeve të prodhimit, si për<br />

lëndët e para ashtu dhe për energjinë. Përvoja ka treguar që masat e prodhimit të<br />

pastër ndihmojnë në drejtim të një cilësie më të lartë prodhimi duke i bërë shoqëritë<br />

më konkurruese në treg.

Futja e TMM dhe PMM në sektorin industri<strong>al</strong> pritet të udhëhiqet nga sektori<br />

privat për shkak të financimeve dhe kërkesave ligjore. Autoritetet do të kenë një rol<br />

bashkërendues për punën e industrisë si dhe të ofrojnë informacion dhe trajnime për<br />

mënyrat e futjes së TMM dhe PMM në aktivitetet industri<strong>al</strong>e. Futja e TMM dhe PMM<br />

për NOQ-të në përgjithësi në të gjitha procedurat e licencimit në industritë dhe në<br />

Vlerësimin e Ndikimit në Mjedis do të përbëjë momentin e zbatimit praktik të planit<br />

të veprimit.<br />

Aktivitetet<br />

Koh<br />

a<br />

Institucione<br />

t<br />

përgjegjës/<br />

mbështetës<br />

e<br />

Rezultati i<br />

pritshëm<br />

Buxheti i<br />

vlerësua<br />

r<br />

000/Lek<br />

ë<br />

Burimet e<br />

Financimit<br />

0 1 2 3 4 5 6<br />

Përhapje e informacionit lidhur me TMM dhe PMM në sektorin industri<strong>al</strong>,<br />

sipas Konventës së Stokholmit<br />

4.1 Përhapje e<br />

informacionit<br />

lidhur me<br />

TMM dhe<br />

PMM sipas<br />

udhëzimeve të<br />

Konventës së<br />

Stokholmit dhe<br />

BE, BREFs<br />

4.2 Bashkërendimi<br />

i nismave<br />

sektori<strong>al</strong>e për<br />

futjen e TMM<br />

/ Prodhimit të<br />

Pastër për të<br />

pakësuar<br />

maksim<strong>al</strong>isht<br />

çlirimet e<br />

dioksinave<br />

4.2.1<br />

.<br />

4.2.2<br />

.<br />

4.2.3<br />

.<br />

Prodhimi i<br />

Pastër në<br />

industrinë e<br />

ferro-kromit<br />

Prodhimi i<br />

pastër në<br />

Industrinë e<br />

çelikut<br />

Prodhimi i<br />

Pastër<br />

2007<br />

-<br />

2008<br />

2008<br />

-<br />

2010<br />

2008<br />

-<br />

2012<br />

2008<br />

-<br />

2010<br />

2008<br />

-<br />

METE&<br />

MMPAU/<br />

EU<br />

METE&<br />

MMPAU<br />

SP<br />

METE&<br />

MMPAU,S<br />

P<br />

METE&<br />

MMPAU,<br />

SP<br />

METE&<br />

MMPAU,<br />

Deri në 2009;<br />

70 % e<br />

bashkive ta<br />

kenë këtë<br />

materi<strong>al</strong><br />

TMM dhe PPM<br />

do të futen në<br />

sektorët<br />

kryesorë<br />

3.000 MMPAU,MET<br />

E, Donatorë<br />

5.000 SP, Donatorë<br />

TMM dhe PPM<br />

do të futen në<br />

sektorin e<br />

ferro-kromit<br />

30.000 SP<br />

TMM dhe PPM 20.000 SP<br />

do të futen në<br />

sektorin e<br />

çelikut<br />

TMM dhe<br />

SP<br />

PMM duke 5.000

4.3<br />

4.3.1<br />

.<br />

4.3.2<br />

.<br />

specifikisht i<br />

orientuar në<br />

kontrollin e<br />

temperaturës<br />

dhe si rezultat<br />

edhe të çlirimit<br />

të dioksinave<br />

në industrinë e<br />

çimentos<br />

Krijimi i<br />

njohurive dhe<br />

kapaciteteve<br />

për vetëmonitorimin<br />

e<br />

çlirimit të<br />

NOQ<br />

Trajnim për<br />

marrjen e<br />

mostrave për<br />

kryerjen e<br />

an<strong>al</strong>izave për<br />

shkarkimet<br />

industri<strong>al</strong>e<br />

Kryerja e<br />

vetëmonitorim<br />

it të çlirimit të<br />

dioksinave<br />

2010 SP përfshirë<br />

kontrollin e<br />

temperaturës<br />

do të futen në<br />

sektorin e<br />

çimentos<br />

2008<br />

-<br />

2012<br />

METE&<br />

MMPAU,<br />

SP<br />

2009 METE&<br />

MMPAU,<br />

SP<br />

2010<br />

-<br />

2012<br />

SP,<br />

MMPAU<br />

Furnizimi me<br />

pajisje dhe<br />

trajnimi për<br />

vetëmonitorimin<br />

e<br />

çlirimeve të<br />

NOQ<br />

Trajnim për<br />

marrjen e<br />

mostrave e<br />

kryerjen e<br />

an<strong>al</strong>izave të<br />

dioksinës nga<br />

subjekte<br />

private dhe<br />

institucione<br />

kërkimore<br />

Trajnim për<br />

kryerjen e<br />

vetëmonitorim<br />

it të çlirimeve<br />

të dioksinave<br />

nga subjekte<br />

private dhe<br />

institucione<br />

kërkimore<br />

10.000 SP,<br />

Donatorë<br />

5.000 SP<br />

10.000<br />

Shuma 88.000<br />

SP<br />

MMPAU<br />

5. Përgatitja dhe zbatimi në të gjithë vendin i një plani administrimi të<br />

mbeturinave spit<strong>al</strong>ore duke minimizuar shkarkimet e NOQ të paqëllimshme.<br />

Kontributi i djegies së mbeturinave spit<strong>al</strong>ore përbën 25% të shkarkimeve të<br />

PCDD dhe PCDF në Shqipëri. Duhet theksuar që këtu pasqyrohen vetëm të dhënat<br />

nga i vetmi incenerator i djegies së mbetjeve spit<strong>al</strong>ore në funksionim në Tiranë.<br />

Mbetjet e tjera spit<strong>al</strong>ore në spit<strong>al</strong>e dhe klinika të tjera të vendit digjen pjesërisht qoftë<br />

në vend-depozitime të pakontrolluara ose djegie në mjedis të hapur nga spit<strong>al</strong>et. Kjo

çon në shkarkime të mëdha të NOQ të paqëllimshme si dhe në rreziqe të tjera që<br />

lidhen me manipulimin dhe depozitimin e mbetjeve infektuese.<br />

Me qëllim përmirësimin e gjendjes dhe pakësimin e shkarkimeve të<br />

PCDD/PCDF, duhet zbatuar një sistem menaxhimi i mbetjeve spit<strong>al</strong>ore, i shtrirë në<br />

të gjithë vendin. Kjo ndërhyrje do të kërkojë një kuadër të fortë ligjor për të siguruar<br />

që të gjitha spit<strong>al</strong>et dhe klinikat të organizojnë menaxhimin e mbetjeve të tyre në<br />

mënyrë të sigurt mjedisore. Hapa të mëtejshëm në sistemin e menaxhimit të mbetjeve<br />

spit<strong>al</strong>ore janë ndarja dhe minimizimi i sasisë së mbetjeve dhe manipulimi i tyre duke<br />

filluar nga grumbullimi, transporti dhe depozitimi fin<strong>al</strong>. Alternativa të tjera të<br />

mundshme janë sterilizimi, trajtimi me mikrov<strong>al</strong>ë, hidroliza <strong>al</strong>k<strong>al</strong>ine ose trajtimi<br />

biologjik, secila e ndjekur nga metoda e vend-depozitimit sanitar.<br />

Plani i Veprimit i Mbetjeve spit<strong>al</strong>ore është i kompletuar me masat plotësuese<br />

për optimizmin e punës edhe në aspektet e mbrojtjes së mjedisit dhe shëndetit për të<br />

vetmin incenerator që ekziston për djegiet e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore në Qendrën<br />

Universitare “Nënë Tereza” në Tiranë.<br />

Aktivitetet<br />

Koh<br />

a<br />

Institucioni<br />

përgjegjës/<br />

mbështetës<br />

Rezultati i<br />

pritshëm<br />

Buxheti i<br />

vlerësua<br />

r<br />

000/Lek<br />

ë<br />

Burimet e<br />

financimit<br />

0 1 2 3 4 5 6<br />

5.1 Hartimi i një Strategjie Kombëtare për administrimin e mbeturinave spit<strong>al</strong>ore<br />

duke përfshirë veprime të kuadrit rregullator, mbledhja, transporti, trajtimi<br />

dhe depozitimi përfundimtar i mbeturinave.<br />

5.1.1 Planifikimi<br />

dhe zgjedhja e<br />

teknologjisë së<br />

depozitimit<br />

2008 MSH<br />

&MMPAU<br />

Përcaktimi i<br />

rolit të<br />

teknologjive<br />

të<br />

4.000 Donatorët

përfundimtar<br />

dhe<br />

përzgjedhja e<br />

vendeve.<br />

5.2 Futja në<br />

përdorim e<br />

administrimit<br />

të pastër të<br />

mbeturinave,<br />

duke përfshirë<br />

minimizimin e<br />

mbeturinave<br />

veçanërisht të<br />

dioksinave<br />

dhe ndarjen e<br />

mbeturinave<br />

në të gjitha<br />

spit<strong>al</strong>et dhe<br />

klinikat në<br />

përputhje me<br />

TMM & PMM<br />

5.2.1<br />

.<br />

5.2.2<br />

.<br />

Nxjerrja e<br />

udhëzimeve<br />

dhe kryerja e<br />

trajnimeve në<br />

të gjitha<br />

spit<strong>al</strong>et dhe<br />

klinikat për<br />

minimizimin e<br />

mbetjeve dhe<br />

ndarjen si dhe<br />

mundësitë e<br />

depozitimit<br />

përfundimtar.<br />

Zbatimi i<br />

skemave të<br />

ndarjes dhe<br />

minimizimit të<br />

mbetjeve në të<br />

gjithë spit<strong>al</strong>et<br />

dhe klinikat<br />

2007<br />

-<br />

2009<br />

2007<br />

-<br />

2008<br />

2008<br />

-09<br />

MSH&MMPA<br />

U<br />

MMPAU dhe<br />

MSH<br />

MMPAU dhe<br />

MSH<br />

depozitimit<br />

në fund të<br />

2008<br />

Informimi i<br />

subjekteve te<br />

interesuara<br />

mbi TMM<br />

dhe PMM<br />

Manu<strong>al</strong>e të<br />

përgatitura<br />

në fund të<br />

vitit 2007<br />

dhe kryerja e<br />

trajnimeve<br />

në spit<strong>al</strong>e<br />

dhe klinika<br />

për<br />

minimizimin<br />

dhe<br />

selektimin si<br />

dhe opsionet<br />

e depozitimit<br />

përfundimta<br />

r.<br />

Në fund të<br />

2008 skemat<br />

e<br />

minimizimit<br />

dhe të<br />

ndarjes të<br />

jenë futur në<br />

50 % të të<br />

gjithë<br />

500 MSH,<br />

MMPAU<br />

5.000 MMPAU,MS<br />

H,<br />

Donatorë<br />

20.000 MSH<br />

Donatorët

5.3. Futja e skemës<br />

së minimizimit<br />

dhe ndarjes në<br />

QSU<br />

“NënëTereza”<br />

dhe<br />

optimizimi i<br />

përdorimit të<br />

inceneriatorit<br />

ekzistues në<br />

QSU “Nënë<br />

Tereza”.<br />

5.3.1<br />

.<br />

5.3.2<br />

.<br />

Përmirësimi i<br />

praktikave të<br />

funksionimit<br />

të inceneratorit<br />

në QSU “Nënë<br />

Tereza”, me<br />

qëllim<br />

minimizimin e<br />

shkarkimit të<br />

dioksinave.<br />

Trajnimi i<br />

operatorëve të<br />

inceneratorit te<br />

QS<br />

“NënëTereza”<br />

me udhëzues<br />

të<br />

përshtatshëm.<br />

5.4 Projektimi dhe<br />

ndërtimi i<br />

njësive për<br />

depozitim<br />

përfundimtar<br />

5.4.1<br />

.<br />

Inst<strong>al</strong>imi në<br />

shk<strong>al</strong>lë<br />

kombëtare i<br />

sistemit të<br />

mbledhjes dhe<br />

transportit për<br />

2008 MMPAU dhe<br />

MSH<br />

2007 MMPAU dhe<br />

MSH<br />

2007 MMPAU dhe<br />

MSH<br />

2009<br />

-<br />

2011<br />

2010<br />

MMPAU dhe<br />

MSH<br />

MMPAU dhe<br />

MSH<br />

spit<strong>al</strong>eve dhe<br />

klinikave<br />

Pakësimi<br />

50% i<br />

shkarkimeve<br />

të dikosinave<br />

dhe furaneve<br />

Përgatitja e<br />

udhëzuesit<br />

2007<br />

Deri në fund<br />

të 2007 të<br />

gjithë<br />

teknikët do<br />

të trajnohen<br />

për të<br />

përmirësuar<br />

mënyrën e<br />

përdorimit.<br />

Deri në fund<br />

të 2011 të<br />

ndërtohet një<br />

njësi për<br />

depozitimin<br />

përfundimta<br />

r<br />

Vendosja në<br />

funksionim<br />

në nivel<br />

kombëtar e<br />

sistemit të<br />

transportit<br />

4.000 MSH,<br />

Donatorë<br />

130.000 MSH,<br />

Donatorë<br />

500 MSH<br />

Donatorë<br />

100.000 MSH<br />

Donatorë<br />

10.000 MSH

mbetjet<br />

spit<strong>al</strong>ore të<br />

pasistemuara<br />

në klinika dhe<br />

spit<strong>al</strong>e.<br />

5.5.1 Rikonstruksio<br />

ni i<br />

inceneratorit të<br />

QSU ‘‘Nënë<br />

Tereza’’<br />

dhe<br />

mbledhjes<br />

2012 M.SH Shkarkimi<br />

90% i<br />

shkarkimeve<br />

të dioksinave<br />

dhe furaneve<br />

Shuma 287.000<br />

13.000 MSH,<br />

Donatorë<br />

6. Përditësimi sistematik i inventarit të emisioneve<br />

Gjatë inventarit të parë u identifikuan vetëm kategoritë kryesore të burimeve<br />

të shkarkimeve në Shqipëri. Është shumë e rëndësishme të monitorohet çdo<br />

ndryshim te kategoritë e burimeve ekzistuese me qëllim që të gjykojmë mbi<br />

efektivitetin e masave të marra. Kjo mund të arrihet nëpërmjet Rregullave që lejojnë<br />

administrimin e shkarkimeve mjedisore. Inventari duhet të përditësohet çdo 5 vjet.<br />

Aktivitetet<br />

Koha<br />

Institucionet<br />

përgjegjëse<br />

/<br />

mbështetëse<br />

Rezultati i<br />

pritshëm<br />

Buxheti i<br />

vlerësuar<br />

000/Lekë<br />

Burimet e<br />

financimit<br />

0 1 2 3 4 5 6<br />

Përditësimi sistematik i inventarit të emisioneve çdo pesë vjet.<br />

6.1 Hartimi i një skemë<br />

Të jetë në<br />

MSH<br />

raportimi, sipas<br />

legjislacionit, për<br />

kapacitetin e<br />

prodhimit/matjen e<br />

shkarkimeve të<br />

dioksinave nga burimi të<br />

cilat kanë lidhje me këto<br />

shkarkime dhe integrimin<br />

e kësaj skeme në Raportin<br />

Kombëtar Mjedisor.<br />

2007 MMPAU-<br />

MPPTT,<br />

METE<br />

përputhje<br />

me<br />

Konventën<br />

e<br />

Stokholmit<br />

600<br />

6.2 Dërgimi i inventarit të<br />

përditësuar të<br />

shkarkimeve në<br />

Konferencën e Vendeve<br />

P<strong>al</strong>ë të Konventës së<br />

Stokholmit.<br />

2011 MMPAU Të jetë në<br />

përputhje<br />

me<br />

Konventën<br />

e<br />

Stokholmit<br />

Shuma 900<br />

300 MSH

3.3.5 Plani i Veprimit: Mbeturinat NOQ dhe Vendet e Ndotura<br />

Në lidhje me vend-depozitimet dhe zonat e ndotura me NOQ, Konventa e<br />

Stokholmit vendos për p<strong>al</strong>ët nënshkruese objektivat e mëposhtëm:<br />

Përpjekje për identifikimin e stoqeve, vend-depozitimeve dhe zonave të<br />

ndotura me NOQ.<br />

Administrimi i stoqeve dhe vend-depozitimeve që përbëhen ose përmbajnë<br />

NOQ të klasifikuara në Anekset A dhe B të Konventës dhe administrimi i<br />

mbeturinave, duke përfshirë edhe produkte ose artikujt që kthehen në mbeturina, që<br />

përbëhen, përmbajnë ose janë të ndotura me NOQ të klasifikuara në Anekset A, B<br />

dhe C të Konventës, të bëhet në mënyrë të tillë, që të mbrohet shëndeti i njerëzve dhe<br />

mjedisi.<br />

Aktivitetet e administrimit<br />

Mbështetur në an<strong>al</strong>izën e gjendjes, në detyrimet që burojnë nga Konventa e<br />

Stokholmit, në marrëveshjet përkatëse ndërkombëtare dhe politikat kombëtare, në<br />

përparësitë kombëtare dhe objektivat lidhur me administrimin e NOQ-ve dhe duke<br />

marrë parasysh problemet përparësore dhe objektivat, u identifikuan veprimet<br />

administruese që vijojnë:<br />

Forcimi e kapaciteteve për administrimin e NOQ-ve në:<br />

(a) institucionet përgjegjëse qendrore dhe vendore (doganat, qendrat kërkimore,<br />

inspektorati i mjedisit dhe agjencitë rajon<strong>al</strong>e të mjedisit),<br />

(b) institucionet përgjegjëse për an<strong>al</strong>izat e monitorimin dhe<br />

(c) institucionet përgjegjëse për administrimin e mbeturinave duke respektuar<br />

kërkesat mjedisore;<br />

Studimi i terrenit, përcaktimi i prioriteteve, hartimi i projekteve rehabilituese<br />

për zonat potenci<strong>al</strong>isht të ndotura me NOQ;<br />

Në këtë kapitull përshkruhen veprimet që duhen ndërmarrë për të<br />

përmbushur detyrimet që burojnë nga Konventa e Stokholmit lidhur me zonat e<br />

ndotura. Mbështetur në an<strong>al</strong>izën e gjendjes së vendit, në detyrimet që burojnë nga<br />

Konventa e Stokholmit, marrëveshjet përkatëse ndërkombëtare dhe politikat<br />

kombëtare dhe duke pasur parasysh prioritetet kombëtare dhe objektivat lidhur me<br />

NOQ-të, u identifikuan veprimet administruese për:<br />

forcimin institucion<strong>al</strong> dhe rregullator<br />

ngritjen e kapaciteteve për administruese e zonave të ndotura me NOQ<br />

kërkimin dhe zhvillimin<br />

aktivitetet për rritjen e sensibilizimit<br />

Aktivitetet që lidhen me veprimin e parë përshkruhen në kapitullin për planin<br />

e veprimit: Masat për forcimin institucion<strong>al</strong> dhe rregullator.<br />

Veprimet që propozohen për arritjen e objektivave janë subjekt i planeve të<br />

veçanta të veprimit dhe do të përshkruhen këtu më poshtë. Një shënim sqarues<br />

përshkruan përse është zgjedhur aktiviteti në fj<strong>al</strong>ë, mundësia që ofron aktiviteti për<br />

të përmbushur kërkesat e Konventës së Stokholmit, strategjia për zbatimin e tij dhe<br />

kostoja e zbatimit.<br />

Në kapitullin vlerësimi i nevojave për burime përshkruhen nevojat për njerëz,<br />

investime kapit<strong>al</strong>e dhe kostoja operative për aktivitetet e parashikuara, duke pasur<br />

parasysh edhe afatet kohore. Strategjia do të përmbajë informacion mbi aktivitetet që

lidhen me veprimet e mësipërme administruese.<br />

Strategjia e zbatimit<br />

Strategjia do të përmbajë informacion mbi aktivitetet që lidhen me veprimet e<br />

mësipërme administruese.<br />

1. Forcimi i kapaciteteve për administrimin e NOQ-ve në institucionet dhe<br />

subjektet e interesuara<br />

Shk<strong>al</strong>la relativisht e ulët e informacionit për ndotjen e mjedisit nga NOQ-të në<br />

përgjithësi dhe për zonat e ndotura nga NOQ-të në veçanti, kanë krijuar një boshllëk<br />

lidhur me problemin në fj<strong>al</strong>ë në institucionet qendrore, vendore, kërkimore dhe<br />

monitoruese. Në mungesën e informacionit për shk<strong>al</strong>lën e ndotjes dhe nivelin e<br />

shtrirjes së zonave të ndotura nga këto kimikate kanë ndikuar në mënyrë të ndjeshme<br />

mungesat në legjislacion për këtë kategori ndotësish dhe kostot e larta që bartin në<br />

vetvete an<strong>al</strong>izat kimike të ndotësve NOQ, në veçanti të dioksinave dhe furaneve.<br />

Në planin e veprimit lidhur me forcimin e kapaciteteve është parashikuar një<br />

paketë trajnimesh që do të përgatisë speci<strong>al</strong>istët e institucioneve përkatëse me<br />

njohuritë e nevojshme, duke filluar që nga parand<strong>al</strong>imi i prodhimit dhe importimit të<br />

përbërjeve/artikujve me përmbajtje NOQ deri në mënyrat e marrjes së kampioneve,<br />

an<strong>al</strong>izave përkatëse, studimit, vlerësimit dhe administrimit të zonave të ndotura.<br />

Veprimtaria<br />

Afati<br />

Institucioni(et)<br />

Përgjegjës<br />

Rezultati i<br />

pritshëm<br />

Buxheti i<br />

vlerësuar<br />

000/Lekë<br />

Burimi i<br />

fondeve<br />

0 1 2 3 4 5 6<br />

Forcimi i kapaciteteve për administrimin e NOQ-ve në institucionet dhe<br />

1.<br />

subjektet e interesuara<br />

Vlerësimi i<br />

Evidentimi i<br />

mangësive në<br />

MMPAU, nevojave për<br />

MMPAU<br />

kapacitetet<br />

2007<br />

1.1<br />

METE, udhëzime, 1.250 Min. e<br />

institucion<strong>al</strong>e dhe<br />

MPPTT,PV trajnime dhe<br />

linjes<br />

teknike të PV, SD,<br />

mjete<br />

ISHM dhe ARM-ve<br />

1.2<br />

1.3<br />

Trajnimi i IM, ISHP,<br />

IMB, IT, LQU, për<br />

monitorimin<br />

Trajnimi i ISHM,<br />

ARM, PV , SP për<br />

administrimin<br />

2007–<br />

2008<br />

2008-<br />

2009<br />

MMPAU,<br />

METE,<br />

MPPTT, MSH<br />

MMPAU,<br />

METE,<br />

MPPTT<br />

Ekspertë të<br />

ku<strong>al</strong>ifikuar<br />

për<br />

identifikimin<br />

dhe<br />

monitorimin<br />

e NOQ-ve<br />

Menaxhimi<br />

praktik i<br />

mbetjeve në<br />

përputhje<br />

me<br />

legjislacionin<br />

5.300<br />

3.300<br />

Minist. E<br />

linjes,<br />

Donatorë<br />

Minist. E<br />

linjes,<br />

Donatorë

1.4<br />

1.5<br />

1.6<br />

1.7<br />

Trajnime në<br />

vlerësimin e tokës<br />

dhe terrenit e ndotur<br />

Sigurimi i pajisjeve<br />

për marrje<br />

kampionesh dhe<br />

an<strong>al</strong>iza për testimin<br />

e NOQ-ve në mjedis<br />

Trajnimi i<br />

strukturave të ARMve<br />

për zbatimin e<br />

legjislacionit lidhur<br />

me parand<strong>al</strong>imin e<br />

ndotjes<br />

Forcimi i<br />

kapaciteteve<br />

institucion<strong>al</strong>e dhe<br />

teknike të bashkive<br />

dhe komunave për<br />

menaxhimin e<br />

mbetjeve duke<br />

respektuar kërkesat<br />

mjedisore<br />

2008<br />

2009-<br />

2010<br />

2009-<br />

2010<br />

2009-<br />

2012<br />

MMPAU,<br />

METE,<br />

MPPTT, MSH<br />

MMPAU,<br />

METE,<br />

KESH, MSH<br />

MMPAU,<br />

MMPAU, PV<br />

Njohje me<br />

teknikat për<br />

vlerësimin e<br />

tokës dhe<br />

terrenit<br />

Laborator i<br />

pajisur mirë<br />

për<br />

monitorimin<br />

e cilësisë së<br />

ujit, ajrit dhe<br />

tokës<br />

Ekspertë të<br />

ku<strong>al</strong>ifikuar<br />

për zbatimin<br />

e<br />

legjislacionit<br />

Krijimi<br />

pranë<br />

bashkive<br />

dhe<br />

komunave i<br />

sektorit të<br />

ku<strong>al</strong>ifikuar<br />

për<br />

menaxhimin<br />

e mbetjeve<br />

8.800<br />

20.430<br />

4.400<br />

4.400<br />

Shuma 47.880<br />

Minist. E<br />

linjes,<br />

Donatorë,<br />

SP<br />

Minist. E<br />

linjes,<br />

Donatorë,<br />

SP.<br />

MMPAU,<br />

Donatorët<br />

MMPAU<br />

MPPTT<br />

SP<br />

2. Studimi i terrenit, përcaktimi i prioriteteve, hartimi i projekteve rehabilitues<br />

për zonat potenci<strong>al</strong>isht të ndotura me NOQ<br />

Në Shqipëri, zonat potenci<strong>al</strong>isht të ndotura me NOQ janë përgjithësisht uzinat<br />

dhe fabrikat e braktisura ose stoqet e mëdha të mbetjeve industri<strong>al</strong>e dhe dambat.<br />

Disa nga këto objekte apo territore janë privatizuar dhe pronarët e rinj e kanë<br />

ndryshuar destinacionin e tyre pa bërë kurrfarë rehabilitimi të terrenit dhe objektit,<br />

duke bërë që ndërhyrja në këto objekte apo terrene sot të jetë shumë e vështirë, për të<br />

mos thënë e pamundur. Ndërkaq shumica e këtyre objekteve dhe terreneve mbeten<br />

edhe sot në pritje për t’u rehabilituar.<br />

Janë të paktën tri zona që duket se kanë nevojë urgjente të rehabilitohen për<br />

shkak të ndotjes nga NOQ-të. Këto janë:<br />

1. Në Durrës: terreni në ish-uzinën kimike në Porto-Romano. Një sipërfaqe<br />

prej rreth 2 ha është e ndotur me disa lloje kimikatesh midis të cilave edhe NOQ-të.<br />

Ndër të tjera atje është prodhuar heksakloran dhe lindan dhe janë bërë shumë<br />

formulime pesticidesh. Zona është klasifikuar si pikë e nxehtë.

2. Në Vlorë: terreni në ish-uzinën e sodës kaustike dhe PVC-së. Janë rreth 20<br />

ha të ndotura me merkur dhe produkte të kloruara, mes të cilave eventu<strong>al</strong>isht edhe<br />

NOQ-të.<br />

3. Në Elbasan: terreni pranë dhe përreth uzinës kokso-kimike në ishkombinatin<br />

met<strong>al</strong>urgjik, i cili është mjaft i ndotur me katran, bitume dhe kimikate të<br />

tjera të rrezikshme.<br />

4. Ne Lushnje: Në territorin e ish uzinës së plastmasit ndodhen disa qindra ton<br />

kimikate te paidentifikuara dhe të përziera me njëra tjetrën dhe materi<strong>al</strong>e inerte. Nuk<br />

përjashtohet mundësia që ndërmjet tyre të ketë edhe kimikate të grupit të NOQ-ve.<br />

Asnjë studim deri më sot nuk është ndërmarrë për të njohur natyrën e këtyre<br />

kimikateve dhe potenci<strong>al</strong>in e rrezikut.<br />

5. Në Bajzë: Rreth 200 ton pesticide të skaduara janë të depozituara që nga viti<br />

1991, ndërmjet të cilëve edhe lindani<br />

Për rehabilitimi e zonave 1 dhe 2 është punuar dhe po punohet me financime<br />

nga Qeveria dhe mbështetjen e donatorëve të huaj. Zonat e tjera duhet të jenë objekt<br />

studimi për të njohur potenci<strong>al</strong>et ndotëse të këtyre zonave, shtrirjen e tyre dhe masat<br />

përkatëse për dekontaminim.<br />

Rehabilitimi i zonave të ndotura<br />

Procesi i rehabilitimit të një zone (rajon-terren-objekt) të ndotur përbëhet nga<br />

disa etapa, që janë:<br />

studimi i zonës;<br />

marrja e mostrave dhe an<strong>al</strong>iza e tyre;<br />

përpunimi i të dhënave të an<strong>al</strong>izës dhe përcaktimi i teknologjisë së<br />

rehabilitimit;<br />

përllogaritjet e kostos dhe i afateve dhe<br />

hartimi i projekteve rehabilituese<br />

Përshkrimi i<br />

aktivitetit<br />

afati<br />

Institucioni<br />

përgjegjës<br />

/<br />

mbështetës<br />

Rezultati i<br />

pritshëm<br />

Buxheti i<br />

vlerësuar<br />

000/Lekë<br />

Burimi i<br />

fondeve<br />

0 1 2 3 4 5 6<br />

Studimi i terrenit, përcaktimi i prioriteteve, hartimi projekteve rehabilitues për<br />

2.<br />

zonat potenci<strong>al</strong>isht të ndotura me NOQ<br />

Njohja me<br />

Studimi i<br />

nivelin e<br />

Ministr.<br />

përqendrimit të<br />

MMPAU, ndotjes dhe<br />

PërkatesePV,<br />

2.1 NOQ-ve në zonat 2008 PV, MSH, identifikimi i 30.000<br />

SP,<br />

që mund të jetë të MBUMK çështjeve që<br />

Donatorët<br />

ndotura<br />

duhen<br />

zgjidhur<br />

2.2<br />

Mbështetur në<br />

përfundimet e<br />

mësipërme bëhet<br />

vlerësimi i detajuar i<br />

2008<br />

-<br />

2009<br />

MMPAU,<br />

MBUMK,<br />

MSH<br />

Ngritja e PIUut<br />

dhe kryerja<br />

e an<strong>al</strong>izave të<br />

nevojshme<br />

32.900<br />

Ministr.<br />

PërkatesePV,<br />

SP,<br />

Donatorët

2.3<br />

2.4<br />

zonave, për zonat<br />

më të ndotura<br />

(prioritare)<br />

Njohja me metodat<br />

e ndryshme që<br />

përdoren për<br />

rehabilitimin e<br />

zonave të ndotura<br />

Hartimi projekteve<br />

të rehabilitimit për<br />

zonat më të ndotura<br />

(prioritare)<br />

2008-<br />

2009<br />

2010<br />

MMPAU,<br />

MBUMK,<br />

MSH<br />

MMPAU,<br />

MBUMK,<br />

MSH<br />

për<br />

përcaktimin e<br />

konturit të<br />

zonës së<br />

ndotur dhe<br />

thellësinë e<br />

penetrimit të<br />

ndotjes<br />

Njohja e<br />

pjesëmarrësve<br />

me metodat<br />

dhe praktikat<br />

e rehabilitimit<br />

Përpunimi i të<br />

dhënave,<br />

vlerësimi i<br />

përafërt i<br />

kostos dhe i<br />

afateve për<br />

projektet e<br />

rehabilitimit<br />

4.400<br />

22.000<br />

SHUMA : 89.300<br />

Ministr.<br />

PërkatëseSP,<br />

Donatorët<br />

Ministr.<br />

PërkatesePV,<br />

SP,<br />

Donatorët<br />

3.3.6 Plani i Veprimit: Ndërgjegjësimi i Publikut, Përhapja e Informacionit dhe<br />

Trajnimi<br />

Në lidhje me shpërndarjen e informacionit dhe rritjen e ndërgjegjësimit<br />

Konventa e Stokholmit shtron këto objektiva:<br />

Publiku të lejohet të marrë informacion përkatës për NOQ-të, të rritet<br />

ndërgjegjësimi i përgjithshëm lidhur me NOQ-të.<br />

Aktivitete administrimi<br />

Mbështetur në an<strong>al</strong>izën e situatës në Shqipëri, detyrimet që rrjedhin nga qenia<br />

P<strong>al</strong>ë në Konventën e Stokholmit dhe politikat kombëtare për menaxhimin e NOQ-ve,<br />

në vijim të prioriteteve dhe objektivave kombëtare, janë identifikuar këto variante<br />

për rritjen e ndërgjegjësimit, shpërndarjen e informacionit dhe trajnimet:<br />

Rritja e informimit dhe ndërgjegjësimit në komunitetet ku ka NOQ të<br />

pranishme, duke i sensibilizuar mbi efektet e tyre në shëndetin e njeriut dhe në<br />

mjedis;<br />

Rritja e kapaciteteve të OJF-ve mjedisore, për ndërgjegjësimin e publikut dhe<br />

shpërndarjen e informacionit mjedisor ;<br />

Angazhimi i OJF-ve në shpërndarjen e informacionit, sensibilizimin dhe<br />

fushatat ndërgjegjësuese<br />

Faktori potenci<strong>al</strong> në reduktimin e prodhimit dhe të përdorimit të NOQ-ve,<br />

është sensibilizimi dhe ndërgjegjësimi i publikut. Publiku ka nevojë të informohet<br />

rreth burimeve të NOQ-ve dhe mënyrës së ndikimit të këtyre kimikateve në

shëndetin e njeriut dhe në mjedis. Shkarkimet e NOQ-ve nuk mund të ulen pa<br />

njohuritë e kërkuara të vendim-marrësve, veprimet e përbashkëta të cilëve janë të<br />

domosdoshme për të sjellë ndryshimet e duhura në sjelljet e njerëzve. Njohuritë për<br />

shkarkimet e NOQ-ve do të çojnë në nevojën e një vlerësimi më të mirë të nevojës për<br />

veprim. Rritja e informim/ndërgjegjësimit lidhur me NOQ-të është një proces i<br />

vazhdueshëm. Vetëm në këtë mënyrë është e mundur të mbahet në efiçencë kontrolli<br />

i rrezikut ndaj shëndetit të publikut dhe mjedisit i NOQ-ve.<br />

Inventarizimi i shpërndarjes së NOQ-ve në Shqipëri tregoi se këto kimikate<br />

janë të pranishme në një sasi të rrezikshme vetëm në disa zona të veçanta të vendit.<br />

Do të ishte mjaft i efektshëm një program fushatash publike për informimin dhe<br />

ndërgjegjësimin e publikut të veçantë të këtyre zonave.<br />

Aktivitetet ndërgjegjësuese dhe informuese në komunitetin lok<strong>al</strong> të prekur<br />

nga NOQ-të janë planifikuar me një kohëzgjatje mesatare (10 vjeçare) për arsye se<br />

problemi i rrezikut në këto zona do të vijë duke u zvogëluar në sajë të angazhimeve<br />

për t’i pastruar dhe sepse një periudhë e tillë kohe informimi dhe ndërgjegjësimi<br />

është e mjaftueshme për të marrë masa në ruajtjen dhe pastrimin e territoreve të<br />

ndotur për mbrojtjen e shëndetit të banorëve dhe mjedisit.<br />

Aktivitetet<br />

Afati<br />

kohor<br />

Organizata<br />

përgjegjëse<br />

Rezultatet e<br />

pritshme<br />

Buxheti i<br />

vlerësuar<br />

000/Lekë<br />

Burimet<br />

e<br />

fondeve<br />

0 1 2 3 4 5 6<br />

1. Rritja e informacionit dhe ndërgjegjësimit në komunitetet lok<strong>al</strong>e ku NOQ të<br />

pranishme, lidhur me efektin e tyre në shëndetin publik dhe mjedisor<br />

1.1 Zhvillimi i takimeve<br />

në terren dhe fushatë<br />

sensibilizimi me<br />

përfshirjen e<br />

komunitetet pranë<br />

zonave të ndotura<br />

me NOQ.<br />

1.2 Fushatë<br />

ndërgjegjësuese për<br />

ndotjen e ajrit nga<br />

NOQ me prejardhje<br />

nga djegiet e<br />

mbeturinave urbane.<br />

2007-<br />

2012<br />

2007-<br />

2015<br />

OJF-të ,<br />

Institucionet<br />

Kërkimore,<br />

MMPAU,PV<br />

OJF-të<br />

Instituti i<br />

Mjedisit, PV<br />

Rritja e<br />

ndërgjegjësimit<br />

të komunitetit<br />

5.000<br />

Ndërgjegjësim<br />

i qytetarëve 3.000<br />

1.3 Fushatë 2007- OJF-të Ndërgjegjësim<br />

MMPAU<br />

Minis.<br />

përktëse<br />

Donatorë<br />

OJF-të<br />

MMPAU<br />

Minis.<br />

përktëse<br />

Donatorë<br />

OJF-të

ndërgjegjësuese në<br />

zonat industri<strong>al</strong>e mbi<br />

ndotjen e tokës, ujit<br />

dhe ajrit me PCB-t.<br />

1.4 Fushatë në zonat<br />

industri<strong>al</strong>e për NOQtë<br />

e paqëllimshme<br />

2020 i vendimmarrësve,<br />

biznesmenëve<br />

komunitetit<br />

dhe publikut të<br />

gjerë<br />

2007-<br />

2020<br />

OJF-të<br />

Rritja e<br />

ndërgjegjësimit<br />

të banorëve<br />

pranë këtyre<br />

zonave<br />

Shuma 14.000<br />

3.000 MMPAU<br />

Minis.<br />

përktëse<br />

Donatorë<br />

OJF-të<br />

3.000 MMPAU<br />

Minis.<br />

përktëse<br />

Donatorë<br />

OJF-të<br />

2. Rritja e kapaciteteve të OJF-ve mjedisore, për ndërgjegjësimin e publikut<br />

dhe shpërndarjen e informacionit mjedisor<br />

Në Shqipëri ka rreth 80 organizata mjedisore. Duke përjashtuar ndonjë OJF të<br />

speci<strong>al</strong>izuar në ndotjen kimike, të gjitha të tjerët kanë një mungesë informacioni dhe<br />

formimi për çështjet e NOQ-ve. Për këtë arsye trajnimet e tyre është pjesë e<br />

qenësishme e Planit Kombëtar mbi NOQ-et.<br />

Roli i medias është shumë i rëndësishëm për informimin e publikut dhe<br />

ndërgjegjësimit në përgjithësi për problemet mjedisor dhe po kështu për ato<br />

probleme që lidhen me NOQ-të. Mjetet elektronike të komunikimit janë shumë të<br />

pranishme në shtëpitë e shqiptarëve, ndërsa gazetat nuk arrijnë të shpërndahen në të<br />

gjithë territorin e vendit. Sipas disa testimeve, shqiptarët shohin mesatarisht 5 orë në<br />

ditë televizion. Programet televizive me ndikimin më të fuqishëm në informim dhe<br />

edukim, janë filmat dokumentarë. Trajnimi i gazetarëve në çështjet mjedisore dhe<br />

veçanërisht për NOQ-të, është shumë i rëndësishëm për re<strong>al</strong>izimin e objektivave të<br />

Planit Kombëtar mbi NOQ-të.<br />

Trajnimi në fushën e komunikimit mund të re<strong>al</strong>izohet përmes kurseve me<br />

kohë të shkurtër. Materi<strong>al</strong>et mund të shoqërohen nga një manu<strong>al</strong> për komunikimin<br />

kombëtar të shkëmbimit të informacionit në çështjet e lidhura me NOQ<br />

Grafiku kohor i aktiviteteve:<br />

Aktivitetet<br />

Afati<br />

kohor<br />

Organizata<br />

përgjegjëse<br />

Rezultati i<br />

pritshëm<br />

Buxheti i<br />

vlerësuar<br />

000/Lekë<br />

Burimet<br />

e<br />

fondeve<br />

0 1 2 3 4 5 6<br />

2. Rritja e kapaciteteve të OJF-ve mjedisore, për ndërgjegjësimin e publikut dhe<br />

shpërndarjen e informacionit mjedisor ;<br />

2.1<br />

Aktivitete<br />

trajnuese me<br />

OJF-të mjedisore<br />

për njohjen dhe<br />

2007-<br />

2025<br />

OJF-të<br />

MMPAU<br />

Rritja e<br />

ndërgjegjësimit<br />

të shoqatave<br />

2.000<br />

MMPAU<br />

Minis.<br />

përktëse<br />

Donatorë

ndikimin<br />

negative të<br />

NOQ-ve te<br />

njerëzit dhe në<br />

mjedis.<br />

2.2 Trajnimi i<br />

gazetarëve dhe<br />

këmbim përvoje<br />

me<br />

kolegë/shoqata<br />

nga vendet<br />

fqinje.<br />

2.3 Hapja e<br />

hapësirës në<br />

internet për<br />

NOQ-të dhe<br />

mbajtja e kësaj<br />

hapësire<br />

2007-<br />

2025 OJF-të<br />

2007-<br />

2027<br />

MMPAU,<br />

OJF-të<br />

Gazetarë më<br />

profesionistë në<br />

fushën e NOQve<br />

dhe<br />

mbrojtjes së<br />

shëndetit<br />

Hapësirë<br />

efektive në<br />

internet për<br />

problemin e<br />

NOQ-ve<br />

2.000<br />

8.000<br />

Shuma 12.000<br />

OJF-të<br />

MMPAU<br />

Minis.<br />

përktëse<br />

Donatorë<br />

OJF-të<br />

MMPAU<br />

Minis.<br />

përktëse<br />

Donatorë<br />

OJF-të<br />

3. Angazhimi i OJF-ve në shpërndarjen e informacionit, sensibilizimin dhe<br />

fushatat ndërgjegjësuese<br />

Qytetarët shqiptar në përgjithësi nuk janë ose janë shumë pak të informuar<br />

rreth rrezikut në shëndet nga ndotja e mjedisit, marrëdhënieve midis mjedisit dhe<br />

shëndetit të njerëzve, dhe përfitimeve për ekonominë dhe shoqërinë në tërësi nga një<br />

mjedis i pastër. Kjo tregon nevojën e madhe për përmirësimin e ndërgjegjësimit<br />

mjedisor në të gjitha nivelet e shoqërisë.<br />

Për të mundësuar marrjen e informacionit mjedisor nga qytetarët dhe për ta<br />

bërë sa më atraktiv këtë informacion, duhet që ai t’i përcillet publikut me një<br />

shumëllojshmëri formash dhe mjetesh. Në këtë kuadër, plani parashikon aktivitete që<br />

do të mundësojnë përcjelljen e informacionit mbi efektet e NOQ-ve në shëndetin e<br />

njeriut dhe mjedisin rrethues, në forma të thjeshta dhe të kuptueshme duke përdorur<br />

të gjitha mjetet e komunikimit masiv.<br />

Aktivitetet<br />

Afati<br />

kohor<br />

Organizata<br />

përgjegjëse<br />

Rezultati i<br />

pritshëm<br />

Buxheti i<br />

vlerësuar<br />

000/Lekë<br />

Burimet e<br />

fondeve<br />

0 1 2 3 4 5 6<br />

3 Angazhimi i OJF-ve në shpërndarjen e informacionit, sensibilizimin dhe fushatat<br />

ndërgjegjësusese<br />

3.1<br />

Publikimi i<br />

rregullt i<br />

artikujve dhe<br />

lajmeve rreth<br />

2007 –<br />

2025<br />

OJF-të ,<br />

Masmedia,<br />

MMPAU<br />

Ndërgjegjësimi<br />

i<br />

publikut të<br />

gjerë<br />

5.000.000<br />

MMPAU<br />

Minis.<br />

përktëse<br />

Donatorë

NOQ-ve në<br />

median<br />

elektronike<br />

lok<strong>al</strong>e dhe<br />

kombëtare.<br />

OJF-të<br />

Përgatitja e<br />

3.2 broshurave<br />

lidhur me NOQ<br />

që kanë ndikim<br />

në shëndetin e<br />

njerëzve dhe<br />

mjedis<br />

3.3 Përgatitja dhe<br />

shpërndarja e<br />

posterave rreth<br />

NOQ<br />

2007-2020 OJF-të Rritja e<br />

ndërgjegjësimit<br />

të publikut<br />

2007-2020 MMPAU,<br />

OJF-të<br />

Ndërgjegjësimi<br />

i publikut në<br />

përgjithësi<br />

2.500<br />

1.500<br />

MMPAU<br />

Minis.<br />

përktëse<br />

Donatorë<br />

OJF-të<br />

MMPAU<br />

Minis.<br />

përktëse<br />

Donatorë<br />

OJF-të<br />

3.4 Konferenca<br />

shtypi periodike<br />

rreth gjendjes së<br />

NOQ-ve dhe<br />

rrezikut të tyre.<br />

3.5 Përgatitja e<br />

dokumentareve<br />

dhe spoteve në<br />

TV lok<strong>al</strong>e dhe<br />

kombëtare<br />

lidhur me<br />

ndikimin e<br />

NOQ-ve në<br />

shëndetin e<br />

njeriut (Në çdo<br />

2 vjet një spot të<br />

ri)<br />

2007-2025 OJF-të<br />

MMPAU<br />

Institucionet<br />

kërkimore<br />

2007-2025 OJF-të ,<br />

Masmedia<br />

OJF-të,<br />

Ndërgjegjësimi<br />

publikut në<br />

përgjithësi dhe<br />

politikane<br />

Ndërgjegjësimi<br />

publikut në<br />

përgjithësi<br />

Shuma 15.500<br />

2.000 MMPAU<br />

Minis.<br />

përktëse<br />

Donatorë<br />

OJF-të<br />

MMPAU<br />

4.500 Minis.<br />

përktëse<br />

Donatorë<br />

OJF-të<br />

3.3.7 Strategjia e Monitorimit dhe e Kërkimit Shkencor<br />

Kimikatet që bëjnë pjesë në grupin e NOQ-ve d<strong>al</strong>lohen për veti të larta toksike<br />

jo vetëm në drejtim të shëndetit të njeriut por në një kontekst më të gjerë të mjedisit<br />

rrethues në përgjithësi. Qëndrueshmëria e tyre e lartë ndaj shpërbërjes në kohë dhe si<br />

rrjedhojë prania e tyre në çdo pjesë të globit, krahas vetisë për t’u përqendruar në<br />

indet dhjamore të qenieve të gj<strong>al</strong>la, duke përfshirë organizmin e njeriut, shtrojnë<br />

nevojën e ndërmarrjes së masave të nevojshme për të re<strong>al</strong>izuar monitorimin e

kimikateve të grupit të NOQ-ve si dhe studimet tekniko-shkencore për mënyrat më<br />

efektive teknike dhe ekonomike për heqjen nga përdorimi, asgjësimin e kësaj<br />

kategorie të kimikateve të rrezikshme si dhe rehabilitimin e zonave të ndotura nga<br />

këto kimikate (neni 11 i Konventës).<br />

Në Programin e monitorimit të elementeve dhe faktorëve të mjedisit (VKM<br />

Nr. 103, dt. 31.3.2002) nuk është parashikuar monitorimi i NOQ-ve në përgjithësi apo<br />

kimikateve të veçanta që bëjnë pjesë në grupin e NOQ-ve. Kërkesat e Konventës së<br />

Stokholmit dhe situata e konstatuar mbas kryerjes së inventarit paraprak të NOQ-ve<br />

në Shqipëri, diktojnë domosdoshmërinë e programimit të masave ligjore,<br />

institucion<strong>al</strong>e dhe teknike për të re<strong>al</strong>izuar monitorimin e kësaj kategorie të<br />

kimikateve.<br />

Monitorimi do të mundësojë njohjen e saktë të gjendjes, lidhur me përmbajtjen<br />

e NOQ-ve në mjedise të ndryshme, kontributin e aktiviteteve të ndryshme socioekonomike<br />

në ndotjen e mjedisit nga kjo kategori e kimikateve të rrezikshme, prirjen<br />

në kohë të kimikateve të grupit të NOQ-ve, hartimin e një inventari të saktë të gjithë<br />

shkarkimeve në mjedis të NOQ-ve, kryerjen e an<strong>al</strong>izave të rrezikut dhe mbi këto të<br />

dhëna përcaktimin e masave përkatëse për përmirësimin e gjendjes dhe plotësimin e<br />

standardeve mjedisore.<br />

Në kapitujt më sipër dhe në veçanti në Planet e Veprimit për kategoritë e<br />

ndryshme të NOQ-ve janë parashikuar edhe masat përkatëse që lidhen me<br />

monitorimin dhe kryesisht në ato mjedise që konsiderohen të kontaminuara nga<br />

përdorimi ose depozitimi i NOQ-ve, siç janë; DDT, lindani, HCH, PCB, dioksinat dhe<br />

furanet. Ky monitorim do të shtrihet në vendet ku janë depozituar këto kimikate,<br />

territoret pranë tyre, ujërat sipërfaqësore, nëntokësore dhe ajrin përreth, në kafshët<br />

shtëpiake pranë këtyre territoreve të ndotura, si dhe në komunitetet e njerëzve që<br />

jetojnë pranë zonave të kontaminuara. Mbi bazën e gjetjeve nga zbatimi i programit<br />

të monitorimit për NOQ-të, ai do të përditësohet duke shtuar ose hequr zona a<br />

mjedise dhe kimikate NOQ, në varësi të rezultateve të monitorimit, për të qenë<br />

gjithmonë pasqyrë re<strong>al</strong>e e situatës së NOQ-ve në Shqipëri.<br />

Spektri i monitorimit është i gjerë dhe përfshin an<strong>al</strong>iza kimike në mjedise dhe<br />

frekuencë të ndryshme. Një ndërmarrje e tillë kërkon pa dyshim kapacitetet e<br />

nevojshme profesion<strong>al</strong>e, bazën materi<strong>al</strong>e në përputhje me nivelin e cilësisë së<br />

an<strong>al</strong>izave dhe të dyja së bashku mbështetjen e nevojshme financiare për sigurimin e<br />

aparaturave të përshtatshme, trajnimin e stafeve përkatës dhe mbulimin e kostove që<br />

kërkon programi i monitorimit të NOQ-ve.<br />

Edhe në këtë aspekt, Shqipëria ka mundësi të kufizuar financiare për t’i<br />

përmbushur me forcat e veta të gjitha kërkesat që do të kërkojë re<strong>al</strong>izimi i programit<br />

të monitorimit. Edhe në këtë drejtim do të jetë e nevojshme mbështetja nga donatorët.<br />

NOQ-të, efektet e tyre në shëndetin e njeriut dhe mënyrat e ndërlikuara për<br />

pakësimin ose eliminimin e tyre, janë probleme relativisht të reja dhe që janë<br />

zhvilluar me ritme të shpejta si rrjedhojë e zbulimeve lidhur me efektet e këtyre<br />

kimikateve në shëndetin e njeriut dhe në mjedis. Në këto kushte, veprimtaritë lidhur<br />

me kërkimin dhe monitorimin janë sfida që kërkojnë angazhime serioze të burimeve<br />

njerëzore dhe financiare. Për ta bërë sa më të efektshëm përdorimin e këtyre<br />

burimeve janë të domosdoshme studimet dhe kërkimet në këtë fushë.<br />

Aktu<strong>al</strong>isht kapacitet e kërkimit për të gjitha aspektet që lidhen me inventarët e

shkarkimeve të NOQ-ve dhe teknologjitë për pakësimin ose eliminimin e tyre janë të<br />

kufizuara. Janë kryer vetëm disa studime sporadike në Fakultetin e Shkencave të<br />

Natyrës në Universitetin e Tiranës, në Institutin e Shëndetit Publik pranë Ministrisë<br />

së Shëndetësisë, ECAT Tirana, dhe UNEP lidhur me përmbajtjen e PCB-ve në<br />

lagunën e Karavastasë dhe në territoret e ndotura të ish-uzinës ku prodhohej<br />

HCH/lindani përpara vitit 1990, si dhe në qumështin e gjirit të nënave në po këtë<br />

zonë.<br />

Teknologjitë më të Mira të Disponueshme si dhe Praktikat më të Mira<br />

Mjedisore janë ende shumë pak të njohura në komunitet e ndër speci<strong>al</strong>istët që<br />

punojnë në institutet kërkimore dhe në ndërmarrjet prodhuese.<br />

Në të ardhmen, mbi bazën e të dhënave të monitorimit dhe të inventarëve<br />

përkatës e të plotë të kimikateve NOQ, si dhe të zonave të ndotura, të cilat janë<br />

përshkruar në Planet e Veprimit të aktiviteteve përkatëse, do të planifikohen dhe<br />

kryhen studime e projekte për të eliminuar praninë e tyre në territorin e Shqipërisë<br />

dhe rehabilitimin e zonave të ndotura nga NOQ-të. Vënia në jetë e këtyre projekteve<br />

do të bëhet e mundur në përputhje me detyrimet që rrjedhin nga Konventa e<br />

Stokholmit dhe ato që do të përcaktojë Plani Kombëtar për NOQ-të.<br />

Autoriteti qendror për mbrojtjen e mjedisit në Shqipëri në bashkëpunim me<br />

ministritë përkatëse duhet të bashkërendojnë punën kërkimore dhe monitoruese në<br />

nivel vendi.<br />

3.3.8 Strategjia për Shkëmbimin e Informacionit dhe Raportimi<br />

Qëllimet strategjike dhe prioritetet<br />

Qëllimi kryesor strategjik i shkëmbimit të informacionit është që të mundësojë<br />

shkëmbimin e informacionit për prodhimin, përdorimin dhe çlirimin e<br />

komponimeve të NOQ-ve dhe <strong>al</strong>ternativave të tyre, duke përfshirë informacionin për<br />

vetitë e tyre të dëmshme dhe për kostot soci<strong>al</strong>e dhe financiare që mund të sjellin ato.<br />

Shtetet P<strong>al</strong>ë të Konventës së Stokholmit mund ta shkëmbejnë këtë informacion<br />

me kontakte të drejtpërdrejta ndërmjet tyre ose nëpërmjet Sekretariatit të Konventës.<br />

Për të arritur këtë qëllim duhet përcaktuar një pikë fok<strong>al</strong>e kombëtare, e cila të veprojë<br />

si ndërlidhës ndërmjet Konventës dhe të gjitha p<strong>al</strong>ëve vendase të interesuara që do të<br />

marrin pjesë në shkëmbimin e informacionit në nivelet ndërkombëtare dhe lok<strong>al</strong>e.<br />

Është e rëndësishme të theksohet që informacioni i shkëmbyer për shëndetin e<br />

njeriut dhe sigurinë dhe për ndikimin në mjedis nuk do të trajtohet si konfidenci<strong>al</strong><br />

për qëllimet e Konventës. Për informacion tjetër shtetet p<strong>al</strong>ë do të bien dakord për<br />

konfidenci<strong>al</strong>itetin e tyre.<br />

Udhëzues për politikën e shkëmbimit të informacionit<br />

Strategjia për shkëmbimin e informacionit do të bazohet për:<br />

- shkëmbimin e informacionit ndërkombëtar, dhe<br />

- shkëmbimin e informacionit kombëtar.<br />

Shkëmbimi i informacionit ndërkombëtar përmbledh informacionin e<br />

shkëmbyer midis shteteve p<strong>al</strong>ë te Konventës, organizatave ndërkombëtare dhe<br />

forumeve. Shkëmbimi i informacionit në nivel kombëtar bëhet në kohën e duhur<br />

midis të gjitha p<strong>al</strong>ëve të interesuara për problemet e NOQ-ve (ministritë, agjencitë,<br />

OJF-të, shoqatat profesion<strong>al</strong>e, etj.).<br />

Organizimi i pikës fok<strong>al</strong>e kombëtare për shkëmbimin e informacionit<br />

Pikë Fok<strong>al</strong>e për Konventën e Stokholmit është Ministria e Mjedisit, e Pyjeve

dhe e Administrimit të Ujërave. Ajo do të luajë rolin e pikës fok<strong>al</strong>e për shkëmbimin e<br />

informacionit, si dhe do të jetë përgjegjëse për zbatimin e këtij programi, për çështjet<br />

administrative dhe problemet teknike. Për këtë qëllim, pranë kësaj ministrie do të<br />

ngrihet Zyra e Regjistrimit të Kimikateve e cila do të mbulojë edhe problematikën e<br />

Ndotësve Organikë të Qëndrueshëm.<br />

Komunikimi ndërmjet institucioneve të interesuara do të organizohet sipas<br />

skemës më poshtë.<br />

Figura 8. Skema e Komunikimit

Tabela 21: Detyrimet e Raportimit për Konventën e Stokholmit dhe strategjia e<br />

shkëmbimit të informacionit dhe raportimit në Shqipëri<br />

Detyrimet e<br />

Konventës<br />

Neni 5, nënparagrafi<br />

(a)<br />

Masat për të<br />

zvogëluar<br />

ose<br />

eliminuar<br />

shkarkimet<br />

nga<br />

prodhimet e<br />

paqëllimta<br />

Neni 5, nënparagrafi<br />

(a)<br />

(v): Masat<br />

për të<br />

zvogëluar<br />

ose<br />

eliminuar<br />

shkarkimet<br />

nga<br />

prodhimet e<br />

paqëllimta<br />

Neni 7:<br />

Planet e<br />

zbatimit<br />

Neni 15:<br />

Raportimi<br />

Përshkrimi i Kërkesës Periodiciteti Institucioni<br />

Përgjegjës<br />

Kërkon që secila p<strong>al</strong>ë të hartojë një plan Brenda dy MMPAU,<br />

veprimi, ose atje ku është me vend një vjetësh që METE,<br />

plan rajon<strong>al</strong> a nënrajon<strong>al</strong>, kurse më pas nga data e MPPTT<br />

ta zbatojë atë si pjesë e planit të vet hyrjes në<br />

kombëtar të zbatimit të specifikuar në fuqi të<br />

nenin 7, i cili është hartuar për të Konventës<br />

identifikuar, përshkruar dhe trajtuar për atë p<strong>al</strong>ë.<br />

shkarkimin e kimikateve të përfshira në<br />

Aneksin C të Konventës.<br />

Duhet të kryhet rishikimi i atyre<br />

strategjive zbatuese për hartimin e planit<br />

të veprimit në lidhje me përcaktimin,<br />

përshkrimin dhe trajtimin e çështjeve<br />

lidhur me prodhimin e paqëllimtë të<br />

NOQ-ve të përfshira në Aneksin C.<br />

Kërkon nga secila P<strong>al</strong>ë të hartojë e të<br />

përpiqet të zbatojë një plan veprimi dhe<br />

t’ia përcjellë atë Konferencës së P<strong>al</strong>ëve,<br />

si dhe kërkon që secila P<strong>al</strong>ë ta rishikojë e<br />

ta përditësojë planin e vet periodikisht<br />

dhe sipas mënyrës që do të përcaktohet<br />

në një vendim të konferencës së P<strong>al</strong>ëve.<br />

Secila P<strong>al</strong>ë duhet t’i raportojë<br />

Konferencës së P<strong>al</strong>ëve lidhur me masat<br />

që ka marrë për të zbatuar dispozitat e<br />

Konventës, si dhe për efektshmërinë e<br />

këtyre masave në arritjen e objektivave<br />

të Konventës. Secila P<strong>al</strong>ë duhet t’ia<br />

paraqesë Sekretariatit:<br />

(a) Të dhëna statistikore për sasinë e<br />

përgjithshme të prodhimit, importit dhe<br />

eksportit të secilit kimikat të përfshirë në<br />

Çdo pesë<br />

vjet<br />

Përcjellja te<br />

Konferenca<br />

e P<strong>al</strong>ëve<br />

brenda dy<br />

vjetësh nga<br />

data në të<br />

cilën<br />

Konventa<br />

hyn në fuqi<br />

për atë P<strong>al</strong>ë.<br />

Do të<br />

vendoset<br />

nga<br />

Konferenca<br />

e P<strong>al</strong>ëve.<br />

MMPAU,<br />

Ministritë e<br />

linjës<br />

KM,<br />

MMPAU<br />

MMPAU,<br />

MF,<br />

INSTAT<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8421

Detyrimet e<br />

Konventës<br />

Aneksi A,<br />

Pjesa II<br />

nënparagrafi<br />

(g)<br />

Aneksi B,<br />

Pjesa II,<br />

paragrafi 4<br />

Përshkrimi i Kërkesës Periodiciteti Institucioni<br />

Përgjegjës<br />

Aneksin A dhe Aneksin B, ose një<br />

vlerësim të arsyeshëm për këto të dhëna,<br />

si dhe<br />

(b) Në një masë të praktikueshme, një<br />

listë të Shteteve nga të cilat ka importuar<br />

secilën prej këtyre substancave si dhe të<br />

Shteteve te të cilat ka eksportuar secilën<br />

nga këto substanca.<br />

Kërkon nga secila P<strong>al</strong>ë që të paraqesë<br />

çdo pesë vjet një raport për ecurinë<br />

lidhur me eliminimin e bifenileve të<br />

polikloruara dhe t’ia përcjellë atë<br />

Konferencës së P<strong>al</strong>ëve në përputhje me<br />

Nenin 15.<br />

Secila P<strong>al</strong>ë që përdor DDT duhet t’i<br />

paraqesë Sekretariatit informacion për<br />

sasinë e përdorur, kushtet e këtij<br />

përdorimi dhe lidhjen me strategjinë e<br />

asaj P<strong>al</strong>e për trajtimin e sëmundjeve,<br />

sipas një formati që do të përcaktohet<br />

nga Konferenca e P<strong>al</strong>ëve në konsultim<br />

me Organizatën Botërore të<br />

Shëndetësisë.<br />

Çdo 5 vjet<br />

Çdo 3 vjet<br />

MMPAU,<br />

METE,<br />

KESH<br />

MMPAU,<br />

MSH,<br />

MBUMK<br />

Neni 4,<br />

paragrafi 6<br />

Një P<strong>al</strong>ë që kërkon zgjatjen e një<br />

përjashtimi të veçantë duhet t’i paraqesë<br />

Sekretariatit një raport ku të<br />

argumentohet nevoja në vazhdim për<br />

regjistrimin e atij përjashtimi .<br />

Përpara<br />

përfund. të<br />

afatit të<br />

përjashtimit<br />

të veçantë (5<br />

vjet pas<br />

hyrjes në<br />

fuqi të KS<br />

për atë<br />

NOQ).<br />

MMPAU<br />

3.4 Propozime dhe Përparësitë lidhur me ngritjen e Kapaciteteve<br />

Duhen forcuar kapacitetet dhe aftësitë ekzistuese për administrimin e NOQ-ve<br />

në Shqipëri, në mënyrë që të arrihen objektivat e PKV-së. Më poshtë, për çdonjërën<br />

nga fushat përparësore përkatëse, theksohen nevojat përparësore për ngritjen e<br />

kapaciteteve në mbështetje të përmbushjes së kërkesave të Konventës.<br />

1. Krijimi i një Njësie për NOQ-të pranë MMPAU me qëllim që:<br />

Të ndjekë zbatimin e detyrimeve që rrjedhin nga Konventa e Stokholmit dhe<br />

politikave që lidhen me NOQ-të në përgjithësi.<br />

Të bëjë koordinimin e aktiviteteve që kryhen nga ministritë që trajtojnë<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8422

problemet e NOQ-ve dhe sigurimin e këmbimit të informacionit.<br />

Të ndjekë plotësimin e legjislacionit mjedisor në përshtatje me Direktivat e BE<br />

për NOQ-të.<br />

Të ndjekë zbatimin e praktikave të konsultimit me institucionet dhe ekspertët<br />

përkatës në ndërmarrjen e aktiviteteve që lidhen me heqjen nga përdorimi,<br />

shkatërrimin e NOQ-ve dhe rehabilitimin e zonave të ndotura.<br />

Të bëjë vlerësimin e projekteve që lidhen me problemet e NOQ-ve.<br />

2. Përcaktimi nga Këshilli i Ministrave i institucioneve që do të zbatojnë<br />

programin e monitorimit të NOQ-ve me qëllim re<strong>al</strong>izimin e detyrave që lidhen me<br />

zbatimin e Konventës së Stokholmit.<br />

3. Sigurimin nga Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe e Energjetikës të<br />

kapaciteteve teknike për administrimin e PCB-ve, zëvendësimin e vajrave me<br />

përmbajtje PCB, pajisjeve që përmbajnë këto vajra dhe eliminimin mjedisor të tyre.<br />

4. Hartimi nga ministrit përkatëse dhe MMPAU të procedurave për ruajtjen e<br />

sigurt të NOQ-ve (kryesisht vajra të ndotura me PCB) dhe pajisjet mbajtëse të NOQve<br />

deri në asgjësimin e tyre përfundimtar.<br />

5. Përgatitja e studimeve dhe projekteve për asgjësimin e NOQ-ve ose<br />

materi<strong>al</strong>eve të ndotura me NOQ.<br />

6. Organizmi nga subjektet e interesuara të trajnimeve dhe seminareve për<br />

grupe të ndryshme të interesit mbi problemet e monitorimit, kontrollit, ruajtjes së<br />

sigurt, asgjësimit të NOQ-ve.<br />

7. Ndërgjegjësimi i publikut lidhur me ndikimin e NOQ-ve në shëndetin e<br />

njeriut dhe mjedisin.<br />

3.5 Përmbledhje e veprimtarive dhe mjetet e nevojshme financiare për<br />

re<strong>al</strong>izimin e PKV-së<br />

Buxheti tot<strong>al</strong> i nevojshëm për zbatimin e PKV parashikohet të jetë<br />

2.367.005.000 lekë i ndarë si më poshtë:<br />

1.329.095.000 lekë për periudhën afat-shkurtër 2007-2009<br />

918.740.000 lekë për periudhën afat-mesme 2010-2015<br />

119.170.000lekë për periudhën afat-gjatë 2016-2027<br />

Në tabelën e mëposhtme jepet në mënyrë të përmbledhur buxheti i nevojshëm<br />

për veprimtaritë kryesore që parashikon Plani Kombëtar i Veprimit.<br />

Masat për Forcimin e Kuadrit<br />

Institucion<strong>al</strong> dhe Rregullator<br />

1. Përfshirja e monitorimit të<br />

NOQ-ve dhe në veçanti të PCB-<br />

Buxheti<br />

afatshkurter.<br />

000/Lekë<br />

Buxheti<br />

afatmesem<br />

000/Lekë<br />

Buxheti<br />

afat-gjate<br />

000/Lekë<br />

Buxheti<br />

tot<strong>al</strong><br />

000/Lekë<br />

4.900 --- --- 4.900<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8423

ve si pjesë e Progrmit Kombëtar<br />

të Monitorimit të Mjedisit<br />

2. Regjistrimi i pajisjeve dhe i<br />

vajrave me përmbajtje te PCB-ve<br />

në sektorin elektrik<br />

3. Perafrimi i legjislacionit me<br />

atë të BE-së<br />

4. Ngritja dhe funksionimi i<br />

strukturës kombëtare për<br />

zbatimin e Konventës së<br />

Stokholmit<br />

2.000 --- --- 2..000<br />

20.100 30.840 --- 50.940<br />

4.150 3.900 7.150 15.200<br />

Tot<strong>al</strong>i I 31.150 34.740 7.150 73.040<br />

Pesticidet NOQ (përfshirë DDTn);<br />

1. Përgatitja e një amendamenti<br />

të VKM për monitorimin për<br />

shtrirjen e këtij të fundit edhe në<br />

pesticidet NOQ<br />

2. Kryerja e an<strong>al</strong>izave për nivelet<br />

e pranishme të mbetjeve të<br />

pesticideve NOQ në ish depot<br />

dhe vendet e ndotura, duke<br />

përfshirë edhe vlerësimin e<br />

rrezikut<br />

3. Forcimi i kapacitetit njerëzor<br />

dhe teknik i laboratorit an<strong>al</strong>itik<br />

ne IMB<br />

4. Përgatitja e planit të veprimit<br />

për reabilitimin e vendeve të<br />

kontaminuara me pesticide<br />

NOQ<br />

---- --- --- Eshte<br />

perfshire<br />

ne I.1<br />

10.250 2.000 --- 12.250<br />

24.200 --- --- 24.200<br />

--- 1.000 --- 1.000<br />

Tot<strong>al</strong>i II 34.450 3.000 --- 37.450<br />

PCB-t dhe Paisjet që Përmbajnë<br />

PCB-t<br />

1. Të hartohet dhe të zbatohet<br />

një rregullore në lidhje me<br />

administrimin, trajtimin,<br />

monitorimin, heqjen nga<br />

përdorimi dhe eliminimin e vajit<br />

e të pajisjeve të ndotura me PCB<br />

2. Të hartohet dhe të zbatohet<br />

një udhëzues i brendshëm i<br />

KESH-it për administrimin,<br />

trajtimin dhe heqjeN nga<br />

përdorimi të transformatorëve të<br />

--- --- --- Eshte<br />

perfshire<br />

ne I.4<br />

2.190 1.100 250 3.540<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8424

ndotur me PCB<br />

3. Të trajnohen punonjësit<br />

përgjegjës për trajtimin dhe<br />

mirëmbajtjen e transformatorëve<br />

4. Krijimi i kapaciteteve<br />

laboratorike për kryerjen e<br />

an<strong>al</strong>izave për praninë e PCB–ve<br />

në vajrat e transformatorëve<br />

5. Rehabilitimi gradu<strong>al</strong> i<br />

vendeve të ndotura me PCB<br />

6. Eliminimi i vajit miner<strong>al</strong> të<br />

ndotur me PCB<br />

7. Hartimi dhe zbatimi i një<br />

programi kombëtar për<br />

monitorimin e PCB-ve<br />

Tot<strong>al</strong>i III<br />

Nënproduktet NOQ të<br />

Prodhuara në Mënyrë Jo të<br />

Qëllimshme<br />

1. Kompletimi i legjislacionit<br />

dhe i rregulloreve që lidhen me<br />

kontrollin dhe parand<strong>al</strong>imin e<br />

ndotjeve industri<strong>al</strong>e, si dhe me<br />

administrimin e mbeturinave<br />

2. Forcimi i kapaciteteve<br />

(njerëzore dhe teknike) për<br />

institucionet përgjegjëse për<br />

administrimin e mbeturinave<br />

(në veçanti administrimi i<br />

venddepozitimeve dhe<br />

parand<strong>al</strong>imi i djegies në mjedis<br />

te hapur mbetjeve te ngurta<br />

urbane)<br />

3. Zhvillimi politikave dhe<br />

veprimeve zbatuese për<br />

pakësimin e shkarkimeve të<br />

dioksinave nga administrimin i<br />

mbeturinave<br />

4. Futja e Teknikave Me të Mira<br />

(TMM) & Praktikave më të Mira<br />

Mjedisore (PMM) në sektorin<br />

industri<strong>al</strong><br />

5. Zhvillimi dhe implementimi<br />

në shk<strong>al</strong>lë të gjerë, në të gjithë<br />

vëndin, i administrimit mjdisor<br />

1.330 780 --- 2.110<br />

6.970 --- --- 6.970<br />

12.640 73.960 55.180 141.780<br />

7480 46.640 32.910 87.030<br />

1.145 6.710 6.650 14.505<br />

31.755 129.190<br />

94.990 255.935<br />

--- --- --- Eshte<br />

perfshire<br />

ne I.4<br />

33.500 --- --- 33.500<br />

985.000 427.500 --- 1.412.500<br />

38.000 50.000 --- 88.000<br />

67.000 220.000 --- 287.000<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8425

të mbeturinave mjekësore duke<br />

minimizuar kështu shkarkimet e<br />

paqëllimshme të NOQ-ve<br />

6. Përditësimi sistematik i<br />

inventarit të shkarkimeve<br />

600 300 --- 900<br />

Tot<strong>al</strong>i IV 1.124.100 697.800 --- 1.821.900<br />

Mbeturinat dhe Zonat e<br />

Kontaminuara<br />

1. Forcimi e kapaciteteve për<br />

administrimin e NOQ-ve<br />

2. Studimi i terrenit, percaktii i<br />

prioriteteve, hartimi i projekteve<br />

rehabilituese për zonat<br />

potenci<strong>al</strong>isht të ndotura me<br />

NOQ<br />

31.950 15.930 --- 47.880<br />

67.300 22.000 --- 89.300<br />

Tot<strong>al</strong>i V 99.250 37.930 --- 137.180<br />

Ndërgjegjësimi Publik,<br />

Informimi, Shpërndarja e<br />

Informacionit, Trajnimi dhe<br />

Zhvillimi<br />

1. Rritja e informimit dhe<br />

ndërgjegjësimit në komunitetet<br />

ku janë prezente NOQ-et, duke i<br />

sensibilizuar mbi efektet e tyre<br />

në shëndetin e njeriut dhe në<br />

mjedis<br />

2. Rritja e kapaciteteve të OJF-ve<br />

mjedisore, për ndërgjegjësimin e<br />

publikut dhe shpërndarjen e<br />

informacionit mjedisor<br />

3. Angazhimi i OJF-ve në<br />

shpërndarjen e informacionit,<br />

sensibilizimin dhe fushatat<br />

ndërgjegjësusese<br />

4.100 7.500 2.400 14.000<br />

1.800 3.600 6.600 12.000<br />

2.490 4.980 8.030 15.500<br />

Tot<strong>al</strong>i VI 8.390 16.080 17.030 41.500<br />

TOTALI I PËRGJITHSHËM 1.329.095 918.740 119.170 2.367.005<br />

ANEKS<br />

Portofol me projekt-propozime<br />

Profil Projekti Nr. 1<br />

1. Titulli i Projektit Studim an<strong>al</strong>itik për nivelin ekzistues të ndotjeve në<br />

ish depot e pesticideve NOQ, dhe në hapësirat<br />

përreth tyre.<br />

2. Agjencia Implementuese MBUMK, MSH ,<br />

3. Agjencia bashkëpunuese MMPAU, IMB, ISHP<br />

4. Kohëzgjatja 2007 – 2010<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8426

5. Vendi Në ish-depot e ndryshme në Durrës, Fier, Tiranë,<br />

Fushë-Krujë , Lushnje, Elbasan, Gjirokastër,etj<br />

6. Informacion shpjegues Ish-depot janë në kushte tejet të këqija, mundësia e<br />

ndotjes se tokës dhe ujërave sipërfaqësore dhe<br />

nëntokësore. Këto mjedise janë krejtësisht jashtë<br />

kontrollit.<br />

7. Qëllimi i Projektit Të njohim efektin dhe të ulim rrezikun për njerëzit.<br />

8. Justifikimi i Projektit Është shumë e rëndësishme për vendin tonë që<br />

njerëzit të dinë dhe të menaxhojnë riskun e<br />

pesticideve NOQ<br />

9. Qëllimi i Projektit dhe<br />

Objektivat<br />

10. Përfituesit<br />

11. Aktivitetet<br />

Përcaktimi i niveleve të ndotjes nga NOQ-të në ishdepot<br />

, vlerësimi i riskut<br />

Parand<strong>al</strong>imi i ekspozimit të mëtejshëm të popullsisë<br />

nga pesticidet NOQ<br />

Komuniteti i banorëve që jetojnë pranë këtyre<br />

magazinave dhe mjedisi<br />

Studim mbi nivelin ekzistues të ndotjeve<br />

Kryerja e an<strong>al</strong>izave për nivelin e pranishëm të<br />

pesticideve NOQ në depot dhe në tokën përreth<br />

Vlerësimi i riskut dhe rekomandimet përkatëse<br />

12. Kosto 150.000 Euro<br />

13. Donator Qeveria Shqiptare<br />

14. Agjencitë e tjera Qeveria Holandeze, Zvicerane etj.<br />

Kontribuese<br />

15. Vendndodhja e projektit Durrës dhe Tirane<br />

Profil Projekti Nr. 2<br />

1 Titulli i Projektit Studimi i Fizibilitetit për Repartin e Riparimit të<br />

Transformatorëve<br />

2 Agjencitë zbatuese KESH<br />

3 Agjencitë<br />

bashkëpunuese<br />

Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjisë;<br />

Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të<br />

Ujërave<br />

4 Kohëzgjatja 12 muaj<br />

5. Vendi Reparti i Riparimit të Transformatorëve në Tiranë<br />

6. Prezantimi i Projektit Në Repartin e Riparimit të Transformatorëve vijnë<br />

për riparim transformatorë nga të gjithë Objektet e<br />

KESH-it. Reparti funksionon për një periudhë 30<br />

vjeçare pa aplikuar asnjë kontroll mbi PCB-të. Në<br />

Shqipëri njohuritë mbi rrezikun e PCB-ve janë<br />

relativisht fillestare dhe shumë njerëz përfshirë<br />

këtu edhe zyrtarë nuk i njihnin ato deri kur filloi<br />

Projekti mbi Përgatitjen e PCV-ve në vitin 2005.<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8427

Nuk u është kushtuar vëmendja e duhur pikimeve<br />

apo rrjedhjeve të PCB-ve nga transformatorët gjatë<br />

procesit të prerjes ose riparimit të tyre, nuk<br />

përdoren depozita mbledhëse në rast rreziku të<br />

pikimit të vajrave. Të gjitha sipërfaqet e betonta në<br />

këtë Repart janë të ndotura nga vaji i<br />

transformatorëve si dhe në dyshemenë e betontë<br />

k<strong>al</strong>on një kan<strong>al</strong> i kabllove elektrikë. Rreth 50 % e<br />

sasisë së përgjithshme të transformatorëve janë<br />

prodhuar para vitit 1990 (rreth 6,000 copë) dhe<br />

mosha mesatare e transformatorëve është shumë e<br />

vjetër: 28 vjet. Meqenëse nuk ekzistojnë konceptet<br />

lidhur me rrezikshmërinë e PCB-ve, vaji dielektrik i<br />

përdorur dhe i përzier është përdorur për të<br />

rimbushur transformatorët e riparuar.<br />

Transformatorët e përdorur ruhen në ambient të<br />

hapur jashtë ndërtesës direkt në tokë dhe të<br />

ekspozuar ndaj shiut. Në këto kushte ekziston<br />

rreziku i rënies së zjarrit, për më tepër që Reparti<br />

ndodhet në një zonë urbane shumë afër godinave të<br />

banimit.<br />

7. Arsyeja e Projektit Të përzgjedhë <strong>al</strong>ternativën më të mirë:<br />

Rregullimin e Repartit ekzistues (Dekontaminimin<br />

dhe Rehabilitimin e ndërtesës dhe jashtë saj), ose<br />

Ndërtimin e Repartit të ri.<br />

8. Justifikimi i Projektit Meqenëse Reparti ekzistues është qendra e vetme<br />

në të gjithë vendin ku riparohen transformatorë që<br />

prej 30 vjetësh pa asnjë kontroll për PCB-të, mjedisi<br />

jashtë dhe brenda Repartit është shumë i ndotur<br />

duke ndikuar kështu në shëndetin e njerëzve dhe<br />

në gjithë mjedisin përreth. Projekti do të sigurojë<br />

një Menaxhim të Qëndrueshëm Mjedisor për<br />

cilëndo nga <strong>al</strong>ternativat, qoftë për Repartin<br />

ekzistues të Riparimit të Transformatorëve ose për<br />

ndërtimin e Repartit të ri. Ky Projekt do të përgatisë<br />

një VNM mbi PCB-të në Repartin ekzistues dhe<br />

zonën e populluar afër Repartit, si dhe për<br />

variantin e dytë me qëllim që të sigurojë se ky<br />

projekt do të jetë i besueshëm si nga ana shoqërore<br />

ashtu dhe nga ana ekonomike. Zbatimi i këtij<br />

projekti do të përmirësojë rrënjësisht situatën<br />

mjedisore të këtij Reparti duke rritur nivelin e<br />

ndërgjegjësimit të punonjësve mbi rrezikshmërinë e<br />

PCB-ve në shëndetin e tyre dhe në mjedis.<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8428

9 Qëllimi i Projektit dhe<br />

Objektivat<br />

10 Përfituesit<br />

11 Aktivitetet<br />

Të përgatisë studim të plotë fizibiliteti mbi nivelin e<br />

ndotjes në Repartin ekzistues dhe zonën e<br />

populluar afër tij. Gjithashtu të përcaktojë koston<br />

gjatë proceseve dhe fazave të ndryshme duke<br />

përfshirë dekontaminimin dhe rehabilitimin e<br />

Repartit dhe jashtë tij.<br />

Të përgatisë studim të plotë fisibiliteti për Repartin<br />

e ri të Riparimit të Transformatorëve në një vend<br />

tjetër, duke përfshirë koston e dekontaminimit të<br />

Repartit ekzistues dhe atë të ndërtimit të Repartit të<br />

ri. Ky projekt gjithashtu do të japë mundësinë për<br />

të krahasuar këto dy <strong>al</strong>ternativa për të përzgjedhur<br />

më të mirën ndërmjet tyre, atë me paraqitje më të<br />

mirë mjedisore dhe me kosto më të ulët.<br />

Të përzgjedhë <strong>al</strong>ternativën më të mirë për vendin e<br />

riparimit të transformatorëve pa ndonjë ndikim në<br />

shëndetin e njerëzve dhe në mjedis.<br />

Punonjësit e Repartit të Riparimit të<br />

Transformatorëve, popullsia që jeton afër këtij<br />

Reparti, KESH/OST.<br />

a– Seminar trajnimi për të gjithë sipërmarrësit e<br />

PCB-ve: NjAM, Ministria e Mjedisit, Përgjegjësit e<br />

Objekteve. Qëllimi i seminarit është që të tregojë<br />

dhe të qartësojë më tej cilësitë ndotëse të PCB-ve:<br />

Burimet e ndotjes,<br />

Identifikimin e ndotjes,<br />

Variantet teknikë për rregullimin (Biodegradimin,<br />

Larjen me tretës, Djegien në furra, Desorbimin<br />

termik, Distilimin e PCB-ve në temperaturë të ulët).<br />

Është e rëndësishme t’u jepet punëtoreve një<br />

informacion i drejtë që ata të ndërgjegjësohen për<br />

rrezikshmërinë e PCB-ve në shëndetin e tyre dhe në<br />

mjedis.<br />

b- në Repart<br />

1. Të kryhet marrja e mostrave dhe an<strong>al</strong>iza për të<br />

gjithë transformatorët që ndodhen në Repart.<br />

Gjithashtu të përcaktohet niveli i PCB-ve në betonin<br />

e ndërtesës dhe në tokë jashtë ndërtesës në mënyrë<br />

që të përcaktohet thellësia e ndotjes.<br />

2. Të kryhen an<strong>al</strong>iza me përzgjedhje në mostra<br />

toke gjatë proceseve të ndryshme (të biodegradimit,<br />

procesit të larjes me tretës) në thellësi të ndryshme.<br />

3. Vlerësim i plotë i ndotjes në ndërtesë dhe<br />

jashtë saj.<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8429

3. Të kryhet studim i plotë i fisibilitetit për<br />

Repartin ekzistues duke përfshirë rregullimin<br />

(dekontaminimin dhe rehabilitimin) e ndërtesës<br />

dhe rregullimin e mjedisit jashtë (varianti teknik<br />

dhe kosto e rregullimit)<br />

4. Të kryhet studim i plotë i fisibilitetit për<br />

dekontaminimin e Repartit dhe mjediseve të tij dhe<br />

ndërtimin e Repartit të ri.<br />

Masat rregulluese konsistojnë në largimin e gjithë<br />

materi<strong>al</strong>eve të ndotura dhe sistemimin e tyre në<br />

depozita met<strong>al</strong>ike, transportimin e tyre në Objekte<br />

për ruajtjen e përkohshme deri në eliminimin e tyre<br />

përfundimtar.<br />

5. Përcaktimi i kostos për ndërtimin e Repartit<br />

të ri (duhet dekontaminimi i vendit dhe ndërtimi i<br />

Repartit të ri) dhe i kostos për Repartin ekzistues që<br />

do të rehabilitohet (gjatë fazave dhe proceseve të<br />

ndryshme që kërkon dekontaminimin dhe<br />

rehabilitimin i tij brenda dhe jashtë) dhe krahasimi i<br />

këtyre dy kostove për të përzgjedhur atë më të<br />

ultën.<br />

12 Kosto e vlerësuar 350 000 EURO<br />

Banka Botërore, GTZ, SAEFL, Banka Europiane e<br />

13 Donatorët kryesorë<br />

Investimeve, SECO, GEF, BERZH.<br />

14 Agjenci të tjera Qeveria Shqiptare, KESH<br />

kontribuese<br />

15 Vendndodhja e Reparti i Riparimit të Transformatorëve në Tiranë<br />

projektit<br />

Profil Projekti Nr.3:<br />

1. Titulli i Projektit Rehabilitimi i Mjediseve të ndotura me PCB (i<br />

Repartit të Riparimit të Transformatorëve)<br />

2 .Agjencitë zbatuese KESH<br />

3 .Agjencitë<br />

bashkëpunuese<br />

Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjisë,<br />

Instituti i Shëndetit Publik, Fakulteti e Shkencave të<br />

Natyrës dhe kompani private.<br />

4 .Kohëzgjatja 24 muaj<br />

5 .Vendi Reparti i Riparimit të Transformatorëve në Tiranë<br />

6 .Prezantimi i Projektit Në Repartin e Riparimit të Transformatorëve vijnë<br />

për riparim transformatorë nga të gjithë Objektet e<br />

KESH-it. Reparti funksionon që prej 30 vjetësh e<br />

deri tani pa aplikuar asnjë kontroll mbi PCB-të. Në<br />

Shqipëri njohuritë mbi rrezikun e PCB-ve janë<br />

relativisht fillestare dhe shumë njerëz përfshirë<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8430

këtu edhe zyrtarë nuk i njihnin ato deri kur filloi<br />

Projekti mbi Përgatitjen e PCB-ve në vitin 2005.<br />

Nuk u është kushtuar vëmendja e duhur pikimeve<br />

apo rrjedhjeve të PCB-ve nga transformatorët gjatë<br />

procesit të pritjes ose riparimit të tyre, nuk<br />

përdoren depozita mbledhëse në rast rreziku të<br />

pikimit të vajrave. Të gjitha sipërfaqet e betonta në<br />

këtë Repart janë të ndotura nga vaji i<br />

transformatorëve si dhe në dyshemenë e betontë<br />

k<strong>al</strong>on një kan<strong>al</strong> i kabllove elektrikë. Rreth 50 % e<br />

sasisë së përgjithshme të transformatorëve janë<br />

prodhuar para vitit 1990 (rreth 6,000 copë) dhe<br />

mosha mesatare e transformatorëve është shumë e<br />

vjetër: 28 vjet. Meqenëse nuk ekzistojnë konceptet<br />

lidhur me rrezikshmërinë e PCB-ve, vaji dielektrik i<br />

përdorur dhe i përzier është përdorur për të<br />

rimbushur transformatorët e riparuar.<br />

Transformatorët e përdorur ruhen në ambient të<br />

hapur jashtë ndërtesës direkt në tokë dhe të<br />

ekspozuar ndaj shiut. Në këto kushte ekziston<br />

rreziku i rënies së zjarrit, për më tepër që Reparti<br />

ndodhet në një zonë urbane shumë afër godinave të<br />

banimit.<br />

7. Arsyeja e Projektit Procesi i rregullimit (i dekontaminimit dhe i<br />

rehabilitimit) të Repartit dhe mjediseve rreth tij do<br />

të kryhet në përputhje me MQM.<br />

Më qëllim për të rritur ndërgjegjësimin e të gjithë<br />

punonjësve dhe punëtorëve të ekspozuar ndaj PCBve<br />

dhe me ndihmën e ekspertëve mjedisorë të<br />

KESH/OST do të merren masat e duhura siç janë<br />

zhvillimi i disa programeve të edukimit dhe<br />

seminareve të trajnimit në lidhje me rrezikshmërinë<br />

e PCB-ve dhe ndikimin e tyre në shëndetin e njeriut<br />

dhe në mjedis.<br />

8. Justifikimi i Projektit Sigurimi i një MQM për rregullimin e këtij mjedisi<br />

të ndotur. Ky Projekt do të përmirësojë rrënjësisht<br />

situatën mjedisorë të këtij Reparti duke rritur<br />

nivelin e ndërgjegjësimit të punonjësve mbi<br />

rrezikshmërinë e PCB-ve në shëndetin e tyre dhe në<br />

mjedis. Zbatimi i këtij projekti do të mbulojë<br />

testimin për PCB të të gjithë transformatorëve në<br />

Repart, përcaktimin e PCB-ve në betone dhe në<br />

tokë gjatë proceseve të ndryshme. Ky Projekt do të<br />

përgatisë një VNM mbi PCB-të në Repartin<br />

ekzistues dhe zonën e populluar afër Repartit, me<br />

qëllim që të sigurojë se ky projekt do të jetë i<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8431

9. Qëllimi i Projektit dhe<br />

Objektivat<br />

10. Përfituesit<br />

11 Aktivitetet<br />

besueshëm si nga ana shoqërore ashtu dhe nga ana<br />

ekonomike.<br />

Përmirësimi i situatës mjedisore.<br />

Të gjithë punonjësit të ndërgjegjësohen për<br />

rrezikshmërinë e PCB-ve në shëndetin e tyre dhe<br />

mjedis.<br />

Përmirësimi i problemeve lidhur me ndikimin e<br />

PCB-ve në Repart dhe zonën përreth.<br />

Punonjësit e Repartit të Riparimit të<br />

Transformatorëve, popullsia që jeton afër këtij<br />

Reparti, KESH/OST.<br />

a– Seminar trajnimi për të gjithë subjektet e<br />

interesuara:NjAM, MMPAU, KESH, METE,<br />

Përgjegjësit e Objekteve.<br />

Qëllimi i seminarit është që të tregojë dhe të<br />

qartësojë më tej vetitë ndotëse të PCB-ve:<br />

Burimet e ndotjes,<br />

Identifikimin e ndotjes,<br />

Variantet teknike për rregullimin (Biodegradimin,<br />

Larjen me tretës, Djegien në furra, Desorbimin<br />

termik, Distilimin e PCB-ve në temperaturë të ulët).<br />

Përdorimin e Mjeteve Mbrojtëse Person<strong>al</strong>e si masa<br />

mbrojtëse ndaj PCB-ve.<br />

Është e rëndësishme t’u jepet punëtorëve një<br />

informacion i drejtë që ata të ndërgjegjësohen për<br />

rrezikshmërinë e PCB-ve në shëndetin e tyre dhe në<br />

mjedisin përreth.<br />

b- Rregullimi i Repartit dhe mjedisit<br />

1. Masat rregulluese konsistojnë në largimin e të<br />

gjitha materi<strong>al</strong>eve të ndotura në ndërtesë dhe jashtë<br />

saj (duke përfshirë vajin, dheun, betonin,<br />

transformatorët dhe materi<strong>al</strong>et e tjera të ndotura),<br />

sistemimin e tyre në depozita met<strong>al</strong>ike dhe<br />

transportimin e tyre në Objektin e ruajtjes së<br />

përkohshme deri në eliminimin përfundimtar të<br />

tyre. Depozitat met<strong>al</strong>ike do të etiketohen me tabela<br />

ngjyrë të verdhë që tregojnë praninë e mbetjeve të<br />

rrezikshme. Për të vendosur teknologjinë e<br />

dekontaminimit kërkohet të kryhen disa teste<br />

paraprake.<br />

2. Rehabilitimi i ndërtesës dhe i mjediseve përreth<br />

do të përfshijë zonën e pranimit (të peshimit,<br />

marrjes së mostrave), zonën e riparimit, zonën e<br />

tharjes së transformatorëve, dhomat e dusheve,<br />

banjat, dhomat e veshjeve…..<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8432

12. Kosto e vlerësuar 300 000 EURO<br />

13. Donatorët kryesorë<br />

Banka Botërore, GTZ, SAEFL, Banka Europiane e<br />

Investimeve, SECO, GEF, BERZH<br />

14. Agjenci të tjera Qeveria Shqiptare, KESH<br />

kontribuese<br />

15. Vendndodhja e Reparti i Riparimit të Transformatorëve në Tiranë<br />

projektit<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8433

Profil Projekti Nr. 4<br />

1 Titulli i Projektit An<strong>al</strong>izat e PCB-ve<br />

2 Agjencitë zbatuese KESH/OST, MM<br />

3 Agjencitë<br />

METE, MMPAU.<br />

bashkëpunuese<br />

4 Kohëzgjatja 18 muaj<br />

5 Vendi Tirana<br />

6 Prezantimi i Projektit Në Shqipëri funksionojnë disa laboratorë që u<br />

përkasin Institucioneve shtetërore dhe më pak<br />

sektorit privat, në të cilët kryhen an<strong>al</strong>iza specifike<br />

për qëllime të ndryshme.<br />

Sidoqoftë, aktu<strong>al</strong>isht asnjë nga këta laboratorë nuk<br />

është i fokusuar në an<strong>al</strong>izën e PCB-ve qoftë si<br />

përbërës në produkte ose në formën e mbetjeve, pra<br />

në Shqipëri nuk funksionojnë laboratorë që të<br />

kryejnë an<strong>al</strong>izat e PCB-ve. Para pak vitesh në<br />

Shqipëri janë an<strong>al</strong>izuar PCB-të në vaj dhe në tokë<br />

në laboratorë shkencorë por jo të akredituar. Por<br />

aktu<strong>al</strong>isht an<strong>al</strong>izat e PCB-ve nuk mund të kryhen<br />

për shkak të mungesës së reagentëve ose te<br />

metodikave an<strong>al</strong>itike të kohës si dhe për mungesë<br />

të stafit të përgatitur.<br />

7 Arsyeja e Projektit Të zgjerohet dhe propagandohet informacioni dhe<br />

njohuritë mbi rrezikshmërinë e PCB-ve dhe pasojat<br />

e tyre.<br />

Të krijohen dhe forcohen stafe laboratorikë të<br />

përgatitur an<strong>al</strong>izimin e PCB-ve.<br />

Të merret në konsideratë dhe të vlerësohet një<br />

mjedis i sigurt dhe mbrojtja person<strong>al</strong>e nga ndikimi i<br />

PCB-ve.<br />

8 Justifikimi i Projektit Ky projekt synon të përmirësojë nivelin e<br />

përgatitjes së stafit laboratorik që punon me<br />

an<strong>al</strong>izat e PCB-ve. Zbatimi i këtij projekti do të<br />

mbulojë të gjitha proceset për përmirësimin e<br />

nivelit të aftësimit të stafit laboratorik dhe ngritjen<br />

e cilësisë së an<strong>al</strong>izimit të PCB-ve në vaj, tokë dhe<br />

mbetjet e ngurta me qëllim për të marrë të dhëna të<br />

plota mbi përmbajtjen e PCB-ve në pajisjet<br />

elektrike.<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8434

9 Qëllimi i Projektit dhe<br />

Objektivat<br />

10 Përfituesit<br />

11 Aktivitetet<br />

Të ngrejë nivelin e punës dhe të akreditojë<br />

laboratorët ekzistues dhe/ose të krijojë laboratorë<br />

të rinj an<strong>al</strong>itikë të speci<strong>al</strong>izuar për an<strong>al</strong>izat e PCBve.<br />

Të arrihet cilësi e lartë në an<strong>al</strong>izimin e PCB-ve.<br />

An<strong>al</strong>izimi kërkon pajisje dhe materi<strong>al</strong>e an<strong>al</strong>izuese<br />

të veçanta dhe duhet të kryhet nga persona të<br />

përgatitur në përdorimin e tyre.<br />

Të arrihet një ndarje e plotë ndërmjet pajisjeve<br />

elektrike dhe materi<strong>al</strong>eve në përdorim me PCB dhe<br />

pa PCB, në mënyrë që mirëmbajtja e tyre dhe<br />

nxjerrja jashtë përdorimit të kryhen në përputhje<br />

me MQM.<br />

Objektet e KESH/OST, Objektet elektrike të<br />

Ushtrisë, Sektori privat.<br />

Aktivitetet më të rëndësishme të këtij projekti janë<br />

identifikimi i kërkesave laboratorike, specifikimi<br />

dhe blerja e pajisjeve, reagentëve dhe standardeve<br />

për konsum dhe trajnimi i stafit.<br />

Akreditimi i laboratorëve të aftë të kryejnë an<strong>al</strong>iza<br />

dhe të japin rezultate të sakta në nivelin e kërkuar.<br />

Kryerja e an<strong>al</strong>izave të PCB-ve në vaj, tokë, pjesët e<br />

ngurta të pajisjeve në të gjithë Objektet e<br />

KESH/OST, Sektorit te Mbrojtjes dhe në sektorin<br />

privat.<br />

12 Kosto e vlerësuar 120 000 EURO<br />

Banka Botërore, Banka Europiane e Investimeve,<br />

13 Donatorët kryesorë<br />

BERZH, GEF<br />

14 Agjenci të tjera Qeveria Shqiptare, KESH, GTZ<br />

kontribuese<br />

15 Vendndodhja e Tirana<br />

projektit<br />

Profil Projekti 5:<br />

1 Titulli i Projektit Mbledhja, transportimi dhe ruajtja e përkohshme e<br />

vajit dhe pajisjeve të ndotura me PCB<br />

2 Agjencitë zbatuese KESH/OST<br />

3 Agjencitë<br />

MMPAU, METE, MM, Kompani private<br />

bashkëpunuese<br />

4 Kohëzgjatja 24 muaj<br />

5 Vendi Në të gjithë vendin<br />

6 Prezantimi i Projektit Deri para pak vitesh në KESH/OST nuk ka pasur<br />

ndonjë strukturë institucion<strong>al</strong>e për të ndjekur<br />

problemet mjedisore, nuk janë mbajtur regjistrime<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8435

mbi prodhimin dhe menaxhimin e mbetjeve, nuk<br />

janë përgatitur procedura të brendshme për<br />

menaxhimin e mbetjeve që të ndihmonin në<br />

përgatitjen e udhëzimeve për trajtimin e mbetjeve,<br />

për të vendosur përgjegjësitë për menaxhimin e<br />

mbetjeve dhe për të vendosur detyrat për<br />

regjistrimin e prodhimit të mbetjeve.<br />

Niveli i ndërgjegjësimit të punonjësve në Objektet e<br />

KESH-it për njohjen e ndikimit të PCB-ve është<br />

shumë i ulët. Deri tani të gjitha mbetjet shkarkohen<br />

në tokë ose në lumë pa asnjë lloj trajtimi duke<br />

krijuar ndotje mjedisore në tokë, ujërat<br />

sipërfaqësorë dhe ndofta ujërat nëntokësorë duke<br />

ndikuar në shëndetin e njerëzve, kafshëve dhe në të<br />

gjithë mjedisin përreth.<br />

Në Shqipëri nuk ka ndonjë Objekt që të shërbejë<br />

për ruajtjen e përkohshme të mbetjeve. Për më<br />

tepër, nuk ka ndonjë Objekt ku të trajtohen këto<br />

mbetje. Në Objektet e KESH-it janë në përdorim<br />

shumë transformatorë të vjetër të prodhuar para<br />

vitit 1970 që kanë krijuar ndotje mjedisore sidomos<br />

në tokë dhe ujëra nëntokësorë për shkak të<br />

rrjedhjeve dhe pikimeve të vajit gjatë procesit të<br />

mirëmbajtjes ose vjetërsisë së tyre.<br />

Pjesa më e madhe e transformatorëve është e<br />

vendosur direkt në tokë ose në bazament mbajtës<br />

por nuk ka depozita dytësore poshtë<br />

transformatorëve, lehtësisht mund të shikosh tokën<br />

e ndotur poshtë transformatorëve, kështu që është e<br />

nevojshme të bëhet një menaxhim i sigurt dhe<br />

investigime mbi ndotjen e tokës dhe ujërave<br />

nëntokësorë.<br />

7 Arsyeja e Projektit Trajnimi për menaxhimin e PCB-ve i punonjësve<br />

mjedisorë shtetërorë, i ekspertëve mjedisorë të<br />

KESH/OST dhe i punonjësve të ndërmarrjeve që<br />

ndikohen nga prania e PCB-ve.<br />

Menaxhimi sa më i mirë i mbetjeve kimike dhe të<br />

rrezikshme, brenda kuadrit të konventave<br />

mjedisore përkatëse dhe legjislacionit shqiptar për<br />

mbrojtjen e mjedisit.<br />

8 Justifikimi i Projektit Projekti do të japë koncepte praktike të MQM dhe<br />

teknologji në përputhje me detyrimet që rrjedhin<br />

nga Konventa e Stokholmit lidhur me menaxhimin<br />

e PCB-ve.<br />

9 Qëllimi i Projektit dhe Të merren masa efektive për grumbullimin,<br />

Objektivat<br />

transportimin, ruajtjen e përkohshme të vajit PCB<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8436

dhe të pajisjeve të ndotura në bazë të Konventës së<br />

Stokholmit lidhur me kimikatet e rrezikshme.<br />

Të arrihet një MQM për mbetjet që përmbajnë PCB.<br />

10 Përfituesit<br />

11 Aktivitetet<br />

Objektet e KESH/OST, MM, popullsia që jeton<br />

pranë zonave të ndotura, kafshët, flora dhe fauna.<br />

Aplikimi i një MQM në Objektet energjetike,<br />

repartet, nën-stacionet elektrikë, magazinat,<br />

transformatorët dhe gjithë pajisjet e tjera në<br />

përdorim, të ndotura me PCB.<br />

Nxitja e marrjes së masave për të ulur ekspozimin<br />

dhe rrezikimin prej PCB-ve.<br />

Inspektimi i rregullt i rrjedhjes së pajisjeve.<br />

Identifikimi i vendeve të ndotura për të<br />

përzgjedhur dhe dhënë prioritet atyre që kërkojnë<br />

MQM.<br />

Etikëtimi me ngjyrë të verdhë i të gjithë pajisjeve<br />

dhe depozitave të ndotura që janë në pritje të<br />

procesit të mëtejshëm.<br />

Hartimi i strategjisë për pakësimin gradu<strong>al</strong> të<br />

pajisjeve elektrike dhe materi<strong>al</strong>eve të tjera që<br />

përmbajnë dhe/ose janë të ndotura me PCB.<br />

Heqja nga përdorimi sipas kërkesave teknike<br />

bazuar në MQM dhe rekomandimet e Konventës së<br />

Stokholmit e pajisjeve dhe mbetjeve me PCB.<br />

Transportimi dhe ruajtja e pajisjeve dhe mbetjeve<br />

me PCB në përputhje me MQM dhe rregulloret në<br />

fuqi.<br />

Ndërmarrja e gjithë masave të duhura për<br />

mbrojtjen nga difektet elektrikë që mund të<br />

përfundojnë me zjarr.<br />

Të bëhen të gjitha përpjekjet për të arritur një MQM<br />

të mbetjeve që përmbajnë PCB.<br />

Dhënie prioriteti maksim<strong>al</strong> menaxhimit të pajisjeve<br />

me nivel të lartë PCB.<br />

Zhvilimi i aktiviteteve ndërgjegjësuëse më të gjithë<br />

punonjësit pjesëmarrës në këtë projekt për<br />

përdorimin e pajisjeve mbrojtëse person<strong>al</strong>e.<br />

12 Kosto e vlerësuar 350 000 EURO<br />

GEF, GTZ, BE, Banka Botërore, BERZH, BEI,<br />

13 Donatorët kryesorë SAEFL (Agjencia Zvicerane për Mjedisin, Pyjet dhe<br />

Tokat)<br />

14 Agjenci të tjera<br />

Qeveria Shqiptare, KESH, MM<br />

kontribuese<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8437

15 Vendndodhja e<br />

Projektit<br />

Në të gjithë objektet energjetike të prekura nga<br />

PCB-të.<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8438

Profil Projekti Nr. 6<br />

Sistemi i plotë i kontrollit dhe monitorimit të PCBve<br />

1 Titulli i Projektit<br />

2 Agjencitë zbatuese KESH/OST,<br />

3 Agjencitë<br />

MMPAU, METE, MM, Doganat,<br />

bashkëpunuese<br />

4 Kohëzgjatja 12 muaj<br />

5 Vend Tiranë, Durrës<br />

6 Prezantimi i Projektit Në Shqipëri nuk ka një sistem për monitorimin e<br />

PCB-ve dhe mbetjeve të tyre. Kërkimet shkencore<br />

në fushën e PCB-ve ne Republikën e Shqipërisë janë<br />

në fillimet e tyre për shkak të pamjaftueshmërisë së<br />

pajisjeve në laboratorë dhe mungesës së stafit të<br />

përgatitur.<br />

Megjithatë janë kryer pak studime të shkëputura<br />

mbi praninë e PCB-ve në mjedis dhe në shëndetin e<br />

njeriut.<br />

7 Arsyeja e Projektit Do të ndërmerren an<strong>al</strong>iza të gjithanshme dhe<br />

sistematike për të dhënë një pamje të plotë mbi<br />

mjedisin dhe shëndetin e popullatës në të gjithë<br />

vendin. Krijimi i një rrjeti për bashkëpunim,<br />

shkëmbimi i të dhënave dhe informacionit<br />

ndërmjet institucioneve shkencore të përfshirë në<br />

aktivitete kërkimore mbi PCB-të, hartimi i<br />

programit të monitorimit, identifikimi i<br />

përgjegjësive monitoruese dhe laboratorëve<br />

an<strong>al</strong>itikë, zhvillimi i sistemit të informimit për<br />

procesin e monitorimit dhe dhënies së rezultateve,<br />

blerja e pajisjeve për marrjen e mostrave dhe<br />

an<strong>al</strong>izën e PCB-ve dhe procesi i trajnimit të<br />

personave përgjegjës për monitorimin dhe<br />

an<strong>al</strong>izimin e PCB-ve, sistemi i përparuar i sigurisë<br />

së cilësisë dhe i kontrollit të cilësisë në laboratorët<br />

shqiptarë do të jenë shumë të dobishme për<br />

hartimin dhe zbatimin e programit kombëtar të<br />

monitorimit të PCB-ve.<br />

8 Justifikimi i Projektit Sistemi i kontrollit dhe i monitorimit të PCB-ve do<br />

të sigurojë që në Shqipëri të mos hyjnë më<br />

materi<strong>al</strong>e të pakontrolluara që mund të përmbajnë<br />

PCB si dhe të gjithë materi<strong>al</strong>et dhe pajisjet që<br />

dyshohen të jenë të ndotur me PCB do të nxirren<br />

jashtë përdorimit dhe do të eliminohen sipas<br />

rregullave ndërkombëtare, për të siguruar<br />

shëndetin e popullsisë dhe mjedis të pastër.<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8439

9 Qëllimi i Projektit dhe<br />

Objektivat<br />

10 Përfituesit<br />

11 Aktivitetet<br />

Shqipëria e ka të nevojshme ta ketë këtë sistem të<br />

kontrollit dhe monitorimit të PCB-ve sepse deri tani<br />

askush nuk e di nëse pajisjet tona dhe mjedisi janë<br />

të ndotur me PCB apo jo, duhet të ketë nën kontroll<br />

të gjitha pajisjet elektrike dhe vajrat që hyjnë në<br />

vend, për një kontroll të mirë të të gjitha lëvizjeve të<br />

pajisjeve dhe vajrave ndërmjet Objekteve të<br />

ndryshëm për të shmangur ndotjen e mëtejshme të<br />

tyre.<br />

Qëllimi i këtij projekti është të hartojë dhe zbatojë<br />

sistemin e kontrollit dhe monitorimit të PCB-ve.<br />

Programi i monitorimit të PCB-ve konsiston në<br />

kontrollin sistematik të PCB-ve në materi<strong>al</strong>et e<br />

lëngëta dhe pajisjet e ngurta për të gjitha pajisjet që<br />

hyjnë e d<strong>al</strong>in në çdo Objekt dhe në pikat doganore<br />

ku kryhet eksporti dhe importi i tyre.<br />

Të zbatohet një sistem i plotë i monitorimit të PCBve<br />

në Shqipëri: i materi<strong>al</strong>eve me PCB që<br />

importohen dhe lëvizin ndërmjet çdo Objekti, pra<br />

në materi<strong>al</strong>et e lëngëta dhe pajisjet e ngurta të<br />

ndotura me PCB me qëllim shmangien e përzierjes<br />

së vajrave të ndotur me vajrat e pandotur.<br />

Magazinat e KESH/OST, Reparti i Riparimit të<br />

Transformatorëve, Reparti i Trajtimit të Vajrave,<br />

Doganat e shtetit, të gjithë nënstacionet elektrikë<br />

dhe Reparti i riciklimit të pjesëve met<strong>al</strong>ike.<br />

- Sistemi i kontrollit dhe monitorimit të PCB-ve do<br />

të kontrollojë të gjitha materi<strong>al</strong>et e importuara të<br />

cilat mund të përmbajnë PCB:<br />

Vaj miner<strong>al</strong> për transformatorë<br />

Transformatorë<br />

“Vaji i përdorur”<br />

Kondensatorë<br />

- Kontrolli do të ushtrohet në të gjithë pajisjet<br />

elektrike dhe materi<strong>al</strong>et që lëvizin nga njëri Objekt<br />

në tjetrin:<br />

Magazinave të KESH/OST, MM dhe doganave të<br />

shtetit<br />

Magazinave të KESH/OST dhe Repartit të<br />

Riparimit të Transformatorëve<br />

Repartit të Riparimit të Transformatorëve dhe<br />

Repartit të Trajtimit të Vajrave<br />

Gjithë nën-stacioneve elektrikë dhe Repartit të<br />

Riparimit të Transformatorëve.<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8440

- Kontrolli i dokumentacionit të transportimit të<br />

mbetjeve të rrezikshme ndërmjet:<br />

KESH/OST dhe Reparteve të Ruajtjes së<br />

Përkohshme<br />

KESH/OST dhe Repartit të Riparimit të<br />

Transformatorëve<br />

KESH/OST dhe Repartit të Trajtimit të Vajit<br />

KESH/OST dhe Repartit të Riciklimit të Pjesëve të<br />

Ngurta<br />

KESH/OST dhe Reparteve të Djegies<br />

Repartit të Riparimit të Transformatorëve dhe<br />

Repartit të Trajtimit të Vajit<br />

Objekteve dhe Reparteve të Ruajtjes së Përkohshme<br />

Reparteve të Ruajtjes së Përkohshme dhe Furrave të<br />

djegies<br />

Organizimi i një seminari trajnimi nga ana e një<br />

eksperti të fushës përkatëse për të shpjeguar<br />

mekanizmin e ndotjes me vaj dhe të ndotjes së<br />

materi<strong>al</strong>eve porozë me vaj, mekanizmin e ndotjes<br />

së tërthortë, metodologjinë e përcaktimit të PCB-ve<br />

etj, me pjesëmarrjen e stafit të KESH/OST, NjAM,<br />

punonjësve të doganave, të Ministrisë së Mjedisit<br />

etj.<br />

12 Kosto e vlerësuar 250 000 EURO<br />

GEF, GTZ, Bashkimi Europian, SAEFL, Banka<br />

13 Donatorët kryesorë<br />

Botërore, SECO<br />

14 Agjenci të tjera<br />

Qeveria Shqiptare, KESH,MM<br />

kontribuese<br />

15 Vendndodhja e<br />

Tiranë dhe Durrës<br />

Projektit<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8441

Profil Projekti Nr 7<br />

1- Titulli i Projektit Rregullorja për PCB-të<br />

2- Agjencitë Zbatuese KESH/OST<br />

3- Agjencitë<br />

MMPAU, METE, MM<br />

Bashkëpunuese<br />

4- Kohëzgjatja 12 muaj<br />

5- Vendi Tiranë<br />

6- Prezantimi i Projektit Shqipëria është në proces hartimi të legjislacionit në lidhje me<br />

mbrojtjen e mjedisit. Legjislacioni mjedisor po plotësohet dhe<br />

përmirësohet në përputhje me direktivat e BE. Në të k<strong>al</strong>uarën,<br />

Shqipëria nuk ka pasur shumë mundësi për evidentimin e<br />

ndotjeve me PCB dhe ndikimin e tyre në mjedis dhe në njerëz si<br />

dhe nuk ka pasur sistem monitorimi të PCB-ve në vend.<br />

Aktu<strong>al</strong>isht, nuk ka legjislacion specifik në lidhje me aktet dhe<br />

rregulloret drejtuar problemeve të PCB-ve (menaxhimin,<br />

ruajtjen, monitorimin, nxjerrjen jashtë përdorimit dhe<br />

eliminimin) dhe sistemin e monitorimit të tyre në vend. Vendimi<br />

KM Nr. 103, datë 31.3.2002 për ”Monitorimin e mjedisit në<br />

Republikën e Shqipërisë” nuk përcakton detyrat që duhet të ketë<br />

KESH-i apo ndërmarrjet që varen prej tij, për monitorimin e<br />

PCB-ve në vajrat që përmbajnë pajisjet në objekte të ndryshme të<br />

KESH-it. Gjithashtu, nuk janë bërë inspektime në lidhje me këtë<br />

problem sepse legjislacioni përkatës nuk i mbulon aspektet mbi<br />

PCB dhe pajisjet e ndotura me PCB. Vendimi KM Nr. 103, datë<br />

31.3.2002 për ”Monitorimin e mjedisit në Republikën e<br />

Shqipërisë” nuk përcakton detyrat se cili nga institucionet duhet<br />

të monitorojë prezencën e PCB-ve në vajin e pajisjeve në objekte<br />

të ndryshme. Kërkesat mjedisore siç janë, kontrolli i ujit të<br />

ndotur dhe i mbetjeve të ngurta të ndotura me PCB, nuk<br />

ekzistojnë, nuk janë mbajtur regjistrime mbi prodhimin dhe<br />

menaxhimin e ndotjes. Për shkak të mungesës së legjislacionit<br />

dhe procedurave për administrimin mjedisor të PCB-ve, ndikimi<br />

dhe rreziku në shëndetin e njerëzve dhe mjedis do vazhdojë të<br />

jetë prezent. Gjithsesi, ekzistojnë masa të përgjithshme të cilat<br />

shërbejnë për menaxhimin e substancave kimike dhe mbetjeve të<br />

rrezikshme duke përfshirë dhe PCB-të.<br />

Gjenden instrumente ligjore të caktuara në dekretet Qeveritare,<br />

siç është ligji bazë për mjedisin me nr. 8934 “Ligji mbi mbrojtjen<br />

e mjedisit”, Ligji Nr. 9263, datë 29.7.2004 për “Ratifikimin e<br />

Konventës së Stokholmit për Ndotësit Organikë të<br />

Qëndrueshëm”, Ligji Nr. 9108, datë 17.7.2003 për “Substancat<br />

dhe Preparatet Kimike” i cili rregullon administrimin e<br />

substancave dhe preparateve kimikë për të mbrojtur jetën e<br />

njerëzve dhe mjedisin nga rreziqet që mund të shkaktojnë këto<br />

lëndë të rrezikshme, Vendim i KM Nr. 824, datë 11.12.2003 për<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8442

”Klasifikimin, amb<strong>al</strong>azhimin, etiketimin dhe ruajtjen e<br />

substancave dhe preparateve të rrezikshëm” i cili detyron p<strong>al</strong>ët<br />

të raportojnë për burimet e ndotjes dhe substancat kimike që<br />

janë objekt i Konventës. NjAM në KESH, mbështetur në Sistemin<br />

e Menaxhimit të Mjedisit (SMM) ka zhvilluar disa plan-veprime<br />

siç janë “Plan Veprimi për parand<strong>al</strong>imin e rrjedhjes së vajrave,<br />

kontrollin dhe masat zbutëse/eliminuese ndaj tyre në objektet e<br />

KESH-it”, “Plan-Veprimi për menaxhimin e mbetjeve të<br />

rrezikshme”, “Plan-Veprimi mbi përgatitjen për përb<strong>al</strong>limin e<br />

situatave emergjente në objektet e KESH-it”, dhe “Program për<br />

pajisjet mbrojtëse person<strong>al</strong>e” për një menaxhim më të mirë të<br />

problemeve mjedisore në N/stacione, HEC-e dhe TEC, në<br />

përputhje me Politikat Mjedisore, me qëllim kontrollin dhe/ose<br />

zbutjen e ndikimeve në mjedis për shkak të rrjedhjeve të vajit,<br />

për të përmirësuar situatën mjedisore.<br />

7- Arsyeja e Projektit Për shkak të mungesës së legjislacionit në lidhje me menaxhimin<br />

e PCB-ve, si pasojë e nivelit të ulët të informimit dhe<br />

ndërgjegjësimit mbi PCB-të për të gjithë grupet e popullsisë,<br />

veçanërisht punonjësit e ekspozuar potenci<strong>al</strong>isht ndaj PCB-ve në<br />

sektorin shtetëror dhe atë privat, kërkohet menjëherë të hartohet<br />

dhe të zbatohet Rregullore për PCB-të në përputhje me<br />

Konventën e Stokholmit, Bazelit dhe Roterdamit, gjithashtu dhe<br />

me legjislacionin Shqiptar. Ajo do të ketë ndikim pozitiv jo<br />

vetëm në ndërgjegjësimin e publikut për rrezikun e PCB-ve në<br />

shëndetin e tyre dhe në mjedis por gjithashtu në menaxhimin e<br />

PCB-ve dhe mbetjeve me PCB, në bashkëpunim me Objekte të<br />

ndryshme për menaxhimin e ruajtjes së të dhënave dhe<br />

raportimin përfundimtar, shkëmbimin e informacionit ndërmjet<br />

institucioneve të përfshira për an<strong>al</strong>izën e PCB-ve, sistemin e<br />

monitorimit për kontrollin e PCB-ve, etj. Publiku më i ekspozuar<br />

potenci<strong>al</strong>isht siç janë punëtorët dhe punonjësit që punojnë në<br />

Objekte energjetike, impiante dhe magazina që preken nga<br />

ndikimi i PCB-ve në shëndetin e tyre, duhet të mbrohen nga<br />

ligjet dhe instrumentet ligjore përkatëse siç është Rregullorja për<br />

menaxhimin e PCB-ve që çlirohen. Gjithashtu sipas strukturës<br />

së Rregullores do të përpunohen udhëzues përkatës dhe<br />

programe pune si dhe do të organizohen seminare për të rritur<br />

ndërgjegjësimin e punonjësve mbi rreziqet e PCB-ve.<br />

8- Justifikimi i Projektit Hartimi i Rregullores për PCB-të do të siguronte një dokument<br />

shumë të rëndësishëm për MQM për PCB, në përputhje me<br />

kërkesat sipas Konventës së Stokholmit. Kjo Rregullore do të<br />

jetë një mbështetje e mirë për përcaktimin e prioriteteve për<br />

menaxhimin e PCB-ve, në përgatitjen e udhëzuesve<br />

ndërkombëtar, procedurave të menaxhimit të mbetjeve<br />

ndërkombëtare të cilat do të siguronin udhëzime për ruajtjen,<br />

grumbullimin, transportin dhe eliminimin e mbetjeve, programe<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8443

dhe plan-veprime që ndihmojnë në vendosjen e përgjegjësive<br />

për menaxhimin e mbetjeve dhe përcaktimin e detyrave për<br />

regjistrimin e prodhimit të mbetjeve.<br />

Për shkak të mungesës së legjislacionit në lidhje me menaxhimin<br />

e PCB-ve dhe situatës së tanishme mjedisore, kërkohet<br />

menjëherë të hartohet dhe të zbatohet Rregullore për PCB në<br />

përputhje me Konventën e Stokholmit, Bazelit dhe Roterdamit,<br />

gjithashtu dhe me legjislacionin Shqiptar.<br />

9- Qëllimet e Projektit Të hartohet dhe të zbatohet Rregullore në lidhje me<br />

menaxhimin, ruajtjen, nxjerrjen nga përdorimi dhe eliminimin e<br />

vajit dhe mbetjeve të ndotura me PCB.<br />

Menaxhim të mirë nga pikëpamja mjedisore i PCB-ve deri në<br />

fund të jetës së transformatorëve.<br />

10- Objektivat Zbatimi i rregullores specifike për PCB-të.<br />

Sistemimi i pajisjeve dhe aksesorëve/pjesëve elektrike në<br />

përdorim dhe jashtë përdorimit që përmbajnë dhe/ose janë të<br />

ndotur me PCB për qëllim të MQM.<br />

11- Përfituesit Punonjësit e KESH/OST, sektori privat dhe shtetëror që kanë<br />

lidhje me PCB-të, popullsia e prekur nga rreziku i PCB-ve.<br />

12- Aktivitetet Krijimi i një grupi pune ligjor dhe teknik duke përfshirë të gjithë<br />

sipërmarrësit e PCB-ve nga Ministria e Mjedisit, Ministria e<br />

Energjisë, Tregtisë dhe Ekonomisë, KESH/OST, Kompanitë<br />

private, Agjencitë Mjedisore & Zhvillim, OJQ.<br />

Studimi i legjislacionit ekzistues Shqiptar dhe Rregulloreve<br />

ndërkombëtare, UNEP-it dhe Konventës së Bazel-it, legjislacionit<br />

të KE në lidhje me menaxhimin e PCB-ve për zhvillimin e<br />

Rregullores.<br />

Organizimi i takimeve në vend më qëllim marrjen në<br />

konsideratë të sugjerimeve që kanë punonjësit në lidhje me<br />

kushtet e tyre të punës.<br />

13- Buxheti i vlerësuar 50 000 USD<br />

14- Donatorët kryesorë Banka Botërore, GTZ, SAEFL, Banka Europiane e Investimeve,<br />

SECO, GEF, BERZH, Qeveria Shqiptare, KESH<br />

15- Vendndodhja e Nuk aplikohet<br />

projektit<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8444

Profil Projekti Nr. 8<br />

1- Titulli i Projektit<br />

Inventari i hollësishëm i PCB-ve<br />

2- Agjencitë Zbatuese KESH/OST, MM<br />

3- Agjencitë<br />

MMPAU, METE, shoqëritë private<br />

Bashkëpunuese<br />

4- Kohëzgjatja 24 muaj<br />

5- Vendi Tiranë<br />

6- Prezantimi i<br />

Projektit<br />

Në të k<strong>al</strong>uarën në Shqipëri, nuk janë bërë përpjekje për<br />

evidentimin e ndotjes nga PCB-të dhe ndikimin e tyre në mjedis<br />

dhe shëndetin e njerëzve. Inventari paraprak i PCB-ve, i cili ka<br />

filluar të hartohet në Qershor 2005, është përgatitur nga Njësia e<br />

Menaxhimit të Mjedisit në KESH (Korporata Elektroenergjitike<br />

Shqiptare - Kompania e vetme furnizuese energjetike në<br />

Shqipëri, e cila u shërben më shumë se 900.000 konsumatorëve të<br />

ndodhur në të gjithë territorin e vendit) dhe është fokusuar<br />

kryesisht në transformatorët dhe kondensatorët e objekteve të<br />

KESH/OST dhe Reparteve Ushtarak. Metoda e inventarit është<br />

mbështetur në udhëzuesit rekomandues ndërkombëtar dhe në<br />

informacionin më të mirë të vlefshëm në Shqipëri. Qëllimi<br />

kryesor i këtij inventari ishte identifikimi i të gjitha pajisjeve<br />

elektrike që mund të përmbajnë vaj me PCB ose vaj miner<strong>al</strong> të<br />

ndotur me PCB si dhe sasinë e mbetjeve me PCB, me qëllim<br />

plotësimin e kërkesave të Konventës së Stokholmit për<br />

përcaktimin e udhëzuesve ekzistues në vend dhe për vendosjen<br />

e përparësive për proceset e tjera. Për shkak të mungesës së<br />

informacionit dhe evidencave të vlefshme në vend, NjAM ka<br />

përgatitur dhe shpërndarë në të gjithë objektet e KESH/OST një<br />

pyetësor i cili kërkon të gjithë informacionin e nevojshëm rreth<br />

transformatorëve/pajisjeve që duhet të inventarizohen, siç janë<br />

viti dhe vendi i prodhimit, përmasat, pesha dhe kapaciteti,<br />

statusi, mirëmbajtja, gjendja mjedisore gjatë përdorimit, ndikimi<br />

në mjedis, të dhëna për vajin e pajisjes (pesha e vajit, emri në treg<br />

i vajit) etj. Inventari paraprak ka identifikuar kryesisht problemet<br />

që lidhen me PCB-të: PCB-të nuk janë prodhuar kurrë në<br />

Shqipëri. Vaji i transformatorëve është importuar gjithmonë nga<br />

shtete të tjera të Europës ose Azisë. Transformatori më i vjetër në<br />

KESH/OST është rus, prodhuar në vitin 1950. Në të k<strong>al</strong>uarën<br />

furnizuesit kryesorë të Shqipërisë me transformatorë kanë qenë<br />

BRSS dhe Kina. Transformatorët e prodhuar në BS janë të<br />

moshës rreth 50 vjet. Pjesa më e madhe e transformatorëve në<br />

Shqipëri janë kinezë, rusë, bullgarë, maqedonas dhe rumunë.<br />

Gjatë viteve të fundit janë importuar shumë transformatorë nga<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8445

It<strong>al</strong>ia, Kroacia, Zvicra dhe Belgjika.<br />

Deri tani, në dogana dhe në magazinën qendrore në Shkozet -<br />

Durrës nuk ka pasur kontroll në lidhje me sasinë e vajit dhe<br />

praninë e PCB-ve në të. Për arsye ekonomike, Shqipëria<br />

gjithashtu ka importuar transformatorë të përdorur (të dorës së<br />

dytë) që mund të kenë qenë të rimbushur ose janë rimbushur<br />

herë pas herë me vaj në Repartin e Riparimit, por për shkak të<br />

mungesës së informacionit, an<strong>al</strong>izat dhe evidencat e mbajtura<br />

nuk janë të vlefshme. Në Objektet Energjetike janë në përdorim<br />

shumë transformatorë të vjetër të prodhuar para vitit 1970, të<br />

cilët kanë krijuar ndotje në mjedis veçanërisht në tokë dhe ujëra<br />

nëntokësorë për shkak të rrjedhjeve dhe pikimeve të vajit gjatë<br />

procesit të mirëmbajtjes ose për shkak të moshës së tyre të vjetër.<br />

Pjesa më e madhe e transformatorëve janë të vendosur direkt në<br />

tokë ose në mbështetëse statike, por jo në depozita dytësore<br />

poshtë transformatorëve. Mund të vihet re, lehtësisht në mënyrë<br />

vizu<strong>al</strong>e, toka e ndotur poshtë transformatorëve, gjë që kërkon të<br />

zbatohen investigime për ndotjen si në tokë ashtu edhe në ujërat<br />

nëntokësorë. Mbështetur në të dhënat e siguruara nga pyetësori i<br />

inventarit paraprak i PCB-ve, numri i transformatorëve të<br />

vendosur në objektet energjetike është rreth 12 000 copë për të<br />

gjithë kapacitetet në përdorim dhe përmban një sasi të vajit<br />

miner<strong>al</strong>, rreth 8200 ton. Sasia e vajit në transformatorë shkon nga<br />

70 kg deri në 102 ton. Pjesa më e madhe e tyre (rreth 98%) janë<br />

transformatorë të shpërndarjes, me kapacitet të ulët, të vendosur<br />

në kabina të vogla elektrike dhe janë përdorur për furnizimin e<br />

konsumatorëve familjarë. Rreth 50% e sasisë së përgjithshme të<br />

transformatorëve janë prodhuar para vitit 1990 (rreth 6.000 copë)<br />

dhe gjatë inspektimeve është vënë re se vjetërsia mesatare e<br />

transformatorëve me vitin e prodhimit është shumë e vjetër 28<br />

vjet. Përqindja e transformatorëve mbi moshë (>30 vjet) është<br />

rreth 45 %. Një pjesë e transformatorëve e kanë WR >30% dhe<br />

nga testimi i tyre nuk kanë rezultuar me densitet pozitiv: këta<br />

transformatorë mund të konsiderohen si të rimbushur dhe të<br />

dyshuar me PCB.<br />

Inventari paraprak i PCB-ve nxori në pah mos ekzistencën e<br />

standardeve (limiteve) dhe metodave për an<strong>al</strong>izat e PCB-ve,<br />

nivel të ulët të informimit dhe të ndërgjegjësimit mbi PCB-të në<br />

të gjithë grupet e popullsisë, mungesë të informimit dhe<br />

ndërgjegjësimit të popullsisë në përgjithësi mbi rrezikun<br />

potenci<strong>al</strong> të PCB-ve (e vajit të transformatorëve), nivel të<br />

kufizuar të ndërgjegjësimit të punonjësve në menaxhimin e<br />

përgjegjësive si në sektorin publik dhe atë privat,<br />

ndërgjegjësimin e ulët të punonjësve të ekspozuar potenci<strong>al</strong>isht<br />

ndaj PCB-ve, mungesën e monitorimit të ndotjeve me PCB në<br />

variante të ndryshme si dhe në ajër, tokë dhe ujëra tokësorë e<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8446

nëntokësorë të ndotur me vaj me PCB.<br />

Për shkak të mungesës se reagentëve, procedurave an<strong>al</strong>izuese të<br />

përmirësuara në vend dhe mungesës së stafit të duhur të<br />

trajnuar, an<strong>al</strong>izat e PCB-ve në Shqipëri nuk janë të vlefshme, ato<br />

bëhen duke përdorur Test-Kite të prodhuar nga Kompania<br />

Deksil për testimin e vajit të transformatorëve. Për shkak të<br />

numrit të kufizuar të mostrave për testimin e vajit, rezultatet nuk<br />

mund të përgjithësohen në nivel kombëtar. Gjithsesi, Inventari<br />

paraprak i PCB-ve paraqet :<br />

Sasi të vogël të transformatorëve me vaj PCB,<br />

Pjesa më e madhe e tyre janë transformatorë me vaj miner<strong>al</strong>,<br />

Rreth 5,3 % e të gjithë transformatorëve të testuar dhe 8 % e<br />

transformatorëve të shpërndarjes janë të ndotur me PCB (PCB ><br />

50 ppm),<br />

Numri i transformatorëve të ndotur mund të jetë rreth 320,<br />

Të dhënat statistikore janë mbështetur në testimin e<br />

transformatorëve (janë inspektuar rreth 57 objekte energjetike<br />

dhe janë testuar rreth 169<br />

mostra vaji).<br />

7- Arsyeja e Projektit Procedura e inventarit të PCB-ve re<strong>al</strong>izohet në përputhje me<br />

metodikën e inventarit paraprak. Inventari i PCB-ve është një<br />

metodë e domosdoshme për të rritur kujdesin mbi shëndetin dhe<br />

cilësinë e mjedisit në zonat ku administrohen në veçanti<br />

transformatorë dhe kondensatorë në të gjithë territorin e vendit.<br />

Inventari i PCB-ve është një metodë që nxit dhe pranon<br />

përpjekjet e sipërmarrësit për të ulur dhe eliminuar përdorimin e<br />

transformatorëve me PCB nga inventarët dhe burimet e tjera, si<br />

dhe si mjet për ndjekjen e zhvillimeve të shëndetshme dhe<br />

mjedisore, zhvillon bazën për vendim-marrjet e mëtejshme dhe<br />

bashkëpunimet ndërmjet Ministrisë, organizatave përkatëse,<br />

punonjësve dhe sipërmarrësve.<br />

8- Justifikimi I Projektit Përputhje me detyrimet e Konventës së Stokholmit në lidhje me<br />

inventarin. Sigurim të MQM mbi PCB-të nëpërmjet plotësimit të<br />

projektit duke siguruar shtrirje të gjerë kombëtare mjedisore dhe<br />

teknike. PCB-të janë subjekt i tri konventave ndërkombëtare që<br />

lidhen me trajtimin e mbetjeve të rrezikshme dhe konkretisht:<br />

Konventën e Bazelit, Roterdamit dhe të Stokholmit. Këto<br />

konventa i trajtojnë problemet e PCB-ve duke iu referuar<br />

prodhimit, deklarimit, përdorimit, importimit, eksportimit,<br />

ruajtjes, transportit, monitorimit, nxjerrjes jashtë përdorimit dhe<br />

eliminimit të tyre.<br />

Projekti do të përqendrohet në disa aspekte të Inventarit<br />

Përfundimtar të PVB-ve. Ky projekt do të saktësojë gjithashtu të<br />

dhënat dhe do të plotësojë informacionin mbi gjendjen e situatës<br />

së PCB-ve në Shqipëri, duke siguruar informacion të saktë për<br />

një periudhë kohe të gjatë të menaxhimit të MQM për pajisjet<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8447

dhe mbetjet me PCB.<br />

9- Qëllimet e Projektit Plotësimi i informacionit mbi gjendjen e situatës së PCB-ve në<br />

Shqipëri<br />

Sigurimi i një baze të fortë për MQM e PCB-ve dhe mbetjeve me<br />

PCB.<br />

10- Objektivat Vlerësimi i sasisë së PCB-ve në Shqipëri<br />

Identifikimi i përdoruesve të PCB-ve<br />

Identifikimi i të gjithë transformatorëve me PCB të cilët janë në<br />

përdorim dhe/ose jashtë përdorimit, për të zbatuar metodat<br />

paraprake të inst<strong>al</strong>imit të PCB-ve që përdoren (ruajtja gjatë<br />

përdorimit, nxjerrja nga përdorimi dhe eliminimi), për të<br />

siguruar monitorim në përputhje me teknikën e inst<strong>al</strong>imeve të<br />

PCB-ve që përdoren dhe për të siguruar ecurinë e të gjithë<br />

inst<strong>al</strong>imeve të PCB-ve deri në fund të jetës së tyre.<br />

Të dhëna teknike në lidhje me pajisjet dhe materi<strong>al</strong>et me PCB<br />

Probleme të MQM në lidhje me PCB-të.<br />

11- Përfituesit Sipërmarrësit energjetikë, industria private dhe shtetërore si dhe<br />

sektorët e shërbimit.<br />

12- Aktivitetet Studim i raportit të inventarit paraprak dhe krijimi i grupit për<br />

përgatitjen e inventarit. Grupi do të jetë përgjegjës për:<br />

Hedhjen e të dhënave ekzistuese në bazën të dhënave<br />

Zgjedhjen e sasisë së mostrave<br />

Trajnimin e njerëzve që kërkohen për të përgatitur inventarin.<br />

Identifikimi i mjeteve dhe pajisjeve ndihmëse për inventarin dhe<br />

zhvillimi i një plan inventari. Grupi do të jetë përgjegjës për:<br />

Formulimin e Inventarit<br />

Të dhënat në bazën e të dhënave<br />

Përgatitjen e pajisjeve për inventar (GPS, pajisjet për marrje<br />

mostre, pajisjet mbrojtëse)<br />

Përgatitja dhe zhvillimi i bazës kombëtare të të dhënave dhe<br />

informacioni për pajisjet dhe mjetet elektrike në përdorim që<br />

përmbajnë dhe/ose janë të ndotura me PCB.<br />

Grupi do të jetë përgjegjës për:<br />

Hedhjen e të dhënave në bazën e të dhënave<br />

Evidentimin e problemeve në raportin teknik dhe dërgimin e<br />

raportit tek autoritetet, mos-dëmtimin e etiketave për ndotjet me<br />

PCB<br />

Organizimin e seminareve me sipërmarrësit e energjisë.<br />

Re<strong>al</strong>izimi i Inventarit përfundimtar (duke përfshirë re<strong>al</strong>izimin e<br />

inventarit, inspektimin në vend, marrjen e mostrës, testimin,<br />

klasifikimin, etiketimin, regjistrimin, dërgimin në laborator për<br />

an<strong>al</strong>iza, bazën e të dhënave dhe raportin teknik, etj.) i vajit,<br />

pajisjeve elektrike dhe mbetjeve që përmbajnë dhe/ose janë të<br />

ndotura me PCB.<br />

Grupi do të jetë përgjegjës për:<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8448

Re<strong>al</strong>izimin e inspektimit në terren<br />

Mbledhjen e të dhënave<br />

Plotësimin e formës së inventarit<br />

Marrjen e mostrës<br />

Testimin në vend ( testi i densitetit, test-kite)<br />

Etiketimin dhe regjistrimin<br />

An<strong>al</strong>izën me GC<br />

Raportin teknik<br />

13- Buxheti i vlerësuar 250,000 EURO<br />

14- Donatorët kryesorë Bashkimi Europian, Banka Botërore, GTZ, SAEFL, Banka<br />

Europiane e Investimeve, SECO, GEF, BERZH, Qeveria<br />

Shqiptare.<br />

15- Vendndodhja e Tirane. KESH/Njësia e Administrimit<br />

projektit<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8449

Profil Projekti Nr 9<br />

1- Titulli i Projektit Eliminimi i vajit miner<strong>al</strong> të ndotur me PCB<br />

2- Agjencitë Zbatuese KESH/OST, MM<br />

3- Agjencitë<br />

MMPAU, METE, shoqëritë Private<br />

Bashkëpunuese<br />

4- Kohëzgjatja 18 muaj<br />

5- Vendi Tiranë<br />

6- Prezantimi i Në të k<strong>al</strong>uarën në Shqipëri, nuk janë bërë përpjekje për<br />

Projektit<br />

evidentimin e ndotjes nga PCB-të dhe ndikimin e tyre në mjedis<br />

dhe shëndetin e njerëzve. Deri tani nuk ka legjislacion specifik në<br />

lidhje me menaxhimin e PCB-ve, nuk janë mbajtur evidenca mbi<br />

prodhimin dhe menaxhimin e mbetjeve, nuk ka plan për<br />

menaxhimin e mbetjeve me PCB, nuk ka procedura kombëtare<br />

për menaxhimin e mbetjeve që mund të jepnin udhëzime për<br />

ruajtjen e tyre, përcaktimin e përgjegjësive për menaxhimin e<br />

ndotjeve dhe vendosjen e detyrave për regjistrimin e prodhimit<br />

të ndotjeve të krijuara. Niveli i ndërgjegjësimit të punonjësve në<br />

objektet energjetikë mbi njohuritë për ndikimin e PCB-ve është<br />

mjaft i ulët. Deri tani të gjitha mbetjet janë shkarkuar në tokë ose<br />

në lumë pa asnjë trajtim, duke krijuar ndotje në mjedis<br />

veçanërisht në tokë, ujëra sipërfaqësore dhe nëntokësore duke<br />

ndikuar në shëndetin e njerëzve, kafshëve dhe mjedisin përreth.<br />

Në Shqipëri, nuk ka akoma një vend të vlefshëm për<br />

grumbullimin e përkohshëm të mbetjeve. Gjithashtu nuk<br />

ekziston një Impiant për trajtimin e mbetjeve. Në Objektet<br />

Energjetike janë në përdorim shumë transformatorë të vjetër të<br />

prodhuar përpara 1970 që kanë krijuar ndotje në mjedis<br />

veçanërisht në tokë dhe ujëra nëntokësore për shkak të<br />

rrjedhjeve dhe pikimeve të vajit gjatë procesit të mirëmbajtjes ose<br />

për shkak të moshës së tyre të vjetër. Pjesa më e madhe e<br />

transformatorëve janë të vendosur direkt në tokë ose në<br />

mbështetëse statike, por jo në depozita sekondare poshtë<br />

transformatorëve, mund të vihet re, lehtësisht në mënyrë vizu<strong>al</strong>e<br />

toka e ndotur poshtë transformatorëve, gjë që kërkon të<br />

zbatohen investigime për ndotjen si në tokë ashtu edhe në ujërat<br />

nëntokësorë dhe për një menaxhim të sigurt. Shqipëria ka një<br />

repart grumbullimi për vajin e transformatorëve. Në përgjithësi,<br />

si praktikë pune, vaji lubrifikant i përdorur nuk hidhet por shitet<br />

për qëllime të tjera përfshirë përdorimin si lëndë djegëse<br />

dytësore ose rafinim për përdorime lok<strong>al</strong>e. Në Shqipëri nuk<br />

është projektuar akoma një impiant për eliminimin e ndotjeve<br />

me PCB. Si përfundim themi se nuk ekziston një vend i<br />

përshtatshëm për grumbullimin dhe eliminimin e lëngjeve<br />

dielektikë dhe mbetjeve me PCB.<br />

7- Arsyeja e Projektit Informacion i përshtatshëm dhe të dhëna për vajin miner<strong>al</strong> të<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8450

ndotur me PCB dhe për mbetjet me PCB.<br />

MQM i procesit të eliminimit të mbeturinave me PCB.<br />

Strategji për trajtimin dhe eliminimin e mbetjeve me PCB.<br />

8- Justifikimi i Projektit Projekti do të ndërmarrë vlerësimin në lidhje me të dhënat e<br />

mbledhura dhe këshillimet me p<strong>al</strong>ët e tjera përkatëse mbi<br />

përmirësimin e administrimit të vajit miner<strong>al</strong> të ndotur me PCB,<br />

të mbeturinave me PCB dhe te impianteve të eliminimit.<br />

Mundësi kontrolli për përmirësimin e vendeve të grumbullimit<br />

dhe inst<strong>al</strong>imit te impianteve për MQM.<br />

Produkti përfundimtar është strategjia e hollësishme për<br />

eliminimin e vajit miner<strong>al</strong> të ndotur me PCB dhe te mbetjeve me<br />

PCB. Konceptet e MQM do të aplikohen gjatë kohës së zbatimit<br />

të këtij projekti.<br />

9- Qëllimet e Projektit Menaxhim i mirë nga pikëpamja mjedisore për procesin e<br />

eliminimit të vajit miner<strong>al</strong> të ndotur me PCB dhe të mbetjeve me<br />

PCB.<br />

Aspekti ekonomik i menaxhimit të PCB-ve.<br />

10- Objektivat Zhvillimi i strategjisë për trajtimin dhe eliminimin e vajit miner<strong>al</strong><br />

të ndotur me PCB dhe mbetjeve me PCB.<br />

Zhvillimi i MQM për procesin e eliminimit të PCB-ve.<br />

11- Përfituesit Sipërmarrësit energjetikë, sektori privat dhe ai publik, popullsia<br />

e prekur nga prania e PCB-ve.<br />

12- Aktivitetet Zhvillimi i strategjisë për eliminimin e vajit miner<strong>al</strong> të ndotur me<br />

PCB dhe mbetjeve me PCB në përputhje me kërkesat e MQM<br />

Kryerja e vlerësimit (tani dhe në të ardhmen) për mundësitë e:<br />

Ndërtimit të impiantit të eliminimit në vend ose<br />

Transportin e mbetjeve me PCB në impiant të eliminimit jashtë<br />

vendit.<br />

Për këtë:<br />

Duhen krijuar grupe pune për hartimin e strategjisë për trajtimin<br />

dhe eliminimin e mbetjeve me PCB.<br />

Duhen trajnuar speci<strong>al</strong>istët dhe punëtorët për MQM e vajit<br />

miner<strong>al</strong> të ndotur me PCB dhe mbetjet me PCB veçanërisht në<br />

procesin e eliminimit sipas MQM.<br />

Duhen marrë masa për të siguruar informacionin dhe të dhënat e<br />

nevojshme mbi vajin miner<strong>al</strong> të ndotur me PCB dhe mbetjet me<br />

PCB.<br />

Duhen identifikuar vendet për grumbullimin e përkohshëm dhe<br />

repartet për ruajtjen e vajit miner<strong>al</strong> të ndotur me PCB dhe<br />

mbetjeve me PCB sipas MQM.<br />

Duhen organizuar mekanizma financiarë për të vlerësuar koston<br />

e projektit, etj.<br />

13- Buxheti i vlerësuar 150 000 EURO<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8451

14- Donatorët kryesorë Bashkimi Europian, Banka Botërore, GTZ, SAEFL, Banka<br />

Europiane e Investimeve, SECO, GEF, BERZH, Qeveria<br />

Shqiptare, KFW.<br />

15- Vendndodhja e Tiranë<br />

projektit<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8452

Profil Projekti Nr. 10<br />

1- Titulli i Projektit Ndërgjegjësimi për problemet lidhur me PCB-të<br />

2- Agjencitë Zbatuese MMPAU<br />

3- Agjencitë<br />

KESH/OST, MM, Mas-Media, OJF-Ekolëvizja<br />

Bashkëpunuese<br />

4- Kohëzgjatja 18 muaj<br />

5- Vendi Shqipëria<br />

6- Prezantimi i<br />

Projektit<br />

Publiku i prekur nuk ka njohuri/ndërgjegjësim mbi problemet<br />

që lidhen me ndikimin e PCB-ve në shëndetin e njerëzve dhe<br />

mjedis. Kjo për arsye se Shqipëria nuk ka ekspertizë mbi PCB-të<br />

dhe rrezikshmërinë që lidhet me to. Në të njëjtën kohë, Shqipëria<br />

ka gjithashtu mungesë të ligjeve dhe udhëzuesve për<br />

menaxhimin e PCB-ve. Punonjësit dhe punëtorët e ekspozuar të<br />

cilët punojnë në reparte, magazinën e transformatorëve dhe<br />

objektet energjetike janë të pandërgjegjshëm mbi rrezikun e PCBve.<br />

Mungesa e ndërgjegjësimit për publikun e prekur në lidhje me<br />

rrezikun e PCB-ve është tepër e rrezikshme. Autoriteti<br />

kompetent shqiptar ka gjithashtu mungesë të mundësive për<br />

mirëmbajtjen dhe menaxhimin e transformatorëve në përdorim<br />

(në rast pikimesh, rrjedhjesh). Stafi teknik si dhe punëtorët<br />

punojnë në kushte të vështira për shkak të mungesës së pajisjeve<br />

mbrojtëse person<strong>al</strong>e dhe nuk janë të ndërgjegjësuar për rrezikun<br />

që shkaktohet nga PCB-të. Në përgjithësi, publiku i ekspozuar<br />

nuk ka pasur njohuri mbi këto çështje. Nuk është përhapur as<br />

edhe një informacion i kufizuar për ndërgjegjësimin e publikut.<br />

Mungesa e përmirësimit të komunikimit me shoqërinë nëpërmjet<br />

krijimit të një strukture komunikimi lidhet me mungesën mbi<br />

njohuritë dhe metodat e komunikimit në stafin qendror dhe<br />

publikut lok<strong>al</strong>, autoritetet, agjencitë mjedisore dhe të mbrojtjes së<br />

mjedisit, OJQ, shoqëritë publike, institutet kërkimore,<br />

universitetet.<br />

7- Arsyeja e Projektit Do të përgatitet manu<strong>al</strong>i mbi problemet e rrezikut të PCB-ve dhe<br />

sigurinë e personelit.<br />

Do të sigurohet dhe forcohet kapaciteti i punonjësve elektrik<br />

puna e të cilëve mund të shoqërohet me problemet e PCB-ve.<br />

Sigurohen dhe përhapen gjerësisht njohuritë mbi informacionin<br />

ndaj rrezikut të PCB-ve.<br />

Janë marrë në konsideratë mbrojtja person<strong>al</strong>e dhe siguria e<br />

mjedisit nga ndikimi i PCB-ve.<br />

Është siguruar dhe forcuar kapaciteti i laboratorit për an<strong>al</strong>izën e<br />

PCB-ve.<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8453

Do të rritet në nivel më të lartë menaxhimi në lidhje me<br />

përgatitjen e rregullores për PCB-të, rregullores për mbrojtjen e<br />

shëndetit, programe trajnimi për rrezikun e PCB-ve dhe rritjen e<br />

ndërgjegjësimit sipas udhëzuesve për përdorimin e sigurt të<br />

PCB-ve si nga sektorët shtetëror dhe ata privat.<br />

8- Justifikimi i Projektit Ky projekt synon të jetë në përputhje me detyrimin e konventës<br />

së Stokholmit me qëllim mbrojtjen e shëndetit të publikut dhe<br />

mjedisit nga ndikimi i PCB-ve. Një qëllim tjetër i këtij projekti<br />

është rritja e ndërgjegjësimit për PCB-të dhe paraqitja e veprimit<br />

për nd<strong>al</strong>imin e rritjes së ndikimit të tyre nëpërmjet hartuesve të<br />

politikave në qeveri. Vendimet janë në fund të fundit një<br />

përgjegjësi politike, por mundësia e re<strong>al</strong>izimit të zgjedhjes më të<br />

mirë të gjetur është kur përhapen gjerësisht njohuritë mbi<br />

problemet e PCB-ve. Kjo është kërkesa e përgjithshme për<br />

ndërgjegjësimin ndaj tyre të sipërmarrësve. Duhet të sigurohet<br />

edukimi mbi ndërgjegjësimin e problemit të PCB-ve për<br />

publikun, punëtorët dhe menaxherët profesionist. Zgjerimi i<br />

mjeteve të komunikimit mund të përfshijë të gjithë teknikat e<br />

komunikimit duke filluar me prezantimin dhe mesazhet në<br />

mjetet masive të komunikimit, takimet e përgjithshme me<br />

komunitetet, di<strong>al</strong>ogët bashkëveprues, mikro-seminaret ndërmjet<br />

kolegëve të të njëjtit profesion dhe atyre të ndryshëm dhe duke<br />

përfunduar me përgatitjen dhe prezantimin e informacionit në<br />

kan<strong>al</strong>et ekzistuese të komunikimit për secilin komunitet siç janë<br />

takimet profesion<strong>al</strong>e, objektet kulturore, radio lok<strong>al</strong>e, mbledhje<br />

me grupet e interesuara dhe të tjera aktivitete dhe media të<br />

miratuara. Ndërgjegjësimi për të gjithë organizatat (OJQ),<br />

Dhomën e Tregtisë dhe Industrisë, sindikatat, TV, radio,<br />

universitetet, gazetat, kompanitë private mjedisore do të<br />

ndihmojnë për ndërgjegjësimin e të gjithë publikut të prekur në<br />

lidhje me rrezikshmërinë e substancave PCB që ndikojnë në<br />

shëndetin e njerëzve, kafshëve dhe në mjedis.<br />

9- Qëllimet e Projektit Të rrisë ndërgjegjësimin e publikut veçanërisht të punonjësve që<br />

preken direkt nga rreziku i PCB-ve nëpërmjet zbatimit të<br />

veprimtarive në përputhje me Konventën e Stokholmit.<br />

10- Objektivat Përmirësimin e problemeve të PCB-ve që ndikojnë në njerëz dhe<br />

mjedis për të gjithë sipërmarrësit energjetikë.<br />

11- Përfituesit Sipërmarrësit energjetikë, sektori publik dhe privat.<br />

12- Aktivitetet 1. Identifikimi i fushave të informimit dhe ndërgjegjësimit<br />

për të siguruar sipërmarrësit përfshin:<br />

Burimet kryesore të PCB-ve<br />

Rregullore në lidhje me eliminimin e përdorimit të PCB-ve<br />

Metodologjia e vlerësimit të rrezikut<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8454

13- Buxheti i vlerësuar 150,000 EURO<br />

Shëndeti dhe siguria<br />

Masat paraprake që kërkohen kur pajisjet që përmbajnë PCB<br />

priten<br />

Masat paraprake që nevojiten për larjen e pajisjeve për të larguar<br />

PCB-të<br />

Ruajtja e lëngjeve dhe e pajisjeve të ndotura me PCB<br />

Vaji i ndotur me PCB<br />

Identifikimi i llojit të ftohjes<br />

Densiteti i lëngut në transformatorë<br />

Masat paraprake për shëndetin<br />

Mirëmbajtja e transformatorëve me PCB<br />

Përcaktimi i mënyrës se ekzekutimit<br />

Testet elektrike<br />

Testet kimike<br />

Riklasifikimi i transformatorëve<br />

Rimbushja e transformatorëve<br />

Lista kontrolluese për vendimin e rimbushjes<br />

Karakteristikat e kërkuara për zëvendësimin e vajrave me PCB<br />

Masat kontrolluese për rimbushje<br />

Veprimi që duhet të merret në rast aksidenti të shkaktuar nga<br />

defekti elektrik ose zjarri<br />

Raste toksikologjike nga PCB-të<br />

Boshatisja e transformatorëve me PCB<br />

Pajisjet mbrojtëse person<strong>al</strong>e<br />

Pikimet nga transformatorët<br />

Masat parand<strong>al</strong>uese që duhet të merren në rast rrezik ndotje<br />

Masat që duhet të merren në rast aksidenti «të papritur»<br />

Masat që duhet të merren në rast evitimi të aksidentit «të<br />

pritshëm»<br />

Ventilimi<br />

Pajisjet mbrojtëse frymëmarrëse<br />

Monitorimi i mjedisit<br />

Emergjencat nga pikimet e rrjedhjet dhe pajisjet mbrojtëse (në<br />

depozitat e ruajtjes)<br />

Trajtim teknik për ruajtjen dhe çmontimin e pajisjeve që<br />

përmbajnë PCB<br />

2. Zhvillimi i materi<strong>al</strong>eve mbi problemet dhe reklamimin e<br />

PCB-ve<br />

3. Organizimi i seminareve për të gjithë sipërmarrësit.<br />

4. Organizimi i trajnimeve mbi menaxhimin e PCB-ve në<br />

lidhje me problemet në nivel kombëtar dhe lok<strong>al</strong>.<br />

5. Media vepruese për informim & ndërgjegjësim.<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8455

14- Donatorët kryesorë Bashkimi Europian, Banka Botërore, GTZ, SAEFL, Banka<br />

Europiane e Investimeve, SECO, GEF, BERZH, Qeveria<br />

Shqiptare, KESH, MMPAU, METE<br />

15- Vendndodhja e Tirane<br />

projektit<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8456

Profil Projekti Nr. 11<br />

1- Titulli i Projektit An<strong>al</strong>iza soci<strong>al</strong>-ekonomike mbi PCB-të<br />

2- Agjencitë Zbatuese MMPAU<br />

3- Agjencitë<br />

KESH/OST, METE, MM.<br />

Bashkëpunuese<br />

4- Kohëzgjatja 24 muaj<br />

5- Vendi Tiranë<br />

6- Prezantimi i Shqipëria përb<strong>al</strong>let me shumë probleme në lidhje me<br />

Projektit<br />

menaxhimin dhe detyrimet ekonomike për ruajtjen e<br />

transformatorëve mbi moshë që janë akoma në përdorim pa<br />

mirëmbajtjen e duhur dhe me rrezik të madh për mjedisin.<br />

Projekti kërkon të zhvillojë vlerësime afatgjate bashkëvepruese<br />

mbi aspektin soci<strong>al</strong>-ekonomik në Shqipëri nëpërmjet paraqitjes<br />

së të dhënave të duhura të mbledhura dhe të shkëmbyera,<br />

zhvillimin dhe zbatimin e teknikave të duhura vlerësuese. Në të<br />

k<strong>al</strong>uarën në Shqipëri, nuk janë bërë përpjekje për evidentimin e<br />

ndotjes nga PCB-të dhe ndikimin e tyre në mjedis dhe shëndetin<br />

e njerëzve. Nuk janë mbajtur evidenca mbi prodhimin dhe<br />

menaxhimin e mbetjeve, nuk ka pasur procedura për<br />

menaxhimin e mbetjeve që të paraqisnin udhëzime për ruajtjen e<br />

tyre, përcaktimin e përgjegjësive për menaxhimin e ndotjeve dhe<br />

vendosjen e detyrave për regjistrimin e prodhimit të ndotjeve të<br />

krijuara. Niveli i ndërgjegjësimit të punonjësve në objektet<br />

energjetike mbi njohuritë për ndikimin e PCB-ve është mjaft i<br />

ulët. Deri tani të gjitha mbetjet janë shkarkuar në tokë ose në<br />

lumë pa ndonjë trajtim, duke krijuar ndotje mjedisore në tokë,<br />

ujëra sipërfaqësore dhe nëntokësore që ndikojnë në shëndetin e<br />

njerëzve, kafshë dhe mjedisin përreth. Në Shqipëri nuk ka<br />

ndonjë vend grumbullimi të përkohshëm për mbetjet apo<br />

impiant për eliminimin e tyre. Në Objektet Energjetike janë në<br />

përdorim shumë transformatorë të vjetër të prodhuar para vitit<br />

1970, të cilët kanë krijuar ndotje në mjedis veçanërisht në tokë<br />

dhe ujëra nëntokësorë për shkak të rrjedhjeve dhe pikimeve të<br />

vajit gjatë procesit të mirëmbajtjes ose për shkak të moshës së<br />

tyre të vjetër. Pjesa më e madhe e transformatorëve janë të<br />

vendosur direkt në tokë ose në mbështetëse statike, por jo në<br />

depozita sekondare poshtë transformatorëve. Rreth 50% e sasisë<br />

së përgjithshme të transformatorëve janë prodhuar para vitit<br />

1990 (rreth 6.000 copë) dhe gjatë inspektimeve është vënë re se<br />

mosha mesatare e transformatorëve është shumë e vjetër 28 vjet.<br />

Ky projekt-vlerësimi do të zbatohet kryesisht duke u mbështetur<br />

në eksperiencën e viteve të fundit të marrë gjatë MQM për<br />

pajisjet në përdorim, në veçanti gjatë përgatitjes së raportinventarit<br />

për PCB-të dhe nxjerrjes se përfundimeve kryesore.<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8457

Do të zgjidhet metoda e vlerësimit socio-ekonomik të PCB-ve për<br />

të harmonizuar mënyrat më të efektshme me informacionin dhe<br />

njohuritë relativisht të pamjaftueshme të vlefshme për<br />

sipërmarrësit e veçantë në Shqipëri.<br />

7- Arsyeja e Projektit Identifikimi i rregullt i elementëve kryesorë për rrezikun e PCBve,<br />

duke u dhënë rëndësi problemeve potenci<strong>al</strong>e në lidhje me<br />

kategoritë që ka Shqipëria, rëndësinë e përdorimit të PCB-ve,<br />

menaxhimin soci<strong>al</strong>-ekonomik si një të tërë dhe sigurimin e<br />

informacionit bazë për MQM e PCB-ve deri në fund të jetës së<br />

transformatorëve.<br />

8- Justifikimi i Projektit Vlerësimi soci<strong>al</strong>-ekonomik për PCB-te është një element i<br />

rëndësishëm për hartuesit e vendimeve. Ai i ndihmon ata për të<br />

vlerësuar koston soci<strong>al</strong>e dhe ekonomike dhe përfitimin nga<br />

ruajtja e transformatorëve mbi moshë që janë në përdorim dhe<br />

jashtë pune në Shqipëri. Ky projekt vlerësimi mund të<br />

përmirësojë situatën e pajisjeve me PCB për përfitimet soci<strong>al</strong> dhe<br />

ekonomike të MQM. Projekti do të vlerësojë mundësitë e<br />

menaxhimit të PCB-ve sipas an<strong>al</strong>izës së kostos/përfitimit soci<strong>al</strong>ekonomik<br />

më qëllim për të siguruar që zbatimi i Konventës së<br />

Stokholm-it në Shqipëri të re<strong>al</strong>izohet në mënyrë soci<strong>al</strong>e dhe<br />

ekonomike.<br />

9- Qëllimet e Projektit Menaxhimi i mirë nga pikëpamja mjedisore e PCB-ve deri në<br />

fund të jetës së transformatorëve<br />

Aspekti ekonomik për menaxhimin e PCB-ve<br />

10- Objektivat Krijimi i mjeteve vendim-marrëse për vlerësimin soci<strong>al</strong>ekonomik<br />

të përdorimit të pajisjeve me PCB në lidhje me ciklin e<br />

jetës.<br />

11- Përfituesit Sipërmarrësit energjetik<br />

Sektori industri<strong>al</strong>, sektori privat dhe ai shtetëror.<br />

12- Aktivitetet Faza 1: Faza pilot e vlerësimit<br />

Formimi i një grupi pune nga sipërmarrësit<br />

Plani i projektit pilot për vlerësimin e rrezikut<br />

Vlerësimi i vendit<br />

Problemet e vlerësimit të rrezikut<br />

Konkluzioni i seminarit me sipërmarrësit (problemet ligjore,<br />

problemet teknike, problemet financiare: mekanizmat financiar)<br />

Faza 2: Vlerësimi i plotë<br />

Formimi i një grupi pune të sipërmarrësve<br />

Zhvillimi i planit për vlerësimin e plotë të rrezikut<br />

Përcaktimi për vlerësimin e plotë të vendit<br />

Identifikimi i problemeve për vlerësimin e plotë të rrezikut<br />

Organizimi i seminareve kombëtarë përfundimtarë me<br />

sipërmarrësit (problemet ligjore, problemet teknike, problemet<br />

financiare)<br />

13- Buxheti i vlerësuar 200,000 EURO<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8458

14- Donatorët kryesorë Bashkimi Europian, Banka Botërore, GTZ, SAEFL, Banka<br />

Europiane e Investimeve, SECO, GEF, BERZH, Qeveria<br />

Shqiptare, KESH, MMPAU,METE.<br />

15- Vendndodhja e Instituti i Mjedisit,Tirane<br />

projektit<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8459

Profili projekti Nr. 12<br />

Ndarja dhe minimizimi i mbetjeve në Qendrën<br />

Spit<strong>al</strong>ore Universitare (QSU) “Nënë Tereza” dhe<br />

1. Titulli i Projektit<br />

optimizimi i operacioneve në inceneratorin e vetëm<br />

ekzistues në funksionim.<br />

2. Agjencia Implementuese Qendra Spit<strong>al</strong>ore Universitare “Nënë Tereza”<br />

3. Agjenci bashkëvepruese Ministria e Shëndetësisë – Ministria e Mjedisit, Pyjeve<br />

dhe Administrimit të Ujërave<br />

4. Periudha e zbatimit 2008-2009<br />

5. Vendndodhja Tiranë<br />

6. Përshkrim i shkurtër Për pjekjet për menaxhimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore<br />

tashmë kanë filluar në Shqipëri. Udhëzimet e para për<br />

këtë kanë d<strong>al</strong>ë dhe ndarja e mbetjeve ka filluar të<br />

aplikohet në disa spit<strong>al</strong>e pilot.<br />

Këto eksperienca do të zhvillohen më tepër dhe do të<br />

bëhen re<strong>al</strong>itet në QSU “Nënë Tereza”, qendra spit<strong>al</strong>ore<br />

më e madhe e të gjithë vendit. Në ketë qendër spit<strong>al</strong>ore<br />

universitare është në funksionim i vetmi incenerator<br />

për mbetjet spit<strong>al</strong>ore. Kushtet e shfrytëzimit dhe sasia e<br />

mbetjeve nuk janë optim<strong>al</strong>e për minimizimin e<br />

shkarkimeve të dioksinave.<br />

7. Qëllimi i Projektit Projekti synon minimizimin e shkarkimeve të<br />

dioksinave nga mbetjet spit<strong>al</strong>ore duke reduktuar tipin<br />

dhe sasinë mbetjeve të djegura.<br />

Veç kësaj inceneratori ekzistues do të përmirësohet<br />

teknikisht dhe do të optimizoje funksionimin e tij.<br />

Kushtet optim<strong>al</strong>e të shfrytëzimit do të arrihen<br />

nëpërmjet futjes së një procedure sistematike për<br />

vënien në punë, ngarkimin, shfrytëzimin dhe<br />

mirëmbajtjen. Kjo ka të bëjë me futjen në përdorim të<br />

Praktikave më të Mira Mjedisore (PMM) ashtu siç<br />

kërkohet nga Konventa e Stokholmit për menaxhimin<br />

e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore.<br />

Personeli i QSU “Nënë Tereza” është i ku<strong>al</strong>ifikuar mirë<br />

për punën që kryen. Pra, spit<strong>al</strong>i është ide<strong>al</strong> për<br />

zbatimin e skemës së përmirësuar të menaxhimit të<br />

mbetjeve përpara se të shtrihet në të gjithë vendin. Veç<br />

kësaj rajoni i Tiranës ka një sistem të grumbullimit të<br />

mbetjeve urbane që funksionon mirë (ndonëse<br />

depozitimi përfundimtar duhet përmirësuar) duke na<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8460

dhënë një tjetër rrugë të mundshme për depozitim për<br />

mbetjet duke mos aplikuar djegien.<br />

8. Justifikimi i Projektit Minimumi i pranueshëm shëndetësor i shkarkimeve të<br />

dioksinës nga depozitimi i mbetjeve është 14 g I-TEQ/a<br />

ose afërsisht 24% e tot<strong>al</strong>it të emisioneve me origjinë nga<br />

djegiet në incenerator.<br />

90 % e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore janë pjesë e zakonshme e<br />

mbetjeve urbane të ngurta, të cilat nuk duhet të digjen<br />

dukë bërë kështu të mundur që të kemi shkarkime të<br />

NOQ n ë mjedis. Ndarja dhe minimizimi i mbetjeve do<br />

të ulë më tej sasinë e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore që shkojnë për<br />

depozitim përfundimtar. Për më tepër disa nga<br />

mbetjet mund të ripërdoren ose riciklohen.<br />

9. Qëllimi i Projektit dhe<br />

Objektivat<br />

Të ulë shkarkimet e dioksinave dhe të furaneve nga<br />

mbetjet.<br />

Qendra Spit<strong>al</strong>ore Universitare “Nënë Tereza”,<br />

10. Përfituesit<br />

Ministria e Shëndetësisë<br />

Studimi i Skemës aktu<strong>al</strong>e të menaxhimit të mbetjeve<br />

spit<strong>al</strong>ore dhe funksionimi i inceneratorit.<br />

Hartimi i një skeme të përshtatshme të ndarjes dhe<br />

minimizimit<br />

të mbetjeve për çdo pavijon dhe godinë spit<strong>al</strong>ore.<br />

Optimizimi i shfrytëzimit të inceneratorit dhe hartimi i<br />

11. Aktivitetet e<br />

një manu<strong>al</strong>i për shfrytëzimin e tij.<br />

parashikuara<br />

Zbatimi i skemës së ndarjes dhe minimizimit të<br />

mbetjeve në Qendrën Spit<strong>al</strong>ore Universitare “Nënë<br />

Tereza”.<br />

Trajnimi i operatoreve dhe teknikëve të inceneratorit<br />

dhe vendosja në praktikë e procedurave të reja të<br />

përdorimit dhe shfrytëzimit të inceneratorit.<br />

12. Kostoja e vlerësuar 55 000 US$<br />

Qendra Spit<strong>al</strong>ore Universitare “Nene Tereza”,<br />

13. Donatorë t e mundshëm<br />

Ministria e Shëndetësisë,<br />

14. Agjenci të tjera<br />

MMPAU, Donatore te huaj<br />

kontribuese<br />

15 Harta e vendosjes së Tiranë<br />

projektit<br />

Profili projekti Nr. 13<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8461

1. Titulli i projektit Përmirësimi i inceneratorit të Qendrës Spit<strong>al</strong>ore<br />

Universitare “Nënë Tereza”<br />

2. Agjencia Implementuese Qendra Spit<strong>al</strong>ore Universitare “Nënë Tereza”<br />

3. Agjenci bashkëvepruese Ministria e Shëndetësisë – Ministria e Mjedisit,<br />

Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave.<br />

4. Periudha e zbatimit 2008-2009<br />

5. Vendndodhja Tiranë<br />

6. Përshkrimi i shkurtër Në Qendrën Spit<strong>al</strong>ore Universitare “Nënë Tereza”<br />

operon i vetmi incenerator për djegien e mbetjeve<br />

spit<strong>al</strong>ore. Megjithatë kushtet e shfrytëzimit të<br />

inceneratorit nuk janë të përshtatshme për<br />

minimizimin e shkarkimit të dioksinave në mjedis.<br />

Inceneratori nuk ka të inst<strong>al</strong>uar sistem të kontrollit<br />

të ndotjes së ajrit (SKNA) në oxhakun e shkarkimit<br />

të gazrave në atmosferë. Kështu që inceneratori nuk<br />

mund të quhet se operon me TMM siç parashikohet<br />

në Konventën e Stokholmit dhe shkarkimet në<br />

atmosferë të diokisnave janë relativisht më të larta<br />

në krahasim me inceneratorët modern të djegies së<br />

mbeturinave spit<strong>al</strong>ore.<br />

7. Qëllimi i projektit Projekti synon të minimizojë shkarkimet në<br />

atmosferë të dioksinave nga djegia e mbetjeve<br />

spit<strong>al</strong>ore në QSU “Nënë Tereza”, nëpërmjet<br />

përmirësimit të mënyrës së shfrytëzimit të<br />

inceneratorit të kësaj qendre spit<strong>al</strong>ore, gjë e cila<br />

përputhet edhe me përcaktimet e bëra në<br />

Konventën e Stokholmit për Teknikat më të Mira të<br />

Mundshme (TMM).<br />

Nëpërmjet përmirësimit që do t’i bëhet<br />

shfrytëzimit të inceneratorit, faktori i shkarkimeve<br />

në ajër mund të ulet nga 40,000 µg TEQ/t në 5,25<br />

µg TEQ/t duke bërë një ulje gati 90%.<br />

8. Justifikimi i projektit Shumë nga të dhënat zyrtare (në letra) për sasitë e<br />

shkarkimeve në atmosferë të dioksinave nga<br />

mbetjet spit<strong>al</strong>ore vijnë vetëm nga djegiet në të<br />

vetmin incenerator ekzistues. Nëpërmjet<br />

përmirësimit të shfrytëzimit që do t’i bëhet këtij<br />

inceneratori, mund të arrihet një ulje e<br />

konsiderueshme e shkarkimeve në atmosferë të<br />

dioksinave.<br />

9. Qëllimi i Projektit dhe<br />

Objektivat<br />

Të ulë shkarkimet në atmosferë të dikoksinave dhe<br />

furaneve nga djegia e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore.<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8462

Qendra Spit<strong>al</strong>ore Universitare “Nënë Tereza”,<br />

10. Përfituesit<br />

Ministria e Shëndetësisë<br />

Kryerja e një studimi fizibilitetit për përmirësimin e<br />

shfrytëzimit të inceneratorit ekzistues në Qendrën<br />

Spit<strong>al</strong>ore Universitare “Nënë Tereza”.<br />

Vendosja e pajisjeve dhe programeve kompjuterike<br />

të kërkuara shtesë për të arritur kushtet e<br />

shfrytëzimit të përcaktuara në Konventë ne<br />

11. Aktivitetet e<br />

Stokholmit për Teknikat më të Mira të Mundshme<br />

parashikuara<br />

(TMM).<br />

Prokurimi dhe inst<strong>al</strong>imi i Sistemit të Kontrollit të<br />

Ndotjes së Ajrit (SKNA)<br />

Optimizimi i shfrytëzimit të inceneratorit dhe<br />

trajnimi i stafit teknik për përdorimin e sistemit të<br />

ri të përmirësuar.<br />

12. Kosto e vlerësuar 1,500,000 US$<br />

Qendra Spit<strong>al</strong>ore Universitare “Nënë Tereza”,<br />

13. Donatorët e mundshëm<br />

Ministria e Shëndetësisë<br />

14. Agjenci të tjera<br />

Donator ndërkombëtar, Donator dyp<strong>al</strong>ësh<br />

kontribuese<br />

15. Vendndodhja e projektit Tiranë<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8463

Profil Projekti Nr. 14<br />

1. Titulli i Projektit Projektimi dhe ndërtimi i një vend-depozitimi<br />

përfundimtar për Mbetjet Spit<strong>al</strong>ore në Shqipëri.<br />

2. Agjencia Implementuese Ministria e Shëndetësisë, Ministria e Mjedisit, Pyjeve<br />

dhe Administrimit të Ujërave.<br />

3. Agjenci bashkëvepruese Shoqëri private të kujdesit shëndetësor dhe të<br />

administrimit të mbetjeve.<br />

4. Periudha e zbatimit 2009-2010<br />

5. Vendndodhja Tiranë<br />

6. Përshkrim i shkurtër Ka vetëm një njësi të depozitimit përfundimtar të<br />

mbetjeve spit<strong>al</strong>ore në Shqipëri. Spit<strong>al</strong>et dhe klinikat e<br />

tjera në të gjithë vendin i hedhin mbetjet e tyre së<br />

bashku me mbetjet urbane ose i djegin në mënyrë të<br />

paautorizuar (djegie në mjedis të hapur). Janë në<br />

përdorim disa autoklave të vogla për sterilizimin e<br />

mbetjeve.<br />

Hedhja apo djegia është e nd<strong>al</strong>uar në legjislacionin<br />

shqiptar por spit<strong>al</strong>et dhe klinikat nuk kanë <strong>al</strong>ternativa<br />

të tjera për menaxhimin e mbetjeve të tyre spit<strong>al</strong>ore<br />

kryesisht për shkak të situatës së vështirë financiare të<br />

tyre.<br />

7. Qëllimi i Projektit Situata e administrimit të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore në<br />

Shqipëri është e papërshtatshme dhe ka një mundësi të<br />

madhe të përhapjes së sëmundjeve infektive duke<br />

shtuar kështu edhe shkarkimet në atmosferë të<br />

niveleve të larta të dioksinave nga djegia e<br />

pakontrolluar e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore.<br />

Duhet të ngrihet një skeme për mbledhjen, transportin<br />

dhe depozitimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore. Të gjitha<br />

autoritetet dhe njësitë e kujdesit shëndetësor në vend<br />

duhet të ftohen të bëhen pjesë e skemës e cila me disa<br />

njësi qendrore të depozitimit të mbetjeve, mund të<br />

plotësohet me njësi të vogla të cilat do të kujdesen për<br />

mospërhapjen e mbetjeve infektuese në spit<strong>al</strong>et<br />

kryesore.<br />

8. Justifikimi i projektit Minimumi i përcaktuar i emisionit të dioksinave nga<br />

depozitimi i mbetjeve, për shëndetin e njeriut është 14<br />

g I-TEQ/a ose afërsisht 24% e tot<strong>al</strong>it të shkarkimeve.<br />

Aktu<strong>al</strong>isht është e vështirë te bëhet një vlerësim i<br />

detajuar rreth djegies së pakontrolluar dhe të<br />

paautorizuar në klinikat dhe spit<strong>al</strong>et në të gjithë<br />

vendin.<br />

Nëpërmjet sistemimit të mbledhjes, transportit dhe<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8464

9. Qëllimi i projektit dhe<br />

Objektivat<br />

depozitimit të mbeturinave mund të bëhet një pakësim<br />

në rreth 1 g I-TEQ/a të shkarkimeve. Pakësimi i<br />

risqeve në shëndetin e publikut nga sëmundjet<br />

infektive do të jetë një prej arritjeve në efektet anësore<br />

të menaxhimit të pastër të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore.<br />

Ulja e shkarkimeve në atmosferë të diokisnave dhe<br />

furaneve përmes përmirësimit të operacioneve të<br />

mbledhjes, transportit dhe depozitimit përfundimtar të<br />

tyre.<br />

10. Përfituesit Ministria e Shëndetësisë, spit<strong>al</strong>et dhe klinikat private.<br />

Studimi i operacioneve që kryhen me mbetjet spit<strong>al</strong>ore<br />

në klinikat dhe spit<strong>al</strong>et në të gjithë vendin.<br />

Përgatitja e një plani për sistem efikas për mbledhjen<br />

dhe depozitimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore.<br />

Marrja e miratimit nga aktorët kryesorë në këtë fushë<br />

për planin e grumbullimit dhe të depozitimit të<br />

11. Aktivitetet<br />

mbetjeve spit<strong>al</strong>ore.<br />

Blerja dhe inst<strong>al</strong>imi i njësive shtesë të trajtimit të<br />

mbetjeve spit<strong>al</strong>ore.<br />

Vënia në zbatim e sistemit të grumbullimit dhe<br />

transportit të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore.<br />

K<strong>al</strong>imi i operacioneve të shfrytëzimit tek njësitë e<br />

zgjedhura.<br />

12. Kosto e vlerësuar 1,300,000 US $<br />

Ministria e Shëndetësisë, shoqëritë private të kujdesit<br />

13. Donatorët e mundshëm<br />

shëndetësor<br />

14. Agjenci të tjera<br />

GEF (Fondi Botëror për Mjedisin), BE, SIDA, Qeveria<br />

kontribuese<br />

Holandeze,<br />

15. Vendndodhja e zbatimit Tiranë dhe në të gjithë rrethet e vendit.<br />

të projektit<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8465

Profili Projekti Nr. 15<br />

1. Titulli i Projektit Projekt pilot për ndarjen, riciklimin dhe ripërdorimin e<br />

materi<strong>al</strong>eve pa djegien e mbeturinave.<br />

2. Agjencia zbatuese Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të<br />

Ujërave –Ministria e Brendshme)<br />

3. Agjenci bashkëvepruese Bashkia e Sarandës dhe Bashki të tjera.<br />

4. Periudha e zbatimit 2009-2011<br />

5. Vendndodhja Sarandë dhe 2 qytete të tjera në Shqipëri<br />

6. Përshkrim i shkurtër Aktiviteti më i madh që kontribuon në shkarkimin në<br />

mjedis të NOQ, dioksinave, është djegia e pakontrolluar<br />

e mbetjeve. Shumë nga këto djegie ndodhin (qëllimisht<br />

ose jo) në pikat e grumbullimit me qëllim ndarjen e<br />

mbetjeve të vlefshme nga grumbulli i madh i tyre, siç<br />

janë met<strong>al</strong>et. Djegia e qëllimshme e mbetjeve ndodh për<br />

disa arsye edhe në vend-depozitimet e bashkive.<br />

Qëllimi i projektit është të aplikojë ndarjen në burim të<br />

mbetjeve dhe në pikën e grumbullimit dhe në venddepozitime,<br />

kështu që djegia dhe çlirimi në atmosferë i<br />

diokisnave mund të reduktohet<br />

Projekti do të zbatohet në qytete të vogla të zgjedhura<br />

të Shqipërisë. Një nga këto, është qyteti i Sarandës, me<br />

një potenci<strong>al</strong> të lartë për zhvillimin e turizmit.<br />

Menaxhimi i mbetjeve të ngurta urbane dhe djegia e<br />

tyre është një nga problemet kryesore të bashkive.<br />

7. Qëllimi i Projektit Djegia e pakontrolluar e mbetjeve të ngurta urbane<br />

është përgjegjëse përafërsisht për 75% të shkarkimeve të<br />

dioksinave në Shqipëri. Djegia e mbeturinave bëhet si<br />

qëllimisht ashtu dhe aksident<strong>al</strong>isht. Djegia aksident<strong>al</strong>e<br />

ndodh kryesisht për shkak të gjendjes dhe shfrytëzimit<br />

shumë të keq të vend-depozitimeve të mbetjeve urbane.<br />

Projekti do të fokusohet tek djegia e qëllimshme e<br />

mbetjeve të ngurta urbane që behet për të marrë<br />

materi<strong>al</strong>e që më pas shiten, kryesisht met<strong>al</strong>e. Kjo do të<br />

arrihet nëpërmjet ndarjes në burim dhe në pikën e<br />

depozitimit si dhe krijimit të mundësisë për ndarje dhe<br />

në pikën fundore të depozitimit të mbetjeve.<br />

8. Justifikimi i Projektit Projekti do të reduktojë ndjeshëm shkarkimet në<br />

atmosferë nga djegia e mbetjeve të ngurta urbane në<br />

bashkinë ku do të zbatohet. Kjo do të ulë ndjeshëm<br />

çlirimin e dioksinave si dhe probleme të tjera që vijnë<br />

nga djegia e pakontrolluar e mbetjeve urbane.<br />

Gjithashtu, do të arrihet përmirësimi i higjienës dhe<br />

pamjes vizu<strong>al</strong>e të mjedisit në bashkitë pilot ku do të<br />

zbatohet projekti. Veç kësaj, do të përmirësohet edhe<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8466

9. Qëllimi i projektit dhe<br />

objektivat<br />

10. Përfituesit<br />

11. Aktivitetet<br />

heqja e plehrave në komunitet dhe do të zvogëlohet<br />

dëmtimi i mjedisit.<br />

Është parashikuar që futja e kësaj skeme mund të<br />

riaplikohet lehtë edhe në shumë bashki të tjera në të<br />

gjithë Shqipërinë.<br />

Të ulë shkarkimet e dioksinave dhe të furaneve nga<br />

menaxhimi i keq i mbetjeve urbane nëpërmjet futjes së<br />

skemave të ndarjes dhe riciklimit.<br />

Të ulë rrezikun e shëndetit të njeriut nga ndarja e<br />

mbetjeve dhe aktivitetet e heqjes së plehrave.<br />

Të krijojë mundësi për zhvillimin ekonomik nëpërmjet<br />

përmirësimit të kushteve lok<strong>al</strong>e mjedisore.<br />

Komuniteti i banorëve të Sarandës dhe bashkitë e tjera.<br />

Njerëzit e varfër që punojnë për heqjen e plehrave.<br />

Studimi i situatës aktu<strong>al</strong>e me ndarjen e mbeturinave<br />

dhe riciklimin, në shtëpi, në pikën e grumbullimit dhe<br />

në vend-depozitimin përfundimtar.<br />

Hartimi i një skeme të seleksionimit dhe mbledhjes së<br />

mbetjeve të ndara.<br />

Organizimi dhe planifikimi i përzgjedhjes së<br />

mbeturinave dhe ndarja e mbeturinave me vlerë për t’u<br />

përdorur nga grumbulli i madh i mbeturinave në venddepozitimin<br />

përfundimtar.<br />

Zbatimi i grumbullimit në pikën e grumbullimit të<br />

përcaktuar të Bashkisë.<br />

12. Kosto e vlerësuar 500,000 US$<br />

13. Donatorë të<br />

QSH, Bashkitë, Ministria e Brendshme<br />

mundshëm<br />

14. Agjenci të tjera<br />

GEF- Fondi për Mjedisin Glob<strong>al</strong>, Donatore dyp<strong>al</strong>ësh<br />

kontribuuese<br />

15. Vendi i zbatimit të Saranda dhe bashki të tjera.<br />

Projektit<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8467

1. Titulli i<br />

projektit<br />

2 Agjencia<br />

zbatuese<br />

3 Agjencia<br />

Projekti Nr. 16<br />

bashkëpunuese<br />

Ngritja e kapaciteteve për menaxhimin e NOQ-ve në institucionet<br />

dhe subjektet e interesuara<br />

MMPAU<br />

4 Kohëzgjatja 5 vjet<br />

5 Ku do të<br />

zbatohet<br />

6 Formimi<br />

profesion<strong>al</strong><br />

7 Arsyetimi për<br />

projektin<br />

8 Argumentimi<br />

i projektit<br />

9 Synimi dhe<br />

objektivat e<br />

projektit<br />

METE, MBUMK, KESH, MM<br />

bashkitë, komunat,<br />

nëpunës, staf teknik dhe supervisorë nga MMPAU, SM, PV, ARM,<br />

Nevoja për përgatitjen e speci<strong>al</strong>istëve në subjektet përgjegjës për<br />

njohjen e situatës ne zonat e konsideruara si vende potenci<strong>al</strong>isht te<br />

dyshuara si te ndotura nga NOQ-të.<br />

1. njohuri të pakta tek pjesa më e madhe e popullatës për rreziqet<br />

që mbart çlirimi i NOQ-ve<br />

2. mungesa e ekspertëve të ku<strong>al</strong>ifikuar për identifikimin dhe<br />

monitorimin e NOQ-ve<br />

3. mungesa e ekspertëve të ku<strong>al</strong>ifikuar për trajtimin e mbetjeve<br />

industri<strong>al</strong>e<br />

4. mungesa e njohurive lidhur me vlerësimin e tokës dhe të<br />

terrenit për ndotje<br />

5. mungesa e kapaciteteve teknike për identifikimin, kontrollin<br />

dhe monitorimin e ajrit, tokës dhe ujërave nëntokësore në zonat e<br />

ndotura<br />

6. zbatimi i pamjaftueshëm i legjislacionit për parand<strong>al</strong>imin e<br />

ndotjes<br />

7. mungesa e përfshirjes së pushtetit vendor në çështjet që lidhen<br />

me ndotjen nga NOQ-të dhe veçanërisht me menaxhimin e<br />

mbetjeve.<br />

1. vlerësimi i mangësive në kapacitetet institucion<strong>al</strong>e dhe teknike<br />

të PV, IM dhe ARM<br />

2. trajnimi i IM&ICW dhe i IWT&M<br />

3. njohja me teknikat për vlerësimin e tokës dhe të terrenit<br />

4. sigurimi i një laboratori të pajisur mirë për monitorimin e<br />

cilësisë së ujit, ajrit dhe tokës<br />

5. sigurimi në ARM i ekspertëve të ku<strong>al</strong>ifikuar për zbatimin e<br />

legjislacionit lidhur me parand<strong>al</strong>imin e ndotjes<br />

6. krijimi pranë bashkive dhe komunave i sektorëve të ku<strong>al</strong>ifikuar<br />

për menaxhimin e mbetjeve<br />

10 Përfituesit Bashkitë, Komunat, SP, ARM<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8468

11 Aktivitetet që<br />

parashikon<br />

projekti<br />

12 Vlerësimi i<br />

përafërt i<br />

kostos<br />

13 Donatorët<br />

potenci<strong>al</strong>ë<br />

14 Kontribues të<br />

tjerë<br />

15 Vend-zbatimi<br />

i projektit<br />

1. takim dyditor për evidentimin e nevojave për udhëzues,<br />

trajnime dhe mjete (2 ekspertë nga BE + përfaqësues nga subjektet<br />

e interesuara) dhe dy seminare pune (2 ekspertë nga BE +<br />

pjesëmarrës nga të gjitha subjektet dhe institucionet e interesuara)<br />

2.1. tri seanca trajnimi për grupin IM&ICW (3 ekspertë nga BE +<br />

pjesëmarrës nga LG, LA, REA, IE dhe PE)<br />

2.2. tri seanca trajnimi për grupin IWT&M (3 ekspertë nga BE +<br />

pjesëmarrës nga LG, LA, REA, IE dhe PE)<br />

3. tetë seanca trajnimi për stafin teknik të RC dhe të strukturave të<br />

REA (8 ekspertë nga BE + pjesëmarrës të interesuar nga RC dhe<br />

strukturat e REA)<br />

4. sigurimi i laboratorit të monitorimit të cilësisë së ajrit, tokës dhe<br />

ujit , inst<strong>al</strong>imi, k<strong>al</strong>ibrimi dhe trajnimi i personelit përkatës (1 muaj,<br />

2 speci<strong>al</strong>istë për trajnim jashtë shtetit)<br />

5. katër seanca trajnimi për strukturat e REA lidhur me zbatimin e<br />

legjislacionit për parand<strong>al</strong>imin e ndotjes (2 ekspertë të BE +<br />

përfaqësues nga të gjitha REA)<br />

6. katër seanca trajnimi për forcimin e kapaciteteve institucion<strong>al</strong>e<br />

dhe teknike të bashkive dhe komunave për ESWM (2 ekspertë të<br />

BE + përfaqësues nga bashkitë dhe komunat prioritare)<br />

478,800 $<br />

BE, GEF, BB ( 250,000 $)<br />

MMPAU, RC, SM ( 150,000 $ )<br />

Donatorë privatë dhe pjesëmarrës nga OJF-të ( 78,800 $ )<br />

Tiranë, Durrës, Vlorë<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8469

Profil Projekti Nr. 17<br />

1. Titulli i projektit<br />

Studimi i terrenit, përcaktimi i prioriteteve, zhvillimi i<br />

planit rehabilitues për zonat potenci<strong>al</strong>isht të ndotura me<br />

NOQ<br />

2 Agjencia zbatuese MMPAU<br />

3 Agjencia<br />

bashkëpunuese<br />

METE, MBUMK, SP<br />

4 Afati 2 vjet<br />

5 Ku do të zbatohet Në zonat që gjykohen potenci<strong>al</strong>isht të kontaminuara<br />

6 Formimi profesion<strong>al</strong><br />

7 Arsyetimi për projektin<br />

8 Argumentimi i<br />

projektit<br />

9 Synimi dhe objektivat<br />

e projektit<br />

10 Përfituesit<br />

kimistë, inxhinierë, gjeologë, petrokimistë, staf teknik,<br />

speci<strong>al</strong>istë të universitetit dhe të RC-ve<br />

Njohja e sakte e kufijve te ndotjes nga NOQ-t, ne vendet e<br />

kontaminuara; ne toke, ujërat sipërfaqësore dhe<br />

nëntokësore dhe hartimi i projekteve për rehabilitimin e<br />

tyre<br />

Ndotja e ajrit, tokës dhe probabilisht edhe e ujërave<br />

nëntokësore në uzinën e plastikes ne Lushnje dhe depot e<br />

stacionit te trenit ne Bajze-Shkodër;<br />

Ndotja e ajrit, tokës dhe probabilisht edhe e urave<br />

nëntokësore në territorin pranë dhe përreth uzinës<br />

kokso-kimike të ish-kombinatit met<strong>al</strong>urgjik në Elbasan;<br />

Ndotja e ajrit, tokës dhe probabilisht edhe e urave<br />

nëntokësore në territorin e repartit të imprenjimit të<br />

lëndës drusore në ish-kombinatin e përpunimit të drurit<br />

në Elbasan;<br />

Ndotja e tokës dhe urave nëntokësore për shkak të<br />

djegies së mbetjeve në vend-depozitimet urbane.<br />

1. njohja me nivelin e ndotjes dhe identifikimi i çështjeve<br />

që duhen zgjidhur;<br />

2. mbështetur në përfundimet që do të arrihen në<br />

aktivitetin e parë bëhet vlerësimi i detajuar i zonave, për<br />

zonat më të ndotura (prioritare);<br />

3. njohja me metodat e ndryshme që përdoren për<br />

rehabilitimin e zonave të ndotura;<br />

4. zhvillimi i planeve të rehabilitimit për zonat më të<br />

ndotura (prioritare)<br />

komuniteti që jeton pranë zonave të ndotura dhe<br />

zhvillimi i atyre rajoneve, LG, PE dhe turizmi<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8470

11 Aktivitetet që<br />

parashikon projekti<br />

12 Vlerësimi i përafërt i<br />

kostos<br />

13 Donatorët potenci<strong>al</strong>ë<br />

14 Kontribues të tjerë<br />

15 Vend-zbatimi i<br />

projektit<br />

1. studimi i përqendrimit të NOQ-ve në zonat që<br />

mendohet se janë të ndotura me NOQ (8 zona, 4 (1+3)<br />

mostrime dhe an<strong>al</strong>iza për secilën zonë)<br />

2.1. ngritja dhe funksionimi i PIU<br />

2.2. kryerja e an<strong>al</strong>izave të nevojshme për përcaktimin e<br />

konturit të zonës së ndotur dhe thellësinë e penetrimit të<br />

ndotjes<br />

3 organizimi i katër seminareve për trajnimin e<br />

pjesëmarrësve lidhur me metodat dhe praktikat e<br />

rehabilitimit (4 ekspertë të BE për teknikat që përdoren<br />

në rehabilitimin e territoreve dhe objekteve të ndotura<br />

me NOQ dhe për ESWM + pjesëmarrës nga subjektet e<br />

interesuara drejtpërdrejtë)<br />

4. përpunimi i të dhënave, vlerësimi i përafërt i kostos<br />

dhe i afateve për projektet e rehabilitimit<br />

893,000 $<br />

GEF, WB, JICA ( 600,000<br />

$ )<br />

MEFWA, RC, SM ( 200,000<br />

$ )<br />

Donatorë privatë (<br />

93,000 $ )<br />

Elbasan, Tiranë, Lushnje, Bajze<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8471

Profil Projekti 18<br />

1. Titulli i Projektit Ndërgjegjësimi i publikut për rrezikun që shkaktojnë<br />

në shëndetin e njeriut kimikatet NOQ që d<strong>al</strong>in nga<br />

djegia e plehrave urbane.<br />

2. Agjencia zbatuese Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të<br />

ujërave, Ministria e Qeverisjes vendore, Qendra e<br />

Grupimit të Shoqatave Mjedisore “Ekolëvizja”<br />

3. Agjenci bashkëvepruese Bashkitë e pesë qyteteve më të mëdha te Shqipërisë<br />

,Shoqatat mjedisore lok<strong>al</strong>e<br />

4. Kohëzgjatja 2008-2011<br />

5. Zona e zbatimit Në pesë qytetet kryesorë të Shqipërisë<br />

6. Situata Aktivitetit më i madh që ndikon në krijimin e<br />

paqëllimshëm të NOQ-ve, është djegia e mbeturinave<br />

urbane në qytetet e mëdha urbane dhe përreth tyre.<br />

Nga djegia e pakontrolluar e këtyre mbeturinave<br />

krijohet dioksinat, furanet dhe NOQ-e të tjerë. Shumica<br />

e këtyre gjegjeve ndodh që në pikat e grumbullimit në<br />

qytet nga persona që duan të ndajnë nga grumbulli<br />

hedhurinat met<strong>al</strong>ike, ose nga që plehrat rrinë për një<br />

kohë të gjatë pa u tërhequr nga ndërmarrja e pastrimit.<br />

Por djegie të vazhdueshme të plehrave ka dhe në venddepozitimet<br />

e grumbullimit kryesor jashtë qytetit.<br />

Projekti synon të informojë dhe ndërgjegjësojë<br />

publikun dhe drejtuesit lok<strong>al</strong> të pesë qyteteve kryesore<br />

të Shqipërisë rreth rrezikut dhe pasojave për shëndetin<br />

që vijnë nga gazet NOQ që çlirohen nga djegia e<br />

plehrave urbane.<br />

Projekti do të zbatohet në pesë qytetet më të mëdhenj<br />

të vendit ku administrimi i mbeturinave urbane nuk<br />

është në kushtet e kërkuara dhe është identifikuar<br />

djegia e pakontrolluar e plehrave urbane .<br />

7. Shpjegimi i Projektit Djegia e pakontrolluar e mbeturinave urbane të<br />

bashkive çliron rreth 75% të të gjithë çlirimeve të<br />

dioksinës në Shqipëri . Djegia e plehrave ndodh<br />

qëllimisht dhe në mënyrë të paqëllimtë. Djegia<br />

vetvetiu ndodh dhe në vendet e grumbullimit të<br />

mbeturinave në periferi të qyteteve si rezultat e çlirimit<br />

të biogazit në brendësi të tyre kur ato ndodhen në ajër,<br />

të pambuluara me dhe.<br />

Projekti do t’i drejtohet kryesisht publikut të gjerë por<br />

do të punohet dhe me grupe të veçantë të prekur dhe<br />

me drejtuesit lok<strong>al</strong>. Në bashkëpunim me bashkitë e<br />

qyteteve, mediat lok<strong>al</strong>e dhe shoqatat mjedisore,<br />

Projekti do te informojë dhe ndërgjegjësojë në mënyrë<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8472

të vazhdueshme për rreziqet që lindin për njeriun nga<br />

çlirimi i NOQ-ve gjatë djegies së mbeturinave urbane.<br />

8. Justifikimi i Projektit Informimi dhe ndërgjegjësimi i publikut në tërësi dhe i<br />

grupeve të veçanta që janë direkt të rrezikuar nga<br />

NOQ-të që d<strong>al</strong>in nga djegia e plehrave, ka një rëndësi<br />

të madhe për mbrojtjen e shëndetit të popullsisë së<br />

gjerë. Publiku i përgjithshëm në përgjithësi është pak<br />

i ndërgjegjësuar mbi rrezikun e NOQ-ve. Plani<br />

i veprimit në informim/ndërgjegjësimin e tyre duhet të<br />

jetë i drejtuar tek ata qartë, direkt, me një gjuhë të<br />

thjeshtë, me shembuj dhe raste të dokumentuara, me<br />

mjete audiovizive, (filma, foto, animacione) .Disa nga<br />

NOQ-të si furanet, dhe dioksinat pothuajse nuk njihen<br />

dhe nuk ndjehen nga publiku i gjerë si kimikatet më të<br />

rrezikshme për shëndetin e tyre, ata nuk janë të bindur<br />

se ato shkaktojnë sëmundje dhe pasoja vdekjeprurëse<br />

për njeriun. Projekti do të krijojë këtë ndjeshmëri te<br />

publiku i gjere.<br />

9. Qëllimi Kryesor dhe<br />

Objektivi i Projektit<br />

Të ulë dhe eliminojë çlirimin në ajër të dioksinave dhe<br />

furaneve nga keqadministrimi dhe djegia e<br />

mbeturinave urbane në 5 qytetet më të mëdha të<br />

Shqipërisë.<br />

Të mbrojë shëndetin e popullsisë të këtyre zonave në<br />

tërësi<br />

Komunitetet e 5 zonave urbane më të mëdha të<br />

10. Përfituesit<br />

Shqipërisë si dhe grupet e njerëzve që jetojnë direkt në<br />

afërsi të pikave të grumbullimit të plehrave.<br />

-Informim dhe ndërgjegjësim i vazhdueshëm i<br />

publikut të gjerë të këtyre zonave të përzgjedhura<br />

nëpërmjet mediave lok<strong>al</strong>e , elektronike dhe të shkruara<br />

mbi rrezikun që sjellin djegiet e plehrave të qytetit dhe<br />

ato të grumbulluara rreth tij.<br />

-Fushata ndërgjegjësuese direkt në zonat e banuara<br />

përreth pikave të grumbullit të mbetjeve urbane të 5<br />

11. Aktivitetet<br />

qyteteve të përzgjedhur.<br />

-Përgatitja dhe shpërndarja e posterave, broshurave,<br />

fletëp<strong>al</strong>osjeve dhe materi<strong>al</strong>eve të tjera ndërgjegjësuese<br />

mbi NOQ-të<br />

-Përgatitja e dokumentarëve dhe animacione shpjegues<br />

mbi dukuritë e djegies se plehrave dhe çlirimin e<br />

NOQ-ve, rrezikun që shkaktojnë ato në trupin e njeriut<br />

-Informim dhe ndërgjegjësim me fëmijët në shkolla<br />

12. Kostoja 100.000 USD<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8473

13. Donatoret potenci<strong>al</strong><br />

Bashkitë e Qyteteve, Ministria e Mjedisit, Ministria e<br />

qeverisjes Lok<strong>al</strong>e, Biznesi lok<strong>al</strong>.<br />

14. Agjenci të tjera<br />

Shoqatat mjedisore lok<strong>al</strong>e, donatorë të huaj<br />

kontribuese<br />

15. Harta e projektit Tirana, Durrës,Shkodra,Vlora, Saranda<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8474

UDHËZIM<br />

Nr.6, datë 27.11.2007<br />

PËR MIRATIMIN E RREGULLAVE, PËRMBAJTJES DHE AFATEVE<br />

PËR PËRGATITJEN E PLANEVE TË ADMINISTRIMIT TË MBETJEVE TË<br />

NGURTA<br />

Në bazë të nenit 102/4 të Kushtetutës dhe të nenit 66/ç të ligjit nr. 8934, datë 5.9.2002<br />

“Për mbrojtjen e mjedisit”,<br />

UDHËZOJ:<br />

1. Përgatitja e planeve të administrimit të mbetjeve të ngurta në nivel kombëtar,<br />

rajon<strong>al</strong> dhe lok<strong>al</strong> re<strong>al</strong>izohet sipas rregullave, procedurave dhe afateve të përcaktuara<br />

në këtë udhëzim dhe në anekset 1, 2 dhe 3 bashkëlidhur.<br />

Plani Kombëtar i Administrimit të Mbetjeve të Ngurta:<br />

2. Plani kombëtar hartohet në përputhje me kërkesat e legjislacionit mjedisor dhe të<br />

strategjisë kombëtare të mjedisit.<br />

3. Plani kombëtar synon të zbatojë hierarkinë e mëposhtme të administrimit të<br />

mbetjeve:<br />

a) parand<strong>al</strong>imi/minimizimi i mbetjeve që në burim;<br />

b) minimizimi (sa më shumë që të jetë e mundur) i karakteristikave të<br />

rrezikshme të tyre;<br />

c) riciklimi i tyre;<br />

d) rikuperimi i materi<strong>al</strong>eve dhe i energjisë prej mbetjeve;<br />

e) asgjësimi i sigurtë i mbetjeve.<br />

4. Plani kombëtar përmban të paktën elementet në vazhdim:<br />

a) kërkesat ligjore dhe teknike që duhen plotësuar për administrimin e<br />

mbetjeve në territorin e Republikës së Shqipërisë, në të gjitha fazat (përfshirë<br />

grumbullimin, transportimin, trajtimin dhe asgjësimin e mbetjeve të veçanta) sipas<br />

legjislacionit vendas, atij të BE-së dhe sipas teknikave më të mira të disponueshme<br />

(BAT);<br />

b) llojin, sasinë dhe origjinën e mbetjeve të ngurta, prej nga rrjedhin, nga<br />

importohen dhe në rastet e transitimit përmes territorit të Republikës së Shqipërisë,<br />

ndërmjet cilave vendeve këmbehen;<br />

c) rritjen e parashikuar të volumit të mbetjeve që do të grumbullohen,<br />

trajtohen dhe asgjësohen në periudhën afatshkurtër (5-vjeçare), afatmesme (10-<br />

vjeçare) dhe afatgjatë (20-vjeçare);<br />

d) rrjetin e integruar të impianteve të asgjësimit të mbetjeve në vend;<br />

e) objektivat specifike (afatshkurtra, afatmesme dhe afatgjata), masat që duhen<br />

marrë për përmbushjen e objektivave në afatet e caktuara dhe për monitorimin e<br />

mbetjeve;<br />

f) vlerësimin e kostove dhe investimeve të nevojshme për zbatimin e planit, si<br />

dhe burimet e mundshme të financimit;<br />

g) masat e nevojshme për informimin, ndërgjegjësimin e vazhdueshëm të<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8475

publikut dhe pjesëmarrjen e tij në vendimmarrje;<br />

h) informacione dhe masa të tjera.<br />

5. Plani kombëtar fillestar hartohet për një periudhë të paktën dhjetëvjeçare. Planet e<br />

tjera të mëvonshme do të hartohen për periudha pesëvjeçare.<br />

6. Plani kombëtar miratohet brenda dy viteve nga hyrja në fuqi e këtij udhëzimi.<br />

7. Nën drejtimin e Ministrisë së Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave,<br />

ministritë e linjës dhe institucionet e tjera të qeverisjes qendrore apo vendore<br />

bashkëpunojnë për hartimin e planit kombëtar të administrimit të mbetjeve të ngurta<br />

sipas kërkesave të këtij udhëzimi. Në rastin kur plani kombëtar hartohet me<br />

konsulencë të huaj, ato mbështesin me të dhëna dhe ndihmojnë aktivisht në<br />

koordinimin dhe lehtësimin e procesit të hartimit të tij.<br />

Planet rajon<strong>al</strong>e të administrimit të mbetjeve të ngurta:<br />

8. Plani rajon<strong>al</strong> hartohet brenda një viti nga miratimi i planit kombëtar të<br />

administrimit të mbetjeve të ngurta, në përputhje me parimet, objektivat dhe synimet<br />

e caktuara prej tij.<br />

9. Plani rajon<strong>al</strong> hartohet për një periudhë kohore jo më pak se 10 vjet. Plani rajon<strong>al</strong><br />

rishikohet dhe përmirësohet çdo 5 vjet.<br />

10. Plani rajon<strong>al</strong> specifikon masat që duhen marrë nga organet e qeverisjes vendore<br />

në zbatim të objektivave të planit kombëtar të administrimit të mbetjeve të ngurta.<br />

11. Plani rajon<strong>al</strong> përmban objektiva specifike si më poshtë:<br />

a) Të re<strong>al</strong>izojë objektivat e planit kombëtar të administrimit të mbetjeve të<br />

ngurta brenda territorit të rajonit;<br />

b) të parand<strong>al</strong>ojë ose minimizojë prodhimin apo rrezikshmërinë e mbetjeve;<br />

c) të nxisë dhe mbështesë përdorimin, përpunimin dhe riciklimin e mbetjeve;<br />

d) të sigurojë që këto mbetje (në rastet kur nuk mund të parand<strong>al</strong>ohen apo<br />

riciklohen) të asgjësohen pa rrezikuar shëndetin e njerëzve dhe mjedisin;<br />

e) të përforcojë bashkëpunimin ndërmjet qeverisë lok<strong>al</strong>e dhe rajoneve në të<br />

gjithë territorin e vendit;<br />

f) të sigurojë financimin e qëndrueshëm të masave të planit, përmes zbatimit<br />

të parimit, ndotësi paguan dhe parimit të rimbursimit të plotë të kostos;<br />

g) të përforcojë bashkëpunimin ndërmjet sektorëve publikë dhe privatë në<br />

administrimin e mbetjeve.<br />

12. Plani rajon<strong>al</strong> rregullon mënyrën e monitorimit të masave që merren në zbatim të<br />

tij.<br />

13. Në procesin e hartimit të planit rajon<strong>al</strong>, këshilli i qarkut re<strong>al</strong>izon informimin dhe<br />

konsultohet me publikun sipas kërkesave të ligjit nr.8990, datë 23.1.2003 “Për<br />

vlerësimin e ndikimit në mjedis”.<br />

14. Në rast se është e domosdoshme, brenda një viti nga miratimi i planit kombëtar,<br />

këshilli i qarkut përmirëson planin rajon<strong>al</strong> që të jetë në përputhje me planin<br />

kombëtar.<br />

15. Për rishikimin dhe përmirësimin e planit rajon<strong>al</strong>, këshilli i qarkut siguron që ky<br />

plan të jetë në përputhje me:<br />

a) të gjitha planet e veta për mjedisin, për tokën apo për zhvillimin;<br />

b) planet kombëtare për mjedisin, tokën apo zhvillimin;<br />

c) planet e ngjashme të qarqeve kufizuese të territorit të tij ose vendimet e<br />

marra në organet e qeverisjes vendore të tyre.<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8476

Planet bashkiake/komun<strong>al</strong>e të administrimit të mbetjeve të ngurta:<br />

16. Plani i bashkisë/komunës hartohet brenda një viti nga miratimi i planit rajon<strong>al</strong>,<br />

në zbatim të planit rajon<strong>al</strong> dhe planit kombëtar dhe në përputhje me to.<br />

17. Plani i bashkisë/komunës hartohet për mbetjet e gjeneruara brenda territorit në<br />

juridiksionin e vet.<br />

18. Plani i bashkisë/komunës rregullon një periudhë kohore jo më pak se 10 vjet dhe<br />

rishikohet pas pesë vitesh.<br />

19. Plani i bashkisë/komunës rregullon mënyrën e monitorimit të masave që merren<br />

në zbatim të tij.<br />

20. Plani i bashkisë/komunës përmban objektiva specifikë që bashkia/komuna i<br />

konsideron të domosdoshëm, si:<br />

a) parand<strong>al</strong>imi/minimizimi i gjenerimit të mbetjeve që në burim;<br />

b) reduktimi i rrezikut të tyre;<br />

c) nxitja dhe mbështetja e aktiviteteve të përpunimit të mbetjeve;<br />

d) sigurimi i grumbullimit, trajtimit dhe asgjësimit të mbetjeve në përputhje<br />

me legjislacionin në fuqi sipas ligjit nr.8094, datë 21.3.1996 “Për largimin publik të<br />

mbeturinave”;<br />

e) këmbimi i informacionit në rrjet dhe sigurimi i të dhënave të nevojshme për<br />

këshillin e qarkut;<br />

f) identifikimi i metodave ekonomikisht të përb<strong>al</strong>lueshme dhe ekologjikisht të<br />

pranueshme për përpunimin/riciklimin/rekuperimin e mbetjeve të ngurta dhe kur<br />

kjo nuk është e mundur, asgjësimi i sigurt i tyre pa dëmtuar shëndetin e njerëzve<br />

dhe mjedisin;<br />

g) thellimi i bashkëpunimit midis sektorit publik dhe privat për administrimin<br />

e mbetjeve;<br />

h) forcimi i bashkëpunimit ndërmjet organeve të qeverisjes vendore në të<br />

gjithë territorin e vendit;<br />

i) sigurimi i financimeve të qendrueshme për masat e planit, përmes zbatimit<br />

të parimit ndotësi paguan dhe parimit të rimbursimit të plotë të kostos;<br />

ii) ngritja e një sistemi për informimin dhe pjesëmarrjen e publikut në<br />

vendimmarrje.<br />

21. Për zbatimin e këtij udhëzimi ngarkohet Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe<br />

Administrimit të Ujërave dhe organet e qeverisjes vendore.<br />

Ky udhëzim hyn në fuqi pas botimit në Fletoren Zyrtare.<br />

MINISTRI I MJEDISIT, PYJEVE<br />

DHE ADMINISTRIMIT TË UJËRAVE<br />

Lufter Xhuveli<br />

ANEKS 1<br />

PLANI KOMBËTAR<br />

Plani kombëtar i administrimit të mbetjeve të ngurta përfshin një vlerësim bazë të<br />

situatës aktu<strong>al</strong>e të administrimit të mbetjeve të ngurta në Republikën e Shqipërisë.<br />

1. Vlerësimi bazë bëhet mbi informacionin dhe an<strong>al</strong>izat e mëposhtme:<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8477

a) paraqitjen e politikave përkatëse kombëtare, rajon<strong>al</strong>e dhe lok<strong>al</strong>e;<br />

b) paraqitjen e legjislacionit, të programeve dhe praktikave që kanë lidhje me<br />

administrimin e mbetjeve të ngurta;<br />

c) paraqitjen e politikave të Bashkimit Europian, Acquis përkatës dhe<br />

programet që ai mbështet;<br />

d) paraqitjen e marrëveshjeve ndërkombëtare të vendit në fushën e<br />

administrimit të mbetjeve;<br />

e) përshkrimin e popullsisë dhe territorit sipas pozitës gjeografike, gjeologjisë,<br />

hidrologjisë, natyrës, zonave të mbrojtura, kushteve klimaterike, infrastrukturës,<br />

zhvillimit industri<strong>al</strong>;<br />

f) situata soci<strong>al</strong>-ekonomike dhe degët e ekonomisë së vendit;<br />

g) institucionet dhe organizatat që merren me administrimin e mbetjeve në<br />

qeverisjen kombëtare dhe lok<strong>al</strong>e.<br />

2. Situata, zhvillimet dhe karakteristikat e administrimit të mbetjeve të ngurta:<br />

a) volumi në m 3 dhe ton, për çdo lloj mbetjesh të gjeneruara në periudhën<br />

2000-2007, sipas:<br />

b) kodit të mbetjeve∗;<br />

c) emrit përkatës∗;<br />

d) kategorisë së mbetjeve∗;<br />

e) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve të ngurta të kontaminuara me<br />

ndotës/substanca të rrezikshme;<br />

f) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve të tjera;<br />

g) tot<strong>al</strong>i në m 3 dhe ton i mbetjeve të gjeneruara në të gjithë vendin;<br />

h) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve të ricikluara;<br />

i) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve të përdorura për rekuperim të<br />

materi<strong>al</strong>eve dhe energjisë;<br />

j) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve të asgjësuara;<br />

k) volumi në m 3 , ton dhe % të asgjësuara përmes djegies/incinerimit;<br />

l) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve të depozituara në<br />

venddepozitim/landfill;<br />

m) të tjera.<br />

3. Përpunimi dhe impiantet operative të asgjësimit të mbetjeve (përveç depozitimit):<br />

∗ sipas emërtimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për<br />

miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohet të<br />

importohen në Republikën e Shqipërisë për qëllime përdorimi, riciklimi dhe<br />

përpunimi.<br />

∗ sipas emërtimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për<br />

miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohet të<br />

importohen në Republikën e Shqipërisë për qëllime përdorimi, riciklimi dhe<br />

përpunimi.<br />

∗ sipas emërtimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për<br />

miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohen të<br />

importohen në Republikën e Shqipërisë për qëllime përdorimi, riciklimi dhe<br />

përpunimi.<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8478

a) lloji i impiantit;<br />

b) emri dhe vendi i përdoruesit;<br />

c) adresa e përdoruesit (adresë postare, telefon, celular, fax, e-mail);<br />

d) personi i kontaktit;<br />

e) zona kadastr<strong>al</strong>e dhe vendndodhja e impiantit;<br />

f) viti i fillimit të veprimtarisë;<br />

g) lloji i mbetjeve të përpunuara;<br />

h) lloji i mbetjeve të asgjësuara;<br />

i) kapaciteti i impiantit;<br />

j) sasia e mbetjeve të përpunuara në ton/vit dhe m 3 /vit;<br />

k) sasia e mbetjeve të agjësuara në ton/vit dhe m 3 /vit.<br />

4. Për dampat/venddepozitimet dhe landfillet operative dhe ato në ndërtim e sipër,<br />

do të jepen të dhënat e mëposhtme:<br />

a) qarku;<br />

b) rrethi;<br />

c) emri i vendit të depozitimit;<br />

d) përdoruesi i vendit të depozitimit;<br />

e) adresa e përdoruesit (adresë postare, telefon, celular, fax, e-mail);<br />

f) personi i kontaktit;<br />

g) zona kadastr<strong>al</strong>e dhe vendndodhja;<br />

h) përshkrimi i vendit të depozitimit;<br />

i) data e parashikuar për fillimin e përdorimit të venddepozitimit;<br />

j) data e parashikuar për përfundimin e përdorimit të venddepozitimit;<br />

k) data e parashikuar për mbylljen apo riaftësimin e venddepozitimit operativ;<br />

l) zona e venddepozitimit dhe zona e depozitimit në m 2 ;<br />

m) kapaciteti tot<strong>al</strong> i venddepozitimit në ton dhe m 3 ;<br />

n) sasitë e mbetjeve të depozituara gjatë vitit 2007 në ton dhe m 3 ;<br />

o) kapaciteti i mbetur i venddepozitimit në ton dhe m 3 ;<br />

p) llojet e mbetjeve (sipas klasifikimeve në dokumentet e përmendura në<br />

pikën 3/b).<br />

q) të dhëna të tjera për zonën e grumbullimit të mbetjeve;<br />

r) të dhëna për lejen e mjedisit të venddepozitimit/landfillit.<br />

5. Të dhëna për transportuesit e mbetjeve që veprojnë në territor, rajon ose rreth:<br />

a) emri i transportuesit;<br />

b) lloji i autorizimit që disponon;<br />

c) data e fillimit të veprimtarisë si transportues;<br />

d) selia;<br />

e) adresa;<br />

f) personi i kontaktit (adresë postare, telefon, celular, fax, e-mail);<br />

g) lloji i mbetjeve që transporton;<br />

h) kapaciteti mesatar i sasive të mbetjeve të transportuara gjatë vitit<br />

k<strong>al</strong>endarik në ton dhe m 3 .<br />

6. Pjesa e planit kombëtar për periudhat e ardhshme do të paraqesë detajet e<br />

mëposhtme.<br />

Prodhimi i parashikuar i mbetjeve dhe përqindja e riciklimit, rekuperimit, incinerimit<br />

dhe landfillimit në vite. Të dhënat jepen sipas:<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8479

a) kodit, emrit dhe kategorisë së mbetjeve si më lart;<br />

b) volumit në m 3 dhe ton i tot<strong>al</strong>it të mbetjeve që parashikohen të gjenerohen<br />

në territorin e vendit për çdo vit të periudhës së mbuluar nga plani;<br />

c) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve që parashikohen të riciklohen në<br />

raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />

d) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve që parashikohen të rekuperohen në<br />

raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />

e) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve që parashikohen të asgjësohen në<br />

raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />

f) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve që parashikohen të asgjësohen, përmes<br />

djegies/incinerimit në raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />

g) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve që parashikohen të depozitohen në<br />

vend-depozitim/landfill në raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />

h) të tjera;<br />

i) metoda e parashikimit dhe supozimet, mbi të cilat janë bazuar parashikimet;<br />

veç të tjerash parashikimi duhet bërë mbi bazën e vlerësimit të planit për periudhat e<br />

shkuara, qëllimet e prodhuesve të mbetjeve dhe të planeve të biznesit në fushën e<br />

administrimit të mbetjeve në vend;<br />

j) masat afatshkurtra (1-5vjet), afatmesme (6-10 vjet) dhe afatgjata (11-20 vjet).<br />

7. Objektivat, qëllimet, masat dhe afatet përmblidhen në formatin e mëposhtëm:<br />

Objektivat Qëllimet Masat Treguesit e suksesit<br />

a) Afatet dhe aktivitetet për masat afatgjata dhe afatmesme përmblidhen në<br />

formatin e mëposhtme:<br />

Nr. Masat<br />

Objektivat<br />

Institucionet/ personat<br />

përgjegjës<br />

Afati Vitet<br />

Buxheti i<br />

nevojshëm<br />

8. Pikat e forta dhe të dobëta të situatës aktu<strong>al</strong>e të administrimit të mbetjeve, të<br />

legjislacionit, institucioneve, procedurave, të cilat do të përmblidhen në tabelën e<br />

mëposhtme:<br />

Aspektet Pikat e forta dhe të<br />

dobëta<br />

Arsyet për pikat e forta dhe të<br />

dobta<br />

Pasojat<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8480

9. Seksioni financiar mbulon minim<strong>al</strong>isht sa më poshtë:<br />

a) pasojat ekonomike të çdo mase të parashikuar;<br />

b) investimet e parashikuara për administrimin e mbetjeve;<br />

c) kostot administrative të parashikuara për administrimin e mbetjeve;<br />

d) burimet e propozuara të financimit, përfshirë çmimet, taksat, tarifat dhe të<br />

ardhurat prej tyre, subvencione të mundshme etj.<br />

10. Rezultatet e monitorimit të zbatimit të planit përmblidhen në formatin e<br />

mëposhtëm:<br />

Treguesit Rëndësia Burimet e informacionit Frekuenca e monitorimit<br />

11. Të tjera:<br />

a) vlerësimi i komenteve të paraqitura nga publiku dhe grupet e interesit;<br />

b) dokumente të vlerësimit strategjik mjedisor.<br />

ANEKS 2<br />

PLANI RAJONAL<br />

Plani rajon<strong>al</strong> përmban të dhëna si më poshtë:<br />

1. informacion bazë për administrimin e mbetjeve të ngurta në nivel rajon<strong>al</strong>:<br />

a) emri i autoritet/eve që miratojnë planin;<br />

b) selia/selitë e autoritet/eve që miratojnë planin;<br />

c) numri i banorëve në territorin që rregullon plani;<br />

d) përcaktimi i territorit;<br />

e) karakteristikat ekologjike të territorit (p.sh. park kombëtar, zonë e mbrojtur<br />

ujore/tokësore etj.);<br />

f) struktura ekonomike e territorit të rregulluar nga plani dhe në veçanti<br />

prodhimi i mbetjeve.<br />

2. Situata, zhvillimet dhe karakteristikat e administrimit të mbetjeve të ngurta:<br />

a) Volumi në m 3 dhe ton, për çdo lloj mbetjesh të gjeneruara në territorin e atij<br />

qarku në periudhën 2000-2007, sipas:<br />

b) kodit të mbetjeve∗ ;<br />

c) emrit përkatës∗;<br />

d) kategorisë së mbetjeve∗;<br />

∗ sipas emërtimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për<br />

miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohet të<br />

importohen në Republikën e Shqipërisë për qëllime përdorimi, riciklimi dhe<br />

përpunimi.<br />

∗ sipas emërtimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për<br />

miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohet të<br />

importohen në Republikën e Shqipërisë për qëllime përdorimi, riciklimi dhe<br />

përpunimi.<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8481

e) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve të ngurta të kontaminuara me<br />

ndotës/substanca të rrezikshme;<br />

f) volumi në m 3 dhe ton i mbetjeve të tjera;<br />

g) tot<strong>al</strong>i në m 3 dhe ton i mbetjeve të gjeneruara në të gjithë vendin;<br />

h) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve të ricikluara;<br />

i) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve të përdorura për rekuperim të<br />

materi<strong>al</strong>eve dhe energjisë;<br />

j) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve të asgjësuara;<br />

k) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve të asgjësuara përmes<br />

djegies/incinerimit;<br />

l) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve të depozituara në<br />

venddepozitim/landfill;<br />

m) të tjera.<br />

3. Përpunimi dhe impiantet operative të asgjësimit të mbetjeve (përveç depozitimit):<br />

a) lloji i impiantit;<br />

b) emri dhe vendi i përdoruesit;<br />

c) adresa e përdoruesit (adresë postare, telefon, celular, fax, e-mail);<br />

d) personi i kontaktit;<br />

e) zona kadastr<strong>al</strong>e dhe vendndodhja e impiantit;<br />

f) viti i fillimit të veprimtarisë;<br />

g) lloji i mbetjeve të përpunuara;<br />

h) lloji i mbetjeve të asgjësuara;<br />

i) kapaciteti i impiantit;<br />

j) sasia e mbetjeve të përpunuara në ton/vit dhe m 3 /vit;<br />

k) sasia e mbetjeve të agjësuara në ton/vit dhe m 3 /vit;<br />

l) të dhëna për lejen e mjedisit të impiantit.<br />

4. Për dampat/venddepozitimet dhe landfillet operative dhe ato në ndërtim e sipër,<br />

jepen të dhënat e mëposhtme:<br />

a) qarku;<br />

b) rrethi;<br />

c) emri i vendit të depozitimit;<br />

d) përdoruesi i vendit të depozitimit;<br />

e) adresa e përdoruesit (adresë postare, telefon, celular, fax, e-mail);<br />

f) personi i kontaktit;<br />

g) zona kadastr<strong>al</strong>e dhe vendndodhja;<br />

h) përshkrimi i vendit të depozitimit;<br />

i) data e parashikuar për fillimin e përdorimit të venddepozitimit;<br />

j) data e parashikuar për përfundimin e përdorimit të venddepozitimit;<br />

k) data e parashikuar për mbylljen apo riaftësimin e venddepozitimit operativ;<br />

l) zona e venddepozitimit dhe zona e depozitimit në m 2 ;<br />

∗ sipas emërtimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për<br />

miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohet të<br />

importohen në Republikën e Shqipërisë për qëllime përdorimi, riciklimi dhe<br />

përpunimi.<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8482

m) kapaciteti tot<strong>al</strong> i venddepozitimit në ton dhe m 3 ;<br />

n) sasitë e mbetjeve të depozituara gjatë vitit 2007 në ton dhe m 3 ;<br />

o) kapaciteti i mbetur i venddepozitimit në ton dhe m 3 ;<br />

p) llojet e mbetjeve (sipas klasifikimeve në dokumentet e përmendura në<br />

pikën 3/b);<br />

q) të dhëna të tjera për zonën e grumbullimit të mbetjeve;<br />

r) të dhëna për lejen e mjedisit të vend-depozitimit/landfillit.<br />

5. Të dhëna për transportuesit e mbetjeve që veprojnë në qarkun ose rrethin përkatës:<br />

a) emri i transportuesit;<br />

b) lloji i autorizimit që disponon;<br />

c) data e fillimit të veprimtarisë si transportues;<br />

d) selia;<br />

e) adresa;<br />

f) personi i kontaktit (adresë postare, telefon, celular, fax, e-mail);<br />

g) lloji i mbetjeve që transporton;<br />

h) kapaciteti mesatar i sasive të mbetjeve të transportuara gjatë vitit<br />

k<strong>al</strong>endarik në ton dhe m 3 .<br />

6. Administrimi i mbetjeve të ngurta në të ardhmen.<br />

Prodhimi i parashikuar i mbetjeve dhe përqindja e riciklimit, rekuperimit, incinerimit<br />

dhe landfillimit në vitet e ardhshme jepen sipas:<br />

a) kodit të mbetjeve (sipas emërtimit në vendimin e Këshillit të Ministrave<br />

nr.99, datë 18.2.2005 “Për miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të<br />

mbetjeve që lejohen të importohen në Republikën e Shqipërisë për qëllime<br />

përdorimi, riciklimi dhe përpunimi;<br />

b) emrit përkatës (sipas dokumenteve të përmendura në pikën 6/a të këtij<br />

aneksi);<br />

c) kategorisë së mbetjeve (sipas dokumenteve të përmendura në pikën 6/a të<br />

këtij aneksi) ;<br />

d) volumi në m 3 dhe ton i tot<strong>al</strong>it të mbetjeve që parashikohen të gjenerohen në<br />

territorin e qarkut;<br />

e) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve që parashikohen të riciklohen në<br />

raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />

f) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve që parashikohen të rekuperohen në<br />

raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />

g) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve që parashikohen të asgjësohen në<br />

raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />

h) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve që parashikohen të asgjësohen,<br />

përmes djegies/incinerimit në raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />

i) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve që parashikohen të depozitohen në<br />

venddepozitim/landfill në raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />

j) të tjera;<br />

k) metoda e parashikimit dhe supozimet, mbi të cilat janë bazuar parashikimet<br />

veç të tjerash parashikimi duhet bërë mbi bazën e vlerësimit të planit për periudhat e<br />

shkuara, qëllimet e prodhuesve të mbetjeve dhe të planeve të biznesit në fushën e<br />

administrimit të mbetjeve në territorin e rajonit apo të zonës;<br />

l) masat afatshkurtra (1-5 vjet), afatmesme (6-10 vjet) dhe afatgjata (11-20 vjet).<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8483

7. Masat organizative, teknike e teknologjike/ operacion<strong>al</strong>e për reduktimin e<br />

prodhimit të mbetjeve.<br />

a) masat për reduktimin e mbetjeve që nuk degradohen biologjikisht, që<br />

destinohen për t’u depozituar në vendet e depozitimit;<br />

b) elemente të procedurave për reduktimin e mbetjeve që nuk shpërbëhen<br />

biologjikisht destinohen për në vendet e depozitimit;<br />

c) të dhëna duhet të jepen për vitin e parë dhe për vitet e tjera të përcaktuara<br />

dhe që parashikohen në këtë pikë;<br />

d) të dhënat për vitin e parë të planit jepen në njësinë matëse në m 3 , ton dhe<br />

%.<br />

e) të dhënat për vitet e tjera të përcaktuara në plan jepen në %;<br />

8. Objektivat<br />

Objektivat hartohen për një qark të caktuar dhe përmbajnë të dhëna për:<br />

a) emrin e impiantit ku kryhet riciklimi/asgjësimi etj.;<br />

b) emrin e investitorit;<br />

c) kapacitetin e impiantit;<br />

d) zonën kadastr<strong>al</strong>e dhe vendndodhjen e saj;<br />

e) llojin e mbetjeve që trajtohen;<br />

f) datën e pritshme të re<strong>al</strong>izimit;<br />

g) buxheti dhe burime të tjera financiare dhe ekonomike;<br />

h) vlerësimi strategjik mjedisor;<br />

i) vlerësimi i komenteve nga publiku dhe grupet e interesit.<br />

Objektivat, qëllimet, masat që do të merren dhe treguesit e suksesit paraqiten<br />

në tabelën e mëposhtme:<br />

Objektivat Qëllimet Masat Treguesit e suksesit<br />

Masat, përgjegjësitë, afatet dhe buxhetet paraqiten në formatin e mëposhtëm:<br />

Nr.<br />

Masat<br />

Objektivat<br />

Institucionet/ personat<br />

përgjegjës<br />

Afati<br />

Vitet Buxheti i<br />

nevojshëm<br />

9. Pikat e forta dhe të dobëta të situatës aktu<strong>al</strong>e të administrimit të mbetjeve,<br />

legjislacioni, institucionet, procedurat, ekonomia, të cilat do të përmblidhen në<br />

tabelën e mëposhtme:<br />

Aspektet Pikat e forta dhe të<br />

dobëta<br />

Arsyet për pikat e forta dhe të<br />

dobëta<br />

Pasojat<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8484

10. Seksioni financiar mbulon minim<strong>al</strong>isht sa më poshtë:<br />

a) pasojat ekonomike të çdo mase të parashikuar;<br />

b) investimet e parashikuara për administrimin e mbetjeve;<br />

c) kostot administrative të parashikuara për administrimin e mbetjeve;<br />

d) burimet e propozuara të financimit, përfshirë çmimet, taksat, tarifat dhe të<br />

ardhurat prej tyre.<br />

11. Rezultatet e monitorimit përmblidhen në formatin e mëposhtëm:<br />

Treguesit mjedisorë Rëndësia Burimet e informacionit Frekuenca e monitorimit<br />

12. Të tjera.<br />

a) vlerësimi i komenteve të paraqitura nga publiku;<br />

b) dokumente të vlerësimit strategjik mjedisor.<br />

ANEKS 3<br />

PLANI I BASHKISË/KOMUNËS<br />

Plani i bashkisë/komunës përmban të dhënat si më poshtë:<br />

1. Informacion bazë për administrimin e mbetjeve të ngurta në nivel<br />

bashkie/komune:<br />

a) emri i autoritet/eve që miratojnë planin;<br />

b) selia/selitë e autoritet/eve që që miratojnë planin;<br />

c) numri i banorëve në territorin që rregullon plani;<br />

d) përcaktimi i territorit;<br />

e) karakteristikat ekologjike të territorit (p.sh. park kombëtar, zonë e mbrojtur<br />

ujore/tokësore etj.);<br />

f) struktura ekonomike e territorit të rregulluar nga plani dhe në veçanti<br />

prodhimi i mbetjeve.<br />

2. Situata, zhvillimet dhe karakteristikat e administrimit të mbetjeve të ngurta:<br />

a) volumi në m 3 dhe ton, për çdo lloj mbetjesh të gjeneruara në territorin e asaj<br />

bashkie/komune në periudhën 2000-2007, sipas:<br />

b) kodit të mbetjeve∗;<br />

c) emrit përkatës∗;<br />

∗ sipas emërtimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për<br />

miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohen të<br />

importohen në Republikën e Shqipërise për qëllime përdorimi, riciklimi dhe<br />

përpunimi.<br />

∗ sipas emertimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për<br />

miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohen të<br />

importohen në Republikën e Shqipërisë për qëllime përdorimi, riciklimi dhe<br />

përpunimi.<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8485

d) kategorisë së mbetjeve∗;<br />

e) volumi në m 3 , ton dhe % i mbetjeve të ngurta të kontaminuara me<br />

ndotës/substanca të rrezikshme;<br />

f) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve të tjera;<br />

g) tot<strong>al</strong>i në m 3 dhe ton të mbetjeve të gjeneruara në të gjithë vendin;<br />

h) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve të ricikluara;<br />

i) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve të përdorura për rekuperim të<br />

materi<strong>al</strong>eve dhe energjisë;<br />

j) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve të asgjësuara;<br />

k) volumi m 3 , ton dhe % të mbetjeve të asgjësuara, përmes djegies/incinerimit;<br />

l) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve të depozituara në<br />

venddepozitim/landfill;<br />

m) të tjera.<br />

3. Përpunimi dhe impiantet operative të asgjësimit të mbetjeve, (përveç depozitimit):<br />

a) lloji i impiantit;<br />

b) emri dhe vendi i përdoruesit;<br />

c) adresa e përdoruesit (adresë postare, telefon, celular, fax, e-mail);<br />

d) personi i kontaktit;<br />

e) zona kadastr<strong>al</strong>e dhe vendndodhja e impiantit;<br />

f) viti i fillimit të veprimtarisë;<br />

g) lloji i mbetjeve të përpunuara;<br />

h) lloji i mbetjeve të asgjësuara;<br />

i) kapaciteti i impiantit;<br />

j) sasia e mbetjeve të përpunuara në ton/vit dhe m 3 /vit;<br />

k) sasia e mbetjeve të agjësuara në ton/vit dhe m 3 /vit;<br />

l) të dhëna për lejen e mjedisit të impiantit.<br />

4. Për dampat/venddepozitimet dhe landfillet operative dhe ato në ndërtim e sipër,<br />

jepen të dhëna e mëposhtme:<br />

a) Bashkia/komuna;<br />

b) emri i vendit të depozitimit;<br />

c) përdoruesi i vendit të depozitimit;<br />

d) adresa e përdoruesit (adresë postare, telefon, celular, fax, e-mail);<br />

e) personi i kontaktit;<br />

f) zona kadastr<strong>al</strong>e dhe vendndodhja;<br />

g) përshkrimi i vendit të depozitimit;<br />

h) data e parashikuar për fillimin e përdorimit të venddepozitimit;<br />

i) data e parashikuar për përfundimin e përdorimit të venddepozitimit;<br />

j) data e parashikuar për mbylljen apo riaftësimin e venddepozitimit operativ;<br />

k) zona e venddepozitimit dhe zona e depozitimit në m 2 ;<br />

l) kapaciteti tot<strong>al</strong> i venddepozitimit në ton dhe m 3 ;<br />

∗ sipas emërtimit në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për<br />

miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të mbetjeve” dhe listave të mbetjeve që lejohen të<br />

importohen në Republikën e Shqipërisë për qëllime përdorimi, riciklimi dhe<br />

përpunimi.<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8486

m) sasitë e mbetjeve të depozituara gjatë vitit 2007 në ton dhe m 3 ;<br />

n) kapaciteti i mbetur i venddepozitimit në ton dhe m 3 ;<br />

o) llojet e mbetjeve;<br />

p) të dhëna të tjera për zonën e grumbullimit të mbetjeve;<br />

q) të dhëna për lejen e mjedisit të venddepozitimit/landfillit.<br />

5. Të dhëna për transportuesit e mbetjeve, që veprojnë në bashkinë/komunën<br />

përkatëse:<br />

a) Emri i transportuesit;<br />

b) lloji i autorizimit që disponon;<br />

c) data e fillimit të veprimtarisë si transportues;<br />

d) selia;<br />

e) adresa;<br />

f) personi i kontaktit (adresë postare, telefon, celular, fax, e-mail);<br />

g) lloji i mbetjeve që transporton;<br />

h) kapaciteti mesatar i sasive të mbetjeve të transportuara gjatë vitit<br />

k<strong>al</strong>endarik në ton dhe m 3 .<br />

6. Administrimi i mbetjeve të ngurta në të ardhmen<br />

Prodhimi i parashikuar i mbetjeve dhe përqindja e riciklimit, rekuperimit,<br />

incinerimit dhe landfillimit jepen sipas:<br />

a) Kodit të mbetjeve;<br />

b) emrit përkatës ;<br />

c) kategorisë së mbetjeve;<br />

d) volumi në m 3 dhe ton i tot<strong>al</strong>it të mbetjeve, që parashikohen të gjenerohen<br />

në territorin e qarkut;<br />

e) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve, që parashikohen të riciklohen në<br />

raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />

f) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve, që parashikohen të rekuperohen në<br />

raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />

g) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve, që parashikohen të asgjësohen, në<br />

raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />

h) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve, që parashikohen të asgjësohen<br />

përmes djegies/incinerimit në raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />

i) volumi në m 3 , ton dhe % të mbetjeve, që parashikohen të depozitohen në<br />

venddepozitim/landfill në raport ndaj tot<strong>al</strong>it të mbetjeve;<br />

j) të tjera;<br />

k) metoda e parashikimit dhe supozimet, mbi të cilat janë bazuar<br />

parashikimet, veç të tjerash parashikimi duhet bërë mbi bazën e vlerësimit të planit<br />

për periudhat e shkuara, qëllimet e prodhuesve të mbetjeve dhe të planeve të biznesit<br />

në fushën e administrimit të mbetjeve në territorin e rajonit apo të zonës.<br />

l) Masat afatshkurtra (1-5vjet), afatmesme (6-10 vjet) dhe afatgjata (11-20 vjet).<br />

7. Masat organizative, teknike e teknologjike/ operacion<strong>al</strong>e për reduktimin e<br />

prodhimit të mbetjeve:<br />

a) Masat për reduktimin e mbetjeve që nuk degradohen biologjikisht, që<br />

destinohen për t’u depozituar në vendet e depozitimit;<br />

b) elemente të procedurave për reduktimin e mbetjeve që nuk shpërbehen<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8487

iologjikisht destinohen për në vendet e depozitimit;<br />

c) të dhëna duhet të jepen për vitin e parë dhe për vitet e tjera të përcaktuara<br />

dhe që parashikohen në këtë pikë;<br />

d) të dhënat për vitin e parë të planit jepen në njësinë matëse në m 3 , ton dhe<br />

%;<br />

e) të dhënat për vitet e tjera të përcaktuara në plan jepen në %.<br />

8. Objektivat<br />

Objektivat hartohen për një qark të caktuar dhe përmbajnë të dhëna për:<br />

a) Emrin e impiantit, ku kryhet riciklimi/asgjësimi etj.;<br />

b) emrin e investitorit;<br />

c) kapacitetin e impiantit;<br />

d) zonën kadastr<strong>al</strong>e dhe vendndodhjen e saj;<br />

e) llojin e mbetjeve që trajtohen;<br />

f) datën e pritshme të re<strong>al</strong>izimit;<br />

g) buxhetin dhe burime të tjera financiare dhe ekonomike;<br />

h) vlerësimin strategjik mjedisor;<br />

i) vlerësimi i komenteve nga publiku dhe grupet e interesit.<br />

Objektivat, qëllimet, masat që do të merren dhe treguesit e suksesit paraqiten<br />

në tabelën e mëposhtme:<br />

Objektivat Qëllimet Masat Treguesit e suksesit<br />

Masat, përgjegjësitë, afatet dhe buxhetet paraqiten në formatin e mëposhtëm:<br />

Nr. Masat<br />

Objektivat<br />

Institucionet/ personat<br />

përgjegjës<br />

Afati Vitet<br />

Buxheti i<br />

nevojshem<br />

9. Pikat e forta dhe të dobëta të situatës aktu<strong>al</strong>e të administrimit të mbetjeve,<br />

legjislacioni, institucionet, procedurat, ekonomia, të cilat do të përmblidhen në<br />

tabelën e mëposhtme:<br />

Aspektet Pikat e forta dhe të<br />

dobëta<br />

Arsyet për pikat e forta dhe të<br />

dobëta<br />

Pasojat<br />

10. Seksioni financiar mbulon minim<strong>al</strong>isht sa më poshtë:<br />

a) Pasojat ekonomike të çdo mase të parashikuar;<br />

b) investimet e parashikuara për administrimin e mbetjeve;<br />

c) kostot administrative të parashikuara për administrimin e mbetjeve;<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8488

d) burimet e propozuara të financimit, përfshirë çmimet, taksat, tarifat dhe të<br />

ardhurat prej tyre, subvencione të mundshme etj.<br />

11. Rezultatet e monitorimit të zbatimit të planit përmblidhen në formatin e<br />

mëposhtëm:<br />

Treguesit Rëndësia Burimet e<br />

informacionit Frekuenca e monitorimit<br />

12. Të tjera:<br />

a) Vlerësimi i komenteve të paraqitura nga publiku;<br />

b) dokumente të vlerësimit strategjik mjedisor.<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8489

RREGULLORE<br />

Nr.1, datë 30.3.2007<br />

PËR TRAJTIMIN E MBETJEVE TË NDËRTIMIT NGA KRIJIMI,<br />

TRANSPORTIMI E DERI TEK ASGJËSIMI I TYRE<br />

Në mbështetje të pikës 4 të nenit 102 të Kushtetutës dhe të pikës 2 të nenit 12 të ligjit<br />

nr. 9010, datë 13.2.2003 “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta”, Ministri i<br />

Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave dhe Ministri i Punëve Publike,<br />

Transportit dhe Telekomunikacionit, miratojnë rregulloren si më poshtë:<br />

KREU I<br />

DISPOZITA TË PËRGJITHSHME<br />

Neni 1<br />

Qëllimi<br />

Kjo rregullore synon të disiplinojë procesin e administrimit të mbetjeve të fushës së<br />

ndërtimit, duke vendosur rregulla e kërkesa konkrete për të gjitha subjektet që<br />

operojnë në sferën e ndërtimit e të trajtimit të mbetjeve që gjenerohen prej tij.<br />

Neni 2<br />

Fusha e zbatimit<br />

Kjo rregullore zbatohet në:<br />

a) miratimin dhe zbatimin e punimeve të ndërtimit, rikonstruksionit apo të<br />

prishjes së ndërtesave;<br />

b) miratimin dhe ngritjen e impianteve dhe zonave për depozitim të<br />

përkohshëm të mbetjeve të ndërtimit;<br />

c) trajtimin dhe transportin e mbetjeve të ndërtimit;<br />

d) funksionimin e impianteve dhe zonave për asgjësimin e mbetjeve të<br />

ndërtimit.<br />

Neni 3<br />

Përkufizime<br />

Termat e mëposhtëm kanë këto kuptime:<br />

“mbetje ndërtimi” përfshin mbetjet e renditura në kapitullin 17 të vendimit të<br />

Këshillit të Ministrave nr.99, datë 18.2.2005 “Për miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të<br />

klasifikimit të mbetjeve”.<br />

“prodhues mbetjesh”, “zotërues mbetjesh”, “leje” dhe “administrim i mbetjeve” kanë<br />

kuptimin e përcaktuar në ligjin <strong>nr.9010</strong>, datë 13.2.2003 “Për administrimin mjedisor<br />

të mbetjeve të ngurta”, në ligjin nr. 8934, datë 5.9.2002 “Për mbrojtjen e mjedisit” dhe<br />

në ligjin nr. 8405, datë 17.9.1998 “Për urbanistikën”.<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8490

Neni 4<br />

Mbetjet e lejuara<br />

Personi fizik apo juridik, aktiviteti i të cilit prodhon, zotëron, transporton dhe<br />

administron mbetje ndërtimi apo kryen përpunimin paraprak, përzierje apo procese<br />

të tjera që ndryshojnë natyrën ose përbërjen e këtyre mbetjeve, është i detyruar t’i<br />

ruajë, depozitojë, transportojë dhe dorëzojë ato në mënyrë të veçuar për rikuperim,<br />

në rastet kur llojet e mbetjeve të mëposhtme prodhohen veçmas gjatë aktivitetit të<br />

tyre:<br />

a) Qelqe (kat<strong>al</strong>ogu për klasifikimin e mbetjeve: 17 02 02 Qelqe)<br />

b) Plastikë (kat<strong>al</strong>ogu për klasifikimin e mbetjeve: 17 02 03 Plastike)<br />

c) Met<strong>al</strong>e, duke përfshirë edhe <strong>al</strong>iazhet e tyre (kat<strong>al</strong>ogu për klasifikimin e<br />

mbetjeve nr. 17 04 01 deri te 17 04 07 dhe 17 04 11):<br />

17 04 01 bakër,bronx, tunxh<br />

17 04 02 <strong>al</strong>umin<br />

17 04 03 plumb<br />

17 04 04 zink<br />

17 04 05 hekur dhe çelik<br />

17 04 06 k<strong>al</strong>laj<br />

17 04 07 met<strong>al</strong>e të përziera<br />

17 04 11 kabllo, të tjera nga ato të përmendura në 17 04 10<br />

d) Beton, tulla dhe përzierje të tjegullave dhe qeramikës, duke përjashtuar ato<br />

që përmbajnë substanca të rrezikshme:<br />

17 01 01 beton<br />

17 01 02 tulla<br />

17 01 03 tjegulla dhe qeramika<br />

17 01 07 përzierje te betonit, tullave, tjegullave dhe qeramikës, të tjera nga<br />

ato të përmendura në 17 01 06<br />

e) materi<strong>al</strong>e për punimet në rrugë<br />

f) materi<strong>al</strong>e të strukturave ndërtimore<br />

g) pjesë ndërtimore të riaftësuara dhe<br />

h) mbetje të tjera nga pastrimi i kantiereve<br />

17 09 04 mbetje të përziera nga ndërtimi dhe të prishjeve, të tjera nga ato<br />

të përmendura në 17 09 01, 17 09 02 dhe 17 09 03.<br />

Neni 5<br />

Mbetjet e nd<strong>al</strong>uara<br />

1. Mbetjet e ndërtimit si më poshtë nuk pranohen për asgjësim përfundimtar në një<br />

impiant, i cili funksionon në përputhje me këtë rregullore:<br />

17 01 06* përzierje ose fraksione të ndara betoni, tullash, tjegullash dhe<br />

qeramikës që përmbajnë substancë të rrezikshme<br />

17 02 04* dru, qelq dhe plastika që përmbajnë apo janë të ndotura me<br />

substanca<br />

të rrezikshme<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8491

17 03 përzierje bituminoze, bitumi dhe produkte të tjera të ziftit;<br />

17 03 01* përzierje bituminoze që përmbajnë zift qymyri<br />

17 03 03* zift qymyri dhe katran;<br />

17 04 09* mbetje met<strong>al</strong>ore të kontaminuara me substanca të rrezikshme;<br />

17 04 10* kabllo që përmbajnë naftë, bitum apo substanca të tjera të<br />

rrezikshme<br />

17 05 03* dhera dhe gurë që përmbajnë substancë të rrezikshme<br />

17 05 05* b<strong>al</strong>ta që përmbajnë lëndë të rrezikshme’<br />

17 05 07* çakëll që përmban substanca të rrezikshme<br />

17 06 materi<strong>al</strong>e izoluese dhe materi<strong>al</strong>e ndërtimi me azbest<br />

17 06 01* materi<strong>al</strong> izolimi që përmban azbest<br />

17 06 03* materi<strong>al</strong>e izolimi që konsistojnë ose përmbajnë substanca të<br />

rrezikshme<br />

17 06 05* materi<strong>al</strong>e ndërtimi që përmbajnë azbest<br />

17 08* materi<strong>al</strong>e ndërtimi me gips<br />

17 08 01* materi<strong>al</strong>e ndërtimi me gips që janë të kontaminuara me<br />

substanca të<br />

rrezikshme<br />

17 09 mbetje të tjera ndërtimi dhe të prishjeve<br />

17 09 01* mbetje ndërtimi dhe të prishjeve që përmbajnë mërkur<br />

17 09 02* mbetje ndërtimi dhe të prishjeve që përmbajnë PCB (p.sh. izolues<br />

që përmbajnë PCB, parkete me bazë rrëshire që përmbajnë PCB,<br />

pjesë glazure të izoluara që përmbajnë PCB, kondensatorë që<br />

përmbajnë PCB)<br />

17 09 03* mbetje nga ndërtimi /prishjet (duke përfshirë mbetjet e përziera)<br />

që<br />

përmbajnë substanca të rrezikshme.<br />

2. Personat fizikë dhe juridikë, para shembjes ose shkatërrimit të strukturave<br />

ndërtimore, largojnë materi<strong>al</strong>et e mbetjet e rrezikshme, në përputhje me procedurat e<br />

përcaktuara në ligjin nr. 9537, datë 18.5.2006 “Për administrimin e mbetjeve të<br />

rrezikshme”.<br />

KREU II<br />

VEÇIMI I MBETJEVE<br />

Neni 6<br />

Detyrimet e zotëruesit të mbetjeve<br />

1. Operatorët lejohen t’i grumbullojnë të pandara mbetjet e renditura në nenin 4,<br />

vetëm nëse më pas dorëzohen në një impiant ku ato ndahen dhe rikuperohen në të<br />

njëjtën sasi si të ishin ndarë dhe rikuperuar në vendin e prodhimit të tyre.<br />

2. Mbetjet e pandara dorëzohen në një impiant që është i pajisur me një leje të<br />

vlefshme për t’i marrë këto mbetje.<br />

3. Për pasqyrimin e prodhimit, transportimit dhe asgjësimit të mbetjeve të ndërtimit<br />

mbahen regjistra.<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8492

Neni 7<br />

Miratimi paraprak<br />

1. Brenda 30 ditëve nga përfundimi i projektit/aktivitetit të shembjes dhe brenda 30<br />

ditëve nga përfundimi i projektit të ndërtimit, personi fizik ose juridik, të cilit i është<br />

lëshuar leja për projektin, paraqet pranë pushtetit vendor dokumentet e nevojshme<br />

që provojnë përmbushjen e kërkesave të kësaj rregulloreje, para kontrollit<br />

përfundimtar.<br />

2. Në rast se një projekt përfshin edhe shembjen edhe ndërtimin, raporti dhe<br />

dokumentacioni për projektin e shembjes, paraqitet dhe miratohet nga pushteti<br />

vendor përpara lëshimit të lejes së ndërtimit për projektin.<br />

Neni 8<br />

Venddepozitimi i përkohshëm<br />

1. Në planin vendor të administrimit të mbetjeve të ngurta, çdo komunë apo bashki<br />

përcakton një vend për përpunimin dhe depozitimin e përkohshëm të mbetjeve të<br />

ndërtimit.<br />

2. Vendi për përpunimin dhe depozitimin e përkohshëm të mbetjeve të ndërtimit<br />

caktohet që të pranojë jo më tepër se 30 tonë në ditë ose 2 000 tonë në vit mbetje.<br />

3. Mbetjet e ndërtimit nuk mund të depozitohen në një impiant të përkohshëm për<br />

më shumë se tre vjet.<br />

Neni 9<br />

Impiantet<br />

Impiantet për përpunimin, depozitimin ose riciklimin e mbetjeve të ndërtimit,<br />

plotësojnë kushtet e mëposhtme:<br />

a) të jenë me sipërfaqe të rrafshët;<br />

b) të jenë të pajisur me një sistem sipërfaqësor të përshtatshëm për<br />

grumbullimin e kullimin e ujit, për të parand<strong>al</strong>uar ndotjen e ujërave sipërfaqësore e<br />

nëntokësore;<br />

c) të kenë të përcaktuar një zonë ku depozitohen mbetjet e paseleksionuara.<br />

Impianti duhet të ketë:<br />

a) peshore për regjistrimin e hyrjeve dhe d<strong>al</strong>jeve të sasive të mbetjeve;<br />

b) kontenierë për depozitim të përkohshëm të mbetjeve që janë ndarë;<br />

c) sistem të përshtatshëm për parand<strong>al</strong>imin dhe reagimin ndaj zjarrit;<br />

d) pajisje higjieno-sanitare të përshtatshme për personat që ndodhen në terren;<br />

e) rrethim të zonës së punës me lartësi minimumi 2.0 m;<br />

f) tabelë informimi pranë hyrjes, e cila të përmbajë orarin e punës, emërtimin,<br />

adresën dhe numrin e telefonit të pronarit dhe të administratorit të impiantit;<br />

g) veshje pune të përshtatshme dhe të mjaftueshme për të gjithë stafin, duke<br />

përfshirë veshje mbrojtëse, çizme me majë çeliku, mbrojtëse për sytë dhe veshët;<br />

h) kabinë për pajisjet e personelit, si p.sh. veshjet e punës, çizmet mbrojtëse,<br />

mbrojtëset për veshët dhe sytë;<br />

i) depozitë të përkohshme të identifikuar për mbetjet urbane;<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8493

j) personel gjatë orëve të punës;<br />

k) pajisje të përshtatshme për dhënien e ndihmës së shpejtë;<br />

l) pajisje për ndërhyrje emergjence;<br />

m) materi<strong>al</strong>e që kufizojnë përhapjen e vajrave (t<strong>al</strong>lash etj.);<br />

n) fikës zjarri dore të cilët kanë numër kontrolli të vlefshëm.<br />

Neni 10<br />

Garancia financiare<br />

1. Përpara lëshimit të lejes së ndërtimit ose të shembjes për një strukturë që prodhon<br />

mbetje ndërtimi, të cilat duhet të depozitohen në një venddepozitim kërkuesi duhet<br />

të depozitojë një shumë në para pranë pushtetit vendor në sasinë që do të<br />

përcaktohet nga këshilli i qeverisjes vendore për çdo ton mbetje të parashikuar nga<br />

ndërtimi dhe/ose shembja/prishja, e cila nuk do të jetë më e vogël se 5% e vlerës së<br />

strukturës.<br />

2. Pasi të provohet se mbetjet e ndërtimit ose ato të shembjes janë dorëzuar sipas<br />

rregullit në një impiant venddepozitimi të mbetjeve, i cili është i pajisur me leje të<br />

vlefshme për t’i pritur ato, depozita monetare i kthehet kërkuesit pa interes. Depozita<br />

konfiskohet në rast se nuk përmbushen kërkesat e mësipërme.<br />

Neni 11<br />

Transportimi<br />

1.Transportimi i mbetjeve të ndërtimit, materi<strong>al</strong>eve dhe pajisjeve për në dhe nga<br />

impianti kryhet në mënyrën më të sigurtë dhe me shqetësim sa më të vogël për<br />

personat që ndodhen në impiant dhe përgjatë rrugëve të cilat të çojnë atje.<br />

2. Mjetet që përdoren për transportim mbetjesh ose materi<strong>al</strong>esh për në ose nga<br />

impianti pastrohen përpara largimit nga impianti.<br />

3. Mbetjet dhe materi<strong>al</strong>et në mjetet e transportit që hyjnë apo d<strong>al</strong>in nga një impiant,<br />

mbulohen dhe mblidhen në mënyrë të tillë që të mos derdhen ose ndotin gjatë<br />

transportimit.<br />

Neni 12<br />

Mirëmbajtja e impiantit<br />

1. Impianti mirëmbahet në përputhje me kërkesat e mëposhtme:<br />

a) Impianti dhe rrugët hyrëse pastrohen rregullisht dhe mbahen pastër nga<br />

mbetjet, pluhuri, dheu dhe bora;<br />

b) materi<strong>al</strong>i i përdorur për përpunimin e mbetjeve, mirëmbahet në përputhje<br />

me udhëzimet e furnizuesit dhe zëvendësohet menjëherë në rast se nuk kryen më<br />

funksionet përkatëse;<br />

c) të gjitha pjesët e impiantit duke përfshirë kufijtë, kan<strong>al</strong>et, puset mbledhëse,<br />

rezervuarët, ndarëset e vajit, gardhet, bimësinë dhe rrugët e brendshme, mirëmbahen<br />

rregullisht.<br />

2. Punëmarrësit trajnohen mbi procedurat e reagimit në raste emergjence, në veçanti<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8494

për rastet e rënies së zjarrit, rrjedhjeve të tretësirës së mbetjeve në tokë ose në ujërat<br />

siperfaqësore.<br />

3. Pronari i impiantit ku mbërrijnë mbetje ndërtimi në një sasi më të madhe se 30 tonë<br />

në ditë ose 2 000 tonë në vit, vendos dhe mirëmban një sistem informacioni,<br />

standarde dhe kerkesa në punë, për të siguruar që impianti plotëson kushtet e<br />

renditura në lejen mjedisore.<br />

4. Manu<strong>al</strong>i i proceseve të punës përmban informacionet e mëposhtme:<br />

a) emrin dhe adresën e pronarit dhe operatorit;<br />

b) adresa dhe numra telefonash të rëndësishëm për sigurinë dhe<br />

mirëfunksionimin e impiantit;<br />

c) përshkrimin e masave për depozitimin dhe përpunimin e mbetjeve dhe për<br />

sistemet, për mbrojtjen e shëndetit dhe mjedisit;<br />

d) makineritë e përhershme dhe të përkohshme në impiant;<br />

e) kriteret për pranimin e mbetjeve;<br />

f) procedurat për mospranimin e mbetjeve, të cilat impianti nuk është i<br />

autorizuar t’i pranojë;<br />

g) përshkrimi i proceseve të punës së aktiviteteve të lejuara në impiant.<br />

Ky përshkrim duhet të përmbajë të paktën informacionet e mëposhtme:<br />

i) aktivitetet e depozitimit;<br />

ii) aktivitetet e përpunimit, duke përfshirë metodat dhe materi<strong>al</strong>et e<br />

përdorura;<br />

iii) procedurat e reagimit, kur ka emergjenca për shkak të zjarrit, ndotjes prej<br />

rrjedhjes së tretësirës së mbetjeve, aksidentet në punë dhe nga nd<strong>al</strong>imi i punës;<br />

iv) procedurat për kontrollin e faktorëve dëmtues, duke përfshirë pluhurin,<br />

aromat dhe insektet e dëmshme;<br />

v) procedurat e inspektimit dhe monitorimit në përputhje me kushtet e<br />

renditura në leje;<br />

vi) standardet për përzgjedhjen e kampioneve gjatë procedurave të<br />

monitorimit;<br />

vii) standardet dhe kërkesat për raportimin e rezultateve të procedurës së<br />

monitorimit.<br />

KREU III<br />

LEJA<br />

Neni 13<br />

Lëshimi i lejes mjedisore<br />

1. Miratimi i lejes së sheshit dhe lejes së ndërtimit te venddepozitimit apo impiantit të<br />

trajtimit te mbetjeve te ndertimit bëhet sipas dispozitave të ligjit nr.8405, datë<br />

17.9.1998 “Për urbanistikën”, i ndryshuar.<br />

2. Leja mjedisore per venddepozitimin apo impiantin e trajtimit të mbetjeve të<br />

ndërtimit bëhet sipas dispozitave të ligjit nr.8990, datë 23.1.2003 “Për vlerësimin e<br />

ndikimit në mjedis” dhe akteve nënligjore në zbatim të tij.<br />

3.Leja për ngritjen e një impianti depozitimi, trajtimi apo asgjesimi për mbetjet e<br />

ndërtimit, nuk do të lëshohet derisa kërkuesi të ketë ofruar një garanci të<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8495

përshtatshme financiare dhe të provojë:<br />

a) ekspertizë dhe eksperiencë të përshtatshme, ose mundësi për të përdorur<br />

këtë ekspertizë dhe eksperiencë, gjatë funksionimit te një venddepozitimi;<br />

b) disponueshmerinë e burimeve financiare të përshtatshme për të<br />

administruar venddepozitimin në përputhje me lejen;<br />

c) të drejtën ligjore për të përdorur ose për të zënë token në të cilen ndodhet<br />

venddepozitimi i mbetjeve të ndërtimit; dhe<br />

d) përmbushjen e kërkesave të legjislacionit shqiptar.<br />

4. Kërkesa për leje venddepozitimi apo impiant trajtimi do të refuzohet në rast se:<br />

a) është vendosur në një zonë te mbrojtur, arkeologjike, turistike apo në çdo<br />

zonë që mbrohet me një akt normativ;<br />

b) është vendosur brenda 300 metrave nga një pus furnizues me ujë;<br />

c) është vendosur brenda 70 metrave nga një përrua, liqen ose kompleks<br />

ligatinor;<br />

e) është vendosur brenda 300 metrave nga një zonë e mbrojtur në përputhje<br />

me pikën (a) më sipër;<br />

f) zona e impiantit të ri ku do të vendosen mbetjet e ndërtimit nuk do të ketë<br />

një shtresë të përbërë nga më pak se 50 cm argjilë të ngjeshur dhe impianti i ri nuk<br />

do të inst<strong>al</strong>ojë dhe mbajë në funksionim një sistem monitorimi të ujërave nëntokësore<br />

dhe sistem rregullues të tretësirës së mbetjeve;<br />

g) në vendin e ndërtimit nuk mund të depozitohen më shumë se 2 000 tonë<br />

materi<strong>al</strong>.<br />

Neni 14<br />

Përmbajtja e lejes<br />

1. Operatori depoziton apo trajton mbetjet e ndërtimit në përputhje me kushtet dhe<br />

kërkesat e vendosura në lejen mjedisore.<br />

2. Leja mjedisore për impiantin apo venddepozitimin e mbetjeve të ndërtimit<br />

përmban kushte për:<br />

a) fazën e ndërtimit;<br />

b) fazën operacion<strong>al</strong>e;<br />

c) monitorimin periodik të indikatoreve të mjedisit, raportimin dhe<br />

publikimin e tyre;<br />

d) regjistrimin e mbetjeve dhe raportimin e tyre;<br />

e) kohëzgjatjen e lejes mjedisore.<br />

f) monitorimin dhe rehabilitimin e vendit pas mbylljes së impiantit apo<br />

venddepozitimit;<br />

KREU IV<br />

MONITORIMI DHE KONTROLLI<br />

Neni 15<br />

Vetëmonitorimi<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8496

1. Operatori i impiantit kontrollon dhe mirëmban periodikisht:<br />

a) ndërtimin, funksionimin dhe mirëmbajtjen e pajisjeve për mbrojtjen e<br />

shëndetit dhe të mjedisit;<br />

b) sistemet e kullimit, drenazhimit, trajtimit dhe shkarkimit të ujërave<br />

teknologjike dhe sipërfaqësore;<br />

c) sistemin dhe masat për të kufizuar ndikimin e pluhurit dhe zhurmës.<br />

2. Operatori i impiantit kryen periodikisht monitorimet e mëposhtme:<br />

d) shkarkimet ne ajër, në ujë dhe tokë;<br />

e) gjendjen e ujërave nëntokësore dhe sipërfaqësore,<br />

f) zhurmat, erëra, insekte të dëmshme dhe parametra të tjerë.<br />

3. Operatori i impiantit siguron zbatimin e procedurave për pranimin dhe refuzimin<br />

e mbetjeve për depozitim, përpunim ose asgjësim.<br />

Neni 16<br />

Regjistrat<br />

1. Operatori siguron që të gjitha materi<strong>al</strong>et që hyjnë dhe d<strong>al</strong>in nga impianti të<br />

kontrollohen e regjistrohen, dhe mban regjistra me informacionin e mëposhtëm:<br />

b) specifikime për volumin dhe përbërjen e materi<strong>al</strong>eve që hynë në impiant<br />

nga çdo makinë;<br />

c) emërtimin e personit, aktiviteti i të cilit ka prodhuar mbetjet;<br />

d) furnizuesi;<br />

e) data e dorëzimit/ nisjes së materi<strong>al</strong>eve;<br />

f) targa e mjetit;<br />

g) emri i personit që ka inspektuar mbetjet.<br />

2. Mbetjet që nuk pranohen nga punonjësi i impiantit, regjistrohen me të njëjtat<br />

detaje si në paragrafin 1. Regjistrimi përmban emrin dhe adresën e venddepozitimit<br />

tjetër, ku dërgohen këto mbetje.<br />

3. Regjistri i mbetjeve dhe materi<strong>al</strong>eve, të cilat d<strong>al</strong>in nga impianti për qëllim<br />

përdorimi, përfshin informacionin e mëposhtëm:<br />

a) emrin dhe adresën e subjektit ku do të përdoren materi<strong>al</strong>et, si dhe lloji i<br />

materi<strong>al</strong>it;<br />

b) çdo lloj pagese apo tarife e kryer për materi<strong>al</strong>in.<br />

Neni 17<br />

Raportimi dhe informimi<br />

1. Pronari i impiantit i dorëzon inspektoratit të mjedisit dhe pushtetit vendor një<br />

raport vjetor, i cili përmban rezultatet e monitorimit të:<br />

a) sasive dhe përmbajtjeve të mbetjeve të pranuara në impiant dhe të testuara<br />

në bazë të kritereve të pranimit;<br />

b) cilësisë dhe sasisë së tretësirës së mbetjeve dhe/ose ujërave sipërfaqësore<br />

nga impianti dhe vendi i asgjësimit përfundimtar të tretësirës së mbetjeve;<br />

c) monitorimit të ujërave nëntokësore, nëse ka të tilla,<br />

d) monitorimit të ujërave sipërfaqësore pritëse, nëse ka të tilla;<br />

e) matje apo llogaritje të zhurmës;<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8497

f) monitorimit të pluhurave, nëse ka të tillë;<br />

g) emergjencave gjatë së cilës janë ndjekur procedurat e emergjencës.<br />

2. Organi i kontrollit informohet menjëherë, nëse gjatë funksionimit ose monitorimit<br />

të impiantit është vënë re ndonjë parregullsi që mund të ketë pasoja negative në<br />

shëndet e në mjedis.<br />

3. Nëse operatorit të venddepozitimit i është kërkuar të inst<strong>al</strong>ojë puse monitorimi të<br />

ujërave nëntokësore dhe të monitorojë cilësinë e ujërave nëntokësore nën vendin e<br />

depozitimit, operatori mirëmban puset vëzhguese të ujërave nëntokësore dhe<br />

monitoron cilësinë e ujërave tokësore për dhjetë vjet pas mbylljes së venddepozitimit.<br />

4. Operatori siguron, gjithashtu, garanci financiare për mirëmbajtjen e vazhdueshme<br />

të puseve monitoruese të ujërave nëntokësore dhe për të monitoruar cilësinë e<br />

ujërave nëntokësore për dhjetë vjet pas mbylljes së venddepozitimit.<br />

5. Pronari i impiantit përgatit dhe përditëson për furnizuesit e mbetjeve një udhëzues<br />

me shkrim, i cili shpjegon kriteret dhe procedurat për pranimin apo refuzimin e<br />

mbetjeve në impiant.<br />

Neni 18<br />

Kontrolli<br />

Organet e qeverisjes vendore, inspektorati i mjedisit dhe policia e ndërtimit ushtrojnë<br />

kontroll të vazhdueshëm mbi gjeneruesit e mbetjeve të ndërtimit, venddepozitimet<br />

dhe impiantet e trajtimit të tyre.<br />

Neni 19<br />

Sanksionet<br />

Shkelësit e kërkesave të kësaj rregulloreje, ndëshkohen me sanksione sipas<br />

specifikimeve të bëra në legjislacionin mjedisor dhe konkretisht në zbatim të neneve<br />

32-33 të ligjit nr. 9010, datë 13.2.2003 “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të<br />

ngurta”.<br />

Neni 20<br />

Zbatimi<br />

1. Ministria e Punëve Publike, Transportit dhe Telekomunikacionit dhe Ministria e<br />

Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave dhe organet e qeverisjes vendore,<br />

ngarkohen për zbatimin e kësaj rregulloreje.<br />

2. Zbatimi i kësaj rregulloreje është i detyrueshëm për të gjithë personat fizikë dhe<br />

juridikë që prodhojnë, zotërojnë, depozitojnë, trajtojnë apo asgjësojnë mbetje<br />

ndërtimi.<br />

Neni 21<br />

Hyrja në fuqi<br />

1. Kjo rregullore hyn në fuqi pas botimit në Fletoren Zyrtare.<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8498

2. Neni 4, do të zbatohet pas hyrjes në fuqi të rregullores së përpunimit dhe<br />

asgjësimit të mbetjeve urbane.<br />

MINISTRI I MJEDISIT, PYJEVE<br />

DHE ADMINISTRIMIT TË<br />

UJËRAVE<br />

Lufter Xhuveli<br />

MINISTRI I PUNËVE PUBLIKE,<br />

TRANSPORTIT DHE<br />

TELEKOMUNIKACIONIT<br />

Lulzim Basha<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8499

RREGULLORE<br />

Nr.6, datë 30.11. 2007<br />

PËR ADMINISTRIMIN E MBETJEVE SPITALORE<br />

Në mbështetje të nenit 102 të Kushtetutës, të pikës 2 të nenit 18 të ligjit nr. 9010, datë<br />

13.2.2003 “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta” dhe pikës 1 të nenit 27<br />

të ligjit nr. 9537, datë 18.5.2006 “Për administrimin e mbetjeve të rrezikshme”<br />

Ministri i Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave dhe Ministri i Shëndetësisë<br />

miratojnë rregulloren si më poshtë:<br />

KREU I<br />

DISPOZITA TË PËRGJITHSHME<br />

1. Qëllimi i rregullores<br />

Kjo rregullore ka për qëllim përcaktimin e rregullave për kontrollin e prodhimit,<br />

grumbullimit, transportimit, magazinimit dhe asgjësimit të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore për të<br />

siguruar mbrojtjen e shëndetit publik dhe të mjedisit.<br />

2. Përkufizime të termave<br />

Në kuptimin e kësaj rregulloreje, termat e mëposhtëm kanë këtë kuptim:<br />

a) “mbetje spit<strong>al</strong>ore” janë mbetjet e përcaktuara sipas kuptimit të pikës 6 të<br />

nenit 2 të ligjit 9010, datë 13.2.2003 “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të<br />

ngurta”, ku përfshihen mbetjet e rrezikshme dhe jo të rrezikshme, të cilat renditen në<br />

paragrafin 18 të vendimit të Këshillit të Ministrave nr.99, datë 19.2.2005 “Për<br />

miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar për klasifikimin e mbetjeve”;<br />

b) "prodhues i mbetjes” është personi fizik dhe juridik, sipas kuptimit të pikës<br />

11 të nenit 2 të ligjit <strong>nr.9010</strong>, datë 13.2.2003 “Për Administrimin mjedisor të mbetjeve<br />

të ngurta”, i cili zotëron ose administron një njësi, e cila krijon mbetje spit<strong>al</strong>ore, duke<br />

përfshirë dhe duke mos u kufizuar vetëm në: spit<strong>al</strong>et e përgjithshme, infermieritë ose<br />

spit<strong>al</strong>et e riaftësimit, qendrat mjekësore para spit<strong>al</strong>ore, klinikat e di<strong>al</strong>izës kronike,<br />

klinikat e hapura, subjektet e mirëmbajtjes shëndetësore, klinikat kirurgjik<strong>al</strong>e, spit<strong>al</strong>et<br />

e psikiatrisë akute, laboratorët, ndërtesat spit<strong>al</strong>ore, klinikat mjekësore humane dhe<br />

veterinare, depot farmaceutike, farmacitë, si dhe klinikat dentare. Në rast se më<br />

shumë se një prodhues është vendosur në të njëjtën ndërtesë, secili prej tyre do të<br />

konsiderohet si një prodhues i veçantë;<br />

c) “prodhues të vegjël” janë qendrat shëndetësore që prodhojnë mbetje<br />

spit<strong>al</strong>ore jo më shumë se mbetjet spit<strong>al</strong>ore të dhjetë shtretërve spit<strong>al</strong>orë, duke<br />

përfshirë por duke mos u kufizuar në: klinikat mjekësore, klinikat dentare, kiropraktikuesit,<br />

laboratorët e vegjël spit<strong>al</strong>orë, qendrat e vaksinimit; qendrat e<br />

speci<strong>al</strong>izuara shëndetësore, të cilat krijojnë sasi të vogla mbetjesh (infermieritë,<br />

spit<strong>al</strong>et psikiatrike, qendrat për personat me aftësi të kufizuar); aktivitetet<br />

joshëndetësore ku përfshihen ndërhyrjet ndërvenoze dhe nënlëkurë (subkutane),<br />

(qendrat kozmetike, të tatuazhit dhe ato për rehabilitimin nga droga), shërbimet<br />

funer<strong>al</strong>e, shërbimet ambulatore dhe të infermierisë, të cilat vizitojnë pacientë në<br />

banesat e tyre;<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8500

d) “zotërues i mbetjes spit<strong>al</strong>ore” është personi fizik e juridik, sipas kuptimit të<br />

pikës 13 të nenit 2 të ligjit <strong>nr.9010</strong>, datë 13.2.2003 “Për administrimin mjedisor të<br />

mbetjeve të ngurta”, i cili: krijon mbetje spit<strong>al</strong>ore; grumbullon, ruan përkohësisht,<br />

transporton dhe largon për në vendin e caktuar mbetjet spit<strong>al</strong>ore të prodhuara prej<br />

tij, si dhe i përpunon dhe i asgjëson ato;<br />

e) “transport” është aktiviteti që lidhet me transportin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore,<br />

duke përfshirë ngarkimin, transportimin e shkarkimin, sikurse dhe përgatitja,<br />

shërbimi e mirëmbajta e pajisjeve të përdorura për transportin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore;<br />

f) “qendër shëndetësore” është çdo vend ku mbetjet spit<strong>al</strong>ore prodhohen,<br />

duke përfshirë, por duke mos u kufizuar te: spit<strong>al</strong>et, qendrat kirurgjik<strong>al</strong>e ambulatore,<br />

qendrat e urgjencës shëndetësore, klinikat dhe njësitë ambulatore të kujdesit<br />

shëndetësor, duke përfshirë klinikat e mjekëve dhe dentistëve, laboratorët e<br />

diagnostikimit shëndetësor, bankat e gjakut, depot farmaceutike, laboratorët<br />

kërkimorë, agjencitë shëndetësor, klinikat dietologjike ose të kujdesit shëndetësorë,<br />

veterinaritë dhe spit<strong>al</strong>et, dyqanet e kafshëve shtëpiake, qendrat që ushtrojnë<br />

shërbimet e pastrimit të mbetjeve njerëzore në vendet e aksidenteve dhe morgët;<br />

g) “instrumente të mprehta” janë të gjitha sendet e infektuara apo të<br />

painfektuara, që mund të shkaktojnë shpime apo prerje, duke përfshirë dhe mos u<br />

kufizuar vetëm tek aget, shiringat, bisturitë, tubat kapilarë dhe instrumentet e tjera të<br />

mprehta;<br />

h) “mbetje infektuese” janë të gjitha mbeturinat e ndotura nga çdo lloj<br />

patogjeni si bakteriet, viruset, parazitët ose kërpudhat dhe përfshijnë kulturat nga<br />

puna në laboratorë, mbeturinat nga ndërhyrjet kirurgjik<strong>al</strong>e dhe autopsitë, mbeturinat<br />

nga pacientët e infektuar, si dhe materi<strong>al</strong>et apo pajisjet (që janë për t’u hedhur) në<br />

kontakt me këta pacientë, me kafshë të infektuara, si dhe materi<strong>al</strong>et dhe pajisjet e<br />

mjekëve dhe të personelit tjetër, që kanë qenë në kontakt me pacientë të infektuar;<br />

i) “mbetje patologjike” përfshijnë indet, organet, pjesë të trupit, placentat,<br />

gjakun dhe lëngjet e tjera të organizmit të njeriut;<br />

j) “mbetje farmaceutike” përfshijnë produktet farmaceutike të skaduara ose të<br />

papërdorshme, produktet farmaceutike të kontaminuara nga rënia/ rrëzimi përtokë,<br />

barnat e tepërta, vaksinat ose serumet dhe sendet e hedhura të përdorura gjatë<br />

trajtimit të barnave të tilla si shishe, kuti, doreza, maska, tuba ose shishe;<br />

k) “mbetje radioaktive” përfshijnë mbeturinat e lëngëta, të ngurta dhe të<br />

gazta, të ndotura me lëndë radioaktive, të prodhuara nga an<strong>al</strong>izat “in vitro” të indeve<br />

dhe lëngjeve të trupit, si dhe nga imazheria “in vivo” e organeve të ndryshme për<br />

qëllime diagnostike dhe terapeutike;<br />

l) “mbetje e rrezikshme” përfshijnë mbeturinat e infektuara, patologjike,<br />

shpuese, farmaceutike, toksike, kimike dhe radioaktive, ujin dhe tretës të infektuar;<br />

m) “mbetje të parrezikshme” përfshijnë letrat, sendet prej qelqi, plastike,<br />

kartonët, amb<strong>al</strong>azhet, mbeturinat ushqimore, mbeturina druri dhe ndërtimi;<br />

n) “administrimi i mbetjeve” përfshin minimizimin, ndarjen, grumbullimin,<br />

transportimin, depozitimin, asgjësimin, pakësimin dhe ripërdorimin e mbetjeve;<br />

o) “magazinim” është grumbullimi i përkohshëm në një vend të caktuar të<br />

mbetjeve spit<strong>al</strong>ore për një kohë jo më shumë se një vit, sipas kërkesave të paragrafit<br />

7.5 të kësaj rregulloreje.<br />

3.Zbatimi<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8501

Kjo rregullore zbatohet nga çdo prodhues, zotërues, magazinues, trajtues ose<br />

asgjësues i mbetjeve spit<strong>al</strong>ore.<br />

Përjashtohen nga zbatimi i kësaj rregulloreje:<br />

a) Individët prodhues të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore, kur këto prodhohen gjatë<br />

vetëmjekimit ose gjatë shërbimit mjekësor në banesë, përveçse kur individi detyrohet<br />

t’i vendosë mjetet e mprehta në kontenierë rezistentë ndaj shpimeve dhe t’i largojë<br />

ato në përputhje me rregullat e miratuara nga Ministri i Mjedisit, Pyjeve dhe<br />

Administrimit të Ujërave (MPAU) dhe Ministri i Shëndetësisë;<br />

b) Prodhuesit e vegjël, të cilët prodhojnë sasi të vogël mbetjesh spit<strong>al</strong>ore që<br />

nuk i k<strong>al</strong>on mbetjet spit<strong>al</strong>ore të prodhuara nga dhjetë shtretër spit<strong>al</strong>orë;<br />

c) Shërbimet ambulatore ose të urgjencës.<br />

KREU II<br />

DETYRIMET E PRODHUESVE TË MBETJEVE SPITALORE<br />

4. Prodhuesit e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore janë përgjegjës për:<br />

a) grumbullimin me kujdes dhe të kontrolluar të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore pranë<br />

qendrës shëndetësore;<br />

b) ndarjen e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore të parrezikshme (të llojit urban) nga mbetjet<br />

spit<strong>al</strong>ore të rrezikshme;<br />

c) amb<strong>al</strong>azhimin, etiketimin, magazinimin, grumbullimin, administrimin,<br />

trajtimin, transportimin dhe asgjësimin në mënyrë të përshtatshme të mbetjeve<br />

spit<strong>al</strong>ore të gjeneruara prej tyre;<br />

d) shpenzimet e transportit, asgjësimit ose riciklimit të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore të<br />

gjeneruara prej tyre. Kjo përgjegjësi është e pashmangshme dhe e pavarur nga<br />

përgjegjësia e ndonjë personi të tretë të ngarkuar nga prodhuesi për të ndërmarrë<br />

këto aktivitete;<br />

e) të gjitha dëmet e shkaktuara në mënyrë direkte ose indirekte në mjedis dhe<br />

shëndetin publik nga procesi i grumbullimit, magazinimit, transportimit dhe<br />

asgjësimit të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore të krijuara prej tyre.<br />

5. Regjistrimi<br />

5.1 Çdo prodhues i mbetjeve spit<strong>al</strong>ore duhet të regjistrohet në Ministrinë e Mjedisit,<br />

Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave brenda tre muajve nga hyrja në fuqi e kësaj<br />

rregulloreje, ndërsa prodhuesit që fillojnë aktivitetin e tyre pas botimit të saj në<br />

Fletoren Zyrtare jo më vonë se 30 ditë para fillimit të aktivitetit që krijon mbetje<br />

spit<strong>al</strong>ore.<br />

5.2 Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave vendos një numër<br />

regjistrimi për çdo prodhues të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore, i cili i njoftohet prodhuesit.<br />

5.3 Çdo prodhues duhet të vendosë numrin e regjistrimit mbi të gjitha fletët<br />

shoqëruese, etiketat e vendosura në amb<strong>al</strong>azhimet që mbajnë mbetje spit<strong>al</strong>ore dhe<br />

skedat bashkëngjitur ngarkesave që përmbajnë mbetje spit<strong>al</strong>ore.<br />

5.4 Numri i regjistrimit është individu<strong>al</strong> dhe nuk mund të transferohet.<br />

5.5 Çdo prodhues duhet ta njoftojë me shkrim Ministrinë, brenda 30 ditëve, mbi<br />

ndryshimet në strukturën e pronësisë, emërtimin, vendndodhjen, mënyrën e<br />

veprimtarisë ose mbi ndonjë ndryshim në aktivitetin e tij, që mund të ketë ndikim në<br />

llojin dhe sasinë e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore të krijuara.<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8502

6. Masat konkrete për administrimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore<br />

Brenda gjashtë muajve nga hyrja në fuqi e kësaj rregulloreje, çdo prodhues mbetjesh<br />

spit<strong>al</strong>ore, përveç prodhuesve të vegjël, përgatit:<br />

6.1 Një rregullore të brendshme për administrimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore brenda<br />

njësisë funksionuese.<br />

6.2 Një plan për administrimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore, që duhet të përmbajë<br />

minim<strong>al</strong>isht informacionin e mëposhtëm:<br />

a) një përshkrim të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore të prodhuara nga njësia përkatëse, duke<br />

përfshirë llojin, peshën dhe vëllimin;<br />

b) një përshkrim të procedurave të kërkuara për administrimin e mbetjeve në<br />

njësinë përkatëse;<br />

c) një përshkrim të zonës brenda dhe jashtë saj ku prodhohet, depozitohet apo<br />

trajtohet mbetja spit<strong>al</strong>ore;<br />

d) destinacionin, metodat e trajtimit dhe asgjësimit për çdo lloj mbetje<br />

spit<strong>al</strong>ore;<br />

e) procedurat dhe veprimtaritë për ku<strong>al</strong>ifikime në administrimin e mbetjeve<br />

spit<strong>al</strong>ore;<br />

f) veprimtaritë informative që lidhen me shëndetin, sigurinë dhe asgjësimin e<br />

rregullt të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore për të gjithë personat, që mund të bien në kontakt me to<br />

;<br />

g) procedurat dhe pajisjet e kontrollit të ndotjes dhe pastrimit;<br />

h) emrin, adresën dhe numrin e telefonit të personit (personave) përgjegjës për<br />

administrimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore.<br />

6.3 Çdo prodhues rishikon planin për administrimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore në<br />

përputhje me planin kombëtar për administrimin e mbetjeve të ngurta dhe planin<br />

kombëtar për administrimin e mbetjeve të rrezikshme, brenda një viti pas miratimit<br />

të tyre.<br />

6.4 Plani per administrimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore duhet të përditësohet çdo tre vjet.<br />

KREU III<br />

TRAJTIMI I MBETJEVE SPITALORE<br />

7. Çdo prodhues i mbetjeve spit<strong>al</strong>ore është përgjegjës për trajtimin e mbetjeve që nga<br />

prodhimi, grumbullimi, ndarja, transporti, magazinimi, përpunimi dhe deri te<br />

asgjësimi i tyre.<br />

7.1 Çdo prodhues ndan (seleksionon) që në burim elementët e rrezikshëm nga ata të<br />

parrezikshëm të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore, sipas rregullores së brendshme për<br />

administrimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore dhe i magazinon ato të ndara.<br />

7.2 Në rast se në vendin e prodhimit apo gjatë transportit, mbetjet spit<strong>al</strong>ore të<br />

rrezikshme, në mënyrë të vullnetshme apo të pavullnetshme përzihen me mbetje<br />

spit<strong>al</strong>ore të parrezikshme, këto mbetje spit<strong>al</strong>ore do të trajtohen si mbetje të<br />

rrezikshme.<br />

7.3 Pas procesit të ndarjes, për mbetjet spit<strong>al</strong>ore të parrezikshme që cilësohen si<br />

“mbetje urbane” nga paragrafi 9 i nenit 2 të ligjit <strong>nr.9010</strong>, datë 13.2.2003 “Për<br />

administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta”, zbatohet ligji nr.8094, datë 21.3.1996<br />

“Për largimin publik të mbeturinave”.<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8503

7.4 Mbetjet spit<strong>al</strong>ore të rrezikshme amb<strong>al</strong>azhohen dhe etiketohen në përputhje me<br />

shtojcën 2.A dhe magazinohen të ndara nga mbetjet e tjera.<br />

7.5 Kur mbetjet spit<strong>al</strong>ore duhet të transportohen për t’u trajtuar në vend tjetër,<br />

magazinimi në terren i tyre bëhet në një zonë të caktuar në brendësi apo në afërsi të<br />

vendeve të trajtimit apo të pikave të nisjes duke përmbushur kërkesat e mëposhtme:<br />

a) të lejohet hyrja vetëm e personave që kanë ku<strong>al</strong>ifikim për të administruar<br />

mbetje spit<strong>al</strong>ore;<br />

b) të tregohet kujdes për sigurinë e kontenierëve, të parand<strong>al</strong>ohen rrjedhjet, të<br />

sigurohet mbrojtja nga uji, shiu dhe era, si dhe të shmangen kushtet e inkubimit<br />

mikrobik dhe/ose të dekompozimit të tyre. Mbetjet njerëzore, shtazore apo të ndonjë<br />

gj<strong>al</strong>lese tjetër të magazinuara për më shumë se 24 orë, por gjithsesi më pak se 48 orë<br />

nga amb<strong>al</strong>azhimi, duhet të ruhen në frigorifer ose hapësirë frigoriferike që përdoret<br />

vetëm për mbetjet spit<strong>al</strong>ore në një temperaturë jo më të lartë se 10° C;<br />

c) të jenë ndërtuar me materi<strong>al</strong>e të qëndrueshme që pastrohen lehtësisht, që<br />

nuk lejojnë depërtimin e lëngjeve dhe të jenë rezistentë ndaj parazitëve;<br />

d) të mbahen pastër, në kushte të mira sanitare, dhe në gjendje të mirë<br />

funksion<strong>al</strong>e;<br />

e) mbetjet të jenë të etiketuara në mënyrë të dukshme me simbolin<br />

ndërkombëtar të bio-rrezikshmërisë të paraqitur në shtojcën 2.A dhe me njoftime të<br />

rrezikut në dyer, porta ose mbulesa, frigoriferë dhe konteinerë të tjerë që tregojnë<br />

përdorimin e magazinës për mbetje spit<strong>al</strong>ore dhe se hyrja e personave të<br />

paautorizuar është e nd<strong>al</strong>uar;<br />

f) sistemet e kullimit të dyshemesë së magazinës duhet t’i mundësojnë<br />

shkarkimet direkt në një sistem kan<strong>al</strong>izimesh sanitare për asgjësimin e ujërave të<br />

ndotura, në përputhje me ligjin nr. 9115, datë 24.7.2003 “Për trajtimin mjedisor të<br />

ujrave të ndotura” ose në një impiant grumbullimi që parand<strong>al</strong>on derdhjen e<br />

lëngjeve dhe rënien në kontakt me mjedisin.<br />

7.6 Konteinerët e mbetjeve të rrezikshme spit<strong>al</strong>ore duhet të përmbushin kërkesat e<br />

përcaktuara nga Organizata e Kombeve të Bashkuara, të etiketohen në përputhje me<br />

shtojcën 2.B dhe të magazinohen në mënyrë të tillë që të lejojnë hyrjen për qëllime<br />

inspektimi.<br />

7.7 Mbetjet spit<strong>al</strong>ore nuk duhet të presohen apo t’i nënshtrohen veprimeve të<br />

sforcuara mekanike, përveç rasteve kur këto janë pjesë e një procesi të posaçëm<br />

trajtimi të miratuar nga Ministri në Ministrinë e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit<br />

të Ujërave, bazuar në ligjin nr. 9537, datë 18.5.2006 “Për administrimin e mbetjeve të<br />

rrezikshme”.<br />

7.8 Çdo prodhues i vogël, transporton mbetjet e rrezikshme spit<strong>al</strong>ore të prodhuara<br />

në një impiant për administrimin e tyre ose siguron transportin nga një punëmarrës i<br />

tij, vetëm kur plotëson kushtet e mëposhtme:<br />

a) punëmarrësi që transporton mbetjet e rrezikshme spit<strong>al</strong>ore duhet të jetë<br />

trajnuar për administrimin e këtyre mbetjeve;<br />

b) mbetjet e rrezikshme spit<strong>al</strong>ore transportohen brenda 45 ditëve nga<br />

grumbullimi i tyre.<br />

7.9 Transportimi në terren i mbetjeve të rrezikshme spit<strong>al</strong>ore kryhet në përputhje me<br />

planin për administrimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore;<br />

a) mbetjet spit<strong>al</strong>ore që krijohen jashtë zonës së prodhimit fillestar të tyre, nuk<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8504

pranohen për transport në terren;<br />

b) asnjë person nuk duhet të pranojë për transport mbetjet spit<strong>al</strong>ore që nuk<br />

janë amb<strong>al</strong>azhuar dhe etiketuar në përputhje me shtojcën 2;<br />

c) me përjashtim të prodhuesve të vegjël dhe përdoruesve të automjeteve të<br />

urgjencës siç janë autoambulancat, asnjë person nuk duhet të transportojë mbetje<br />

spit<strong>al</strong>ore të rrezikshme pa lejen përkatëse, në përputhje me ligjin nr.9537, datë<br />

18.5.2006 “Për administrimin e mbetjeve të rrezikshme”;<br />

d) prodhuesit e vegjël që transportojnë mbetjet spit<strong>al</strong>ore të krijuara prej tyre<br />

nuk janë të detyruar të japin fletëdorëzimi në përputhje me paragrafin 7.14 të kësaj<br />

rregulloreje;<br />

e) një automjet që transporton mbetje spit<strong>al</strong>ore infektuese duhet të përmbushë<br />

kërkesat e shtojcës 4 të kësaj rregulloreje.<br />

7.10 Impiantet për djegien e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore respektojnë kushtet e djegies dhe<br />

normat e shkarkimeve në ajër të përcaktuara në pikën 5.1.2 “Linja për djegien e<br />

mbetjeve të rrezikshme dhe spit<strong>al</strong>ore” të vendimit të Këshillit të Ministrave nr.435,<br />

datë 12.9.2002 “Për miratimin e normave të shkarkimeve në ajër në Republikën e<br />

Shqipërisë”.<br />

7.11 Inceneratorët që përdoren për trajtimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore, duhet të jenë të<br />

pajisur me siguresa ose pajisje të tjera kontrolli, për të parand<strong>al</strong>uar funksionimin e<br />

impiantit djegës, nëse nuk janë plotësuar kushtet e përcaktuara në paragrafin e<br />

mësipërm 7.10. Në rast se arrihet një temperaturë më e ulët, impianti duhet të jetë i<br />

pajisur me djegësa ndihmës, të cilët duke mos llogaritur sasinë e nxehtësisë së<br />

mbetjeve, janë në gjendje të mbajnë në mënyrë të pavarur një temperaturë minim<strong>al</strong>e<br />

prej 700° Celcius.<br />

Përgjegjësi i inceneratorit :<br />

a) kryen monitorime dhe regjistrime të vazhdueshme të dhomave primare dhe<br />

sekondare të djegies;<br />

b) ruan të dhënat e monitorimeve të kryera për një periudhë shtatëvjeçare.<br />

7.12 Të gjitha mbetjet spit<strong>al</strong>ore që mund të digjen, duhet të shndërrohen nga<br />

inceneratori në hi, që nuk përkon me formën e mbetjeve para djegies. Ky hi që<br />

rezulton nga djegia, të paktën një herë çdo tre muaj, an<strong>al</strong>izohet duke përdorur<br />

përzierje kampionaturash të rastit për përmbajtjen e karbonit organik tot<strong>al</strong>, dhe çdo<br />

vit an<strong>al</strong>izohet për përmbajtjen e plumbit, mërkurit, k<strong>al</strong>iumit dhe met<strong>al</strong>eve të rënda.<br />

Hiri që rezulton nga djegia nuk duhet të ketë më shumë se 5% karbon (minim<strong>al</strong>isht<br />

95% djegie).<br />

7.13 Mbetja nga djegia ose hiri që përftohet nga procesi i trajtimit të mbetjeve<br />

spit<strong>al</strong>ore është mbetje e ngurtë dhe asgjësohet në përputhje me nenin 21 të ligjit<br />

<strong>nr.9010</strong>, datë 13.2.2003 “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta”.<br />

7.14 Impianti për trajtimin ose asgjësimin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore nuk duhet të pranojë<br />

nga prodhuesit më shume se 88 kilogramë/muaj mbetje spit<strong>al</strong>ore infektuese ose<br />

çfarëdo sasie mbetjesh spit<strong>al</strong>ore, në rast se nuk janë shoqëruar me fletëdorëzimi në<br />

përputhje me ligjin nr. 9537, datë 18.5.2006 “Për administrimin e mbetjeve të<br />

rrezikshme”.<br />

7.15 Në rast se një impiant trajton më pak se 20 kilogramë mbetje spit<strong>al</strong>ore infektuese<br />

nga prodhuesi i vogël, impianti duhet të mbajë regjistrime të këtyre pranimeve që<br />

minim<strong>al</strong>isht përfshin informacionin e mëposhtëm:<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8505

a) emrin dhe adresën e prodhuesit;<br />

b) peshën e mbetjeve të pranuara;<br />

c) datën dhe orën e pranimit të mbetjeve; dhe<br />

d) nënshkrimin e personit që pranon mbetjet.<br />

7.16 Të gjitha regjistrimet që bëhen sipas kësaj rregulloreje ruhen për një periudhë<br />

deri në shtatë vjet. Kjo periudhe shtyhet automatikisht në rast të mos zbatimit të aktit<br />

administrativ në lidhje me veprimtarinë e rregulluar, ose me kërkesën e Ministrit të<br />

Mjedisit.<br />

7.17 Kërkesat e paragrafit 7.16 nuk zbatohen ndaj prodhuesve të vegjël dhe atyre<br />

prodhuesve të renditur në germat “a”, “b”, “c” të paragrafit 3 të kësaj rregulloreje.<br />

KREU IV<br />

KONTROLLI DHE SANKSIONET<br />

8. Kontrolli<br />

a) Ndaj veprimtarisë së zotëruesve të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore ushtrojnë kontrolle<br />

Inspektorati i Mjedisit, organi që ka licencuar veprimtarinë, Inspektorati Sanitar<br />

Shtetëror dhe inspektorati bashkiak.<br />

b) Inspektorati Sanitar Shtetëror inspekton çdo spit<strong>al</strong>, incinerator ose<br />

vendgrumbullimi të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore të krijuara nën juridiksionin e tij.<br />

9. Sanksionet<br />

Shkelësit e kërkesave të kësaj rregulloreje, ndëshkohen me sanksione sipas<br />

specifikimeve të bëra në aktet përkatëse, në zbatim të të cilëve del kjo rregullore dhe<br />

konkretisht në germën “e” të nenit 32 dhe germën “b” të pikës 1 të nenit 33 të ligjit<br />

<strong>nr.9010</strong>, datë 13.2.2003 “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta”;<br />

10. Zbatimi<br />

Ngarkohet Ministri i Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave, Ministri i<br />

Shëndetësisë dhe organet e qeverisjes vendore për ndjekjen dhe zbatimin e kësaj<br />

rregulloreje.<br />

Kjo rregullore hyn në fuqi pas botimit në Fletoren Zyrtare.<br />

MINISTRI I MJEDISIT, PYJEVE DHE<br />

ADMINISTRIMIT TË UJËRAVE<br />

Lufter Xhuveli<br />

MINISTRI I SHËNDETËSISË<br />

Nard Ndoka<br />

SHTOJCA 1<br />

LLOJET E MBETJEVE SPITALORE TË RREZIKSHME<br />

Kategoria<br />

e mbetjeve<br />

Përshkrimi dhe shembuj<br />

Zonat kryesore<br />

prodhuese<br />

18 01 01 Instrumente të mprehta (përveç 18 01 03)<br />

Instrumente të mprehta të përdorura, si për<br />

shembull age, shiringa, bisturi, brisqe, pajisje<br />

të përziera, qelqe të thyera dhe të ndotura,<br />

Zona ku ushtrohet<br />

kujdesi<br />

shëndetësor, s<strong>al</strong>la<br />

operacioni,<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8506

tuba reanimacioni dhe materi<strong>al</strong>e të tjera të<br />

ngjashme.<br />

18 01 02 Pjesë të trupit dhe organe, përfshirë qeset dhe<br />

konservuesit e gjakut dhe rezervat e gjakut<br />

(përveç 18 01 03), produktet e gjakut; sende të<br />

ndotura me gjak serume dhe plazëm; kultura<br />

dhe grumbullime të agjentëve infektues që<br />

krijohen nga laboratore kërkimore dhe<br />

diagnostikimi dhe materi<strong>al</strong>e të ndotura me<br />

agjentë të tillë; mbetje izolimi nga pacientë me<br />

koeficient infektimi të lartë; mbetje të<br />

mjekimeve dhe të vaksinave; mbetje, shtresa<br />

dhe materi<strong>al</strong>e të tjera të infektuara me<br />

patogjenë trupore.<br />

18 01 08 Mbetjet, grumbullimi dhe asgjësimi i të cilave<br />

kërkon trajtim të veçantë për të përb<strong>al</strong>luar<br />

infeksionet;<br />

Mbetje që përmbajnë substanca kimike:<br />

Për shembull, kimikate të ngurta, të lëngshme<br />

ose në gjendje të gaztë sikurse solventët,<br />

reagentët, dizinfektuesit që kanë skaduar ose<br />

që nuk nevojiten më, zhvilluesit e filmave,<br />

oksid etileni dhe produkte të tjera kimike që<br />

mund të jenë toksikë, gërryes, që digjen<br />

lehtësisht, shpërthyes ose kancerogjenë.<br />

Ilaçe të skaduara të të gjitha llojeve, sikurse<br />

dhe mbetjet e tyre që mund të jenë<br />

gjenotoksike, mutogjene, teratogjene ose<br />

kancerogjene; sende të ndotura ose që mbajnë<br />

produkte farmaceutike (shishe, kuti).<br />

18 01 10 Ilaçe citotoksike dhe citostatike;<br />

Mbetje am<strong>al</strong>game të kujdesit dentar;<br />

Kontenierë në presion;<br />

Cilindra që mbajnë gazra ose aerosole që kur<br />

shpohen ose digjen aksident<strong>al</strong>isht mund të<br />

shpërthejnë. Cilindrat mund të përmbajnë<br />

gazra të përdorura për qëllime shëndetësore,<br />

dhoma të nxehta ose për përgatitjen e<br />

mjekimeve.<br />

laboratore dhe<br />

qendra kërkimore,<br />

banka gjaku,<br />

qendra për<br />

mbledhjen dhe<br />

transfuzionin e<br />

gjakut, qendra<br />

di<strong>al</strong>ize.<br />

S<strong>al</strong>la operacioni<br />

dhe zona<br />

kirurgjik<strong>al</strong>e,<br />

morgje dhe qendra<br />

për re<strong>al</strong>izimin e<br />

autopsive,<br />

materniteteve dhe<br />

klinikave<br />

obstetrik<strong>al</strong>e.<br />

Zona ku ushtrohet<br />

kujdesi<br />

shëndetësor, s<strong>al</strong>la<br />

operacioni,<br />

laboratore dhe<br />

qendra kërkimore,<br />

banka gjaku,<br />

qendra kirurgjik<strong>al</strong>e<br />

për mbedhjen dhe<br />

transfuzionin e<br />

gjakut, qendra<br />

di<strong>al</strong>ize,<br />

qendra<br />

laboratorike dhe<br />

kërkimore, qendra<br />

shëndetësore,<br />

dentistë.<br />

Zona ku ushtrohet<br />

kujdesi<br />

shëndetësor, depo<br />

farmaceutike dhe<br />

kimike, dentistë,<br />

laboratore,<br />

zona ku ushtrohet<br />

kujdesi<br />

shëndetësor, depo<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8507

farmaceutike dhe<br />

kimike, qendra<br />

laboratorike dhe<br />

kërkimore.<br />

SHTOJCA 2<br />

Modeli Ndërkombëtar i Sinj<strong>al</strong>istikës që njofton rrezikun e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore dhe<br />

standardi i etiketimit<br />

Shtojca 2.A Etiketa e kontenitorëve:<br />

Etiketa përfshin shenjën ndërkombëtare d<strong>al</strong>luese të rrezikut të mbetjes mjekësore,<br />

njoftimin e rrezikut mjekësor në shqip dhe në anglisht dhe numrin e parë të<br />

klasifikimit ndërkombëtar (6). Madhësia minim<strong>al</strong>e e etiketës duhet të jetë 14cm x<br />

14cm dhe të ketë formën e një rombi.<br />

Shtojca 2.B Etiketa e koshave<br />

Të gjitha etiketat duhet të prodhohen me materi<strong>al</strong>e që u rezistojnë rrezeve UV, ujit<br />

dhe të jenë ngjitëse.<br />

Etiketa që duhet të vendoset në pjesën e prapme të koshit:<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8508

Etiketa përfshin shenjën d<strong>al</strong>luese të rrezikut të mbetjes mjekësore ndërkombëtare,<br />

njoftimin e rrezikut të mbetjes mjekësore në shqip dhe anglisht dhe numrin e parë të<br />

klasifikimit ndërkombëtar (6). Madhësia minim<strong>al</strong>e e etiketës duhet të jetë 14cm x<br />

14cm dhe të ketë formën e një rombi.<br />

Etiketa që duhet të vendoset në pjesën e përparme të koshit:<br />

Etiketa d<strong>al</strong>luese duhet të përcaktojë me germa të mëdha llojin e mbetjes së<br />

rrezikshme, përshkrimin shtesë me germa të vogla dhe duhet të mbajë shenjën<br />

d<strong>al</strong>luese të rrezikut. Madhësia minim<strong>al</strong>e e etiketës duhet të jetë (Gjerësi x Lartësi)<br />

14cm x 5cm. Etiketa duhet të jetë shkruar në gjuhët shqip dhe anglisht.<br />

Etiketa përshkruese përfshin:<br />

- Përshkrimin dhe identifikimin (me germa të bardha në një sfond të zi),<br />

“Mbetje spit<strong>al</strong>ore” N.O.S.<br />

- Përcaktimin “I infektuese”;<br />

- Fj<strong>al</strong>ën sinj<strong>al</strong>izuese “RREZIK”;<br />

- Njoftimin e rrezikshmërisë “Mund të shkaktojë infeksion”;<br />

- Numri i OKB “3291” 8[1] ;<br />

- Klasën e rrezikut “6.2”;<br />

- Numrin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të klasifikimit të mbetjeve “18.01.03*”;<br />

- Numrat EINECS 9[2] ;<br />

- Shprehja e rrezikut “R21”;<br />

- Shprehja e sigurisë “S1/4/24/35/36/37/431 /60;<br />

- Deklaratë par<strong>al</strong>ajmëruese;<br />

8[1] përfaqëson numra katërshifrorë që identifikojnë m<strong>al</strong>lrat e rrezikshme, substancat dhe<br />

artikujt e rrezikshëm etj., që përcaktohen nga Komiteti i Eksperteve të OKB-së për transportin e<br />

m<strong>al</strong>lrave të rrezikshme<br />

9[2] EINECS kuptohet një numër regjistri i dhënë për çdo substancë kimike të tregtueshme,<br />

marrë nga Inventari Europian për Substancat Kimike Ekzistuese<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8509

- Identifikimi i furnizuesit;<br />

- Personi i kontaktit;<br />

- Adresa;<br />

- Numri i telefonit dhe celularit;<br />

- Madhësia minim<strong>al</strong>e duhet të jetë (Gjerësia x Lartësia) 21 cm x 14 cm (A5).<br />

Etiketa duhet të jetë shkruar në gjuhët shqip dhe anglisht.<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8510

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8511

Etiketa e “Destinacionit dhe e deklarimeve”<br />

Çdo kosh i amb<strong>al</strong>azhuar, i mbyllur dhe vulosur duhe të identifikohet me një etiketë<br />

që duhet të vendoset në unazën e vulës dhe që tregon:<br />

- Vendndodhjen;<br />

- Gjendjen e ngurtë ose të lëngët;<br />

- Llojin e mbetjes së rrezikshme;<br />

- Datën e grumbullimit;<br />

- Numrin e koshit ose amb<strong>al</strong>azhimit;<br />

- Sasinë në kg ose litra;<br />

- Nënshkrimin e punonjësit të grumbullimit.<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8512

SHTOJCA 3<br />

Metoda <strong>al</strong>ternative për trajtimin dhe asgjësimin<br />

Trajtimi fizik, si:<br />

1. Autoklava;<br />

a) Presion;<br />

b) Presion – avull;<br />

2. Sterilizimi me mikrov<strong>al</strong>ë;<br />

3. Sterilizimi – UV;<br />

4. Trajtimi kimik/dizinfektimi;<br />

a) me shkumës të kloruar;<br />

b) me klor aktiv (klor të lirë);<br />

c) me peroksid hidrogjeni (H 2O 2);<br />

d) me glutinimin e proteinave nëpërmjet përdorimit të acideve;<br />

e. me ozon (O 3);<br />

5. Metoda asgjësimi, si:<br />

a) asgjësimi<br />

Të gjitha mbetjet spit<strong>al</strong>ore infektuese, që asgjësohen bashkërisht në vendet ekzistuese<br />

të asgjësimit ose në venddepozitimet e ardhshme të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore, duhet të<br />

vendosen në vendin e caktuar dhe të mbulohen me materi<strong>al</strong> izolues. Nd<strong>al</strong>ohet<br />

manipulimi i materi<strong>al</strong>it dhe kontakti fizik.<br />

b) Izolimi në kontenierë dhe sisteme teknike të provuar ndërkombëtarisht;<br />

c) Çimentimi dhe imobilizimi i tyre.<br />

SHTOJCA 4<br />

KUSHTET QË DUHET TË RESPEKTOJË TRANSPORTIMI I MBETJEVE<br />

SPITALORE INFEKTUESE<br />

Përveç automjeteve të urgjencës që kthehen nga vende aksidentesh, çdo automjet që<br />

transporton mbetje spit<strong>al</strong>ore infektuese duhet të jetë lehtësisht i identifikueshëm<br />

gjatë transportimit të mbetjeve me shenjën d<strong>al</strong>luese ndërkombëtare të rrezikut të<br />

mbetjes mjekësore dhe fj<strong>al</strong>ët e përshkruara në shtojcën 2.<br />

Automjetet e përdorura për transportin e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore infektuese:<br />

- Duhet të përfshijnë një pjesë ngarkues – transportues që rri i mbyllur dhe i<br />

siguruar, përveçse kur ngarkon ose shkarkon mbetje spit<strong>al</strong>ore për të parand<strong>al</strong>uar<br />

hyrjen dhe ekspozimin e paautorizuar ndaj erës dhe rreshjeve;<br />

- Duhet të jenë projektuar dhe ndërtuar në mënyrë të tillë që të mos lejojë<br />

derdhjet;<br />

- Duhet të jenë pastruar dhe dizinfektuar pas rrjedhjeve ose derdhjeve<br />

aksident<strong>al</strong>e;<br />

- Duhet të jenë pastruar dhe dizinfektuar para përdorimit për ndonjë qëllim<br />

tjetër; dhe<br />

- Nuk duhen përdorur për të transportuar ushqime, produkte ushqimore,<br />

kontenierë ushqimorë ose ndonjë substancë, e cila do të gëlltitet nga njerëzit ose<br />

kafshët ose do t’i shtohet ushqimeve të njerëzve ose kafshëve.<br />

Gjatë transportimit të mbetjeve spit<strong>al</strong>ore infektuese, automjetet duhet të mbajnë me<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8513

vete një kit për nd<strong>al</strong>imin e derdhjeve dhe për pastrimin e automjetit.<br />

Çdo derdhje prej njëzet (20) ose më shumë kilogramësh, duhet të raportohet sa më<br />

shpejt që të jetë e mundur te punëdhënësi, Inspektorati Sanitar Shtetëror, inspektorati<br />

mjedisor, sikurse dhe tek organi kompetent i qeverisjes vendore. Çdo kontakt direkt i<br />

mjetit ose pajisjes me mbetjen spit<strong>al</strong>ore duhet të konsiderohet dhe trajtohet si<br />

derdhje.<br />

SHTOJCA 5<br />

STANDARDE TEKNIKE PËR DJEGIEN E MBETJEVE SPITALORE INFEKTUESE<br />

Standardet teknike për djegien e mbetjeve spit<strong>al</strong>ore të rrezikshme janë ato standarde<br />

të përcaktuara në tabelën 6.1 “Krematori” të vendimit të Këshillit të Ministrave<br />

nr.435, datë 12.9.2002 “Për miratimin e normave të shkarkimeve në ajër në<br />

Republikën e Shqipërisë”.<br />

a) Mbetjet e rrezikshme spit<strong>al</strong>ore do të digjen në impiante me një fuqi k<strong>al</strong>orike<br />

jo më të vogël se 11 000 kj/kg DS;<br />

b) Nd<strong>al</strong>ohet djegia e mbetjeve të rrezikshme në impiante me fuqi më të vogël<br />

k<strong>al</strong>orifike se 350 kë.<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8514

REPUBLIKA E SHQIPËRISË<br />

KËSHILLI BASHKIAK TIRANË<br />

V E N D I M<br />

Nr.1, datë 05.02.2007<br />

PËR<br />

RREGULLIMIN E ADMINISTRIMIN E MBETJEVE URBANE<br />

DHE PASTRIMIT TË QYTETIT<br />

Në mbështetje të ligjit Nr.8652, datë 31.07.2000 “Për organizimin dhe funksionimin e<br />

qeverisjes vendore”, neni 10 dhe neni 32/k, ligjit Nr.8934, datë 05.09.2002 “Për<br />

mbrojtjen e mjedisit”, neni 73, ligjit Nr.8094, datë 21.03.1996 “Për largimin publik të<br />

mbeturinave”, ligjit Nr.9010, datë <strong>13.02.2003</strong> “Për administrimin mjedisor të mbetjeve<br />

të ngurta”, ligjit Nr.7697, datë 07.04.1993 “Për kundravajtjet administrative” (me<br />

ndryshimet përkatëse), Vendimit të Këshillit të Ministrave Nr.99, datë 18.02.2005<br />

“Për miratimin e kat<strong>al</strong>ogut shqiptar të klasifikimit të mbetjeve”, Rregullores Higjeno-<br />

Sanitare Nr.376, datë 17.11.1997 “Për pastrimin në zonat urbane dhe rur<strong>al</strong>e, për<br />

administrimin dhe trajtimin e mbeturinave”, me propozim të Kryetarit të Bashkisë,<br />

Këshilli Bashkiak,<br />

V E N D O S I:<br />

1. Të miratojë “Rregulloren e administrimit të mbetjeve urbane dhe pastrimit të<br />

qytetit”.<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8515

2. Për zbatimin e këtij Vendimi ngarkohet Drejtoria e Pastrimit, Drejtoria e<br />

Kontrollit mbi Territorin, Policia Bashkiake dhe Drejtoria e Përgjithshme e<br />

Taksave dhe Tarifave Vendore.<br />

3. Ky Vendim hyn në fuqi 10 ditë pas shp<strong>al</strong>ljes.<br />

K R Y E T A R I<br />

LUAN SHAHOLLARI<br />

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8516

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8517

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8518

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8519

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8520

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8521

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8522

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8523

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8524

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8525

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8526

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8527

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8528

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8529

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8530

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8531

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8532

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8533

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8534

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8535

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8536

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8537

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8538

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8539

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8540

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8541

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8542

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8543

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8544

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8545

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8546

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8547

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8548

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8549

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8550

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8551

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8552

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8553

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8554

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8555

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8556

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8557

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8558

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8559

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8560

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8561

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8562

Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Shqipëri, Tel: +355 4 226629 Fax: +355 4 228430 bashkiatirane@tirana.gov.<strong>al</strong><br />

8563

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!