1 Profili Kombëtar i Menaxhimit të Kimikateve në ... - chemicals.al

Ultësirës Bregdetare, kurse drejt Lindjes ai dobësohet, duke u shprehur në uljen etemperaturave dhe pakësimin e sasisë së reshjeve. Në përgjithësi, elementët klimatikë kanëndryshime të konsiderueshme në krahina të ndryshme të vendit tonë, veçanërisht temperaturatdhe reshjet. Vlerat mesatare vjetore të temperaturave lëkunden nga 17,6 0 C (Sarandë) deri në7 0 C ( Vermosh), me ato të Janarit përkatësisht nga 10 0 C deri në 3 0 C dhe ato të Korrikut midis21 0 C dhe 17 0 C. Temperaturat më të ulëta janë regjistruar në Sheqeras (-25,8 0 C) dheVoskopojë të Korcës (-25,6 0 C) dhe në Bizë (-4,7 0 C), kurse ato më të larta janë vërejtur nëKuçovë ( 43,9 0 C, Roskovec të Fierit ( 42,8 0 C) dhe në Çiflig të Sarandës ( 42,4 0 C). Vendi ynëdallohet për sasinë e madhe të reshjeve , të cilat përqëndrohen kryesisht në veri, perëndim dhejugperëndim, me një vlerë mesatare vjetore 1430 mm. Shpërndarja stinore territoriale e tyreparaqitet e ndryshme: pjesa më e madhe (rreth 70%) bie gjatë gjysmës së ftohtë të vitit.Territoret më të lagështa janë Alpet Shqiptare (Boga me 3094 mm) dhe Kurveleshi në Jug(Nivicë 2,425mm). Kurse për sa i takon regjimit mesatar të reshjeve ai shprehet në maksimum24 orësh me vlerë 430mm në Bogë. Zonat malore të vendit janë të pasura në reshje bore melartësi mesatare 60-120cm, kurse lartësia më e madhe ka arritur 2-3m në Vermosh, Bogë,Theth, Valbonë, Curraj të Epërm, Lurë etj.Tabela 1.A-1: Lumenjtë kryesoreLumenjtëGjatësia brenda shtetit Sipërfaqja (km 2 )Lartësia(m)(km)Drin 285 14,173 971Seman 281 5,649 863Vjosa 272 6,706 855Shkumbin 181 2,444 753Mati 115 2,441 746Erzeni 109 760 435Burimi: INSTATTabela 1.A-2: Liqenet kryesoreLiqenet Sipërfaqe (km 2 ) Lartësia mbi nivelin e Thellësia(m)detit (m)Liqenet natyraleShkodra 368 5 9Ohri 362.6 695 287Prespa 285 853 35Buntrinti 16.3 0 21Liqenet artificialeFierza 72.6 295 128Vau i Dejës 24.7 74 52Ulza 12.5 129 61Burimi : INSTATUjrat sipërfaqësore, për shkak të relievit të thyer, lumenjtë janë të rrëmbyer dhe kanë forcë tëmadhe erozioni. Lumenjtë Buna, Drin, Mat, Ishëm, Erzen, Shkumbin, Seman dhe Vjosëderdhen në Detin Adriatik; Lumi i Bistricës derdhet në Detin Jon. Lumenjtë që derdhen nëDetin Adriatik formojnë një sërë lagunash dhe moçalesh bregdetare. Lumenjtë e Shqipërisëjanë një burim i rëndësishëm i energjisë hidrike.Liqenet kanë origjina të ndryshme: liqene akullnajore në zonat malore, liqene karstike në zonatkodrinore dhe liqene tektonike, si të Shkodrës, Ohrit dhe Prespës. Liqenet kodrinore dhemalore janë të rëndësishëm nga pikëpamja e ekosistemeve turistike. Ndër liqenet artificial të2

ndërtuara për prodhimin e energjisë elektrike në Hidrocentrale, ata më të mëdhenjtë janë nëzonën veriore të vendit ku përmenden liqenet e ndërtuara mbi lumin Drin (Fierza, Vau Dejës,Komani) dhe në lumin Mat (Ulza dhe Shkopeti). Liqene artificialë që përdoren për ujitjen etokave bujqësore janë rezervuari i Gjancit, Thanës, Kurjanit, Bezhanit etj.Ujrat nëntokësore në Shqipëri janë një pasuri natyrore shumë e rëndësishme sepse jane burimikryesor për ujë të pijshëm. Furnizimi me ujë të pijshëm realizohet duke përdorur burimet ujorenëntokësore të nxjerra me anë të qarkullimit të detyruar. Rrjetet e ujit të pijshëm ofrojnë ujë jovetëm për përdorim shtëpiak, por edhe për përdorim industrial.Ujrat detare, bregdeti shqiptar përbëhet nga vijat bregdetare të Detit Adriatik dhe Detit Jon.Niveli më i lartë i detit vërehet gjatë muajve nëntor dhe dhjetor sepse erërat e forta jugore nëkëtë periudhë e shtyjnë masën ujore në drejtim të veriut, duke shkaktuar rritjen e nivelit tëdetit. Niveli më i ulët i detit vihet re në muajt korrik dhe gusht, që është edhe periudha më eqetë e vitit.Pyjet mbulojnë 36% të territorit shqiptar. Ato përbëhen nga pyje të lartë (45,7%) dhe korije(54,3%). Sipas funksioneve të tyre, pyjet ndahen në pyje prodhuese (86,0%) dhe pyjembrojtëse (14,0%). Gjithashtu mund të dallojmë mes pyjeve natyrore, që përbëjnë 91,2% dhepyjeve ose plantacioneve artificiale (të krijuara nga njeriu) me 8,8%. Pyjet në Shqipëripërdoren për prodhim dhe mbrojtje, për të plotësuar nevojat e konsumatorëve për dru (nëindustrinë e drurit, ndërtim, etj.) dhe për dru zjarri, si dhe për funksione të tjera (kontroll ierozionit, ruajtja e biodiversitetit, çlodhje, turizëm, gjah, sporte, etj).Sipërfaqja e përgjthshme e fondit pyjor për vitin 2009 është 1 071 880 hektarë, me një vëllimtë përgjthshëm të lëndës drusore rreth 76. milione m³. Volumi i lëndës drusore në pyjeshtetërore të shitur për vitin 2009 është 92,881m³ nga ku 25,959m³ janë lëndë punimi dhe66,922 m³ janë dru zjarri. Ndërsa në pyjet komunale volumi i lëndës drusore të shitur në totalështë 9,976 m³1.2 DemografiaTabela 1.A-3: Të dhëna të përgjithshmeGjuha zyrtareShqipPopullsia në Total3,194, 417 banorëDendësia e popullsisë 110.03 banorë/km 2Numri i Lindjeve në 2009 29,189Popullsia urbane 1,589,559Popullsia rurale 1,605,413Numri i Vdekjeve, 2009 15,662Martesat 17,875Jetëgjatësia Mesatare (vite) 75.3Femra-Meshkuj-77.872.9PBB, 20081,088,132 mln lekëShkalla e papunësisë, 2009 13.8%Niveli i punësimit, 2009 53.4%Numri i mjeteve të transportit rrugor 397,981Aksidentet rrugore, 2009 1,800Numri i nxënësve 2008-2009 187,000Numri i studentëve 2008-2009 29,0003

Burimi: INSTATTabela 1.A-4: ShkollimiGrupmoshat përfshirë në arsim në %, 2008, sipas nivelit arsimorParashkollorArsimi bazë Arsimi i Mesëm Arsimi i LartëNiveli i parë Niveli i dytë53 93 97 73 30Burimi: INSTATTabela 1.A-5: Të dhëna demografike pwr periudhwn 2006-2009Lindjet Vdekjet MartesatFemra Meshkuj Total Femra Meshkuj Total2006 15,979 18,250 34,229 7,600 9,082 16,682 21,3322007 15,524 17,639 33,163 6,448 8,080 14,528 22,3712008 17,138 19,113 36,251 7,015 8,911 15,926 21,2902009 29,189 15,662 17,875Burimi: INSTATTabela 1.A-6: Popullsia mesatare vjetore ( ,000)2006 2007 2008 2009Popullsia 3,142 3,161 3,182 3,1940-15 vjec 793 775 762 74715-59 1,963 2,049 2,126 2,14760+ 386 337 294 300Burimi: INSTATTabela 1.A-7: Popullsia sipas qarqeve, viti 2009Qarku Gjithsej Meshkuj FemraBerat 170,815 86,098 84,717Dibër 140,007 67,761 72,246Durrës 310,442 153,219 157,223Elbasan 343,054 173,818 169,236Fier 374,005 188,759 185,246Gjirokastër 102,531 51,709 50,822Korçë 257,530 128,650 128,880Kukës 79,289 38,640 40,649Lezhë 158,800 77,252 81,548Shkodër 246,016 124,160 121,856Tiranë 800,199 409,128 391,071Vlorë 211,734 104,828 106,906Burimi: INSTAT4

MigrimiPopullsia shqiptare konsiderohet një popullsi e re. Pas vitit 1990 ajo njohu dukuri të reja siçishte ai i migracionit, i cili ndikoi mjaft si në strukturën ashtu edhe në ritmet e rritjes së saj.Lëvizja e lirë dhe e pakontrolluar e popullsisë ka ndikuar në ndryshimin e raportit të popullsisëqytetare me atë fshatare. Dallojmë dy tipa të ndryshëm të migrimit: i pari, migrim në distancatë gjata, i drejtuar në polet kryesore ekonomike në qendër të vendit; i dyti, migrim në distancadisi të shkurtra në drejtim të bregdetit, i cili është një rajon imigrimi dhe emigrimi. Imigrantët eprefekturave të Tiranës dhe të Durrësit përbëjnë përkatësisht 23 % dhe 18 % të popullsisë sëpërgjithshme banuese në vitin 2001. Në prefekturat e Vlorës, Lezhës dhe Fierit, ky treguesështë përkatësisht 9 %, 7 % dhe 6 %, ndërsa në prefekturat e tjera ky tregues është në një niveltë papërfillshëm, nën 3 %. Pothuajse të gjitha prefekturat me një bilanc pozitiv migrator kanëpësuar një rritje të popullsisë urbane. Për më tepër, 62 % të imigrantëve në Durrës dhe 62 % eatyre të Elbasanit janë vendosur në zonat urbane. Gjatë periudhës 1989-2001, Dibra, Fieri dheLezha patën nivelin më të lartë të imigrimit më karakter rural. Vlora, Durrësi dhe Tirana patënnivelet më të ulëta.Në këto prefektura, përveç Tiranës, është vënë re një përforcim i urbanizimit të migracionit.Pas vitit 1990 rreth 1/5 e popullsisë ose rreth 0,75 milion individë, jetojnë jashtë Shqipërisë siemigrantë.PunësimiNë Shqipëri gjatë vitit 2009 rezultojnë 16.6% të punësuar në Sektorin Shtetëror, rreth 43.7% nëSektorin privat bujqësor dhe 39.8% në Sektorin privat jo bujqësorTabela 1.A-8: Tregues të forcave të punës (,000) pwr periudhwn 2007-20102007 2008 2009 2010Popullsia (në fund të vitit ) 3,170 3,193 3,195Popullsia në moshë pune 2,106 2,052 2,150Forcat e punës 1,082 1,290 1,346Niveli i punësimit (%) 56.4 53.8 53.4Të punësuar 1,198 1,123 1,160Të papunë 185 168 185Shkalla e papunësisë (%)-meshkuj-femraBurimi: INSTAT13.211.216.312.510.415.913.611.516.713.511.216.7Tabela 1.A-9: Shkalla e papunësisë sipas gjinisëEmërtimi 2007 2008 2009 2010Shkalla e papunësisë (%) 13.2 12.5 13.6 13.5– Meshkuj 11.2 10.4 11.5 11.2– Femra 16.3 15.9 16.7 16.75

Tabela 1.A-10: Të papunë të regjistruar sipas grupmoshësTë papunë të regjistruarsipas grupmoshës2006 2007 2008 200915-19 11,250 10,616 10,220 9,07320-24 24,542 21,887 20,920 20,19925-34 35,577 34,053 31,670 32,36335+ 78,433 76,315 77,789 80,433Gjithsej/Total 149,794 142,871 140,599 142,0681.3 Struktura politikeForma e qeverisjes së Shqipërisë është republike parlamentare. Presidenti i Shqipërisë apoInstitucioni kushtetues i Presidentit të Republikës sipas Kushtetutës së Shqipërisë është kryetarii shtetit. Presidenti zgjidhet nga parlamenti për një mandat katërvjecar dhe gëzon të drejtën dhepër një mandat të dytë. Kryeministri është kryetari i qeverisë që përbëhet nga 15 ministri.Pushteti qëndror ushtrohet nga Qeveria ndërsa pushteti vendor ushtrohet nga organet vendoreku përfshihen bashkitë dhe komunat. Pushteti legjislativ ushtrohet nga qeveria dhe parlamenti.Kuvendi i Shqipërisë përbëhet nga 140 deputetë që përfaqësojnë koalicionet “Aleanca eNdryshimit``me 70 deputetë, ``Bashkimi për ndryshim``me 66 deputetë dhe “AleancaSocialiste për Integrim`` me 4 deputetë.Pushteti gjyqësor ushtrohet vetëm nga Gjykatat dhe prokuroritë, në përputhje me Kushtetutëndhe kompetencat që u ngarkohen atyre me ligj. Gjyqtarët kanë kompetencë të shqyrtojnë tëgjitha çështjet penale, penale ushtarake, civile, administrative si dhe çdo çështje tjetër tëpërcaktuar me ligj, ndërsa prokurorët kanë për detyrë të marrin pjesë në gjyqe penale dhe jocivile etj. Sistemi Shqiptar i Drejtësisë përbëhet nga Gjykatat e Faktit, Gjykatat e Apelit,Gjykata e Lartë.Në pushtetin qëndror çështjet të mbrojtjes të mjedisit, shëndetit si dhe përdorimit të tokëstrajtohen nga Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujrave, Ministria eShëndetësisë dhe Ministria e Bujqësisë të cilat hartojnë politikat, strategjitë dhe planetpërkatëse .6

Sipas ligjit nr. 8652, datë 31.07.2000 “Përorganizimin dhe funksionimin e Qeverisjesvendore”, përgjegjësitë kryesore tëqeverisjes vendore në fushën e mbrojtjes sëmjedisit jane: të hartojnë plane vendore përmbrojtjen e mjedisit, duke integruarmbrojtjen e mjedisit në planet e rregullimittë territorit, të përcaktojnë vendet egrumbullimit e të përpunimit tëmbeturinave prodhuese dhe jetësore, nëpërputhje me kriteret mjedisore dhe planete zhvillimit, të organizojnë depozitimin embetjeve dhe të lëndëve të rrezikshme dheruajtjen e zonave të gjelbra në qendratqytetëse dhe rreth tyre; të administrojnëmbeturinat qytetëse, impiantet e trajtimit tëujrave të ndotura dhe të mbeturinave tëngurta; ruajtja dhe zhvillimi i pyjeve,kullotave dhe burimeve natyrore mekarakter vendor.Ndarja administrativeShqipëria ndahet administrativisht në 12qarqe, 36 rrethe, 374 komuna/bashki.7

Tabela 1.A-11: Ndarja administrative8

Lokalizimi i grupeve etnikeShqiptarët janë grupi etnik më i madh në Shqipëri, afro 98 %.Shqiptarët ndahen në dy grupe mëdha gjuhësore: Gegët dhe Toskët që përveç disandryshimeve në gjuhë dallojnë edhe në kulturë dhe në besimin fetar. Toskët shtrihen në Jug tëvendit dhe ndahen në Myslimanë (Suni dhe Bektashi) dhe në të Krishterë Ortodoksë, kurseGegët shtrihen në Veri dhe ndahen në Myslimanë (shumica dërrmuese Suni dhe pakicaBektashi) dhe në të Krishterë Katolikë.Pakica kombëtare më e madhe që jeton në territorin e Republikës së Shqipërisë është pakicaGreke. Popullsia e saj, sipas të dhënave nga Regjistrimi i Përgjithshëm i Popullsisë dhe iBanesave i vitit 1989 është 58.758 banorë. Pjesa dërrmuese e saj jeton në jug të vendit, në 40fshatra të rrethit Gjirokastër, 35 fshatra të Sarandës, 16 fshatra të Delvinës dhe 3 fshatra tëPërmetit.Vllahët/arumunët zyrtarisht në Shqipëri janë të njohur si vogëlsi gjuhësore, të ngjashëm meRomët. Poullsia me origjinë vllahe/arumune kryesisht është vendosur në Shqipërinë Jugore dhenë Shqipërinë e Mesme. Vllahët kanë ruajtur zakonet dhe traditat e tyre. Në fillim të vitit 1999ata kanë themeluar shoqatën kulturore, e cila organizon aktivitete artistike me pjesëmarrjen egrupeve folklorike.Një minoritet fare i vogël i Malazezëve jeton në veri të Shkodrës.Maqedonasit jetojnë në nëntë fshatra rreth liqenit të Prespës në Korçë si dhe në disa fshatra tëtjera në rrethin e Dibrës. Numri i tyre në Shqipëri mund të luhatet nga 5.000-10.000.Nga pikëpamja administrative, të 9 fshatrat minoritare përbëjnë një komunë me emrin Komunae Liqenasit sipas emrit të fshatit Liqenas që është më i madhi.1.4 Sektorët e zhvillimitEkonomia Shqiptare bazohet në iniciativën e lirë ku 80% e produkteve të brendshme vijnë ngasektori privat. Gjithashtu, vlen të përmendet se, investimet publike të viteve të fundit kanëpësuar rritje në raport me PBB-në, dhe kanë qënë ndjeshëm shumë më të larta krahasuar medefiçitin total. Shumica e këtyre investimeve publike janë financuar nga të ardhurat shtetërore.Rritja ekonomike e Shqipërisë këto vitet e fundit rezulton të jetë mesatarisht 4- 5 % në vit,duke shënuar rritje të vazhdueshme nga viti në vit. Rritja e PBB-së për frymë ka ndikuarpozitivisht në rritjen e standardit të jetesës. Gjatë vitit 2009 është siguruar një rritje pozitiveekonomike prej 3.3% kundrejt GDP.Tabela 1.B-1: Produkti i brendshëm bruto pwr periudhwn 2005-2008Produkti i brendshëm bruto 2005 2006 2007 2008PBB me çmime aktuale 814,797 882,200 967,670 1,088,132Rritja vjetore e PBB me çmime konstante5.7 5.4 5.9 7.7krahasuar me vitin e mëparshem në %PBB për frymë në USD 2,597 2,854 3,385 4,0769

Shpërndarja e ndërmarrjeve aktive sipas sektorëve ekonomikë është: tregtia 47.1%, industria9.3%, hoteleri-bare-restorante 14.8%, transporti e komunikacioni 9.6%, shërbime të tjera13.3%, ndërtimi 4.6%, bujqësia e peshkimi 1.2%.Tabela 1.B-2: Pasqyrë e sektorëve ekonomikë kombëtarëSektorët ekonomikëkombëtareNr. punësuarve%Nr. ndërmarrjeve Kontributi në GDP,mln. lekeBujqësia, gjuetia dhe pyjet 44.7 1,702 18.5Industri9.8-Industria Nxjerrëse 9.4 9,9641.1-Industria Përpunuese 8.7Ndërtim 8.4 4,245 14.9Tregëti, Hotele dhe Restorante 11.7 60,383 21.2Transport dhe komunikacion 3.6 10,361 9.6Shërbime të tjera 22.2 14,032 25.9Burimi: INSTATTabela 1.B-3: Struktura e sektorëve kryesorë ekonomikë sipas madhësisë (sipas numrit të punonjësve)Aktiviteti ekonomikGjithsejGrupuar sipas numrit të të punësuarve1-4 5-9 10-49 50+Prodhuesit e të mirave 15,911 12,087 1,786 1,637 401Bujqësia e Peshkimi 1,702 1,591 57 43 11Industria 9,964 8,051 878 752 283Ndërtimi 4,245 2,445 851 842 107Prodhuesit e shërbimeve 84,776 79,479 2,992 1,863 442Tregtia 44,709 42,699 1,307 629 74Hotele, Kafe, Restorante 15,674 14,829 698 131 16Transporti e Komunikacioni 10,361 9,931 222 166 42Shërbime të tjera 14,032 12,020 765 937 310Gjithsej 100,687 91,566 4,778 3,500 843Tabela 1.B-4: Struktura e eksport –importit sipas grupmallrave nw %EksportImport2006 2007 2008 2009 2006 2007 2008 2009Ushqime pije duhan 7.9 7.3 6.4 7.3 17.9 16.2 16.6 17.3Minerale, lëndë djegëse, energji 7.5 15.4 18.1 20.0 13.9 16.7 17.9 14.4elek.Produkte kimike e plastike 0.7 0.8 1.0 1.6 11.1 10.5 10.3 11.8Lëkurë dhe artikuj prej lëkure 1.9 2.1 1.5 1.5 2.2 2.1 1.6 1.6Prodhime druri dhe letre 3.2 3.1 3.2 3.3 3.6 3.5 3.4 4.0Tekstile dhe këpucë 54.8 48.4 43.4 46.8 11.7 10.4 9.0 9.2Materiale ndërtimi dhe metale 17.1 15.8 20.0 12.5 16.0 15.8 15.4 15.5Makineri pajisje dhe pjesë3.8 4.0 4.1 4.7 20.2 20.9 22.1 22.8këmbimiTë tjera 3.0 3.0 2.3 2.3 3.5 3.7 3.7 3.4Gjithsej 100 100 100 100 100 100 100 100Burimi: INSTAT10

Tabela 1.B-5: Ndërmarrjet aktive sipas qarqeve dhe aktivitetit ekonomik, 2010QarqetGjithsejProdhuesite të miraveBujqësia ePeshkimiIndustriaNdërtimiProdhuesit eshërbimeveTregtiaHotele,Kafe,RestoranteTransporti eKomunikacioniShërbime tëtjeraBerat 4,311 747 79 559 109 3,564 2,136 598 436 394Dibër 2,010 386 33 261 92 1,624 730 319 371 204Durrës 12,233 2,110 247 1,215 648 10,123 5,573 1,956 1,298 1,296Elbasan 6,842 1,026 112 734 180 5,816 3,012 960 1,028 816Fier 9,329 1,509 223 978 308 7,820 4,505 1,336 1,009 970Gjirokastër 2,861 566 65 377 124 2,295 1,184 441 319 351Korçë 6,556 1,046 114 771 161 5,510 3,064 842 856 748Kukës 915 164 21 79 64 751 400 125 99 127Lezhë 2,772 575 102 321 152 2,197 1,157 434 263 343Shkodër 6,088 995 203 596 196 5,093 2,744 1,101 586 662Tiranë 38,361 5,054 130 3,230 1,694 33,307 16,856 6,111 3,217 7,123Vlorë 8,409 1,733 373 843 517 6,676 3,348 1,451 879 998Gjithsej 100,687 15,911 1,702 9,964 4,245 84,776 44,709 15,674 10,361 14,032Burimi: INSTAT11

Industria. Sektori i industrisë ka kontribuar në mënyrë të qëndrueshme me 11% të PBB-së.Varësia e përhershme e Shqipërisë ndaj nxjerrjes së mineraleve vjen si pasojë e ekzistencës sëshumë rezervave që mund të shfrytëzohen për qëllime tregtare. Depozitat e kromit, bakrit dhenikelit janë hapur prej kohësh, por pajisjet dhe metodat e industrisë së minierave janë tashmë tëvjetruara dhe shumë punime janë braktisur, megjithate Shqipëria zë një vend të rëndësishëm nëEuropë për prodhimin e kromit.Gjithashtu aktivitete të tjera industriale që operojnë në vendin tonë janë ato të industrisënxjerrëse të naftës dhe gazit natyror, industria përpunuese, industria e lehtë, industria ushqimoredhe pijeve, prodhimi i çimentos si dhe metalurgjia.Tabela 1.B-6: Volumi i produkteve kryesore industrial në ,000 tonKodi NP 1 2006 2007 2008 2009CIndustria nxjerrëse11.10. 10 Naftë bruto 316 281 216 26011.10.20 Gaz natyror (mln m 3 N) 11.1 10.4 6.2 7.9DIndustria përpunueseDA Ind.Ushqimore e pije15.13.12 Produkte mishi 10 10 12 1115.61.21 Miell 388 191 141 12915.81.11 Bukë 76 95 101 8915.96.10 Birrë, mijë hl 348 365 330 249Lëndë djegëse23.20.11 Benzinë 32 23 16 …23.20.15 Gazoil 99 81 75 …23.20.17 Solar,destilat,mazut 78 85 73 …23.20.32 Koks nafte 64 59 47 …23.20.32 Bitum nafte 83 69 92 …DIFab.prodh.min.jo metalik26.51.12 Çimento 525 889 918* 1,108*DJMetalurgjia27.10.40 Çeliqe të petëzuar 114 136 194 216EProdh.energj.elektr.40.10.10 En.elektrike, mln/kwh 5,551 2,947 3,850 5,230* E vlerësuarBurimi: INSTATTabela 1.B-7: Prodhimi i mineraleve për vitet 2007-2010, në 000/tonEmërtimi 2007 2008 2009 2010Mineral kromi 187 230 298 305Mineral bakri 98 105 114 121Mineral Fe - Ni 354 404 35 35Gurë 1,346 4,258 6,377 7,566Argjila 1,097 923 4,309 4,522Të tjera 425 425 1,200 1,304Burimi. Ministria e Ekonomisë ,Tregëtisë dhe Energjitikës1 Nomenklatura e Produkteve sipas INSTAT12

Tabela 1.B-8: Punësimi në sektorin minerar 2007-2010Emërtimi 2007 2008 2009 2010Albkromi 60 56 54 50Albbakri 50 41 38 38Qymyret 68 71 68 70Fe-Ni, Ni, Si, të70 65 65 66ndryshmeKoncesionet 1,270 1,300 1,350 1,565Privatet 2,808 2,852 2,912 2,900Gjithsej 4,326 4,385 4,487 4,689Burimi: METEBujqësia mbetet një nga sektorët më të rëndësishëm për ekonominë e vendit. Kontributi i sajështë ulur me kalimin e viteve. Familjet që jetojnë në zonat rurale vazhdojnë të kenë peshën mëtë madhe në ekonominë e vendit; 51.4% e popullsisë banon në zona rurale, ku bujqësia ështëaktiviteti kryesor për nxjerrjen e të ardhurave për jetesë. Mesatarja reale e normës së rritjes sëprodhimit bujqësor gjatë pesë viteve të fundit llogaritet të jetë rreth 3 % në vitPërdorimi i tokësTabela 1.C-1: Struktura e tokës(në 1000 ha)1998 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009Tokë gjithsej 2,875 2,875 2,875 2,875 2,875 2,875 2,875 2,875 2,875 2,875 2,875Tokë bujqësore 699 699 699 699 699 699 699 699 698 697 696% 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24Pyje 1,026 1,026 1,024 1,041 1,041 1,041 1,041 1,043 1,043 1,040 1,043% 36 36 36 36 36 36 36 36 36 36 36Livadhe e kullota 445 445 440 441 422 423 423 421 421 484 505% 15 15 15 15 15 15 15 15 15 17 18Toka të tjera 703 703 712 692 713 712 712 712 713 654 631% 25 25 25 25 25 25 25 25 25 23 22Burimi: Ministria e Bujqësise, Ushqimit dhe Mbrojtjes së KonsumatoritTabela 1.C-2: Sipërfaqja e ujitur (ha)Rrethi 2006 2007 2008 2009Berat 3,170 1,508 1,768 10,180Dibër 12,923 13,405 14,700 16,016Durrës 3,240 3,308 9,120 13,637Elbasan 14,195 14,089 9,492 20,699Fier 18,200 21,299 22,448 47,398Gjirokastër 4,598 4,025 4,058 10,045Korcë 12,178 11,183 15,765 23,291Kukës 5,808 4,487 5,254 7,861Lezhë 3,969 4,497 6,005 8,328Shkodër 11,433 11,853 12,712 15,988Tiranë 2,496 6,355 5,458 10,864Vlorë 10,460 10,521 11,150 20,584Republika 102,670 106,530 117,930 204,891Burimi INSTAT13

Tabela 1.C-3: Njësitë ekonomike bujqësoreNjësitë ekonomike bujqësore 2006 2007 2008 2009Me bimë dhe blegtori 328,668 331,404 298,496 305,378Me bimë pa blegtori 39,870 37,508 57,676 48,108Me bimë arash 366,068 364,917 352,766 350,067Me pemtari 149,636 148,660 144,578 151,784Me tokë djerrë 123,510 113,384 115,014 105,133Burimi INSTATTabela 1.C-4: Numri i fermave blegtoraleNumri i fermave blegtorale 2006 2007 2008 2009Me gjedhë 256,356 270,930 226,442 231,055Me të dhirta 378,484 35,380 261,175 26,275Me të imta 69,045 69,232 55,942 54,941Me derra 29,448 44,841 42,036 39,069Me shpendë 289,527 296,593 273,073 279,552Me kuaj/gomerë 108,851 108,821 92,299 87,540Burimi INSTATTabela 1.C-5: Prodhimi bujqësorViti Drithërat Sasia,000/tonSipërfaqja prodhuese, 000/haDrithëra buke 608.5 149.1Grurë 335.0 83.4Misër 245.0 49.0Thekër 3.1 1.4Elb 3.6 1.4Tagjira 21.8 13.92008 Perime e bostan 715.4 29.6Patate 190 9.8Fasule 21.8 14.3Duhan 1.3 1.1Luledielli 2.2 1.4Sojë 0.6 0.3Foragjere te njoma 5.333 194Total 2153.6 548.7Drithëra buke 629.9 146.1Grurë 333.1 82.8Misër 265.1 47.6Thekër 2.2 1.1Elb 4.5 1.7Tagjira 25 132009 Perime e bostan 730 30.3Patate 200 9.1Fasule 23 14Duhan 1.6 1.2Luledielli 2.3 1.2Sojë 0.5 0.3Foragjere te njoma 5.326 200Total 2222.5 548.4Burimi: INSTAT14

Tabela 1.C-6: Përdorimi i pesticideve në bujqësi (ton)2005 2006 2007 2008 2009Pesticide 183.4 283.7 226.7 232.3 293.6Burimi: MBUMKSektori i peshkimit është pak i zhvilluar në Shqipëri. Krahasuar me mesataren prej 15,1 kg përfrymë në vit të konsumit të produkteve të peshkut për vendet mesdhetare, në Shqipëri konsumiështë relativisht i ulët, me rreth 3,3 kg për frymë në vit. Peshkimi në laguna detare (me sipërfaqe10 000 ha) është i shpeshtë dhe përfitohen nga 42 deri në 97 kg produkt për hektar. Industria epërpunimit të peshkut po zgjerohet.Energjia. Shqipëria është e pasur me burime të ndryshme energjie, nga nafta dhe gazi, qymyridhe karburante fosile të tjera, deri te fuqia hidrike, biomasa natyrore e pyjeve dhe të tjera burimeenergjie të rinovueshme. Hidro-energjia përbën 90% të energjisë elektrike të prodhuar.Aktualisht shfrytëzohen vetëm 30% e burimeve hidrike. Sektori i energjisë kontribuon meafërsisht 10% të PBB-së nëpërmjet disa kompanive më të mëdha të energjisë, KESH-i, Operatorii Sistemit të Shpërndarjes (OSSH), Shpërndarësi CEZ dhe Albpetrol si dhe kompani të tjera tëcilat kanë Marrëveshje të Lëndëve Djegëse (Depot e Lëndës Djegëse të Shqipërisë, Rrymave tëNaftës dhe Gazit etj), ARMO dhe rreth 50 kompani anonime të cilët tregtojnë nënprodukte tënaftës dhe gazit.Burimet e energjisë elektrike në vitin 2009 u rritën me 8.9%, krahasuar me vitin 2008. Sasia eenergjisë së prodhuar dhe asaj të importuar arriti vlerën 7,194 GWh. Prodhimi total i energjisëelektrike në vend u rrit ndjeshëm me 35.8%, krahasuar me vitin 2008. Në vitin 2009 burimi ivetëm i prodhimit të energjisë elektrike ishte prodhimi në hidrocentrale. Rritja e konsiderueshmenë sasinë e energjisë së prodhuar prej HEC-ve, me 35.7 % krahasuar me vitin 2008 ka dhënëndikimin kryesor në rritjen e prodhimit total të energjisë. Rritje të ndjeshme pati dhe prodhimi ienergjisë nga impiantet private e me konçension me 44.1% krahasuar me vitin 2008, e cilapërbën 1.7% të prodhimit në vend.Sistemi energjitik ka në përdorim sasi shumë të mëdha të vajit mineral, rreth 10000 ton. Sasia evajit në transformatorë shkon nga 70 kg deri në 102 ton për transformator. Numri total itransformatorëve të të gjithë kapaciteteve në përdorim, të vendosur në të gjithë objektetenergjitike është 12,000 copë. Janë rreth 98% të numrit total të transformatorëve të shpërndarjessë energjisë, me kapacitet të ulët, të vendosur në kabina të vogla elektrike që shërbejnë përfurnizimin e konsumatorëve familjarë që i përkasin Kompanisë CEZ Shpërndarje. Numri itransformatorëve të vendosur në nënstacione është rreth 2%, nga ku298 transformatorë ipërkasin CEZ Shpërndarjes, 164 transformatorë i përkasin KESH sh.a dhe 51 transformatorë mekapacitet shumë të madh i përkasin OST sh.a. Vjetërsia mesatare e transformatorëve është 28vjetGjithashtu në Objektet e Ushtrisë Shqiptare ka një sasi paisjesh elektrike që përmbajnë vaj, porkëta transformatorë janë të fuqisë së ulët që shkon deri në 560 kV, si rrjedhojë dhe sasia e vajitnë këta transformatorë është relativisht e vogël, duke variuar nga 20 deri 1000 litra.Nga viti 2008 deri më 2010 janë magazinuar në depo të veçanta pranë njësive të gjenerimitKESH rreth 35,795 kg vaj i cilësuar nga analizat e kryera si vaj jashtë shfrytëzimit.Transporti ka ndikim direkt në cilësinë e mjedisit në përgjithësi dhe zonave urbane në veçanti.Sektori i transportit është një nga burimet kryesore të emetimit të gazit serrë, dhe gjithashtu rritnë nivele të konsiderueshme ndotjen e ajrit, i cili mund të dëmtojë seriozisht shëndetin e njeriut15

dhe ekosistemet. Pjesa më e madhe e gazeve që çlirohen në atmosferë vijnë nga sektori itransportit dhe pikërisht nga mjetet e transportit rrugor.Transporti ajror civil ndërkombëtar kryhet nëpërmjet aeroportit “Nënë Tereza” në Rinas, i vetmiaeroport që kryen transport të këtij lloji. Gjatë vitit 2010 në këtë aktivitet kanë operuar 18shoqëri ajrore, nga të cilat 16 të huaja dhe 2 të përbashkëta. Numri i fluturimeve dhe ai ipasagjerëve të transportuar në vitin 2010 ishte 2.8 dhe 10.2 % më i lartë në krahasim me vitin2009 duke treguar për aktivitetin në rritje të transportit ajror. Numri i pasagjerëve që kanëshfrytëzuar aeroportin e Rinasit në hyrje dhe dalje për vitin 2010 ka qënë 1,536,822 pasagjerë.Transporti detar në Shqipëri kryhet nëpërmjet 4 porteve : Durrësi, Vlora, Saranda dhe Shëngjini.Volumi i ngarkim - shkarkimit të porteve në vitin 2010 është 0.5 % me i ulët se ai i vitit 2009.Porti më i madh dhe më i rëndësishëm është ai i Durrësit, i cili për vitin 2010 realizoi 81.8 % tëvolumit të ngarkim - shkarkimit të porteve gjithsej. Transporti detar ndërkombëtar i pasagjerëveka shënuar një ulje prej 3.5 % në 2010 në krahasim me vitin 2009.Gjatësia e linjës hekurudhore në shfrytëzim, në vitin 2010 është 399 kilometra. Transportihekurudhor, në vitin 2010 krahasuar me vitin 2009 ka shënuar një rritje të volumit të punës nëtransportin e mallrave prej 17.5 %. Në transportin e pasagjerëve ka rënie të volumit të punës prej33.3 %, krahasuar me 2009.Volumi i transportit të naftës me tubacion, i shprehur në ton-kilometra në vitin 2010 ka pësuarnjë ulje prej 68.4 % në krahasim me vitin 2009.Përdorimi gjithnjë e më shumë i transportit rrugor privat është shoqëruar me një numër të madhmjetesh rrugore të cilat kanë shënuar një rritje prej 5.5 % në vitin 2010 në krahasim me vitin2009. Në veçanti numri i veturave të pasagjerëve në vitin 2010 është rritur 4.7 % në krahasimme vitin 2009.Numri i aksidenteve në trafikun rrugor ka shënuar rritje në vitin 2010, në krahasim me 2009duke çuar në rritje të numrit të aksidentuarve prej 13 %.Turizmi është rritur në shkallë të konsiderueshme gjatë dy viteve të fundit dhe infrastrukturaturistike është përmirësuar ndjeshëm. Rritja është vërejtur si në numrin e njësive të strehimit,ashtu edhe në standardin e shërbimeve. Gjatë vitit 2010 kanë vizituar Shqipërinë rreth 2.9 milionturistë. Numri i hoteleve që kanë mirëpritur vizitorët e huaj për vitin 2010 ishte 290 hotele. Tëardhurat e turizmit në GDP llogariten të jenë 3.8-4% ose rreth 45 miliardë lek, ndërsa kontributi iturizmit në ekonominë shqiptare është rreth 11%. Krahas turizmit bregdetar po inkurajohengjithnjë e më shumë produktet e reja turistike si turizmi rural që përfshin ekoturizmin,agroturizmin, turizmin sportiv e malor dhe atë kulturor.Ndërtimi: Gjatë vitit 2010 janë miratuar leje ndërtimi për objekte të llojeve të ndryshme me njëvlerë prej 229 miliard lekë. Këtë vit numri i lejeve të miratuara për ndërtesa u rrit 20.3% nëkrahasim me vitin 2009. Në vitin 2010 numri i lejeve për banesa zë 69.5 % të numrit total tëlejeve për ndërtesa . Prefekturat Tiranë, Durrës, Elbasan, Fier, Korçë, Vlorë vazhdojnë të kenëkërkesat më të mëdha për leje ndërtimi. E veçantë për prefekturat Tiranë, Durrës është kërkesapër objekte me shumë kate kryesisht për banesa dhe ndërtesa tregtare. Pjesa më e madhe endërtimeve si ndërtesa banimi, hotele, ndërtesa tregtare, ndërtesa industriale etj, janë tëfinancuara kryesisht nga investitorë privat. Objektet social–kulturore, shëndetësore,infrastruktura janë financuar kryesisht nga investitorë shtetëror. Investitorët privatë janë më tëinteresuarit për financimin e objekteve në sektorin e ndërtimit. Pesha që ata mbajnë ështëdominuese duke arritur 95.6 % të vlerës së ndërtimit.16

1.5 Shkarkime të sektorëve kryesorë të ekonomisëTab. 1- E. Shkarkimet e ndotësve në ajër sipas makrosektorëve, viti 2008MakrosektorëtNdotësitNjësiDjegia nëIndustrinë eenergjisëImpiantetdjegëse joindustrialeDjegia nëindustrinëprodhueseProceset eprodhimitNxjerrja dheshpërndarje elëndës djegësePërdorimi itretwsve dheprodukteve tëtjeraTransportirrugorBurime dhemakineri tëtjera tëlëvizshmeTrajtimi dheasgjësimi imbetjeveBujqësiaBurime të tjeraTotaliPCB kg 0.0 1.0 0.1 1.8 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.1 3.0Sox mg 9,905 12,689 3,235 141.5 0,0 0,0 2,451 8,182 0.0 6.3 - 36.609,2NOx mg 366.8 1,178 1,687 435.1 0,0 0,0 16,3059,117 0.0 36.6 26.8 29.152,9PM 10 mg 438.5 7,3856 258.3 3,865 0,2 0,0 2,488 601.6 0.0 2,484 3,359 20.879,9PM 2,5 mg 315.1 7,086 169.8 2,585 0,0 0,0 2,382 547.0 0.0 464.4 3,023 16.571,6CO mg 41.0 50,983 2,052 26,0610,0 0,0 66,620635.3 0.9 948.7 56,833204.174,7VOC mg 6.3 10,192 112.0 897.2 1,601 11,240 7,544 414.9 105.1 43.4 99,590131.745,6NH 3 mg 0.0 43.4 0.0 0.0 0.0 0.0 152.1 0.4 82.5 23,431 - 23.709,4CO 2 mg 211,376 1,474,099538,774547,60186.6 0.0 2,462,965234,8110.0 0.0 793.058.26.262.771,4CH 4 mg 7.5 8,003 13.5 11.6 1,135 0.0 0.0 9.1 11,366 67,454 3,897 91.896,0N 2 O mg 0.8 62.7 7.8 1.2 0.0 0.0 136.9 59.2 194.8 14,599 62.6 15.125,0As kg 10.9 12.6 25.8 3.5 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1.0 53,7Cd kg 3.3 10.9 8.3 46.0 0.0 0.0 7.5 0.5 0.0 0.8 - 77,2Cr kg 37,2 106,9 51,6 23,0 0,0 0,0 37,3 2,3 0,0 3,9 - 262,2Cu kg 30.8 118.7 67.6 4.6 0.0 0.0 1,267 77.6 0.0 0.0 - 1.566,2Hg kg 0.4 8.3 102.6 11.5 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.1 - 122,9Ni kg 2,581 1,693 280.4 161.0 0.0 0.0 52.2 3.2 0.0 3.3 - 4.773,8Pb kg 12.6 490.2 113.6 2,584 0.0 0.0 0.8 0.0 0.0 15.1 - 3.216,3Zn kg 145.5 980.1 441.8 828.0 0.0 0.0 745.2 45.7 0.0 0.5 - 3.186,7PCB kg 0.0 1.0 0.1 1.8 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.1 3.0C 6 H 6 kg 0.3 37.9 6,740 441.6 2,159 0.0 404.3 0.0 242.1 8.0 - 10.033,0BAP kg 0.0 2,149 9.2 3.9 0.0 0.0 24.0 1.4 0.0 127.6 608.9 2.924,0BBF kg 0.0 2,073 9.0 0.0 0.0 0.0 30.4 2.3 0.0 76.6 608.9 2.800,6BKF kg 0.0 1,296 3.0 0.0 0.0 0.0 26.2 0.0 0.0 38.3 338.3 1.701,6INP kg 0.0 1,535 4.2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 51.0 473.6 2.064,17

2HCB kg 0.0 0.1 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1.3 1,4Burimi: Raporti për inventarin e ndotësve të ajrit në Shqipëri në kuadër të konventës CLRTAP1.6 VlerësimiPeriudha e tranzicionit në Shqipëri gjatë viteve ’90 ka ndikuar në mbylljen e shumë ndërmarrjevetë prodhimit industrial dhe minerar në atë kohë. Mbetjet dhe kimikatet e gjeneruara ngaaktivitetet janë të depozituara në dampa apo në magazina për një kohë të gjatë duke krijuarkështu zona shumë të ndotura (hot-spote) të cilat kanë një ndikim negativ në mjedis dhe nëshëndetin e njerëzve që jetojnë pranë këtyre zonave.Gjithashtu lëvizja e lirë dhe e pakontrolluar e njerëzve në zonat urbane pas viteve ’90 ka ndikuarnë rritjen e popullsisë dhe për pasojë dhe në rritjen e sasisë së mbetjeve urbane dhe të mbetjevekimikate. Shumë prej familjeve që kanë imigruar nga një qytet në tjetrin janë sistemuar nëgodina të cilat ndodhen në zonat e ndotura duke përbërë një problem për shëndetin e tyre dhenjëkohësisht për menaxhimin e kimikateve që ndodhen në këto zona.Problemi i menaxhimit të mbetjeve kimikate është një prioritet për Ministrinë e Mjedisit, Pyjevedhe Administrimit të Ujrave (MMPAU) dhe në këtë kuadër në bashkëpunim me UNDP kandërmarrë projektin për rehabilitimin e zonave të ndotura mjedisore me prioritare.Janë identifikuar 14 hotspote prioritare që kërkojnë ndërhyrje për rehabilitimin e tyre .Zonat më të ndotura të identifikuara ndodhen në rajonet Korçë, Pogradec, Berat, Elbasan,Rrëshen, Laç, Fushë-Arrëz dhe në Tiranë.Përsa i përket menaxhimit të kimikateve është përcaktuar qeverisja vendore si përgjegjëse përorganizimin e depozitimit të mbetjeve dhe të lëndëve të rrezikshme.Agjenci të Rajonale të Mjedisit, të ngritura në nivel prefekturash dhe në varësi të MMPAU janëorgane të specializuara për monitorimin dhe kontrollin e mjedisit dhe të elementëve të tij.Inspektoriati i Mjedisit ushtron kontroll të vazhdueshëm ndaj veprimtarive ndotëse, për tësiguruar mbrojtjen e mjedisit nëpërmjet zbatimit të legjislacionit mjedisor.Zhvillimi në sektorin industrial dhe minerar në disa rajone të vendit tonë ka ndikuar nëgjenerimin e mbetjeve, sterileve dhe kimikateve të cilat hidhen në vend-depozitime të cilat nukplotësojnë kushtet mjedisore.Lëvizja e popullsisë dhe rritja e ndërtimeve në zonat urbane ka ndikuar në uljen e sipërfaqes sëtokës së gjelbëruar dhe për prodhim bujqësor.18

KAPITULLI 2 : PRODHIMI, IMPORTI, EKSPORTI, RUAJTJA, TRANSPORTI,PËRDORIMI DHE ASGJËSIMI I KIMIKATEVEPara viteve ’90, si rezultat i politikes se prodhimit te çdo gjeje ne vend dhe te krijimit te njepavaresie ekonomike, prodhimi i pesticideve, i plehrave kimike, i sodes, i acidit sulfurik, iglicerines, etj., kishin nje perparesi te veçante. Ato nevojiteshin per te mbajtur bujqesine dheindustrine me lende te pare, aktivitete keto qe mbulonin nevojat e vendit dhe pjeserishteksportonin. Kushtet makroekonomike në vend nga fillimi i reformës ne fillim te viteve ’90deri ne ditët e sotme janë karakterizuar nga procese dinamike, të lidhura me një rënie tëkonsiderueshme të prodhimit të kimikateve, nga politika monetare të kufizuara, etj.Kjo ka ardhur si pasojë e ngadalesimit të reformave strukturale (privatizimit) dhe kushteve tëtjera te jashtme specifike: furnizimi gati total nga importi nga vendet fqinjë e nga vende tëtjera me ekonomi të zhvilluar, çperpjestimi midis importit të vazhdueshem dhe të ndonjëmundësie për eksport të lëndeve të para ose të gjysëm produkteve, etj.Gjendja paraqitet optimiste duke parë edhe reagimin e investitorëve private, të cilët, duke parëefektivitetin e prodhimit të disa kimikateve për të cilat lëndet e para gjenden ne vend, poparashikojne realizimin e disa investimeve me interes. Kjo do të beje që vendi ynë të hyje nefazën tjetër të tranzicionit ekonomik ku ekonomia kombëtare të jetë me afër treguesveekonomike te vendeve te tjera me ekonomi në tranzicion.Periudha pas viteve ’90, pёrveç uljes sё prodhimit tё industrisё kimike, u shoqёrua meshkatёrrimin e disa ndёrmarrjeve kimike, tё cilat u shndёrruan nё zona tё ndotura shumёshqetёsuese dhe me risk tё lartё pёr shёndetin e njerёzve dhe mjedisin rrethues. Nё sajё tёpёrpjekjeve tё shumta ndёrkombёtare dhe kombёtare, njё pjesё e mirё e kёtyre pikave tёnxehta mjedisore tashmё jane rehabilituar, por vazhdon identifikimi dhe veprimi nё zona tёtjera mё pak kritike.2.1. Prodhimi, importi dhe eksporti i kimikateveRënia me e madhe e prodhimit tё industrisё kimike nё vend pas viteve ’90 u vu re nёindustrinë e prodhimeve tё acidit sulfurik, nitrik, fosforik, të sodës kaustike (hidroksidit tёnatriumit), sodës solvej (karbonatit tё natriumit), tё superfosfatit, tё plehrave azotike, tëprodhimit të naftës e tё gazit, të SiO 2 , tё glicerinës, SO 2 , CO 2 etj. Rënie të ndjeshme pati nëprodhimin e makinerive dhe nё industrinë e përpunimit të metaleve, si dhe në industrinё epërpunimit tё drurit dhe atё metalurgjike.Megjithatë, gjatë këtyre viteve, një pjesë e kësaj industrie filloi të riaktivizohet, si nëpërmjetprivatizimit të objekteve të industrisë së lehtë, asaj të drurit, kimike, mekanike, të disasektorëve minerare në kariera (gurore), ashtu dhe nëpërmjet dhënies nё koncesion të disaminierave të kromit, tё bakrit dhe tё qymyrit, të disa uzinave të prodhimit tё çelikut, ferrokromit,etj.Sot vendi yne ka te zhvilluar industrine e çimentos, pjeserisht atё metalurgjike, industrine eprodhimit tё mallrave tё konsumit tё gjerё, te cilat kane nevoje per lende te pare e ndihmesekimike, qё kryesisht importohen dhe ne pak raste prodhohen, por qё kerkojnё treg per eksport,si tё : O 2 , N 2, etj .Rimëkëmbje kanë marrë kohët e fundit dhe industria e prodhimit tё materialeve plastike, tёsfungjerit, tё polistirenit, tё detergjenteve, tё bojrave, tё vajrave lubrifikante, etj.Shqiperia importon pesticide, plehra kimike, kimikate te llojeve te ndryshme per detergjentet,vajrat lubrifikante, pastrimin kimik, ndertimin, etj.1

Informacionet për sasinë e prodhimit, importit dhe eksportit të substancave kimike nëperiudhën e përgatitjes së rishikimit të parë të Profilit Kombëtar janë siguruar nga Instituti iStatistikave, Drejtoria e Doganave, drejtorite në ministritë e linjes dhe prodhuesit private.Në tabelën 2.A-1 ёshtё treguar numri i ndërmarrjeve tё prodhimit tё kimikateve dheprodukteve kimike sipas të dhënave tё INSTAT.Tabela 2.A-1: Numri i ndërmarrjeve tё prodhimit tё kimikateve dhe produkteve kimikeVitiNdërmarrje kimikeMikro Tё vogla Tё SMEs Tё Gjithsejmesmemedha2006 31 10 4 46 462007 44 17 4 65 652008 50 17 4 71 71Në tabelën 2.A-2. jepen të dhënat e importit tё kimikateve sipas kapitujve të Nomenklaturëssë Kombinuar të Mallrave (NKM) (e perditesuar cdo vit), bazuar në versionine Nomenkaltures se Kombinuar te Bashkimit Europian (CN 20XX (viti)). Të dhënat eeksport-importit janë të bazuara nё deklarimet doganore. Si rregull, këto të dhëna janë tëinfluencuara nga ndryshimet në nivelin e tarifave doganore.Tabela 2.A-2. Sasia e Importeve të kimikateve sipas kapitujve NKM, në tonKapitujtNKM 1 Përshkrimi 2006 2007 2008 2009 201027Lënde të djegshme minerale, vajra minerale dheprodukte të distilimit të tyre, substanca bituminoze, 505,187 613,351 663,008 802,925 858,797dyllerat minerale28Kimikate inorganike, komponime organike oseinorganike të metaleve të çmuar, të elementeveradioaktive, të metaleve të tokave të rralla dhe të30,535 31,956 29,417 33,090 30,553izotopeve29 Kimikate organike 2,009 2,072 1,850 2,381 1,78630 Produkte farmaceutike 3,638 4,504 3,571 4,509 4,24631 Pleherues 84,988 94,221 74,626 79,195 81,15132Ekstraktet ngjyrosëse dhe tanike, taninet dhederivatet e tyre, ngjyrosësit, pigmentet dhe lëndet etjera ngjyruese, bojrat dhe llustruesit; stukot dhengjitёsit; bojrat e shkrimit20,235 25,622 25,629 23,699 24,58533 Vajrat esenciale dhe rrёshirat; preparatet eparfumerisë, kozmetikes dhe të tualetitSapunet, agjentet tensioaktivё, preparatet larëse,preparatet lubrifikuese, dyllerat artificiale, dyllёrat34e përgatitur, produkte për pastrim dhe luçidim,qirinjtë dhe produktet e ngjashme, plastelinatSubstanca albuminoze, amidon I modifikuar,35ngjitës, enzima36Eksplozivet, prodhimet piroteknike, shkrepset,lidhjet piroforike, substancat e ndezshme5,145 5,900 6,235 6,354 6,91037,114 37,706 36,461 42,820 44,9881,636 1,763 1,465 2,000 2,0941,482 2,289 3,021 3,496 1,5591 Nomenklatura e Kombinuar e Mallrave2

37 Produktet fotografike ose kinematografike 385 352 293 277 30838 Produkte të ndryshme kimike 24,628 26,748 42,068 36,545 16,592Burimi: Drejtoria e Përgjithshme e DoganaveTabela 2.A-3 tregon vёllimet e eksporteve të kimikateve dhe produkteve të kimikateve tëprodhuara nga ndërmarrjet e vogla e të mesme drejt BE-së dhe vendeve të tjeraTabela 2.A-3. Eksportet në vëllim drejt BE-së dhe vendeve të tjera, në tonIndustritë eklasifikuara sipasDrejt BE-sëNë pjesën tjetër të botësNACE 2 , rev.1.1 2006 2007 2008 2006 2007 2008 Shtetet24.13 688 606 380 65 70 172 Greqi, Bullgari, Maqedoni24.14 4,861 4.395 7,060 41 45 55 Greqi, Itali, Turqi24.15 0 215 85 Kosove, Hungari, Mali i Zi24.51 47 98 140 115 123 45 Serbi, Maqedoni, Greqi24.52 1 1 5 32 30 Serbi & Mali i Zi, Kosove, Bullgari24.16 61 172 399 896 686 1.231 Turqi, Kosove, Greqi24.2 1 2 8 18 8 Kosove, Itali24.3 4 25 34 563 864 2,148 Kosove, Serbi & Mali i ZiKu:24.13. Prodhimi i kimikateve me bazë inorganike24.14. Prodhimi i kimikateve të tjera me bazë inorganike24.15. Prodhimi i plehrave kimike dhe komponimeve të azotit24.51. Prodhimi i sapunit dhe detergjenteve, pastruesve24.52. Prodhimi i parfumeve dhe produkteve të tualeteve24.16. Prodhimi i plastikes në formen primare24.2. Prodhimi i pesticideve dhe produkteve të tjera agro-kimike24.3. Prodhimi i bojrave, varakeve dhe veshesve të ngjashem, bojrave tё printimitEksportet e industrive të klasifikuara në 24.13 (kimikate me bazë inorganike) drejt BE-së janëulur, ndërsa eksportet e grupeve 24.51 (sapune dhe detergentë) and 24.16 (plastikë në formëprimare) janë rritur në periudhën 2006-2008.2.1.1. Kimikatet për bujqësiProduktet për mbrojtjen e bimëve (PMB)Deri në vitet ’90, ka patur prodhim të PMB-ve: insekticide kryesisht të grupeve kimikekarbamate (Sevin) dhe klororganike (Lindan), në formulime deri në 5 % për trajtim të tokësdhe pluhurosje të bimëve, fungicidet Zineb 20 % dhe squfur pluhur, që janë përdorur mepluhurosje (polverizim) si dhe pasta bordoleze dhe polisulfuri i kalciumit me përdorimspërkatje të bimëve. Pas viteve ’90 u ndёrpre prodhimi i PMB-ve.Problemet në prodhimin bujqësor janë reflektuar negativisht në prodhimin vendas, por importii PMB-ve ka pasur një rritje të ndjeshme gjatë 5 viteve të fundit. Tregu i PMB-ve dhe bazat ereja normative janë reflektuar pozitivisht në menaxhimin e PMB-ve. Çmimi i lartë i ka2 NACE – Klasifikimi I aktiviteteve ekonomike në Komunitetin Europian (Classification of Economic Activitiesin the European Community)3

kufizuar ato në përdorim dhe nga ana tjetër importi dhe prodhimi vendas janë kufizuar në llojesipas direktivave europiane dhe eksperiencave në vendet e BE-së.Sipas të dhënave të tabelave të mëposhtme, tendenca në importin e PMB-ve është në rritje përçdo vit. Nisur dhe nga vetë ecuria e zhvillimit të bujqësisë si nga pikёpamja ekstensive (shtimii sipërfaqeve të mbjella, sidomos me pemëtari dhe sera) ashtu dhe intensive (mbjellja ekulturave me rendiment të lartë dhe që kërkojnë shumë inpute bujqësore), parashikohet qёbrenda 2-3 viteve të ardhshme do të ketë dyfishim të importeve krahasuar me vitet 2001-2004.Të dhënat e importit të PMB-ve (në litra apo kg) për vitet 2005–2009, paraqiten në tabelën2.A-4.Tabela 2.A-4. Të dhënat mbi importin e PMB-ve për vitet 2005-2009Nr Emertimi Importi sipas viteve në lit/kg2005 2006 2007 2008 20091. Akaricide 2 000 2 500 2 000 5 200 3 6002. Insekticide 40 000 44 500 51 500 101 000 40 8003. Dezinf. Tokë (Insekt.) 80 000 60 000 43 800 180 000 68 4004. Insekt. Fumigantë 4 000 3 000 2 500 10 000 2 0005. Nematocide 1 500 1 000 1 500 4 000 6 1006. Fungicide 80 000 110 000 124 100 180 000 142 2007. Moluskicide 9 000 7 000 5 500 30 000 6 0008. Rodenticide 5 500 4 500 3 000 6 500 5 0009. Herbicide 25 000 23 000 20 000 56 000 39 200Shuma 337 000 355 000 253 900 572 700 313 300Lëndet vepruese në përmbajtje të PMB-veNë VKM 1555, dt.12.11.2008 është e përcaktuar së një PMB regjistrohet nëse lënda/lëndetvepruese në përmbajtje të saj përfshihen në shtojcen II të tij. Përfshirja e lëndeve vepruese nështojcen II të VKM-së së regjistrimit (që i korespondon shtojces I të direktives 91/414/EEC),për një periudhe deri në 10 vjet, si dhe modifikimet dhe heqjet e tyre, përditësohen me urdhertë përbashket të ministrit, që mbulon fushën e bujqësisë, të ministrit që mbulon fushën eshëndetësisë, si dhe të ministrit që mbulon fushën e mjedisit, në përputhje me legjislacionin eBE-së.Lista e produkteve për mbrojtjen e bimëve të regjistruara për marketing dhe përdorim nëRepublikën e Shqipërisë publikohet nga MBUMK sa herë pëson ndryshime, sipas modelit tëtabelёs 2.A-5. Kjo listë nuk përmban lënde vepruese në përmbajtje të PMB-ve dhe që janë tëndaluara sipas Direktivës 79/117/EEC si dhe që nuk janë përfshire në shtojcën I të Direktives91/414/EEC. Këto direktiva europiane janë shumë orientuese, sidomos në kushtet e mungesëssë kapaciteteve të mirëfillta në vend për vlerësimin e riskut për shëndetin, shëndetin në punëdhe mjedisin.Plehrat kimikeBujqësia shqiptare siguron nëpërmjet importit nga shtete të ndryshme plehra kimike si: Nitratidhe Urea nga Ukrahina dhe Rusia, Superfosfati nga Egjypti, Diamonium Fosfati (DAP) ngaTunizia, ndërsa plehrat e përziera (N.P.K) nga Europa, (Gjermania, Italia, Austria, Greqia,Norvegjia, Finlanda, Spanja, Ukraina) dhe Lindja e Mesme (Izraeli). Për bujqësinë në vendintonë importohen rreth 86,900 ton plehra kimike, prej të cilëve 11,115 ton plehra kimike tëpërbërë (N.P.K) dhe 75,785 ton plehra masivë; numёrohen gjithsej 183 formula të veçanta.Produkte organike me bazë acide humike importohen rreth 2 ton, 13 formula. Plehra masive të4

thjeshtё me një element, zënë 80 %, plehrat komplekse dhe të përziera zënë 15.8 %, kurseplehrat e lëngshme 4.2 % të sasisë së përgjithshme të plehrave kimike.Importet e plehrave kimike për periudhen 2006-2010 jepen në tabelën 2.A-6.Tabela 2.A-6.: Importi i Plehrave Kimike në Shqipëri për periudhën 2006-2010, në tonEmërtimiImporti i plehrave në ton2006 2007 2008 2009 2010Plehra azotike 25873 61316 42787 53728 56999DAP (Diamon Phosphat) 98 336 488 124 1.1Superfosfat 11407 19348 18917 10307 9905Plehra komplekse 9656 16680 16455 15527 13950N, P, K+mikroelement 220 397 4610 564 558Plehra kimike gjithsej 47254 98077 83256 80249 814142.2. Përdorimi i kimikateve sipas kategorive2.2.1 Kimikatet për bujqësiProduktet për mbrojtjen e bimëve (PMB)Rregullat e përgjithshme qё duhen zbatuar gjatë përdorimit të PMB-ve janë të përcaktuara nëlegjislacionin e mbrojtjes së bimëve, nё VKM. Nr. 1188, dt. 20.08.2008 ”Për miratimin erregullave për importimin, tregtimin, transportin, ruajtjen, përdorimin dhe asgjësimin e PMB”.Nё kёtё VKM specifikohen, ndёr tё tjera, masat paraprake që merren në vendet që trajtohen,rregullat pёr përgatitjen e tretësires spërkatëse, kriteret e përdorimit të herbicideve, zonat kundalohet përdorimi i tyre, kujdesi pёr mbrojtjen e insekteve të dobishme, sidomos bletëve dheinsekteve pjalmues, trajtimi i solucioneve spërkatëse të mbetura pas punës, si dhe iambalazheve të PMB-ve të përdorura, etj. Përdorimi i PMB-ve nё vendin tonё është bazuarplotësisht në importimin e tyre. Të dhënat e përdorimit të PMB-ve për vitet 2004-2010, jepennë grafikun e Figures 2.1.450400350300250200150402.5Perdorimi i PMB në ton183.4283.7226.7 232.3293.6350.62002 2004 2006 2008 2010 2012Figura 2.1: Përdorimi i PMB gjatë periudhës 2004-2010 , ne ton/vit5

Tabela 2.A-5. Lista e PMB-ve te regjistruara pёr t’u importuar dhe tregtuar nё RSHEMRI TREGTAR LËNDA AKTIVE Klasifikimi Aplikuesi Nr e data regjistrimit1. ABA-MEX Abamectinë Acaricid Ëilloëood Limited 277 23/02/20072. ACROBAT ËG Dimetomorph+Mancozeb Fungicid BASF 168/2 18/03/20113. ACTARA 25 ËG Thiamethoxam Insekticid Syngenta 164/1 25/05/20054. AFALON 45 SC Linuron Herbicid Mahkteshim-Agan 338 21/11/20075. AKTELLIC 50 EC Pirimiphos Methyl Insekticid Syngenta 5/2 14/11/20086. ALLIETTE FLASH Fosetil aluminium Fungicid BAYER AG 65/1 14/11/20087. AMISTAR OPTI Azoxystrobine+Chlorthalonil Fungicid Syngenta 337 21/11/20078. ANTRACOL 70 P Propineb Fungicid BAYER AG 73/1 23/02/20079. AVAUNT 15 SC Indoxacarb Insekticid Du Pont 284 23/02/200710. BAKRENI ANTRACOL ËP 63 Propineb+Oxiklorur Cu Fungicid BAYER AG 43 01/02/200611. BASAMID GRANULAR Dazomet Insekticid-Nematocid Certis Europe 53/1 09/06/200812. Bi – 58 Dimethoat Insekticid BASF 54/1 30/10/200613. BASTA 15 Glufosinate ammonium Herbicid BAYER AG 278 26/02/201014. BORDO MICRO Cu metalik Fungicid IQV SA 140 11/11/200915. BRAVO 500 SC Chlorthalonil Fungicid Syngenta 154/1 14/11/200816. BRIK 24 EC Myclobutanil Fungicid FARMA-CHEM S.A. 313 25/05/200717. CABRIO TOP Metiram+Pyraclostrobin Fungicid BASF 40/1 18/03/201118. CALIPSO SC 480 Thiacloprid Insekticid BAYER AG 197 24/12/200319. CALLISTO 48 SC Mesotrione Herbicid Syngenta 156/2 14/11/200820. CANTUS Boscalid Fungicid BASF 53 12/02/200821. CAPTAN 80 ËG Captan Fungicid Arysta LifeScience 32/2 26/5/201122. CAZA 20 SL Imidacloprid Insekticid FARMA-CHEM S.A. 6 25/05/200723. CHAMPION ËP Hidroxid Cu Fungicid Nufarm GmbH & Co KG 239/1 18/03/201124. CHORUS 50 ËG Cyprodinil Fungicid Syngenta 155 14/11/200825. CLORTOSIP ËP Chlorthalonil Fungicid SIPCAM 14/1 30/10/200626. CONFIDOR SL 200 Imidacloprid Insekticid BAYER AG 233/1 18/03/201127. COPROXIDE Hidroxid Cu Fungicid VAPCO 322 21/11/200728. CURTINE V Mancozeb+Cymoxanil Fungicid VAPCO 172/1 23/02/20076

Plehrat kimikePërdorimi i plehrave minerale, organo-minerale dhe produkteve organike lidhet ngushtë jovetëm me rezultatet e analizës së tokës, por edhe me ligjet e lëvizjes së lëndëve ushqyeseaktive dhe mikro-ushqyesve, për shkak të difuzionit të ujrave nëntokësore dhe lëvizjesgravitacionale të ujrave sipërfaqësore. Por, përveç kësaj, përdorimi i tyre kushtëzohet edhenga cilësitë specifike të secilës kategori. Kështu plehrat azotike janë shumë të lëvizshëm,ndërsa plehrat potasike lidhen mirë me strukturën e tokës, kurse fosforitet nuk lëvizin.Deri në 1990 janë përfunduar 5 cikle të kontrollit të prodhimit agrokimik. Analizatagrokimike behen vetëm atëherë kur prodhuesi dëshiron, pasi paguan shpenzimet për analizatdhe rekomandimet për plehёruesit. Ka një rënie të numrit të analizave qё kryhen për shkak tëmungesës së koordinimit në sistemin e Ministrisë së Bujqësisë, ku nga programi PHARE janëbërë analiza pa pagesë. Numri i kufizuar i analizave tё kryera nuk bën të mundur nxjerrjen ekonkluzioneve të përgjithshme në shkalle kombëtare, por qartëson se ka tendenca tëvazhdueshme negative.Tabela 2.C-1:P Përdorimi i plehrave kimike, vitet 1998-2003Emertimi 1998 1999 2000 2001 2002 2003Fermat që pleherojnë 372,507 377,000 332,516 332,113 336,425Plehrat kimike (ton) 124,052 121,575 129,108 114,604 119,726 119,903Ure 25,875 27,512 25,939 30,415 33,896 31,676Nitrat amoni 48,674 47,709 50,186 44,773 46,293 44,687Diamon superfosfati 7,075 7,743 12871 39,416 39,537 43,540Superfosfat 42,428 38,611 40,112 - - -Të tjera - - - - - -Tabela 2.C-2: Përdorimi i plehrave kimike, vitet 2004-2009Emertimi 2004 2005 2006 2007 2008 2009Fermat që pleherojnë 343,625 345,117 341,327 333,450 313,489 324,494Plehrat kimike (ton) 129,231 133,330 109,622 111,567 103,637 120,472Ure 35,794 35,952 30,789 32,116 28,935 35,564Nitrat amoni 44,401 46,582 35,515 36,037 33,689 38,464Diamon superfosfati 25,928 27,535 22,952 23,957 20,696 24,710Superfosfat 22,354 22,518 19,419 17,285 17,493 20,084Të tjera 754 743 947 2,172 2,824 1,650*Burimi i informacionit: MBUMK, INSTATSipas të dhënave të tabelave 2.C-1 dhe 2.C-2 për vitet 1998-2009, shihet së përdorimi iplehrave kimike është thuajse në të njëjtat nivele, pavaresisht ndryshimeve jo të dukshmebrenda strukturës së tyre, Përjashtuar grupi ”të tjera”, ku përfshihen plehrat kimike kompleksedhe ato humike, të përdorura pas vitit 2004 e në vazhdim, me përdorim në doza relativishtshumë më të vogla se ato të zakonshmet, por me ndikim shumë të madh tek kulturat kupërdoren. Kjo për faktin se ato janë plehra të përqëndruara dhe me përmbajtjemikroelementësh, që përdoren kryesisht tek kulturat bujqësore intensive si perimet, pemëtariadhe vreshti. Kjo është dhe tendenca e sotme e përdorimit të tyre, pasi japin efekt të lartë dhe tëshpejtë tek bimet.2.2.2 Biocidet për përdorim në shëndetin publikPërdorimi i pesticideve për qëllime të shëndetit publik përpara vitit 1993 ishte përgjegjësi esistemin të shëndetësisë. Pas këtij viti, përmes VKM. Nr. 369, dt. 26.07.1993 “Përriorganizimin e shërbimit të dezinfektimit, dezinsektimit dhe deratizimit (DDD)” ky shërbim7

kaloi në varësi të pushtetit lokal. Shërbimi DDD ende kryhet nga Drejtoritë e Shëndetit Publiktë rretheve, për kontrollin e shperthimeve te epidemive te sëmundjeve infektive, bazuar nëLigjin Nr. 7761, dt. 19.10.1993 “Për parandalimin dhe luftimin e sëmundjeve ngjitëse”.Sektori i sherbimit DDD prane bashkive ka për detyrë të mbulojë këtë shërbim në çerdhe,kopshte, shkolla, vendstrehime, lulishte, parqe, puseta dhe mjedise publike. Sherbimi DDD iBashkise se Tiranes, që është dhe bashkia më e madhe në vend, eshte ne varesi te NdermarrjesNr.3 te punonjesve te qytetit. Nga ana e kesaj drejtorie behet dy herë në vit deratizimi,dezinsektimi dhe dezinfektimi i ambienteve publike të qytetit, sic janë shkollat, kopshtet dhecerdhet, te cilat ne total arrijne shifren 147, si edhe në rastet kur ka ankesa nga këtoinstitucione publike. Ndërhyrjet për blatat ose furrtaret ne kuzhinat e kopshteve dhe cerdhevebëhen dy herë në vit, ndersa për brejtësit ndërhyhet një herë në vit.Kjo drejtori është përgjegjëse edhe për zbatimin e DDD në ambientet e tjera publike tëpërbashkëta të qytetit, sic është lumi Lana, lulishtet, ambientet e gjelbëruara, parqet e vogla tëlagjeve, etj., por kjo gjë nuk realizohet për mungesë fondesh dhe personeli të specializuar.Sipas drejtorit nevojiten me shumë punonjës, aktualisht janë 6 punonjës që merren meaplikimin e DDD, por sipas tij nevojiten edhe rreth 30 të tjerë, për të përballuar situatënemergjente që paraqitet nga brejtësit dhe insektet e ndryshme shqetesues.Buxheti për aplikimin e DDD, vec rrogave të punonjësve, është 15.000 Euro në vit, që ështëkrejtësisht i pamjaftueshëm.Nevojitet një ekip më i madh punonjësish, më shumë fonde për blerjen e lëndëve DDD, si edhetë materialeve manipuluese, veshjeve të punonjësve etj. I nevojshëm është edhe trajnimi iekipit nga ISHP dhe Ministria e Shëndetësisë.Nevojitet një projekt i përbashkët midis MSh, IShP dhe Bashkive, i cili të jetë efikas për njëprogram kontrolli i të gjithave ambienteve publike të qyteteve, lulishteve, ambienteve tëgjelbëruara, gjelbërimit, kanalizimeve, vendeve me mbeturina inerte dhe plehëra.2.3. Ruajtja e kimikateve2.3.1 Kimikatet për bujqësiProduktet për mbrojtjen e bimëveRregullat e përgjithshme qё duhen zbatuar gjatë ruajtjes dhe magazinimit të PMB-ve janë tëpërcaktuara në VKM. Nr. 1188, dt. 20.08.2008 ”Për miratimin e rregullave për importimin,tregtimin, transportin, ruajtjen, përdorimin dhe asgjësimin e PMB”. Nё kёtё vendimpёrcaktohen kriteret qё duhet plotёsojnё objektet qё pёrdoren pёr ruajtjen me shumicё epakicё tё PMB-ve, rregullat dhe dokumentacioni qё duhet tё plotёsohet gjatё magazinimit,mёnyra se si ruhen PMB-tё e ndryshme, etj.Magazinat aktuale të tregtimit me shumicë të PMB-ve janë paraqitur në tabelën 2.D-1.Plehrat kimikeRregullat per magazinimin e plehrave kimike pershkruhen në Ligjin nr. 10390, datë 3.3.2011“Për plehrat e përdorimit për bimësinë”. Të gjitha llojet e plehrave, pas prodhimit apo sjelljesnga importi, depozitohen dhe ruhen në mjedise të mbyllura, të mbrojtura nga lagështira,dyshemeja e të cilave duhet të jetë e shtruar me paleta druri. Në këto mjedise nuk duhet tëketë mallra të tjera. Mjediset për magazinimin dhe tregtimin e plehrave duhet të jenë tëmiratuara nga Inspektorati Sanitar Shtetëror i rrethit.8

Tabela 2.D-1: Magazinat e tregtimit me shumicë të PMB-ve (dhe biocideve*)Emri i SubjektitAdresa (vendndodhja)ZyraveMagazinaveAGROKONI Tirane Marikaj,TiraneBRUKA AB Shpk Divjake, Lushnje Divjake, LushnjeMELDI Shpk * Tirane Bilisht, DevollRESMI FERKO Fier FierA & K 2001 Durres DurresSOFOKLI SHETI Tirane Sauk,TiraneARLI INTERNATIONAL * Maminas,Durres Maminas, DurresPERLA- AGRO * Elbasan ElbasanAGRO HELP SA * SuKth,Durres Sukth,DurresAgro Blend * Vore,Tirane Vore,TIraneAGROINPUT JAZXHI * Tirane Kashar,TiraneLILA Shpk * Tirane Syzez,BeratALBASEED Sarande Sarande,LushnjeAGRO-HELP Shpk Sukth,Durres Sukth,DurresALFA- LIDRA Bilisht,Devoll Bilisht,DevollLICO Shpk Tirane Bilisht,DevollPEGASUS-VET Gjirokaster GjirokasterSELIM ISTREFI Durres DurresMARRASH MICI Shkoder ShkoderAGROPROGRES Tirane TiraneAGROINPUT Shpk Lushnje LushnjeENVER ISUFI Tirane Marikaj,TiraneBurimi: I.Bici, Manual i PMB-ve, 20112.3.2 Biocidet per perdorim në shëndetin publikNga nje inventarizim i lëndëve DDD qe kreu Ministria e Shëndetësisë në vitin 2010 rezultoise në magazinat e DShP-ve ishin gjendje rreth 7000 kg kimikate DDD, ndërsa në magazinat ebashkive te rretheve ndodheshin rreth 4600 kg DDD. Këto lëndë janë insekticide, (kryesishtdelthamethrine, e njohur si K-othrine), dezinfektantë (kryesisht hipoklorite) dhe raticide. Mepërjashtim të një sasie Lindan prej 30 kg, e cila eshte e skaduar dhe e palejueshme, kimikatete tjerë janë të lejuar dhe të përdorshëm.Në DSHP-të e rretheve përgjithësisht nuk ka kushte të mira të magazinimit dhe ruajtjes sëlëndëve biocide, ndonjëherë është konstatuar ruajtja e tyre brenda godinave ku punonpersoneli i DSHP-ve.2.3.3 Kimikatet industrialeNë sistemin e METE janë të përfshirë disa objekte, ku ruhen kimikate të ndryshëm: Ish KombinatiEnergjetik, Kompleksi I Laçit, Laboratori I UB Rubik, UPAF, Dega Rajonale Tropoje,Laboratori Qendrore I Gjeologjise, Dega Rajonale Rubik, Dega Rajonale Puke. Kimikatet eruajtura në këto mjedise janë të dala jashtë përdorimit.2.4. Transporti i KimikateveLegjislacioni per transportin e kimikateve perfshin:− VKM Nr. 1188, datë 20.8.2008 “Për miratimin e rregullave për importimin, tregtimin,transportin, ruajtjen, përdorimin dhe asgjësimin e PMB-ve”,− VKM nr. 798, datë 29.09.2010, për miratimin e rregullores “Për administrimin embetjeve spitalore”.9

− Ligji Nr. 8450, datë 24.02.1999, “Për Përpunimin, për Transportin dhe Tregtimin eNaftës, të Gazit dhe Nënprodukteve të tyre”;− VKM 129, dt.28.03.1999 “Për procedurat dhe kushtet për dhënien e lejes e tëautorizimeve për tregtimin e naftës,gazit e nënprodukteve të tyre”;− Ligji Nr.9876, datë 14.2.2008, “Për prodhimin, transportimin dhe tregtimin eBiokarburanteve dhe të lëndëve të tjera djegëse, të rinovueshme, për transport”;− Ligji nr. 10390, datë 3.3.2011 “Për plehrat e përdorimit për bimësinë”− Ligjin Nr. 9537, datë 18.5.2006 “Për administrimin e mbetjeve të rrezikshme”. Ky ligjpritet të shfuqizohet me miratimin e ligjit të ri integral të mbetjeve.2.5. Menaxhimi i mbetjeve kimikeNuk ka një sistem të sigurt për administrimin e mbetjeve të rrezikshme (atyre të prodhuaranga industritë dhe ato shtëpiake). Mbetjet e rrezikshme që gjenerohen nga sektori industrial sidhe nga mbetjet bashkiake depozitohen së bashku me mbetjet urbane në vend-depozitimet ecaktuara duke paraqitur kështu një rrezik të madh për mjedisin dhe shëndetin njerëzor. Nëkuadër të përmbushjes së objektivave për një administrim më të mirë të mbetjeve, MMPAUka hartuar Planin Kombëtar të Menaxhimit të Mbetjeve 2010 – 2025, në bashkëpunim meprojektin “Zbatimi i Planit Kombëtar për Përafrimin e Legjislacionit Mjedisor”.Gjeneruesit kryesorë të mbetjeve industriale kanë qenë industria kimike, metalurgjike,minerare, e naftës, industria e lehtë, ushqimore, kimikatet e përdorura për pleherime etj.Ndërmarrjet me sasira të mëdha mbetjesh nga kimikatet stok mbeten ish-Kombinatimetalurgjik Elbasan, Uzina e Plehrave Azotike në Fier, Ndërrmarrja e Superfosfatit në Laç,Rubik, etjSasia e sterileve nga shfrytëzimi minerar, për mineralet kryesore deri në fund të vitit 2007është paraqitur nё tabelёn 2.F-1:Tabela 2.F-1: Volumet e materialeve sterile nga shfrytëzimi i minieraveNr Materiali steril nga shfrytëzimi i minierave Volumi, m 31. Sterilet e minierave të kromit 28 023 6602. Sterilet e minierave të bakrit 18 000 0003. Sterilet e minierave të qymyreve 23 081 5304. Sterilet e mineraleve të hekur-nikelit 1 112 183* Burimi : METEKëto sterile ndodhen pranë vendburimeve të mineraleve si me sipër, në forme stoqesh.Sipas METE, mbetjet e ngurta të gjeneruara nga industria e pasurimit dhe shkrirjes (sterilet eflotimit, skorjet, pluhurat e furrës, etj) të fabrikave të pasurimit të bakrit, të pasurimit tëkromit, të pasurimit të hekur – nikelit, industrisë metalurgjike rezultojnë të jenë rreth 28 000000 ton.Të dhënat e marra nga Drejtoria e Përgjithshme e Doganave nëpërmjet Agjensisë së Mjedisitdhe Pyjeve, në lidhje me sasitë e mbetjeve të ngurta industriale të eksportuara dhe importuaragjatë viteve 2005-2008 nga/në territorin e Republikes së Shqipërisë jepen në tabelën 2.F-2.Sasia e artikujve të eksportuar gjatë viteve 2005-2008 është rreth 1,810,737 ton, ku 95% tëkesaj sasie e përbën eksporti i artikullit “minerale, skorje dhe hi”. Sasia në total e artikujve tëimportuar gjatë kësaj periudhe është 288,124 ton, ku 48% të kësaj sasie e zë letër kartoni,artikuj të pulpit të letrës, e pasuar me 32 % nga mbetjet dhe hedhurinat nga industriaushqimore.10

Tabela 2.F-2. Tё dhёna mbi eksport-importin e mbetjeve pёr periudhёn 2005-2008, në tonArtikulli 2005 2006 2007 2008Eksport Import Eksport Import Eksport Import Eksport ImportMbetjet dhe hedhurinat ngaindustria ushqimore1,995 22,601 23 27,217 2,771 37,791 1,450 38,317Minerale, skorje dhe hi 205,384 0 355,374 461 670,849 3,308 510,090 4,413Mbetje ose kthim letre ose kartoni 1,015 76 358 194 4,577 101 5,339 543Letër kartoni, artikuj të pulpit tëletrës, letrës së kartonit9,042 39,030 11,187 46,181 14,236 50,204 15,312 53,687Librat, gazetet, revistat, pikturat,dorëshkrimet, shtypshkrimet dhe 73 1,432 102 1,349 119 1,895 54 2,150skicatLeshi, qimet e kafshëve, qime kalietj344 178 194 270 147 393 312 540Fibra të tjera tekstile bimore, fillprej letre dhe pelhura të endura -- 78 0 46 1 19 - 36me fill prej letreMbushje shajaku dhe pelhura tëpa-endura, fije speciale, spango,litarë, kavo dhe artikujt e tyre33 6,237 178 5,016 85 4,595 93 4,236Gjatë viteve 2008-2009 rreth 27,780 ton mbetje të rrezikshme u eksportuan në Suedi përasgjësim, prej të cilave 13.6 ton ishin karburant raketash, 0.2 ton dikloretan dhe rreth 16 tonoksidues AK-20F. Ky projekt u realizua sipas marrëveshjes teknike të datës 25.07.2008ndërmjet Organizatës për Sigurinë dhe Bashkëpunimin Europian në Shqipëri, Ministrisë sëMbrojtjes dhe Kompanisë Suedeze SAKAB AB.Stoqet e kimikateve të vjetra, mbetjeve të kimikateve dhe vende të ndoturaMETE ka në varësi disa objekte për ruajtjen e kimikateve. Disa nga objektet në varësi tëMETE, ku ende ruhen kimikate të vjetra, gjenden në Tabelën 2.G-1. Në to ruhen kimikate tëvjetër për industrinë si dhe për qëllime laboratorike. Ndër magazinat më të mëdha ekzistuesenë varësi të kësaj ministrie është ajo e NFIM (Ndërmarrja e Furnizimit të Industrisë sëMinierave) në Balëz, Elbasan, ku pas viteve ’90 janë ruajtur kimikate kryesisht të sistemit tëekonomisë, por edhe të sistemeve të tjerë, psh të shëndetësisë. Magazina përmban disagodina, një prej të cilave në gjendje të mirë. Vendi menaxhohet dhe ruhet, mgjatë ndodhetpranë pronave të banuara dhe pranë një shkolle, si dhe një dege të lumit Shkumbin, dukeparaqitur kështu rrezik potencial.Tabela 2.G-1: Stoqe të kimikateve në magazinat e sistemit të ekonomisëMagazina te kimikateve tevjetraVendndodhjaPërmbajtja kryesore e kimikateveapo mbetjeveMadhesia e stokut(vlerë e përafërt),ne kgMagazinat e NFIM Balëz, Elbasan Cianure, kimikate te ndryshme 15,000Ish kombinati Energjitik Kimikate për përdorime laboratorike 300Kompleksi i Lacit Lac Kimikate për përdorime laboratorike 60laboratorin e UB Rubik Rubik Kimikate për përdorime laboratorike 70Uzina e ProdhimeveAcid formic, pentaoksid vanadi, TS 93,300Azotike, Fier605, karbonat kaliumiDega Rajonale Tropoje Kimikate për përdorime laboratorike 18,300Laboratori Qendror iKimikate për përdorime laboratorike 5,000GjeologjiseDega Rajonale Rubik Kimikate për përdorime laboratorike 280Dega Rajonale Puke Kimikate për përdorime laboratorike 230Burimi: METE11

Në vitin 2010 rreth 90 ton kimikate u ripaketuan dhe larguan nga kjo magazinë nga kompaniae kontraktuar greke Environmental Protection Engineering S.A (EPE) për në Gjermani,Belgjikë dhe Greqi. NFIM Elbasan vazhdon te perdoret per grumbullimin e kimikateve ngaish ndermarrjet ekonomike; pas largimit te sasise se pare, ne keto depot e kësaj ndërmarrjejane depozituar kimikate te tjera, psh nga ish Kimike Durres, nga Sherbimi Gjeologjik dheMETE po pergatitet qe te dergoje atje edhe kimikate nga ish Azotiku Fier. METE po bënpërpjekje per gjetjen e donatoreve per largimin e kimikateve qe po grumbullohen ne Elbasan.Rehabilitimi i vatrave me mbetje toksikeGjatë 10 viteve të fundit është bërë një punë shumë e madhe nga MMPAU për identifikimin edonatorëve dhe mobilozimin e fondeve për identifikimin, prioritizimin, kryerjen e studimevetë realizueshmërisë për pastrimin e vatrave të ndotura problematike në vend.Zona e Porto-Romanos është konsideruar që në vitet ’90 zone e ndotur problematike. Nëkëtë zonë ku para viteve ’90 funksiononte Ndërmarrja Kimike, kishte një përqëndrim të madhtë elementëve të rrezikshëm kimik si: hekzaklorciklohekzan dhe krom (VI). Këta ndotëscënonin rëndë shëndetin publik të banorëve të kësaj zone dhe kishin përkeqësuar cilësinëmjedisore në atë zonë. Nga një mission I UNEP në vitin 2004, kjo zonë u cilësua si një ngavatrat e notura më të rrezikshme në Ballkan. Zbatimi i projektit “Rehabilitimi i Zonës sënxehtë të Porto Romanos” ka qene përgjegjësi direkte e MMPAU, e cila me mbështetjen eBankës Botërore realizoi pastrimin dhe kthimin e 78000m 2 sipërfaqe te ndotur në tërësisht tëpastra. Zbatimi i këtij projekti me vlerë 5 milion USD, të dhuruara nga granti i QeverisëHollandeze, bëri të mundur rehabilitimin e 3 pikave të nxehta të kësaj zone, punimet e te cilesu iniciuan në pranverë të vitit 2010 dhe përfunduan në Qershor 2011.Duke u cilësuar si një nga Projektet më të nevojshme dhe domosdoshme, nëpërmjet njëkëmbëngulje të Ministrisë së Mjedisit dhe Bankës Botërore, u bë e mundur largimi dheinkapsulimi i 60 000 m³ dhera të ndotur në një kapsulë izolimi, e para kjo per mbetje tërrezikshme e ndërtuar në Shqipëri. Është përpiluar një Plan “Menaxhimi, Monitorimi dheMirëmbajtje” për periudhën pas ndërtimit.Me një grant tjeter prej 1 milion USD u bë I mundur ripaketimi dhe largimi I stoqeve tëkimikateve në magazinat ne Bishtin e Pallës.Një nga pikat e nxehta mjedisore të identifikuara në kuadër të projektit “Forcimi ikapaciteteve në vendet e Ballkanit Perëndimor për t’iu adresuar pikave të nxehta mjedisorepërmes një qasjeje të integruar” në vendin tonë ishte stacioni i Bajzës, Shkodër, ku në vitet’91-’92 qenë transportuar nga Gjermania kimikate të rrezikshme. Një pjesë e mirë e tyre ukthyen në Gjermani në vitin 1993; pjesa tjetër e kimikateve u lanë aty në harresë për një kohëtë gjatë, duke rrezikuar seriozisht ekosistemin përreth. Nga investigimet e kryera në vitin2008 u vu re që në Bajzë ishin depozituar rreth 80 ton fluorsilikat natriumi dhe mbetjelëkurash. Nga këto 16.5 ton (12 ton fluorsilikat natriumi dhe 4.5 ton lëkurë e kontaminuar) ueksportuan për asgjësim në Mbretërinë e Bashkuar. Pjesa tjetër (60.5 ton mbetje lëkure) udepozituan në një vend-depozitim në Shqipëri. Operacioni i pastrimit përfundoi në shtator2009; kostoja e tij (2008-2009) ishte 316 000 USD dhe u mbulua nga Qeveria e Hollandësdhe Qeveria Shqiptare.Në kuadër të këtij projekti, me vlerë totale 2 milion Euro, u identifikuan dhe u rehabilituanpikat e nxehta mjedisore NFIM Balëz në Elbasan, Minierat Reps dhe Rrëshen. Gjithashtu nëkuadër të këtij projekti u zhvilluan aktivitete që synuan rritjen e kapaciteteve me fokusmenaxhimin e kimikateve, cilësisë së ujrave, cilësisë së ajrit, minierave dhe riskut.12

Magazinat kimike shtetërore të Balzës (Elbasan) u identifikuan si një pikë e nxehtë ngaPNUD (2008). Aty ishin depozituar rreth 216 ton mbetje kimike të ndryshme, si diklormetan,kripëra arseniku, cianure, nitrat amoni, hidroksid amoni, etj. të cilat u eksportuan në Greqi,Belgjikë dhe Gjermani. Operacioni i pastrimit kushtoi rreth 476 000 USD dhe u financua ngaQeveria Hollandeze, Qeveria Shqiptare dhe OSBE.Në vazhdë të përpjekjeve të MMPAU për adresimin e problematikës së vatrave të ndoturamjedisore, ka përfunduar zbatimi një projekti në bashkëpunim me UNDP, i cili asistoiQeverinë Shqiptare për të arritur objektivat e saj afatmesme lidhur me rehabilitimin e zonavetë ndotura brenda standardeve bazë të sigurisë për eleminimin e materialeve toksike. Nëkuadër të këtij projekti përfundoi në vitin 2011 «Studimi paraprak mjedisor i 35 pikave tënxehta mjedisore në Shqipëri». Ky studim ka përcaktuar një listë të shkurtër të 10 hot spoteveprioritare, sipas Tabelës 2.G-2, të cilat kanë nevoja emergjente për ndërhyrje rehabilituese.Tabela 2.G-2: Lista e hotspoteve prioritare për rehabilitimNr. Vendi Vendndodhja Ndotësi(t) kryesor(ë) Madhësia evendit1 Kompleksi Metalurgjik Elbasan Fe, Ni, Cd, Cu, Zn rreth 200 ha2 Shkrirëse Ferrokromi Burrel Fe, Cr3 Uzina e Prodhimit të Baterive Uznovë, Berat Pb rreth 2 ha4 Fabrika e Superfosfatit Laç5 Ish- Fabrika e Traktorëve Tirana6 Minierë bakri Rehovë Cu, Mbeturina miniere7 Oficinë për transformatorët TiranëVajra me përmbajtjeelektrikëPCB (potentcialisht)8 Depozitim i mbetjeve tëGur I Kuq, Mbeturina miniere, Fe- rreth 3 hamineralevePogradec Ni9 Miniera Bater, Bulqize Mbeturina miniere, Cr10 Fabrika e Tekstilit Berat Amoniak, fibra azbesti rreth 0.6 haBazuar në këtë studim paraprak të pikave të nxehta mjedisore:− Janë përgatitur raportet e vlerësimit të ndikimit në mjedis dhe 10 plane përrehabilitimin e pikave të nxehta prioritare;− Është bërë njoftimi paraprak i komunitetit për aktivitetet e ardhshme rehabilituesenë kuadër të konventës së Aarhusit dhe të ligjit për “Vlerësimin e Ndikimit nëMjedis”;− Është rënë parimisht dakort me METE për zona të tjera subjekt për kryerjen eVlerësimit të Ndikimit në Mjedis;− Është organizuar mbledhja paraprake me donatorët me qëllim financimin eardhshëm të rehabilitimit të hot spoteve prioritare;− Ka përfunduar krijimi i një database në Agjensinë e Mjedisit dhe Pyjeve për pikate nxehta mjedisore në Shqipëri;− Janë përgatitur dokumentat tenderuese për kryerjen e vlerësimit të ndikimit nëmjedis dhe për 4 hot spote të tjera.Përgjegjësia për ndotjen është një cështje e rëndësishme në pastrimin e zonave tëkontaminuara dhe privatizimit të tyre. Nuk ka një legjislacion specifik për përgjegjësinë përndotjen industriale të mëparshme dhe nuk është e qartë se kush duhet të paguajë. Gjatëprivatizimit blerësi mund të diskutojë me MMPAU dhe METE se kush duhet të paguajë.Ministritë mund të bien dakord që qeveria të mbulojë një pjesë të shpenzimeve. Gjithashtupërgjegjësitë mund të ndahen midis Qeverisë dhe pronarit.13

Impiantet për rifitimin dhe riciklimin e kimikateveSistemi i menaxhimit të mbetjeve të rrezikshme është shumë I dobët dhe pjesa më e madhe egrumbullimit të mbetjeve kryhet nga sektori privat, gjithashtu, edhe impiantet e riciklimit janënë pronësi të sektorit privat. Sigurimi i këtyre aktiviteteve dhe sistemi I menaxhimit janë endenë fillimet e tyre dhe varen nga disponueshmëria e materialeve të riciklueshme me një cilësi tëmirë. Në shumicën e rasteve industria e riciklimit varet nga lëndët e para të riciklueshme qëimportohen në Shqipëri.Ekziston një politikë dominuese dhe e përhapur e hapjes së gropave dhe e grumbullimit tëmbetjeve në to. Instrumentet ekonomike për administrimin e mbetjeve janë të pakta dhe mevlerë të pakonsiderueshme.Ekzistojne disa kompani private riciklimi, te cilat grumbullojne, perpunojne tipe te ndryshmembetjesh: skrap, leter, plastik, tekstile, goma te perdorura. Ka rreth 12,000 grumbulluesindividualë informalë dhe rreth 100 kompani grumbulluese per mbetje te ndryshme tericiklueshme. Mbetet problem mungesa e ndarjes se mbetjeve qe ne burim. Grumbulluesitindividuale dhe kompanite hasin veshtiresi ne gjetjen e mbetjeve te pastra dhe te ndara. Pjesame e madhe e mbetjeve te riciklueshme vjen nga mbetjet urbane, dhe pjeserisht nga sektoriindustrial.Sektori i riciklimit te letres, plastikes dhe qelqit nuk jane te zhvilluara si nje sistem funksional,vetëm sasi të vogla të qelqit, skrapit të hekurit, letrës, plastikës, dhe kanaçeve të aluminitndahen për qëllime riciklimi apo eksporti. Për momentin, sektori i riciklimit të metalit ështëmë i zhvilluari. Në vend gjenden rreth 60 aktivitete rickluese për rryma të ndryshme mbetjesh,por më të rëndësishmit janë 1 impiant i madh i prodhimit të çelikut, dy fonderi të vogla tëaluminit dhe metaleve me ngjyra të cilat përdorin si lëndë të parë mbetjet e metaleve tëgrumbulluara, 2 impiante për riciklimin e baterive të përdorura, 2 impiante për riciklimin eletrës dhe 2 për riciklimin e plastikës.Për të mbajtur nën kontroll mbetjet që importohen për qëllim riciklimi është miratuar “Lista eGjelbër”, me VKM Nr. 825, dt. 13.10.2010 “Për miratimin e listave të mbetjeve që lejohen tëimportohen për qëllime përdorimi, riciklimi dhe përpunimi”.Impiantet për nxjerrjen jashtë përdorimit të kimikateve dhe mbeturinave të tyreNuk ka ndonjë impiant për trajtimin e mbetjeve të rrezikshme kimike, me përjashtim të njëincineratori për djegjen e mbetjeve spitalore të instaluar në afërsi të mjediseve të spitalit“Nënë Tereza” në Tiranë. Ky incinerator nuk punon në mënyrë të vazhdueshme dhe mekapacitet të plotë. Një sasi e konsiderueshme e këtyre mbetjeve të pa-asgjësuara në impiantdigjen në ambjente të hapura ose depozitohen bashkë me mbetjet urbane.Impiant industrial për trajtimin e mbetjeve të tjera të përcaktuara dhe klasifikuara sipasudhëzimeve të Konventës së Bazelit nuk ka në vendin tonë.Nuk ka landfill industrial qendror per trajtimin e mbetjeve të përcaktuara dhe klasifikuarasipas udhëzimeve të Konventës së Bazelit.Mbetet ende problem mbledhja dhe shpërndarja e informacionit për sasitë dhe llojet embetjeve industriale të reja që gjenerohen nga aktiviteti i subjekteve industriale të licensuarapas vitit 1992. (Raporti per gjendjen e mjedisit 2009)Një nga objektivat e Planit Kombëtar të Menaxhimit të Mbetjeve 2010 – 2025, dhe projektit“Zbatimi i Planit Kombëtar për Përafrimin e Legjislacionit Mjedisor” është edhe menaxhimi i14

mirë i mbetjeve nëpërmjet ndërtimit të disa vend-depozitimeve të reja të mbetjeve nëpërputhje me standardet mjedisore në disa rajone si dhe disa të tjerë që janë në proces.Vend-depozitimet e planifikuara për t’u vënë në shfrytëzim paraqiten në tabelën 2.F-3.Tabela 2F.3. Vend-depozitimet e planifikuara për t’u vënë në shfrytëzimNr Vend-depozitimi Sipërfaqe Kapaciteti Shënime1 Bestrova 1 (Vlorë) 12 ha 1044690 m 3 Ka përfunduar studimi2 Bushat (Shkodër) 12 ha 1000000 m 3 Ka filluar ndërtimi3 Bajkaj (Delvinë) 5 ha - Ka përfunduar studimi ifizibilitetit4 Sharrë (Tiranë) 15 ha 2900000 ton Ka filluar shfrytëzimi5 Korçë 10 ha - Ka përfunduar studimi i fizibilitetit6 Rubik (landfill industrial) 5000 m 2 3500 ton/vit Ka përfunduar7 Peshkopi 8000 m 2 - Ka përfunduar studimi i fizibilitetit*Burimi: MPPT2.6 Kimikatet e prodhuara në mënyrë të paqëllimshmeInventari i parë i NOQ-ve të prodhuara në mënyrë të paqëllimshme në Shqipëri është bërë nëkuadër të punës së kryer për përgatitjen e Planit Kombëtar të Veprimit për Heqjen ngaPërdorimi dhe Eliminimin e NOQ-ve, financuar nga GEF me UNDP si agjenci zbatuese dhebashkëfinancuar nga Qeveria Shqiptare, gjatë periudhës 2004-2006. Ky inventar u përgatit nëpërputhje me Manualin e UNEP për Identifikimin dhe Vlerësimin Sasior të Shkarkimeve tëDioksinave dhe Furaneve.Djegia e pakontrolluar rezultoi burimi kryesor i shkarkimeve në ajër të PCDD/F-ve të çliruaranë Shqipëri për vitin 2004, duke zënë 73.5% të totalit të shkarkimeve. Në kategorinë eproceseve të djegieve të pakontrolluara ishin marrë në shqyrtim vetëm djegia e mbetjeveurbane dhe zjarret aksidentale.Djegia e mbeturinave spitalore ishte burimi i dytë më i madh i shkarkimeve, duke zënë 23.8%të totalit të shkarkimeve të PCDD/F. Shkarkimet nga kategoritë e tjera rezultuan tëpandjeshme.Shkarkimet e sektorit të transportit duket se kontribuonin me 5.6% në shkarkimet totale tëPCDD/F-ve në ajër.Si përgjigje e rezultateve alarmante të inventarizimit të kryer, ku u vu re nje kontribut irëndësishëm i djegies së mbeturinave spitalore në emisionin e përgjithshëm të dioksinave efuraneve, u miratua me dt. 30.11.2007 nga Ministri I Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit tëUjërave dhe Ministri i Shëndetësisë rregullorja Nr. 6, “Për administrimin e mbetjevespitalore”. Sipas kësaj rregullorje, prodhuesit e mbetjeve spitalore janë përgjegjës përgrumbullimin, ndarjen, ambalazhimin, etiketimin, magazinimin, administrimin, trajtimin,transportimin dhe asgjësimin në mënyrë të përshtatshme të mbetjeve spitalore të gjeneruaraprej tyre, për të gjitha dëmet e shkaktuara në mënyrë direkte ose indirekte në mjedis dheshëndetin publik nga procesi i grumbullimit, magazinimit, transportimit dhe asgjësimit tëmbetjeve spitalore të krijuara prej tyre dhe për shpenzimet përkatëse. Impiantet për djegien embetjeve spitalore duhet të respektojnë kushtet e djegies dhe normat e shkarkimeve në ajër tëpërcaktuara në pikën 5.1.2 “Linja për djegien e mbetjeve të rrezikshme dhe spitalore” të15

VKM-së nr. 435, dt.12.9.2002 “Për miratimin e normave të shkarkimeve në ajër nëRepublikën e Shqipërisë”.2.7 VlerësimiRuajtja dhe përdorimi I kimikateve− Pavarësisht nga përpjekjet e shumta të MMPAU dhe institucioneve të tjera përpërmirësimin e kushteve të ruajtjes së kimikateve, ka ende punë për të bërë në këtë drejtim.Ka ende raste, psh në sistemin e shëndetësisë, kur ruajtja e kimikateve të rrezikshme bëhet nëmjedise të papërshtatshme dhe duke përbërë rrezik për jetën e njerëzve. Nevojitet një shqyrtimI hollësishëm I kushteve të ruajtjes së kimikateve për përdorim në shëndet public, që duhet tëshoqërohet me rekomandimet dhe masat e nevojshme.− Duhen gjetur mekanizmat për të shtuar numrin e analizave të tokave për përmbajtjen emikroelementëve dhe ushqyesve, në mënyrë që të rritet efektiviteti I përdorimit të plehravekimike dhe të ulet përdorimi I tepërt I panevojshëm I tyre. Duhet forcuar koordinimi Brendasistemit të bujqësise, për përdorimin më të mirë të mundësive ekzistuese, si program PHARE.− Pavarësisht nga detyrimet ligjore të ministrive të linjës për zhvillimin e metodologjivepër vlerësimin e riskut shëndetësor e mjedisor, nuk është bërë pothuaj asgjë në këtëdrejtim.− Është I nevojshëm përmirësimi I kushteve të përdorimit të kimikateve për shëndetinpublic; nevojiten më shumë fonde për blerjen e lëndëve DDD, si edhe të materialevemanipuluese, veshjeve të punonjësve etj. Shumë i nevojshëm është edhe trajnimi i stafeve qëkryejnë trajtimet.Administrimi I mbetjeve− Mbetet ende problem mbledhja dhe shpërndarja e informacionit për sasitë dhe llojet embetjeve industriale të reja që gjenerohen nga aktiviteti i subjekteve industriale të licensuarapas vitit 1992.− Nuk ka një sistem të sigurt për administrimin e mbetjeve të rrezikshme (atyre tëprodhuara nga industritë dhe ato shtëpiake). Mbetjet e rrezikshme që gjenerohen nga sektoriindustrial si dhe nga mbetjet bashkiake depozitohen së bashku me mbetjet urbane në venddepozitimete caktuara duke paraqitur kështu një rrezik të madh për mjedisin dhe shëndetinnjerëzor.− Ekziston një politikë dominuese dhe e përhapur e hapjes së gropave dhe egrumbullimit të mbetjeve në to. Instrumentet ekonomike për administrimin e mbetjeve janë tëpakta dhe me vlerë të pakonsiderueshme.− Mbetet problem mungesa e ndarjes se mbetjeve qe ne burim. Grumbulluesitindividuale dhe kompanite hasin veshtiresi ne gjetjen e mbetjeve te pastra dhe te ndara. Pjesame e madhe e mbetjeve te riciklueshme vjen nga mbetjet urbane, dhe pjeserisht nga sektoriindustrial.− Në vend mungon një landfill industrial qendror per trajtimin e mbetjeve të përcaktuaradhe klasifikuara sipas udhëzimeve të Konventës së Bazelit.− Nuk ka ndonjë impiant për trajtimin e mbetjeve të rrezikshme kimike, me përjashtimtë një incineratori për djegjen e mbetjeve spitalore të instaluar në afërsi të mjediseve të spitalit“Nënë Tereza” në Tiranë. Ky incinerator nuk punon në mënyrë të vazhdueshme dhe mekapacitet të plotë. Një sasi e konsiderueshme e këtyre mbetjeve të pa-asgjësuara në impiantdigjen në ambjente të hapura ose depozitohen bashkë me mbetjet urbane. Mungon një impiantindustrial për trajtimin e mbetjeve të tjera të përcaktuara dhe klasifikuara sipas udhëzimeve tëKonventës së Bazelit.16

− Në kuadër të përmbushjes së objektivave për një administrim më të mirë të mbetjeve,MMPAU ka hartuar Planin Kombëtar të Menaxhimit të Mbetjeve 2010 – 2025, nëbashkëpunim me projektin “Zbatimi i Planit Kombëtar për Përafrimin e LegjislacionitMjedisor”.Vatrat e ndotura mjedisore− MMPAU ka bërë një punë shumë të mirë për identifikimin, prioritizimin dhe studimine vatrave të ndotura mjedisore. Vatra më problematike e Porto-Romanos dhe vatra të tjera tëndotura janë pastruar me ndihmën e UNDP dhe me kontributin e Qeverisë së Hollandës. Nëvazhdim të përpjekjeve të MMPAU per identifikimin dhe pastrimin edhe të vatrave të tjeraproblematike, është bërë edhe një studim paraprak i 35 pikave të nxehta mjedisore në Shqipëridhe është përcaktuar një listë e shkurtër prej 10 vatrash ndotjeje prioritare për ndërhyrjerehabilituese.− Pergjegjesia per ndotjen eshte nje ceshtje e rendesishme ne pastrimin e zonave tekontaminuara dhe privatizimit te tyre. Nuk ka nje legjislacion specifik per pergjegjesine perndotjen industriale te meparshme dhe nuk eshte e qarte se kush duhet te paguaje.17

KAPITULLI 3INSTRUMENTAT LIGJORE DHE MEKANIZMAT JO-REGULLATORE PËRMENAXHIMIN E CIKLIT TË JETËS SË KIMIKATEVEQëllimi i këtij kapitulli:Të sigurojë një përmbledhje të instrumentave ligjore ekzistues dhe të mekanizmave jorregullatorepër menaxhimin e kimikateve, përfshirë nënproduktet e paqëllimshme dhetoksinat me origjinë natyrale; të ndërmarrë një analizë të përgjithëshme për përshtatshmërinëe këtij legjislacioni dhe të adresojë aspektet e zbatimit dhe detyrimit për zbatim dhe tëidentifikojë forcat përkatëse, dobësitë dhe mangësitë.3.1 Përmbledhje e Instrumentave Ligjore që adresojnë Menaxhimin e Kimikateve3.2 Detaje shtesë mbi Instrumentat Ligjore kryesore që lidhen me Kimikatet.3.3 Kuadri ligjor ekzistues sipas kategorisë së përdorimit, që i adresohet llojeve tëkimikateve nga Prodhimi/Importi deri Asgjësimi.3.4 Përmbledhje e proçedurave kryesore administrative për kontrollin e kimikateve3.3.1. Pesticidet3.3.2. Plehrat kimike3.3.3. Substancat kimike & përzierjet të rregulluara nga REACH dhe CLP3.3.4. Produkte Kozmetike3.3.5. Detergjentë3.3.6. Produktet farmaceutike3.3.7. Produkte të Naftës3.5 Mekanizmat Jo-rregullatore për Menaxhimin e Kimikateve3.6 Instrumentat ligjore lidhur me aktivitetet që kanë ndikim në Menaxhimin eKimikateve3.7 Vlerësime dhe komente3.1. Përmbledhje e Instrumentave Ligjore që adresojnë Menaxhimin e KimikateveTabela 3.A Përmbledhje e të gjitha Instrumentave Ligjore që lidhen me Menaxhimin eKimikateve1

Instrumentatligjore(tipi, referenca,viti)Ligji nr.9108,dt.17.7.2003“Për substancat dhepreparatet kimike”Ministria oseorganipërgjegjësMMPAU.M.SH.METEKategoria ekimikateve,Tipi inënprodukteve,ose Tipi imbetjeveSubstancat dhepreparatetkimikePeriudha e Mbulimit tëciklit të jetës sëkimikateveProdhim,tregëtim,ruajtje.Qëllimi i Instrumentave LigjoreTë vendosë të drejtat dhe detyrimet epersonave juridike ose fizike nëpërcaktimin e vetive,klasifikimin e subdheprep. kimike për regjistrim,inventarizimin, njoftimin, menaxhimindhe trgetimin e tyre.Neni përkatës/parashikimetKapitujt III, VIII tëligjit, Neni 9 përcaktondetyrimet për regjistrim,Neni 10 përcaktonaplikimin për regjistrim,neni 22 regjistrimisipas llojit, sasisë,vetive te substancësdhe të preparatit,Nenet 7, 8, 13 të ligjit9108/03 përcaktojnëvlerësimin esubstancave dhepreparative kimike,Neni 5 i ligjit9108/2003 përcaktonklasifikimin esubstancave dhepreparative kimikesipas vetive të tyre: 1.Eksplozive 2.Oksiduese 3.Ekstremisht tëndezshme 4. Shumë tëndezshme 5. Tëndezshme 6. Shumëhelmuese 7. Helmuese8. Të dëmshme përshëndetin 9. Korrozive10. Irrituese 11.Sensibilizuese, 12.Kancerogjene, 13.

V.K.Mnr.824,dt.11.12.2003“Për klasifikimin,etiketimin,ambalazhimin dheruajtjen esubstancave kimike”Ligji nr. 10431 datë9.06.2011.“Përmbrojtjen e mjedisit.që transpozon disadirektiva si DirektivaIPPC, LPC, SevesoII, PRTR, LiabilityDirective, etj.Hyn në fuqi në janar2013.MMPAUMSHMETEMBMMPAUSubstancat dhepreparatetkimikeMbrojtja eajrit,ujit dhebiodiversistetit,ndryshimetklimaterikekontrolli indotjes,parandalimi iaksidentevemadhore qëpërfshijnësubstanca tërrezikshme,menaxhimi iintegruar iMenaxhim i kimikateveMenaxhimin e mjedisit nëtërësiPërcaktohen rregullat e klasifikimit tëpaketimit dhe etiketimit në Shqipëri mesynim parandalimin e aksidenteve,mbrojtjen e shëndetit dhe jetës sënjerëzve që merren me menaxhimin esubstancave kimike të rezikshme.Të rregullojë marëdhëniet ndërmjetnjeriut dhe mjedisit, mbronpërbërësit e mjedisit dhe procesetmjedisore, siguron kushte materialepër zhvillim të qëndrueshëm dhe njëmjedis ekologjikisht të pastër.Mutagjene,.14.Dëmtuese përriprodhimin15. Tërrezikshme përmjedisin.Kapituj V dhe VIpërcaktojnë hedhjen nëtreg të substancave dhepreparateve tërrezikshme dheautorizimin përmenaxhimin esubstancave dhepreparateve tërrezikshmeNeni 22, 29, 32, 33, 34,363

mbetjeve,kimikatet,Substancatozon-holluese,NOQLigji Nr.10448, datë14.7.2011“Për lejet e mjedisit”që transpozondirektivat IPPC dheLCP.Hyn në fuqi në janar2013.MMPAUQKLETJMbrojtja emjedisit si njëe tërëIPPC, parandalimin endotjes në ajër, ujra,menaxhim i i mbetjeve dhekimikateve, parandalimine aksidenteve ngasubstancat e rrezikshmegjatë zhvillimit të njëaktiviteti industrialVendosjen e kushteve në lejetmjedisore lidhur me parandalimin endotjes në ajër, ujra, menaxhimi imbetjeve dhe kimikateveNeni 3.i përcaktonvlerat kufi tëshkarkimeve;Në anekset 1-9 e këtijligji parashikohengjithashtu lista treguesee substancave kryesorendotëse të cilat duhet tëmerren në konsideratënëse ato janë të duhuratpër të fiksuar vleratlimite të emisioneve,Vlerat Limite tëEmisioneve të pluhurit,Vlerat Limite tëEmisioneve për SO 2 –për lëndët djegëse tëngurta, Vlerat limite tëshkarkimeve të pluhurit,Vlerat Limite tëEmisioneve për SO 2 –për lëndët djegëse tëlëngëta, Vlerat Limitetë Emisioneve për SO 2 –për lëndët djegëse tëgazta, Vlerat Limite tëEmisioneve për NO x – (të matura si NO 2 ) përlëndët djegëse tëlëngëta, Metodat përvendosjen e vlerave

Projektligj “Përvlerësimin strategjikmjedisor”Ligji nr.8990,dt.23.1.2003 “Përvlerësimin e ndikimitnë mjedis”Ligj Nr. 10440,datë 7.7.2011“Përvlerësimin eNdikimit në Mjedis”MMPAUMMPAUMMPAUMbrojtja emjedisitMbrojtja emjedisitMbrojtja emjedisitParandalimin e ndotjes sëmjedisit përpara zhvillimittë tijParandalimin e ndotjes sëmjedisit përpara zhvillimittë tijParandalimin e ndotjes sëmjedisit përpara zhvillimittë tijPërcakton rregullat, procedurat, afatet,të drejtat dhe detyrat për identifikimin,saktësimin dhe vlerësimin e ndikimevetë drejpërdrejta dhe të tërthorta tëprojektit ose veprimtarisë, për tësiguruar shqyrtim cilësor teknik dhejuridik të kërkesës dhe marrjes sëvendimit nga organet përkatëse.Përcakton veprimtaritë që inënshtrohen VNM-sëlimite të emisioneve përimpiante me njësidjegieje të kombinuar,Metodat për matjen eemisioneve ngaImpiantet e Mëdha tëDjegies.Pritet shqyrtimi dhemiratimi në KM,Hyn në fuqi në janar2013.“Për miratimin eStrategjisë dhe PlanitKombëtar tëMenaxhimit tëMbetjeve”, miratuarme VKM nr. 175,datë 19.1.2011.MMPAUAKMMSHMETEMPPTMBUMKOperatorët qëushtrojnëaktiviteteekonomikeMbetjetMenaxhim i integruar imbetjeve• Përcakton drejtimin epolitikës së Qeverisë Shqiptare përmenaxhimin e qëndrueshëm tëmbetjeve deri në vitin 2025 e ndarë në3 faza operacionale me nga 5 vjetsecila.• Paraqet mekanizmat kryesorëpër investimet në sektorin e mbetjeve• Siguron grumbullim të rrymavetë mbetjeve të ndara nga njëra-tjetradhe të shtrirë në të gjithë Shqipërinë,5

Projektligj ri përmenaxhimin eintegruar të mbetjeveLigji nr.9010,dt.13.2.2003 “Përadministriminmjedisor tëmbetjeve të ngurta”MMPAUAKMMSHMETEMPPTMBUMKOperatorët qëushtrojnëaktiviteteekonomikeMMPAU,MPPT,METE,MBUMK,MSHMbetjetMjedisi dheshëndetiMenaxhim i integruar imbetjevepër letrën, qelqin, metalin dheplastikën;• Synon këshillimin e biznesevembi minimizimin e mbetjeve si dhezhvillimin e tregjeve për riciklimin ematerialeve në mënyrë që riciklimi tëbëhet i mundur dhe kostot e tij tëreduktohenTë mbrojë mjedisin dhe shëndetin enjeriut dhe të sigurojë menaxhimin eduhur mjedisor të mbetjeve nëpërmjet(i) parandalimit ose pakësimit tëndikimeve negative nga gjenerimi dhemenaxhimi i mbetjeve, (ii) pakësimit tëndikimeve të përgjithshme ngapërdorimi i burimeve, si dhe (iii)përmirësimit të efiçencës së përdorimittë tyre.Ligji synon mbrotjen e mjedisit dheshëndetit nga ndotja dhe dëmtimi prejmbetjeve të ngurta, zvogëlimin endikimeve të tyre të rrezikshme e tëdëmshmePritet shqyrtimi dhemiratimi në ParlamentNë kreun VI të ligjit9010/03 përadministrimin embetjeve të ngurtaparashikohen rregullatpër importimin,eksportimin dhetranzitimin e mbetjeve,duke mos lejuarimportimin e mbetjevenë Republikën eShqipërisë për qëllimeruajtjeje, depozitimi oseasgjësimi.Në nenet 8, 9, 10 tëligjit 9010/03parashikohen veprimet endaluara dhe detyrimete krijuesve të mbetjeve

Ligji nr. 9537, datë18.5.2006 “Përadministrimin embetjeve tërrezikshme” .Pritet të shfuqizohetme miratimin e ligjittë ri integral tëmbetjeveMMPAU,MPPT,METE,MBUMK,MSHProdhimi,trajtimi,ruajtja,transportiNë detyrimet e prodhuesvedhe mbajtësve të MRRpërfshihet përgjegjësia përtë përballuar kostot e tëgjitha aktiviteteve përadministrimin e MRR,përgjegjësia për dëmet eshkaktuara prej tyre,përgjegjësia për t’atransferuar administriminvetëm tek personat eautorizuar dhe për tëregjistruar të dhënat përgjenerimin dheadministrimin.Ligji për AMRR rregullonnë mënyrë të detajuarrrethanat dhe mënyrat në tëcilat persona të autorizuarzyrtarisht lejohen tëkryejnëgrumbullimin/transportimin dhe magazinimin eMRR, si dhedokumentacioninPërcaktohen normat, që rregullojnëadministrimin e sigurt të mbetjeve tërrezikshme, grumbullimin, transportin,ruajtjen e përkohshme, përpunimin,trajtimin, asgjësimin, importimin dheeksportimin e tyre. Ky ligj përcaktongjithashtu detyrimet për pajisjen meleje mjedisore për sheshin e rikuperimitdhe asgjësimit të mbetjeve tërrezikshme.si dhe detyrimet ezotëruesve të mbetjeve;Neni 20 i ligjit 9010/03e konsideron groposjene mbetjeve si etapa efundit, së cilës inënshtrohen të gjithambetjet, objekt i këtijligji si dhe hedhurinatqë rezultojnë pastrajtimit të tyreNeni 20 përcakton sendalohen në të gjitharrethanat importi imbetjeve të rrezikshmenë RSH. Ndërsa nëlidhje me eksportin embetjeve të rrezikshmeneni 21 i ligjit tësipërpermendurpërcakton se eksporti imbetjeve të rrezikshmelejohet të bëhet vetëmnë bazë të lejesmjedisore të dhënë ngaministri i MMPAU. Nëlejen e eksportit jependhe kushtet përpërcaktimin e llojit tëmbetjeve të rrezikshmesi dhe standartet përambalazhimin dheetiketimin e mbetjeve tërrezikshme;Sipas nenit 20 të këtijligji është i ndaluar nëtë gjitha rrethanat,7

shoqërues të ngarkesës, qëjanë gjithashtu kërkesa tëDirektivës për Mbetjet eRrezikshme. Ai parashikongjithashtu, rregjistrimin edetyrueshëm të agjentëvetregtarë dhe ndërmjetësvetë MRR si një instrumentqë siguron menaxhimin meefektivitet të MRR.importi dhe tranzitimindërkufitar i mbetjevetë rrezikshme përmesRepublikës sëShqipërisë.VKM nr.825, datë13.10.2010“Për miratimin elistave të mbetjeveqë lejohen tëimportohen përqëllime përdorimi,riciklimi dhepërpunimi”VKM përincinerimin embetjeveVKM “Për lendfilline mbetjeve”.MMPAUD.P.DoganaveMMPAUAKMNjësitë eQeverisjesVendoreOperatorëtMMPAUAKMMETEMPPTNjësitë eQeverisjesVendoreMbetjet jo tërrezikshme,lista e gjelbërMbetjet qëshkojnë ose qënuk pranohenpër incinerimMbetjet qëshkojnë ose qënuk pranohennë lendfillImportimi i mbetjeveAsgjësimi i mbetjeveAsgjësimi i mbetjeveVKM lejon importimin vetëm atombetje për qëllime përdorimi, riciklimidhe përpunimi, që nuk janë mbetje tërrezikshme,Përcakton kërkesa të detajuara përincinerimin dhe bashkë-incinerimin embetjeve, duke synuar parandalimin samë shumë të jetë e mundur osekufizimin e efekteve negative nëmjedis dhe rreziqeve që rezultojnë përshëndetin e njeriut nga ndotja eshkaktuar nga shkarkimet nga këtoprocese në ajër, tokë, ujëratsipërfaqësore dhe nëntokësore.Përcaktimin e kërkesave të saktateknike dhe operacionale për mbetjetdhe lendfillet, të masave dheproçedurave për parandalimin osepakësimin sa më shumë të jetë emundur të efekteve të mundshmeVKM në procesmiratimiVKM në procesmiratimi

Operatorëtnegative në mjedis, në veçanti ndotjene ujërave sipërfaqësorë, ujëravenëntokësorë, tokës dhe ajrit, si edhe nëmjedisin global, përfshirë efektin serrë,si edhe çdo lloj rreziku që mund tëshkaktohet ndaj shëndetit të njeriut,nga asgjësimi në lendfill i mbetjeve,gjatë gjithë ciklit të jetës së lendfillit.VKM për ”Mbetjet epajisjeve elektrikedhe elektronike”.VKM në procesmiratimiMMPAUAKMNjësi eqeverisjesvendoreOperatorëtMbetjet ngapajisjetelektrike dheelektronikeProdhuesit që hedhin nëtreg Pajisjet Elektrike dheElektronike, me qëllim qëtë minimizojnë hedhjen eMPEE në të njëjtin vendme mbetjet shtëpiake tëpërziera, për të lehtësuargrumbullimin e tyre tëdiferencuar, i etiketojnëato me simbolin epërcaktuar në aneksin IVtë draft VKM për mbetjet epajisjeve elektrike dheelektronike.Ky vendim ka si qëllim mbrojtjen,ruajtjen dhe përmirësimin e cilësisë sëmjedisit përmes minimizimit tëndikimeve negative nga mbetjet epajisjeve elektrike dhe elektronike.Aneks 2.2 i Draft VKMpër MPEE; pika V, VI,VII dhe VIIIVKM për”Amballazhet dhembetjet ngaambalazhet”.MMPAUAKMNjësi eqeverisjesvendoreOperatorëtmbetjet ngaamballazhetKy vendim ka si qëllim mbrojtjen,ruajtjen dhe përmirësimin e cilësisë sëmjedisit dhe shëndetit të njeriut përmesminimizimit të ndikimeve negative ngaamballazhet dhe mbetjet e tyre.VKM në procesmiratimiVKM “Për bateritë,akumularët dheMMPAUAKMmbetjet ngabateritë dheDraft VKM “Për bateritë,akumulatorët dhe mbetjet eKy vendim ka si qëllim mbrojtjen,ruajtjen dhe përmirësimin e cilësisë sëPika V e draft VKMspecifikon se ndalohet9

mbetjet e tyre”.VKM në procesmiratimiNjësi eqeverisjesvendoreOperatorëtakumulatorëttyre” përcakton rregullapër hedhjen në treg tëbaterive dheakumulatorëve, ndalimin ehedhjes në treg të baterivedhe akumulatorëve qëpërmbajnë substanca tërrezikshme.Projektvendimi do tëzbatohet për të gjitha llojete baterive dheakumulatorëve, pavarësishtformës, volumit, peshës,përbërjes së materialit osepërdorimitmjedisit përmes minimizimit tëndikimeve negative nga bateritë,akumulatorët dhe mbetjet e tyre.Gjithashtu kjo draft VKM synon tëmaksimizojë grumbullimin ediferencuar të mbetjeve të baterive dheakumulatorëve, nxisë një nivel të lartëriciklimi të baterive si dhe të pakësojësasitë e mbetjeve të baterive dheakumulatorëve që asgjësohen sëbashku me mbetje të përzierabashkiake.hedhja në treg:a) e baterive oseakumulatorëve, tëinstaluara ose jo nëpajisje, qëpërmbajnë mërkurmë shumë se0,0005 % të peshëssë tyre; dheb) e baterive oseakumulatorëveportativë, përfshirëato të instaluara nëpajisje, qëpërmbajnëkadmium mëshumë se 0,002 %të peshës së tyre.Në lidhje me etiketimine baterive dheakumulatorëve draftVKM specifikon se :• Prodhuesit e baterive,akumulatorëve dhebaterive në formë kopseqë përmbajnë më shumëse 0,0005 % mërkur, mëshumë se 0,002 %kadmium ose më shumëse 0,004 % plumb ietiketojnë këto mesimbolin kimik tëmetaleve: Hg, Cd ose Pb.Kërkesat për trajtimindhe ricikliminpërshkruhen më në

VKM “Përmiratimin erregullores përadministrimin evajrave tëpërdorura”. VKMnë procesdiskutimi meministritë e linjësVKM nr. 798, datë29.09.2010, përmiratimin erregullores “Përadministrimin embetjeve spitalore”.MMPAUAKMNjësi eqeverisjesvendoreOperatorëtMMPAUMSH, organete pushtetitvendorMbetjet evajrave tëpërdoruraMbrojtja eshëndetithuman dhemjedisorParashikon masa për gjithëciklin e jetës së vajrave tëpërdoruraProdhimi, regjistrimi,trajtimi, leja mjdisore,monitorimiSynon vendosjen e rregullave përmenaxhimin e vajrave të përdorura qënga importi, prodhimi, përdorimi dheasgjësimi i tyre.Kjo rregullore zbatohet nga të gjithëpersonat fizikë e juridikë, publikë eprivatë, vendas dhe të huaj:- veprimtaritë e të cilëve krijojnëmbetje spitalore;- kur janë zotërues të mbetjeve, tëlicencuar për grumbullimin, ruajtjen,depozitimin, transportimin, riciklimin,përpunimin dhe asgjësimin e mbetjevespitalore.detaje në aneksin III tëdraft VKMKreu II, III, IV, V,Shtojca 1: llojet embetjeve spitalore tërrezikshmeShtojca 2.a: etiketa ekontejnitorëveShtojca 3: metoda përtrajtimin dhe asgjësiminShtojca 4: kushtet qëduhet të respektojëtransportimi i mbetjevespitalore infektueseShtojca 5: standardeteknike për incenerimindhe autoklavimin embetjeve spitaloreVKM nr.99, datë 18shkurt 2005 “Përmiratimin e katalogutshqiptar të mbetjeveMMPAU,MSH, METE,DoganatMbetje Klasifikim i mbetjeve Katalogu Shqiptar i Mbetjeve është nëpërputhje të plotë me KatalogunEuropian të Mbetjeve, sipas AneksitA, bashkëngjitur këtij vendimi si pjesee tij dhe që përmbledh Shtojcat I, II, IIIdhe IV, në të cilat jepen përkatësisht:a) Shtojca I: klasifikimi i mbetjeve;b) Shtojca II: vetitë dhe11

Ligji Nr 10266 datë15/04/2010, për disandryshime dhe shtesae Ligjit Nr. 8897datë 16.05.2002 “PërMbrojtjen e Ajrit ngaNdotja”MMPAU,MSH, MPPT,PushtetivendorMbrojtja e ajritkarakteristikat e mbetjeve tërrezikshme;c) Shtojca III: kategoritë e mbetjevetë gjeneruara, të listuara sipasnatyrës së tyre (III.A) dheaktivitetit që i gjeneron ato (III.B);d) Shtojca IV: përbërësit e mbetjevetë Shtojcës III.B që i bëjnë ato tërrezikshme, kur ato manifestojnëvetitë e përshkruara në Shtojcën II.Ky ligj ka për qëllim të garantoj tëdrejtën e shtetasve për të jetuar në njëmjedis me ajër të pastër, të mbrojshëndetin e njeriut, faunën, florën dhevlerat natyrore e kulturore të mjedisitshqiptar nga ndotja e ajrit, duke:a. Përcaktuar dhe vendosur objektivapër cilësinë e ajrit të ambientit qësynojnë shmangien, parandaliminose uljen e pasojave të dëmshmembi shendetin dhe mjedisin;b. Vlerësuar cilësinë e ajrit tëambientit mbi bazën e metodavedhe kritereve që përdoren nëkomunitetin europian;c. Marrë informacionin emjaftueshëm mbi cilësitë e ajrit tëambjetit dhe për të siguruardisponueshmërinë e këtijinformacioni për publikun, midistë tjerash me anë të pragjevesinjalizuese;d. Ruajtur cilësinë e ajrit të ambientit,kur ajo është e mire dhe për tapërmirësuar atë në raste të tjera.Neni 3 i ligjit përcaktontreguesit mjedisorë bazëtë gjëndjes së ajrit, simë poshtë:• të dioksid sulfurit;• të dioksid azotit• të lëndëve të imtagrimcore sibloza(dukepërfshirë PM 10)• të lëndëve grimcorenë gjëndje pezull• të plumbit ( aerosol)• të ozonit;Neni 6, Kufizimet - 1.Kufizimi i shkarkimevenë ajër realizohetnëpërmjet vendosjesdhe zbatimit tëdetyrueshëm të normavetë shkarkimeve.Neni 9, Normat eshkarkimeve ngaburimet e lëvizshme -Neni 10 - Detyrime tëpërgjithshme –Neni 11 - Detyrimet

VKM Nr 803, datë4.12.2003 “Përmiratimin e normavetë cilësisë së ajrit"V.K.M nr.435,dt.12.9.2002 “Përmiratimin e normavetë shkarkimeve nëajër në Republikën eShqipërisë”Udhëzimin Nr. 6527,datë 24.12.2004 ”Mbi vlerat elejueshme tëelementëve ndotës tëajrit në mjedis ngashkarkimet e gazravedhe zhurmaveshkaktuar nga mjetetrrugore dhe mënyrate kontrollit të tyre”, iamenduar meUdhëzim Nr.12, datë15.6.2010,MMPAU,MSH, AKMMMPAUDrejtoria ePërgjithshme eRrugëve,AKMbashkitë,komunat etjCilësia e ajritMbrojtja eajritMbrojtja ecilësisë së ajritMonitorimi i cilësisë sëajrit, indikatorët përkatësShkarkimet në ajër ngaaktivitetet industrialePërcakton vlerat limite (niveletmaksimale të lejueshme) të cilësise sëajrit për ndotësit më të rëndësishëmdhe më të ndeshur në praktikë në ajrinurban, LNP, PM10, PM2,5; SO2,NO2, Pb, ozoni, Monoksid karboni,BenzenVendos normat e shkarkimeve në ajërnga subjektet të cilat fillojnëveprimtarinë pas hyrjes në fuqi të këtijvendimiQëllimi kryesor i këtij udhëzimi ështëpërcaktimi i kufijve të lejueshëm tëelementëve ndotës të ajrit në mjedis, qëshkarkohen me gazet, nga përdorimidhe trafiku i automjeteve rrugore.kryesore të operatorëvetë burimeve tëpalëvizshme të ndotjes;Neni 12 - Detyrimetkryesore të operatorëvetë burimeve tëlëvizshme të ndotjes -Anekset përkatësepërcaktojnë normat elejuara13

Ligji Nr. 8450, datë24.02.1999, “PërPërpunimin, përTransportin dheTregtimin e Naftës,të Gazit dheNënprodukteve tëtyre” i ndryshuar meligjin nr. 9218, datë8.4.2004, “Për disashtesa dhe ndryshimenë ligjin nr.8450,datë 24.2.1999;VKM 129,dt.28.03.1999 “Përprocedurat dhekushtet për dhënien elejes e tëautorizimeve përtregtimin enaftës,gazit enënprodukteve tëtyre”Urdhërit tëpërbashkët Nr.6, datë09.10.2007, “ Përmbledhjen dheruajtjen e të dhënavepër cilësinë e lëndëvedjegëse” në përputhjeme kërkesat eDirektivës 98/70/KEMETE,InspektoratiQëndrorTeknik, QKLMETE, QKL,IQTMETE,InspektoriatiQëndrorTeknikProdukte tënaftësProdukte tënaftësPërpunim, transport,tregëtimPërpunim, transport,tregtimKrijimi i kuadrit ligjor dhe nënligjorrrregullues, procedurat e dhënies sëlejes dhe autorizimeve dhepërgjegjësitë e strukturave shtetërorepër përpunimin, transportin dhetregtimin e naftës dhe gazitKrijimi i kuadrit ligjor dhe nënligjorrregullues, procedurat e dhënies sëlejes dhe autorizimeve dhepërgjegjësitë e strukturave shtetërorepër përpunimin, transportin dhetregtimin e naftës dhe gazitSynon kontrollin e subjekteve qëpërpunojnë, transportojnë dhe tregtojnëlëndë djegëse, nëpërmjet mbledhjesdhe ruajtjes së të dhënave për cilësinëe lëndëve djegëse

Urdhëri i Ministrit tëEkonomisë, Tregtisëdhe Energjitikës Nr.166, datë 01.07.2004,"Për kontrollin ecilësisë, mënyrën emarrjes së mostrës,sasinë e saj, pagesatdhe dokumentacioninpërkatës si dhe përkontrollin erespektimit tënormave e kushteveteknike në instalimete naftës, gazit dhenënprodukteve tëtyreLigji Nr.9876, datë14.2.2008, “Përprodhimin,transportimin dhetregtimin eBiokarburanteve dhetë lëndëve të tjeradjegëse, tërinovueshme, përtransport”METE,InspektoriatiQëndrorTeknikMETE,AKBN,InspektoriatiQëndrorTeknikProdukte tënaftësProdhim, përpunim,transport, tregtimSynon kontrollin e subjekteve qëpërpunojnë, transportojnë dhe tregtojnëlëndë djegëse, lidhur me respektimine normave e kushteve teknike nëinstalimet e naftës, gazit dhenënprodukteve të tyreBiokarburantet Prodhim, transport, tregtim Synon promovimin e prodhimit dhe tëpërdorimit të biokarburanteve dhe tëlëndëve të tjera djegëse, tërinovueshme, për zëvendësimin enënprodukteve të naftës për sektorin etransportit, për të kontribuar nëpërmbushjen e angazhimeve tëndërmarra, në kuadër të Protokollit tëKiotos për ndryshimet klimatike, si dhepër të siguruar furnizimin epromovimin me burime energjetike tërinovueshme, nëpërmjet nxitjes ekultivimit të bimëve energjetike, për tëmbrojtur mjedisin.Sipas nenit 4 të këtijligji, gjatë ushtrimit tëveprimtarive tëprodhimit dhe tëpërdorimit tëbiokarburanteve dhe tëlëndëve të tjera djegëse,të rinovueshme,synohen:a) nxitja e prodhimitdhe e përdorimit tëbiokarburanteve dhe elëndëve të tjera djegëse,të rinovueshme, nësektorin e transportit,nëpërmjet vendosjes sëobjektivave tregueskombëtarë, të shprehurnë përqindje, përpraninë në treg të këtyre15

produkteve;b) garantimi iefektshmërisë optimaletë punës së motorit,duke respektuar normate cilësisë dhe atoteknike në prodhimin ebiokarburanteve dhe tëlëndëve të tjera djegëse,të rinovueshme;c) kontributi nëmbrojtjen e mjedisitdhe mbrojtjen eshëndetit publik;ç) zhvillimi iqëndrueshëm isektorëve të bujqësisëdhe të pyjeve;d) ulja e sasisë sëemetimeve të dëmshme,të çliruara në ajër ngaveprimtaritë në sektorine transportit.Neni 6 përcakton sebiokarburantet dhelëndët e tjera djegëse, tërinovueshme, mund tëdisponohen dhe tëtregtohen në formë tëpastër ose si përzierjeme produktet epërpunimit të naftësbruto, vetëm kurpërmbushin standardetteknike, që përcaktohennë legjislacionin

shqiptar në fuqi.a) Zoteruesit qetregtojne nenprodukte tënaftës dhebiokarburante janë tëdetyruar që nëinstalimet e tregtimitose pikat e shitjes tëafishojnë në mënyrë tëdukshme një shënim tëposaçëmpër:Biokarburantet oselëndët e tjera djegëse tërinovueshmeb) Biodizelin e përzierme diezel për lëvizjeautomjetesh nëpërqindje minimalisht5% për vëllimc) Bioetanolin e përzierme benzinë nëpërqindje minimalisht5% për vëllim.Sipas nenit 8 pika 4sasia minimale vjetorenë treg ebiokarburanteve dhe elëndëve të tjera djegëse,të rinovueshme, e cilanuk mund të jetë më evogël se 3 për qind, dotë fillojë nga viti 2010,ndërsa nga viti 2015 enë vazhdim kjo sasi nukmund të jetë më e vogëlse 10 %.17

VKM nr. 147, datë21.03.2007, “Përcilësinë e lëndëvedjegëse benzinë dhediezel”Ligji nr.9126dt.29.07.2003 “Përpërdorimin civil tëlëndëve plasëse nëRepublikën eShqipërisë”Vendim Nr.853, datë17.12.2004“Për procedurën edhënies së lejes sëimportit, eksportitdhe prodhimit tëMETE, IQT,AgjensiaKombëtare eMjedisitMETE,R.I.SH.MMinistria eMbrojtjes,Ministria eRendit Publikdhe Ministriae FinancaveLëndëtdjegëse,karburantetLëndëteksploziveLëndëtpiroteknikefishekzjarre,për përdorimcivilProdhim, tregtim, ruajtjeprodhimi, magazinimi,përdorimi, kontrolli,asgjësimi, transferimi dhemënyra e tregtimit tëlëndës plasëse përpërdorim civilImporti, eksporti dheprodhimiSynon kontrollin e cilësisë së lëndësdjegëse për përmbajtjen e plumbit dhesqufurit.Në territorin e Republikës sëShqipërisë lejohet vetëm tregtimi ibenzinës pa plumb, që, nënomenklaturën e mallrave, përshkruhetnë kodet CN 27101141, 27101145,27101149, 27101151 dhe 27101159dhe që plotëson kërkesat e përcaktuaranë aneksin 1, që i bashkëlidhet këtijvendimika si qëllim përcaktimin e procedurave,rregullave dhe përgjegjësive tëadministratës shtetërore përprodhimin, magazinimin, përdorimin,kontrollin, asgjësimin, transferimin dhemënyrën e tregtimit të lëndës plasësepër përdorim civil, për mbrojtjen dhesigurimin e jetës e të shëndetit tënjerëzve, kafshëve, vlerave materialedhe mjedisit nga lëndët plasëse.1.Duke filluar nga 1Janar 2009, përmbajtja esqufurit në lëndëndiegëse benzinë ulet 5herë (nga 50 mg/kg qëështë aktualisht në10mg/kg).2. nga 1 Janar 2009 deri31 Dhjetor 2010,përmbajtja e squfurit nëlëndën djegëse përmotorrat diesel ulet gati6 herë (nga 2000 mg/kgqë është sot në 350mg/kg).3. nga 1 Janar 2011përmbajtja e squfurit nëlëndën diegëse përmotorrat diesel ulet 35herë të tjera (nga 350mg/kg në 10 mg/kg).

lëndëve piroteknike,fishekzjarre, përpërdorim civil”VKM nr.52 datë29.01.2004 “ Mbiprocedurat elëshimit të lejespër përdorimincivil tëmaterialeveeksplozive”.METE,RIShMLëndëteksploziveLejedhënia për përdorimcilvilPërcakton procedurat e lëshimit të lejespër përdorimin civil të materialeveeksplozive”.Vendimi i Këshillittë Ministrave Nr.453, datë 23.0.2005“Për miratimin elistës së pajisjeve, qëpërdorin lëndëozonholluese, të cilatndalohen tëprodhohen e tëimportohen, si dherregullat e procedurate zëvendësimit tëlëndëve ozonholluesenë pajisjetekzistuese”.Vendimi nr. 290,datë 28.04.2010“Për disa ndryshimedhe shtesa nëVendimin e Këshillittë Ministrave Nr.453, datë 23.0.2005MMPAU,DoganatMMPAU,DoganatSubstancatozonhollueseSubstancatozonhollueseProdhimi, eksportimi,Importimi, tregtimi,përdorimi dhe asgjësimi iODSImporti, tregtimi,përdorimi dhe asgjësimi iODS19

“Për miratimin elistës së pajisjeve, qëpërdorin lëndëozonholluese, të cilatndalohen tëprodhohen e tëimportohen, si dherregullat e procedurate zëvendësimit tëlëndëve ozonholluesenë pajisjetekzistuese”.Ligji nr. 10390,datë 3.3.2011 “Përplehrat e përdorimitpër bimësinë”MBUMK Plehrat kimike Qëllimi:Vlerësimin e plehrave;Përcaktimin e tipave të plehrave, qëpërdoren në Republikën e Shqipërisë;Kontrollin e prodhimit, të paketimit, tëetiketimit, të transportit, të magazinimitdhe të vendosjes në treg të plehrave;Përcaktimin e detyrimit për regjistrimine plehrave që nuk kanë emërtimin "ECFertilizers"; Organizimin dhefunksionimin e strukturave përgjegjëse.Objektivat:Të mbështesë rritjen e prodhimtarisë nëbujqësi; Të mundësojë drejtimin ekontrollin e prodhimit dhe vendosjennë treg të plehrave; Të ndihmojë nëruajtjen e jetës dhe të shëndetit tënjerëzve e të kafshëve dhe në mbrojtjene konsumatorit; Të ndihmojë ruajtjen etokës dhe mbrojtjen e mjedisit.Neni 4. Prodhimi,qarkullimi i lirë dhevendosja në treg.Neni 5. Transporti,magazinimi dhemirëmbajtja.Neni 6. Paketimi,etiketimi, certifikata eanalizës dhe e origjinës.Neni 7. Plehra tëpapërshtatshme.Neni 8. Plehrat e nitratittë amonit, mepërmbajtje të lartë azoti.Neni 9. Kërkesat dhekushtet për trajtimin eplehrave.Neni 10. Detyrimet eprodhuesit.

Ligji nr. 9199, datë26.2.2004 “Përprodhimin,përpunimin,certifikimin dhetregtimin eprodukteve "bio"VENDIM Nr. 388,datë 31.5.2005 “Përpërbërjen,funksionimin, tëdrejtat dhe detyrat ekomisionit shtetërortë prodhimit organik”MBUMK Produktet bio Qëllimi:a) nxitja e prodhimit organik në vend;b) krijimi i kuadrit ligjor të nevojshëm;c) përcaktimi i kushteve të prodhimit,përpunimit, transportit, certifikimit dhekontrollit të produkteve bujqësore dheatyre ushqimore, me prejardhje bimoredhe shtazore, që prodhohen,përpunohen ose/dhe importohen etregtohen si produkte "Bio".Neni 8. Kushtetspecifike të prodhimitorganic.Neni 9. Përdorimi ietiketave.Neni 10. Referimi imetodave të prodhimit.Neni 11. Etiketa dhereklama e produkteveme shumë përbërës.Neni 12. Etiketa eproduktit në konvertim.Ligji Nr. 9362, datë24.3.2005 “Përshërbimin eMbrojtjes së Bimëve,i ndryshuar;VKM Nr. 1188, datë20.8.2008 “Përmiratimin erregullave përimportimin,tregtimin,transportin, ruajtjen,përdorimin dheasgjësimin e PMBve”,MBUMKMBUMKProdukte tëMbrojtjes sëBimëve(PMB)Produkte tëMbrojtjes sëBimëve(PMB)Një pjesë e dispozitave tëketij ligji rregullonkarantinën bimore, ndërsapjesa tjetër rregullonçështjet e PMB-veImportimi, tregtimi,transporti, ruajtja,përdorimi dhe asgjësimi iPMB-ve.Përcakton rregullat që kanë të bëjnë memonitorimin e PMB-ve të regjistruaraqë nga importimi deri tek përdorimidhe asgjësimi i ambalazheve të tij.21

Vendim i Këshillit tëMinistrave Nr. 1555,datë 12.11.2008 “Përmiratimin erregullave tëregjistrimit dhe tëkritereve tëvlerësimit të PMBve”,botuar nëFletoren Zyrtare nr.183, datë 22.12.2008,i ndryshuar.MBUMK,MMPAU,MSHProdukte tëMbrojtjes sëBimëve(PMB)Rregullat e regjistrimittë PMB-ve.Përcakton rregullat për klasifikimin,etiketimin dhe paketimin(ambalazhimin) e Produkteve tëMbrojtjes së Bimëve (PMB-ve)Ky vendim rregullon(i) regjistrimin e produkteve përmbrojtjen e bimëve (PMB), nëformën e tyre tregtare, që do tëimportohen dhe përdoren nëterritorin e Republikës së Shqipërisë;(ii) regjistrimin e lëndëve vepruese dhetë përbërësve të tjerë, që përmbahen tëPMB-të, kjo në funksion të mbrojtjessë bimëve dhe të produkteve bimorenga parazitet, njëkohësisht pa ndikimenë shëndetin e njerezve, të kafshëvedhe në mjedis.PMB-të nuk mund të futen në treg dhetë përdoren brenda territorit tëRepublikës së Shqipërisë, përveçse nërastet kur janë të regjistruara,VKM nr. 860, datë20.12.2006, “ Përmiratimin e planitkombëtar të veprimitpër heqjen ngapërdorimi dheeleminimin endotësve organikë tëqëndrueshëm ”;MMPAU,METENOQNOQ e trashëguara ngaindustria para viteve 90dhe monitorimi i rasteve tërejaKa si qëllim rehabilitimin e disazonave të nxehta mjedisore, disa prej tëcilave të ndotura me NOQ, përfshirëedhe largimin për incinerim jashtëvendit të sasive të mëdha të kimikatevetë mbetura në magazinat e ishndërmarrjeveindustriale e bujqësorepas ndryshimit të sistemit në vitet ’90.

VKM nr. 447, datë19.09.1994, “Përndalimin epërdorimit të asbestitsi materialtermoizolues në tëgjitha llojet endërtimit ”; FletorjaZyrtare: Viti 1994,Nr 17, Faqe 791;Data e botimit:20.12.1994.VKM nr 100, date03.02.2008 “Perpercaktimin esubstancave terrezikshme” botuarnë Fletoren Zyrtarenr 19. datë.22.02.2008 faqe 679.Ligji nr. 9707, datë05.04.2007 “PërKontrollin Shtetërortë Veprimtarisë sëImport-Eksportit tëMallrave Ushtarakedhe Mallrave eMMPAU,MSH, METEM.P.Ç.S.SH.BMMAutoriteti iKontrollitShtetëror tëEksporteveasbestiVeprimtaritëndërmjetësuese për mallratushtarake dhemallrat eteknologjitëme përdorimEksportin, importin,kalimin tranzit,transferimin dheSynon ndalimin e përdorimit tëasbestit si material termoizolues në tëgjitha llojet e ndërtimitObjekti i këtij vendimi është përcaktimii substancave të rrezikshme, meqëllim mbrojtjen e shëndetit dhesigurimin në punë nga përdorimi ityre. Ky vendim është detyrues përtë gjithë personat juridik e fizikprodhues ose importues, që janë tëdetyruar të respektojnë normat nëvëndin e punës. Në këtë vendimgjen zbatim të pjesshëm Direktivae Këshillit 90/394/KEE-së datë28/6/1990 "Për mbrojtjen epunëtoreve në punë nga lëndëtkancerogjene",( direktiva e gjashtë nëzbatim të nenit 16 (1) të Direktives89/391/KKE), 31990L0394, GazetaZyrtare, nr.196, seria L e datës 26korrik 1990, faqe 0001-0007.Ky ligj rregullon veprimtarinë ekontrollit shtetëror mbi eksportin,importin, kalimin tranzit, transferimindhe veprimtaritë ndërmjetësuese përmallrat ushtarake dhe mallrat eteknologjitë me përdorim të dyfishtë,për sigurimin e interesave kombëtare të23

Teknologjive mePërdorim të DyfishtëVendimi i Këshillittë Ministrave nr.1569, datë19.11.2008 “Përmiratimin e listës sëmallrave ushtarakedhe të listës sëmallrave eteknologjive, mepërdorim të dyfishtëqë i nënshtrohenkontrollit shtetëror tëimport eksportitMMAutoriteti iKontrollitShtetëror tëEksportevetë dyfishtëImport, eksportRepublikës së Shqipërisë, mbikëqyrjene respektimit të angazhimeve të saj nëtraktatet ndërkombëtare përmospërhapjen e armëve të dëmtimit nëmasë dhe sistemet e lëshimit të tyre,transferimin e armëve konvencionale,si dhe për zbatimin e masave, qësynojnë parandalimin e përdorimit tëkëtyre mallrave nga terroristë dhegrupe të tjera për qëllime tëkundërligjshme.-Ligj Nr. 10137, datë11.05.2009, “Për disandryshime nëlegjislacionin në fuqipër licencat,autorizimet dhe lejetnë Republikën eShqipërisë”-Ligj Nr. 10081, datë23.02.2009, “PërLicencat,QKL, MM,MB, METE,MBUMK,MSH,MMPAU,MPPT,MKRTS,MPCSSHB,MD, MFObjekti i këtij ligji janë ndryshime nëligjet e ndryshme, sipas fushave tëveprimtarive dhe/osepërdorimit të të mirave.- Ky ligj ka për qëllim përmirësimin eklimës së biznesit, nëpërmjetreduktimit të barrierave administrative

Autorizimet dheLejet në Republikëne Shqipërisë”-VKM-së Nr. 538,datë 26.05.2009 “Përlicencat dhe lejet qëtrajtohen nga osenëpërmjet QendrësKombëtare tëLicencimit (QKL)dhe disa rregullimetë tjera nënligjore tëpërbashkëta”, tëndryshuarndaj nismës së lirë në kryerjen eveprimtarive ekonomike, tregtare apoprofesionale, ose përdorimin e tëmirave publike, duke garantuar,njëkohësisht, mbrojtjen e interesitpublik në ushtrimin e këtyreveprimtarive dhe në përdorimin e tëmirave publike.-Përcakton rregullat bazë të licencimitnga ose nëpërmjet QKL-sëShënim :MMPAU - Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të UjraveM.SH - Ministria e ShëndetësisëMETE - Ministria e Ekonomisë ,Tregtisë dhe EnergjitikësMBUMK - Ministria e Bujqësisë,Ushqimit dhe Mbrojtjes së KonsumatoritMPÇSSHB- Ministria e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të BarabartaISHP - Instituti Shëndetit PublikMB - Ministria e BrendshmeMPPT- Ministria e Punëve Publike dhe TransportitKM - Këshilli i MinistraveKKU - Këshilli Kombëtar i UjraveIQT - Inspektoriati Qëndror TeknikRISHM - Reparti i Inspektim Shpëtimit MinieraISSH - Inspektoriati Sanitar ShtetërorQKL- Qëndra Kombëtare e Liçensimit25

3.2 Detaje shtesë mbi Instrumentat Ligjore kryesore që lidhen me Kimikatet.Legjislacioni lidhur me substancat kimike në Republikën e Shqipërisë rregullonmenaxhimin e substancave dhe preparateve kimike, substancat për mbrojtjen e bimëve,lëndëve eksplozive, lëndëve të gazta dhe të lëngëta që marrin flakë, substancave tërrezikshme, substancave ozonholluese, ndotësit organikë të qëndrueshëm etj.Në Republikën e Shqipërisë, ligji bazë që rregullon administrimin e substancave dhepreparateve kimike është ligji nr. 9108, datë 17.7. 2003 për “Substancat dhe PreparatetKimike”, botuar Fletorja zyrtare Nr 66, Viti 2003, faqe 2925, data e botimit 04.08.2003.Ky ligj ka për objekt të tij vendosjen e të drejtave dhe detyrimeve të personave juridikë osefizikë, në përcaktimin e vetive dhe klasifikimin e substancave dhe preparateve kimike përregjistrimin, inventarizimin, njoftimin, menaxhimin dhe tregtimin e tyre.Ligji 9108/03 parashikon rregulla për klasifikimin dhe testimin e substancave dhe preparatevekimike para se ato të hidhen në treg. Sipas këtij ligji testimi duhet të bëhet me metoda qëplotësojnë parimet e mbrojtjes së kafshëve eksperimentale të cilat vendosen me urdhër ngaMinistritë kompetente. Sipas këtij ligji Ministria e Mjedisit mban Regjistrin Kombëtar përsubstancat dhe preparatet kimike dhe të dhënat për këtë regjistër sigurohen nga ministritë engarkuara nga ky ligj.Në zbatim të ligjit 9108/03 Këshilli i Ministrave miratoi Vendimin nr. 824, datë11.12.2003“Për klasifikimin, paketimin, etiketimin dhe ruajtjen e sigurtë të substancave dhe preparatevetë rrezikshme” e cila, ka për qëllim të rregullojë prodhimin, tregtimin, ruajtjen dheshpërndarjen e substancave dhe të preparateve të rrezikshme, duke respektuar legjislacioninshqiptar dhe rregullat ndërkombëtare.Ligji nr.8531,dt.23.09.1999 “Për shërbimin e kontrollit të plehrave kimike”, Fletorja zyrtareNr 27, Viti 1999, faqe 1035, data e botimit 22.10.1999, rregullon kontrollin e plehravekimike, të importit dhe të vendit, që qarkullojnë në tregun shqiptar, për të siguruarpërdorimin e plehrave të sigurta e cilësore, në përputhje me kërkesat për ruajtjen e shëndetittë njerëzve, të kafshëve, të bimëve për mbrojtjen e mjedisit dhe të konsumatorit.Legjislacioni lidhur me Produktet për Mbrojtjen e Bimëve (PMB) përfshin:• Ligji Nr. 9362, datë 24.3.2005 “Për shërbimin e Mbrojtjes së Bimëve, i ndryshuar;botuar në Fletoren Zyrtare nr 29, datë 3.5.2005. Një pjesë e dispozitave të ketij ligjirregullon karantinën bimore, ndërsa pjesa tjetër rregullon çështjet e PMB-ve. Ky ligjështe hartuar nga Ministria e Bujqësisë, Ushqimit dhe Mbrojtjes së Konsumatorit dheështë miratuar nga Kuvendi i Shqipërisë.• Vendimi i Këshillit të Ministrave (VKM) Nr. 1188, datë 20.8.2008 “Për miratimin erregullave për importimin, tregtimin, transportin, ruajtjen, përdorimin dhe asgjësimin ePMB-ve”, botuar në Fletoren Zyrtare nr. 141, datë 11.9.2008. Ky akt nënligjor ështëhartuar nga Ministria e Bujqësisë, Ushqimit dhe Mbrojtjes së Konsumatorit.• Vendim i Këshillit të Ministrave (VKM) Nr. 1555, datë 12.11.2008 “Për miratimin erregullave të regjistrimit dhe të kritereve të vlerësimit të PMB-ve”, botuar në FletorenZyrtare nr. 183, datë 22.12.2008. Hartues të këtij vendimi janë Ministria e Bujqësisë,

Ushqimit dhe Mbrojtjes së Konsumatorit; Ministria e Shëndetësisë dhe Ministria eMjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujrave.Dispozitat e VKM 1555/08 rregullojnë:1. regjistrimin e produkteve për mbrojtjen e bimëve (PMB) në formën e tyre tregtare, qëdo të importohen dhe përdoren në territorin e Republikës së Shqipërisë;2. regjistrimin e lëndëve vepruese dhe të përbërësve të tjerë, që përmbahen të PMB-të, kjonë funksion të mbrojtjes së bimëve dhe të produkteve bimore nga parazitët, njëkohësishtpa ndikime në shëndetin e njerëzve, të kafshëve dhe në mjedis.Sipas ligjit ”Për prodhimin, përpunimin, certifikimin dhe tregtimin e produkteve "Bio",produktet dhe substancat që mund të përdoren në bujqësinë organike janë vetëm ato tëvendosura në listën e plehrave dhe pasuruesëve të tokës, listën e produkteve për mbrojtjen ebimëve dhe listën e produkteve të autorizuara për pastrimi dhe dezinfektim (aneksi II). Po nëkëtë ligj, në aneksin VII dhe VIII specifikohet ngarkesa e specieve të ndryshme të bagëtivedhe shpendëve për njësi të sipërfaqes në nivelet që nuk kalojnë kufijtë e 170 kg N/ha për vit.Ligji nr. 9362, datë 24.3.2005 “Për shërbimin e mbrojtjes së bimëve” dhe ligji nr. 9908 ivitit 2008 “Për disa ndryshime dhe shtesa në ligjin 9362 datë 24.3.2005 ” “Për shërbimin embrojtjes së bimëve” janë në përputhje me direktivën 91/414/CE (që trajton vendosjen në tregtë produkteve fitofarmaceutike) dhe zbatohen në përputhje edhe me rregullat e praktikës sëmirë fitosanitare.• Ligji 9817 “Për Bujqësinë dhe Zhvillimin Rural”, në nenin 3, pika (d) përcaktonmbrojtjen dhe ruajtjen e mjedisit, si një nga objektivat e politikës bujqësore dhe të zhvillimitrural, duke garantuar që bujqësia të ruajë burimet natyrore të saja. Ligji në fjalë mbështetimplementimin e katër Rrregulloreve bazë të Këshillit të Europës për Politikën e PërbashkëtBujqësore (CAP).Ligji nr. 9426 “Për mbarështimin e blegtorisë” i vitit 2005, i cili ndër të tjera trajtonpraktikat e mira në mbarështimin e kafshëve të fermës, në mënyrë të tillë që t’u sigurohetatyre mirëqenia. Këto praktika, sipas parimeve të zhvillimit të qëndrueshëm, mbajnë parasyshcilësitë natyrore të zonës bujqësore, sigurojnë pjellorinë e përhershme të tokës dhe prodhimine produkteve blegtorale të sigurta, sigurojnë "Standardet ekologjike" që janë niveletmaksimale të lejuara të ndotjes mjedisore për rritjen e kafshëve të fermës.Ligji “Për prodhimin, përpunimin, certifikimin dhe tregtimin e produkteve "bio" është iharmonizuar me Rrregulloren no 2092/91 të BE (që lidhet me mënyrën e prodhimit biologjiktë prodhimeve bujqësore dhe prezantimin e tij në produktet bujqësore dhe artikujt ushqimore).Ligji nr. 8450, datë 24.02.1999, “ Për përpunimin, transportin dhe tregtimin e naftës, gazitdhe nënprodukteve të tyre ” të ndryshuar; Fletorja Zyrtare Nr 9, Viti 1999, faqe 262, data ebotimit 16.03.1999; me ligjin nr. 9218, datë 8.04.2004, për disa shtesa dhe ndryshime nëFletorja zyrtare Nr. 30, Viti 2004, faqe 2509, data e botimit 19.05.2004, përcaktonprocedurat e dhënies së lejes dhe autorizimeve dhe përgjegjësitë e strukturave shtetërore përpërpunimin, transportin dhe tregtimin e naftës dhe gazit.27

Ligji nr.9126 dt.29.07.2003 “Për përdorimin civil të lëndëve plasëse në Republikën eShqipërisë” Fletorja zyrtare Nr 72, Viti 2003, faqe 3245, data e botimit 19.08.2003 ka siqëllim përcaktimin e procedurave, rregullave dhe përgjegjësive të administratës shtetërorepër prodhimin, magazinimin, përdorimin, kontrollin, asgjësimin, transferimin dhe mënyrëne tregtimit të lëndës plasëse për përdorim civil, për mbrojtjen dhe sigurimin e jetës e tëshëndetit të njerëzve, kafshëve, vlerave materiale dhe mjedisit nga lëndët plasëse. Nëzbatim të ligjit 9126/03 është VKM nr.52 datë 29.01.2004 “ Mbi procedurat e lëshimit tëlejes për përdorimin civil të materialeve eksplozive”.Rregullimi i veprimtarisë së importit, eksportit, tranzitit, transhipit të të gjithë kimikateve tëpërfshira në konventën kimike, bëhet me aktet normative të poshtëshënuara:· Ligji nr. 7747, datë 29.07.1993 “Për ratifikimin i konventës për ndalimin ezhvillimit, të prodhimit, magazinimit dhe përdorimit të armëve kimike dhe përshkatërrimin e tyre” (Fletore zyrtare , viti 1993 , nr 10, faqe 677, data e botimit7.8.1993).· Ligji nr. 9092, datë 03.07.2003 “Për zbatimin e Konventës për ndalimin e zhvillimit,të prodhimit, magazinimit dhe përdorimit të Armëve Kimike dhe për shkatërrimin etyre.” (Fletore zyrtare, viti 2003, nr 63, faqe 2809, data e botimit 4.8.2003),· Vendimi i Këshillit të Ministrave nr. 38, datë 22.01.2004. “Për përbërjen,funksionimin dhe detyrat e bordit te këshilltarëve , për zbatimin e konventës kimikepër ndalimin e zhvillimit, të prodhimit, magazinimit dhe përdorimit të armëve kimikedhe për shkatërrimin e tyre”, (Fletore zyrtare, viti 2004, nr 3, faqe 77, data e botimit30.01.2004).Të gjithë kimikatet që përfshihen në konventën kimike të shkallës parë, dytë, tretë, pajisjet etjera prodhuese të kimikateve, të veçanta të cilat janë të kontrolluara sipas kësaj konvente,mund të inspektohen në çdo kohë nga Organizata e Ndalimit të Armëve Kimike, në zbatim tëkuadrit ligjor të mësipërm. Gjithashtu kimikatet e mësipërme raportohen në Organizatën eNdalimit të Armeve Kimike, ku kjo e fundit në çdo kohë mund të bëjë inspektimin e tyre.Ligji nr. 9707, datë 05.04.2007 “Për Kontrollin Shtetëror të Veprimtarisë së Import-Eksportittë Mallrave Ushtarake dhe Mallrave e Teknologjive me Përdorim të Dyfishtë (Fletore zyrtare, viti 2007 , nr 48, faqe 1237, data e botimit 24.04.2007); Vendimi i Këshillit të Ministrave nr.1569, datë 19.11.2008 “Për miratimin e listës së mallrave ushtarake dhe të listës së mallrave eteknologjive, me përdorim të dyfishtë që i nënshtrohen kontrollit shtetëror të import eksportit(Fletore zyrtare , viti 2008 , nr 195, faqe 10481, data e botimit 6.01.2009).Në përputhje me nenin 122 të Kushtetutës së Shqipërisë, konventat ndërkombëtare janë tëratifikuara me ligj nga Kuvendi Popullor dhe janë të publikuara në Gazetën Zyrtare si pjesëintegrale e legjislacionit kombëtar dhe mbizotërojnë ligjet kombëtare që nuk përputhen meto.Republika e Shqipërisë ka aderuar në Konventën e Roterdamit për Proceduren e NjoftimitParaprak të pëlqimit për Kimikate të caktuara të Rrezikshme dhe Pesticideve në TregtinëNdërkombëtare nëpërmjet ligjit nr. 10277 datë 13.05.2010.Ky projektligj përforcon nevojën e krijimit të Byrosë së Kimikateve e cila do të realizojëpërmbushjen e detyrimeve që rrjedhin edhe nga Konventa e Bazelit dhe Stokholmit, në të

cilat vendi është palë. Së bashku me Konventën e Bazelit dhe të Stokholmit, ajo plotësonkuadrin e nevojshëm juridik që rregullon lëvizjen ndërkombëtare të kimikateve të rrezikshme,duke shmangur rreziqe që vijnë prej tyre.Republika e Shqipërisë ka nënshkruar Konventën e Stokholmit në 5.12.2001 dhe ratifikuarme anë të ligjit nr. 9263, datë 29.7.2004 “Për Aderimin e Republikës së Shqipërisë nëKonventën e Stokholmit”, Fletorja Zyrtare: Viti 2004, Nr 56, Faqe 3676; Data e botimit: 16-08-2004.Duke marrë përsipër detyrimin për ndalimin e përdorimit të pjesës më të madhe të NdotësveOrganikë të Qëndrueshëm, kufizimin e DDT-së, si dhe hartimin e Planit Kombëtar tëVeprimit, MMPAU në bashkëpunim me projektin ”Përgatitja e planit kombëtar në zbatim tëkonventës së POP-s” ( 2004-2006) financuar nga GEF-UNDP, përgatiti Planin Kombëtar tëVeprimit për reduktimin dhe eliminimin e Ndotësve Organikë të Qëndrueshëm (NOQ). Sirezultat i këtij projekti, në Shqipëri ka një inventar fizik paraprak të NOQ-ve.Lidhur me disa çështje të rëndësishme të identifikuara në Planin e Veprimit për NOQ,Shqipëria me mbështetjen e organizmave ndërkombëtare dhe marrëveshjeve bilaterale, kabërë progres të dukshëm për zgjidhjen e tyre. Në këtë kontekst vlen të përmendet largiminga vendi i të gjitha pesticideve NOQ. Në vitin 2006 u largua stoku i fundit i pesticideveNOQ. Mbetjet e Hekzaklorciklohekzanit përfshire Lindan të ish uzinës kimike Durrës udepozituan në një CDF (confined disposal facility), ndërtimi i të cilës është përfunduar nëvitin 2011.Republika e Shqipërisë ka ratifikuar Konventën e Ndotjes së Ajrit në Distancë të LargëtNdërkufitare (CLRTAP) nëpërmjet ligjit Nr. 9425, datë 06.10.2005 "Për aderimin eRepublikës së Shqipërisë në Konventën e vitit 1979 “Për ndotjen ndërkufitare të ajrit nëdistancë të madhe" Fletorja Zyrtare: Viti 2005, Nr 77, Faqe 2565; Data e botimit: 28-10-2005; Gjithashtu janë ratifikuar edhe katër protokolle të Konventës për NdotjenNdërkufitare të Ajrit në Distancë të Largët”:• Ligj nr. 10062, datë 29.01.2009, “ Për aderimin e Republikës së Shqipërisë në Protokollin“ Për kontrollin e shkarkimeve të oksideve të azotit apo flukseve të tyre ndërkufitare ”, tëKonventës së vitit 1979, “ Për ndotjen ndërkufitare të ajrit në distancë të largët ”; FletorjaZyrtare: Viti 2009, Nr 9, Faqe 221; Data e botimit: 09.02.2009.• Ligj nr. 10063, datë 29.01.2009, “ Për aderimin e Republikës së Shqipërisë në Protokollin“ Për reduktimin e shkarkimeve të squfurit apo të flukseve të tyre ndërkufitare, të paktënnë masën 30 % të Konventës së vitit 1979, “ Për ndotjen ndërkufitare të ajrit në distancë tëlargët ”; Fletorja Zyrtare: Viti 2009, Nr 9, Faqe 221; Data e botimit: 09.02.2009.• Ligji “Për Aderimin e Republikës së Shqipërisë në Protokollin për Financimin Afat-Gjatëtë Programit Kooperues për Monitorimin dhe Vlerësimin e Transferimit të Ndotësve tëAjrit në Distancë të Mëdha në Europë” (Gjeneve 1984); miratuar në Këshillin eMinistrave nëpërmjet VKM nr. 185, datë 9. 03. 2011. Miratuar edhe nga Parlamenti.Pritet të dekretohet nga Presidenti.29

• Ligji “Për aderimin në "Protokoll për reduktimin e mëtejshëm të shkarkimeve të SO2(Oslo 1994)”. Miratuar në Parlament me datë 28.06.2011. Pritet të dekretohet ngaPresidenti.Në Planin Kombëtar të Zbatimit të Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit 2010-2014 ështëparashikuar për vitin 2011 ratifikimi i tre protokolleve të tjerë të CLRTAP përkatësisht:• Protokolli mbi Ndotësit Organikë të Qëndrueshëm (NOQ) (Aarhus, June 1998);• Protokolli mbi Metalet e Rënda, (Aarhus, June 1998);• Protokolli për të pakësuar acidifikimin, eutrofikimin dhe përqëndrimin e nivelit tëozonit në shtresën e poshtëme të atmosferës (Gothenburg, November 1999);Procesi i ratifikimit të tre protokolleve të metaleve të rënda, NOQ-ve dhe Gothenburgut ështëprezantuar në Planin Kombëtar të Veprimit hartuar me mbështetjen e qeverisë Hollandeze,nën Projektin që synon asistimin e vendeve të Ballkanit Perëndimor në ratifikimin dheimplementimin e detyrimeve të tre protokolleve.• Konventa mbi Efektet Ndërkufitare të Aksidenteve Industriale, nënshkruar më18.03.1992, ratifikuar më 05.01.1994• Konventa e Bazelit mbi kontrollin e lëvizjeve ndërkufitare të mbetjeve të rrezikshme dheasgjesimin e tyre përshtatur nga konferenca e të plotfuqishmëve me 22.03.1989. –nënshkruar në Paris me 17.06.1994. Data e ratifikimit: 13.05.19971. Amendamenti i Konventes së Bazelit ( Vendimi III/1 i tij). Data e aderimit: Ligjinr. 9299, datë 28.10.2004 “Për aderimin e Republikës së Shqipërisë në vendiminIII/1, amendament i Konventës së Bazelit “Për lëvizjen ndërkufitare të mbetjeve tërrezikshme dhe asgjësimin e tyre” Konventa e Stockholmit për ndotësit organikë të qëndrueshëm ratifikuar në 4 tetor 2004 Aderimi në Konventën e Roterdamit nëpërmjet Ligjit Nr. 10277, datë 13.05.2010 përAderimin e Republikës së Shqipërisë në Konventën e Roterdamit për Procedurën eNjoftimit Paraprak të pëlqimit për Kimikate të caktuara të Rrezikshme dhe Pesticideve nëTregtinë NdërkombëtareShqipëria ka ratifikuar Konventën e Vjenës dhe Protokollin e Montrealit në tetor të 1999me anë të Ligjit nr. 8463, datë 10.03.1999, Për aderimin e Republikës së Shqipërisë nëKonventën e Vjenës “ Për mbrojtjen e shtresës së ozonit ” dhe Protokollin e Montrealit, “Për substancat që hollojnë shtresën e ozonit ”; Fletorja Zyrtare: Viti 1999, Nr 10, Faqe 310;Data e botimit: 06.04.1999Agjensitë implementuese: Organizata e Kombeve të Bashkuara për Zhvillimin Industrial(UNIDO) dhe Programi i Kombeve të Bashkuara për Mjedisin (UNEP), në bashkëpunimme Ministrinë e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujrave, kanë hartuar PrograminKombëtar të Ozonit dhe më pas Programin Kombëtar të Heqjes nga Përdorimi tëSubstancave Ozonholluese, që është miratuar me Vendimin 39/34 të Komitetit Ekzekutivtë Fondit Shumëpalësh të Protokollit të Montrealit në vitin 2003.

Procesi i auditimit, i kryer nga UNIDO, ka theksuar se pothuaj të gjitha detyrimet eQeverisë Shqiptare ndaj Protokollit të Montrealit janë realizuar. Detyrimet kryesore ligjoretë Qeverisë Shqiptare ndaj Protokollit të Montrealit janë realizuar nëpërmjet:Vendimit nr. 290, datë 28.04.2010 “Për disa ndryshime dhe shtesa në Vendimin e Këshillittë Ministrave Nr. 453, datë 23.0.2005 “Për miratimin e listës së pajisjeve, që përdorin lëndëozonholluese, të cilat ndalohen të prodhohen e të importohen, si dhe rregullat e procedurat ezëvendësimit të lëndëve ozonholluese në pajisjet ekzistuese”.· Parlamenti Shqiptar me Ligjin nr. 9480, të miratuar me datën 16.02.2006 ka miratuarAmendamentin e Kopenhagës të Protokollit të Montrealit.· Parlamenti Shqiptar me Ligjin no. 9484, të miratuar me datën 02.03.2006 ka miratuarAmendamentin e Londrës të Protokollit të Montrealit.· Parlamenti Shqiptar me Ligjin no. 9485, të miratuar me datën 06.03.2006 ka miratuarAmendamentin e Montrealit dhe Amendamentin e Pekinit të Protokollit të Montrealit.Konferenca e 55 e Komitetit Ekezutiv të Fondit Shumëpalësh, mbajtur në Bangkok nga 14-18 korrik 2008, miratoi fondin prej 30000 US$ për përgatitjen e Programit Kombëtar tëHeqjes nga Përdorimi të hidroklorfluorokarboneve (HCFC), me agjensi implementueseUNIDO.Planifikimi për vitin 2009 ishte reduktimi i sasisë së CFC nga 4,08 ton në 2,2 ton. Masatpër heqjen nga prodhimi dhe përdorimi i të gjitha substancat ozonholluese (CFC) tëkontrolluara nga protokolli në përputhje me kuotat vjetore të importuara të konsumit, urealizuan plotësisht duke i reduktuar këto sasi nga 4,08 ton në 0 ton.Duke qenë se detyrimi për heqjen nga përdorimi dhe prodhimi të CFC u realizua, atëherëpër periudhen 2010-2013 do të monitorohet një indikator tjetër dhe pikërisht mbajtja nëkuotën 120 ton e hidroklorflorkarboneve (HCFC), të pandryshuar deri në vitin 2013.Synohet që sasia prej 120 ton të reduktohet me 10% nga viti 2013 në vitin 2015 duke ezvogëluar sasinë në 108 ton. Objektivi afatgjatë është zvogëlimi në 29 ton deri në vitin2040.Aktualisht legjislacioni mjedisor kombëtar po përjeton një periudhë intensive pasurimi ezgjerimi nëpërmjet transpozimit të direktivave konkrete të BE-së për mjedisin. Me asistencëtë Projektit të BE CARDS 2006, INPAEL dhe në zbatim të PKZMSA-së 2009-2014 janëpërgatitur draft-ligjet e rinj- P/Vendimin “Për miratimin e substancave dhe të preparateve kimike, prodhimi,hedhja në treg dhe përdorimi i të cilave kufizohen ose ndalohen”, i cili transpozonRegulloren e Parlamentit dhe të Këshillit Europian (KE) Nr. 689/2008 e 17 Qershor2008, në lidhje me importin dhe eksportin e kimikateve të rrezikshme,- P/Vendimin ‘’Mbi Ndotësit Organikë të Qëndrueshëm”, i cili transpozon Regullorene Parlamentit dhe të Këshillit Europian (KE) Nr. 850/2004 të 29 Prillit 2004 mbiNdotësit Organikë të Qëndrueshëm.- Draft-ligji “Për aksidentet industriale” që transpozon Direktivën Seveso II.31

- Draft-ligji “ Për ujrat” që transpozon Direktivën Kuadër për Ujrat (WFD)- Draft-ligji “ Për menaxhimin e integruar të mbetjeve” që transpozon Direktivën e rene Kuadër të Mbetjeve (2008)- Draft VKM për Politika Kombëtare mbi Mbetjet, Strategjia Kombëtare e Mbetjeve2010 deri 2025 dhe Plani Kombëtar i Menaxhimit të Mbetjeve 2010 deri 2025- Draft akt “ Për Bateritë dhe Akumulatorët dhe Mbetjet e tyre” që transpozon plotësishtDirektivën e baterive dhe akumulatorëve dhe mbetjet e tyre 2006/66/EC- Draft akt “ Për mbetjet nga pajisjet elektrike dhe elektronike” që transpozon plotësishtDirektivën Waste Electric and Electronic Equipment 2002/96/EC- Draft akt “Për ambalazhet dhe mbetjet nga ambalazhet” që transpozon plotësishtDirektivën e ambalazheve dhe mbetjet nga ambalazhet 94/62/EC- Draft akt “Për Ndotësit Organikë të Qëndrueshëm” që do të transpozojë rregulloren Nr850/2004 të Parlamentit dhe Këshillit Europian.- Draft akt “Për landfillet e mbetjeve” që transpozon plotësisht Direktiven e Këshillit tëEuropës 1999/31/EC e datës 26 Prill 1999 “Mbi landfillin e mbetjeve”- Draft akt “Për incinerimin e mbetjeve” që transpozon plotësisht Direktivën2000/76/EC mbi incinerimin e mbetjeve- Draft-Vendimi i Këshillit të Ministrave “Për regjistrat e transferimitt të ndotësve” qëtranspozon PRTR- Draft-Vendimi i Këshillit të Ministrave “Për informimin e publikut” që transpozonDirektivën 2003/4/EC.- Draft-Vendimi i Këshillit të Ministrave “Për standartet e cilësisë së ujit” që transpozonDirektivën 2008/105/EC”.Në kuadër të zbatimit të PKZMSA, në iniciativat e saj afatmesme dhe afatgjata 2011-2014, MMPAU ka parashikuar hartimin e akteve të mëposhtme.- Projekt/akt për Regjistrimin, Vlerësimin, Autorizimin dhe kufizimin e kimikateve ecila synon të përafroje plotësisht Rregulloren nr. 1907/2006 të Këshillit të datës 18Dhjetor 2006 mbi Regjistrimin, Vlerësimin, Autorizimin dhe Kufizimin e kimikateve(REACH);- Projekt/akt mbi Klasifikimin, Etiketimin, Paketimin e substancave dhe preparatevekimike, e cila synon të përafrojë plotësisht Rregulloren (EC) 1272/2008 (CLP) tëParlamentit dhe Këshillit të Europës të 16 Dhjetor 2008 mbi klasifikimin, etiketimindhe paketimin e substancave dhe preparateve.

3.3 Kuadri ligjor ekzistues sipas kategorisë së përdorimit, që i adresohet llojevetë kimikateve nga Prodhimi/Importi deri tek asgjesimi (fazave të cilit jetësor tëkimikateve)Tabela 3.B Përshkrimi i instrumentave ligjore për menaxhimin e kimikateve gjatë ciklitjetësor të tyreKategoriaKimikateveeImportimiProdhimiMgazinim/DepozitimTransportimiShpërndarja/TregtimiPërdorimi/TrajtimiPesticidet X X (ambalazhim) X X X X XAsgjësimKimikatetIndustrialeProduktetNaftëseX X X X X X XX X X X X X XMbetjet Kimike X X X X X X XPlehrat Kimike X X X X X X XProduktet - - - - - - -KozmetikeFarmaceutikët X X X X X X XDetergjentet X X X X X X XSubstanca &Përzierje të tjerakimike3.4 Përmbledhje e procedurave kryesore administrative për kontrollin e kimikateve3.4.1 Pesticidet3.4.1.1 Produktet e Mbrojtjes së BimëveNë ligjin “Për shërbimin e Mbrojtjes së Bimëve, i ndryshuar, botuar në Fletoren Zyrtare nr29, datë 3.5.2005 është përcaktuar se vetëm Produktet për Mbrojtjen e Bimëve (PMB) tëregjistruara zyrtarisht mund të importohen dhe të përdoren në Republikën e Shqiperisë. Pra,PMB-të duhet të regjistrohen para se të hyjnë në Republikën e Shqipërisë.Regjistrimi i PMB-ve bazohet në VKM Nr. 1555, datë 12.11.2008 “Për miratimin erregullave të regjistrimit dhe të kritereve të vlerësimit të PMB-ve”, botuar në Fletoren Zyrtarenr. 183, datë 22.12.2008. Kjo VKM ka përshtatur Direktivën 91/414/EEC, të dt. 15 korrik1991 në lidhje me vendosjen e produkteve për mbrojtjen e bimëve në treg, dhe amendimet e33

saj, lidhur me përmbajtjen e dokumentacionit të rregjistrimit të detajuar në kërkesat dhe tëdhënat e plota; rregullat e rregjistrimit dhe kërkesat që duhet të plotësojë një PMB për t’urregjistruar; kushtet në të cilat kryhet rregjistrimi, modifikimi, anullimi, çregjistrimi,rirregjistrimi dhe zgjerimi i fushës së përdorimit të PMB-ve; kriteret e autorizimit dhepërdorimit për qëllime eksperimentale; informacioni për efektet potenciale të rrezikshme përshëndetin e njerëzve ose të kafshëve, për ujrat nëntokësore dhe për mjedisin; rezervimi i tёdhёnave dhe konfidencialiteti. Kjo VKM ka përshtatur dhe një pjesë të Direktivës1999/45/EC e 11 shtator 1999 lidhur me klasifikimin, paketimin dhe etiketimin e PMB-ve.Institucionet për të kryer aktivitete të caktuara profesionale dhe teknike, veçanërisht ato qëlidhen me vlerësimin e dosjeve gjatë procedurës së rregjistrimit, për të kryer studimetoksikologjike dhe ekotoksikologjike, për të kryer vlerësime fiziko-kimike dhe analizabiologjike të produkteve për mbrojtjen e bimëve (tani e tutje të referuar si PMB) janë:Departamenti për Mbrojtjen e Bimëve (DMB) në Universitetin e Bujqësise, Tiranë; Instituti iShëndetit Publik (IShP); Instituti i Sigurisë Ushqimore dhe Veterinarisë (ISUV); Ministria eMjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujrave.3.4.1.2 BiocidetNuk ka një procedurë regjistrimi për biocidet. Për këto produkte rregullohet licensimi ngaQKL bazuar në VKM Nr.538, datë 26.05.2009 për “Licencat dhe lejet që trajtohen nga aponëpërmjet Qëndrës Kombëtare të Licencimit (QKL) dhe disa rregullime të tjera nënligjore tëpërbashkëta” si dhe pajisja me Autorizim Importi për lëndët DDD bazuar në VKM Nr. 415Datë 17/08/1993. Në bazë të kësaj VKM dhe urdhërit të Ministrit të Shëndetësisë, Nr. 362, dt.01.08.2008 është ngritur një komision që mbështet dhe konsulton procesin e dhënies sëAutorizimit për importin, e lëndëve DDD. Dhënia e Autorizimit të importit bëhet nga SektoriHigjienë-Epidemiologjisë në bashkëpunim me IShP dhe miratohet nga Drejtori i ShëndetitPublik në Ministrinë e Shëndetësisë. Leja e Importit për lëndë DDD regjistrohet në regjistër tëveçantë. Lista e lëndëve DDD, që lejohen të importohen për përdorim vetëm në shëndetpublik, miratohet nga Ministri i Shëndetësisë. Kjo listë rinovohet çdo vit, bazuar nërekomandimet e OBSH-së dhe Direktivat e BE.Ministria e Shëndetësisë ka përgatitur aktualisht një Projekt-ligj për produktet biocide, i cilisynon të mbrojë shëndetin publik nga organizmat e dëmshëm për shëndetin, përmes shërbimittë specializuar të dezinfektim, dezinsektim dhe deratizimit (DDD). Ky projektligj përcaktonrregullat për:a. Kontrollin e dëmtuesve (mikroorganizmave patogenë, artropodëve dhe brejtësve) nëmjediset publike dhe private.b. Rregjistrimin, prodhimin, ambalazhimin, transportin, magazinimin, tregtimin dhepërdorimin e produkteve biocide në territorin e Republikës së Shqipërisë për përdorim nëshëndet publik në mbrojtje të shëndetit të njerëzve.

3.4.2. Plehrat kimikeLigji nr. 10390, datë 3.3.2011 “Për plehrat e përdorimit për bimësinë”, ka për qëllimvlerësimin e plehrave, përcaktimin e tipave të plehrave që përdoren në Republikën eShqipërisë, kontrollin e prodhimit, të paketimit, të etiketimit, të transportit, të magazinimitdhe të vendosjes në treg të plehrave, përcaktimin e detyrimit për regjistrimin e plehrave qënuk kanë emërtimin "EC Fertilizers" dhe organizimin dhe funksionimin e strukturavepërgjegjëse.Regjistrimi i plehrave, që nuk kanë emërtimin “EC Fertilizer ”, do të bëjë të mundurplotësimin e të gjitha mangësive dhe boshllëqeve, që vihen re në praktikë si: -mundësimin edrejtimit dhe kontrollit të prodhimit dhe vendosjes në treg të plehrave; -mundësimin përrritjen e përdorimit dhe cilësisë të plehrave; -ndihmën për ruajtjen e jetës dhe të shëndetit tënjerëzve, kafshëve dhe mbrojtjen e konsumatorit; -mbështetjen për ruajtjen e tokës dhembrojtjen e mjedisit; - përcaktimin e kërkesave për plehrat me bazë azoti, si nitrat amoni, mepërmbajtje në azot mbi 28 % në peshë si dhe kushtet, që duhet të plotësojnë këto plehra,lidhur me testin e rezistencës ndaj shpërthimit;3.4.3. Substancat kimike & përzierjet të rregulluara nga REACH dhe CLP3.4.3.1 REACHKapitujt III, VIII të ligjit Nr 9108 të datës 17.07.2003 "Për substancat dhe preparatet kimike"përcaktojnë respektivisht rregjistrimin e substancave dhe rregjistrimin dhe njoftimin esubstancave të rrezikshme.Neni 9 dhe 10 përcaktojnë detyrimet për rregjistrim dhe aplikimin për rregjistrim. Sipas nenit22 të ligjit 9108/03 prodhuesit, importuesit dhe shpërndarësit e substancave dhe tëpreparateve të rrezikshme janë të detyruar të rregjistrojnë llojin, sasinë, vetitë esubstancës dhe të preparatit.Nenet 7, 8, 13 të ligjit 9108/03 përcaktojnë vlerësimin e substancave dhe preparatevekimike, nëpërmjet testimit të substancave dhe preparateve kimike në sistemin e laboratorëvetë akredituar, vlerësimin e rrezikut të substancave të rrezikshme për shëndetin e njeriut dhemjedisin.Neni 5 i ligjit 9108/2003 përcakton klasifikimin e substancave dhe preparateve kimike sipasvetive të tyre. Kapituj V dhe VI përcaktojnë detyrimet për hedhjen në treg të substancavedhe preparateve të rrezikshme dhe autorizimin e personave juridikë ose fizikë, që kryejnëveprimtari tregtare per menaxhimin e substancave dhe preparateve të rrezikshme.Lidhur me eksportin e kimikateve, Kapitulli VII i ligjit 9180/2003 përcakton detyrimet eimportuesve dhe eksportuesve të substancave dhe preparateve të rrezikshme.Sipas nenit 21 importi dhe eksporti i substancave dhe i preparateve të rrezikshme bëhenvetëm me leje të ministrit përkatës.35

Zyra e regjistrimit të kimikateve, në bazë të të dhënave të ministrive të ngarkuara, ngaky ligj, regjistron aplikimet për importin dhe eksportin e substancave dhe tëpreparateve të rrezikshme të caktuara, miratimet e dhëna, si dhe njofton Ministrin e Mjedisitpër shkëmbimin ndërkombëtar të të dhënave për këto substanca.Lidhur me infrastrukturën përkatëse për të ndaluar dhe kontrolluar eksportin dhe importin ekimikateve të rrezikshme të caktuara dhe/ose të ndaluara, duke përfshirë pesticidet:1. Autoritetet doganore kontrollojnë në pikat e kalimit të kufirit shtetëror mallin edeklaruar si substancë dhe preparat i rrezikshëm, për importin dhe eksportin e të cilavekërkohet miratim nga ministria përkatëse e përcaktuar nga ky ligj.2. Inspektorati Shtetëror i Mjedisit bashkëpunon me autoritetet doganore dhe u siguronatyre asistencë me specialistë.3. Inspektoriati Sanitar Shtetëror bashkëpunon me Inspektoriatin Shtetëror të Mjedisitdhe me autoritetet doganore, si dhe u siguron atyre asistencë me specialistë.4. Inspektoriati për Mbrojtjen e Bimëve (inspektoriati fitosanitar) në AKU është përgjegjëspër aktivitetet e kontrollit, pra për mbikqyrjen e aktivitetit të mbrojtjes së bimëve në lidhje mePMB-të. Inspektori i mbrojtjes së bimëve, pranë AKU-së, ka të drejtë të bllokojë një PMB,kur:· analizat e kryera nuk përputhen me treguesit cilësorë, të deklaruar për këtë PMB· ajo nuk është e rregjistruar sipas legjislacionit në fuqi, për rregjistrimin e PMB-ve.Përafrimi i legjislacionit në fushën e kimikateve ka mbetur prapa, por në fillim të vitit 2012pritet të zbatohet projekti për Përafrimin e Legjislacionit, ku janë parashikuar edhe përafrimi ilegjislacionit në fushën e kimikateve. Mekanizmat për kontrollin e kimikateve industriale tëparashikuara në ligjin “Për substancat dhe preparatet kimike” nuk janë ngritur. Nuk ështëngritur ende Zyra e Rregjistrimit të Kimikateve, e cila në Planin Kombëtar të Zbatimit tëMSA 2009-2014 për adresimin e prioriteteve afatgjata është parashikuar si masë zbatuese përperiudhën 2013-1014.3.4.3.2 Kimikate të ndaluara dhe të kufizuaraTë ndaluara për t’u prodhuar, importuar, eksportuar dhe shpërndarë në Republikën eShqipërisë janë substancat e renditura në Aneksin 2 të Ligjit nr.9108,dt.17.07.2003 dhekonkretisht:• Bifenile të poliklorinuara (PCB) dhe preparate me përmbajtje të kësaj substance nësasi më të madhe se 0,005% (me përjashtim të bifenilëve të mono dhe dikloruara),• Trifenile të poliklorinuara (PTC) dhe preparate me përmbajtje të kësaj substance nësasi më të madhe se 0,005%,• Fibra azbesti (krocidolit, amozit, antrofilit, aktonolit, tremolit),• Monometil tetraklordifenil metan (emri tregtar Ugilec 141),• Monometil diklordifenil metan,• Monometil dibromdifenil metan ( DBBT).

Të ndaluara për t’u futur në Republikën e Shqipërisë janë mbetjet e renditura në AneksinII të V.K.M nr.26 dhe konkretisht :- Mbetjet klinike nga shërbimi mjekësor në spitale, qëndra dhe klinika mjekësore.- Mbetjet prej prodhimit dhe formulimit të produkteve farmaceutike.- Prodhime farmaceutike me afat të tejkaluar (të skaduara)- Mbetje farmaceutike barnash e medikamentesh.- Mbetje prej prodhimit, formulimit dhe përdorimit të biocideve dhe të lëndëvefitofarmaceutike- Mbetje prej prodhimit, formulimit dhe përdorimit të kimikateve që shërbejnë përruajtjen e drurit.- Mbetje prej prodhimit, formulimit dhe përdorimit të solventëve organikë.- Mbetje prej trajtimit me nxehtësi dhe operacioneve të temperimit me përmbajtjecianuresh.- Mbetje vajrash minerale të papërshtatshme për përdorim origjinal të përcaktuar.- Mbetje të përzierjeve e të emulsioneve të vajrave me ujë dhe të hidrokarbureve meujë.- Mbetje lëndësh dhe artikujsh që përmbajnë ose janë të ndotura me bifenile tëpoliklorinuara- (PCB), me trefenile të poliklorinuara (PCT) ose me bifenile të polibromuara(PBB).- Mbetje të katranit të rrjedhura prej përpunimit, distilimit dhe çdo trajtim mepirolizë.- Mbetje prej prodhimit, formulimit dhe përdorimit të bojrave (shkrimi) ngjyruese,pigmenteve dhe të bojrave (për të lyer), vernikëve, llakeve.- Mbetje prej prodhimit, formulimit dhe përdorimit të rrëshirës, lateksit,plastifikatorëve, lëndëve ngjitëse, tutkallit.- Mbetje lëndësh kimike që rrjedhin prej punës mësimore kërkimore dhe zhvillimittë- aktiviteteve, të cilat nuk janë të identifikuar ose janë të reja dhe efektet e të cilavembi njeriun dhe mjedisin nuk njihen- Mbetje me natyrë eksplozive që nuk jane objekt i ndonjë legjislacioni.Kimikate të kufizuaraKimikatet e kufizuara janë të përcaktuara në tabelat 1, 2,dhe 3 të ligjit nr. 9092 të emërtuaranjëlloj si ato të konventës “Për ndalimin e zhvillimit, magazinimit dhe përdorimit të armëvekimike dhe për shkatërrimin e tyre”. Personat fizikë ose juridikë që prodhojnë, zotërojnë,përdorin, transferojnë, importojnë – eksportojnë ose kryejnë veprimtari me lëndët kimike tëmësipërme janë subjekt deklarimi dhe verifikimi nga autoriteti shtetëror. Rregullat përdeklarim dhe marrjen e liçencës miratohen nga Këshilli i ministrave.3.4.3.3 Klasifikimi, Etiketimi, PaketimiRregullat e klasifikimit të paketimit dhe etiketimit në Shqipëri përcaktohen në VKMNr.824, datë 11.12.2003 “Për klasifikimin, ambalazhimin, etiketimin dhe ruajtjen esubstancave dhe të preparateve të rrezikshme”, vendim i cili është hartuar në përputhje medirektivën e BE, 67/548/EEC e datës 27 Qershor 1967 “ Për klasifikimin, paketimin dhe37

etiketimin e substancave të rrezikshme”, 31967L0548, Gazeta Zyrtare 196, datë 16 Gusht1967, fq. 1–98VKM 824/03 synon, krijimin e kushteve të sigurta për administrimin e të gjitha kimikatevedhe preparateve kimike që importohen, eksportohen, prodhohen, tregtohen, përdoren dheruhen në vendin tonë.Sipas pikës 3 të Vendimit 824/03 klasifikimi i substancave dhe preparateve të rrezikshmebëhet sipas Sistemit Ndërkombëtar, i cili bazohet në vetitë fiziko-kimike, toksikologjike dhenë bazë të efekteve të veçanta në shëndetin e njeriut dhe efektet në ndotjen e mjedisit. Nëzbatim të ligjit "Për substancat dhe preparatet kimike", vlerësimi i riskut të një kimikati ose tënjë preparati për shëndetin e njeriut bëhet me metodat tradicionale, duke përdorurpërqëndrimet limite, individuale të preparatit.Pika 4 e këtij Vendimi rregullon kërkesat që duhet të plotësojë prodhuesi, importuesi dheshpërndarësi për ambalazhimin e substancave dhe preparateve të rrezikshme si dhe jepinstruksione për mënyrën e paketimit, materiali që duhet përdorur si dhe kushteve tëizolimit. Kërkesat kanë lidhje me qëndrueshmërinë e amballazhit, hermecitetin dhe shenjatparalajmëruese të rrezikut të substancave dhe preparateve të rrezikshme.Gjithashtu në këtë vendim (pika 5) jepen rregulla për etiketimin e substancave dhepreparateve të rrezikshme, para se ato të hidhen në treg. Po ashtu është përcaktuar se çfarëduhet të përmbajë etiketa e ambalazhit të substancave të preparateve të rrezikshme tëhedhura në treg si dhe jepen parashikime të veçanta në lidhje me etiketimin e disapreparateve të klasifikuara të rrezikshme për shitje publikut të gjerë. Substancat dhepreparatet kimike sipas pikës 7 te VKM 824/03 ruhen të depozituara në magazina tëpërcaktuara për këtë qëllim dhe në kushte të veçanta.Në anekset e këtij vendimi paraqiten lista e frazave standarte mbi natyrën e rreziqeve tëveçanta nga substancat (R-phrases), rregullat e sigurisë nëpërmjet frazave të sigurisë (Sphrases)si dhe klasifikimi i substancave dhe preparateve kimike sipas numrit rendor tëelementit.Rregullat për klasifikimin, etiketimin dhe paketimin (ambalazhimin) e Produkteve tëMbrojtjes së Bimëve (PMB-ve) janë të përcaktuara në VKM Nr. 1555, datë 12.11.2008“Për miratimin e rregullave të rregjistrimit dhe të kritereve të vlerësimit të PMB-ve”,Fletorja Zyrtare nr. 183, date 22.12.2008. Më konkretisht në këtë VKM etiketat tregohenqartё dhe nё mёnyrё tё pashuajtshme të dhënat e përmbajtjes së saj, e cila detyrimisht ështëshqip; plotësimi dhe vendosja e saj mbi ambalazh; kërkesat që duhet të plotësojnë subjektetqë merren me ambalazhim të PMB-ve; detyrimet ligjore që kanë në aktivitetin e tyre si dhetë subjekteve tregtuese të PMB-ve që kërkojnë të ambalazhojnë ata në Republikën eShqipërisë.Duke patur parasysh zhvillimet europiane dhe ndërkombëtare lidhur me klasifikimin dheetiketimin e kimikateve, është e nevojshme të rishikohet legjislacioni aktual përkatës, bazuarnë rregulloren (EC)1272/2008, “, “Mbi klasifikimin, etiketimin dhe paketimin e substancavedhe përzierjeve”, ose në Sistemin e Harmonizuar Globalisht per Klasifikimin dhe Etiketimin e

Kimikateve (GHS-Globally Harmonized System for Classification and Labelling ofChemicals).3.3.4. Produktet KozmetikeNuk ka mekanizma kontrolliMungon ligji bazë dhe aktet e tjera nënligjore për këto kimikate3.3.5. DetergjentëtRregullat për vendosjen në treg të detergjenteve dhe të lëndëve tensioaktive për detergjentët,janë përcaktuar në Ligjin Nr. 10 216, datë 21.1.2010 “Për detergjentet”, i cili transpozonrregulloren Europiane 648/2004/EC si dhe amendimet e saj me nr. 907/2006.Ky ligj ka për qëllim sigurimin e një niveli të lartë të mbrojtjes së shëndetit publik e tëmjedisit në lidhje me:• biodegradimin e lëndëve tensioaktive në detergjente;• kufizimet ose ndalimin e përdorimit të lëndëve tensioaktive, për shkak tëbiodegradimit;• etiketimin e detergjentëve, përfshirë lëndët aromatike alergjene.Zbatimi i dispozitave të këtij ligji për detergjentët kryhet nga struktura përgjegjëse përmbikëqyrjen e tregut në ministrinë përgjegjëse për çështjet e tregtisë dhe të industrisë, eparashikuar në ligjin nr.9779, datë 16.7.2008 "Për sigurinë e përgjithshme, kërkesatthelbësore dhe vlerësimin e konformitetit të produkteve joushqimore".Janë në proces dy aktet nënligjore :• P\VKM ”Për etiketimin dhe të dhënat e përberësve për detergjentët” i cili ështëdërguar për miratim në Këshillin e Ministrave.• P\VKM ”Standardet, Metodat e testimit dhe kufijtë e lejuar, lidhur me biodegradimine detergjentëve, si dhe vlerësimin rrezikut për lendët tensioaktive në detergjentë ” ecila do të dërgohet këto ditë për mendim në ministritë e linjës.Në bazë të ligjit për detergjentët i cituar më sipër, mbikqyrja e tregut në lidhje me zbatimin elegjislacionit në këtë fushë mbulohet nga IQT (Inspektoriati Qëndror Teknik) deri në ngritjene Strukturës Përgjegjëse për mbikëqyrjen e Tregut.3.3.6 FarmaceutikëtAdministrimi dhe asgjësimi i barnave të konfiskuara në vend rregullohet nëpërmjet ligjit nr.9323, datë 25.11.2004 “ Për barnat dhe shërbimin farmaceutik”, rishikuar nga ligji nr. 9523,datë 25.04.2006, ligji nr. 9644, datë 20.11.2006 , ligji nr. 10008, datë 27.10.2008, ligji nr.10350, datë 11.11.201039

Sipas Nenit 59, të këtij ligji barnat e konfiskuara, që janë të përdorshme, me dokumentaciontë rregullt, kalojnë në administrim të Ministrisë së Shëndetësisë.Barnat e bllokuara dhe të konfiskuara, të cilat janë të papërdorshme, asgjësohen në prani tëinspektorëve farmaceutikë, me procesverbal të rregullt, sipas mënyrës së përcaktuar nëlegjislacionin për mbrojtjen e mjedisit, me shpenzimet e subjektit që ka bërë shkeljen.3.3.7. Produkte të NaftësProçedura e lejeve në lidhje me importin dhe transportin tranzit është rregulluar me Ligjinnr.8450, dt.24.02.1999 “Për përpunimin, transportimin dhe tregtimin e naftës, gazit dhenënprodukteve të tyre”, ndryshuar me Ligjin nr. 9218, dt.8.04.2004 dhe V.K.M nr. 129dt.28.03.1999 “Për procedurat dhe kushtet për dhënien e lejes e të autorizimeve për tregtimine naftës, gazit e nënprodukteve të tyre” si dhe V.K.M nr.130, dt.8.04.1999 “Për inspektoriatinshtetëror të kontrollit të naftës, gazit dhe nënprodukteve të tyre”. Ministria përgjegjëse përliçensimin është METE.Cilësia e karburanteve kontrollohet nga Inspektoriati Qëndror Teknik (IQT). Në zbatim tëlegjislacionit përkatës, IQT merr kampione për çdo ngarkesë produkti që hyn në çdo doganëshqiptare (detare apo tokësore), për kryerjen e analizave të cilësisë, rezultatet e të cilavedokumentohen. Gjithashtu, e njëjta procedurë ndiqet për çdo kampion të gazoilit të prodhuarnë vend, si dhe kryhen kontrolle periodike e me sondazhe gjatë gjithë vitit në gjithë stacionete tregtimit me pakicë të karburanteve (benzinë, gasoil dizel, dhe gaz të lëngëzuar të naftës)dhe në të gjitha depozitat e tregtimit me shumicë të produkteve të naftës dhe gazit.Vlerësimi i gjëndjes teknike të automjetit për efekt të ndotjes së ajrit nga shkarkimet e gazevedhe zhurmat e shkaktuara prej tij, janë pjesë përbërëse e procesit të kontrollit teknik tëmjeteve, dhe kryhet nga entet pronare të rrugëve (Drejtoria e Përgjithshme e Rrugëve,bashkitë, komunat).Neni 17 i ligjit Nr. 8897 i datës 16.05.2002 “Për mbrojtjen e ajrit nga ndotja” detyronoperatorët industriale veprimtaria e të cilëve shkakton shkarkime në ajër, të pajisen me lejemjedisore nga MMPAU, nepermjet Qëndra Kombëtare e Liçensimit.Sipas nenit 11 të ligjit 8897/2002, operatorët e burimeve të mëdha dhe mesatare të ndotjesdetyrohen të kryejnë monitorimin e shkarkimeve në ajër dhe të publikojnë periodikisht tëdhënat e tij, si dhe masat e marra për kufizimin e ndotjes. Ata duhet gjithashtu të dorëzojnë tëdhënat e vetmonitorimit pranë Agjensive Rajonale të Mjedisit.

3.6 Mekanizmat Jo-rregullatore për Menaxhimin e Kimikateve (duhet të jetë pika 3.5Instrumentat Ligjore lidhur me aktivitetet që kanë ndikim në Menaxhimin eKimikateve)Legjislacioni mjedisor kombëtar përcakton edhe mekanizmat e instrumentet që përdorendetyrimisht për të realizuar praktikisht kërkesat ligjore që u paraqitën më sipër, duke ivlerësuar ato si hallka të detyrueshme nëpër të cilat duhet të kalojë hartimi e miratimi istrategjive, planeve të veprimit, programeve e projekteve që trajtojnë zhvillimet e pritshmeekonomiko-shoqërore sektoriale sikurse është Vlerësimi Strategjik.Konsultimet e gjera me publikun, me OJF-të e më të intresuarit e tjerë përbën një tjetërmekanizëm të vlefshëm që kontribuon në integrimin e mbrojtjes së mjedisit në dokumentat qëparashikojnë zhvillimet në sektorë të ndryshëm të ekonomisë.Tërheqja e publikut, e OJF-ve mjedisorë dhe e të interesuarve të tjerë gjatë fazave tëvlerësimit dhe të miratimit të një strategjie a të një dokumenti tjetër që parashikon zhvillimenë fusha e sektorë të ndryshëm ekonomikë e shoqërorë, vlerësohet si mekanizem ipazëvendësueshëm që kontribuon në integrimin e mbrojtjes së mjedisit në dokumentat ezhvillimeve sektoriale.Si e tillë, pjesëmarrja e publikut ka merituar trajtime të gjera e të detajuara në legjislacioninmjedisor nacional. Gati në çdo ligj mjedisor, informimi i publikut, organizimi i debatevepublike, vlerësimi i sugjerimeve e i kërkesave të tij, tërheqja e tij në vendimmarrje, janëtrajtuar me detaje. Posaçërisht në vendimin e Këshillit të Ministrave nr.994, datë 2.7.2008“Për tërheqjen e mendimit të publikut në vendimmarrje për mjedisin”, në një kre të veçantëdetajohen rregullat, procedurat, format e realizimit praktik të tyre, mënyrat e komunikimit dheafatet që duhet të respektojnë organet shtetërore për të realizuar tërheqjen e mendimit tëpublikut e të OJF-ve.MMPAU ka detyrimin për të paraqitur në faqen e saj të gjithë kërkesën e publikut. Kyinformacion përfshin bazën e plotë proçesin e diskutimit me publikun, dokumentet strategjikeme publikun, raportet e gjëndjes së mjedisit si dhe informacionin mbi liçensa, çertifikata dhevërtetime etj.Përfaqësimi i strukturave mjedisore në organet vendimmarrëse të llojeve e të niveleve tëndryshme është një tjetër mekanizëm dhe një mundësi më shumë për të realizuar integrimin emjedisit në planet e programet sektoriale.Duke filluar nga Këshilli i Ministrave, te Këshilli Kombëtar i Rregullimit të Territorit(KKRRTSH), te Këshilli Kombëtar i Ujit (KKU) në të cilat Ministri i Mjedisit është anëtardhe ku MMPAU paraqet zyrtarisht me shkrim mendimin dhe kërkesat e saj për dokumentinqë shqyrtohet e miratohet dhe duke vazhduar me organet vendimarrëse lokale në të cilatmarrin pjesë përfaqësuesit e agjensive rajonale të mjedisit, praktikisht është krijuar njëmundësi që deri në momenti e miratimit të dokumentave që parashikojnë zhvillimet esektorëve të ndryshëm, të vazhdoj të realizohet harmonizimi i zhvillimeve të pritshme mekërkesat për mbrojtjen e mjedisit. Agjensitë Rajonale të Mjedisit në nivel Qarku bëjnë pjesë41

në Këshillat e Rregullimit të Territorit që miratojnë dokumenta zhvillimi brenda qarkutpërkatës, si plane rajonale zhvillimi etj.Përfaqësimi i ARM-ve në këto organe shërben si mjet për të përfaqësuar interesat mjedisoreqë në procesin vendimarrës të integrohet edhe mbrojtja e mjedisit. Këshilli Kombëtar iRregullimit të Teritorrit në Republikën e Shqipërisë ka në përbërjen e tij edhe Ministrin eMjedisit si autoriteti që përfaqëson objektivat e mbrojtjes së mjedisit.MMPAU ka bashkëpunuar edhe me OJQ dhe grupime OJQ për realizimin e projekteve tëkërkimit dhe zhvillimit shkencor. Në harkun kohor të tre viteve janë lidhur rreth 42 kontratanjë pjesë e mirë e të cilave për kërkim shkencor. Në kuadrin kombëtar është e rëndësishme tëpërmendet edhe mbështetja rajonale e dhënë nga organizmat ndërkombëtare për institucionetkërkimore-shkencore. Përmendim Projektin “Mbështetje për forcimin dhe fuqizimin eInstitutit të Trajnimit dhe Kurikulës (Ministria e Arsimit dhe Shkencës) për futjen e lëndësekstra kurikulare të Edukimit Mjedisor “Paketa e Gjelbër” për klasat 5-9 të arsimit bazë (RECme financim të Qeverisë së Mbreterisë së Vendeve të Ulëta).

3.5 Instrumentat Ligjore lidhur me aktivitetet që kanë ndikim në Menaxhimin e Kimikateve 3.6 Mekanizmat Jorregullatorepër Menaxhimin e Kimikateve)Tabela 3.A-1: Instrumentat Ligjore që ndikojnë në mënyrë indirekte në menaxhimin e kimikateveLegjislacioniMinistria dhe AutoritetiPërgjegjës,Departamenti/KompaniaObjektivat dhe QëllimiLigji nr.9115, dt.24.7.2003 “Përtrajtiminmjedisor të ujrave të ndotura”Ligji nr.8905, dt.6.6.2002 “Përmbrojtjen emjedisit detar nga ndotja”Ligji nr.9103, dt.10.7.2003 “Përmbrojtjen e liqenevendërkufitare”Vendimi i Këshillit të MinistraveNr. 177 datë 31.3.2005 “Përnormat e lejuara të shkarkimevetë lëngëta dhe kriteret e zonimittë mjediseve ujore pritës”MMPAUMMPAUMinistritë eLinjësMMPAUMMPAUMinistritë eLinjësObjekti i ligjit, të mbrojë mjedisin dhe shëndetin e njeriut nga ndikimetnegative të ujrave të ndotura, duke përcaktuar rregullat e trajtimitmjedisor të tyre si dhe detyrimet e shkarkusave të ujrave të ndoturaKa për qëllim mbrojtjen e mjedisit detar të R.Shqipërisë nga ndotjet dhedëmtimet, parandalimin dhe shmangien e tyre, të shkaktuara ngaveprimtaritë njerëzore në det e në zonën bregdetare, të cilat prishincilësinë e ujit, dëmtojnë burimet e detit e të bregdetit, rrezikojnë faunëndhe florën, kërcënojnë shëndetin e njeriut, si dhe vështirësojnëzhvillimin normal të veprimtarive në këtë mjedisSynon mbrojtjen mjedisore të liqeneve ndërkufitare në gjëndjen e tyrenatyrore, garantimin e kushteve të përshtatshme për zhvillimin e jetësdhe të ekosistemeve në to, duke nxitur zhvillimin e veprimtarive tëdobishme, në përputhje me kërkesat e parimit të zhvillimit tëqëndrueshëm dhe duke ndaluar veprimtaritë që rrezikojnë.Synon të parandalojë, të zvogëlojë dhe të shmangë ndotjen e mjediseveujore pritëse nga substancat e rrezikshme, që shkarkohen në to përmesujërave të ndotura, duke përcaktuar vlerat kufi për përbërësit e lejuar,sipas shtojcave, që i bashkëlidhen këtij vendimi dhe janë pjesëpërbërëse e tij.Kjo VKM përcakton gjithashtu një detyrim për para-trajtimin e ujrave tëndotura industriale përpara shkarkimit të tyre në sistemet për mbledhjendhe trajtimin e ujërave të zeza urbane.Shtojcat I,II,III,IV të Vendimit parashikojnë:43

Ligji nr.7643, datë 2.12.1992“Për Shëndetin Publik dheInspektoratin Sanitar Shtetëror”, indryshuarVendim i Këshillit të MinistraveNr. 145, datë 26.02.1998“Rregullore higjieno-sanitare përkontrollin e cilësisë së ujit tëpijshëm, projektimin, ndërtimindhe mbikqyrjen e sistemeve tëfurnizimit me ujë të pijshëm”Vendim i KM nr.797, datë29.9.2010 për miratimin erregullores higjieno-sanitare “Përadministrimin e cilësisë së ujraveMSH, MMPAU, pushtetivendorMSH, Pushteti Vendor1. Normat elejuara të substancave tërrezikshme dhe parametrat e lejuara në ujrat e ndotura që shkarkohennga veprimtaritë industriale.2. Normat e lejuara për shkarkimet e lëngëta urbane të cilat inënshtrohen trajtimit mjedisor paraprak nëpërmjet sistemit tëkanalizimeve, të ndara nga shkarkimet e tjera të lëngëta.3. Kriteret për zonimin e mjediseve ujore pritëse të grupuara në tëndjeshme dhe më pak të ndjeshme. Gjithashtu në këtë kapitullpërcaktohet trajtimi sipas ngarkesës hyrëse në sistemin kolektor.4. Monitorimin i cili kryhet në përputhje me procedurat sipas shtojcësnr.2 të vendimit.Ujrat e pijshëm prodhimin, trajtimin shpërndarjenKy ligj përcakton organizimin dhe kompetencat e Inspektoratit SanitarShtetëror si dhe kundërvajtjet administrative sanitare. Ai siguronsurvejimin dhe sigurinë e shpërndarjes së ujit për qëllime pirjeje, për tësiguruar shëndetin dhe higjienën.Ligji ndalon konsumin e ujit të pijshëm, në rast se dyshohet për ndotjetë tij ose kur tejkalohen normat sanitare në fuqi. Në bazë të Nenit 13 tëLigjit, Inspektoriati i Mjedisit së bashku me Inspektoriatin SanitarShtetëror dhe atë Bashkiak, ushtrojnë kontroll për respektimin enormave të shkarkimeve të lëngëta.Kjo rregullore është përgatitur në përafrim me Direktivën e Këshillit80/778/EEC e 15 Korrikut 1980 (Direktiva e ujit të Pijshëm) në lidhjeme cilësinë e ujit për konsum nga njerëzit si dhe bazuar në Udhëzuesine Cilësisë së Ujit të Pijshëm të OBSh-së. Sipas kësaj rregulloreje ujratqë mund të përdoren për qëllime konsumi të ujit të pijshëm mund tëjenë ujrat nëntokësore (burime natyrore të formacioneve të ndryshmegjeologjike, pus-shpime hidrogjeologjike, puse individuale osekolektive) dhe ujra sipërfaqësore (lumenj, ujmbledhësa, liqene). Ujratsipërfaqësore, sipas karakteristikave që paraqesin në raport mestandartin e ujit të pijshëm, i nënshtrohen detyrimisht trajtimevepërkatëse.Ky Vendim transpozon direktivën 2006/7/BE e Parlamentit dheKëshillit të Europës e 15 Shkurtit 2006 lidhur me administrimin ecilësisë së ujit për larje

të larjes”V.K.M nr.1189 dt.18.11.2009“Për rregullat dhe procedurat përhartimin dhe zbatimin eprogramit kombëtar tëmonitorimit të mjedisit”MMPAU, Agjensia Kombëtaree MjedisitMinistritë eLinjësAneksi I, pika ç, përcakton : 7. Për burimet e ndotjes që shkarkojnë nëajër:a) inventari i tyre, sasia vjetore e shkarkimit të CO2, NOx, CH4, NH3,SO2, shkalla e errësisë së tymit, komponimet organike, volatile,dioksina, furani, metalet e rënda në përgjithësi;b) shpërndarja sektoriale e shkronjës “a”, për sektorët e industrisë,energjisë, transportit dhe shërbimeve.45

3.7 Komente/AnalizaKuadri ligjor për kimikatet dhe substancat e rrezikshme egziston, megjthëse është pjesërishtnë linjë me legjislacionin Europian në këtë fushë (Rregulloren REACH dhe Rregulloren mbiklasifikimin, etiketimin dhe paketimin e substancave dhe përzierjeve të tyre). Në veçanti nukka një autoritet kompetent të vetëm dhe përgjegjësitë në fushën e kimikateve janë tëshpërndara midis disa ministrive me përgjegjësi jo të qarta, mbivendosje të detyrave dhekapacitete të ulëta administrative. Në Republikën e Shqipërisë nuk ka akoma një regjistër tëkimikateve që të plotësojë kërkesat e legjislacionit Europian. Gjithashtu duhet të zhvillohetedhe mekanizmi për vlerësimin e riskut të kimikateve. Sa i përket kontrollit të lëndëve tërrezikshme, kjo gjë mbulohet kryesisht nëpërmjet konventave përkatëse ndërkombëtare, portranspozimi i mëtejshëm i legjislacionit europian është i nevojshëm.Së bashku me këto mungon dhe informacioni i nevojshëm për masat e sigurisë dhe mbrojtjesnga këto lloj kimikatesh.Tabela 3.D: Prioritetet dhe Veprimet e mundshmePrioritetet sipasrëndësisëHartimi ilegjislacionit të riprimar në fushën ekimikateveREACH, CLPHartimi i aktevenënligjore të cilatjanë të nevojshmepër të siguruarzbatimin efektiv telegjislacionit primarhartuar në sektorine KimikatevePërgatitja e njëplani KombëtarVeprimi përMenaxhimin eKimikateveNgritja einfrastrukturës,krijimi i AgjensisëKombëtare tëMenaxhimit tëKimikateveRritja ekapaciteteve nënivel qëndror lidhurme menaxhimin ekimikateve,Niveli ikapaciteteveegzistuese *Ulët,Mesëm, Lart*I ulëtI ulëtI ulëtI ulëtPërmbledhje eforcimit tëkapaciteteve,Boshllëqeve dheNevojaveTranspozimi iREACH dhe CLPRegulationHartimi ilegjislacionitsekondarKrijimi i stafitTrajnimeVeprimet emundshmeAsistencë teknikenga BE për hartimine legjislacionitAsistence teknikenga BE per hartimine legjislacionitAsistencë teknikenga BE për hartimine PKVTrajnimeI ulët Trajnime Programe trajnimipër stafin në nivelqëndrorAktorëtAsistencë e huajMMPAUMSHMBUMKMMMPCSSHMMETEAsistence e huajMMPAUMSHMBUMKMMMPCSSHMMETEAsistencë e huajMMPAUMSHMBUMKMMMPCSSHMMETEAsistencë e huajMMPAUMSHMBUMKMMMPCSSHMMETEAsistencë e huajMMPAU,MShMBUMKMM

vlerësimin ekimikateve, importdhe eksport tëkimikateve etjForcim kapaciteteshdhe asistencëteknike përtrajnimin esubjekteveindustriale, masat esigurisë dhembrojtjes ngakimikatet.I ulët Trajnime Programe trajnimipër subjektet qëprodhojnë, ruajnë,përdorin,importojnë apoeksportojnëkimikateMPCSSHMMETEAsistencë e huajMMPAUMSHMBUMKMMMPCSSHMMETE47

KAPITULLI 4MINISTRITE, AGJENCITE DHE INSTITUCIONET E TJERA QE MANAXHOJNEKIMIKATET4.1 Pergjegjesite e Ministrive te ndryshme shteterore, Agjensive dhe Institucioneve tetjeraTabela 4-A: Roli i Ministrive, Agjensive dhe Institucioneve te tjera Qeveritare ne lidhjeme klasat e kimikateveMinistritePerkatesePesticidetGjendja e Ciklit te JetesImportProdhimRuajtjeTransportimShperndarje/TregetimPerdorimAsgjesimMMPAU X X X X XMSH X X X X X XMBUMK X X XMPCSSH X X X X X XBMETE X XMPPT X X XMM X X X XMDMFXMB X X X X XProduktet e NaftesMMPAU X X X X X XMSH X XMBUMK X XMPCSSH X X X X X XBMETE X X X X X X XMPPT X X X XMM X X X X X XMDXMF X X X XMB X X X X XKimikatet IndustrialeMMPAU X X X X X XMSH X X X X X XMBUMK X X X X X XMPCSSH X X X X X XBMETE X X X X X XMPPT X X X X XMM X X X X X

MD X X X X X X XMF X X XMB X X X X XKimikatet e KonsumitMMPAUXMSH X XMBUMK X X X X X XMPCSSH XXBMETE X X X XMPPT X XMM X X X X XMD X X X X X X XMF X XMBX4.2 Pershkrim i Autoriteteve Ministrore dhe MandatevePergjegjesite per menaxhimin kimikateve jane ndare midis disa institucioneve te paraqitur netabelen 5A, te cilat kane detyrimet dhe te drejtat qe rrjedhin nga legjislacioni dhe instrumentatrregulluese.Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit te Ujrave (MMPAU). Ne zbatim te neneve 5dhe 7 te ligjit 9108/2003 MMPAU ka pergjegjesine per lejet e prodhimit te substancave dhepreparateve qe zoterojne vetite e klases 15, vleresimin, testimin, administrimin dhe kontrolline tyre. Me MBUMK ka pergjegjesine per lejet e prodhimit e te importimit te produkteve tembrojtjes se bimeve dhe pleherat kimike, vleresimin, testimin, administrimin dhe kontrollin etyre.MMPAU nepermjet Zyres se Rregjistrimit te Kimikateve regjistron aplikimet për importindhe eksportin e substancave dhe të preparateve të rrezikshme të caktuara në bazë të tëdhënave të ministrive të ngarkuara, nga ky ligj. MMPAU ka autoritetin per te kontrolluarcdo aktivitet me ndikim ne mjedis dhe ka mandatin per te zbatuar sanksione ligjore nepermjetInspektoratit te Mjedisit. Ne perberje te kesaj ministrie funksionojne agjencite rajonale temjedisit ne shkalle prefekture .MMPAU dhe MSh kane pergjegjesine per kontrollin e substancave te rrezikshme. Ligjingarkon agjensite rajonale te mjedisit dhe dy inspektoratet shteterore ate te Mjedisit dheSanitar per ushtrimin e kompetencave qe ju jep ligji ne rast te shkeljeve te detyrimeve qe kanesubjektet private apo shteterore per administrimin dhe ruajtjen e substancave te rrezikshme .Ministria e Shendetesise(MSh) Ne zbatim te neneve 5 dhe 7 te ligjit 9108/2003 MSh kapergjegjesine per lejet e prodhimeve te substancave dhe preparateve qe zoterojne vetite eklases 6 deri 14, vleresimin, testimin, administrimin dhe kontrollin e tyre.Ministria eShendetesise ne zbatim te Ligjit ”Per substancat dhe preparatet kimike” dhe Ligjit “Perinspektoratin sanitar shteteror” duhet te kontrollje importin, prodhimin, tregetimin, ruajtjen,perdorimin dhe dekontaminimin e substancave te rrezikshme, leshon leje per kimikatet e rejaqe administrohen nga industria, bujqesia dhe nevojat e konsumit.Kjo ministri ka nje rrjet institucionesh ne qender dhe baze qe merren me mbrojtjen e shendetitte qytetareve kontrollin higjenosanitar te ambjenteve te punes dhe gjendjen shendetesore te

punonjesve. Në Institutin e Shëndetit Publik operon Sektori i Epidemiologjisë e Shëndetit nëPune që ka këto detyra kryesore:- vlerëson burimet e rrezikut për shëndetin- vlerëson nivelet e ekspozimit në mjediset e punës- vlerëson kontrollin shëndetësor të punëmarrësve- harton metodologji të inspektimit shëndetësor- ndërmerr studime e analiza të gjëndjes së punonjësve në sektorë të ndryshëm tëveprimtarive ekonomike- kryen matje të ndotjeve të mjedisit të punës: ajrit, ujit, zhurmave, infeksionevee lëdëve toksike.Aktualisht sot në funksion dhe mision të shëndetit në punë janë të organizuara në 24 rretheDrejtoritë e Shëndetit Publik dhe në 12 rajonet (qendër qarku) janë të organizuara DrejtoritëRajonale të Shëndetit; në të dyja këto struktura është i organizuar Shërbimi i Higjienës, kusipas tij dhe akteve nënligjore në fuqi ndiqen problematikat e mëposhtëme :- Monitorim dhe kontroll në gjithë degët e prodhimit të subjekteve private e publike,punime minerare, gjeologjike, industri të ndryshme, etj.- Monitorim dhe kontroll i gjëndjes shëndetësore të punëtorëve, nëpërmjetbashkëpunimit edhe me strukturat e tjera, si inspektoriati shtetëror i punës;- Monitorim i kushteve higjieno-sanitare të objekteve industriale nëpërmjetvlerësimit të riskut në mjediset e punës;Në çdo shërbim higjiene ka të organizuar edhe laborator të toksikologjisë industriale, që nëpërgjithësi është teper pak i paisur me aparatura apo dhe mjete konsumi për vlerësimin ekushteve mjedisore të një objekti industrial.QKKB-ja (Qendra e Kontrollit Kombetar te Barnave) si qendra e përgatitjes dhe botimitperiodik te regjistrimit te barnave me çmimet përkatëse dhe emrin e importuesve të autorizuarnga kompanitë mbajtëse të licencës së tregtimit ose nga kompanitë prodhuese. Institucion icili depoziton regjistrin e barnave dhe përditësim te tij pranë Drejtorisë së Përgjithshme tëDoganave. dhe është i detyruar të njoftojë menjëherë subjektet farmaceutike dhe Drejtorinë ePërgjithshme të Doganave për çdo bar të ri që regjistrohet ose çrregjistrohet dhe për çdo bartë parregjistruar që importohet me autorizim të veçantë sipas Ligjit Nr.9323, datë 25.11.2004“Per barnat dhe sherbimin farmaceutik”.Ministria e Ekonomise, Tregetise dhe Energjitikes (METE). Ne zbatim te neneve 5 dhe 7 teligjit 9108/2003 METE ka pergjegjesine per lejet e prodhimeve te substancave dhepreparateve qe zoterojne vetite e klases 3, 4 dhe 5, vleresimin, testimin dhe administrimin etyre.Kjo ministri eshte pergjegjese per kontrollin e cilesise se karburanteve. Inspektorati Qendrorteknik kryhen kontrolle periodike e me sondazhe gjate gjithe vitit ne gjithe stacionet etregtimit me pakice te karburanteve (benzine, gasoil dizel, dhe gaz te lengezuar te naftes) dhene te gjitha depozitat e tregtimit me shumice te produkteve te naftes dhe gazitMETE jep lejet per perdorimin civil te lendeve plasese pas miratimit me perpara teveprimtarise nga Pushteti Vendor, MSh, MMPAU dhe institucionet e tjera vendore. Kjoministri ushtron kontrolle periodike nepermjet inspektorateve te sigurimit teknik qe ajo ka nevartesi. Ministria ka te drejten ligjore qe te pezulloje perkohesisht ose ndaloje cdo veprimtariqe shkel legjislacionin ne fuqi. Pergjegjesite kryesore per licensimin te impianteve teprodhimit, aprovimin e projekteve teknike dhe bordet punedhenese te menaxhimit ngakompanite me pjesmarjen e qeverise jane vendosur nga METE dhe MBUMK.

METE perfaqeson pronarin shtet. Te gjitha asetet shteterore qe privatizohen administrohennga kjo Ministri dhe me miratimin e Qeverise ne rastet e dhenies me koncension kjo ministripergatit dokumentacionin e nevojshem per privatizim. Nje pjese e objekteve dhe aseteve i kakaluar per administrim Pushtetit Vendor e cila per to zbaton ligjet ne fuqi.Qendra Kombëtare e Licensimit (QKL), si një institucion publik qendror në varësi të METE,funksionon në bazë të një sistemi elektronik, i cili automatizon procesin e licencimit dhemundëson ndjekjen hap pas hapi të ecurisë së aplikimit. QKL kryen keto sherbime:a) trajton procedurat e licencimit, autorizimit, lejeve, ndryshimit dhe revokimit sipasligjit Nr. 10081, datë 23.2.2009, “Për licencat, autorizimet dhe lejet në Republikën eShqipërisëb) mban dhe administron Regjistrin Kombëtar të Licencave e Lejeve;c) siguron qasje të thjeshtë e të lehtë të biznesit dhe publikut në informacionin mbiligjet dhe rregulloret që administrojnë licencat dhe lejet në Shqipëri, si dhe mbi procesin eaplikimit, duke përfshirë kriteret, dokumentet e nevojshme, procesin e shqyrtimit, afatet evendimmarrijes, tarifat dhe pagesat.ç) informon dhe këshillon kërkuesit dhe publikun për procedurat e licencimit,autorizimit e lejimit;Ministria e Punes, Ceshtjeve Sociale dhe Shanseve te Barabarta (MPCSShB) eshteautoriteti kryesor per zbatimin e Kodit te Punes. Inspektorati shteteror i punes ne vartesi tekesaj ministrie dhe ne bashkepunim me inspektoriatet e tjera te shtetit koordinojne punen perte siguruar zbatimin e legjislacionit te punes nga punedhenesit dhe personat e siguruar prejtyre. MPÇSSHB ushtron kontroll ne vendet e punes me qellim sigurimin e punonjesve dhembrojtjen e tyre me mjetet e nevojshme per nje pune pa avari dhe aksidente dhe plotesimin enevojave te punemarresve me kushtet me te domosdoshme higjieno-sanitare. MPÇSSHB kapercaktuar punet e veshtira ose te rrezikshme si dhe listen e substancave te rrezikshme, meqellim mbrojtjen e shendetit dhe sigurimin ne pune nga perdorimi i tyre. MPÇSSHB leshonlejen e punes nepermjet inspektoratit te punes. Nje leje e vecante kerkohet nga punedhenesitper punonjesit qe do te punojne me substancat e shpallura si te rrezikshme nga kjo ministri.Ministria e Bujqesise, Ushqimit dhe Mbrojtjes se Konsumatorit (MBUMK) se bashku meMMPAU dhe MSh jane përgjegjës për hartimin e rregullave per regjistrimin e PMB.Institucionet për të kryer aktivitete të caktuara profesionale dhe teknike, veçanërisht ato qëlidhen me vlerësimin e dosjeve gjate procedures se regjistrimit, për të kryer studimetoksikologjike dhe ekotoksikologjike, për të kryer vleresime fiziko-kimike dhe analizabiologjike të produkteve për mbrojtjen e bimëve (tani e tutje të referuar si PMB) jane:Departamenti për Mbrojtjen e Bimëve (DMB) ne Universitetin e Bujqesise, Tirane; Instituti iShëndetit Publik (IShP); Instituti i Sigurise Ushqimore dhe Veterinarise (ISUV); Ministria eMjedisit, Pyjeve dhe Administrimit te Ujerave.Importi dhe eksporti i tyre kontrollohen nga kjo ministri, permes Autoritetit Kombetar teUshqimit (AKU). Ministri ka autoritetin te pezulloje ose ndaloje cdo lloj produkti permbrojtjen e bimeve (PMB) apo pleh kimik qe nuk i pergjigjet kerkesave te standardeve temiratuara.Ne fushen e produkteve per mbrojtjen e bimeve, MBUMK, nepermjet Drejtorise se Shendetitte Kafsheve dhe Mbrojtjes se Bimeve (DShKMB), eshte autoriteti qendror kompetent neRepubliken e Shqiperise per:• çështjet e hartimit te politikave,• procedurat përkatëse administrative te regjistrimit dhe te monitorimit si dhe,• aktivitetet e inspektimit,

• ne bashkëpunimin ndërkombëtar,Inspektorati për Mbrojtjen e Bimëve (inspektorati fitosanitar) ne DRBUMK-te e qarqeveeshtë përgjegjës për aktivitetet e kontrollit, pra per mbikqyrjen e aktivitetit te mbrojtjes sëbimëve në lidhje me PMB-te. Inspektori i mbrojtjes se bimeve, prane DRBUMK-se, ka tedrejte te bllokoje nje PMB, kur:• analizat e kryera nuk perputhen me treguesit cilesore, te deklaruar per kete PMB• ajo nuk eshte e regjistruar sipas legjislacionit ne fuqi, per regjistrimin e PMB-ve.Prane Institutit te Sigurisë Ushqimore dhe Veterinarisë (ISUV) eshte ngritur gjate vitit 2009laboratori i analizave cilesore te PMB-ve, si dhe i mbetjeve te tyre ne produktet bimore dheshtazore. Ky laborator eshte ne fazen e permiresimit te kapaciteteve teknike, si pajisje etj.Ministria e Puneve Publike, Transportit dhe Telekomunikacionit (MPPTT) pergjigjet pertransportin e mallrave te rrezikshme. Ajo leshon lejen per automjete qe trasportojne mallrat errezikshme, ben kontrollin teknik dhe bashkerisht me Ministrine e Brendshme i shoqeron ketomallra deri ne destinacion brenda vendit.Transporti i lendeve eksplozive te importit sigurohetme mjetet dhe personelin e Ministrise se Mbrojtjes.Ministria e Mbrojtjes (MM) Ne zbatim te neneve 5 dhe 7 te ligjit 9108/2003 MM kapergjegjesine e prodhimit, importit, eksportit, administrimit, kontrollit te substancave qezoterojne vetite e klases 1, 2 dh 3. Kjo ministri me ligj nuk ka pergjegjesine e klases 1 vetemper lendet eksplozive te perdorimit civil, qe i ka kaluar si pergjegjesi METE si perdoruesikryesor i kesaj lende. Per te gjitha llojet e tjera te eksploziveve kjo Ministri ka pergjegjesine evleresimit, testimit, administrimit dhe kontrollit te tyre Ministria e Mbrojtjes jep lejet dhe kapergjegjesine kryesore per importin, eksportin, testimin e lendeve eksplozive dhe transportine lendeve kimike te rrezikshme.Autoriteti i Kontrollit Shtetëror të Eksporteve (AKSHE) është një institucion qëndror, mestatusin e personit juridik, publik, në varësi të Ministrit të Mbrojtjes, i cili ka si objekt tëveprimtarisë kontrollin shtetëror mbi eksportin, importin, kalimin tranzit, transferimin dheveprimtaritë ndërmjetësuese për mallrat ushtarake dhe mallrat e teknologjitë me përdorim tëdyfishtë.AKSHE është institucioni përgjegjës për zbatimin e politikës shtetërore në fushën e kontrollittë eksporteve dhe importeve të mallrave ushtarake dhe mallrave e teknologjive me përdorimtë dyfishtë. Krijimi dhe veprimtaria e tij gjejnë bazën ligjore në Ligjin nr. 9707, datë05.04.2007“Për kontrollin shtetëror të veprimtarisë së import-eksportit të mallrave ushtarakedhe mallrave e teknologjive me përdorim të dyfishtë” dhe në Vendimin e Këshillit tëMinistrave nr. 43, datë 16.01.2008“Për organizimin, funksionimin dhe statusin e autoritetit tëkontrollit shtetëror të eksporteve”.Ky institucion mbështetur në listën e mallrave të miratuar me Vendimin e Këshillit tëMinistrave nr. 1569, datë 19.11.2008, listë e cila pasqyron përpikmërisht listën e mallrave tëhartuar nga Bashkimi Europian e cila miratohet me bazë vjetore nga Këshilli i Ministrave• kryen të gjitha verifikimet e nevojshme, si në lidhje me dokumentacionin e paraqiturnga subjektet tregtare, ashtu dhe në analizën dhe ekspertizën përkatëse në lidhje me mallratdhe veprimtaritë objekte të eksportit. Ky kontroll përfshin të gjitha fazat e proçesit, dukefilluar që nga faza e para - liçensimit, deri në kontrollin e mëtejshëm pasi subjekti ështëpajisur me liçensë dhe në verifikimin e përdoruesit dhe destinacionit përfundimtar të mallit,

• lëshon liçensa dhe autorizime ndaj personave fizike e juridike, të cilët kryejnëveprimtaritë tregtare të lidhura me eksportin, importin, transferimin e mallrave ushtarake apome përdorim të dyfishtë, si dhe të teknologjive të tyre, në bazë të vlerësimit të kritereve tëkërkuara ligjërisht,• sanksionon në rastet e konstatimit të shkeljeve ligjore, subjektet tregtare përgjegjësepër këto shkelje,Ministria e Brendshme (MB) është përgjegjëse për përgatitjen dhe zbatimin e planitkombëtar të emergjencave civile, dhe së bashku me institucionet e tjera zbaton politikën eKëshilllit të Ministrave në fushën e planifikimit dhe menaxhimit te emergjencave civile.Drejtoria e Përgjithshme e Emergjencave Civile eshte nje strukture e perhershme dhe especializuar, qe merrr pjese ne te gjitha stadet e ciklit te menaxhimit te emergjencave civile.Shërbimi i Mbrojtjes Civile, në vendin tonë, mbështetet kryesisht në ligjin nr. 8756, datë 26.3.2001 ”Për emergjencat civile”, në ligjin nr. 8766, dt. 5.04.2001, “Për mbrojtjen nga zjarri dheper shpëtimin” (Fletorja Zyrtare: Viti 2001, Nr 19, Faqe 570; Data e botimit: 04-05-2001), nëPlanin Kombëtar të Emergjencave Civile të miratuar me VKM nr. 835, datë 3.12.2004 si dhenë akte të tjera nënligjore të dala në zbatim të tyre.Shërbimi i emergjencave civile (mbrojtja civile) funksionon kryesisht mbi bazën e strukturavetë përhershme dhe atyre të përkohshme, të cilat ngrihen dhe funksionojnë për aq kohë sa zgjatemergjenca. Përsa i përket strukturave të përhershme ato ndahen në:a. struktura planifikuese, menaxhuese dhe monitoruese, ku futen kryesisht strukturatdrejtuese qëndrore, në qark dhe vendore, si dhe instituticionet monitoruese dhe shkencore,b. strukturat vepruese aktive (operacionale) ku futen Policia e Shtetit dhe policitë etjera, PMNZSH-ja, Urgjenca Shëndetësore, Forcat e Armatosura, Brigadat Rajonale tëMbrojtjes Civile, si dhe struktura të tjera të kërkim-shpëtimit në shërbimin e Mbrojtjes Civiledhe jashtë saj.c.strukturat vepruese mbështesëse, siç janë Drejtoria e Përgjithshme e Rezervave tëShtetit, strukturat e tjera të mbështetjes logjistike, si dhe OJF-të e ndryshme.Për çështje të sigurisë dhe shëndetit në punë dhe specifikisht për mbrojtjen nga zjarri në MPBfunksionon Drejtoria e Policisë për Mbrojtjen nga Zjarri dhe Shpëtimin, veprimtaria e të cilitrregullohet me Ligjin Nr. 8766/2001 “Për Mbrojtjen nga Zjarri dhe Shpëtimin”, (FletoreZyrtare, Viti 2001, Nr.19, Faqe:570, Data e botimit 05-04-2001).Ministria e Financave (MF) Autoritetet doganore kontrollojnë në pikat e kalimit të kufiritshtetëror mallin e deklaruar si substancë dhe preparat i rrezikshëm, për importin dheeksportin e të cilave kërkohet miratim nga ministria përkatëse përcaktuar nga Ligji Nr.9108,datë 17.7.2003 ”Për Substancat dhe Preparatet Kimike”.• Në rast dyshimi apo shkeljeje të këtij ligji, autoritetet doganore bllokojnë mallin dhenjoftojnë Inspektoratin Shtetëror të Mjedisit ose Inspektoratin Sanitar Shtetëror përkundërvajtjen dhe, në rast dyshimi, u kërkojnë këtyre inspektorateve asistencë teknike.• Autoritetet doganore regjistrojnë ngarkesën me substanca dhe preparate të rrezikshme, qëkalon kufirin shtetëror.• Autoritetet doganore u lejojnë punonjësve të Ministrisë së Mjedisit dhe të inspektorateveshqyrtimin e regjistrave, në kopje të shkruara ose fotokopje, si dhe transmetimin dixhital të tëdhënave.

4.3 Komente /AnalizaTashme ekzistojne nje numur i madh aktesh ligjore dhe nenligjore qe mbulojne te gjithesektoret e ekonomise, te cilat percaktojne detyrimet dhe te drejtat e institucioneve tendryshem dhe autoritetin e kontrollit te tyre. Nevoja e nje koordinimi ne implementimin ebazes ligjore eshte e nevojshme ne kete periudhe te kalimit ne ekonomine e tregut. Adoptimi ilegjislacionit Europian, perfshirja ne legjislacionin e vendit te Direktivave te BE duke ndjekurne vazhdimesi ndryshimet dhe te rejat ne to per persosjen e kuadrit ligjor ekzistues, kerkonngritjen e rolit te strukturave shteterore, perfshirjen e institucioneve joqeveritare dhesindikatave te puntoreve qe ne fillim te ndermarrjes se iniciativave ligjor e ne vecanti kurkemi te bejme me kimikate te rrezikshme. Aktualisht ka nje boshllek te madh ligjor dhemungese te rregullave e mekanizmave jo rregullatore ne lidhje me kimikatet. Vendi ka nevojeper nje Akt te Kimikateve (sic i kane te gjitha vende e zhvilluara) ku te perfshihen te gjithaaktet ligjore dhe normative, te vleresimit te tyre, te sigurimit prej tyre dhe masave mbrojtjeseper ruajtjen e shendetit te punonjesve dhe qytetareve ne pergjithesi pse jo dhe te asgjesimit tetyre.Pra eshte e nevojshme te krijohet nje baze e re ligjore per administrimin e kimikateve.Kimikatet e konsumit jane te pa trajtuara nga ana ligjore dhe mungon ne pergjithesi kontrolli ityre.Ne baze te Ligjeve te miratuara, Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit te Ujraveduhet te ngreje Zyren e Regjistrimit te kimikateve, METE te krijoje sherbimin e kontrollit tekimikateve. MSh dhe MPÇSSHB kane detyra te vecanta qe lidhen me normat e lejuara, masate sigurise dhe emrgjences, kualifikimin e punonjesve etj.Megjithe progresin e arritur ne administrimin e kimikateve ne pergjithesi duhet thesuar sepengese kryesore ne plotesimin e kuadrit te nevojshem ligjor por edhe administrimit me temire te kimikateve nga njera ane, ka qene mbeshtetja e kufizuar nga ana financiare perstabilizimin e situates se krijuar nga prania ne ndermarrjet e privatizuara ose te nxjerrja jashteperdorimit e mjaft kimikateve stoqe dhe te pa mbrojtura sipas rregullave dhe nga ana tjeterniveli i ulet I shkalles se ndergjegjesimit te komunitetit dhe politikaneve ne forcimin e bazesligjore dhe masave per ruajtjen dhe mbrojtjen e sigurte nga kimikatet ne pergjithesi dhe ato terrezikshmet ne vecanti.

KAPITULLI 4MINISTRITE, AGJENCITE DHE INSTITUCIONET E TJERA QE MANAXHOJNEKIMIKATET4.1 Pergjegjesite e Ministrive te ndryshme shteterore, Agjensive dhe Institucioneve tetjeraTabela 4-A: Roli i Ministrive, Agjensive dhe Institucioneve te tjera Qeveritare ne lidhjeme klasat e kimikateveMinistritePerkatesePesticidetGjendja e Ciklit te JetesImportProdhimRuajtjeTransportimShperndarje/TregetimPerdorimAsgjesimMMPAU X X X X XMSH X X X X X XMBUMK X X XMPCSSH X X X X X XBMETE X XMPPT X X XMM X X X XMDMFXMB X X X X XProduktet e NaftesMMPAU X X X X X XMSH X XMBUMK X XMPCSSH X X X X X XBMETE X X X X X X XMPPT X X X XMM X X X X X XMDXMF X X X XMB X X X X XKimikatet IndustrialeMMPAU X X X X X XMSH X X X X X XMBUMK X X X X X XMPCSSH X X X X X XBMETE X X X X X XMPPT X X X X XMM X X X X X

MD X X X X X X XMF X X XMB X X X X XKimikatet e KonsumitMMPAUXMSH X XMBUMK X X X X X XMPCSSH XXBMETE X X X XMPPT X XMM X X X X XMD X X X X X X XMF X XMBX4.2 Pershkrim i Autoriteteve Ministrore dhe MandatevePergjegjesite per menaxhimin kimikateve jane ndare midis disa institucioneve te paraqitur netabelen 5A, te cilat kane detyrimet dhe te drejtat qe rrjedhin nga legjislacioni dhe instrumentatrregulluese.Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit te Ujrave (MMPAU). Ne zbatim te neneve 5dhe 7 te ligjit 9108/2003 MMPAU ka pergjegjesine per lejet e prodhimit te substancave dhepreparateve qe zoterojne vetite e klases 15, vleresimin, testimin, administrimin dhe kontrolline tyre. Me MBUMK ka pergjegjesine per lejet e prodhimit e te importimit te produkteve tembrojtjes se bimeve dhe pleherat kimike, vleresimin, testimin, administrimin dhe kontrollin etyre.MMPAU nepermjet Zyres se Rregjistrimit te Kimikateve regjistron aplikimet për importindhe eksportin e substancave dhe të preparateve të rrezikshme të caktuara në bazë të tëdhënave të ministrive të ngarkuara, nga ky ligj. MMPAU ka autoritetin per te kontrolluarcdo aktivitet me ndikim ne mjedis dhe ka mandatin per te zbatuar sanksione ligjore nepermjetInspektoratit te Mjedisit. Ne perberje te kesaj ministrie funksionojne agjencite rajonale temjedisit ne shkalle prefekture .MMPAU dhe MSh kane pergjegjesine per kontrollin e substancave te rrezikshme. Ligjingarkon agjensite rajonale te mjedisit dhe dy inspektoratet shteterore ate te Mjedisit dheSanitar per ushtrimin e kompetencave qe ju jep ligji ne rast te shkeljeve te detyrimeve qe kanesubjektet private apo shteterore per administrimin dhe ruajtjen e substancave te rrezikshme .Ministria e Shendetesise(MSh) Ne zbatim te neneve 5 dhe 7 te ligjit 9108/2003 MSh kapergjegjesine per lejet e prodhimeve te substancave dhe preparateve qe zoterojne vetite eklases 6 deri 14, vleresimin, testimin, administrimin dhe kontrollin e tyre.Ministria eShendetesise ne zbatim te Ligjit ”Per substancat dhe preparatet kimike” dhe Ligjit “Perinspektoratin sanitar shteteror” duhet te kontrollje importin, prodhimin, tregetimin, ruajtjen,perdorimin dhe dekontaminimin e substancave te rrezikshme, leshon leje per kimikatet e rejaqe administrohen nga industria, bujqesia dhe nevojat e konsumit.Kjo ministri ka nje rrjet institucionesh ne qender dhe baze qe merren me mbrojtjen e shendetitte qytetareve kontrollin higjenosanitar te ambjenteve te punes dhe gjendjen shendetesore te

punonjesve. Në Institutin e Shëndetit Publik operon Sektori i Epidemiologjisë e Shëndetit nëPune që ka këto detyra kryesore:- vlerëson burimet e rrezikut për shëndetin- vlerëson nivelet e ekspozimit në mjediset e punës- vlerëson kontrollin shëndetësor të punëmarrësve- harton metodologji të inspektimit shëndetësor- ndërmerr studime e analiza të gjëndjes së punonjësve në sektorë të ndryshëm tëveprimtarive ekonomike- kryen matje të ndotjeve të mjedisit të punës: ajrit, ujit, zhurmave, infeksionevee lëdëve toksike.Aktualisht sot në funksion dhe mision të shëndetit në punë janë të organizuara në 24 rretheDrejtoritë e Shëndetit Publik dhe në 12 rajonet (qendër qarku) janë të organizuara DrejtoritëRajonale të Shëndetit; në të dyja këto struktura është i organizuar Shërbimi i Higjienës, kusipas tij dhe akteve nënligjore në fuqi ndiqen problematikat e mëposhtëme :- Monitorim dhe kontroll në gjithë degët e prodhimit të subjekteve private e publike,punime minerare, gjeologjike, industri të ndryshme, etj.- Monitorim dhe kontroll i gjëndjes shëndetësore të punëtorëve, nëpërmjetbashkëpunimit edhe me strukturat e tjera, si inspektoriati shtetëror i punës;- Monitorim i kushteve higjieno-sanitare të objekteve industriale nëpërmjetvlerësimit të riskut në mjediset e punës;Në çdo shërbim higjiene ka të organizuar edhe laborator të toksikologjisë industriale, që nëpërgjithësi është teper pak i paisur me aparatura apo dhe mjete konsumi për vlerësimin ekushteve mjedisore të një objekti industrial.QKKB-ja (Qendra e Kontrollit Kombetar te Barnave) si qendra e përgatitjes dhe botimitperiodik te regjistrimit te barnave me çmimet përkatëse dhe emrin e importuesve të autorizuarnga kompanitë mbajtëse të licencës së tregtimit ose nga kompanitë prodhuese. Institucion icili depoziton regjistrin e barnave dhe përditësim te tij pranë Drejtorisë së Përgjithshme tëDoganave. dhe është i detyruar të njoftojë menjëherë subjektet farmaceutike dhe Drejtorinë ePërgjithshme të Doganave për çdo bar të ri që regjistrohet ose çrregjistrohet dhe për çdo bartë parregjistruar që importohet me autorizim të veçantë sipas Ligjit Nr.9323, datë 25.11.2004“Per barnat dhe sherbimin farmaceutik”.Ministria e Ekonomise, Tregetise dhe Energjitikes (METE). Ne zbatim te neneve 5 dhe 7 teligjit 9108/2003 METE ka pergjegjesine per lejet e prodhimeve te substancave dhepreparateve qe zoterojne vetite e klases 3, 4 dhe 5, vleresimin, testimin dhe administrimin etyre.Kjo ministri eshte pergjegjese per kontrollin e cilesise se karburanteve. Inspektorati Qendrorteknik kryhen kontrolle periodike e me sondazhe gjate gjithe vitit ne gjithe stacionet etregtimit me pakice te karburanteve (benzine, gasoil dizel, dhe gaz te lengezuar te naftes) dhene te gjitha depozitat e tregtimit me shumice te produkteve te naftes dhe gazitMETE jep lejet per perdorimin civil te lendeve plasese pas miratimit me perpara teveprimtarise nga Pushteti Vendor, MSh, MMPAU dhe institucionet e tjera vendore. Kjoministri ushtron kontrolle periodike nepermjet inspektorateve te sigurimit teknik qe ajo ka nevartesi. Ministria ka te drejten ligjore qe te pezulloje perkohesisht ose ndaloje cdo veprimtariqe shkel legjislacionin ne fuqi. Pergjegjesite kryesore per licensimin te impianteve teprodhimit, aprovimin e projekteve teknike dhe bordet punedhenese te menaxhimit ngakompanite me pjesmarjen e qeverise jane vendosur nga METE dhe MBUMK.

METE perfaqeson pronarin shtet. Te gjitha asetet shteterore qe privatizohen administrohennga kjo Ministri dhe me miratimin e Qeverise ne rastet e dhenies me koncension kjo ministripergatit dokumentacionin e nevojshem per privatizim. Nje pjese e objekteve dhe aseteve i kakaluar per administrim Pushtetit Vendor e cila per to zbaton ligjet ne fuqi.Qendra Kombëtare e Licensimit (QKL), si një institucion publik qendror në varësi të METE,funksionon në bazë të një sistemi elektronik, i cili automatizon procesin e licencimit dhemundëson ndjekjen hap pas hapi të ecurisë së aplikimit. QKL kryen keto sherbime:a) trajton procedurat e licencimit, autorizimit, lejeve, ndryshimit dhe revokimit sipasligjit Nr. 10081, datë 23.2.2009, “Për licencat, autorizimet dhe lejet në Republikën eShqipërisëb) mban dhe administron Regjistrin Kombëtar të Licencave e Lejeve;c) siguron qasje të thjeshtë e të lehtë të biznesit dhe publikut në informacionin mbiligjet dhe rregulloret që administrojnë licencat dhe lejet në Shqipëri, si dhe mbi procesin eaplikimit, duke përfshirë kriteret, dokumentet e nevojshme, procesin e shqyrtimit, afatet evendimmarrijes, tarifat dhe pagesat.ç) informon dhe këshillon kërkuesit dhe publikun për procedurat e licencimit,autorizimit e lejimit;Ministria e Punes, Ceshtjeve Sociale dhe Shanseve te Barabarta (MPCSShB) eshteautoriteti kryesor per zbatimin e Kodit te Punes. Inspektorati shteteror i punes ne vartesi tekesaj ministrie dhe ne bashkepunim me inspektoriatet e tjera te shtetit koordinojne punen perte siguruar zbatimin e legjislacionit te punes nga punedhenesit dhe personat e siguruar prejtyre. MPÇSSHB ushtron kontroll ne vendet e punes me qellim sigurimin e punonjesve dhembrojtjen e tyre me mjetet e nevojshme per nje pune pa avari dhe aksidente dhe plotesimin enevojave te punemarresve me kushtet me te domosdoshme higjieno-sanitare. MPÇSSHB kapercaktuar punet e veshtira ose te rrezikshme si dhe listen e substancave te rrezikshme, meqellim mbrojtjen e shendetit dhe sigurimin ne pune nga perdorimi i tyre. MPÇSSHB leshonlejen e punes nepermjet inspektoratit te punes. Nje leje e vecante kerkohet nga punedhenesitper punonjesit qe do te punojne me substancat e shpallura si te rrezikshme nga kjo ministri.Ministria e Bujqesise, Ushqimit dhe Mbrojtjes se Konsumatorit (MBUMK) se bashku meMMPAU dhe MSh jane përgjegjës për hartimin e rregullave per regjistrimin e PMB.Institucionet për të kryer aktivitete të caktuara profesionale dhe teknike, veçanërisht ato qëlidhen me vlerësimin e dosjeve gjate procedures se regjistrimit, për të kryer studimetoksikologjike dhe ekotoksikologjike, për të kryer vleresime fiziko-kimike dhe analizabiologjike të produkteve për mbrojtjen e bimëve (tani e tutje të referuar si PMB) jane:Departamenti për Mbrojtjen e Bimëve (DMB) ne Universitetin e Bujqesise, Tirane; Instituti iShëndetit Publik (IShP); Instituti i Sigurise Ushqimore dhe Veterinarise (ISUV); Ministria eMjedisit, Pyjeve dhe Administrimit te Ujerave.Importi dhe eksporti i tyre kontrollohen nga kjo ministri, permes Autoritetit Kombetar teUshqimit (AKU). Ministri ka autoritetin te pezulloje ose ndaloje cdo lloj produkti permbrojtjen e bimeve (PMB) apo pleh kimik qe nuk i pergjigjet kerkesave te standardeve temiratuara.Ne fushen e produkteve per mbrojtjen e bimeve, MBUMK, nepermjet Drejtorise se Shendetitte Kafsheve dhe Mbrojtjes se Bimeve (DShKMB), eshte autoriteti qendror kompetent neRepubliken e Shqiperise per:• çështjet e hartimit te politikave,• procedurat përkatëse administrative te regjistrimit dhe te monitorimit si dhe,• aktivitetet e inspektimit,

• ne bashkëpunimin ndërkombëtar,Inspektorati për Mbrojtjen e Bimëve (inspektorati fitosanitar) ne DRBUMK-te e qarqeveeshtë përgjegjës për aktivitetet e kontrollit, pra per mbikqyrjen e aktivitetit te mbrojtjes sëbimëve në lidhje me PMB-te. Inspektori i mbrojtjes se bimeve, prane DRBUMK-se, ka tedrejte te bllokoje nje PMB, kur:• analizat e kryera nuk perputhen me treguesit cilesore, te deklaruar per kete PMB• ajo nuk eshte e regjistruar sipas legjislacionit ne fuqi, per regjistrimin e PMB-ve.Prane Institutit te Sigurisë Ushqimore dhe Veterinarisë (ISUV) eshte ngritur gjate vitit 2009laboratori i analizave cilesore te PMB-ve, si dhe i mbetjeve te tyre ne produktet bimore dheshtazore. Ky laborator eshte ne fazen e permiresimit te kapaciteteve teknike, si pajisje etj.Ministria e Puneve Publike, Transportit dhe Telekomunikacionit (MPPTT) pergjigjet pertransportin e mallrave te rrezikshme. Ajo leshon lejen per automjete qe trasportojne mallrat errezikshme, ben kontrollin teknik dhe bashkerisht me Ministrine e Brendshme i shoqeron ketomallra deri ne destinacion brenda vendit.Transporti i lendeve eksplozive te importit sigurohetme mjetet dhe personelin e Ministrise se Mbrojtjes.Ministria e Mbrojtjes (MM) Ne zbatim te neneve 5 dhe 7 te ligjit 9108/2003 MM kapergjegjesine e prodhimit, importit, eksportit, administrimit, kontrollit te substancave qezoterojne vetite e klases 1, 2 dh 3. Kjo ministri me ligj nuk ka pergjegjesine e klases 1 vetemper lendet eksplozive te perdorimit civil, qe i ka kaluar si pergjegjesi METE si perdoruesikryesor i kesaj lende. Per te gjitha llojet e tjera te eksploziveve kjo Ministri ka pergjegjesine evleresimit, testimit, administrimit dhe kontrollit te tyre Ministria e Mbrojtjes jep lejet dhe kapergjegjesine kryesore per importin, eksportin, testimin e lendeve eksplozive dhe transportine lendeve kimike te rrezikshme.Autoriteti i Kontrollit Shtetëror të Eksporteve (AKSHE) është një institucion qëndror, mestatusin e personit juridik, publik, në varësi të Ministrit të Mbrojtjes, i cili ka si objekt tëveprimtarisë kontrollin shtetëror mbi eksportin, importin, kalimin tranzit, transferimin dheveprimtaritë ndërmjetësuese për mallrat ushtarake dhe mallrat e teknologjitë me përdorim tëdyfishtë.AKSHE është institucioni përgjegjës për zbatimin e politikës shtetërore në fushën e kontrollittë eksporteve dhe importeve të mallrave ushtarake dhe mallrave e teknologjive me përdorimtë dyfishtë. Krijimi dhe veprimtaria e tij gjejnë bazën ligjore në Ligjin nr. 9707, datë05.04.2007“Për kontrollin shtetëror të veprimtarisë së import-eksportit të mallrave ushtarakedhe mallrave e teknologjive me përdorim të dyfishtë” dhe në Vendimin e Këshillit tëMinistrave nr. 43, datë 16.01.2008“Për organizimin, funksionimin dhe statusin e autoritetit tëkontrollit shtetëror të eksporteve”.Ky institucion mbështetur në listën e mallrave të miratuar me Vendimin e Këshillit tëMinistrave nr. 1569, datë 19.11.2008, listë e cila pasqyron përpikmërisht listën e mallrave tëhartuar nga Bashkimi Europian e cila miratohet me bazë vjetore nga Këshilli i Ministrave• kryen të gjitha verifikimet e nevojshme, si në lidhje me dokumentacionin e paraqiturnga subjektet tregtare, ashtu dhe në analizën dhe ekspertizën përkatëse në lidhje me mallratdhe veprimtaritë objekte të eksportit. Ky kontroll përfshin të gjitha fazat e proçesit, dukefilluar që nga faza e para - liçensimit, deri në kontrollin e mëtejshëm pasi subjekti ështëpajisur me liçensë dhe në verifikimin e përdoruesit dhe destinacionit përfundimtar të mallit,

• lëshon liçensa dhe autorizime ndaj personave fizike e juridike, të cilët kryejnëveprimtaritë tregtare të lidhura me eksportin, importin, transferimin e mallrave ushtarake apome përdorim të dyfishtë, si dhe të teknologjive të tyre, në bazë të vlerësimit të kritereve tëkërkuara ligjërisht,• sanksionon në rastet e konstatimit të shkeljeve ligjore, subjektet tregtare përgjegjësepër këto shkelje,Ministria e Brendshme (MB) është përgjegjëse për përgatitjen dhe zbatimin e planitkombëtar të emergjencave civile, dhe së bashku me institucionet e tjera zbaton politikën eKëshilllit të Ministrave në fushën e planifikimit dhe menaxhimit te emergjencave civile.Drejtoria e Përgjithshme e Emergjencave Civile eshte nje strukture e perhershme dhe especializuar, qe merrr pjese ne te gjitha stadet e ciklit te menaxhimit te emergjencave civile.Shërbimi i Mbrojtjes Civile, në vendin tonë, mbështetet kryesisht në ligjin nr. 8756, datë 26.3.2001 ”Për emergjencat civile”, në ligjin nr. 8766, dt. 5.04.2001, “Për mbrojtjen nga zjarri dheper shpëtimin” (Fletorja Zyrtare: Viti 2001, Nr 19, Faqe 570; Data e botimit: 04-05-2001), nëPlanin Kombëtar të Emergjencave Civile të miratuar me VKM nr. 835, datë 3.12.2004 si dhenë akte të tjera nënligjore të dala në zbatim të tyre.Shërbimi i emergjencave civile (mbrojtja civile) funksionon kryesisht mbi bazën e strukturavetë përhershme dhe atyre të përkohshme, të cilat ngrihen dhe funksionojnë për aq kohë sa zgjatemergjenca. Përsa i përket strukturave të përhershme ato ndahen në:a. struktura planifikuese, menaxhuese dhe monitoruese, ku futen kryesisht strukturatdrejtuese qëndrore, në qark dhe vendore, si dhe instituticionet monitoruese dhe shkencore,b. strukturat vepruese aktive (operacionale) ku futen Policia e Shtetit dhe policitë etjera, PMNZSH-ja, Urgjenca Shëndetësore, Forcat e Armatosura, Brigadat Rajonale tëMbrojtjes Civile, si dhe struktura të tjera të kërkim-shpëtimit në shërbimin e Mbrojtjes Civiledhe jashtë saj.c.strukturat vepruese mbështesëse, siç janë Drejtoria e Përgjithshme e Rezervave tëShtetit, strukturat e tjera të mbështetjes logjistike, si dhe OJF-të e ndryshme.Për çështje të sigurisë dhe shëndetit në punë dhe specifikisht për mbrojtjen nga zjarri në MPBfunksionon Drejtoria e Policisë për Mbrojtjen nga Zjarri dhe Shpëtimin, veprimtaria e të cilitrregullohet me Ligjin Nr. 8766/2001 “Për Mbrojtjen nga Zjarri dhe Shpëtimin”, (FletoreZyrtare, Viti 2001, Nr.19, Faqe:570, Data e botimit 05-04-2001).Ministria e Financave (MF) Autoritetet doganore kontrollojnë në pikat e kalimit të kufiritshtetëror mallin e deklaruar si substancë dhe preparat i rrezikshëm, për importin dheeksportin e të cilave kërkohet miratim nga ministria përkatëse përcaktuar nga Ligji Nr.9108,datë 17.7.2003 ”Për Substancat dhe Preparatet Kimike”.• Në rast dyshimi apo shkeljeje të këtij ligji, autoritetet doganore bllokojnë mallin dhenjoftojnë Inspektoratin Shtetëror të Mjedisit ose Inspektoratin Sanitar Shtetëror përkundërvajtjen dhe, në rast dyshimi, u kërkojnë këtyre inspektorateve asistencë teknike.• Autoritetet doganore regjistrojnë ngarkesën me substanca dhe preparate të rrezikshme, qëkalon kufirin shtetëror.• Autoritetet doganore u lejojnë punonjësve të Ministrisë së Mjedisit dhe të inspektorateveshqyrtimin e regjistrave, në kopje të shkruara ose fotokopje, si dhe transmetimin dixhital të tëdhënave.

4.3 Komente /AnalizaTashme ekzistojne nje numur i madh aktesh ligjore dhe nenligjore qe mbulojne te gjithesektoret e ekonomise, te cilat percaktojne detyrimet dhe te drejtat e institucioneve tendryshem dhe autoritetin e kontrollit te tyre. Nevoja e nje koordinimi ne implementimin ebazes ligjore eshte e nevojshme ne kete periudhe te kalimit ne ekonomine e tregut. Adoptimi ilegjislacionit Europian, perfshirja ne legjislacionin e vendit te Direktivave te BE duke ndjekurne vazhdimesi ndryshimet dhe te rejat ne to per persosjen e kuadrit ligjor ekzistues, kerkonngritjen e rolit te strukturave shteterore, perfshirjen e institucioneve joqeveritare dhesindikatave te puntoreve qe ne fillim te ndermarrjes se iniciativave ligjor e ne vecanti kurkemi te bejme me kimikate te rrezikshme. Aktualisht ka nje boshllek te madh ligjor dhemungese te rregullave e mekanizmave jo rregullatore ne lidhje me kimikatet. Vendi ka nevojeper nje Akt te Kimikateve (sic i kane te gjitha vende e zhvilluara) ku te perfshihen te gjithaaktet ligjore dhe normative, te vleresimit te tyre, te sigurimit prej tyre dhe masave mbrojtjeseper ruajtjen e shendetit te punonjesve dhe qytetareve ne pergjithesi pse jo dhe te asgjesimit tetyre.Pra eshte e nevojshme te krijohet nje baze e re ligjore per administrimin e kimikateve.Kimikatet e konsumit jane te pa trajtuara nga ana ligjore dhe mungon ne pergjithesi kontrolli ityre.Ne baze te Ligjeve te miratuara, Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit te Ujraveduhet te ngreje Zyren e Regjistrimit te kimikateve, METE te krijoje sherbimin e kontrollit tekimikateve. MSh dhe MPÇSSHB kane detyra te vecanta qe lidhen me normat e lejuara, masate sigurise dhe emrgjences, kualifikimin e punonjesve etj.Megjithe progresin e arritur ne administrimin e kimikateve ne pergjithesi duhet thesuar sepengese kryesore ne plotesimin e kuadrit te nevojshem ligjor por edhe administrimit me temire te kimikateve nga njera ane, ka qene mbeshtetja e kufizuar nga ana financiare perstabilizimin e situates se krijuar nga prania ne ndermarrjet e privatizuara ose te nxjerrja jashteperdorimit e mjaft kimikateve stoqe dhe te pa mbrojtura sipas rregullave dhe nga ana tjeterniveli i ulet I shkalles se ndergjegjesimit te komunitetit dhe politikaneve ne forcimin e bazesligjore dhe masave per ruajtjen dhe mbrojtjen e sigurte nga kimikatet ne pergjithesi dhe ato terrezikshmet ne vecanti.

Kapitulli 5: Aktivitetet përkatëse të Industrisë, Grupet e interesit publik, Organetprofesionale dhe Sektori i KërkimitQëllimi i këtij kapitulli është pwrshkrimi dhe rishikimi i aktiviteteve të organizatave joqeveritare(OJQ), në mbështetje të përpjekjeve kombëtare për menaxhimin e kimikateve.5.1 Përshkrim i organizatave dhe programeve jo-qeveritare5.1.1 Përshkrim i organizatave dhe aktiviteteve të industrisëOrganizatat jofitimprurëse profesionale të biznesit paraqesin pikëpamjet e veta në rrugëinstitucionale për administrimin dhe mbrojtjen e mjedisit. Ato marrin pjesë në hartimin dhezbatimin e programeve të zhvillimit, të administrimit e të mbrojtjes së mjedisit. Ministri iMjedisit përcakton rregullat dhe procedurat për komunikimin e organeve publike mjedisore meorganizatat profesionale te biznesit.Konfindustria (Konfederata e Industrive të Shqipërisë) (http://www.konfindustria.al/) ështëinstitucioni që grupon dhe përfaqëson vetëm interesat e industrive të prodhimit dhe shërbimevenë vend. Anëtarë të Konfindustrisë janë përfaqësuesit më të rëndësishem të industrive shqiptarenë të gjitha fushat si: industria energjetike, industria e kërkimit, shfrytëzimit dhe përpunimit tënaftës, industria e nxjerrjes dhe përpunimit të mineraleve dhe metaleve, industria ushqimore,industria e prodhimit të pijeve, industria e prodhimit të letrës dhe kozmetikes, industria epërpunimit të drurit, industria e turizmit dhe shërbimeve ajrore, etj. Ka lindur si domosdoshmërinë periudhën e rrugës së integrimit të Shqipërisë në Bashkimin Europian dhe krijimit të kushtevepër krijimin e tregut mbarëshqiptar. Konfindustria punon vetëm me industritë e prodhimit dhe tësherbimeve vendore dhe jo tregtarët e prodhimeve të huaja.Dhomat e Tregtisë dhe Industrisë (DhTI) janë të vendosura në të gjitha qytetet kryesore tëvendit. Adresat e DhTI-ve gjënden në faqen e internetit:http://www.informacioni.com/dhomat_e_tregtise.html. DhTI-të ofrojnë mbështetje dhe këshillim përbizneset, akses në informacion mbi industrinë, turizmin, bujqësinë, mjedisin, importet dheeksportet, etj. dhe mundësi për ndihmë juridike. DhTI-të janë bashkëpunëtore të ngushta meqeverinë qendrore dhe lokale për çështje që kanë të bëjnë me komunitetin e biznesit. Dhomatbashkëpunojnë edhe me grupe të ndryshme të komunitetit, shkolla, institucione fetare, organizataartistike dhe kulturore etj. për të organizuar konferenca, forume biznesi, panaire, misione biznesi,ngritje fondesh për bamirësi etj. DhTI-të janë të organizuara në Unionin e Dhomave të Tregtisëdhe Industrisë (http://www.abcinfos.com/uccial/index.html).Konfederata e Sindikatave të Shqipërisë (KSSH) (www.kssh.org), është krijuar dhefunksionon si bashkim vullnetar i Federatave Sindikale të profesioneve ose degëve të ekonomisë.KSSH sot është organizata sindikale më e madhe dhe më e organizuara në Shqipëri.Struktura Përgjegjëse për Mbrojtjen e Konsumatorëve (SPMK)1

Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjitikës (METE) është ministria përgjegjëse përmbrojtjen e konsumatorit ndaj produkteve jo-ushqimore. Në mënyrë më specifike, mbrojtja ekonsumatorit bie në varësinë e Drejtorisë së Përgjithshme për Politikat Tregtare. Brënda kësajdrejtorie, Departamenti i Mekanizmave të Tregut dhe i Ndihmës Shtetërore është në mënyrëspecifike përgjegjës për mbrojtjen e konsumatorit. Vetë Departamenti i Mekanizmave të Tregutdhe i Ndihmës Shtetërore përbëhet nga katër sektorë, tre prej të cilëve punojnë drejt për së drejtinë fushën e mbrojtjes së konsumatorit: Sektori I Mbrojtjes së Konsumatorit, Sektori I Mbikqyrjessë Tregut dhe Masave Mbrojtëse, Sektori I Sigurisë së Produkteve. Komisioni I Mbrojtjes sëKonsumatorëve (http://www.kmk.al/) është organ vendimmarrës, i cili ka për detyrë zbatimin eLigjit “Për mbrojtjen e konsumatorit” në lidhje me produktet jo-ushqimore dhe shërbimet. Kykomision funksionon në bazë të VKM Nr. 1444, datë 22.10.2008 “Për mënyrën e funksionimitdhe të pagesës së anëtarëve të Komisionit të Mbrojtjes së Konsumatorit, si dhe përcaktimin eprocedurave të vlerësimit të shkeljeve”.Institucione dhe Organizata përfaqësuese të konsumatorëve janë: Avokati i Popullit, Zyra përMbrojtjen e Konsumatorëve (http://www.konsumatori.org), Shoqata e KonsumatorëveShqiptarë, etj. Kjo e fundit është shoqatë e pavarur dhe ka si mision dhe qëllim të saj mbrojtjen etë drejtave dhe interesave të konsumatorëve shqiptar. Fushat, në të cilat Shoqata operon janë tëndryshme si: edukim dhe ndergjegjësim në shkolla, nëpermjet takimeve, bisedave, që synojnënjohjen e ligjeve, marrëdhenieve treg-konsumator, shpërndarjen e botimeve të ndryshme,broshura, fletë palosje, si dhe jashtë tyre, shkëmbimin e informacioneve me institucionetshtetërore nëpërmjet dhënies së mendimeve për akte të ndryshme ligjore e nënligjore, paraqitjessë ankesave që prekin interesat kolektive të konsumatoreve, në lidhje mes tw tjerave meproduktet ushqimore, ujin e pijshëm, ndotjen e mjedisit, largimin e pesticideve nga zona tëndryshme etj.u5.1.2. Organizatat jofitimprurese (OJF) në Shqipëri5.1.2.1. Legjislacioni mbi OJF-teLegjislacioni mbi të cilin bazohet veprimtaria e OJF-ve përbëhet nga:- Ligji Nr.8788, datë 7.5.2001 “Për Organizatat Jofitimprurëse”,- Ligji Nr. 8789, datë 7.5.2001 “Për regjistrimin e organizatave jofitimprurëse” dhe- Vendimi Nr.1679, datë 24.12.2008. “Për kriteret dhe procedurat e përcaktimit të statusittë Organizatave jofitimprurëse, për përfitim publik”.- Ligji Nr.8652, datë 31.7.2000 “Për organizimin dhe funksionimin e qeverisjes vendore”shpreh si një detyrë të pushtetit vendor dhënien e informacionit të nevojshëm, që umundëson qytetarëve pjesëmarrjen në vendimmarrje në lidhje me funksionet dhekompetencat e ushtruara nga njësia e qeverisjes vendore përkatëse.- Udhezim (Nr.1, datë 03.03.2009) Për detyrat e organeve mjedisore për të siguruarpjesëmarrjen e publikut dhe te OJF-ve mjedisore në proçesin e vlerësimit të ndikimit nëmjedis.Përsa i përket palëve të interesuara ekziston një legjislacion i zgjeruar në lidhje me pjesmarrjendhe vendimmarrjen e tyre në çështje të lidhura me menaxhimin e kimikateve siç janë:2

Strategjia Ndërsektoriale e Mjedisit (miratuar me VKM Nr.87, dt.29.11.2007), e cila krijon njëvizion dhe vendos si prioritet informimin e publikut dhe përfshirjen e shoqërise civile nëdraftimin e legjislacionit mjedisor si dhe implementimin dhe monitorimin e tij. Gjithashtu, nwLigjin Nr.8934 dt.05.09.2002 “Për Mbrojtjen e Mjedisit” amenduar 2008, vendosen si elementetë domosdoshëm bashkëpunimi dhe veprimet e përbashkëta ndërmjet autoriteteve publike gjatëmiratimit të strategjive, programeve, planeve etj., si dhe gjatë zbatimit të politikës, kontrollit dhemasave të tjera mjedisore për mbrojtjen e mjedisit. Sipas kwtij ligji, publiku dhe OJF-tenjoftohen për gjendjen e mjedisit nëpërmjet publikimit të të dhënave nga organet shtetërore dhenga personat fizikë dhe juridikë, si dhe duke kërkuar të dhëna pranë organeve shtetërore. Ministrii Mjedisit përcakton rregullat dhe procedurat për bërjen publike dhe shpërndarjen e te dhënavemjedisore nga organet e mbrojtjes së mjedisit si dhe pwr pjesëmarrjen e publikut nëvendimmarrjet e organeve të mjedisit. OJF-tw mjedisore gëzojnë të drejtat e oponencës dhe tëbashkëpunimit me organet e mbrojtjes së mjedisit. Ministri i Mjedisit përcakton rregullat dheprocedurat e detyrueshme për organet mjedisore, për të realizuar të drejtat e organizatavejofitimprurëse, sidomos: a) në hartimin e politikave, të strategjive, planeve të zhvillimit, si dheprogrameve për mbrojtjen e mjedisit; b) në hartimin dhe zbatimin e planeve të menaxhimit tëzonave të ndryshme; c) në hartimin dhe zbatimin e programeve të monitorimit; ç) në kontrolletmjedisore; d) në proçesin e vlerësimit të ndikimit në mjedis dhe të miratimit të lejes mjedisore;dh) në hartimin e projektakteve normative mjedisore.Përfaqësues të OJF-ve marrin pjesë si anëtarë në këshilla e komitete, që krijohen përadministrimin dhe mbrojtjen e mjedisit. Ministria e Mjedisit mbështet projektet e OJF-ve përmbrojtjen e mjedisit sipas rregullave të miratuara nga Këshilli i Ministrave, me propozimin eMinistrit te Mjedisit.Gjithashtu, Ministri i Mjedisit përcakton rregullat dhe procedurat për komunikimin e organevepublike mjedisore edhe me organizatat profesionale të biznesit.Për tërheqjen e mendimit të publikut në vendimmarrje për mjedisin V.K.M Nr.994, datë02.07.2008 specifikon si kërkesë ligjore në procesin e hartimit te politikave, strategjive rajonale ekombëtare, të përgjithshme a sektoriale dhe të planeve të veprimit në zbatim të tyre, që kanëlidhje me mjedisin. Gjithashtu po kjo VKM specifikon hapat qe ndermerren për të siguruarpjesëmarrjen e publikut gjatë përgatitjes së projektakteve normative mjedisore. Ne nje kre teveçante detajohen rregullat, procedurat, format e realizimit praktik te tyre, menyrat ekomunikimit dhe afatet qe duhet te respektojne organet shteterore per te realizuar terhiqen emendimit te publikut e te OJF-ve.Gjithashtu, në Ligjin Nr. 10 431, datë 9.06.2011 “Për mbrojtjen e mjedisit” shprehet si një parimi domosdoshëm pjesëmarrja e palëve të interesuara në nenin “Parimi i së drejtës për informimdhe i pjesëmarrjes së publikut” si dhe neni 14 i nxitjes se veprimtarive per mbrojtjen e mjedisitku ne piken 1.b) te saj thuhet” ... mund të lidhin marrëveshje me subjektet ndotëse dhe shoqatat etyre për masat vullnetare që ato mund të ndërmarrin, me qëllim reduktimin e mëtejshëm tëndikimit në mjedis...”.5.1.2.2. Regjistrimi i OJF-veNë Shqipëri, regjistrimi ligjor i OJF-ve është ende i vështirë, i ngatërruar dhe një proces qëkërkon kohë, pavarësisht përpjekjeve për reformim të ligjit. Shqipëria ka në zbatim një proces3

egjistrimi me dy shkallë, në nivel qendror dhe vendor. Shkalla e parë është për regjistriminligjor dhe e dyta për regjistrimin për taksat. Problemet më të shumta paraqiten me shkallën e dytëtë regjistrimit. Si rezultat i vështirësive në regjistrim, mjaft OJF-ve paraqesin se ato punojnë papërfunduar zyrtarisht të gjitha shkallët e regjistrimit, veçanërisht atë që ka të bëjë me autoritetetfinanciare. Avokatët kanë mundësi për t’i lehtësuar procedurat, pavarësisht se pjesa më e madhee OJF-ve nuk i quajnë të nevojshme këto shërbime ligjore.5.1.2.3. Të dhëna mbi OJF-të dhe organizatat ndërkombëtare në ShqipëriInformacion i përgjithshëm mbi organizatat jofitimprurese, legjislacionin ku bazohet veprimtariae tyre, aktivitetet, etj. mund të gjendet në faqen e internetit të MPCSShB, në adresen:http://www.mpcs.gov.al/dpshb/sq/bashkepunetoret/organizatat-jofitimprurese-ojf-teInformacion i përgjithshëm mbi organizatat ndërkombëtare në Shqipëri mund të gjendet në faqene internetit të MPCSShB, në adresen:http://www.mpcs.gov.al/dpshb/sq/bashkepunetoret/organizatat-nderkombetare-ne-shqiperiLista e OJF te regjistruara prane organeve tatimore mund te gjendet ne adresen:www.fint.gov.al/doc/Lista%20e%20OJF%20.xlsDisa nga OJF –të kryesore mjedisore në Shqipëri janë renditur më poshtë:Qendra Rajonale e Mjedisit për Evropën Qendrore e Lindore (REC) (http://al.rec.org/)është një organizatë ndërkombëtare me mision mbështetjen për zgjidhjen e problemevemjedisore në Evropën Qendrore e Lindore (EQL). Fushat e veprimtarisë së REC Shqipërimbulojnë të gjitha aspektet e mbështetjes teknike, ne fusha si biodiversiteti, financimi mjedisor,legjislacioni mjedisor, menaxhimi mjedisor, mjetet e edukimit, shendeti dhe mjedisi si dhetransporti i gjelbër.“Grupimi Ekolëvizja” (http://www.ekolevizja.org/): “Ekolëvizja” është grupim me shtrirjekombëtare i disa OJF-ve mjedisore. Misioni i Grupimit “Ekolëvizja” është të bashkojë dheforcojë zërin e shoqërisë civile në mbrojtjen e mjedisit dhe zhvillimin e qëndrueshëm, të bëhetfaktor në proceset vendimmarrëse, përmes forcimit të integritetit të rrjetit të shoqatave mjedisore,rritjes së cilësisë së veprimtarive, zgjerimit të pjesëmarrjes, informimit dhe ndërgjegjësimit tëpublikut. Programi i ketij grupimi përfshin ndër të tjera oponencë të fortë ndaj politikave antimjedisore,forcimin e ndërgjegjësimit të shoqërisë civile, të jetë faktor aktiv në zgjidhjen eproblemeve mjedisore dhe zhvillimit të qëndrueshëm, pjesëmarrje në hartimin e politikavemjedisore dhe vendimmarrje, këshillime, konsulencë, trajnime, ndermarrje e studimeve dhepunës kërkimore konkrete, grumbullim dhe shpërndarje e informacionit mjedisor, etj. Disa ngashoqatat që bëjnë pjesë në grupimin Ekolëvizja janë EGNATIA, Klubi Ekologjik Krujë, Institutii Studimeve të Ambientit, Milieukontakt International Tiranë, EKOMJEDISI Durrës, G & GGroup Tiranë, etj.Qendra EDEN (www.eden-al.org) synon të kontribuojë në zhvillimin e qëndrueshëm, mjedis tëshëndetshëm nëpërmjet informimit dhe edukimit dhe duke ofruar shërbime për aktorët einteresuar dhe partnerët. Qendra EDEN promovon konceptin e zhvillimit të qëndrueshëm me4

institucionet qeveritare dhe ndihmon autoritetet shtetërore në hartimin e politikave dhe tëprogrameve mjedisore. Ajo gjithashtu mbështet iniciativat lokale për edukimin mjedisor si dheforcimin e bashkëpunimit midis OJF-ve mjedisore, strukturave lokale, biznesit dhe aktorëve tëtjerë kyç. Qendra EDEN zhvillon programe edukative, publikon materiale dhe organizonveprimtari publike, që synojnë rritjen e ndërgjegjësimit publik në lidhje me mjedisin. Organizatadrejton Qendrën e Burimeve Mjedisore dhe ka një grup trajnerësh e programe për ngritjen ekapaciteteve për aktorët si publike dhe private.5.1.3. Sektori i kërkimit shkencor5.1.3.1. Legjislacioni mbi aresimin e larte dhe shkencen- Ligji Nr.9741, datë 21.5.2007 Për Arsimin e Lartë në Republikën e Shqipërisë (iazhornuar)- Ligji Nr.8834, datë 22.11.2001 për ratifikimin e “Konventës për njohjen e kualifikimevetë arsimit të lartë ne Europë" (Lisbonë, 1997)- Ligji Nr.9704, datë 2.4.2007 Për ratifikimin e “Marrëveshjes ndërmjet Këshillit tëMinistrave të Republikës së Shqipërisë dhe qeverisë së Republikës së Italisë përrealizimin e një qendre shërbimesh dhe të një rrjeti telematik për universitetet”5.1.3.2. Sistemi i shkencës dhe institucionet përbërëse të tijSistemi i shkencës përfshin institucionet e arsimit të lartë, të kërkimit shkencor, të zhvillimit tënjohurive dhe të teknologjisë (inovacionit). Si i tillë ai nuk përfshin vetëm institucionetthemelore jopublike dhe publike të arsimit të lartë dhe të kërkimit, por edhe sipërmarrjet qëveprojnë në fushën e kërkimit, zhvillimit dhe inovacionit.Akademia e Shkencave e Shqipërisë (http://www.akad.edu.al/) e themeluar më 1972, ështëinstitucioni më i rëndësishëm shkencor në Republikën e Shqipërisë. Ajo përfshin shkencëtarënga më të shquarit, akademikë, të cilët zhvillojnë veprimtari shkencore në institute dhe qendrakërkimore, si dhe organizma të tjerë shkencorë brenda dhe jashtë vendit. Akademia ka dyseksione: Seksionin e Shkencave Shoqërore dhe Albanologjike dhe Seksionin e ShkencaveNatyrore dhe Teknike. Në strukturën e saj përfshihen gjithashtu, Njësia e Projekteve të Kërkim-Zhvillimit Teknologjik e Inovacioneve, Dega e Marrëdhënieve me Jashtë dhe me Publikun,Biblioteka Shkencore dhe Botimet.Ministria e Arsimit dhe Shkencës (MASH) (www.mash.gov.al) harton strategjite dhe politikatper zhvillimin e aresimit te larte, për përmirësimin e mëtejshëm të kurrikulave dhe të cilësisë sëtyre, në bazë të legjislacionit dhe standardeve në fuqi. Në përputhje me Procesin e Bolonjës,promovon programe të ndryshme kërkimore shkencore nën ombrellën e BE, si dhe mban lidhjetë vazhdueshme me njësitë bazë që mbulojnë këto programe nëpër Universitete.Agjencia e Kërkimit, Teknologjisë dhe Inovacionit (www.akti.gov.al): Misioni i Agjencisë sëKërkimit, Teknologjisë dhe Inovacionit është të vlerësojë, financojë, monitorojë dhe5

administrojë programet dhe projektet në fushën e shkencës, teknologjisë dhe inovacionit nëShqipëri. Agjencia ka si qëllim financimin e projekteve në fushën e Biznesit të vogël dhe temesëm si dhe transferimin, modernizimin dhe rinovimin e teknologjive të tyre.Vizioni i AKTI-t është të zhvillojë shkencën dhe teknologjinë në përputhje me prioritetkombëtare, duke bashkëpunuar me të gjithë institucionet dhe sektorët e linjës. Akti kontribuon nëkrijimin e infrastrukturës dhe instrumenteve të përshtatshme që zbatojnë politikat e kërkimit dhezhvillimit në Shqipëri, duke promovuar aktivitete dhe sipërmarrje që zhvillojnë shkencën,teknologjinë dhe inovacionin dhe duke luajtur një rol lider në krijimin e kulturës së kërkimitshkencor.Agjencia Publike e Akreditimit të Arsimit të Lartë (APAAL) është një institucion shtetërordhe publik, pjesë e Sistemit të Sigurimit të Cilësisë në Arsimin e Lartë në Shqipëri. APAALështë përgjegjëse për procesin e vlerësimit të jashtëm të programeve dhe institucioneve publikedhe private të arsimit të lartë në Shqipëri, si përpara hapjes/licensimit të tyre ashtu dhe atyreegzistuese apo në proces. APAAL kryen gjithashtu proceset e rankimit, analiza dhe vlerësimesistematike dhe krahasuese institucionale dhe/ose programeve në aresimin e larte.Sistemi i akreditimit në Shqipëri është themeluar në vitin 1999. Ai përbëhet nga dy institucione,Agjencia e Akreditimit dhe Këshilli i Akreditimit. Të dy këto institucione bashkëpunojnë përrritjen e cilësisë në arsimin e lartë.Institucionet e aresimit tw lartw (universitetet) janë institucione mësimore – kërkimore që,sipas strategjisw se arswimit të lartë (2008), kanë si mision arsimin e lartë, kërkimin shkencor,zhvillimin dhe transferimin e njohurive dhe të teknologjisë. Gjërësia dhe niveli i kërkimitshkencor në universitetet e ndryshme do të jetë i ndryshëm. Aktualisht Shqipëria ka 11 shkolla tëlarta publike dhe 17 shkolla të larta private. Këto të fundit kanë një “moshë” shumë të re (shkollae parë e lartë private ka vetëm 7 vjet veprimtari). Megjithatë, disa prej tyre kanë filluar të shfaqinpotencialet e tyre edhe në fushën e kërkimit. Listat e institucioneve te arsimit te lartw publik dheatij privat ne Shqipwri gjenden perkatesisht ne adresat:http://www.mash.gov.al/faqe.php?id1=2&id2=98http://www.mash.gov.al/faqe.php?id1=1&id2=7&id3=26Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit te Ujwrave (MMPAU) si institucionipergjegjes per mbrojtjen e mjedisit, ka mbeshtur dhe eshte angazhuar ne fushen e kerkimit dhezhvillimit shkencor ne fushen e mjedisit.Kjo mbeshtetje parashikohet ne ligjin Nr. 8934, date 5.09.2002 “Per mbrojtjen e mjedisit”, indryshuar, neni 67, pika ç e te cilit thote “Ministria e Mjedisit mbeshtet projekte per punekerkimore-shkencore, per permiresimin e gjendjes se mjedisit, per futjen e teknologjiveekologjikisht te pastra, per nxitjen e veprimtarive te organizatave jofitimprurese mjedisore”.Ne kete kontekst MMPAU mbeshtet çdo vit institucionet e ndryshme shkencore me programin eMonitorimit te Mjedisit mesatarisht me nje shume prej 200,000 Eurosh. Ky program siguronnjeherazi te dhena per gjendjen dhe tendencen e komponenteve te mjedisit si dhe garantonqendrueshmerine e institucioneve kerkimore nepermjet mbeshtetjes financiare te tyre.6

Qendrat kombëtare kërkimore janë institucione kërkimore-mësimore që kanë si misionkërkimin shkencor, formimin e thelluar universitar në ciklin e dytë dhe të tretë të studimeve,zhvillimin dhe transferimin e njohurive dhe të teknologjisë.Në shkollat publike, që kanë kapacitetet më të kufizuara për kërkim, është e rëndësishme tëmbështetet ngritja e qendrave rajonale të zhvillimit, ku kërkues të fakulteteve dhe tëdepartamenteve të ndryshme bashkëpunojnë përmes projekteve për kryerjen e studimeve tërëndësishme për rajonin. Sipas strategjisë së arsimit të lartë ngritja e këtyre qendrave duhet tëmbështetet përmes një fondi fillestar nxitës.Qendrat/agjensitë publike të zhvillimit dhe të transferimit të teknologjisë kanë për misionkryerjen e studimeve dhe projekteve zhvillimore si dhe transferimin e njohurive dhe teknologjivenë praktikën e prodhimit të produkteve dhe të ofrimit të shërbimeve.Qendrat, agjencitë, institutet dhe sipërmarrjet e tjera private që veprojnë në kërkim,zhvillim dhe transferim të teknologjisë dhe njohurive. Kjo hallkë e sistemit është ende në hapat epara të zhvillimit në Shqipëri. Megjithatë, tendenca është shumë pozitive.ECAT Tirana (www.ecat-tirana.org) punon me qeverinë rajonale dhe kombëtare, dukendihmuar për të përmirësuar punën dhe kryerjen e shërbimeve dhe duke u lejuar atyre të bëhenmë të përgjegjshme. ECAT punon me politikat, me industrinë dhe komunitetet rurale dhe urbanepër të zhvilluar, integruar dhe zbatuar politika për një zhvillim të qëndrueshëm mjedisor. ECATTirana mbështet nisma të sigurta mjedisore në Shqipëri, për të përmbushur sfidat e pjesëmarrjessë publikut dhe kërkesat për transparencë më të madhe dhe qeverisje më të mirë.5.1.3.3. Reforma e sistemit te kërkimit shkencorQeveria shqiptare në vitin 2006 ndërmori një reformë të thellë të sistemit të kërkimit shkencor.Kryeministri emëroi një grup ekspertësh nga komuniteti akademik, i cili mbi bazën e njëvlerësimi të thelluar të sistemit të kërkimit, hartoi një platformë për reformën e sistemit tëkërkimit shkencor. Rekomandimet e grupit të ekspertëve u detajuan nga Këshilli i Arsimit tëLartë dhe Shkencës (KALSH) dhe mbi këtë bazë, qeveria mori një sërë vendimesh përriorganizimin e rrjetit të institucioneve të kërkimit shkencor.Rezultatet kryesore të kësaj reforme mund të përmblidhen si më poshtë:a) Akademia e Shkencave u riorganizua sipas modelit të shumë vendeve të tjera europiane.Ajo vepron nëpërmjet një bashkësie të zgjedhur shkencëtarësh të organizuar në seksionedhe nuk administron më institute kërkimore.b) Institutet kërkimore të Akademisë së Shkencave u shkëputën prej saj dhe u integruan nësistemin e arsimit të lartë. Disa institucione tashmë janë nën varësinë e ministrive të linjës,dhe disa të tjera nën varësinë e universiteteve kryesore, si më poshtë:- Tri qendra kërkimore ndërdisiplinore (Qendra Ndëruniversitare e StudimeveAlbanologjike; Qendra Kërkimore Universitare e Energjisë, Ujit dhe Mjedisit pranë7

Universitetit Politeknik të Tiranës (UPT); Qendra Kërkimore Universitare eGjeoshkencave pranë UPT-së)- dy fakultete të reja: Fakulteti i Teknologjisë së Informacionit pranë UPT-së dheFakulteti i Bioteknologjisë dhe Ushqimit pranë Universitetit Bujqësor të Tiranës (UBT).- dy qendra/departamente të reja në përbërje të Fakultetit të Shkencave Natyrore tëUniversitetit të Tiranës (UT): Qendra e Fizikës së Aplikuar dhe Bërthamore;Departamenti i Bioteknologjisë.c) Institutet kërkimore të ministrive të linjës u riorganizuan dhe mbi bazën e tyre u krijuan12 qendra të transferimit të teknologjisë (QTT) dhe agjenci në varësi të ministrive, qëkanë si mision kryesor transferimin e teknologjive e të njohurive, si dhe mbështetjenteknike për politikëbërjen në fushat përkatëse.Përfundimi në 2008 i reformës strukturore, duke integruar institutet e kërkimit të Akademisë sëShkencave dhe të ministrive të linjës në universitete, e sjell sistemin e kërkimit të Shqipërisë nënjë linjë me shumicën e vendeve europiane, ku arsimi i lartë është i integruar me kërkiminshkencor, i cili është një parim bazë i sistemeve moderne të shkencës. Realizimi i procesit tëriorganizimit të sistemit të kërkimit shkencor ka krijuar vetëm një kuadër modern institucional, icili krijon premisa për një zhvillim të shpejtë të kërkimit shkencor dhe të transferimit tëteknologjive e të njohurive. Institucionet e arsimit të lartë dhe qendrat e reja të kërkimit dhe tëtransferimit të teknologjisë e të njohurive kanë filluar të hartojnë strategjitë e zhvillimit tëkërkimit shkencor dhe inovacionit, në kuadër të planit afatgjatë të zhvillimit të institucionit.5.1.3.4. Mbi kapacitetet dhe performancën e sistemit të SHTI (Shkencë TeknologjiInovacion)Kapacitetet dhe kompetenca për të menaxhuar kërkimin fondamental dhe atë të aplikuar nëShqipëri janë të kufizuara dhe, në përgjithësi, larg standardeve që do të mundësoninbashkëpunimin dhe integrimin në programet ndërkombëtare dhe europiane. Po ashtu,infrastruktura shkencore është në çdo aspekt e vjetëruar dhe e pamjaftueshme për të mbështeturkërkimin cilësor. Është i nevojshëm një program i qëndrueshëm për riinvestime për t’i sjellëpajisjet dhe mjediset shkencore në një nivel cilësor minimal për qëllime mësimore në të gjithafushat e shkencës dhe për të zhvilluar specializime të reja dhe për të forcuar ato ekzistueset, mesynim drejt bashkëpunimit kombëtar dhe ndërkombëtar.8

5.2 Permbledhje e ekspertizes jashte sistemit qeveritarTabela 5.A: Permbledhje e ekspertizes jashte sistemit qeveritarFusha eekspertizësMbledhja e tëdhënaveTestimi ikimikateveVlerësimi iriskutReduktimi iriskutInstitutetkërkimoreInstitutet kerkimoregrumbullojne tedhena nga perkimikatet ne kuaderte projekteveBehet me teknikatdhe metodatbashkekohoreBwhet nepermjetvlerwsimit tw nivelitte ndotesve dheshkalles seekspozimitNwpwrmjetsensibilizimit teUniversitetet Industria Grupimet eonsumatorwve/ambjentalistwveStudentet mund tembledhin te dhena(duke porfshire edhekimikatet) ngaministrite dheagjencite perkatese,po keshtu edhe ngakomuniteti si pjese ekerkimit te tyre.Testimet e thjeshtapërmeseksperimenteve janëbërë zakonishtsi pjesë e lëndëve teshkencësdhe kryhen nëlaboratorët eshkollës.Mbledh dhe ruan tedhenat e te gjithaaspekteve te punes.Testimi i kimikateveështë pjese e testeverutine per qellime teidentifikimit.OJQ-të dhekomuniteti,Organizatatmbledhintë dhënat endryshme përmesprogrameve të tillasi ato të lidhur memenaxhimin embetjeve, mjedisin,ushqimin dheshëndetin.- - Vleresimi i impaktitmjedisor mund tebehet nga studiotapo institute privateme ekspertemjedisore telicencuar ose ngaeksperte individualete licencuar po ngaMMPAUProcedurat dhepolitikat “Safety”,Ngritja e sistemit twmenaxhimit twProgramet ebashkëpunimit teUnionet e punës- -Org.profesionale-Të tjera9

Fusha eekspertizësKomunikimi iriskutAnaliza epolitikësInstitutetkërkimorevendimmarresve pernivelet e riskut temarra ne analiza.Berja publike erezultateve tematjeve dhevleresimit te riskutnepermjet botimeve,masmediave etj.Seminareve,workshop-eveUniversitetet Industria Grupimet eonsumatorwve/ambjentalistwvedhe pergjegjesia qekane universitetet siqendra edukimisiguron reduktimin eriskut nemenaxhimin ekimikateve dheaktivitetet e lidhurame to. Sfafiuniversitar është iinformuar per ketoaspekte.Rritja e komunikimitdhe nivelit tendergjegjesimit nerang universitar poredhe me gjere neperuebsitet universitareetj.Lektoret dhe tutoret,studentet e viteve telarta shpesh jane teperfshire ne politikatsiguriswPwrgatitja e planittw brendshwm twemergjencwsNjoftimi ipopullatws dhetrainimi i popullsiswpwrrethBashkwpunim menjwsitw e qeverisjesvendore pwrkoordinimin eplaneve twbrendshme dhe twjashtme twemergjencwsNepermjetpublikimeve apohartimit broshuraveapo posteravesidomos perkimikatet qe kaneimpakte akute neshendetIndustrite marrinpjese ne analizen epolitikave permesbordeve ekzekutive.10OJF-ve mekomunitetin dhe menxenesit e shkollavesi pshndergjegjesimimjedisor dheaktivitetetvullnetarekontribuojne nereduktimin e riskutqe kercenonshëndetin psh nereduktimin embetjeveKrijimi i rrjeteveper komunikimin eriskut nepermjethartimit tepolitikave tekomunikimit dhepërdorimi imasmediasUnionet e punësLuajne nje rol terendesishem nehartimin epolitikave perkomunikimin eriskut dhendergjegjesimetOrg.profesionaleRrisinndergjegjesimin nepermjetinformacionitte specifikuardheprofesional perriskun ekimikateveTë tjeraNGOnepermjetpublikimeve neuebsitet etyre poashtu edhene gazetaton line ose“hardcopy”kane rol terendesishem nekomunikimin eriskut

Fusha eekspertizësKlasifikimi dheetiketimiInstitutetkërkimoreUniversitetet Industria Grupimet eonsumatorwve/ambjentalistwvee kërkimitAplikuesit perregjistrim te PMB-vejane tw detyruar twparaqesin nw dosjene regjistrimit gjithwtw dhwnat pwrklasifimin e PMB-vesi dhe etiketwn, sielement twkomunikimit twriskut.Unionet e punësOrg.profesionaleLobime dhendergjegjesime duke paturparasyshzhvillimetevropiane dhendërkombëtarelidhur meklasifikimindhe etiketimine kimikateve,është enevojshme tërishikohetlegjislacioniaktualpërkatës,bazuar nërregulloren(EC)1272/2008, “Mbiklasifikimin,etiketimin dhepaketimin esubstancavedhepërzierjeve”,ose mbi GHS.Të tjeraTrajnimi dheedukimiTrajnim ivazhdueshwm i stafitnepermjetpjesmarrjes netrainime, konferencae seminareUniversitetet neteresi sigurojneprograme trajnimidhe edukimi neshkencat mjedisoredhe inxhinjerike perPersonelit mund tisigurohen trajnimeformale dhe joformalebrendavendit te punes osemarrin pjese part-11

Fusha eekspertizësAkreditimiKërkimi mbialternativatMonitorimiInstitutetkërkimorekombetare dhenderkombetareDisa laboratorw janwakredituar; tw tjerwjanw nw proces ose ekane si objektivMerren memonitorimin endotesve mjedisorene ujra, toka,sedimente, ajer.Universitetet Industria Grupimet eonsumatorwve/ambjentalistwvetopiket e lidhura mekimikatet psh efektete lidhura me ndotjete ajrit, ujit,ndryshimetklimaterike .Politika per te filluarprocesin eakreditimitnepermjet aplikimitne projektekombetare dhekooperime meorganizma tekualifikuartime ne kursekualifikimi formaleme institucione tetjera te edukimit.Akreditimi mbetet sikerkese per teprodhuar dhekontrolluarproduktet qeprodhojne per territur cilesine e tyre.Monitorimi nemenaxhimin ekimikateve është ilidhurnormalishtme punënp.sh. raportimi për12Unionet e punësSi pjese e analizesmjedisore te riskutkonsulentet osegrupet sigurojnevlerësimin qemundet gjithashtute sigurojezgjidhjealternative meqellim qe teminimizoje riskundhe efektet edëmshme neaktivitetetepropozuara.Org.profesionalePer programete asistencesteknikekontraktohenorganizmaprofesionale tetille siekspertetmjedisore.Grupet qenormalishtkane detyrekerkimin dhesigurojnezgjidhjealternative.Të tjera

Fusha eekspertizësMbikqyrjashëndetësoreInstitutetkërkimoreQendrat kerkimorendermarrin edhestudime te impaktitne shendet tendotesve mjedisoreduke kontrolluarindikatoret perkatesUniversitetet Industria Grupimet eonsumatorwve/ambjentalistwveinspektimin epërditshëm tëkushteve të ruajtjes,transportimit dheshpërndarjes sekimikateve, trajtimindhe raportete aksidenteve, etj.Kryerja ne baze teligjit temonitorimeveshendetesore perpunonjësit sidomosne rastet e punes mesubstanca terrezikshme pershëndetin dhemjedisin. Mbajtja eregjistraveshendetesore dhekonsultat mespecialisteLista e substancavetë rrezikshme, qëprej natyrës së tyrepërbëjnë njërrezik serioz përjetën dhe shëndetine njeriut dhe përmjedisinUnionet e punësOrg.profesionaleTë tjeraMbikqyrjamjedisoreMonitorime perfushat qe atombulojneIdeojne projekte nefushat emonitorimeve,kryejne shërbimemonitoruese,hartojne tekste meinformacionemonitoruese dheraporte monitorimeKryen monitorimetre mujore pershkarkimetindustriale nelaboratore temiratuarngaMMPAU.Hartojne raportemonitorime te cilat idepozitojne praneARM-ve.Propozojnemetodikamonitorimeshdhe vlerësimete riskut.Shoqëriacivilekryenndergjegjesime permonitorimetmjedisore.Detyrimet Detyrimet ligjore tëpersonave13

Fusha eekspertizësInstitutetkërkimoreUniversitetet Industria Grupimet eonsumatorwve/ambjentalistwvejuridikë ose fizikë,në përcaktimin evetive dheklasifikimin esubstancave dhepreparateve kimikepër regjistrimin,inventarizimin,njoftimin, etj.Unionet e punësOrg.profesionaleTë tjeraInformacion përpunëtorëtPunëtorët janë tëinformuar përkushtet e punës dhepër përdorimin esigurt të pajisjeve,për trajtimin mekimikatet që atapërdorin nëpërmjetprogramet eorientimit e aksesitdhe manualevepërkatëse të punës.Informacion pergrupe specifikeprofesionaleDuke bashkepunuarme biznesin bejnedhe promocion perruajtjen e shendetit tepunonjesve ngakimikatet nwmjedisin e punesAplikojne si partnereme grupe specifikedhe profesionale nemenaxhimin ekimikateveRealizojnepërgatitjenprofesionalenenmbikëqyrjen epersonave tekualifikuarprofesionalisht.14

Fusha eekspertizësInformacion përpublikunInstitutetkërkimorePwrmes mediaveprivate apo shteterorejapin informacion tevazhdueshem perpublikunUniversitetet Industria Grupimet eonsumatorwve/ambjentalistwveUnionet e punësInformacionizakonisht ofrohettek publikunepermjetmediave,internetit,organizimit tëditeve kombetarete informacionitetj.Org.profesionaleTë tjera15

5.3. VlerësimiDeri më tani politikat qeveritare kanë qenë relativisht favorizuese për të marrë informacion ngaOJF-të kombëtare; ato janë më favorizuese për të përdorur ekspertizat dhe përvojat e OJF-vendërkombëtare.Janë shpesh OJF-te që kanë bërë lobime pranë organizmave të ndryshëm vendim marrës nëvendin tonë sidomos në lidhje me legjislacionin mjedisor dhe kohët e fundit edhe për kimikatet,sidomos ato të rrezikshme. Roli i OJF-ve në informimin e publikut rreth rrezikut të kimikateveeshte i madh. Nëpërmjet publikimeve të gazetave, posterave, fushatave ndërgjegjësuese,emisioneve televizive ato jo vetëm informojnë publikun për rreziqet e mundëshme por mbajnëqëndrime aktive në debate televizive, konferenca kombëtare dhe ndërkombëtare dhe pranëUniversiteteve.Iniciativat vullnetare të industrisë nuk duket të kenë ndonjë rol të dukshëm ne aktivitetet emenaxhimit të kimikateve në Shqipëri. Vetëmonitorimi i shkarkimeve të ndotësve është aktiviteti detyruar me ligj dhe kohët e fundit është vënë në eficiencë sidomos në rastet e industrive qëemetojnë ndotje.OST ka realizuar inventarizimin e transformatoreve dhe kondensatoreve te sistemit te tij, si dhetestime për praninë e PCB-ve në vajrat e transformatorëve. Qëllimi kryesor i këtij nventarizimiparaprak të PCB-ve ishte identifikimi i të gjitha pajisjeve elektrike që mund të përmbanin vajPCB ose vaj mineral të ndotur me PCB si dhe sasinë e mbetjeve me PCB, për të përmbushurkërkesat e Konventës së Stokholmit, për të vlerësuar infrastrukturën ekzistuese në vend dhe përtë vendosur prioritetet e duhura për proceset e mëtejshme.Bashkepunimi mes organeve qeveritare dhe sektoreve jo-qeveritare per probleme mjedisore nepergjithesi ka konsistuar ne konsultime me aktoret e interesuar gjate procesit te rishikimit telegjislacionit, strategjive dhe planeve kombetare si dhe raporteve te Vleresimit te Ndikimit neMjedis. Projekti “Forcimi i kapaciteteve per zbatimin e Qasjes Strategjike ne Menaxhimin eKimikateve ne Shqiperi” ka sjelle nje rritje te perfshirjes se aktoreve jo-qeveritare, si OJQ-ve,ONQ-ve dhe industrise. Ne kuadrin kombetar eshte e rendesishme te permendet edhe mbeshtetjarajonale e dhene nga organizmat nderkombetare per institucionet kerkimore-shkencore.Permendim Projektin “Mbeshtetje per forcimin dhe fuqizimin e Institutit te Trajnimit dheKurikules (Ministria e Arsimit dhe Shkences) per futjen e lendes ekstra kurikulare te EdukimitMjedisor “Paketa e Gjelber” per klasat 5-9 te arsimit baze (REC me financim te Qeverise seMbreterise se Vendeve te Uleta). Vlera e mbeshtetjes per kete nderhyrje eshte rreth 470.000 EuroSi rezultat i kontributit qe kane dhene institucionet kerkimore-shkencore ne fushen e mjedisit,mbeshtetjes nga donatore te huaj, organizmat nderkombetare dhe te NGO-ve ne fushen e mjedisit,te dhenat dhe produktet e tyre jane reflektuar dhe kane sherbyer si baze te dhenash ne mjaftdokumenta politike dhe strategjike kombetare ne fushen e mjedisit, ne hartimin e planeve dheprogrameve te ndryshme mjedisore, ne projekte monitoruese te gjendjes se mjedisit, etj.16

Tabela 5.B: Veprimet Prioritare dhe të Mundëshme:Aktivitetet e lidhura me industrinë, grupet e interesit publikTrupat profesionale dhe sektori i kerkimitÇështjetprioritare (tërenditura nga mëe larta tek më eulta)Ndergjegjesim nelidhje mepërdorimin ekimikateve terrezikshmeNdergjegjesim nelidhje me pesticidetdhe përdorimin etyreNdergjegjesim nelidhje measgjësimin ekimikateve terrezikshmeNdergjegjesim nelidhje me kimikatete skaduaraNdërgjegjësim përkimikatet ekonsumit;detergentët,produktet epastrimit shtëpiakdhe profesional,biocidet etj.Përmirësimi isistemit tëklasifikimit,paketimit dheetiketimit, si dhetrajnimin e stafitNiveli ikapaciteteveekzistuese (i ulët, imesëm, i lartë)I uletI mesemI uletI mesemI mesëmI mesëmPërmbledhje epikave të forta tëkapaciteteve,mangësive dhenevojaveLegjislacioni perpesticidet eshterelativisht i ploteNevoje per njohurimbi reduktimin eriskut ne nivelaplikimiPlotesime neLegjislacionPlotesime neLegjislacionPlotësime nëlegjislacion përpërmbajtjen efosforit nëdetergentët, pajisjeme fletët e sigurisëpër të gjitha lëdët epara etj.Plotësime nëlegjislacion sipasCLP të BE.Veprime tëmundshmeFushatandergjegjesimiAplikimi neprojekteFushatandergjegjesimiAplikime neprojekteFushatandergjegjesimiAplikime neprojekteFushatandergjegjesimiAplikime neprojekte,Fushatandërgjegjësimi mepostera për mjetetmbrojtëse, spotetelevizive,publikime përalternativazëvendësimi oseminimizim nëpërdorim.Seminare trajnuese.Palët einteresuaraOJFUniversitetetOJFUniversitetetOJFUniversitetetOJFUniversitetetOJF, ISHP,Universitetet,bizneset private,etj.Bisnesetindustriale,Dhomat e Tregtisë,OJF-të.17

Kapitulli 6: Komisionet ndërministrore dhe mekanizmat koordinues6.1 Komisionet Nder-Ministrore dhe KoordinimiTabela 6-A. Pasqyra e Komisioneve Nder-Ministrore dhe i Mekanizmave KoordinueseEmertimi ikomisioneveKomisioniShteteror iRegjistrimitte PMB-veKomitetiNderministrorperEmergjencatCivileKomisioniTeknikKeshillmorperEmergjencatCivileKomiteti perAdministrimin eMbetjevePergjegjesia Sekretariati Anetaret Legjislacioni Info.nëseksionin 6.2(po/jo)MBUMK MBUMK MBUMKMMPAUMShIShPMPCSShBISUVUBTMB dheministrite elinjesMB dheministrite elinjesMMPAU-MPPTMBMBMMPAUZevendes/kryeministridhe ministrat eministrive te linjesMinistrite e linjes dheinstitucionet e tyre tevaresise 1KKD, IEUM, IST,ShGjSh, AKBN, IShP,QSR, ISUV, QFB,AZHT, Instituti iGjeografisë Ushtarake,Instituti iGjeoshkencave, AMP-Ministri i MMPAU-Zëvendësministri iMPPTZëvendësministri iFinancave-Zëvendësministri iBrendshem-Zëvendësministri iDrejtësisë-Zëvendësministri i- Pika 2/II e VKM Nr.1555, date 12.11.2008“Për miratimin erregullave tëregjistrimit dhe tëkritereve të vlerësimittë PMB-ve”,- Urdhër i Ministrit tëBujqësisë Nr. 51, dt.13.02.2009 mbi“Funksionimin eKomisionit Shtetëror tëRegjistrimit të PMBve”Neni 6 dhe 7 i Ligjit nr.8756 date 26.3.2001“Per emergjencatcivile” percaktondetyrat e KNECVKM nr. 663, date18.12.2002 “Mbiperberjen,funksionimin dhepergjegjesite eKomitetit TeknikKeshillmor perEmergjencat civile”Neni 23 i ligjit nr.9010, datë 13.2.2003“Për administriminmjedisor të mbetjeve tëngurta”PopoPoPoEfektshmeriaE larteEmesmeEmesmeE ulët1 Për emertimet te plota te institucioneve shiko piken 6.2.3

Komisioni iMbrojtjesngaRrezatimetAutoritetiKompetent iCOMAH(Control ofMajorAccident)HazardsShëndetësisë-Zevendesministri iTurizmit, Kultures,Rinise dhe Sporteve-Zëvendësministri iMETE-Zëvendësministri iMbrojtjes-Zëvendësministri iBujqësise, Ushqimitdhe Mbrojtjes sëKonsumatorit-Zëvendësministri iArsimitMSh MSh MSh, MMPAU, UT,AKBN,MMPAU,MPCSSHBMMPAU,MPCSSHBMMPAU, MPCSShB,AMP, Inspektorati iMjedisit, Inspektorati iPunes, Autoritetet embrojtjes civile teqeverisjes vendoreVKMNr.510, datë 13.5.2009“Për ngritjen,përbërjen, organizimin,funksionimin dhemënyrën e shpërblimittë komisionit tëmbrojtjes ngarrezatimet”Draft ligji perKontrollet e Rreziqevenga AksidentetMadhoreE larte- E uletKomisioniQeveritarperProblemetUjore meVendetFqinjeKomisionipër dhëniene lejes, përdepozitimindhe ruajtjene kimikatevetërrezikshmeMMPAU.MMPAUdheministrite elinjes.METE METE METE, MSh, MB dheMMPAU.Vendimi i Keshillit teMinistrave Nr. 124date 2.03.2006 "Perkrijimin e KomisionitQeveritar perProblemet Ujore meVendet Fqinje";Sipas pikes 7.10 teVKM 824/03depozitimi dhe ruajtja ekimikateve tërrezikshme përshëndetin dhe mjedisini nënshtrohetprocedurës së lejes dheregjistrimit. Aplikimetpër leje i drejtohenMETE, ndërsa përregjistrim, MMPAU.Pranë METE ngrihetkomisioni meperfaqesues ngaministrite e linjes.Procedura e marrjes sëlejes dhe rregullorja ePoJoE lartëE ulët

Komisioni iAutorizimeve per lendetDDDMSh MSh Drejtori i ShëndetitPublik në MSh,Specialiste te SektoritHigjienë-Epidemiologji, MShEkspert juridik, MShSpecialistë të IShPfunksionimit tëkomisionit miratohennga titullarët eministrive të ngarkuara.Urdher i Ministrit teShendetesise Nr. 05, dt.04.01.2011 “Përlëshimin e autorizimitpër importin e lëndëveDDD”joE lartë

6.2 Pershkrime te Komisioneve Nder-Ministrore dhe i Mekanizmave Koordinuese6.2.1 Komisioni shteteror i regjistrimit te PMB-ve (KShRPMB)Komisioni shteteror i regjistrimit te PMB-ve (KShRPMB), i ngritur prane Sektorit për Mbrojtjene Bimëve në MBUMK, perbehet nga 7 anetare. Perberja e KShRPMB percaktohet ne VKM1555, date 12.11.2008 “Për miratimin e rregullave të regjistrimit dhe të kritereve të vlerësimit tëPMB-ve”, si me poshte vijon:- nje perfaqesues nga sherbimi i mbrojtjes se bimeve, ne MBUMK;- nje perfaqesues (mjek higjenist), nga MSh;- nje perfaqesues (ekspert i mjedisit), nga MMPAU;- nje perfaqesues (ekspert i sigurise ne pune), nga MPCSShB;- nje kimist analist, nga Instituti i Shendetit Publik (IShP);- nje specialist, nga Instituti i Sigurise Ushqimore dhe Veterinarise (ISUV);- nje pedagog i mbrojtjes se bimeve, nga Universiteti Bujqesor i Tiranës;Lista emerore e anetareve te komisionit miratohet me urdher te Ministrit të Bujqesise, paspropozimit te bere nga institucionet perkatese. Komisioni sherben si organ keshillimor nëprocedurën e regjistrimit të PMB-ve. Funksionimi i këtij komisioni rregullohet me rregulloren emiratuar nëpërmjet Urdhërit të Ministrit të Bujqësisë Nr. 51, dt. 13.02.2009 mbi “Funksionimin eKomisionit Shtetëror të Regjistrimit të PMB-ve”. Anetaret e komisionit nuk duhet te kenekonflikt interesi ne fushen e PMB-ve. Ata, paraprakisht, duhet te deklarojne marredheniet, nesekane, me subjektet e importimit ose te tregtimit te PMB-ve.6.2.2. Komiteti Ndërministror i Emergjencave CivilePër çdo rast të një emergjence civile kombëtare, sipas ligjit Ligjit nr. 8756 date 26.3.2001, pranëKëshillit të Ministrave krijohet Komiteti Ndërministror i Emergjencave Civile. Këshilli iMinistrave përcakton kryetarin e këtij Komiteti dhe përbërjen e tij. Komiteti Ndërministrorqëndron i mbledhur deri në shuarjen e shkaqeve që kanë çuar në emergjencë. KomitetiNdërministror mund të thërrasë specialistë për këshillime në emergjenca.Komiteti Ndërministror i Emergjencave Civile kryen këto detyra:- Bashkërendon veprimet e forcave të shërbimit të emergjencave civile.- Bashkërendon menaxhimin e rezervave shtetërore, si dhe përcakton mënyrën e përdorimittë tyre.- Përcakton mënyrat dhe procedurat për përdorimin e burimeve materiale dhe financiare nërast emergjence.- Diskuton dhe vendos paraprakisht për vlerësimin e dëmeve të shkaktuara nga fatkeqësitënatyrore ose nga fatkeqësitë e tjera.- Vlerëson rindërtimin dhe riaftësimin nga fatkeqësitë natyrore ose nga fatkeqësitë e tjera,me qëllim mbrojtjen e jetës dhe të shëndetit të njerëzve, të gjësë së gjallë, të pronës, tëtrashëgimisë kulturore dhe të mjedisit, si dhe për të parandaluar dëmet e mundshme në tëardhmen dhe në sigurimin e kushteve bazë të jetesës.

- Në rastet e një emergjence civile kombëtare cakton drejtuesin e operacionit përmenaxhimin e saj.- Kryen detyra të tjera që burojnë nga ky ligj dhe detyra të veçanta, të caktuara nga Këshillii Ministrave për përballimin e emergjencës civile.6.2.3 Komisioni Teknik Keshillmor per Emergjencat CivileKomisioni Teknik Këshillimor për Emergjencat Civile krijohet pranë Drejtorisë së Përgjithshmetë Emergjencave Civile të MB, me specialistë nga ministritë, institucionet, entet e ndryshme dheforcat operacionale. Ministritë e linjës janë përgjegjëse për planifikimin dhe përballimin eemergjencave civile në veprimtaritë që kanë në përgjegjësi, hartojnë plane, programe, zhvillojnëprojekte për mbrojtjen civile sipas llojit të veprimtarisë.Për zhvillimin e politikave dhe të programeve të tyre në fushën e mbrojtjes civile, ministritë elinjës kanë struktura të karakterit studimor, monitorues dhe operacional. Janë për t’u përmendurKomiteti Kombëtar i Digave të Mëdha (KKD), Instituti i Energjisë, Ujit dhe Mjedisit (IEUM),Instituti i Studimit të Tokave (IST), Sherbimi Gjeologjik Shqiptar (ShGjSh), AKBN, Instituti iShëndetit Publik (IshP), Qendra e Studimeve Radiologjike (QSR), Instituti i Sigurisë Ushqimoredhe Veterinarisë (ISUV), Qendra e Fizikës Bërthamore (QFB), Agjensia e Zhvillimit të Turizmit(AzhT), Instituti Gjeografik Ushtarak (IgjU), Instituti i Gjeoshkencës (Igj) dhe Agjensia eMjedisit dhe Pyjeve (AMP), si dhe struktura vartëse në nivel rajonal dhe lokal.6.2.4. Komiteti Nderministror i Menaxhimit te Mbetjeve- Komiteti Ndërministror i Menaxhimit te Mbetjeve shqyrton, analizon dhe propozon masate domosdoshme ligjore dhe administrative per administrimin e mbetjeve mbeshtetur ne katershtyllat kryesore te politikes: Planifikim, Edukim, Burime dhe Legjislacion.- Komiteti siguron që brenda çdo ministrie te kete një politikë të përbashkët dhe tëunifikuar për administrimin e mbetjeve dhe të mjedisit.- Komiteti garanton një konsultim ndër-ministror të rrjeteve të komunikimit brendaQeverisë, i cili trajton administrimin e mbetjeve dhe mjedisit në një nivel të lartë politik dukesiguruar qe këto çështje te merren parasysh nga te gjitha ministritë.- Ne rastet kur ka nje kosto te menaxhimit te mbetjeve qe lidhet me perputhshmerine mestandardet mjedisore, MMPAU siguron qe ministria e prekur te llogarisë dhe t’i raportojeparaprakisht koston Komitetit.- Komiteti nderministror mblidhet jo me pak se nje here ne tre muaj, per te shqyrtuar dhemiratuar dokumentat dhe aktet qe lidhen me mbetjet. Ne mbledhjen e pare e tij komiteti miratonprogramin e punes. Komiteti kur e sheh te arsyeshme therret eksperte te fushes dhe perfaqesueste shoqerise civile, perfaqesues te grupeve te interesit per diskutim te çeshtjeve te vecanta qelidhen me mbetjet.- Ministri i Mjedisit është i ngarkuar per thirrjen e Komitetit dhe per organizimin embledhjeve te tij.6.2.5. Komisioni i Mbrojtjes nga Rrezatimet

Komisioni për Mbrojtjen nga Rrezatimi (KMRr) eshte komision ndërministror ne varesi teMinistrise se Shendetesise e qe drejtohet nga Ministri i Shëndetësisë. Autoriteti ekzekutiv iKomisionit është Zyra e Mbrojtjes nga Rrezatimi. Është përgjegjësia e saj të përgatisë dhepërditësojë inventarin e burimeve të mbeturinave ose të burimeve të përdorshme të rrezatimit qëgjenden në Shqipëri. Qendra e Fizikës Bërthamore në Fakultetin e Shkencave Natyrore ështëqendra e vetme që merret me mbetjet radioaktive.KMRr ka kete përbërje:- Një përfaqësues nga IShP;- Drejtorin e Drejtorisë Juridike në MSh;- Një përfaqësues nga MMPAU;- Një ekspert të rrezatimeve jonizuese;- Dy përfaqësues nga Universiteti i Tiranës, ekspertë të mbrojtjes nga rrezatimet;- Një përfaqësues nga AKBN.Kryetari i Zyrës së Mbrojtjes nga Rrezatimet është sekretar i KMRr, ekspert të rrezatimevejonizuese.KMRr është autoriteti kombëtar rregullator, i cili mbikqyr dhe siguron zbatimin e ligjit nr.8025,datë 9.11.1995 “Për mbrojtjen nga rrezatimet jonizuese”, të ndryshuar, dhe të akteve të tjeraligjore dhe nënligjore, në fushën e mbrojtjes nga rrezatimet jonizuese. Komisioni mblidhet, sirregull, një herë në 2 muaj, sipas njoftimit të kryetarit dhe mbledhjet zhvillohen me jo më pak se2/3 e anëtarëve. Mandati i anëtarëve të komisionit është 4-vjeçar.6.2.6. Autoriteti kompetent i COMAH (Control of Major Accident Hazards)Autoritetet kompetente te parashikuara ne draft ligjin ”Per Kontrollin e Rreziqeve ngaAksidentet Madhore Industriale”, qe transpozon plotesisht Direktives SEVESO II (COMAH)jane:- Ministria përgjegjëse për punën, shëndetin dhe sigurinë në punë,- Ministria përgjegjëse për emergjencat civile (Departamenti i planizimit dhe I përballimittë emergjencave civile),- Ministria përgjegjëse për shëndetin,- Ministria përgjegjëse për mjedisin.Duke vepruar brenda sferave të kompetencave të tyre përkatëse, janë përgjegjëse për zbatimin ekëtij Ligji (këtej e tutje të quajtura bashkarisht “Autoriteti Kompetent”).- Inspektoriati Kombëtar i Mjedisit,- Inspektoriati Shteteror i Punës,- Inspektorati Sanitar Shtetëror.Këto institucione, duke vepruar brenda kompetencave të tyre përkatëse, janë përgjegjës përinspektimin dhe respektimin e këtij Ligji dhe quahen bashkarisht “Autoriteti i Inspektimit”.Per zbatimin e projektligjit ”Per Kontrollin e Rreziqeve nga Aksidentet Madhore Industriale”eshte pergatitur draft Memorandumi i Mirekuptimit (MoU) midis MPCSShB dhe MMPAU. Tedy ministrite kane pergjegjesite perkatese per mbrojtjen e njerezve dhe mjedisit.

Meqenëse MPCSShB ka ekspertizen primare per shendetin e punetorit dhe ceshtjet e sigurise dheAgjensia Kombetare e Mjedisit 2 (AKM) ka ekspertizen primare per ceshtjet mjedisore, Ligji dheVendimet e pergatitur sipas ligjit do te zbatohen nga te dy palet duke vepruar se bashku dheindividualisht si Autoritet Kompetent (AK). Megjithate, ndarja e funksioneve te nevojshme perzbatimin e ketij ligji midis MPCSShB dhe AKM eshte qellimi i Memorandumit te Marreveshjes.Nje Grup i Perbashket Drejtues do te krijohet per te siguruar qe ky Memorandum i Marreveshjeszbatohet, dhe rishikohet cdo tre vjet.Per te siguruar zbatueshmerine e draft ligjit jane pergatitur gjithashtu draft aktet e meposhtme qerrjedhin nga ky ligj:- Draft-Vendimi per kriteret qe do te perdoren per Limitimin e Informacionit qe do teperfshihet ne Raportin e Sigurise- Draft Vendimi per Njoftimin e Aksidenteve Madhore Industriale- Draft Vendimi mbi Raportet e Sigurise dhe Planifikimin e Emergjencave.6.2.7. Komisioni Qeveritar per problemet ujore me vendet fqinjeZëvendësministri i Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave kryeson Komisionin perproblemet e ujerave kufitare me vendet fqinje.Komisioni ka ne perberje 9 përfaqësues nga: Ministria e Brendshme, Ministria e Punëve tëJashtme, MF, METE, MPPTT, MBUMK, MMPAU, Akademia e Shkencave, Sekretariati Tekniki Këshillit Kombëtar të Ujit.6.3 Përshkrim i mekanizmave per marrjen e të dhënave nga OJQ-tëOJQ-te nepermjet perfshirjes ne projekte te ndryshme qe iniciohen nga MMPAU apo organizmanderkombetare, publikojne rezultate e punes se tyre ne median e shkruar, nepermjet broshurave,botimeve, median televizive, faqet e tyre te internetit, te disponueshme per publikun dhe palet einteresuara.6.4 VlerësimiMenaxhimi i suksesshem i kimikateve ne nivel kombetar komplikohet nga fakti qe zakonishtministrite e ndryshme marrin pjese ne kontrollin e kimikateve ne faza te ndryshme te ciklit tejetes se tyre krahas faktit qe ka nderthurje ne nje fare shkalle te pergjegjesive per nje problem tecaktuar. Per keto aresye, është nevoje e domosdoshme ngritja e nje institucioni koordinimi përmenaxhimin e kimikateve ndermjet te gjitha ministrive, sic do ishte zyra e menaxhimit dheregjistrimit te kimikateve ne zbatim te detyrave qe ka vene ligji Nr 9108 dt 17.7.2003 “Persubstancat dhe preparatet kimike”.1. Duke patur parasysh gjendjen e institucioneve apo organizmave ekzistuese te menaxhimitte kimikateve verehet se ato nuk funksionojne gjithmone sic duhet per shume arsye :2 Agjencia Kombetare e Mjedisit sipas legjislacionit te ri. Aktualisht mban ende emrin Agjencia e Mjedisit dhePyjeve

- Pergjegjesite dhe te drejtat e aktoreve te ndryshem nuk jane gjithmone te qarta dhe tepercaktuara me akte normative ligjore;- Ministrite e linjes qe administrojne keto mekanizma nuk kane buxhet te mjaftueshem perndjekjen ne vazhdimesi te problemeve ;- Drejtorite dhe specialistet ndjekin problemet e kimikateve midis ceshtjeve te tjera te njesektori multidisiplinor;- Ka mangesi ne zgjidhjet teknologjike (te dhena online, faks, lidhje telefonike).Te gjitha sa permendem kane lidhje me pamundesite financiare per te patur nje ekip me te plote eme kompetent per ndjekjen e problemeve ne menyre te vecante ne ministrite e linjes qe tashmekanë nje reduktim te ndjeshem te personelit administrative.2. Ne te shumten e rasteve organizmat dhe agjensite qeveritare marrin pjese ne zgjidhjen eproblemeve ne shkallen dhe mundesite reale, pa mundur te operojne ne thellesi te problemit, permungese te personelit, te akteve nenligjore dhe, ne shume raste, te mungeses se perfshirjes netakime te rendesishme per te kontribuar ne prezantimin e perfaqesimit te mekanizmi qe atombulojne.3. Mekanizmat ekzistues punojne te ndarw sipas problematikes dhe specifikes se tyre. Atanuk i mbulojne te gjitha aspektet e rendesishme te kimikateve, te cilat kerkojne nje kooperim dhekoordinim nderministror shumë të mirë. Është domosdoshmeri krijimi i nje komiteti nderministrorper menaxhimin më të mirë të kimikateve.4. Per realizimin me te mire te detyrave nga organet shteterore, eshte bere e mundur sipasrastit, me kerkesen ose nevojen per te zgjidhur dicka te vecante, sjellja e mekanizmave shtesenga jashte strukturave te qeverise, sikurse eshte kontributi i eksperteve kombetare dhenderkombetare per probleme qe lidhen me asgjesimin e mbetjeve te kimikateve etj.5. Ka nje nevoje urgjente per ngritjen e nje taskforce/komiteti për zbatimin e RregulloreveNderkombëtare të Shëndetit (2005), me perfaqesues nga te gjitha Ministrite dhe sektoret perkatesne Shqiperi e cila duhet te jete e lidhur me Piken Kombetare te Kontaktit (PKK) prane Institutitte Shendetit Publik. Ky komitet duhet te planifikoje, vereje dhe monitoroje zbatimin e RNSH(2005). Duke plotesuar kerkesat baze per kapacitetet e RNSH (2005) do te kontribuoje edhe neplotesimin e kerkesave per hyrje ne Bashkimin Europian

Kapitulli 7: Menaxhimi, Aksesi dhe Përdorimi InformacionitQëllimi i këtij kapitulli është paraqitja e përgjithshme mbi kapacitetet e menaxhimit në vendlidhur me menaxhimin e kimikateve, dhe veçanërisht disponueshmërinë e të dhënave dhepërdorimin e tyre në nivel lokal dhe kombëtar për uljen e riskut.7.1. Disponueshmëria e përgjithshme e të dhënave per menaxhimin e kimikateveBaza ligjore mbi menaxhimin e kimikateve përmban në vetvete edhe aspektin e menaxhimit të tëdhënave.Në VKM Nr.100, datë 3.2.2008 “Për përcaktimin e substancave të rrezikshme” specifikoheninsitucionet përgjegjëse si MPCSSHB, METE, MPPTT, MMPAU, MSH, MASH, MB, MM,MBUMK dhe inspektoratet në varësi të tyre si dhe detyrimet e tyre në lidhje me importin dheeksportin e kimikateve. Sipas këtij vendimi kryhet shkëmbimi i informacionit shkencor, teknik,ekonomik si dhe informacioni toksikologjik e ekotoksikologjik në lidhje me kimikatet. Sigurimii informacionit në dispozicion të publikut dhe palëve të tjera të interesuara bëhet përmessekretariatit të institucioneve përgjegjëse.Bazuar në Ligjin nr. 9108, datë 17.7.2003 “Për substancat dhe preparatet kimike” janë përcaktuartë drejtat dhe detyrimet e personave juridike ose fizikë në përcaktimin e vetive dhe klasifikimin esubstancave dhe preparateve kimike për regjistrimin, inventarizimin, njoftimin, menaxhimin dhetregtimin e tyre.Kriteret mbi klasifikimin, ambalazhimin, etiketimin dhe ruajtjen e substancave dhe tëpreparateve të rrezikshme percaktohen sipas Vendimit nr. 824, datë 11.12.2003 “Përklasifikimin, ambalazhimin, etiketimin dhe ruajtjen e substancave dhe të preparateve tërrezikshme”.Përmirësimi i sigurisë dhe shëndetit në punë nëpërmjet parandalimit të rreziqeve profesionale,eleminimit apo zbutjes së faktorëve që përbëjnë rrezik dhe aksidenteve, informimit, këshillimit,pjesëmarrjes së punëmarrësve e të përfaqësuesve të tyre kryhet sipas Ligjit Nr. 10237, datë18.2.2010 “Për Sigurinë dhe Shëndetin në Punë”Tabela 7.A jep të dhëna të përgjithshme mbi ekzistencen e informacionit mbi kimikatet nëinstitucionet përgjegjëse.Tabela 7.A: Disponueshmëria e informacionitTë dhënat e nevojshmeVendosja e prioriteteveVlerësimi i impaktit tëkimikateve në kushtetlokaleVlerësimi i Riskut(shëndetësor/ mjedisor)Pesticidet (bujqësore,shëndeti publik, përpërdorim)MBUMKMMPAUMBUMKMMPAUMShMMPAUMSHKimikateindustrialeKimikate përkonsumatorinMETE METE METEMMPAUMShMMPAUAMPMMPAUMShMMPAUMSHMbetje kimikeMETEMMPAUMSH1

Klasifikimi/EtiketimiRegjistrimiLiçensimiLejetVendimet mbi uljen e riskutGadishmëria për aksidentetKontrolli i helmimeveAMPMMPAUMBUMKMSHMMPAUMBUMKMSHMMPAUMBUMKMSHMMPAUMBUMKMShMMPAUMBUMKMShMMPAUMoIMShMBUMKMSH, Qëndra eToksikologjisë KlinikeQSUTMETE METE METEMETE METE METEMETEQKLMMPAUMETEMETEQKLMMPAUMETEMETEMMPAUMETEMETE METE METEMMPAUMETEMBMSh, QëndraeToksikologjisë KlinikeQSUTInventarizimi i emetimeve MMPAU METEMMPAUMPPTTInspektimet dhe auditimet(mjedis dhe shëndet)Informacioni për publikunInformacion për punëtorëtMMPAUMBUMKMSHMMPAUMBUMKMSHKëshilli i MinistraveMMPAUMBUMKMShMPCSShBInspektorati Shtetëror iPunësMMPAUMSH,MPCSShBMMPAU METEMBMSh, Qëndra eToksikologjisëKlinike QSUTMETEMMPAUMMPAU METEMBMSh, Qëndra eToksikologjisëKlinike QSUTMETEMShMMPAUMMPAUMSHMSHMMPAUMMPAU MMPAU MMPAUInspektoratiShtetëror iPunësMMPAU7.2. Burimi i të dhënave kombëtare, aksesi dhe formati i tyreTabela 7.B paraqet burimin dhe vendndodhjen e të dhënave kombëtare lidhur me menaxhimin ekimikateve që i përkasin në të shumtën e rasteve ministrive përkatëse, Institutit të Statistikës dheDrejtorisë së Përgjithshme të Doganave si dhe burime potenciale të informacionit (bazuar nëlegjislacionin përkatës). Në disa raste informacioni është i pakët ose mungon fare, për shkak tëmëngësive në njerëz, kapacitete, infrastrukturë, etj.Tabela 7.B: Burimet e të dhënave kombëtare, aksesi dhe formati i tyreLloji i të dhënave Vendndodhja Burimi të Kush ka Si të kemi Formatidhënave akses aksesStatistikat e prodhimit INSTAT M. e linjës Publiku Me kërkesë Faqe interneti2

Lloji i të dhënave Vendndodhja Burimi tëdhënaveMETE METEQKKB, MSH INSTATKush kaaksesSi të kemiaksesnga pala einteresuarwww.qkkb.gov.alFormatiExelStatistikat e eksportit/importitINSTATMETEDoganaQKKB, MShINSTATMETEDoganaPublikuhttp://www.dogana.gov.al/Faqe internetiExelStatistikat e përdorimittë kimikateveRaportet për aksidentetindustrialeMETEMBUMKMMMMMPAUInsp. Shëndetitnë PunëINSTATMETEMMMBUMKMETEMPÇSShBInspektoriatiShëndetit nëPunëSpecialistëngaministritëPublikuMe kërkesë tëpalës sëinteresuarOperatorinjoftonpublikun,mediaFaqe internetiAktualisht njoftimikryhet nga MB dheMedia. SipasProjekt Vendimit“Për Formatin enjoftimeve qëkërkohen nga Ligjipër kontrollin erreziqeve ngaaksidentetindustrialemadhore qëshkaktohen ngasubstance tërrezikshme” është epërcaktuar formatii njoftimitRaportet për aksidentetnë transportTë dhëna mbi shëndetinnë punë (industri)MPPTTMShMPCSSHBInsp. Shëndetitnë PunëMPPTTINSTATInsp. SanitarShtetërorInsp. Shëndetitnë Punë, IShPPublikuTë gjithëMe kërkesë tëpalës sëinteresuarFaqe internetiS’kaTë dhëna mbi shëndetinnë punë (bujqësi)Statistikat e helmimeveMSHMPCSSHBMSHMBUMKInsp. Shëndetitnë PunëMSHShërbimi iToksikologjisëklinike tëInsp. SanitarShtetërorInsp. Shëndetitnë Punë, IShPMSHShërbimi iToksikologjisëklinike tëTë gjithëTë gjithëMe kërkesë tëpalës sëinteresuarMe kërkesënga palët einteresuara--3

Lloji i të dhënave Vendndodhja Burimi tëdhënaveQSUT QSUTKush kaaksesSi të kemiaksesFormatiClirimi Ndotësve dheRegjistri TransfertaveTë dhëna mbi mbetjet errezikshmeMMPAU Insp Mjedisit Të gjithë Me kërkesë Faqe internetiMMPAU,AMPMBUMKMETEOperatorëtindustrialëMMPAUMBUMKMETEPublikudhe gjithëtëinteresuaritMe kërkesëFaqe internetiRegjistri i pesticideve MBUMK MBUMK Të gjithë Me kërkesë Faqe internetiRegjistri kimikateve MSH MSH Të gjithë Me kërkesë Faqe internetitoksikeInventari i kimikateveekzistueseTë gjithë Me kërkesë Faqe internetiMMPAUMShMBUMKMETEQKKBMMPAUMShMBUMKMETEQKKBI pjesshemwww.qkkb.gov.alRegjistri i importeve Doganat Doganat Të gjithë http://www.dogana.gov.al/Regjistri i prodhuesve METEMBUMKMETE Të gjithë www.mete.gov.al/www.mbumk.gov.al/Vendimet e PIK MMPAU MMPAU Të gjithë - -Faqe internetiFaqe interneti7.3. Proçedurat për mbledhjen dhe shpërndarjen e të dhënave kombëtare/lokaleLigji Nr.9108, datë 17.07.2003 “Për Substancat dhe Preparatet Kimike” dhe Ligji Nr. 9362, datë24.3.2005 “ Për shërbimin e Mbrojtjes së Bimëve”, i ndryshuar me ligjin nr 9908 datë 24.4.2008Për disa ndryshime dhe shtesa në ligjin nr. 9362, parashikojnë zhvillimin e proçedurave tëgrumbullimit të të dhënave dhe vlerësimit të riskut për kimikatet dhe pesticidet, në faza tëndryshme të ciklit të jetës së tyre (importit, klasifikimit, hedhjes në treg, kontrollit, regjistrimitetj).Prodhuesit dhe importuesit janë të detyruar të regjistrojnë substancat që hedhin në treg sipasllojit, sasisë, vetive të substancës dhe të preparatit. Regjistrimi bëhet veçmas për çdo biznes.Mënyra dhe hollësitë e regjistrimit dhe të njoftimit përcaktohen nga zyra e regjistrimit tëkimikateve. Zyra e regjistrimit të kimikateve, në bazë të të dhënave të ministrive të ngarkuaranga ky ligj, duhet të regjistrojë aplikimet për importin dhe eksportin e substancave dhe tëpreparateve të rrezikshme të caktuara, miratimet e dhëna, si dhe njofton MMPAU përshkëmbimin ndërkombëtar të të dhënave për këto substanca. Aktualisht një zyrë e tille nuk ështëngritur.Personat juridikë ose fizikë, të autorizuar për kryerjen e veprimtarisë tregtare, janë të detyruarqë për menaxhimin e substancave dhe të preparateve të klasifikuara, si helmuese të njoftojnëagjencinë rajonale të mjedisit, të regjistrojnë hyrjet e këtyre substancave dhe sasinë maksimaletë ruajtur. Agjencia rajonale e mjedisit së bashku me njësinë vendore të mbrojtjes së shëndetit4

përcaktojnë 24 orë para fillimit të veprimtarisë, për të cilin është bërë njoftimi, kushtet e veçantapër kryerjen e kësaj veprimtarie.Importi dhe eksporti i substancave dhe i preparateve të rrezikshme bëhen vetëm me leje tëministrit përkatës. Gjithashtu, prodhuesit dhe importuesit vetëm të substancave të rrezikshmeose që përmbahen në preparat në sasi më të madhe së 10 tonë për një vit kalendarik, janë tëdetyruar të njoftojnë me shkrim ministrinë përkatëse 1 herë në vit për llojin e substancës sërrezikshme, që prodhojnë ose importojnë, sasinë dhe vetitë e saj.Në Vendimin Nr.1555, datë 12.11.2008, “Për përcaktimin e rregullave të regjistrimit dhe tëkritereve të vlerësimit të produkteve për mbrojtjen e bimëve” përcaktohen procedurat dhekërkesat për regjistrimin e produkteve për mbrojtjen e bimëve (PMB) në formën e tyre tregtareqë do të importohen dhe përdoren në territorin e vendit.Aktualisht nuk ka një regjistër zyrtar për PMB-të që janë në treg. Ekziston lista e PMB-ve tëregjistruara për t’u importuar dhe përdorur në Republikën e Shqipërisë, e cila publikohet nëmënyrë periodike sa herë pëson ndryshime. Lista u dërgohet zyrtarisht për zbatim të gjithësubjekteve importuese dhe tregtuese të PMB-ve, si dhe Inspektoriatit Fitosanitar që ushtronaktivitetin e tij në qarqe.Depozitimi dhe ruajtja e kimikateve të rrezikshme i nënshtrohet procedurës së lejes dheregjistrimit. Aplikimet për leje i drejtohen METE, ndërsa, për regjistrimin e tyre (kimikateve),Ministrisë së Mjedisit. Pranë METE ngrihet komisioni për dhënien e lejes, për depozitimin dheruajtjen e kimikateve të rrezikshme me përfaqësues nga METE, MSh, Ministria e Brendshmedhe MMPAU. Procedura e marrjes së lejes dhe rregullorja e funksionimit të komisionitmiratohen nga titullarët e ministrive përkatese.Qëndra që depoziton dhe ruan kimikatet e rrezikshme ka një drejtues teknik, që njeh rregullorene trajtimit, të administrimit të kimikateve, si dhe masat për parandalimin e aksidenteve.Substancat dhe preparatet kimike që ruhen në depo i nënshtrohen kontrollit të vazhdueshëm.Kontrolli përfshin kontrollet periodike të depove dhe të vendeve të tjera të ruajtjes, kontrollin eambalazheve, si dhe analizat laboratorike.Lista e lëndëve dhe e mbetjeve të rrezikshme, e mbetjeve dhe mbeturinave të tjera, për të cilatndalohet importimi i tyre, miratohet nga Këshilli i Ministrave, me propozimin e Ministrit tëMjedisit. Importimi i çdo lloj mbetjeje me qëllim përdorimi, përpunimi e riciklimi bëhet mevendim të Këshillit të Ministrave, sipas rregullave, proçedurave, sasive dhe afateve të miratuaraprej tij, me propozimin e Ministrit të Mjedisit.Parandalimi i aksidenteve industriale bazohet në ngritjen e sistemeve të parandalimit dhe tëkontrollit të aksidenteve. Identifikimi i veprimtarive gjatë të cilave përdoren lëndë të rrezikshme,kriteret e ngritjes së sistemeve të parandalimit dhe të kontrollit të aksidenteve, masat që duhenmarrë, detyrimet e personave fizikë e juridikë, organet kontrolluese dhe përgjegjësitë e tyre,rregullohen me vendim të Këshillit të Ministrave, me propozimin e përbashkët të Ministrit tëMjedisit, Ministrit të Punës, Ministrit të Shëndetësisë dhe Ministrit të BrendshëmKontrolli për gjendjen e mjedisit është detyrë e Inspektoriatit të Mjedisit, e punonjësve të caktuarnga Ministri i Mjedisit dhe e agjensive rajonale të mjedisit. Kryejnë kontrolle mbi gjëndjen emjedisit dhe Policia Pyjore, Policia e Ndërtimit, Inspektoriati Sanitar Shtetëror, Inspektoriati i5

Mbrojtjes së Bimëve, Inspektoriati i Peshkimit, Inspektoriati i Hidrokarbureve, InspektoriatiZooveteriner, inspektoriati dhe organet e kontrollit të qeverisjes vendore.7.4 Disponueshmëria e të dhënave dhe literaturës ndërkombëtareDekada e fundit ka shënuar një revolucion përsa i përket lidhjes në rrjet të institucioneve publike,instituteve kërkimore, dhe praktikisht çdo zyre në Tiranë ka ditët e sotme akses në informacionine disponueshëm në Internet. Situata është pak më problematike në rrethe, kur jo çdo zyrë kaakses në internet.Tabela 7.C Disponueshmëria e literatures ndërkombëtareLiteraturaVendndodhjaKush ka aksesdhe në cilënformë?Infomacion mbi SAICM http://www.saicm.org Gjithë palët einteresuara përmenaxhimin ekimikateveDokumentacioni mbi Kriteret eShëndetit Mjedisor (EHC-WHO(Organizata Botërore e Shëndetit)Udhëzues mbi Shnëdetin në Punë(IPCS- Programi Ndërkombëtar përSigurinë e Kimikateve)Dokumentat mbi Informimin mePëlqim Paraprak për Kimikatet(FAO/UNEP)Fletët me të dhëna mbi Sigurinë ePesticideve (MSDS) FAO/ËHOhttp://www.WHO.int/ipcs/publications/ehc/en/index.htmlhttp://www.WHO.int/ipcs/publications/hsg/en/index.htmlhttp://www.inchem.org/pages/icsc.htmlhttp://www.pic.int/en/Table7.htmKërkuesit,specialistë tëmjedisit,specialiste tësigurisëushqimore,specialistë tëshëndetit dhesigurisë në punëInspektorët epunës, inspektorëtsanitarëSpecialistët esigurise dheshëndetit nëndermarrjeEkspertë teMMPAUEkspertë të PMBve,universitetet,anetaret eKomisionitShteteror teRegjistrimit tëPMB-ve, stafet eshendetit dhesigurise në punë,tregtarë dhetrajtues me PMBdhe biocideSi të keshaksesWebsiteWebsiteWebsiteWebsiteWebsite6

Dokumenta nga Mbledhja ePerbashkët e FAO/ËHO mbi Mbejtjete Pesticidevehttp://www.WHO.int/ipcs/publications/pds/en/index.htmlInspektorë tëUshqimit, AKU,specialistë tësigurisëushqimoreWebsiteDokumenta nga Mbledhja ePerbashkët e Komitetit të Ekspertëvetë FAO/ËHO mbi Aditivet ne Ushqimehttp://www.WHO.int/ipcs/publications/jmpr/en/Inspektorë tëUshqimit, AKU,specialistë tësigurisëushqimoreWebsiteSistemi Global i Harmonizuar iKlasifikimit dhe Etiketimit tëKimkateve (GHS)http://www.WHO.int/ipcs/publications/jecfa/en/index.htmlEkspertë teministrive,aplikuesit perregjistrimWebsiteFletët e të dhenave të Sigurisë sëMaterialeve (MSDS) (industri)http://www.msds.com/index.aspEkspertë teministriveWebsiteUdhëzues të OECD për Testimin eKimikatevehttp://www.permabond.com/http://www.oecd.org/document/40/0,3343,en_2649_34377_37051368_1_1_1_1,00.htmlISUV, specialistëmbi çështje telidhura me efektete kimikateve mbishëndetinWebsiteParime të Praktikave të MiraLaboratorike (OECD)http://www.oecd.org/document/63/0,3343,en_2649_34381_2346175_1_1_1_1,00.htmlEkspertë tëministriveWebsiteParime të Praktikave të Mira tëProdhimit (ËHO)http://www.WHO.int/medicines/areas/quality_safety/quality_assurance/production/en/index.htmlEkspertë tëministriveWebsiteRrjeti i Librarise Globale MjedisoreËHO/UNEPTabela 7.D Disponueshmëria e të dhënave ndërkombëtareTë dhëna Vendndodhja Cili ka akses Si të keshaksesILO CIS http://www.ilocis.org/ Specialistë tëshëndetit dhesigurisë në punë,inspektorët epunësFaqja einternetitIPCS INCHEM http://www.inchem.org/ Specialistë tëshëndetit dhesigurisë në punë,inspektorët epunësFaqja einternetit7

IPCS INTOX http://www.intox.org/ Toksikologë,punonjës tëshëndetit publikIRPTChttp://www.chem.unep.ch/irptc/ Të gjithëirptc/databank.htmlFaqja einternetitFaqja einternetitBaza e të dhënave e SherbimeveAbstrakte të KimikateveRrjeti Informacionit Global mbiKimikatetBaza e të dhënave STNhttp://www.cas.org/ Të gjithë Faqja einternetithttp://www.nihs.go.jp/GINC/Address can not be foundhttp://www.cas.org/products/stn Kërkuesit Faqja efamily/index.htmlinternetitOrganizatat Ndërkombëtare si UNDP, UNEP; ILO, ËHO, UNITAR, FAO etj. kryejnë një punëtë mirë mbi infomimin në lidhje me menaxhimin e kimikateve, punë kjo e shpërndarë jo vetëmnë rrugë elektronike, por dhe nëpërmjet broshurave të përkthyera në gjuhën shqipe7.5 Sistemet kombëtare të shkëmbimit të të dhënave dhe kapacitetet e teknologjisë sëinformacionit (IT)Informimi i publikut për çështje mjedisore në Shqipëri bazohet mbi Ligjin nr. 8672, datë26.10.2000, “Për Aderimin e Shqipërisë në Konventën e Aarhusit” (Fletorja zyrtare viti 2000,nr. 35 faqe 1705 data e botimit 20.11.2000), sipas të cilit Konventa e Aarhusit kthehet në një aktnormativ, të detyrueshëm për t’u zbatuar në Republikën e Shqipërisë.Shqipëria ka aderuar në Protokollin për Regjistrat e Shkarkimit dhe të Transferimit të Ndotësvenëpërmjet Ligjit Nr. 9548, datë 1.6.2006 “Për aderimin e Republikës së Shqipërisë në Protokollin përRegjistrat e Shkarkimit dhe të Transferimit të Ndotësve “. Sipas këtij Protokolli, çdo palë krijon dhemirëmban një regjistër kombëtar të shkarkimit dhe transferimit të ndotësve më të mundshëm. Kyeshte shërbim specifik përsa i përket raportimit mbi burimet, ndihmon raportimin mbi burimet eshpërndara, është ndotës specifik apo mbetje-specifik, sipas rastit, përfshin informacion mbitransferimet si dhe bazohet në raportim të detyrueshëm mbi bazë periodike.Institucionet publike që kryejnë në mënyrë të vazhduar informimin e publikut në fushën emjedisit janë:− Rrjeti Institucional Mjedisor, krijimi i të cilit është bazuar në Ligjin nr. 8934, dt. 05.092002 “Për mbrojtjen e mjedisit” (shih pyetjen 8 Kapitulli 27). Përcaktimi ligjor i këtij rrjetiinstitucional i obligon këto struktura, në mënyrë të drejtpërdrejtë, të ndërrmarrin hapa përshpërndarjen e informacionit mjedisor që ato posedojnë. Nga ana tjetër identifikimi i këtij rrjetiinstitucional mjedisor ndihmon publikun për të identifikuar strukturat, ku mund të kërkojëinformacion mjedisor.− MMPAU, nëpërmjet Sektorit të Informimit të Publikut dhe Teknologjisë së Informacionit(SIPTI) mundëson mbledhjen e informacionit nga të gjitha strukturat e saj dhe shpërndarjen ekëtij informacioni për publikun e gjërë. Shpërndarja e informacionit bëhet ne menyre pasive oseaktive:(i)Shpërndarja pasive e informacionit mjedisor8

Kërkesat me shkrim per informacion i kalohen SIPTI për të mundësuar kthimin e përgjigjevepër publiku. Për përgatitjen e përgjigjes kjo strukturë bashkëpunon me drejtoritë brëndaMMPAU-së ose dhe me strukturat e varësisë. Kthimi i përgjigjeve bëhet konform Ligjit Nr.8672, datë 26.10.2000 dhe Ligjit Nr.8503, dt. 30.06.1999. Dhe në rreth 90% të kërkesave tëvizitorëve përgjigja për informacionin e kërkuar u jepet në mënyrë të menjëhërshme(ii)Shpërndarja aktive e informacionitMMPAU ka detyrimin për të paraqitur në faqen e saj te gjithë informacioni mjedisor që duhet tëjepet pa kërkesën e publikut. Ky informacion përfshin bazën e plotë ligjore të ministrisë, aktetligjore që janë në proçesin e diskutimit me publikun, dokumentet strategjike për fushën mjedisitdhe ato që janë në diskutim me publikun, raportet e gjendjes së mjedisit si dhe informacionin pershërbimet që ofron Ministria si leje, liçenca, çertifikata dhe vërtetime etj.Gjithashtu Ministria informon edhe nepermjet Buletinit Elektronik Mjedisor, botim ipërmuajshëm që kompilohet nga Sektori i Informimit të Publikut dhe IT. Buletini dërgohet nëmë shumë se 200 adresa elektronike perfshire OJF mjedisore, pikave të informimit të të gjithaMinistrive, Dhomave të Tregëtisë, si dhe zyrave të projekteve që veprojnë në fushën e mjedisit.- Agjensia e Mjedisit dhe Pyjeve e krijuar me Vendim të Këshillit të Ministrave Nr.579,dt.23.08.2006 “Për Krijimin e Agjensisë së Mjedisit dhe Pyjeve”, harton dhe publikon RaportinVjetor të Gjendjes së Mjedisit.- Agjensitë Rajonale Mjedisore, hartojnë dhe paraqesin për miratim në Këshillin e Qarkutraportin dyvjeçar të gjendjes së mjedisit për Qarkun që ato mbulojnë. Keto Agjensi ne detyrim tenenit 19, të ligjit nr. 9890, datë 20.3.2008, “Për mbrojtjen e mjedisit” i ndryshuar, paraqesin keteRaport per publikun.- Inspektoriati i Mjedisit, sipas pikën 10 Vendimit të Këshillit të Ministrave nr.24 dt.22.01.2004,“Për Veprimtarinë e Inspektoriatit të Mjedisit” bën publike në një vend të dukshëm, në mjedisete institucionit, planet e veprimit që do ndërrmarri gjatë vitit. Gjithashtu, sipas pikës 16 bënpublike raportin e mbajtur gjatë kontrollit të subjekteve që janë pajisur me leje mjedisi, rezultatete kontrollit dhe masat e marra kundrejt atyre subjekteve.- Ministritë e Qeverisë Shqiptare, fusha e të cilave takon me mjedisin (Ministrit e Linjës) . Tëgjitha Ministritë në mbështetje të Urdhërit të Kryeministrit nr. 202 dt.16.12.2005, kanë tëpublikuar në faqet e tyre dokumenta që i shërbejnë dhe publikut si informacion mjedisor.Gjithashtu pikat e kontaktit të zyrave të marrdhënieve me publikun përdoren nga SIPTI për tëmarrë informacionin mjedisor që ato disponojnë.- Struktura mjaft të rëndësishme, që zotërojnë informacion mjedisor, janë dhe organet eqeverisjes vendore. Bashkitë e pothuajse te gjithë vendit kanë faqe interneti aktive si Bashkia eTiranës (www.tirana.gov.al) , Bashkia e Shkodrës (www.bashkiashkoder.gov.al), Bashkia Kukës(www.bashkiakukes.com) Bashkia Korçë (www.bashkiakorce.gov.al), Bashkia Fier(www.bashkiafier.com), Bashkia Pogradec (www.bashkiaprgradec.gov.al), Bashkia Vlorë(www.bashkiavlore.org); këto faqe mund të shërbejnë si burim i rëndësishëm informacioni.- Strukturat informuese të publikut për çështje mjedisore, po mbështeten dhe nga tre Qëndrat eInformacionit të Aarhusi (AIC) të vendosura në Tiranë, Vlorë dhe Shkodër. Këto Qëndra janëkrijuar në kuadër të Memorandumit të Bashkëpunimit midis MMPAU-së me Prezencën e OSCE,“Për bashkëpunimin në fushën e informacionit mjedisor dhe zbatimin e kërkesave të Konventës9

së Aarhus-it në Shqipëri” nënshkruar në Korrik të 2006. Qendra e Aarhusit në Tiranë ndodhet nëMMPAU pranë Sektorit të Informimit të Publikut. Qëndrat ndihmojnë në shpërndarjen einformacionit mjedisor në rrugë më të shpejtë drejt publikut në zonat që ato mbulojnë.Informimi bëhet në mënyra të ndryshme, si nëpërmjet publikimeve, nëpërmjet faqes së tyre tëinternetit www.aic.org.al, apo nga kontaktet me mediat në zonat që ato mbulojnë.AIC janë gjithashtu të përfshira në trajnimin e autoriteteve lokale, duke i ndërgjegjësuar dhedetyruar këto autoritete të përmbushin detyrimet e tyre ligjore kundrejt Konventës se Aarhusit.Nëpërmjet bordeve këshilluese që ato kanë, shërbejnë dhe si një strukturë lidhëse midis pushtetitqëndror, lokal dhe OJF-ve mjedisore e publikut të interesuar në zonën që ato mbulojnëgjeografikisht.Në vitin 2010 filloi zbatimi i projektit të Bankës Botërore “Për forcimin dhe Implementimin eKonventës së Aarhusit”, i cili në një nga komponentet e tij synon të realizojë lidhjen në rrjet tëSektorit të Informimit të Publikut dhe IT dhe Qëndrës së Aarhusit Tiranë me ARM-të, gjë që dotë sigurojë informacion në kohë reale.Në administratën Doganore analiza e riskut dhe ndërtimi i profileve bazohet në informacionin emarrë nga sistemi informatik (AW), databazat e Inteligjencës si dhe informacion ngadrejtoritë/departamentet e tjera të Administratës Doganore. Seleksionimi behet nepermjetsistemit ëe automatizuar, bazuar në profilet e riskut. Në sistemin AW janë aktive dy kanaleselektimi: I verdhë, kontroll dokumentar, dhe I kuq, kontroll dokumentar dhe fizik.Sistemin e integruar të IT-se ASYCUDA World i cili është bazë e plotë për E-doganat. SistemiASYCUDA World është zbatuar tashmë në 19 pika doganore. Lidhja e pikave doganore meServerin Qëndror që ndodhet në Drejtorinë e Përgjithshme të Doganave sigurohet ngaAdministrata Doganore Shqiptare.7.6. Vlerësimi1. Mungojnë kapacitetet e mjaftueshme në institucionet që duhet të mbledhin dheshpërndajnë informacionin.2. Mungon një qendër informacioni lidhur me helmimet nga kimikatet (Poison Center)3. Ka mungesa në literaturë, informacione bazë si dhe në shpërndarjen e tyre, të cilat kanëlidhje me sistemin e dobët të informimit në vend. Ndikim ka gjithashtu edhe buxheti i vogël idisponueshëm për literaturë, pjesëmarrje e ulët e përfaqësuesve të vendit në institucionet e huajaqë kanë lidhje me kimikatet .4. Institucionet e specializuara, si INSTAT apo Drejtoria e Doganave, mbajnë të dhënainformative të karakterit profesional, të cilat konsiderohen të sakta dhe të besueshme.5. Për të përmirësuar situatën aktuale mbi menaxhimin e informacionit, është e nevojshmerritja e buxhetit, organizimi i trainimeve dhe rritje e kapaciteteve të strukturave përgjegjëse përinformim sepse në shumë raste, aksesi në internet mungon dhe mjetet e tjera nuk janë tëdisponueshme.10

KAPITULLI 8 : INFRASTRUKTURA TEKNIKE8.1. Permbledhje e Infrastruktures LaboratorikeShumica e laboratoreve fiziko-kimike jane laboratore analizues (regullatore) dhe paklaboratore merren me monitorime te treguesve te ndryshem te ndotjes ne mjedis apone ushqime. Nw tabelat 8.A dhe 8.B jepen nw dhwna mbi infrastrukturwnlaboratorike analizuese dhe monitoruese, mbi kapacitetet e tyre analitike dhe gjendjene akreditimit.8.2. Fusha tw tjera tw infrastrukturws teknikeKapacitetet LaboratorikeNe Republiken e Shqiperise operojne shume laboratore kimike e fiziko-kimike, tecilet duhet te perfshihen ne menaxhimin e kimikateve. Ata kryejne analiza te cilesisese kimikateve, identifikimin e substancave te panjohura, analiza te mbetjeve terrezikshme dhe te demshme per shendetin dhe mjedisin, si dhe bejne monitorime tendryshme te kimikateve ne mjedis (ne ujera, toke, sedimente, ajer), ne ushqime, etj.8.2.1. Laboratorwt nw varwsi tw ministriveLaboratoret ne varesi te Ministrise se Shendetesise (MSh): perfshijne laboratoret eIshP, te cilet jane laboratore reference per sistemin e shendetit publik, laboratoret eQendres Kombetare te Kontrollit te Barnave (QKKB), laboratoret e Drejtorive teShendetit Paresor (DShP) te rretheve dhe laboratoret e qendrave spitalore.Laboratoret e qendrave spitalore merren me analizat klinike-biokimike,toksikologjike dhe baktereologjike ne lengjet biologjike.Laboratoret e Institutit tw Shwndetit Publik (IShP) analizojne nje game me tegjere te treguesve fiziko kimike (rreth 20 parametra) te cilesise se ujerave te pijshem,te ujerave te shkarkimeve industriale, ujerave siperfaqsore dhe nentokesore.Gjithashtu ne laboratoret e ISHP analizohen edhe mbetjet e pesticideve ne ujera dhetoka ose sedimente si dhe ne ushqime dhe lengje biologjike, metalet e renda ne uje ,ne toka, ne sedimente, ne gjak , ne serum, ne ushqime, ne ajer, etj., hidrokarburetpoliciklike aromatike ne ujera, toka e sedimente, substancat e ekstraktueshme nehekzan ose HEM (vaj dhe graso) ne uje dhe toka, produktet polare ne vajra ,elementet toksike ne gjak , jodi ne urine, PM 10 , PM 2 , SO 2 , bloza, NO x , NO, NO 2 , CO,grimca totale, BTX ne ajer etj. Laboratoret e ISHP jane kryesisht laboratoreregullatore, por ka dhe laboratorë monitorues sic eshte Laboratori i Cilesise se Ajritdhe Laboratori i Mikrobiologjise se Ujerave.Laboratoret kryesore fiziko kimike te ISHP jane: Laboratori i Kimise AnalitikeInstrumentale, Laboratori i Kimise se Ujerave, Laboratori i Kimise se Ushqimeve,Laboratori i Cilesise se Ajrit, Laboratori Paraklinik Toksikologjik, Laboratori i Jodit.Keta laboratore jane te pajisur me mjetet matese dhe perpunuese kryesore te punes pernje laborator si psh me spektrofotometra UV-VIS, gaz kromatograf me dedektorECD, dhe TSD, GC-MS, HPLC, spektrometer te absorbimit atomik me furre dheflake, konduktometer, spektrofotometer per lexim direkt per analizat e ujerave, aparatper percaktimin e BOD-5, klorimeter, oksimeter, pH-meter etj., stacion te monitorimitautomatik te ajrit etj.

Tabela 8.A: Infrastruktura laboratorike per analiza kimike rregullatoreEmri/pershkrimi ilaboratoritLab kimise analitikeinstrumentaleLaboratori i kimiseujeraveLaboratori i kimiseushqimoreLaboratori i joduriseLaboratori parakliniktoksikologjikVend ndodhja/varesiaISHP – Tirane,departament shendetidhe mjedisiISHP – Tirane,departament shendetidhe mjedisiISHP – Tirane,departament shendetidhe mjedisiISHP – Tirane,departament shendetidhe mjedisiISHP – Tirane,departament shendetidhe mjedisiPajisjet / aftesite analitike tepranishmeGC, GC-MS, HPLC, AAS me furredhe flake, pajisje hidrure,spektrofotometer UV-VispH, spektrofotometer DR 2000,aparat per BOD, konduktometer,pH meter, spektrofotometer UV-Vis, HPLC me ded. fluoreshence,aparat kjeldahl, polarimeter,refraktometer centrifugw Gerberetj.Spektrofotometer UV-Vis, peshoreanalitike, vortex, etjAkredituar(nese Po,nga kush)CertifikuarGLP(PO / JO)QellimiJO JO Percaktim i mbetjeve te pesticideveklororganike e fosfororganike, PCBve,nenprodukte klorinimi ne uje, PAH, metale terenda ne uje, ne toka , ne sedimente, neushqime, ne ajerJO JO Analizat fiziko -kimike te ujerave te pijshem,siperfaqsore, nentokesore, derdhejveindustriale, ujit te ambalazhuar, ujeravebanjatore.JO JO Analiza te cilesise se ushqimeve, azotiproteinik, etj, nitrate, nitrite, aciditet, sheqerna,lende e thateJO JO Analizat e jodit ne urineSpektrofotometer UV-Vis JO JO Percaktim i treguesve toksikologjike tekpunonjesit e metalurgjikutLab. i Histamines ISUV – Tirane HPLC JO JO Kontrolli i histamines ne peshk te perpunuardhe te fresketLaboratori i analizave teProdukteve te Mbrojtjesse Bimeve (PMB)ISUV - TiraneGC-MS, LC-MS; UPLC; GC(ECD-NPD),analizator konduktometrik,titullator; spektrofotometer UV-JO JO Analiza cilesore te produkteve te mbrojtjes sebimeve (PMB)Lab i Analizes OrganikeInstrumentaleFakulteti i ShkencaveNatyroreVISGaz kromatograf GC-FID dhe GC-ECD, HPLC-UV, spektrofotometerUV-VISLaboratori i kimise Fakulteti i Shkencave SAA, spektrofotometra UV-VIS, JO JOJO JO Pesticide, PCB, hidrokarburet alifatike earomatike, BTEX, klorbenzene, vajra esenciale,etj.

Emri/pershkrimi ilaboratoritVend ndodhja/varesiaPajisjet / aftesite analitike tepranishmeanalitike Natyrore furre me mikrovale, DTA,titrimetra e pHmetra automatike,electrochemical workstationLaboratori i Qendres seFizikës së Aplikuar dheBërthamore (QFAB)Laboratori i kimiseLaboratori Kimik praneTEC-BallshLab. KimikLab. Fiziko-KimikLaboratori kimik doganorLab. Kimik I Repartit teInspektim-ShpetimMinieraveLaboratori kimikLaboratori i kimise dhepesticideveFakulteti i ShkencaveNatyroreLaboratori qendror iushtriseBallshFirma KurumMetalurgjiku, ElbasanInst.Tek. Nxjerrese ePerpunuese teMineraleve, TiraneDrejtoria ePergjithshme eDoganave, TiraneTiraneInstituti IHidrometeorologjiseTiraneUBT, Fakulteti iBujqesise dhe Mjedisit,Depart. i Mbrojtjes seBimeveAkredituar(nese Po,nga kush)CertifikuarGLP(PO / JO)QellimiSAA me furre dhe flake JO JO Metale te rendaGC-MS, HPTLC, AAS me flakedhe furre, pajisje hidrure,spm UV-Vis, sulfur analizator, APD2000,multiRAE , LUDLUM perrrezatimet βdhe γSpektrofotometer, Universal,FotometerGaskromatograf SpektrofotometeretjAAS, spekol 21, spektrofotometeruniversal, fotometer.Gaz kromatograf, HPLC, AAS dheaparat numer oktani IROX 2000,aparat per percaktimin e squfurit negasoil multi EA.Pajisje per monitorimin e sub. terrezikshme ne ajerPO nga DPAKa sistemcilesie sipasISO 17025JO JO Analizat e ujitMetalet e renda, nutrientet dhe metaltioninatAnaliza te LHL, lendet eksplozive, metalet erenda, gazet toksike CO,VOX, H2S,karburantetJO JO Analiza te metaleve ferrozeJO JO Analiza te MineralevePo pergatitenper aplikimJOanalizohen te gjithe mallrat (ushqime, tekstile,industriale, hidrokarbure, plehra kimike,pesticide etj) qe futen nga importi ne RSHJO JO Analiza te ndotjes se ajrit, ujitAAS, gaz- kromatograf etj JO JO Analiza te ndotjes se ajrit, ujitHPLC me detektore diode array(DAD) dhe fluoreshence, GC(FID, ECD, NPD), aparat kjeldal,aparat BOD, COD.JO JO Analiza fizike te formulimeve te pesticideve,pH, konduktivitetin, emulgueshmerinesuspensibilitetin.Analiza te mbetjeve te pesticideve qe jane ne

Emri/pershkrimi ilaboratoritLaboratori i MjedisitSektori i LaboratoritanalitikLab. Fiziko-mekanik dhekimik i analizave tetekstilit dhe lekuresLab. i Firmes “Kibe”Vend ndodhja/varesiaUBT, Fakulteti iBujqesise dhe Mjedisit,Depart. i Agromjedisitdhe EkologjiseQTTB(Qendra e Transferimitte TeknologjiveBujqesore)Fushe -KrujeFakulteti i Tekstilit,TiraneKIBE Sh.p.k.autostrada TR-Dr Km13Pajisjet / aftesite analitike tepranishmeAbsorber atomik dhespektrofotometerpH-meter, spektrofotometer,konduktometer, absorber atomik,aparat distilimi per azotinAkredituar(nese Po,nga kush)CertifikuarGLP(PO / JO)Qellimiproces regjistrimi dhe qe perdoren tani nebujqesi ne mostra toke dhe bime dhe uji.Analiza fizike - kimike te ujerave per vaditje:pH, konduktivitet, N- total, BOD,COD etj.Analiza fizike - kimike te tokave bujqesore pH,konduktivitet, lende organike, humus, hiri,azoti total (Kjeldal)JO JO Analiza te ujerave (pH, konduktiviteti,nutrientet, BOD (nevoja biokimike peroksigjen) dhe COD (nevoja kimike peroksigjen), metalet e renda.Analizat e tokave per pH, konduktivitet, lendaorganike, hiri, metalet e renda.Eshte neprocesakreditimi,nga njebashkepunimitalianoshqiptarNe pritje temarrjes sevleresimitAnalizohen mostra tetokave, ujerave per ujitje, bimeve dhe plehravekimike.PO PO Fibra Tekstile dhe lekurePO nga DPA Lende te Para inorganike, materiale ndertimiLab. I Firmes “EHW” Tirane Mikroskop, thermostatNe proces Mikrob e prodh te mishitbaktereologjike etjLab. Kerkimor shkencor Universiteti ”PO nga DPA Beton dhe celikA.Xhuvani” ElbasanREDI-SH shpk Kombinat Tiranw PO nga DPA Mikrobiologji ushqimTabela 8.B: Infrastruktura laboratorike per monitorim dhe analiza

Emri/pershkrimi ilaboratoritLaboratori i cilesise seajritVend ndodhjaISHP – Tirane,departament shendetidhe mjedisiPajisjet / aftesite analitike tepranishmePeshore analitike, analizator(stacion) automatik , drageraper marrje mostrashAkredituar(nese PO, nga kush)Laboratori i Biotoksinave ISUV – Tirane HPLC Po,ACREDIA (AgjenciaItaliane e Akreditimit)Laboratori i mbetjeve temedikamenteve veterinareLaboratori i analizave temetaleve te rendaLaboratori i mbetjeve tepesticideve ne produktetjoshtazoreLaboratori i kimiseLaboratori fiziko kimikISUV – TiraneELISA, HPLC,GC, LC-MS,LC-MS/MS, GC-MS/MSISUV – Tirane AAS me furre, Ka filluar proceduratper akreditim,ISUV – Tirane GC, GC-MS/MS Ka filluar proceduratper akreditim ngaDPALaboratori Qendror iUshtriseAgjensia e Mjedisitdhe PyjeveGC-MS, HPTLC, AAS meflake dhe furre, pajisjehidrure, spm UV-Vis, sulfuranalizator, APD2000,multiRAE , LUDLUM perrrezatimet β dhe γpH, NKO, NBO, nutrientet,konduktiviteti, TDSJOJOPO nga DPA eshte neproces rifreskimi teakreditimitPO, per disaparametraQellimi kryesor dhesubstancat kimike teanalizuaraKontroll i cilesise se ajrit,Analiza te ajrit per PM 10 , SO 2 ,NO x , NO, NO 2 , CO, BTX,PM 2 , bloze, Pb, grimca totalePlani kombetar i mbetjeve(PKM), Biotoksinat ASP,PSP, DSP ne Molusqe dheprodukte peshkuPKM, mbetjet emedikamenteve veterinare(antibiotik, hormone etj.) neproduktet shtazorePKM, Kontrolli i molusqeve,metale te renda si Pb, Cd, Cr,Hg etj ne ujin e detit si dhe nene produktet shtazorePKM, kontrolli i molusqeve,mbetjet e pesticideveklororganike dhe PCB-ve neproduktet shtazoreMonitorim mjedisi per treparametra- Monitorim i ujeravesiperfaqesoreNumri i mostrave/ vit(thuaj cilen substance)960 mostra / vit pergrimca totale , bloze,PM10, NOx ne 5 qytete,dhe stacioni i monitorimiti vazhduar.144 mostra/vit nga 3stacione monitorimi per 3lloj toksinash2500 mostra /vit produkteshtazore per antibiotikedhe hormone24 mostra /vit12 mostra /vit720 mostra ne vit

Laboratoret e Qendres Kombetare te Kontrollit te Barnave (QKKB) merren mekontrollin cilesor dhe analizat fiziko-kimike te barnave qe hyjne ne Republiken eShqiperise dhe jane te paisur me spektrofotometra UV-VIS dhe IR. pH-metra, HPLC,Dissolutest, Konduktometer, Aparat Kofier, Aparat fortesie, Polarimeter, Aparat KFtitraline, Toksinometer.Laboratoret e Drejtorive tw Shwndetit Publik (DShP) te rretheve jane te pajisurpjeserisht me spektrofotometra UV-VIS per kontrollin e cilesise se ujerave, por jo tegjitha rrethet dhe qarqet jane te plotesuar me aparaturat e nevojshme per kontrollin eparametrave te demshem per shendetin. Kete vit ministria e shendetesise ka marremasa per pajisjen e laboratoreve kryesore te 12 qarqeve me mjete dhe aparatura tenevojshme per analizat fiziko-kimike te ujerave te pijshem. Laboratoret e DSHP-vembulojne analizat kimike te ujerave te pijshem per treguesit kryesore fiziko kimike sipH, fortesi, klor i lire, nitrate, nitrite, amonjak, fosfate, kripshmeri etj. Si dhe treguesitbakteriologjike. Gjithashtu keta laboratore merren edhe me analizat e ndotjes se ajrit.Laboratoret ne varesi te Ministrisë së Bujqësisë, Ushqimit & Mbrojtjes sëKonsumatorit (MBUMK)Perfaqesohen nga laboratoret e Institutit te Sigurise Ushqimore Veterinare (ISUV), tecilet merren ne kuadrin e planit kombetar te mbetjeve , me monitorimin e mbetjeve tepesticideve klororganike dhe PCB ne produktet shtazore, analiza te metaleve te rendaPb, Cd, Cr, Hg ne uje deti dhe ne produkte shtazore, analiza te mbetjeve temedikamenteve veterinare (antibiotike dhe hormone etj) ne produktet shtazore,analiza te toksinave detare (PSP, DSP, ASP) ne peshq dhe molusqe etj, analizacilesore te produkteve Produkteve te Mbrojtjes se Bimeve (PMB), etj.Laboratoret kryesore fiziko kimike te ISUV jane : Laboratori i Biotoksinave,Laboratori i Mbetjeve te Medikamenteve Veterinare, Laboratori i Metaleve te Renda,Laboratori i Mbetjeve te Pesticideve ne Produktet Shtazore, Laboratori i Analizave tePMB, Laboratori i Histamines etj. Keto laboratore jane te pajisur me aparaturamoderne te perpunimit dhe matjes/analizimit te treguesve te mesiperm si pshspektrofotometra, HPLC–UV dhe fluoreshence, HPLC-MS, HPLC-MS/MS, GC-MS,GC-MS/MS, absorber atomik me furre dhe flake, furra disgregimi me mikrovale, etj.Laboratoret e ISUV jane akredituar per disa tregues nga ACREDIA (Agjencia Italianee Akreditimit) dhe jane ne proces akreditimi per disa tregues tw tjere ne produktetshtazore me DPA.Laboratoret e ISUV jane laboratore reference kombetare per sa i perket siguriseushqimore (metaleve te renda, mbetjeve te barnave veterinare, pesticideve, toksinave,etj), shendetit te kafsheve, kontrollit cilesor te barnave veterinare dhe te produkteveper mbrojtjen e bimeve dhe kontrollit te ushqimeve.Laboratoret Rajonale te Autoritetit Kombetare te UshqimitQendra e Transferimit te Teknologjive Bujqesore (QTTB) ne Fushe-Kruje ka nestrukturen e vet sektorin e Laboratorit Analitik, ku analizohen tokat , ujerat per ujitje,bimet dhe plehrat kimike. Ky laborator eshte i pajisur me spektrofotometer,konduktometer, absorber atomik, aparat distilimi per azotin, etj.Laboratoret ne varesi te Ministrisë së Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave(MMPAU)

Laboratoret kimike te mjedisit perfaqesohen nga laboratoret fiziko kimike teAgjensise se Mjedisit dhe Pyjeve (AMP) dhe Laboratori i Monitorimit te Liqenit teOhrit ne Pogradec. Keta laboratore merren me analizat fiziko kimike te ujeravesiperfaqsore dhe me percaktimin e mbetjeve te metaleve te renda ne ujera , ne tokadhe ne ajer. Laboratoret kimike te Agjensise se Mjedisit dhe Pyjeve bejnemonitorimin e ujerave siperfaqesore per treguesit kryesore fiziko kimike (pH, NKO,NBO, nutrientet, konduktiviteti, TDS, etj.) ne 8 qytete kryesore te vendit , kurselaboratori i Pogradecit ben monitorimin e ujit ne liqenin e Ohrit. Edhe keta laboratorejane te pajisur me aparatura bashkekohore, si: spektrofotometra UV-VIS, absorberatomik me furre dhe me flake, gaz kromatograf me dedektor ECD dhe FID,oksimeter, multimeter, etj. Laboratori i AMP tashme eshte i akredituar per disatregues te cilesise se ujerave. Permiresime mund te behen vetem per shtimin e stafit,kryerjen e trajnimeve, shtimin e fondeve per laboratorin dhe perditesimim e metodaveISO me variantet me te fundit.Laboratoret ne varesi te Ministrisë së Mbrojtjes (MM)Laboratori Qendror i Ushtrise (LQU) qe varet nga MM ka nje baze te mireteknike instrumentale, si: GC-MS, HPTLC, absorberin atomik AAS me flake dhefurre dhe pajisje hidrure, spektrofotometer UV-VIS, aparat APD2000 (per dedektimine LHL), konduktometer, pH meter, MultiRAE (per dedektimin e gazeve toksike CO,VOX, H 2 S dhe nivelet e O 2 ), LUDLUM per percaktimin e niveleve te rrezeve β dheγ, etj.LQU merret me analizimin e lendeve helmuese luftarake, kontrollin e cilesise seushqimeve per ushtrine, analizat e karburanteve, analizat e lendeve eksplozive dhemonitorim mjedisor.Laboratoret ne varesi te Ministrise se Brendshme (MB)Ketu hyjne Laboratoret e mjekesise ligjore, kimise ligjore forensike dhe drogave.Laboratoret e mjekesise ligjore merren me analiza toksikologjike te provavemateriale ne organet e brendshme te kufomave (te fresketa, te egzumuara, tekalbezuara) dhe lende biologjike (gjak, urine), me analiza biologjike (gjak, urine),prova materiale (fije floku, etj.). Keto laboratore kane procedura standarde te punes,por edhe keta kane problematiken e zakonshme te furnizimit me materiale tecertifikuara dhe probleme te trajnimit te stafit analitik.Laboratoret ne varesi te Ministrisë së Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjitikës(METE)Nen vartesine e kesaj ministrie jane disa laboratore fiziko kimike:Laboratori i analizave kimike te Sherbimit Gjeologjik Shqiptar (SHGJSH), i cilimerret me percaktimin e metaleve me ndihmen e teknikes se SAA ne minerale tendryshme, dhera, rera, etj. Gjithashtu ky laborator merret edhe me monitorime tecilesise se ujerave nentokesore e siperfaqesore, nepermjet percaktimit te treguesvekryesore fiziko kimike, me analiza mjedisore ne dhera, rera, etj. Laboratoret e ketijinstituti nuk jane te akredituar, por konsiderohen si reference per linjen.Ne varesi te METE-s jane edhe:− Laboratori Kimik i Furres Kurum ( i privatizuar)− Laboratori Kimik i Deka Co, (i privatizuar)− Laboratori Kimik i Uzines se Kabllove ne Shkoder, ( i privatizuar)

− Laboratori Fiziko-Kimik i Agjensise Kombetare te Burimeve Natyrore(AKBN), ish Institutit te Studimeve dhe Projektimeve te Teknologjise seMineraleve, Tirane− Laboratori Kimik i Repartit te Inspektim-Shpetim Minierave, Tirane− Laboratori i Kontrollit Analitik te Produkteve te Naftes ne Uzinen ePerpunimit te Thelle te Naftes Ballsh ( i privatizuar)− Laboratori Kimik prane TEC-BallshLaboratoret ne varesi te Ministrise se Financave (MF)Ketu futet Laboratori i Doganave i cili eshte i pajisur me mjete bashkekohore teanalizave si GC, HPLC, AAS dhe aparat numer oktani (per analiza hidrokarburesh),ku analizohen te gjithe mallrat (ushqime, tekstile, industriale, hidrokarbure, plehrakimike, pesticide etj) qe futen nga importi ne dogana per klasifikim per efekt fiskal.Laboratori doganor nuk eshte i akredituar por ka filluar procedurat e akreditimit perdisa tregues.Laboratoret ne varesi te Ministrisë së Punëve Publike dhe Transportit (MPPT):Nga kjo ministri varet Departamenti i Laboratoreve i Institutit te Ndertimit. Laboratorikimik i ketij departamenti eshte i pajisur me mjete baze te perpunimit dhe te matjeveper metodat klasike kimike, si: pH-metra, peshore analitike, furre mufel , termostatetj., dhe kryen analizat kimike te produkteve te ndertimit, si: percaktimi i sulfateve,klorureve, humbjeve ne kalcinim, mbetjes se patretshme, oksideve te kalciumit dhemagneziumit, i hekurit, aluminit, etj.8.2.2 Laboratoret kerkimore-shkencore te universiteteve (publike dhe jopublike)Ne sistemin tone arsimor universitetet jane te pajisura me laboratore fiziko kimike tepajisur me mjete pune dhe pajisje matese dhe perpunuese, te cilat analizojneparametra te ndryshem fiziko kimike. Keto laboratore jane ne sherbim te zhvillimit teprocesit mesimore dhe punes kerkimore shkencore te stafit akademik. Ne shume ngainstitucionet shqiptare te arsimit te larte funksionimi i ketyre laboratoreve eshtetashme nje tradite dhjetravjeçare, ndersa ne disa te tjera, perfshire dhe shkollat e lartajopublike, ato s’kane shume vite qe jane ngritur.Laboratoret kerkimore-shkencore te shkollave te larta publike:Laboratoret e Universitetit te Tiranes: Laboratoret fiziko kimike te Fakultetit teShkencave te Natyres (FSHN), pervec aktivitetit didaktik, merren edhe me temastudimore dhe projekte per matjen dhe percaktimin e mbetjeve te pesticideve, te PCB,te PAH, te HK, te BTEX, te klorbenzeneve, vajrave esenciale, metaleve te renda,metaltioninave, nutrientet, etj. Kryesisht me keto analiza merren Laboratori i AnalizesOrganike Instrumentale, Laboratori i Kimise Analitike dhe Mjedisore dhe Laboratori iQendres se Fizikës së Aplikuar dhe Bërthamore (QFAB). Ato disponojne aparatura si:GC-FID, GC-MS, GC-ECD, SAA, spektrofotometra UV-VIS, furra me mikrovale,DTA, titrimetra e pH-metra automatike, HPLC-UV, etj. Numri i analizave te kryerane kete institucion ne matrica te ndryshme eshte relativisht i vogel, per faktin se nukka nje buxhet te planifikuar per kryerjen e tyre dhe fondet sigurohen vetem nepermjetprojekteve dhe analizave per te tretet.Laboratoret e Universitetit Politeknik (UPT): Laboratori i departamentit te Kimisene UPT eshte i pajisur me sisteme per percaktimin e COD dhe BOD, gaz analizator,spektrofotometer dhe turbidimeter portativ per analiza ujerash, pajisje per percaktimin

e PM10, etj. Laboratori i Departamentit te Tekstilit kryen kryesisht analiza te fibravetekstile.Laboratoret e Universitetit Bujqesor te Tiranes: Universiteti Bujqesor i Tiranes(UBT) ka disa laboratore qe merren me analiza mbetjesh, por edhe me analizaformulimesh, siç jane: Laboratori i Kimise dhe Pesticideve, ne Fakultetin eBujqesise dhe Mjedisit, Departamenti i Mbrojtjes se Bimeve, qe merret me analizat eformulimeve te pesticideve, pH, konduktivitetin, emulgueshmerine. Ne kete laboratorkryhen gjithashtu analiza te mbetjeve te pesticideve qe jane ne proces regjistrimi dheqe perdoren tani ne bujqesi ne mostra toke bime dhe uji.Keto analiza kryhen nekuadrin e diplomave te studenteve, tezave Master dhe doktorature dhe jo per qellimemonitorimi. Kryhen gjithashtu analiza fiziko - kimike te ujerave qe perdoren pervaditje, si edhe analiza fizike - kimike te tokave bujqesore, si: pH, konduktiviteti,lenda organike, hiri, azoti total (Kjeldal).Laboratori i Mjedisit prane Departamentit te Agromjedisit dhe Ekologjise merret meanaliza te ujerave, si: pH, konduktiviteti, nutrientet, BOD (nevoja biokimike peroksigjen) dhe COD (nevoja kimike per oksigjen, metalet e renda. Ne kete laboratorkryhen gjithashtu analiza fiziko - kimike te tokave bujqesore, si: pH, konduktiviteti,lenda organike, hiri dhe metalet e renda.Laboratoret e Universitetit te Shkodres: Universiteti i Shkodrёs ka laboratorin eabsorberit atomik, laboratorin e analizave kimike tё ujёrave dhe laboratorin etoksikologjisё, tё cilat disponojnё pёrkatёsisht SAA, spektrofotometёr UV-VIS dheGC-FID/ECD. Nё kёto laboratore kryhen analiza tё ujёrave pёr metalet e rёnda,fosforin dhe nutrientёt, ndotёsit klororganikё dhe poliklorbifenilet (PCB).Laboratoret e Universitetit Fan Noli, Korce: Pajisjet kryesore: SpektrofotometerUV-VIS, HPLC, GC, Kjeldal, pajisje per ekstraktimin e mostrave. Kryen keto analiza:Alkol metilik, alkol etilik, pijet alkoolike, proteinat, azoti ne toke, etj. Eshte ne procesakreditimi pwr konservantet ne pijet jo alkoolikeLaboratori Kerkimor Shkencor I Universitetit “ A.Xhuvani” ne Elbasan kryenanaliza te betoneve dhe celikut dhe eshte i akredituar.Laboratoret kerkimore shkencore te shkollave te larta jopublike:Universiteti jo publik “Kristal” ka nje baze te mire laboratorike me pajisjebashkekohore si HPLC, GC-FID, spektrofotometer FTIR, dhe UV-Vis, DissolutionTest Equipment, etj., dhe i shfrytezon keto vetem per qellime didaktike dhe diplomastudimore.Universiteti jopublik “Albanian University” (UFO) ka gjithashtu pajisjebashkekohore si HPLC, GC-FID dhe spektrofotometer UV-VIS dhe i shfryteson atovetem per qellime didaktike.8.3. Menaxhimi infrastruktures laboratorike8.3.1. Menaxhimi i cilesiseLaboratoret kimike publike, qe operojne ne fusha te ndryshme, ne pergjithesi kane njesistem menaxhimi te cilesise akoma larg kerkesave bashkekohore dhe qe ka nevojeper permiresim te vazhdueshem. Ne pergjithesi lab. nuk kane te ngritur nje zyre teSigurimit te Cilesise , me perjashtim te atyre laboratoreve qe jane te akredituar dhe qejane ne proces akreditimi. Kjo ben qe ne keto laboratore te mungoje edhe auditi i

endshem per kontrollin dhe sigurimin e cilesise se produktit te ketyre laboratoreve.Si rrjedhoje, vetem nje numur i kufizuar i tyre eshte akredituar ose certifikuar .Laboratoret perdorin si metodat standarde per kryerjen e analizave,psh metoda ISOapo metoda te AOAC, apo te Farmakopeve te ndryshme (per lab. mjeksore) ashtu dhemetoda te vjetra klasike per percaktimin e treguesve te vecante. Kjo kushtezohet dhenga prania e aparaturave dhe mjeteve te punes te vjetra, qe disponojne laboratoret endryshem. Por tendenca eshte drejt futjes dhe pershtatjes se metodave ISO. Nepergjithesi ne Republiken e Shqiperise nuk ka nje program Kombetar perpermiresimin e cilesise dhe te sasise se analizave qe kryejne laboratoret e ndryshemfiziko kimike.Laboratorwt e kontrollit te produkteve iktike te ISUV jane akredituar per biotoksinatdetare, per fitoplanktonin dhe per mikrobiologjine e molusqeve nga ACREDIA(Agjencia Italiane e Akreditimit)Laboratori Qendror i Ushtrise eshte gjithashtu i akredituar dhe ne proces rifreskimi teakredititmit si rrjedhoje disponon nje sistem te sigurimit dhe menaxhimit te cilesise.Laboratori i Agjensise se Mjedisit dhe Pyjeve eshte i akredituar per disa parametra teujit dhe ka ne funksionim nje sistem cilesie gjithashtu.Standardet e punes dhe gjithe metodikat standarde laboratoret e kontrollit tekimikateve i sigurojne prane Drejtorise se Pergjithshme te Standardizimit (DPS)(http://www.dps.gov.al/) qe eshte organizmi kombëtar i standardizimit në Republikëne Shqipërisë, në varësi të Ministrittë Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjetikës (METE).Ajo përfaqëson Republikën e Shqipërisë në organizatat evropiane e ndërkombëtare tëstandardizimit dhe interesat e të gjithë ekonomisë së vendit në hartimin dhe adoptimine standardeve evropiane e ndërkombëtare si standarde shqiptare (SSH). Ajobashkëpunon ngushtë me institucionet e tjera të infrastrukturës së cilësisë në vendduke i vënë atyre në dispozicion standardet evropiane dhe ndërkombëtare në fuqi meobjektivin që infrastruktura e cilësisë në Shqipëri të kryejë funksionet e saj sipaskëtyre standardeve.. DPS-ja është i vetmi institucion publik në Shqipëri i certifikuarsipas standardit ndërkombëtar ISO 9001:2008.Te gjithe laboratoret e akredituar, me pwrjashtim tw rasteve kur wshtw specifikuaragjenci tjeter akreditimi, kane bere akreditim brenda vendit nga Drejtoria ePergjithshme e Akreditimit (DPA) (http://www.dpa.gov.al/), e cila është i vetmiorganizëm kombëtar i akreditimit, i njohur nga qeveria për të vlerësuar në përputhjeme standardet ndërkombëtare kompetencën teknike të organizmave të vlerësimit tëkonformitetit që kryejnë aktivitete të tillë si: testim, kalibrim, certifikim, dheinspektim qofshin në sektorët publik apo privat, të fushës vullnetare apo tëdetyrueshme.8.3.2. Menaxhimi teknikNe pergjithesi menaxhimi teknik i laboratoreve nuk eshte ne nivelin e duhur. Ne disalaboratore mungon ose vonon servisi i rregullt i aparaturave , ne disa te tjere pajisjame substanca CRM dhe standarde. Shpesh furnizimi me reagente dhe kite perlaboratoret vohohet per shkak te procedurave te tenderimit, ne disa laboratoremungojne reagente per shkak te fondeve te limituara, kurse ne disa te tjere kamateriale jasht perdorimi per shkak te mos kalkulimit te mire te nevojave vjetore osete mos rakordimeve te tjera teknike.

Ne pergjithesi laboratoret nuk kane procedura te shkruara per menaxhimin ekimikateve dhe materialeve te rrezikshme si dhe per eliminimin e tyre ne vendet ecaktuara nga ligji.Gjithashtu nuk ka fonde te rregullta per trajnimet e stafeve te rinj te laboratoreve dheper rifreskim dijesh ne personelin ekzistues.Shpesh laboratoret nuk kane kushtet e duhura mjedisore per sigurimin e shendetit testafit punonjes.8.3.3. Probleme te zhvillimit− Heterogjeniteti i madh i firmave te aparaturave laboratorike qe kane hyre neRSH e komplikon sigurimin e servisit periodik te instrumenteve dhe krijon nevojen esigurimit te serviseve te aparaturave me ndihmen e ndonje kompanienderkombetare qe ofron kete sherbim kompleks. Keshtu do te sigurohet ne koheservisi i pajisjeve. Per kete duhet te rishikohet fond i pervitshem nga buxheti perserviset e mjeteve dhe aparaturave qe disponojne laboratoret ne baze te nevojaveaktuale dhe pajisjeve qe ka cdo institucion.− Nevojiten trajnime te personelit te ri si brenda dhe jashte vendit dherifreskimet apo specializimet ne fusha te ngushta te stafit ekzistues laboratorik.− Nevojitet nje inventarizimi i pajisjeve ekzistuese laboratorike ne gjithevendin (secila ministri me vete) sepse ka institucione ose laboratore qe disponojneaparatura (te reja) qe nuk i kane vene ne pune. Mund te behet nje rishperndarje me emire per nje shfrytezim maksimal te kapaciteteve ekzistuese, ose nje trajnim i stafitper perdorimin e tyre.− Duhet punuar per futjen e metodave standarde (psh ISO etj) ne te gjithalaboratoret.− Duhet vendosur sistemi i cilesise ne cdo laborator dhe duhet synuarakreditimi.

Tab.8 C Prioritetet dhe veprimet e mundshme : Infrastruktura teknikeCeshtjetprioritare ngame e larta tekme e ultaKapacitetetanalitikeNiveliprofesional iStafit analitikKapacitetetteknikeMenaxhimi imbetjevelaboratorikeNiveli ikapacitetitekzistues (ulet,mesatar, larte)mesatarmesatarmesatarI uletPermbledhje e fuqive kapacitive, mangesite dhe nevojat Veprimet e mundshme Aktoret eperfshireDisa institute dhe laboratore te futur ne rrugen e akreditimit janepaisur me aparatura bashkekohore si laboratoret e ISUV,lab.agjensise se mjedisit, lab. qendror i ushtrise, laboratoret emjekesise ligjore, disa laboratore private, etj. por ka dhe laboratoreme pajisje dhe instrumenta te vjeter qe duhen rinovuarNeper institutet dhe laboratoret pervec personelit te pergatitur e meeksperience ka dhe personel te patrajnuar qe duhet azhornuar memetodat e reja standarde (ISO etj) nderkombetare dhe meperdorimin e aparaturave dhe instrumentave mates bashkekohore- Servisi dhe mirembajtja e aparaturave nuk eshte ne nivelin eduhur, shpesh nuk behet ne kohen dhe menyren e duhur.Vetem laboratoret e akredituar qe marrin servis nga jashtesigurojne mirembajtje te vazhduar te instrumentave- Operatoret vendas te serviseve dhe mirembajtjes se aparaturavejane relativisht te rinj, ata duhet te permiresojne nivelin shkencordhe teknik te stafit te tyre.- Pajisja me reagente cilesore, standarde nderkombetare dhe memateriale reference te çertifikuar (CRM) eshte ne nivel te ulet pershkak te kostos se larte te tyreNe pergjithesi laboratoret nuk menaxhojne mbetjet e rrezikshmelaboratorike dhe kimikatet jashte perdorimi. Shpesh solventethidhen ne kanalizimet e ujerave te bardha dhe kimikatet nevendgrumbullimet e mbetjeve urbane.- Financimi nga buxheti dhe donacionet- Aplikimet e perbashketa ne projekte- Rishperndarja dhe menaxhimi me i mire ifondeve qe vijne nga analizat per te tretet- Krijimi i nje buxheti per trajnim dherifreskim dijesh- ngritje e sistemit te cilesise neperlaboratoret analizues- Trajnime jashte dhe brenda vendit- pjesemarrje ne prova interlaboratorikenderkombetare− Futja e sistemit te menaxhimit te cilesiseneper laboratoret dhe− sigurimi i servisit periodik te rregulltnepermjet trajnimit te stafit te servisit dhe/osekontraktimit me aktore nderkombetare− Sigurim i nje buxheti per CRM- Duhet ngritur sistemi menaxhimin embetjeve dhe kimikateve te skaduara- Riciklimi i tretësve në laboratorëMinistrite elinjes,stafet elaboratoreveAdministrataelaboratoreve,stafi ilaboratoreveAdministrataelaboratoreve,stafi ilaboratoreve,kompaniteqe ofrojneservis

9.1 Planifikimi i Emergjencave KimikePlani Kombetar per Emergjencat Civile i miratuar nga Keshilli i Ministrave nr.835, i dates03.12.2004 eshte dokumenti me i rendesishem i Shtetit Shqiptar per sa i perketEmergjencave Civile. Sistemi Kombetar i Menaxhimit te Emergjencave Civile perfshinstruktura permanente dhe provizore ne nivel qendror, rajonal dhe lokal. Nepermjet ketyrestrukturave, cdo Ministri, Institucion ose Drejtori I perfshire luajne aktualisht rolespecifike. Plani Kombetar eshte pergatitur bazuar ne nje metodologji dhe procedureprecize dhe logjike, e cila perfshin studimin e vleresimit te risqeve, konsultime te gjera,ndarjen e informacionit, kontribut te gjere te te gjithe institucioneve dhe organizatave telidhura me emrgjencat.Plani Kombetar i Emergjences Civile reflekton:• Politikat dhe prioritetet kryesore te Shqiperise lidhur me Sherbimin Kombetar teEmergjencave Civile dhe ekperiencat nderkombetare ne fushen e emergjencave civile.• Kuadrin ligjor shqiptar, standarded dhe procedurat e pranuara gjeresisht.• Sistematiozon dhe qarteson rolet dhe pergjegjesite e te gjithe institucioneve qeveritareperkatese dhe organizatave te shoqerise civile per Menaxhimin e Emergjences Civile.• Siguron nje perdorim te planifikuar dhe te koordinuar te te gjithe kapacitetevekombetare dhe nderkombetare ne vend.• Ky plan nuk zevendeson plane te hartuara te ministrive te tjera te linjes dhe plane teinstitucioneve te tjera, dhe ne anen tjeter sherben si nje guide per to.Planet e Emergjences Civile krijohen ne nivel rajonal dhe ne bashkite me te medha, por ketoplane jane per te gjitha llojet e mergjencave. Nuk ka plane te vecante te jashtem teemergjences per aktivitete industriale, te pergatitur nga autoritetet pergjegjese ne nivel rajonalose lokal. Disa nga aktivitetet si psh. depozitat e naftes, kane krijuar planet e tyre tebrendshme te emergjences, por keto plane nuk jane ne perputhje me me kerkesat e DirektivesSEVESO II dhe Aneksit VII te Konventes se Aksidenteve Industriale ne KontekstNderkufitare.Sipas Aneksit A te PKEC jane percaktuar faktoret qe do te merren parasysh ne parandalimin,pergatitjen, dhe mbrojtjen ne rast emergjencash industriale si meposhte:• Nje identifikim kombetar dhe lokal i zonave te riskut dhe tipeve teknologjike eshte njemenyre efektive per te kufizuar rrezikun e popullsise.• Brenda ketyre zonave, hartimi i planeve te emergjences ne nivel kombetar dhe lokal,duke perfshire nje sistem publik paralajmerimi te shpejte dhe plane evakuimi mund te jetei pacmueshem nese nje ngjarje e ketij lloji ndodh• Ky informacion duhet te perfshihet ne plane te tjera te emergjences per ngjarje sizmike,rreshkitje toke dhe permbytje, sepse mund te kete gjithashtu efekte sekondare te njenatyre teknologjike, te cilat nuk duhet te vijne si surprize ne moment gjate pergjigjes

• Pergjigjia direkte ndaj fatkeqesive teknologjike eshte nje pune mjaft e specializuar e ciladuhet te ndermerret vetem nga njesi te kualifikuara dhe me ekperience,.• Pervec evakuimit te planifikuar te menjehershem te popullates, efektet gjeresisht tendryshueshme mund te jene te paparashikueshme. Modelimi i efekteve dytesore temundshme ne ujembledhesa dhe ne atmosfere duhet te jete nje baze e planifikimit perngjarje me ndikim maksimal.• Shume agjensi mund te perfshihen ne garantimin e sigurise se popullates dhe mjedisit nedrejtimin e eres ose te ujit nga vendi i fatkeqesise. Koordinim i forte i pergjigjes eshtethelbesor ne kete aspekt.• Nevojat e shendetit mund te jene shume specifike, dhe planifikimi i skenarit duhet teperfshije burime dhe te dhena te kujdesit per shndetin si per parandalimin ashtu si edheper kurimin.• Per skenare ekstreme, ndihma eksperte nderkombetare eshte potencialisht edisponueshme nepermjet Programit Mjedisor te Kombeve te Bashkuara (UNEP)nepermjet UNDAC.Gjithashtu sipas nenit 30 te ligjit nr.8756, te dates 26.03.2001 “Mbi sherbimet e EmergjencesCivile”, entitetet ekonomike dhe institucionet, te cilet ne ndjekje te aktiviteteve te tyreperdorin, prodhojne, transportojne ose depozitojne substanca te rrezikshme:-Organizojne, kur eshte e nevojshme, evakuime te punonjesve, ndertojne veteorganizimin e tyre per pergjigjendaj situatave emergjente brenda zones se tyre teaktivitetitMinistria e Brendshme ka hartuar draftligjin "Për mbrojtjen civile nga fatkeqësitë". Draftligjido te përmirësoje te gjithe kuadrin ligjor dhe atë për mbrojtjen civile nga fatkeqësitë dheemergjencat dhe do të shoqërohet me krijimin e Strategjisë se Mbrojtjes Civile ngaEmergjencat dhe Fatkeqësitë, e cila do të rishikoje parimet, bazat e reja ligjore, do tezhvilloje politikat sektoriale per mbrojtjen nga emergjencat dhe fatkeqësitë, forcimin dhemodernizimin e shërbimit të sistemit të mbrojtjes dhe administrimin e krizave, si dhepajtueshmërinë me shërbime analoge të BE-së.MMPAU me asistence te KE ka hartuar Projektligjin “ Per Kontrollin e Rreziqeve ngaAksidentet Madhore”, qe transpozon plotesisht Direktiven 96/82/EC per kontrollin erreziqeve nga aksidentet madhore qe perfshijne substancat e rrerzikeshme, duke perberebazen per hartimin e akteve te tjere nenligjore qe do te sigurojne zbatueshmerine e ketij ligji.Hartimi i ketij projektligji eshte nje hap shume i rendesishem ne fushen e parandalimit tendotjes dhe rreziqeve industriale dhe synon:• parandalimin e aksidenteve madhore që shkaktohen nga substanca të rrezikshme dhe• kufizimin e pasojave të tyre mbi njerëzit dhe mjedisin• sigurimin e një niveli të lartë mbrojtje.Disa nga detyrimet baze te operatoreve industriale sipas sasise se substancave qe ruajnelidhen me:• Njoftimin qe duhet tu bejne autoriteteve qe i perkasin kesaj Direktive

• Hartimin e Politikes per Parandalimin e Aksidentit Madhor• Raportimin e aksidenteve• Bashkepunimin me Autoritetet• Hartimin e Raportit te Sigurise• Ngritjen e Sistemit te Menaxhimit te Sigurise• Hartimin e Planeve te Brendshem te EmergjencesInformimin e Publikut ,i cili duhet te kryhet pa u kerkuarDetyrimet e Autoriteteve Kompetente lidhen me:• Vleresimin e Raporteve te Sigurise• Rishikimin e dokumentacionit ne raste te modifikimeve• Organizimin e Inspektimeve/Sanksione ligjore• Ndalimin e Aktivitetit nese:– Paraqiten deficienca serioze– Dokumentacion i parregullt ose i papershtatshem• Pergatitjen dhe Testimin e Planeve te Jashtëme te Emergjences nga Autoriteti iPërcaktuar Lokal ose Kombëtar• Identifikimin e efektit te mundshem Domino• Zbatimin e politikave te planifikimit urban• Autoriteti i komunikon Operatorit detaje te Planit ne menyre qe te sigurohetperputhshmeria e Planeve te Brendeshme & Jashteme te Emergjences.Gjithashtu, projektligji parashikon masat per aksidentet ne kontekst nderkufitar, ne perputhjekjo edhe me Konventen e UNECE ”Mbi Efektet Nderkufitare te Aksidenteve Industriale”,cfare lidhet me Njoftimin e Paleve.Konkretisht neni 11 i Kreut 4 te Projektligjit “Për Kontrollin e Rreziqeve nga AksidentetMadhore Industriale që shkaktohen nga substance të rrezikshme”, parashikon qeoperatori i ndërmarrjes së nivelit më të lartë duhet te përgatit një plan të brendshëmemergjence.Neni 12 i ketij projektligji parashikon hartimin e Planit te jashtëm te emergjencës perndërmarrjet e nivelit më të lartë, nga Njësia e qeverisjes vendore e zonës ku ndodhetndermarrja. Disa nga kerkesat kryesore te ketij neni jane:1. Operatori i jep njësisë së qeverisjes vendore të zonës ku ndodhet ndërmarrjainformacionin e nevojshëm që mundëson njësinë e qeverisjes vendore të përgatisëplanin e jashtëm të emergjencës.2. Njësia e qeverisjes vendore, për përgatitjen e planit të jashtëm të emergjencës,konsultohet me operatorin, Autoritetin Kompetent, shërbimet e emergjencës dheautoritetin shëndetësor të zonës ku ndodhet ndërmarrja, me anëtarë të publikut që ikonsideron të përshtatshëm, me njësitë fqinje të qeverisjes vendore që kanë gjasa tëndikohen nga aksidentet madhore në ndërmarrje.

3. Njësia e qeverisjes vendore pas marrjes së informacionit dhe pas konsultimevepërgatit projekt planin e jashtëm të emergjencës dhe e vë në dispozicion të publikut.4. Njësia e qeverisjes vendore, pasi ka marrë në konsideratë komentet e publikut5. Këshilli i Ministrave, me propozim të përbashkët të Ministrave, miraton rregullore përplanet e jashtme të emergjencës.Ne aneksin B te NPCE (Plani Kombetar I Emergjencave Civile) percaktohen rolet,pergjegjesite dhe bazat ligjore te ministrive kryesore dhe agjensive qe merren me ceshtjet eemergjences civile.Pergjegjesite ne nivel kombetar per emergjencat civileKeshilli i MinistraveMinistriteKomiteti nderministror iEmergjencave CivileInstitutet MonitorueseMinistria e BrendshmeKryqi i Kuq ShqiptarNivel QendrorNen InstitutetDirektoria e Pergjithshme eEmergjencave CivileKomisioni IKeshillimit TeknikPrefektiCEPQendraOperacionaleKombetareKomiteti rajonal iplanifikimit dhe menaxhimitte fatkeqesiveFF&RStruktura Rajonale eSherbimit teEmergjencave CivileNivel RajonalBashkiaKomunaNiveli LokalStruktura eEmergjencesCivile ne NjesiLokaleKomiteti iMenaxhimit dhePlanifikimit teEmrgjencave Civilene Bashki/KomuneFshatratLegend:Varesia DirekteBashkpunimiStruktura PermanenteSistemi Kombetar i Emergjences Civile perbehet nga struktura permanente dhe provizore nenivel qendror, rajonal dhe lokal.

• Keshilli i Ministrave drejton dhe qeveris sistemin e menaxhimit te EmergjencaveCivile ne Shqiperi.• Ministria e Brendshme zbaton politikat e Keshillit te Ministrave ne fusha tePlanifikimit dhe Menaxhimit te Emergjencave Civile.• Komiteti Nderministror per Emergjencat Civile koordinon veprimet epershtatshme te te gjithe institucioneve qe merren me kete ceshtje ne te gjithafazat e pergjigjes ndaj situatave te emergjences civile.• Drejtoria e Pergjithshme e Emergjencave Civile eshte nje strukturepermanente dhe e specializuar, qe merr pjese ne te gjitha fazat/stadet e ciklit temenaxhimit te emrgjencave civile. Gjithashtu DPEC eshte direkt pergjegjese permanovrimin e stadeve iniciale te pergjigjes ndaj nje situate aktuale te emergjencescivile. Në strukturën e përhershme, Drejtoria e Përgjithshme ka Drejtorinë ePlanifikimit dhe Koordinimit të Emergjencave Civile, Drejtorinë e Policisë sëMbrojtjes nga Zjarri dhe Shpëtimi, si dhe Qendrën Kombëtare Operacionale tëEmergjencave Civile.MINISTRIA E BRENDSHMEMINISTRIA E BRENDSHMEMINISTRITE ELINJESSTRUKTURAT EMONITORIMITPREFEKTI I RAJONITKomisionet e EmergjencaveCivileTRUPI LOKALQEVERISESKomisionet Lokale te ECDirektorati i Pergjithshemi Emergjencave CivileDirektoria e Planifikimitdhe KoordinimitDirektoria e FRSNOECDrejtoria e PergjithshmeRezervave te ShtetitMbeshtetja e Administrimit teMinistrise• Si strukturë e përkohshme pranë Drejtorisë së Përgjithshme ngrihet dhe funksiononKomisioni Teknik Këshillimor i Specialistëve, me përbërje nga specialistë të ministrive,institucionet, entet e ndryshme dhe forcat operacionale. Ai thirret dhe kryesohet ngaDrejtori i Përgjithshëm i Emergjencave Civile. Ky komision bashkërendon veprimet nëfushën e planifikimit dhe të përballimit të emergjencave civile, ndërmjet autoriteteve tëndryshme dhe organizmave vullnetare• Cdo Ministri e linjes eshte pergjegjese per planifikimin dhe manovrimin eemergjencave civile sipas fushes se tyre te ekspertizes. Aktivitetet e tyre perfshijne tegjitha fazat/stadet e ciklit te menaxhimit te emergjencave civile dhe kur eshte epershtatshme luajne nje rol drejtues ose mbeshtetes.• Forcat Kryesore Vepruese ose strukturat aktive ne Shqiperi perfshijne:Forcat e Armatosura, Direktorati i Mbrojtjes nga Zjarri dhe I Shpetimit (PMNZZH),Sherbimi i Ambulances, Policia e Shtetit dhe njesi te tjera te Policise, Drejtoria ePergjithshme e Rezervave te Shtetit, Njesi te specializuara ne miniera, strukturambeshtetese monitoruesse dhe vepruese.

• Kryetari i Operacionit eshte drejtues i perpjekjes per pergjigje, dhe koordinonmenaxhimin e operacionit te emergjences civile ne zonen e prekur.• Qendra Kombetare Operacionale per Emergjenca Civile (QKOEC) eshte ne qendrene menaxhimit te emergjences civile ne Shqiperi. Qendra Kombëtare Operacionale eEmergjencave Civile funksionon me shërbim 24 orësh. Detyra kryesore është mbajtja nënkontroll e situatave të emergjencave civile në gjithë territorin e vendit, grumbullimin einformacionit, koordinimin e forcave operacionale për përballimin e emergjencave civile.• Pergjegjesite ne nevel qarku, bashkie dhe komune per Emergjencat Civile• Nje komision lokal, i kryesuar nga prefekti, (ose bashkiaku i komunes) krijohet necdo rreth (ose bashki ose komune), detyra e te cilit eshte te koordinoje aktivitetet eautoriteteve te rrethit (ose bashki ose komune) dhe organizatave vullnetareInstitucionet dhe Strukturat perfshijne• Ministrite e Linjes• Qarqet, bashkite dhe komunat• Kryqi I Kuq Shqiptar dhe OJQ te tjera• Akademia e Shkences dhe Institute Kerkimore te tjera• Familje, mesues, komunitet• UNDP dhe agjensi te tjera te Kombeve te Bashkuara NATO/CEP/EADRCC• Vendet partnere• Iniciativat rajonale dhe europiane si CMEP, DPPI, Marrveshja e Detit te Zi,Marrveshja e Rrezikut EUR-OPA, NEQ estDuke marre parasysh faktin qe fatkeqesite natyrore te cdo lloji jane jashtezakonisht me pasojambi mjedisin, dhe ne fakt disa prej tyre shkaktohen nga perdorimi i substancave terrezikshme, Ministria e Mjedisit luan nje rol te rendesishem ne te gjitha fazat e fatkeqesise.Ministria e Mjedisit:• Luan nje rol paresor duke vleresuar paraprakisht nje situate te dyshueshme per teshkaktuar nje emergjence mjedisore te permasave te medha, me efekte negative nemjedis pergjithesisht, ne jeten e qytetareve dhe gjallesave, pronat private dhe publikedhe trashegimise kulturore.• Se bashku me monitorimin operacional aktiv, strukturat informative dhe mbeshtetese,parasin nje kerkese per struktura internacionale te specializuara qe te marrin pjese nemision, ne vijim te marreveshjeve bilaterale dhe konventave te nenshkruara.• Siguron teknike te nevojshme per skuadrat e nderhyrjes, duke lehtesuar marrjen dheshoqerimin e tyre ne vendet e veprimit.Inspektimet (perfshire subjektet e industries kimike) parashikohen te kryhen ngainspectorate te ndryshme.

• Inspektorati i Mjedisit ushtron kontroll te vazhdueshem mbi mjedisin dhe aktivitetetndotese qe te garantoje mbrojtejen e mjedisit nepermjet zbatimit te legjislacionit mjedisordhe kushteve per leje dhe deklarate mjedisore.Inspektimi përfshin:a. Kontrollin dhe promovimin e përputhjes së veprimtarive me legjislacioninpërkatës;b. Monitorimin e ndikimit të veprimtarive mbi mjedisin për të përcaktuar nësekërkohen veprime të mëtejshme, duke përfshirë shfuqizimin e lejes së integruarmjedisore, lejes mjedisore apo autorizimit mjedisor sipas rastit, për të siguruarpërputhjen me legjislacionin përkatës;c. Kontrollin nëse po përmbushen Standartet e cilesise se Mjedisit;d. Verifikimin dhe vlerësimin e çdo raporti të paraqitur nga operatori i veprimtarisë;e. Kontrollin dhe promovimin e përputhjes me lejen e integruar mjedisore, lejenmjedisore apo autorizimin mjedisor sipas rastit;f. Verifikimin dhe vlerësimin e çdo monitorimi të përmbushjes të bërë nga operatorii veprimtarisë;g. Vlerësimin e aktiviteteve te kryera në veprimtarinë e dhënë;h. Kontrollin e mjediseve dhe pajisjeve përkatëse, duke përfshirë edhe mirëmbajtjene tyre;i. Kontrollin dhe vlerësimin e administrimit mjedisor të veprimtarisë;j. Kontrollin e dokumenteve të mbajtura nga operatori i veprimtarisë• Inspektorati Teknik Qendror (ITQ) kryen sherbime bazuar ne:a) Dhenien e autorizimit qe provon permbushjen e kerkesave te sigurise te materialeve nenpresionb) Ekzaminimin e operatoreve per operimin e pajisjeve ngrohese dhe dhenien e autorizimitper operimin e ngrohesit me uje te ngrohte (me pak se 110 0°C)c) Kryerjen e kontrollimit prove te pajisjeve qe mbajne objekte te rrezikshme si depozitat,dushet e vendosur ne makina per transport.d) Dhenien e autorizimit qe provon permbushjen e kerkesave te rregullores per perdorimin edusheve dhe makinave qe I transportojne ato.• Inspektoriati i Minierave dhe Njesia e Shpetimit, monitoron nepermjet inspektimeveperiodike zbatueshmerine e ligjeve te vecanta per te garantuar nje regjim normal pune teparandalimit te risqeve ne aktivitetet minerare dhe nderhyjne ne kohe ne rast emergjence,per te ndermarre operacione shpetimi ne aktivitete minerare dhe ne kontekstin eemergjencave civile.• Inspektorati shteteror i Punes si trupi pergjegjes I fushes se sigurise dhe shendetit ne puneka keto detyrime:a) Kontrollon implementimin e detyrimeve mbi parandalimin e risqeve ne puneb) Kerkon ekzekutimin/zbatimin e masave dhe marrjen e kampioneve per analiza tematerialeve dhe substancave te rrezikshme, te perdorura gjate procesit te punes. Ne cdo

ast, i punesuari ose perfaqesuesi i tij duhet te jete i ndergjegjshem per qellimin e marrjesse kampioneve.c) Urdheron ndalimin e aktivitetit, riparimin e difekteve te verejtura gjate veprimit tepajisjes ose perdorimin e metodave te punes, kur percaktohet ekzistenca e nje rrezikuserioz dhe te menjehershem Investigon ngjarjen dhe konfirmon natyren e aksidenteved) koordinon, se bashku me Institutin e Sigurimeve Shoqerore dhe, nese eshte e nevojshme,me institucione te tjera te perfshira ne process, duke raportuar sistemin dhe mbajtjen eproces-verbalit te aksidenteve ne punee) koordinon, se bashku me Ministrine e Shendetesise, performancen mbi sistemin raportueste semundjeve profesionale dhe semundjeve lidhur me punenNe rast te nje incidenti industrial, burimet e meposhteme mund te sigurojne informacion perQendren Kombetare Operacionale te Emergjencave Civile (QKOEC): Qytetaret, entet privateose shteterore ne rrezik, inspektoratet perkates, Prefekte, Autoritete Lokale, StrukturaMonitoruese, Stacione te Policise se Shtetit, Policia e Zjarrit dhe Sherbimeve te Shpetimit,forcave vullnetare te emergjences civile, njesi te forcave te armatosura, dhe te tjere.Ky informacion duhet ti transmetohet menjehere: Ministrit te Brendshem, Drejtorit tepergjithshem the Planifikimit dhe Pergjigjies ndaj Emergjences Civile, Drejtorit tePlanifikimit dhe Koordinimit te Emergjences Civile, Drejtorit te Zjarrefikesave dhe Sherbimitte Shpetimit, dhe Kryetarit te Qendres Kombetare te Operacionit per Emergjence Civile.Pervec kesaj, Qendra Kombetare Operacionale per Emergjencat Civile duhet te informoje :Stacionin me te afert te Zjarrfikesave dhe Sherbimeve te Shpetimit, Ministrine e Ekonomise,Tregtise dhe Energjitikes, Ministrine e Mbrojtjes (MeM), Ministrine e Shendetesise (MeSH),Sherbimin e Ambulances dhe helikopteret e evakuimit mjekesor, Ministrine e Mjedisit, ,Prefektin e qarkut perkates dhe Kryetarin e Komunave te prekura/bashkiakun, Kryqin e KuqShqiptar, dhe te tjere. Qendra Kombetare e Operacionale per Emergjenca Civile mbledhinformacionin si eshte shpjeguar me lart dhe te njejtat institucione duhet ta mbajne keteqender te perditesuar mbi ngjarjen.Lidhur me inventarin e instalimeve dhe mjeteve te transportit qe perbejne risk perincident kimik :• Inspektorati Mjedisit ka draftuar listen e pare te aktiviteteve industriale te bazuara neAneksin I te directives se IPPC dhe protokollit PRTR.• Aktivitetet qe depozitojne dhe tregetojne produkteve te naftes, jane identifikuar ngaInspektorati Teknik Qendror.• MPCSSHB ka identifikuar gjithashtu 73 aktivitete qe mbajne substanca kimike terrezikshme ne te gjithe vendin ne perputhje me Aneksin I te DCM nr.200 qe ka listuar220 substanca te rrezikshme.• Eshte e nevojshme rritja e kapaciteteve ne nivel kombetar, rajonal dhe lokal, duketrajnuar aktivitete ne menyre qe te permiresohet njohuria e eksperteve ne identifikimin eaktiviteteve te rrezikshme nen Konventen dhe Direktiven SEVESO II si dhe te rrisendergjegjesimin e industrise ndaj rriskut te fuqishem.• Ministria e Puneve Publike dheTransportit licenson subjekte qe transportojne mallrat errezikeshme, të klasifikuar dhe shënuar si të rrezikshme nga Marrëveshja Europiane përTransportin Ndërkombëtar Rrugor të Mallrave të Rrezikshme (ADR), transporti i të cilavenë rrugë është i ndaluar, ose i lejuar vetëm në kushtet e caktuara nga kjo marrëveshje; Në

astin e transportit rrugor të mallrave të rrezikshme jane percaktuar kriteret e liçencimit,ku kërkesa për kompetencë profesionale plotësohet përveç zotërimit të Çertifikatës sëKompetencës Profesionale sipas veprimtarive përkatëse ose zotërimit të diplomësuniversitare në inxhinieri mekanike ose ekonomik, edhe me zotërimin e Çertifikatës sëTrajnimit si Këshilltar i Sigurisë në transportin e mallrave të rrezikshme.Neni 31 “Transporti i mallrave të rrezikshme brenda vendit “ i Udhëzimit Nr.15, datë24.07. 2007 “Për kriteret dhe proçedurat e lëshimit të liçencave, autorizimeve dheçertifikatave për ushtrimin e veprimtarisë në transportin rrugor” rregullon veprimtarine eTransportit të mallrave të rrezikshme brenda vendit, veprimtari e cila ushtrohet kundrejtçertifikatës së mallrave të rrezikshme.Kjo çertifikatë lëshohet për çdo subjekt fizik ose juridik që kërkon të kryejë transportmallrash të rrezikshme brenda vendit dhe qe zoteron:α) Çertifikaten e Aprovuar për Mjetet që Transportojnë Mallra të Rrezikshme tëCaktuara (sipas ADR), te lëshuar nga DPSHTRR-ja.β) Çertifikaten e Kontrollit të Pajisjes se Transportueshme për mallra te rrezikshmete lëshuar nga Instituti i Enëve Nënpresion.Lista e subjekteve te licensuar per transportin e mallrave te rrezikeshme eshte eidentifikuar nga MPPT.Duke patur parasysh zhvillimet europiane dhe nderkombetare lidhur me klasifikimin dheetiketimin e kimikateve, eshte e nevojshme te rishikohet legjislacioni aktual perkates, bazuarne rregulloren (EC)1272/2008, “Mbi klasifikimin, etiketimin dhe paketimin e substancavedhe perzierjeve”, ose ne Sistemin e Harmonizuar Globalisht per Klasifikimin dhe Etiketimine Kimikateve.Aktualisht rregullat e klasifikimit te paketimit dhe etiketimit ne Shqiperi percaktohen neVKM Nr.824, datë 11.12.2003 “Për klasifikimin, ambalazhimin, etiketimin dhe ruajtjen esubstancave dhe të preparateve të rrezikshme”, vendim i cili eshte hartuar ne perputhje medirektiven e BE, 67/548/EEC e dates 27 Qershor 1967 “ Per klasifikimin, paketimin dheetiketimin e substancave te rrezikshme”.VKM 824/03 synon, krijimin e kushteve te sigurta per administrimin e te gjitha kimikatevedhe preparateve kimike qe importohen, eksportohen, prodhohen, tregetohen, perdoren dheruhen ne vendin tone. Sipas pikes 3 te Vendimit 824/03 klasifikimi i substancave dhepreparateve te rrezikshme behet sipas Sistemit Ndërkombëtar, i cili bazohet ne vetite fizikokimike,toksikologjike dhe ne baze te efekteve te vecanta ne shendetin e njeriut dhe efektet nëndotjen e mjedisit. Në zbatim të ligjit "Për substancat dhe preparatet kimike", vlerësimi irrezikut të një kimikati ose të një preparati për shëndetin e njeriut bëhet me metodattradicionale, duke përdorur përqëndrimet limite, individuale të preparatit.Pika 4 e ketij Vendimi rregullon kerkesat qe duhet te plotesoje prodhuesi, importuesi dheshperndaresi per ambalazhimin e substancave dhe preparateve të rrezikshme si dhe jepinstruksione per menyren e paketimit, materiali qe duhet perdorur si dhe kushteve te izolimit.Kerkesat kane lidhje me qendruesherine e amballazhit, hermecitetin dhe shenjatparalajmeruese te rrezikut te substancave dhe preparateve te rrezikshme.Gjithashtu ne kete vendim (pika 5) jepen rregulla per etiketimin e substancave dhepreparateve te rrezikshme, para se ato te hidhen ne treg. Po ashtu eshte percaktuar se cfareduhet te permbaje etiketa e ambalazhit të substancave të preparateve të rrezikshme të hedhuranë treg si dhe jepen parashikime të veçanta në lidhje me etiketimin e disa preparateve te

klasifikuara të rrezikshme për shitje publikut të gjerë. Substancat dhe preparatet kimike sipaspikes 7 te VKM 824/03 ruhen të depozituara në magazina të përcaktuara për këtë qëllim dhenë kushte të veçanta.Ne anekset e ketij vendimi paraqiten lista e frazave standarte mbi natyren e rreziqeve tevecanta nga substancat (R-phrases), rregullat e sigurise nepermjet frazave e sigurise (Sphrases)si dhe klasifikimi i substancave dhe preparateve kimike sipas numrit rendor tëelementitRregullat per klasifikimin, etiketimin dhe paketimin (ambalazhimin) e Produkteve teMbrojtjes se Bimeve (PMB-ve) jane te percaktuara ne VKM Nr. 1555, date 12.11.2008 “Përmiratimin e rregullave të regjistrimit dhe të kritereve të vlerësimit të PMB-ve”, FletorjaZyrtare nr. 183, date 22.12.2008. Me konkretisht ne kete VKM etiketat tregohen qartё dhe nёmёnyrё tё pashuajtshme te dhenat e permbajtjes se saj, e cila detyrimisht eshte shqip;plotesimi dhe vendosja e saj mbi ambalazh; kerkesat qe duhet te plotesojne subjektet qemerren me ambalazhim te PMB-ve; detyrimet ligjore qe kane ne aktivitetin e tyre si dhe tesubjekteve tregetuese te PMB-ve qe kerkojne te ambalazhojne ata ne Republiken eShqiperise.Sa i perket emergjencave nga kimikatet, aktualisht nuk ka asnje qender informacioni ne vendlidhur me helmimet nga kimikatet, por ka nje qender koordinuese te emergjencave mjeksore,nen administrimin e Ministrise se Shendetesise, kapacitetet e se ciles ne terma praktik jane tekufizuara, vecanerisht per transportin e viktimave ne rastin e aksidenteve qe perfshijnekimikatet e rrezikeshme.Gjithashtu nuk ka nje document udhezues ku ne menyre te permbledhur te kete njeinformacion lidhur me incidentet nga kimikatet e rrezikeshme, menaxhimin e incidenteve,toksikologjine ne pergjithesi, metodat e dekontaminimit, perdorimit te antidoteve apopajisjeve ndihmese gjate ndodhjes se nje emergjence kimike.Lidhur me trajnimet ne pergjigje te emergjencave ne pergjithesi, Drejtoria e Policisë sëMbrojtjes nga Zjarri dhe e Shpëtimit, (PMNZSH) në strukturën e saj ka drejtorin, dy sektorë,atë të Standarteve dhe Vlerësimit të Ligjshmërisë, Sektorin e Koordinimit të Operacioneve sidhe Qendrën Kombetare te Trajnimit.Detyra kryesore e Drejtorisë së PMNZSH është planifikimi, koordinimi, kontrolli si dhengritja e nivelit të personelit të strukturave të PMNZSH-së në të gjitha nivelet.• Ndryshimet strukturore ne Departamentin e Planifikimit dhe Koordinimit teEmergjencave Civile, synojne kthimin e saj nga drejtori ne Agjensi duke ndryshuar si nestrukture, pergjegjesi dhe ne funksion direkt• Krijimin e Inspektoratit te Mbrojtes Civile (IMC) si nje strukture te specializuar mezgjerim vertikal.• Qe te forcohet Qendra Kombetare e trajnimit re Mbrojtjes Civile (QKTMC) eshteprojektuar te rritet numri i punonjeseve, te kete nje kualifikim me te gjere te punonjesevete sherbimit te EC ne nivele te ndryshme, duke synuar pregatitjen e rezervave efektivedhe vullnetareve. Krijimi i 3 njesive pergjegjese dhe 3 qendrave logjistike per mbrojtjecivile nga emergjencat dhe fatkeqesite, eshte masa kryesore qe do te mundesoje mbylljenderi ne nje shtrirje te caktuar te rrethit the menaxhimit te emergjencave, duke pasurparasysh qe strukturat e tanishme dhe reagimi shpesh eshte i vonuar dhe jo profesional.Me krijimin e ketyre strukturave padyshim do te rritet eficenca e nderhyrjes ne raste te

emergjencave civile me qellimin kryesor e ruajtjes se jetes njerezore, prones dhe mjedisitnga demet qe mund te shkaktohen nga emergjencat civile.Nuk ka trajnime te vecanta sa i perket emergjencave kimike ne vecanti dhe aq me paktrajnime per veterineret lidhur me ekspozimin e kafsheve ndaj substancave tosike.9.2 Pergjigje ndaj Incidenteve KimikeTabela 9.A: Shembuj te incidenteve kimike ne vendData eincidentitVendndodhjaTipi Iincidentit2005 Shengjin Lezhe Aksidentindustrial,eksplozion idepozites sekarburanteve2011 Tirane Aksidentindustrial,shperthim i njepike karburanti2011 Tirane Aksidentindustrial,shperthim i njedepo vajimineralChemical(s)Involved 3hidrokarbure D: 0D: Numri IvdekjeveI: Numri I tedwmtuarveE: Numri I twEvakuuarveI: 0E: 0hidrokarbure D: 0Vaj mineral perautomjetetI: 0E: 3D: 0I: 0E: oNdotja apodwmtimi ImjedisitNdotje e ajrit, eperkoheshme;Ndotje e lagunesse Kune Vainit ;Ndotje e detitNdotje e ajrit, eperkoheshmeNdotje e ajrit, eperkoheshme1. Nisur nga incidentet e mesiperme ajo cfare mesuam lidhet me detyrimin e operatoreve perpergatitjen e planeve te brendeshme te emergjences dhe paraqitjen e tyre prane MMPAU,se bashku me dokumentacionin shoqerues per t’u pajisur me leje mjedisore. Sektori qelicenson subjektet ka nevoje te rrise kapacitetet per percaktimin e kushteve ne lejetmjedisore lidhur me masat per parandalimin e aksidenteve industriale. Gjithashtu, njemangesi qe u vu re lidhej me mungesen e ekspertizes per vleresimin e demit ne mjedisdhe marrjen e pergjegjesise se demit nga ana e operatorit per te bere rehabilitimin emjedisit, duke synuar reduktimin e ndotjes ne mjedis.2. Nje regjister i aksidenteve kimike sipas rekomandimeve te OBSh-se mendohet tevendoset prane departamentit te shendetit dhe mjedisit ne ISHP. Ka plane per te ndertuarIndikatore kombetare te Mjedisit dhe Shendetit per lendet kimike.3. Gjate procesit te Planeve Kombetare te Veprimit te Shendetit dhe Mjedisit (PKVShM)dhe Planit Europian te Veprimit te Shendetit dhe Mjedisit per Femijet (PEVShMF), kuShqiperia eshte pjesemarrese, bashkepunimi vazhdon me OBSh-ne dhe vendet e rajonit.9.3 Vleresimi dhe ndjekja e nje incidenti kimik

Plani Kombetar i Emergjences Civile parashikon faktore qe duhen konsideruar per tiupergjigjur rastit kur nje incident industrial ndodh.Faktoret qe duhen marre parasysh ne pergjigje jane :• Evakuimi I menjehershem i popullsise se prekur ose potencialisht te prekur eshtethelbesor. Paralajmerimi publik dhe sistemet e informacionit duhet te mirembahengjate gjithe ngjarjes.• Kerkim - Shpetim shume i specializuar mund te duhet per shpetimin e personave tengecur.• Evakuimi i shpejte ne mjedise shendetesore ku kerkesa shendetesore te vecantaperfshire ketu djegiet dhe komplikacione te duhet te planifikohen ne menyre tevecante.• Nje vleresim i menjehershem teknologjik kerkohet per te percaktuar efektet ekzistuesedhe ato potenciale, duke perfshire ndotjen mjedisore gjeresisht te perhapur.• Shkaku fillestar i ngjarjes duhet te stabilizohet dhe te sigurohet ose te behet me isigurte se para ngjarjes. Nje skenar i perseritur duhet te shmanget.• Efektet dytesore duhet te minimizohen, duke u bazuar ne koordinimin me te forte teagjensive te lidhura me kete ngjarje.• Sektori i shendetit dhe sherbimet e zjarrit dhe shpetimit ne vecanti, mund te kerkojnembeshtjete shtese te menjehershme. Burimet e fuqishme te mbeshtjes duhet te jene njeelement shume i rendesishem ne planifikimin e emergjences ne nivel lokal dhekombetar.• Popullsia e evakuuar duhet te jete ne dijeni te risqeve deri ne ate kohe sa situata te jetee sigurte per ty kthyer. Kjo perfshin risqe specifike si psh. ato te parashtruara ngaburimet e ndotura te ujit.• Ka pasur raste qe nje popullsi e ka pasur te pamundur te kthehet e sigurt ne shtepite etyre, dhe alternativa provizore te pershtatshme duhet te krijohen per keto raste.• Eshte thelbesore qe te vleresohen ndikime mjedisore te nje shkalle me te gjere ose meafatgjata, efektet ne boten e ‘ eger’, gjallesat, te korrat dhe ne ujerat nentokesore.Keshilla ne kohe te pershtatshme duhet tu jepet popullsise se prekur nepermjetmjeteve te edukimit publik.• Mund te kete mundesi per lehtesim per vendin e prekur ose vende te ngjashme gjateoperimeve te rikuperimit. Ndertimi i mureve te lira mbrojtese ose i digave, mbyllja edyshemeve te betonit dhe ujembledhesave, dhe kontrollimi dhe riparimi i tipareveekzistente te demtuara te sigurise dhe pajisja me tregues per paralajmerim te hershemmund te kene nje ndikim te rendesishem ne parandalimin e perseritjes se nje ngjarjeje.Nuk ka nje rregjister kombetar ku te rregjistrohen incidentet e ndryshme qe mund te ndodhinper shkak te substancave kimike dhe gjithashtu nuk ka nje institucion qe kryen investigimin eshkaqeve dhe pergjegjesive te ndodhjes se nje incidenti. Nuk ka forma standarde tegrumbullimit te informacionit rreth incidentit dhe te ndjekjes se pasojave ne shendet apomjedis te tij. Plane per ndertimin e nje inventari te tille jane shenuar ne planin kombetar tezbatimit e Rregullores Nderkombetare te ShendetitLidhur me pergjegjesine per demin e shkaktuar ne mjedis, ne ligjin «Per mbrojtjen emjedisit » nr. 10431, date 9.06.2011 eshte parashikuar Përgjegjësia Mjedisore dhekonkretisht:

• Neni 47 Përgjegjësia për dëmin ne mjedis• Neni 48 Shpenzimet për masat parandaluese dhe korrigjuese• Neni 49 Kompensimi i dëmit ne mjedis• Neni 50 Detyrimi për të Siguruar Fondet e Disponueshme për Kompensimin e Dëmit• Neni 51 Mbulimi Suplementar i Shpenzimeve për Masat Korrigjuese9.4 Rregullorja Nderkombetare e Shendetit (RNSh) ( 2005)Nw kuadwr tw RNSh (2005), (http://www.who.int/ihr/en/), Shtetet duhet te sigurojne qesistemet e tyre te shendetit publik te jene ne gjendje te zbulojne dhe te pergjigjen ndajngjarjeve te shkaktuara nga lendet kimike. Qeveria shqiptare ka emeruar Institutin eShendetit Publik (ISHP) si piken qendrore kombetare per RNSH. Jane pese personakontakti per RNSH te cilet jane ne gadishmeri 24/7/365. Keta pese persona perdorinInstrumentin e Vendimit ne Shtojcen 2 te RNSH per te vleresuar nese ngjarjet e ShendetitPublik jane Urgjenca potenciale te Shendetit Publik qe perbjene Shqetesim Nderkombetar(USHPSHN) dhe duhet te njoftojne OBSH. ISHP ka pergatitur nje draft te protokollitose Procedures Standarte te Veprimit per personat e kontaktit te RNSH ne vleresimin erreziqeve per Shendetin Publik dhe per komunikimin dhe njoftimin brenda vendit dhe meOBSH. Ky protokoll ka filluar te perdoret ne praktike mgjs perseri ekzistojne disamangesi. Ne kete moment nuk ka mekanizem per te regjistruar ngjarjet e ShendetitPublik perfshi edhe ato kimike qe vleresohen duke perdorur Instrumentin e Vendimit.Pese personat e kontaktit duhet te kene akses ne faqen e internetit per Informacioneperreth Ngjarjeve (Event Information Site, EIS) dhe duhet te jene ne gjendje te bejnepostime ne EIS ne qofte se eshte nevoja. Nje person i emeruar ne zyren e OBSH neShqiperi ka gjithashtu akses ne password-in e mbrojtur te EIS. Ne Shtator 2010nepermjet nje urdheri ( Nr.772, date: 29/09/2010) per Regulloren Nderkombetare teShendetit, Keshilli i Ministrave emeroi Institutin e Shendetit Publik (ISHP) pergjegjes perkoordinimin me sektoret perkates qeveritare per te siguruar zbatimin e IHR. (2005).Pervec se eshte PKK per RNSH, ISHP eshte gjithashtu pergjegjes per sigurimin ezbatimit te RNSH (2005). Ka plane tw ISHP-se per te ndertuar nje grup te RNSH per tepare koordinimin dhe zbatimin e RNSH (2005) ne Shqiperi. Ne vitin 2011 u krye njetakim me te gjithe pjesemarresit perkates nga IShP dhe institucione te tjera tepermendura edhe ne urdherin e Kshillit te Minsitrave, te perfshire ne zbatimin e RNSH(2005) per te diskutuar planin e veprimit per zbatimin e kesaj rregulloreje.Survejanca kimike dhe pergjigjaEkziston nje departament i toksikologjise prane Qendres Spitalore Universitare ne Tirane(QSUT) aktualisht prane Spitalit Ushtarak me tre eksperte te toksikologjise klinike. Kanje trajnim dy-vjecar ne toksikologji klinike dhe 12 doktore jane trajnuar dhe 5 te tjere dote trajnohen ne 2011. Buxheti per sherbimin e toksikologjise vjen nga QSUTs. Cdo vitrreth 6000-7000 paciente hyjne ne sherbimin e urgjences qe lidhet me kete departamentdhe rreth 10% pranohen. Shumica e rasteve kane te bejne me overdoza droge, helmime,dhe trajtimin e te droguarve. Ekzistojne 13 shtreter plus 2 shtreter per reanimacionin. Karreth 200 helmime ne muaj shkaktuar nga pesticidet, kimikatet e bujqesise. Testimilaboratorik eshte i organizuar nepermjet Mjekesise Ligjore per rastet ligjore. Ka 10analiste kimike ne laboratorin e analizave prane ISHP-se te cilet testojne per perberesorganike dhe inorganike si pesticidet dhe metale te rende por qe nuk jane ne nje laborator

toksikologjie klinike I cili ka kapacitete te kufizuara dhe thuajse nuk ekziston. Nje manualmbi ate cka duhet bere ne rastet e helmimit ka perfunduar ne formen e nje drafti dhe kanevoje per diskutim dhe me pas publikimin dhe trajnimin sipas tij.Nuk ka proces komunikimi formal midis toksikologjise dhe ISHP. Ekziston nevoja pernje per nje proces formal te komunikimit dhe ndertimit te nje Qendre Kombetare teHelmeve qe tu jape nje sherbim 24/7 mjekeve ne te gjithe vendin dhe do te lehtesontedokumentimin e rasteve te helmimit ne vend dhe ne kete menyre mund te vleresohet dherishikohet here pas here pesha e aksidenteve kimike dhe semundjeve te shkaktuara prejtyre. Kjo mund te arrihet nepermjet bashkepunimit te ISHP me kete qender.Nga ato cka eshte vleresuar rezulton se ne baze te RNSH (IHR) 2005, survejanca perndodhite e shkaktuara nga lendet kimike eshte tejet e dobet dhe ka mangesi koordinativepamvaresisht dokumentacionit dhe legjislacionit ekzistues. Koordinimi nga pika fokaleper kete subjekt ne grupin e IHR prane ISHP do te sillte risi ne kete drejtim. Po keshtu kanje nevoje urgjente trjanimin ne vleresimin e riskut dhe menaxhimin e tij si edhe nedrejtim te koncepteve te epidemiogjise se terrenit dhe survejances per te gjithe specialistetqe punojne ne fushen e menaxhimit te kimikateve.Nderkohe nje trajnim online, me eksperte te fushes se meaxhimit te lendeve kimike nedrejtim te njohjes se RNSH 2005 sapo ka filluar dhe do te forcoje me tej kapacitetet.9.5 Komente/Analiza1) Meqenese legjislacioni europian dhe perkatesisht direktivat,76/769/EEC dhe67/548/EEC te cilat ishin transposuar ne legjislacionin egzistues kombetar, janeshfuqizuar si dhe boshlleqet etjera te identifikuara ne legjislacionin tone, kane ngriturproblemin per hartimin e legjislacionit te ri ne fushen e kimikateve dhe perkatesishtper transpozimin e legjislacionit europian ne ate kombetar i rregullores(EC)1272/2008, “Mbi klasifikimin, etiketimin dhe paketimin e substancave dheperzierjeve” dhe Rregullores REACH (EC) 1907/2006.2) Nje nga problemet e identifikuar eshte edhe mungesa e nje database te aktiviteteveindustriale qe perbejne risk per aksidente me natyre kimike. Ne ket kontekst eshteidomosdoshem inventari i instalimeve industriale qe permbajne substanca terrezikeshme.3) Sektori qe licenson subjektet ka nevoje te rrise kapacitetet per percaktimin e kushtevene lejet mjedisore lidhur me masat per parandalimin e aksidenteve industriale4) Ka ligje qe perkufizojne procedurat per mbledhjen e te dhenave dhe vleresimin errezikut per substancat kimike dhe pesticidet (import, klasifikim, dalje ne treg,kontroll, regjistrim, etj.). Proceduara e vleresimit te rrezikut per substance te tilla terrezikeshme duhet tw perkufizohet nga Ministri i Shendetesise, ndersa vleresimi irrezikut ndaj ambjentit vendoset nga MMPAU. Bazuar ne rezultatet e vleresimit terrezikut ne nivel kombetar dhe nderkombetar, Keshilli i Ministrave vendos kushtet perprezantimin e ketyre substancave ne Shqiperi. Sot per sot Ministria e Shendetesisenuk ka nje mekanizem ne vend per vleresimin e riskut dhe impaktit ne shendet tesubstancave kimike.5) Nuk ka asnje qender informacioni ne vend lidhur me helmimet nga kimikatet, dhekapacitetet aktuale ne terma praktik jane te kufizuara, vecanerisht per transportin eviktimave ne rastin e aksidenteve qe perfshijne kimikatet e rrezikeshme.

6) Ka nje nevoje urgjente per ngritjen e nje taskforce/komiteti pwr zbatimin e RNSh(2005) me perfaqesues nga te gjitha Ministrite dhe sektoret perkates ne Shqiperi e ciladuhet te jete e lidhur me Piken Kombetare te Kontaktit (PKK) prane Institutit teShendetit Publik. Ky komitet duhet te planifikoje, vereje dhe monitoroje zbatimin eRNSH (2005).7) Nuk ka nje document udhezues lidhur me incidentet nga kimikatet e rrezikeshme,menaxhimin e incidenteve, toksikologjine ne pergjithesi, metodat e dekontaminimit,perdorimit te antidoteve apo pajisjeve ndihmese gjate ndodhjes se nje emergjencekimike.8) Rritja e kapaciteteve ne nivel kombetar, rajonal dhe lokal i autoriteve kompetente peridentifikimin dhe vleresimin e raporteve te sigurise se aktiviteteve industriale qeperbejne risk per aksident industrial per shkak te substancave te rrezikeshme, perbennje kerkese te domosdoshme.9) Lidhur me trajnimet ne pergjigje te emergjencave kimike, Qendra Kombetare eTrajnimit duhet te organizoje trajnime ne nivel lokal per parandalimin, gadishmerinedhe pergjigjen ndaj emergjencave kimike per autoritetet kompetente dhe operatoretindustriale.10) Gjithashtu per tiu pergjigjur me sukses problemeve qe shkaktohen nga nje aksidentkimik eshte e nevojeshme forcimi i kapaciteteve te forcave te nderhyrjes nga Ministriae Brendeshme apo forcat te ndihmes shendetesore, ne drejtim te perdorimit tepajisjeve dhe mjeteve te pershtatshme per aksidentet industriale.11) Rritja e ndergjegjesimit te popullsise mbi rrezikun e aksidenteve industriale dhe tedrejten e informimit te tyre.

Part C: Suggested Structure and Contents of a National ProfileKapitulli 10: Ndërgjegjësimi/ Të kuptuarit e Punonjësve dhe Publikut; Trajnimi dheEdukimi i Grupeve të Synuara dhe SpecialistëveNdonëse në Shqipëri tani nuk prodhohen kimikate të rrezikshme, kjo nuk do të thotë se nukka probleme me to. Çdo qytetar i vendit duhet të jetë i mirë-infrormuar për rreziqet ekimikateve, në mënyrë që të jetë në gjendje të bëjë vlerësim të përafërt të riskut nga kimikatetdhe të dallojë atë çka është më e përshtatshme, dhe e sigurt për mjedisin dhe shëndetin.Angazhimi i publikut është i nevojshëm në planifikim, marrjen e vendimeve dhe zbatimin epolitikave për shëndetin mjedisor.Që të japë kontributin e duhur, çdo qytetar shqiptar duhet të jetë i mirëinformuar, sepseperceptimet publike janë të kufizuara dhe nga eksperienca, dyshimet e bazuara në informimine papërshtatshëm ose ç’orientues, mund të luajnë një rol të madh në formën e perceptimitpublik dhe qëndrimit ndaj riskut. Mund të themi që në vendin tonë, ndërgjegjësimi ipunonjësve dhe publikut është i mangët në njohjen e risqeve potenciale nga ekspozimi dhekeq menaxhimi i kimikateve.Institucionet përgjegjëse në vendin tonë duhet të ndihmojnë në informimin e publikut mbirrezikshmërinë e kimikateve, nëpërmjet analizave informuese e vërejtjeve të ndryshme. Ështëe nevojshme të rritet cilësia e informacionit të disponueshëm si për të ashtu dhe për vendimmarrësit.Kjo kërkon investime të mëdha në kërkim, analiza dhe vlerësim.Qeveria Shqiptare dhe publiku tashmë kanë arritur të kuptojnë se një informacion më i mirëdhe ndërgjegjësim më i mirë i niveleve zyrtare dhe komunitetit në tërësi, do të rezultojnë nëvendime me përfitim për mjedisin dhe shëndetin e brezave që do të vijnë. Në qoftë se publikupërfshihet në të gjithë proçesin e vendimmarrjes, shqetësimet e tyre dalin që në fillim tëprocesit të planifikimit kur ndryshimet janë më lehtë për t’u bërë, sesa më vonë kur edhendryshime të vogla kushtojnë shumë kohë dhe para.10.1 Ndërgjegjësimi dhe të Kuptuarit e Çështjeve për Sigurinë ndaj Kimikateve,institucionet e përfshira.INSTITUCIONET PUBLIKEMinistria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujwrave (MMPAU)Një arritje e rëndësishme në fushën e informacionit dhe pjesëmarrjes së publikut ishtenënshkrimi më 25 qershor 1998 dhe ratifikimi më 27 qershor 2001, i Konventës e Aarhusit, tëUNECE “Mbi të Drejtën e publikut për informacion, pjesëmarrje në vendimmarrje dhe tëdrejtën për t’ju drejtuar gjykatës për çështjet mjedisore” .Nën udhëheqjen e Ministrisë së Mjedisit dhe në bashkëpunim me ministri të tjera dhe OJF uhartua në vitin 2004 “Strategjia dhe Plani Kombëtar i Veprimit për zbatimin e Konventës sëÅarhusit në Shqipëri”, i cili është dokumenti bazë që parashtron politikën shtetërore përrritjen e rolit aktiv të shoqërisë civile, të publikut, të OJF-ve, të organizatave të biznesit e tëindividit në fushën e mbrojtjes së mjedisit. Ndërkohë me nismën e Bankës Botërore po bëhetnjë rifreskim i kësaj strategjie.Njëkohësisht MMPAU, bën të mundur komunikimin te publiku të të dhënave të monitorimitpër ajrin, nëpërmjet publikimit të Raportit Vjetor për Gjendjen e Mjedisit, intervistave,1

Part C: Suggested Structure and Contents of a National Profileinformimi midis ministrive të linjës, OJQ-ve, qeverisë lokale si dhe mediave. Raportet eGjendjes në Mjedis i paraqiten publikut në website-in e kësaj ministrie www.moe.gov.al dheAMP www.aefalbanian.org.Qendra e Aarhus-it Tiranë e ngritur pranë MMPAU nën sektorin e Informimit të Publikutdhe Teknologjisë së Informacionit, mundëson sigurimin e informacioneve të përgjithshmedhe specifike mbi mjedisin në bazë të kërkesave të publikut.Qendra e Aarhus-it është përdorur nga ana e MMPAU si shtesë e funksioneve të përmenduramë lart, si një institucion për të promovuar Konventën e Aarhus-it. Ajo është përfshirë nëmbështetjen e ministrive të tjera të linjës, OJF-ve, biznesit dhe aktorëve të interesuar dhekoordinon me to aktivitetet e zbatimit të detyrimeve të konventës. Statusi i Qendrës Aarhusdhe kushtet e tij të referencës janë diskutuar së fundmi, pas ngritjes së një Bordi të riKëshillues për Zbatimin e Konventës së Aarhus-it. Bordi përbëhet nga 14 anëtarë: 7 anëtarënga autoritetet publike (përfaqësues të MMPAU (3), METE (1), MPPT (1), MSH (1), MI (1))dhe 7 anëtarë nga shoqëria civile, që janë aktivë në çështjet e mjedisit duke përfshirë këtu njëpërfaqësues nga biznesi, nga Dhoma e Tregëtisë. Qendra Aarhus, vepron si Sekretariat iBordit Këshillues për Zbatimin e Konventës së Aarhusit në Shqipëri.Kjo Qendër është lehtwsuese e debateve publike që ndërmerren për draft ligjet dhe strategjitëqë hartohen me iniciativën e MMPAU-së. Vetëm gjatw 2010 janë organizuar mbi 13 debatepublike me publikun e interesuar për legjislacionin mjedisor, ku funksioni i kësaj Qendre kaqënë lehtësimi i pjesëmarrjes së grupeve të interesit si dhe mbledhjes së komenteve në lidhjeme dokumentet e politikave dhe draft ligjet, duke promovuar dialogun mes OJF-ve, aktorëvetë tjerë të interesit dhe MMPAU-së.Ministria e Bujqësisë, Ushqimit dhe Mbrojtjes së Konsumatorit (MBUK): Në misionindhe programin e MBUMK ka marrë nje theks të veçantë siguria ushqimore dhe mbrojtja ekonsumatorit. Drejtoria e Përgjithshme e Politikave Bujqësore (DPPB) mban regjistrin eprodukteve për mbrojtjen e bimëve (pesticideve) dhe plehërave kimike, i teston dhekontrollon ato mbi bazën e legjislacionit dhe rregullave të nxjerra për një administrim mw tëmirë të tyre. Për të rritur nivelin e dijeve të përdoruesve të PMB-ve dhe për të mbrojturshëndetin e tyre, të gjitha etiketat e PMB-ve janë përkthyer në shqip.Ministria e Shëndetësisë (MSh) është zbatuese e politikave të shëndetit mjedisor nëpërmjetstrukturave të Drejtorisë së Kujdesit Shëndetësor Parësor në MSh, dhe konkretishtInspektoratit Sanitar të tij dhe Sektorit të Higjienë-Epidemiologjisë; Departamentit tëShëndetit Mjedisor në Institutin e Shëndetit Publik dhe Drejtorive Rajonale të Shëndetësisëdhe shërbimet e Inspektoratit Sanitar Shtetëror. MSh ka përgatitur draftin e një projektligjimbi produktet biocide.Për të realizuar dhe zbatuar politikën e shëndetit mjedisor, MSH bashkëpunon me shumëinstitucione të tjera në vend si MMPAU, që është një nga partnerët kryesorë, MBUMK,MPPT, METE, etj. Këtu vlen për t’u përmendur edhe bashkëpunimi i ngushtë që ka ekzistuarprej kohësh dhe që vazhdon të jetë i tillë me organizma ndërkombëtare si OBSH, UNICEF,UNDP, etj.Instituti i Shëndetit Publik (IShP) është qendër e kërkimit shkencor, qendër reference eshërbimeve në fushën e shëndetit publik, qendër universitare dhe qendërqendër informacioni.IShP është i organizuar dhe funksionon në bazë të ligjit Nr.10138, datë 11.5.2009 ”Përshëndetin publik”. IShP është përgjegjës për informimin, këshillimin dhe mbështetjen e MShnë hartimin e politikave dhe të strategjive në fushën e shëndetit publik, sigurimin eekspertizave, realizimin e studimeve të pavarura, dhe pjesëmarrjen në formimin e burimeve2

Part C: Suggested Structure and Contents of a National Profilenjerëzore në shëndet publik. IShP kryen disa funksione, një prej të cilëve është informimi ipopullatës rreth çështjeve të shëndetit publik.Departamenti i Promocionit, si pjesë e IShP, synon përmirësimin e shëndetit të popullatësdhe të individëve nëpërmjet promovimit të shëndetit, përmes proceseve sociale e politike, nënivel kombëtar dhe vendor, për krijimin e kushteve sociale, mjedisore dhe ekonomike, qërezultojnë në shëndet, si dhe të veprimeve që forcojnë aftësitë dhe mundësitë e komunitetevee të individëve. Departamenti i Promocionit prej disa vitesh harton kalendarin e promocionittë shëndetit, i cili shërben për informim-sensibilizim- ndërgjegjësim të publikut të gjerë,mediave, strukturave të ndryshme rreth problemeve që ndikojnë në shëndetin e tyre. Në këtëkalendar janë vendosur edhe ditët botërore të ujit dhe mjedisit për organizimin esensibilizimit të popullatës së gjerë për mbrojtjen e mjedisit, përdorimin e ujit të pastër për tëmbrojtur shëndetin e tyre. Specialistë të departamentit kanë publikuar artikuj në median eshkruar mbi rreziqet e përdorimit të qeseve plastike, kanë kryer aktivitete të përbashkëta meBashkinë e qytetit të Pogradecit me pjesëmarrjen e nxënësve të shkollave të mesme të qytetit,me temë ”Plazh i pastër, Shëndet për ju”. Për ditën botërore të mjedisit për vitin 2011 uorganizuan disa ditë aksione pastrimi në parkun e liqenit artificial të Tiranës me nxënës tëshkollave të kryeqytetit me temë “Të ruajmë natyrën për një jetë të shëndetshme” I pasqyruarnë web-in e ISHP (www.ishp.gov.al).Inspektorati Sanitar Shtetëror (ISSh) funksion në varësi të MSh. ISSh ka ndjekur për shumëvite dhe vazhdon të ndjekë çështje thelbësore të shëndetit të punëmarrësve në gjithëveprimtaritë prodhuese të vendit, me fokus higjienën e industrisë, kushtet e punës, kushtethigjieno–sanitare të degëve të ndryshme të veprimtarive të subjekteve publikë apo privatë dhegjendjen shëndetësore të punëmarrësve.Ministria e Arsimit dhe Shkencës (MASH) synon edukim cilësor për këdo e kudo nëarsimin parauniversitar, arritje të standardeve bashkëkohore evropiane në arsimin universitar.Impulse konkrete në kërkimin shkencor dhe potencialin njerëzor, me qëllim impaktin edrejtpërdrejtë në zhvillimin.Instituti i Sigurisë Ushqimore dhe veterinarisë (ISUV) është instituti i referencëskombëtare dhe është organizuar në bazë të VKM. Nr. 515, datë 19.07. 2006. Ky institut ështënë varësi të MBUMK dhe është i cilësuar si laborator kombëtar reference. Ky institut kryenanaliza në përputhje me nenin 18 të rregullores 2076/2005 të KE-së si dhe nenit 12 tërregullores 882/2004 të KE.Inspektorati Shtetëror i Punës (http://www.sli.gov.al/) është në varësi të Ministrisë sëPunës Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta. Ministria e Punës me Inspektoratin e sajka edhe ndjek gjithë detyrat që rrjedhin nga Kodi i punës i RSH, ku përfshihen edhe detyratnë fushën e sigurisë dhe shëndetit në punë. Në faqen e internetit të Inspektoratit Shtetëror tëPunës gjenden udhëzime për zbatimin e legjislacionit të shëndetit dhe sigurisë në punë, si dheudhëzues të Agjencisë Europiane për Sigurinë dhe Shëndetin në Punë lidhur me substancat errezikshme në vendin e punës. Këta udhëzues janë përkthyer në shqip dhe mund të gjendennë http://www.sli.gov.al/images/stories/focal_point/factsheet%2039-albanian.pdfOperatori i Sistemit të Transmetimit: Deri para pak vitesh, në Shqipëri nuk është punuaraq sa duhet për njohjen e PCB-ve dhe ndikimin e tyre në mjedis e në njerëz. Niveli indërgjegjësimit të punonjësve në objektet e sistemit energjitik mbi rrezikun e PCB-ve kaqenë shumë i ulët, për shkak të mungesës së informacionit, mungesës së legjislacionitpërkatës dhe akteve normative që rrjedhin prej tij e për pasojë mungesës së procedurave përadministrimin mjedisor të vajit të pajisjeve elektrike që mund të jetë i ndotur me PCB.3

Part C: Suggested Structure and Contents of a National ProfilePër të përmirësuar situatën ekzistuese mjedisore, për të forcuar kapacitetet administruesemjedisore dhe rritur nivelin e ndërgjegjësimit të punonjësve të sistemit, pak vjet më parë në tëgjithë objektet e sistemit u krijuan me mbështetjen e konsulencave ndërkombëtare mjedisorestrukturat për menaxhimin e mjedisit.Qendra Kombëtare e Trajnimit të Mbrojtjes Civile (QKTMC) është projektuar për tërritur numrin dhe kualifikimin e punonjësve të shërbimit të emergjencave civile në nivele tëndryshme, duke synuar përgatitjen e rezervave efektive dhe vullnetarëve. Krijimi i 3 njësivepërgjegjëse dhe 3 Qendrave logjistike për mbrojtjen civile nga emergjencat dhe fatkeqësitë,është masa kryesore që do të mundësojë mbylljen deri në një shtrirje të caktuar të rrethit tëmenaxhimit të emergjencave, duke pasur parasysh që strukturat e tanishme dhe reagimishpesh është i vonuar dhe jo profesional.Media: Shkëmbimi i informacionit në çështjet e lidhura me kimikatet është tepër irëndësishëm për rritjen e ndërgjegjësimit si dhe për krijimin e njohurive të reja. Takimetndërsektoriale dhe ndërdisiplinore, takimet e përfaqësuesve të brezave të ndryshëm, qasja dhepërdorimi i rrjeteve të ndryshëm, e drejta për informacion, për gjendjen e mjedisit në çdokomunitet si dhe në të gjithë vendin, bazuar në shtyllën tre të Konventës së Aarhusit, janëmjete që përdoren për këtë qëllim. Mjete të tjerë shumë të rëndësishëm për shkëmbimin einformacionit janë faqe interneti si: http://chemicals.al, http://www.un.org.al/,http://pesticide-al.com, http://albania.rec.org, etj, buletinët e ndryshëm, si dhe media eshkruar; Gazeta dyjavore “Ekolëvizja” dhe faqja e internetit (www.ekolevizja.org) si dheBuletini i Ministrisë së Mjedisit, materiale ndërgjegjësuese, fletëpalosje, postera etj.Pavarësisht informacionit të shpërndarë, dhe njëkohësisht rritjes së interesit për mjedisin,qytetarët shqiptarë nuk janë ende të mirëinformuar për marrëdhëniet mes mjedisit dheshëndetit publik, si dhe përfitimet e një mjedisi të pastër për ekonominë dhe shoqërinë si një etërë. Ende ekziston nevoja për të përmirësuar ndërgjegjësimin mjedisor në të gjitha nivelet eshoqërisë.Përveç kësaj, duhen marrë masa për të lehtësuar dhe për të nxitur të drejtën e publikut për tëkërkuar informacion mjedisor. Interesi i publikut dhe shqetësimi për çështjet mjedisore ështërritur gjatë viteve të fundit.Ngritja e Qendrës së Informacionit Mjedisor të Aarhus-it ka rritur nga viti në vit interesinpublik përsa i përket informacionit mjedisor.PNUD: Përmes programit për Qeverisje Demokratike, PNUD-i në Shqipëri ka mbështeturreformën në administratën publike dhe trajnimin e shërbimit civil, menaxhimin ekonomik dhetransparencën, forcimin e menaxhimit të ndihmës së huaj dhe rritjen e besueshmërisë. PNUDinë Shqipëri ka ndihmuar në ngritjen e institutit të parë dhe të vetëm për trajnimin eadministratës publike në vend. PNUD-i ka ndihmuar Qeverinë për mbrojtjen e mjedisitpërmes adresimit të çështjeve globale të mjedisit dhe menaxhimit të qëndrueshëm tëburimeve. Gjithashtu, PNUD-i ka dhënë një kontribut të rëndësishëm për çlirimin eShqipërisë nga efekti i minave dhe municioneve të paplasura (UXO). Në këtë kuadër gjetimbështetje adoptimi i Standardeve Ndërkombëtare të Veprimit ndaj Minave për Shqipërinë,zhvillimi i kapaciteteve kombëtare për koordinimin dhe monitorimin e aktiviteteve tëveprimit ndaj minave, pastrimi i minave, edukimi për rrezikun e minave dhe asistenca ndajviktimave. PNUD-i synon të adresojë mungesën e informacionit mbi Shqipërinë në planinndërkombëtar duke përmirësuar cilësinë dhe sasinë e informacionit mbi vendin në mënyrë qëtë rrisë reagimet pozitive dhe të krijojë një program më pozitiv që reflekton realitetinshqiptar. Gjithashtu, PNUD-i po ndihmon forcimin e kapaciteteve të media-s në vend përnxitjen e raportimit të përgjegjshëm mbi zhvillimin njerëzor.4

Part C: Suggested Structure and Contents of a National ProfileUNICEF, në bashkëpunim me Ministrinë e Arsimit dhe të Shkencës, Ministrinë e Mjedisitdhe me tre shoqata mjedisore në Shqipëri, Qendrën e grupimit “Ekolëvizja”, shoqatën EDEN,dhe Institutin e Konservimit të Natyrës (INCA) ka nisur që në 2008 dhe vazhdon zbatimin enjë projekti në rang kombëtar për edukimin mjedisor dhe ndryshimin e sjelljes së fëmijëve nëshkollat e ciklit të ulët. Projekti është quajtur Cleen. Një nga nënprojektet e veçantë të këtijprojekti të madh është përqëndruar në informimin, ndërgjegjësimin dhe veprimin e fëmijëvenë lidhje me plastikat, projekt i zbatuar nga Grupimi Ekolëvizja.10.2 Edukimi dhe trajnimi për menaxhimin e shëndetshëm të kimikateve dhe mbetjeveInstitucione të ndryshme publike dhe jopublike kanë zhvilluar herë pas here aktiviteteformimi e trajnimi mbi mirëmenaxhimin e kimikateve dhe mbetjeve. Disa nga këto aktivitetepo i përshkruajmë më poshtë:Specialistë të MMPAU kanë marrë pjesë në trajnime me tematikë menaxhimin e kimikateve,si “Workshop mbi NOQ dhe Planet Kombëtare të Veprimit në kuadër të Konventës sëStokholmit”, kryer në qershor 2011 në Brno, Çeki, trajnim 5 ditor mbi “Menaxhimi iintegruar i mbetjeve”, organizuar nga Horizont 2020, në Kajro, Egjipt në mars 2011.Agjencia e Kimikateve e Suedisë (KEMI) ka organizuar për disa vite rresht programtrajnimin mbi “Strategji të Menaxhimit të Kimikateve”. 8 persona nga institucione tëndryshme të vendit, përfshirë MMPAU, patën mundësi të merrnin pjesë në trajnimet e kryeranga KEMI në 2009 dhe 2011.Instituti i Shëndetit Publik, në bashkëpunim me OBSh ka kryer herë pas here trajnime të stafittë Drejtorive të Shëndetit Publik në rrethe dhe Inspektorëve Sanitarë mbi çështje të shëndetitnë punë, përfshirë edhe kimikatet e rrezikshme.MSh dhe IShP në bashkëpunim me kompanitë Arli International, PelGar dhe Quark, kanëorganizuar me epidemiologët dhe inspektorët sanitarë të DShP-ve dhe bashkive dy trajnimembi lëndët biocide, trajnimin me temë “Kontrolli i dëmtuesve: Lëndët biocide dhe metodat eaplikimit të sigurt në shëndet publik” në janar 2011 dhe trajnimin me temë “Metodologjitë ezbatuara për inspektimin higjieno sanitar të strukturave publike për vlerësimin e nivelit tëinfestimit nga vektorët biologjikë (insekte dhe brejtës)” në qershor 2011. Gjatë muajit tetor2011 është organizuar nga IShP seminar trajnues me mjekë stomatologë për Biocidet nëfushën e stomatologjisë, ku u trajtuan gjerësisht jo vetëm fushat e përdorimit të biocideve nëparandalimin e infeksioneve, por edhe në rregullat e përdorimit, ato të mbrojtës së shëndetitdhe mjedisit nga këto lëndë. Këto trajnime u akredituan nga Qendra Kombëtare e Edukimitnë Vazhdim (QKEV).Përmes zbatimit të projektit “Identifikimi dhe prioritizimi i pikave të nxehta mjedisore nëShqipëri” gjithashtu është realizuar trajnimi i aktorëve lokalë për të siguruar zbatimin emasave të integruara dhe zbatimin e politikave të reja të menaxhimit për pastrimin e zonave,si dhe është përgatitur dhe shpërndarë një broshurë për menaxhimin e zonave të nxehtamjedisore.Aktivitete të ndryshme kombëtare e ndërkombëtare, si konferenca e kongrese janë përdorur simundësi për shpërndarjen e njohurive dhe trajnime. Kështu, gjatë Kongresit IIINdërkombëtar të Shëndetit Rural për Mesdheun dhe Ballkanin, që u zhvillua në Tiranë nëvitin 2010, një sesion i posaçëm iu kushtua një trajnimi mbi vlerësimin e riskut shëndetësor.IShP, në bashkëpunim me Shërbimin Shëndetësor të Bashkisë së Limburgut të Jugut(Hollandë) dhe me Institutin Kombëtar të Shëndetit Publik dhe Mjedisit të Hollandës (RIVM)5

Part C: Suggested Structure and Contents of a National Profileka zhvilluar në vitin 2011 një trajnim mbi “Mjekësinë mjedisore dhe vlerësimin e riskut”, kumorën pjesë specialistë të IShP dhe të DShP-ve të rretheve.Shoqata Europiane e Toksikologëve (EUROTOX) organizoi në 2009 një trajnim një-javormbi Toksikologjinë bazë. Në aktivitet morën pjesë specialistë dhe studentë nga Europa dhenga Shqipëria. Qendra Rajonale e Mjedisit (REC) ka hartuar të parën kurrikul të plotë përedukimin mjedisor në Shqipëri, të quajtur “Paketa e Gjelbër”, e cila është shpërndarë, mendihmën e Drejtorive Arsimore Rajonale, në të gjitha shkollat 9-vjeçare të vendit. Kjo paketëtashmë është bërë pjesë e kurrikulës së shkollave 9-vjeçare.REC vazhdon të kontribuojë, jo vetëm në njohjen dhe futjen e lëndës së edukimit mjedisor nëshkollë, por dhe në ngritjen profesionale të mësuesve, që do të trajtojnë këtë lëndë në shkollë.REC ka organizuar disa trajnime për mësuesit e edukimit mjedisor mbi zhvillimin eaktiviteteve mjedisore në shërbim të komunitetit dhe të përmirësimit të cilësisë së mjedisit.Pjesë e aktiviteteve të REC janë dhe seminaret e organizuara me universitete të ndryshme tëvendit, me tematika të edukimit mjedisor.REC në kuadër të një programi për grant-dhënie ka mbështetur Shoqërinë Civile (Instituti iKërkimeve Bioteknologjike), për organizimin e një workshop-i në lidhje me përmirësimin elegjislacionit për grumbullimin dhe përpunimin e mbetjeve vajore si dhe kimikatevepërbërëse, si dhe njëkohësisht në përgatitjen dhe shpërndarjen e një dokumentari televizivdhe shpërndarjen e posterave dhe fletëpalosjeve si materiale ndërgjegjësuese.Njëkohësisht në kuadër të fushatës për ndërgjegjësim REC ka promovuar në nëntor të 2010“Planeti Plastik” një film dokumentar, investigues dhe zbavitës, i fokusuar në faktin qëplastika është bërë tashmë një kërcënim për njerëzit dhe mjedisin.Qëndra EDEN zhvillon programe edukative, publikon materiale dhe organizon veprimtaripublike, që synojnë rritjen e ndërgjegjësimit publik në lidhje me mjedisin. Organizata drejtonQëndrën e Burimeve Mjedisore dhe ka një grup trajnerësh e programesh për ngritjen ekapaciteteve për aktorët si publike dhe private.10.3 Vlerësimi1. Ende ekziston një perceptim i dobët për çështjet në lidhje me sigurinë ndaj kimikatevedhe se si ekspozimi ndaj kimikateve dhe mbetjeve toksike mund të shkaktojë dëmtimetë pakthyeshme në shëndet dhe degradim të mjedisit, çka ndikon më tej në mirëqeniedhe zhvillim ekonomik. Grupe të caktuara të popullsisë mund të jenë në rrezik tëveçantë ndaj ekspozimit të kimikateve toksike, si rrjedhim, një edukim më i mirë,mund t’i ndihmojë ata në reduktimin e ekspozimeve të tilla.2. Ndërgjegjësimi për rrezikun ndaj kimikateve në të gjitha grupmoshat si dhe në tëgjitha nivelet është ende i ulët. Ka ende nevojë për ndërhyrje në nivelin universitar përzhvillimin e një kurrikule për sigurinë ndaj kimikateve. Krahas Paketës së Gjelbër,duhet të futet si lëndë e veçantë në shkollat e larta të sistemit Bachelor higjiena epunës dhe mbrojtje në punë, kjo veçanërisht në shkollat mjekësore dhe atoprofesionale të tjera. Kjo do të kontribuojë në ngritjen e nivelit të dijeve të të rinjvelidhur me mbrojtjen në punë nga faktorë dëmtues të shëndetit, përfshirë edhedëmtuesit kimikë.6

Part C: Suggested Structure and Contents of a National Profile3. Ndërgjegjësimi si dhe trajnimi i grupeve të ndryshme të profesionistëve, si fermerëve,transportuesve, industrialistëve, stafit teknik, si edhe i konsumatorit, për sigurinë nëpërdorimin e kimikateve, është një hap i rëndësishëm për uljen e këtij risku.4. Është i nevojshëm organizimi i kurseve të informimit/ trajnimit me specialistë tëshëndetit publik në rrethe lidhur me vlerësimin, menaxhimin e riskut dhe përcaktimine algoritmeve për subjekte apo objekte industriale, duke patur parasysh mbrojtjen eshëndetit të punëmarrësve.5. Mungon bashkëpunimi mes institucioneve dhe organizatave të ndryshme për rritjen esensibilizimit dhe ndërgjegjësimit.6. Duhet rritur dhe strukturuar roli i mediave dhe duhet të hapet komunikimi nëpërmjetrrjeteve sociale si Facebook, Twitter.7

Part C: Suggested Structure and Contents of a National ProfileTabela 10.B: Prioritetet dhe Veprimet e Mundshme:Ndërgjegjësimi/ Të kuptuarit e Punëtorëve dhe Publikut dhe Trajnimi e Edukimi i Grupeve të Synuara dheprofesionistëveÇështjet erëndësishme(renditja ngamë erëndësishmjate më pak erëndësishmja)Niveli ikapaciteteveekzistuese(i ulët,mesatar,i lartë)Përmbledhje ekapaciteteve, pikave tëforta, mangësive dhenevojavePesticidet Mesatar Mungesë informacioni tëmjaftueshëm mbi rrezikune përdorimit të tyre nëshëndet dhe mjedis, mbipërdorimin e duhur tëetiketës si mjet shumë irëndësishëm i komunikimittë riskut.Nafta dhenënproduktet esajVeprimet emundshmeTrajnime përfarmacistët bujqësorë,fermerët dhe emisionetelevizive, Spotetelevizive, fletëpalosje, artikuj nëmedian e shkruar,postera, Hapja efaqeve sociale nëinternet, Facebook eTwitterI ulët Mungesë informacioni Emisione televizivedhe reklama tëndryshme, spotetelevizive, fletëpalosje, artikuj nëmedian e shkruar,Postera, Faqet socialenë internet, Facebook eTwitterDetergjentët I ulët - Trajnim sidomos meShoqatat e grave,emision televiziv dhereklama, spotetelevizive, fletëpalosje, artikuj nëmedian e shkruar,Postera, Faqet socialenë internet, Facebook eTwiteterBarnat eskaduaraI ulëtFarmacistët nuk kanëinformacion për rrezikunqë shkakton asgjësimi jokorrekt i mbetjevefarmaceutikeTrajnim përfarmacistët dheemision televiziv mbimënyrën e asgjësimittë barnave të skaduaradhe rrezikshmërinë qëparaqet në rastin e njëasgjësimi jo konformrregullave Spotetelevizivë, fletëpalosje, artikuj nëmedian e shkruar,Postera, Faqet socialeneë internet, FacebookAktorët einteresuarMBUMK,UniversitetiBujqësor,MPCSSHB, MSh,IShP (Dep.Promocionit),Kompanitëimportuese, OJF-tëmjedisore,punonjësit espërkatjes apotrajtimeve, etj.MPPT, MSH, REC,Bashkitë, ARM,OJF-të mjedisoreMETE, MSh,Kompanitëprodhuese,popullsia(veçanërisht gratë)MSh, QKKB,Farmacitë, Shoqatatmjedisore dheshëndetësore8

Part C: Suggested Structure and Contents of a National ProfileÇështjet erëndësishme(renditja ngamë erëndësishmjate më pak erëndësishmja)Tekstilet engjyrosuraNiveli ikapaciteteveekzistuese(i ulët,mesatar,i lartë)Përmbledhje ekapaciteteve, pikave tëforta, mangësive dhenevojaveVeprimet emundshmee Twitter- - Emisione televizivepër kujdesin ndajngjyruesve të rrobaveSpote televizive, fletëpalosje, artikuj nëmedian e shkruarPosteraMbetjet kimikenë laboratorë 1 I ulët Përgatitja e njëudhëzuesi se si t’imenaxhojnë mbetjet nëlab. Trajnim për stafine laboratorëve Spotetelevizive, fletëpalosje, artikuj nëmedian e shkruarPosteraBateritë I ulët Informim endërgjegjësim me tëgjithë grupmoshat përrrezikshmërinë ebaterive për shëndetine njerëzve dhe përmjedisin kur nukasgjësohen sipasprocedurave tëpërcaktuara. Spotetelevizive, fletëpalosje, artikuj nëmedian e shkruar,PosteraAktorët einteresuarMETE, MSh,Dhoma e Tregëtisë,Shoqata tëndryshmemjedisore,konsumatorëtTë gjithainstitucionet qëkanë laboratorë,institucionetkërkimore,OJF Mjedisore1 Ndërgjegjësimi dhe trajnimi duhet të paraprihen apo të zhvillohen paralelisht me krijimin i infrastrukturës sëpërshtatshme.9

KAPITULLI 11. BASHKEPUNIMI DHE PERFSHIRJA NË ORGANIZATAT ,ORGANIZMAT DHE MARREVESHJET NDERKOMBETAREQellimi i Tabeles 11.A dhe 11.B eshte per te qartesuar perfshirjen e vendit ne aktivitetet dhemarreveshjet nderkombetare dhe per te lejuar te gjitha grupet e interesuara per te ditur sekush e ka pergjegjesine per kontaktet me organizatat perkatese nderkombetareTable 11.A: Anëtarsimi ne organizatat, programet dhe organizmat nderkombetareOrganizmaNderkombetarePika Fokale KombetareMinistri dhe agjencitw tjera te perfshiraAktivitetetKombetareUNEPMisioni i Perhershem i Republikesse Shqiperise ne GjeneveSejdi QerimajMMPAUProgrami Kombetarper nje Prodhim mete Paster ne ShqiperiAmbassador Extraordinary andPlenipotentiaryPermanent RepresentativeAddress:Rue du Môle 321201 GenevaTel: +41 22 731 11 43Fax: +41 22 738 81 56Email: mission.geneve@mfa.gov.alUNEP/UNIDONational CleanerProduction CentresIPCSProgramiNderkombetar iSigurise KimikeWHOFAOECAT-Tirana,ECAT Tirana (EnvironmentalCenterfor Administration and Technology)Rr. A. Frasheri, Pall.16/ Shk.6/Ap.53Tirana, AlbaniaPhone / Fax: +355 4 2223930Mob/ 00355-682085689e-mail: ecat@ecat-tirana.orgwww.ecat-tirana.orgadresaWHO Country Office, AlbaniaRruga Themistokli GermenjiPallati 10Tiranaoffice@who-albania.orghttp://www.euro.who.intEhad MersiniMersiniE@euro.who.intWHO Country Office, AlbaniaRruga Themistokli GermenjiPallati 10, Tiranëoffice@who-albania.orghttp://www.euro.who.intZef.Gjeta@fao.orgMMPAUMETEMShMShProgrami Kombetarper nje Prodhim mete Paster ne ShqiperiForcimi ikapaciteteve nëvendet e Ballkanitpër të përmirësuarangazhimin nëaktivitete CodexAlimentarius,Durrës, Shqipëri, 6-8shtator 2011Nuk ka te dhenaTelephone: +355-4-228355Fax: +355-4-228355

UNIDOE-mail: NC-FAO-ALB@fao.or gKeshilli i Ministrave One UNProgramme in AlbaniaDepartmenti i Bashkerendimit teStrategjive dhe Koordinimit teNdihmes se HuajKeshilli i MinistraveBlv. Dëshmorët e Kombit, Tirana,AlbaniaTel: +355 4 2 277 357Fax: +355 4 2 226 354E-mail: koordinimi@km.gov.alWebsite: www.dsdc.gov.alMMPAUMETE-Programi Kombetarper nje Prodhim mete Paster ne Shqiperi-Plani kombetar permenaxhimin esubstancaveozonholluese ODS.ILOUNDPBanka BoteroreBanka Europianepër Rindërtim dheZhvillim (EBRD)OECDMr. Alfred TopiInstituti Sigurimeve ShoqeroreRurga Durresit, NR. 83, TiranaTelephone/Fax: +355 4 2270 274Mobile: +355 692 434916E-mail: topi@ilo.orgFioralba ShkodraTeam Leader/ UN CoordinationAnalyst/fioralba.shkodra@one.un.orgElvita Kabashi, Programme Analystfor Environment Sectorelvita.kabashi@undp.orgThe United Nations DevelopmentProgramme (UNDP) in Albania”Papa Gjon Pali II" Street, ABABusiness Center, 6th Floor, Tirana,AlbaniaTel.: +355 (4) 2400 721, 2400 722,2400 723, 2400 724Fax: +355 (4) 2400 725, 2400 726The World Bank Office"Dëshmorët e 4 Shkurtit" St.Tirana, AlbaniaCommunications Officer:Ana GjokutajTel. (355 4) 2280 650/1Fax. (355 4) 2240 590Email:agjokutaj@worldbank.orgTorre Drin Building, 4th FloorAbdi Toptani StreetTiranaAlbaniaTel: +355 4 2232 898Fax: +355 4 2230 580Nuk ka përfaqësiProj LEED (Local Economic andEmployment Development projects)MPCSShBMMPAU dhe ministritee linjesMB,Instituti i Energjisë,Ujit dhe Mjedisit(IEËE),MPPTT,MFMMPAU,METE,MFILO nuk ka zhvilluarnë Shqipëri asnjëaktivitet që lidhet mekimikatetProjekti ‘Identifikimidhe Prioritizimi iPikave te NxehtaMjedisore neShqiperi’ financuarnga Qeveria eMbreterise seHollandes. Kystudim permbledhpergatitjen evleresimit te ndikimitne mjedis se bashkume planetrehabilituese dhekostot respektive pernente pika te nxehtamjedisore.BB ka financuarprojektin per studimin e fisibilitetitdhe pastrimin nezonen e ndotur tePorto-RomanoBanka po punonaktualisht nëvendosjen eprioriteteve përpërmirësiminmjedisor të pikavekritike të Fushës sëNaftës se PatosMarinzës si një pjesëe një Grupi PunendërministrorVleresimi i zhvillimitte kapaciteteve nenivel lokal ne vendet

UN RegionalEconomicCommissionsAgjensia Europianeper Shendetin dheSigurine ne PuneUNICEFUNECE/CLRTAPLaureta Dibra, Pike FokaleKombetare, P/Sektori ne MMPAUldibra@moe.gov.alUNECE/ Konventa e AksidenteveIndustriale ne Kontekst NderkufitarLedjana Karalliu, Pike FokaleKombetare, MMPAUUNECE/Convention on theProtection and Use ofTransboundary Watercourses andInternational LakesAarhus ConventionMr. Fatos Bundo, MMPAURruga e Durresit, No.27, TiranaPhone: +355 4 270 625Fax + 355 4 270 625/7State Inspectorate of LabourInspektorati Shtetëror i PunësRr. Dervish Hima, Mbrapa st.Qemal Stafa, Pranë ish TelevizionitKlan, TiranaContact person:Mrs Frosina GJINOTel: +355 4 251348Email: fgjino@hotmail.comMariana Buklimbukli@unicef.orgMMPAU dhe ministritee linjesMPCSShBMASh, MMPAU,Grupimi “Ekolëvizja”,shoqata “Eden”,Instituti i Konservimittë Natyrëskandidate dhepotencial kandidatene BEU hartua PKV perratifikimin dhezbatimin e 3Protokolleve:Metalet e Renda,Gothenborg, POP-sOSH Agency nuk kazhvilluar në Shqipëriasnjë aktivitet qëlidhet me kimikatetUNICEF, ka nisurqë në 2008 dhevazhdon zbatiminprojektit CLEEN nërang kombëtar përedukimin mjedisordhe ndryshimin esjelljes së fëmijëve.Table 11.B: Pjeswmarrja ne Marreveshjet Nderkombetare/ Procedurat ne lidhje me Menaxhimin eKimikateveInternational Agreements Primary Responsible Agency 1 Relevant NationalImplementation Activities 2SAICMStockholm Convention 3IshPLindita Tafaj, Pika FokaleKombetareltafaj@chemicals.alRovena MonePika Fokale KombetareMMPAURovena.Mone@moe.gov.alProjekti “Forcimi i kapaciteteveper zbatimin e SAICM nëShqipëri”Rotterdam Convention 3Basel ConventionRovena MonePika Fokale KombetareMMPAURovena.Mone@moe.gov.alMr. Redi BaduniDirector of Environment ProtectionDirectorate

Montreal Protocol 3MMPAUAddress: Rruga e DurresitNo. 27, Tirana, AlbaniaE-mail: rbaduni@moe.gov.alJonila HaxhillariPika Fokale KombetareMMPAUJonila.Haxhillari@moe.gov.alILO Convention 170 MPCSShB Konventa 170 nuk eshte ratifikuarnga Qeveria ShqiptareILO Convention MPCSShB Nuk ka ndonje iniciative ngaMPCSSHBKonventa e Armëve KimikeFAO Code of Conduct(voluntary procedure)GHSUN Recommendations for theTransport of DangerousGoodsMarrëveshja Europiane eTransportit NdërkombëtarRrugor të Mallrave tëRrezikshme, e 30 shtator 1957(ADR); ratifikuar me ligjin nr.9272, datë 16.09.2004;Protokolli që ndryshon nenet1(A) dhe 14(1),(3) B tëMarrëveshjes Europiane tëTransportit NdërkombëtarRrugor te Mallrave teRrezikshme, e 30 shtator 1957(ADR), bërë në Gjenevë më 28tetor 1993; ratifikuar ngaParlamentiMinistria e MbrojtjesContact person: LieutenantColonel Fadil VucajTel. +355 42 236 603 home / faxMobile +355 682 146 039Email fadilvucaj@mod.gov.alAddress Rruga BulevardiDeshmoret e Kombit, TiranaNuk kaMPPTTme ligjin Nr.9378, datë28.04.2005, hyrë në fuqi më09.03.2006.Agenda 21 - Commission forSustainable DevelopmentUNEP London Guidelines(voluntary procedure)Regional/SubregionalAgreementsKonventa e Barcelones1.Protokolli për parandalimin dheshmangien e ndotjes së DetitMesdhe nga mbeturinat e anijevedhe të aeroplanëve ose nga djegia etyre në det.2. Protokolli për bashkëpuniminMMPAUMMPAUMr. Redi BaduniDirector of Environment ProtectionDirectorateMMPAUAddress: Rruga e DurresitNo. 27, Tirana, AlbaniaE-mail: rbaduni@moe.gov.alMMPAU dhe ministrite e linjesNuk ka te dhena

për të luftuar ndotjen e DetitMesdhe nga nafta dhe ngasubstancat e tjera të dëmshme, nëraste emergjente.3. Protokolli për mbrojtjen e DetitMesdhe nga ndotjet e veprimtarivetë vendosura në tokë.4. Protokolli për zonat specifike tëmbrojtura dhe për diversitetinbiologjik.5. Protokolli për mbrojtjen e DetitMesdhe nga ndotja që shkaktohetnga eksplorimi dhe shfrytëzimi ishelfit kontinental, i shtratit të detitdhe i nëntokës së tij.6. Protokolli për parandalimin endotjes së Detit Mesdhe nga lëvizjandërkufitare e mbeturinave tërrezikshme dhe nga depozitimi ityreCP/RACREMPECBilateral Agreements (specify)OthersLaureta DibraNational Focal pointLaureta.Dibra@moe.gov.alPrevention and OPRC Focal PointMr. Shkelqim Xhaxhiu, Director ofMaritime Transport Policy, MPPTTel: +355 (4) 23 80 744Cel: +355 67 20 81 561Telefax: +355 (4) 22 25 106MMPAUMinistria e JashtmeMinistrite e linjes11.2 Pjesëmarrje ne Projekte te caktuara te Asistences Teknike dhe te ZhvillimitTable 11.C jep nje permbledhje te projekteve qe jane duke u zbatuar ne vend qe lidhendrejtperdrejte ose indirekt me menaxhimin e kimikateve te zbatuara nga organizma tendryshem nderkombetare.Rehabilitimi i zonave te nxehta mjedisore vazhdon te jete nje prioritet qe kerkon zgjidhje teshpejte me qellim mbrojtjen e mjedisit, shendetit, jetes dhe ekonomise se komunitetevepergjithesisht rreth tyre, si dhe për të shmangur implikimet në mjedisin ndërkufitar. Tembeshtetur nga programet e UNDP per mjedisin, Qeveria Hollandeze, projektet CARDS2000 dhe 2005, Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit te Ujerave dhe Ministria eEkonomise, Tregetise dhe Energjetikes, ka ndermarre nje sere masash dhe ka nje progres nerritje persa i takon disa prej hot spoteve me problematike. Nder keto aktivitete mund tepermendim:

Table 11.C: Pjesmarrje ne Projekte te caktuara te Asistences TeknikeName of ProjectProjekti ”Per largimin e PCB”Programin Kombetar te Heqjes ngaPerdorimi te SubstancaveOzonhollueseInternational/BilateralDonor Agency Involvedfinancuar nga GEF-UNDP, 2005-2006UNIDO dhe UNEPNational ContactPointMoEFËAGazmend Gjyli-Njesia e Projektitte OzonitMMPAUggjyli@yahoo.comRelevant ActivitiesU pergatit Plani Kombetar i Veprimit per reduktimin dhe eliminimin eNdotesve Organike te Qendrueshem (NOQ).Planifikimi per vitin 2009 ishte reduktimi i sasise se CFC nga 4,08 ton ne 2,2ton. Masat per heqjen nga prodhimi dhe perdorimi i te gjitha substancatozonholluese (CFC) te kontrolluara nga protokolli ne perputhje me kuotatvjetore te importuara te konsumit, u realizuan plotesisht duke i reduktuarketo sasi nga 4,08 ton ne 0 ton.Eshte hartuar PKV per heqjen nga perdorimi te HCFC i miratuar ngaUNIDO. Duke qene se detyrimi per heqjen nga perdorimi dhe prodhimi teCFC u realizua, atehere per periudhen 2010-2013 do te futet per monitorimnje indikator tjeter dhe pikerisht mbajtja ne kuoten 120 ton tehidroklorflorkarboneve (HCFC), te pandryshuar deri ne vitin 2013 (detyrimsipas Protokollit te Montrealit). Synohet qe sasia prej 120 ton te reduktohetme 10% nga viti 2013 ne vitin 2015 duke e zvogeluar sasine ne 108 ton.Objektivi afatgjate eshte zvogelimi ne 29 ton deri ne vitin 2040.Projekti “Identifikimi dhePrioritizimi i Hot-spoteve neShqiperi”January 2008 — August 2011Projekti: “Forcimi i kapaciteteve nevendet perendimore te ballkanit perUNDPUNDPQeveria HollandezeMETE, MMPAUKlodiana MarikaProject Managerklodiana.marika@undp.orgTel: +35542242738Mob:+355692092872METE, MMPAUKlodiana MarikaEshte kryer inventari i 35 pikave te nxehta te identifikuara-Jane pergatitur raportet e vleresimit te ndikimit ne mjedis dhe 9 plane perrehabilitimin e pikave te nxehta prioritare;-Eshte bere njoftimi paraprak i komunitetit per aktivitetet e ardhshmerehabilituese ne kuader te konventes se Aarhusit dhe te ligjit per “Vleresimin eNdikimit ne Mjedis”;-Eshte rene parimisht dakort me METE per zona te tjera subjekt per kryerjen eVleresimit te Ndikimit ne Mjedis;-Eshte organizuar mbledhja paraprake me donatoret me qellim financimin eardhshem te rehabilitimit te hot spoteve prioritare;-Eshte krijuar nje database ne Agjensine e Mjedisit dhe Pyjeve per pikat enxehta mjedisore ne Shqiperi;-Jane pergatitur dokumentat tenderuese per kryerjen e vleresimit te ndikimit nemjedis dhe per 4 hot spote te tjera.-Ne kuader te ketij projekti eshte realizuar rehabilitimi mjedisor dhe shendetesorduke bere te mundur trajtimin, ripaketimin dhe largimin e kimikateve nga

Name of Projectte ulur problemet mjedisore me anete rehabilitimit te pikave te nxehtame prioritet te larte. Hotspoti iBajzes”.October 2007 – June 2011Programi Kombëtar për Prodhimmë të Pastër (PKPP) në Shqipëri sipjese Programit te One UNProgramme ne Shqiperi2010-2013Ne kuader te “Konventes mbiNdotjen e Ajrit ne Distance teLarget Nderkufitare (CLRTAP)”, nebaze te Projektit Ballkanik eshtehartuar Plani Kombetar i Veprimi(PKV) “Per ratifikimin dheimplementimin e Protokollit teMetaleve te Renda, Protokollitper Ndotesit Organik teQendrueshem dhe Protokollin eGothenburgut te Konventes seNdotjes Nderkufitare te Ajrit neInternational/BilateralDonor Agency InvolvedNe Shqiperi PKPPzbatohet nga Organizatae Kombeve te Bashkuarapër Zhvillimin Industrial(UNIDO) sebashku meProgramin e Kombeve teBashkuara për Mjedisin(UNEP) si pjesë eprogramit të tyre tëpërbashkët global përPërdorimin e Efektshëmtë Burimeve dheProdhim më të Pastër(PEBPP)Qeveria HollandezeSekretariati CLRTAPQeveria Italiane, mbibazen e njemarreveshjeje tefirmosur nga MMPAUdhe Ministria e Mjedisit,Tokes dhe Detit e Italise.National ContactPointProject Managerklodiana.marika@undp.orgTel:+35542242738Mob:+355692092872ECAT Tirana,MMPAU, METE.ecat@ecattirana.orgLaureta DibraPergjegjese eSektorit te Ajrit,NdryshimeveKlimatike dheKimikateveTel: 0692040456MMPAULaureta.Dibra@moe.gov.alRelevant ActivitiesStacioni Hekurudhor i Bajzes.-Ka perfunduar Plani Lokal i Veprimit ne Mjedis per komunen e Bajzes dhepritet miratimi perfundimtar i tij.-U identifikuan dhe u rehabilituan pikat e nxehta mjedisore NFIM Balez neElbasan, Minierat Reps dhe Rreshen.-Gjithashtu ne kuader te ketij projekti u zhvilluan aktivitete qe synuan rritjen ekapaciteteve me fokus menaxhimin e kimikateve, cilesise se ujrave, cilesise seajrit, minierave dhe riskut.Seminar Informimi dhemNdergjegjesimi mbi Mundesite dhe Perfitimet eRECP dhe ne vecanti zbatimin e tij ne sektoret agro-ushqimor, hoteleri dhe atemineraro/metalurgjik.PKPP ne Shqiperi perfshin:Zhvillimin e promovimin e kapaciteteve si dhe trainimin profesionalRrjet ekspertësh kompetente shqiptare që do të mund te japin shërbimet PPkompanive e bizneseve shqiptare, veçanërisht atyre që operojnë në sektorët eindustrive prioritare (UNIDO);Projekte demonstrimi CP ne kompaniteZhvillimi i nje sere projektesh demonstruese te sukseseshme te zbatimit temetodave dhe teknikave te PEBPP nga bizneset shqiptare ne sektoret prioritare(UNIDO)Mekanizmat e instrumentat legaleKrijimi i mekanizmave mbeshtetes dhe instrumentave e politikave përPërdorimin e Efektshëm të Burimeve dheProdhim më të Pastër (PEBPP) si pjesë e politikave dhe rregulloreve përkatëseshqipetareDrafti final i rishikuar nga ekspertet e qevrise hollandese eshte aprovuar ne prill2011. Pritet te filloje faza e dyte implementuese e projektit.Gjithashtu eshte hartuar Inventari Kombetar i Shkarkimeve te Emisioneve neAjer me asistencen e kompanise Italiane Tecne Consulting, ne kuader teMarreveshjes Dypaleshe midis Ministrise Mjedisit te Italise dhe MMPAU.Kopje e dokumentit gjendet elektronikisht dhe i printuar dhe gjithashturaportuar dhe publikuar ne faqen e Konventes http://www.ceip.at/revieëprocess/review-2011/revieë-results-2011/

Name of ProjectDistance te Larget ».International/BilateralDonor Agency InvolvedNational ContactPointRelevant Activities

− Projekti “Forcimi i kapaciteteve te Ballkanit Perendimor per rehabilitimin e pikave tenxehta mjedisore – projekti i Bajzes”− Projekti “Identifikimi dhe prioritizimi i hot spoteve ne Shqiperi”− Rehabilitimi i pikes se nxehte te Porto Romanos ne Durres− Reduktimi i ndotjes ne piken e nxehte te Rafinerise se naftes ne Ballsh− Eleminimi i Arsenikut ne Fier Faza II− Rehabilitimi i hot-spot-it ne Rubik− Rehabilitimi i Hot-spot-it te PVC-se ne VloreSa i perket Inventarit te aktiviteteve dhe pajisjeve qe perdorin lende ozonholluese (LHO), kyinventar eshte kryer me sukses nga Projekti i Ozonit, i vleresuar ky edhe nga organizmatnderkombetare (UNEP, UNIDO) dhe ploteson edhe nje nga detyrimet qe vendi yne ka ndajkerkesave te Protokollit te Montrealit. Brenda vitit 2009, vendi yne ka realizuar plotesishtdetyrimet ndaj Protokollit te Montrealit.Lidhur me aktivitetet qe rrjedhin nga zbatimi i Konventes se Stokholmit, synohet te behetperditesimi i Planit kombetar te per reduktimin dhe eliminimin e Ndotesve Organike teQendrueshem (NOQ).11.3 VleresimiNe MMPAU ka nje Drejtori qe menaxhon projektet ne fushen e mjedisit, e cila koordinonpunen me drejtorite teknike ne ministri per te identifikuar nevojat dhe prioritetet peridentifikimin e projekteve te ndryshme qe lidhen me menaxhimin e cilesise se ajrit, ujrave,mbetjeve, kimikateve, ndryshimeve klimatike, ndotjes industriale, ne perputhje kjo edhe mekerkesat e marreveshjeve nderkombetare te nenshkruara.Aktualisht nuk ka nje koordinim ne nivel kombetar lidhur me zbatimin e kerkesave temarreveshjeve nderkombetare ne fushen e kimikateve, te integruara ne nje programkombetar. Mungojne procedurat qe sigurojne koordinimin midis agjensive pergjegjese perzhvillimin e aktiviteteve te asistences dhe atyre pergjegjese per mbrojtjen e shendetit, sigurisedhe mjedisit.Ne kete kontekst agjensite nderkombetare duhet te permiresojne mekanizmat e koordinimitmidis institucioneve, duhet te sigurojne nje komunikimin me te mire, praktik dhe gjithashtu tesigurojne adaptimin me kushtet lokale.Veshtiresite ne zbatimin e kerkesave te marreveshjeve nderkombetare lidhen me mungesen ekapaciteteve ne numer dhe kapaciteteve teknike ne institucionet pergjegjese. Nuk ka njeagjensi te menaxhimit te kimikateve qe te kryeje detyrat qe dalin ne zbatim te kerkesave bazete konventave dhe rregulloreve perkatese te BE ne fushen e kimikateve. Mungojne projektete asistences teknike per zhvillimin e kapaciteteve teknike ne nivel kombetar dhe lokal.Gjithashtu zbatueshmeria e legjislacionit sa i perket identifikimit te operatoreve industriale qeprodhojne, ruajne, perdorin, importojne apo eksportojne kimikate eshte e ulet. Forcimi ikapaciteteve per inspektoret sanitare, te mjedisit, te sigurise ne pune dhe punonjesve tedoganave mbetet nje prioritet.Hartimi dhe zbatimi i procedurave lidhur me importin dhe eksportin e kimikateve dheasgjesimin e mbetjeve te tyre sipas kerkesave te Konventes se Roterdamit, Stokholmit,Bazelit duhet te konsiderohet si njje tjeter prioritet.

KAPITULLI 12: BURIMET EKSZISTUESE DHE NEVOJAT PER MENAXHIMIN EKIMIKATEVE12.1 Burimet ezistuese në ministritë/ institucionet për menaxhimin e kimikateveTabela 12. A: Burimet ekzistuese per ministrite/ institucionetMinistria/agjenciaPergjegjesite specifike te personave (lidhurme menaxhimin e kimikateve)Numri i stafitprofesionalTipi i ekspertizesekzistueseMPPTMinistria e Arsimitdhe e Shkences,Universiteti iTiranesFakulteti iShkencave NatyroreMETENFIMNuk ka asnje person qe merret me kimikatetTe angazhuar full-time ne perdorimin ekimikateve ne laboratoret mesimore dheshkencoreTe angazhuar part-time ne perdorimin ekimikateve ne laboratoret shkencore20 TeknikeLaboratoriTe diplomuar neKimi e KimiIndustrialeKryesisht tepatrajnuar, porme eksperiencepune mekimikatet40 Pedagoge,kerkuesshkencore,te doktoruar neKimi, te trajnuarshumica jashteshtetit, meeksperience punene analizakimikeinstrumentale,mjedisore dheper palet e treta1 kimist1 kimist, mekohe te pjesshmeAnaliza kimike klasikedhe instrumentaleAnaliza mjedisoreAnaliza per te tretetAnaliza kimikeinstrumentaleAnaliza mjedisoreAnaliza per te tretetKonsulence neambalazhim, etiketimdhe ruajtje e kimikateveNgarkim, shkarkim, riambalazhim2 punetoreISUV Lab. I Histamines 1 specialist MSc Histamine ne peshk teperpunuar dhe te fresketLaboratori i BiotoksinaveLaboratori i mbetjeve te medikamenteveveterinare3 specialist MSc1 Teknike imesemAnalize biotoksinaveASP,PSP,DSP nemolusk I fresket me dhepa guackë/ produktepeshku2 specialist MSc Analizat e mbetjeve temedikamenteveveterinare (antibiotik,hormone etj.) neproduktet shtazore

Ministria/agjenciaISHPDepartamenti iKontrollit teSemundjeveInfektive (DKSI)ISHPdepartamentishendeti& mjedisiSeksioni i sanitetitdhe ujitISHPdepartamentishendeti& mjedisiPergjegjesite specifike te personave (lidhurme menaxhimin e kimikateve)Numri i stafitprofesionalTipi i ekspertizesekzistueseLaboratori i mbetjeve te metaleve te renda 2 specialist Analizat e mbetjeve temetaleve te renda si Pb,Cd, Cr, Hg etj ne ujin edetit si dhe ne neproduktet shtazore sipasPKMLaboratori i mbetjeve te pesticideve neproduktet joshtazoreLaboratori i analizave te Produkteve teMbrojtjes se Bimeve (PMB)Përgjegjësi të përbashkëta për të tre specialistët:- Anetarë të komisionit te MSH per vleresiminteknik, të substancave biocide qe importohenper perdorim ne Shqiperi- Hartimi dhe rinovimi i listes se biocideve telejuara te perdoren ne vend (bazuar nedirektiven 98/8 te BE;-Vleresimi i efektshmërisë dhe rezistences ndajbiocideve.DKSI-Programi i Kontrollit te Vektoreve (2specialiste)Përgjegjësitë e mësipërme, për insekticidet dherodenticidetDKSI- Njesia e Kontrollit te InfeksioneveSpitalore,Laboratori i Kontrollit te Infeksioneve Spitalore(1 specialiste)Përgjegjësitë e mësipërme, për dezinfektantët,- Kontrolli i lendeve desinfektante qe perdorenne ambjentet spitalore per kontrollin einfeksioneve nozokomiale, vecanerisht ne sallatoperatore.- Kontrolli dhe vleresimi i Menaxhimit tembetjeve spitalore.- Vleresimi i menaxhimit te mbetjeve spitalore.Kontrolli i parametrave fiziko kimike tekujratVleresimi higjeno sanitarKontrolli i parametrave fiziko kimike teushqimeve dhe jodit ne kripe dhe urine1 specialist MSc1 specialist2 specialist MSc1 specialist2 teknike temesem3 kuadro telarte,2 kimiste telarte dhe1 mjek2 kimiste telarte dheAnalizat e mbetjeve tepesticideve(organokloruret dhePCB)ne produktetshtazoreAnaliza cilesore e(PMB) si pesticide,insekticide etj1 entomologe PhD, etrajnuar,1 rodentolog MSc dhestudent PhD, i trajnuarpër menaxhimin ekimikateve nga KEMI,Suedi;1 mjeke mikrobiologeMSc dhe studente PhD,e trajnuarAnalizat e treguesvefiziko kimike teujrave sipas kerkesavete standarditAnalizat e treguesvefiziko kimike teushqimeve, te jodit ne

Ministria/agjenciaSeksioni i siguriseushqimore dheushqyerjesISHPdepartamentishendeti& mjedisiLaboratori i kimiseanalitikeinstrumentaleISHP departamentishendeti& mjedisiLaboratoritoksikologjiseparaklinikeISHP departamentishendeti& mjedisiHigjena e punesISHP departamentishendeti& mjedisiSeksioni i ajritDShP-të e rretheveiPergjegjesite specifike te personave (lidhurme menaxhimin e kimikateve)Numri i stafitprofesionalTipi i ekspertizesekzistueseInterpretim i sigurise ushqimore 2 mjeke kripe dhe ne urineKontrolli i metaleve te renda dhe ndotesveorganike (PAH dhe pesticide) ne ujra, toka ,sedimente, ushqimeProvat respiratore tek punonjesit emetalurgjise4 kimiste (1shefe eSeksionit tëLaboratorëveKontrolli i shendetit ne pune 1 mjek dhe 1biologKontrolli i cilesise se ajrit dhe monitorimi indotjes ne disa qytete, Analizat fizikokimike te ajrit, PM 10 , PM 2,5 , NOx, CO, H 2 S,blozaVleresimi i impaktit ne shendetPer shërbimin DDD (dezinfektim, dezinsektim,deratizim)1 Prof. Asoc. Dr.3 MSc.2 kimiste 1 farmacist, Prof Dr.2 kimiste2 mjeke2 DShP nga 4punonjes13 DShP nga 2punonjes12 DShP nga 1punonjes5 DShP nga 3punonjes4 DShP nuk kainfo1 kimist2 MSc2 MSc.2 MSc ne procesdoktoratePunonjes per trajtime,ka shume nevoje pertrajnimeBashkiteTrajtime DDD (dezinfektim, dezinsektim,deratizim)2 bashki nga 7punonjes2 bashki nga 4punonjes3 bashki nga 2punonjes7 bashki nga 1Punonjes per trajtime,ka shume nevoje pertrajnime

Ministria/agjenciaPergjegjesite specifike te personave (lidhurme menaxhimin e kimikateve)Numri i stafitprofesionalTipi i ekspertizesekzistueseBashkia Berat1.Inspektimi I bizneseve qe perdorin kimikate eshkarkojne kimikate.2.Kontrolli e grumbullimi i informaciionit mbimonitorimin e shkarkimeve industriale dhenjoftim i komunitetit, strukturave vendore e neqeveri.punonjes18 bashki nukkane asnjepunonjesPer 4 bashki nukka informacion1 kimiste e larte,e trajnuar përmenaxhimin ekimikateveKontroll ne kompaniteprodhuese qe perdorinkimikate, shkarkimetindustriale dhemonitorimi i tyre ngaISHP ose IMM (Insitutii Monitorimit teMjedisit), si dheinformim te komunitetitmbi situatatproblematike12.2 Burimet e nevojshëm nga institucionet qeveritare për të plotësuar përgjegjësitëlidhur me menaxhimin e kimikateveTabela 12.B: Burimet e nevojshme nga institucionet qeveritare për të plotësuar përgjegjësitë lidhur memenaxhimin e kimikateveMinistria/agjenciaISHP, Dept. Shendetidhe MjedisiPergjegjesite (lidhur memenaxhimin e kimikateve) per tecilat nevojiten burimeKontrolli I cilesise dhe sigurisese produkteve kozmetike,Kontrolli lodrave te femijeve perndotesitKontrolli i plastikave teperdorura si ambalazhe teushqimeve dhe ujit te pijshemMonitorimi I mbetjeve tëpesticideve ne fruta perimeNumri dhe tipi istafit profesionalqe nevojitet2 kimist PoKerkesat per trainime

Ministria/agjenciaIShP, DKSIPergjegjesite (lidhur memenaxhimin e kimikateve) per tecilat nevojiten burimeMiratimi dhe funksionimi iligjit te biocideve.Trajnimi i personelit teDSHP-ve, bashkive dheaplikuesve private permenyrat e aplikimit telendeve biocide ne shendetinpublik.Kontrolli i menyres seruajtjes dhe magazinimit tebiocideve ne kompaniteimportuese, kryerja e provavete rezistences ndaj biocidevedhe desinfektanteve.Vleresimi ne laborator dhe neterren efektshmerise pastrajtimit me lende biocide dhedesinfektante.IShP Ekspertizë për vlerësimin eriskut shëndetësor nga kimikatetSpecialist per njësimin emetodologjise dhe trainimet eprogramuaraDShP-të e rretheve Kontrolli i funksionimit tëshërbimitNumri dhe tipi istafit profesionalqe nevojitetNje entomolog,nje rodentolog,nje mjekmikrobiolog,nje kimist, njemjektoksikolog, njeepidemiolog2 specialistëNga nje mjekhigjenist ne cdoDSHP-ne 36rrethet e venditdhe plotësimi istrukturës sëshërbimit DDDme stafinpërkatësKerkesat per trainimeNevojiten trajnime të stafitKa shume nevoje pertrajnime të personelitISUVLaboratori i mbetjeve temedikamenteve veterinare2 specialiste memaster,2 specialiste mearsim te larte2 teknikelaborante(kimiste)Trajnim per menyren etrajtimit te mostrave peranalizen e mbetjeve temedikamenteve veterinareTrajnim i avancuar perpërdorim aparaturashHPLC UV/VIS dhe Fluo,LC/MS, LC/MS/MS, GC-FID/ECD/NPD, GC/MS,GC/MS/MS.Trajnim per optimizimin eparametrave per

Ministria/agjenciaPergjegjesite (lidhur memenaxhimin e kimikateve) per tecilat nevojiten burimeNumri dhe tipi istafit profesionalqe nevojitetKerkesat per trainimededektimin me MS dheMS/MS si dheinterpretimin e spektrave.Trajnim per shtrimin emetodave screening dhevalidimin e tyre per grupete substancave, kryesishtatyre te grupeve tesubstancave te ndaluara.Trajnim per shtrimin emetodave konfirmatoredhe validimin e tyre per tegjitheTrajnim per perpuniminstatistikor te te dhenave.Laboratori i mbetjeve te metaleve terenda1 specialiste mearsim te larte1 teknikelaborante(kimiste)Trajnim per menyren etrajtimit te mostrave peranalizen e mbetjeve temedikamenteve veterinareTrajnim i avancuar perperdorimin e AAS mefurre,Trajnim per validimin emetodave per disa metalete renda.Trajnim per perpuniminstatistikor te te dhenave.Laboratori i mbetjeve te pesticidevene produktet joshtazore1 specialiste mearsim te larte1 teknikelaborante(kimisteTrajnim per menyren etrajtimit te mostrave peranalizen e mbetjeve tepesticideve.Trajnim i avancuar perpërdorim aparaturash GC-FID/ECD/NPD, GC/MS,GC/MS/MS.Trajnim per shtrimin emetodave screening dhekonfirmatore,validimin etyre per te gjitheTrajnim per perpuniminstatistikor te te dhenave.Laboratori i analizave teProdukteve te Mbrojtjes se Bimeve(PMB)Trajnim per përdorimaparaturash HPLCUV/VIS&Fluo, LC/MS,GC-FID/ECD/NPD,

Ministria/agjenciaPergjegjesite (lidhur memenaxhimin e kimikateve) per tecilat nevojiten burimeNumri dhe tipi istafit profesionalqe nevojitetKerkesat per trainimeGC/MS.Trajnim per shtrimin emetodave per analizimin ePMB dhe validimin e tyreTrajnim per perpuniminstatistikor te te dhenave.Laboratori i analizave te mbetjevete Produkteve te Mbrojtjes seBimeve (PMB) ne fruta perime4 specialiste memaster ose PhD2 specialiste telarte2 teknike temesem (kimiste)Kjo duhet ngritur sistrukture e re prane ISUVpasi nuk ekziston.Trajnim per menyren etrajtimit te mostrave peranalizen e mbetjeve tepesticideve.Trajnim per përdorimaparaturash HPLCUV/VIS&Fluo, LC/MS,GC-FID/ECD/NPD,GC/MS.Trajnim per shtrimin emetodave per analizimin embejteve te PMB dhevalidimin e tyreTrajnim per perpuniminstatistikor te te dhenave.Ministria e Arsimit dhe eShkencesUniversiteti i TiranesFakulteti i ShkencaveNatyroreTeknike ose inxhiniere laboratorikerkimor, pa angazhime neprocesin mesimorBashkia Berat 1. Krijimi i database-it perkimikatet e perdorura ne industri 2.Krijimi i rregjistrit te shkarkimeveindustriale ne mjedis3. Informimi i bizneseve mbirrezikshmerine e kimikateve (kushtet e magazinimit, kujdesi ndajpunonjesve, ndikimi ne ekosistemine zones ku ndodhet industria etj..)4.Hartimi i studimive eko-socialshendetesorene zonen ku ndodhet einstaluar industria.8 kimiste meprofil universitar,Eksperience ne perdorimine metodavekromatografike dhespektrofotometrike3 1.Menaxhimi i kimikatevenga pushteti vendor nembeshtetje te legjislacionit(jo vetem detyrimet poredhe menyrat e mjetet eduhura per te arriturmiremenaxhimin ekimikateve)2.metoda te aksesueshmenga publiku mbiperdorimin e kimikatevene qytet, rrezikshmerinedhe kujdesin qe ata duhet ekene ndaj tyre.3.forcimi i bashkepunimitpushtet vendor-biznes-

Ministria/agjenciaPergjegjesite (lidhur memenaxhimin e kimikateve) per tecilat nevojiten burimeNumri dhe tipi istafit profesionalqe nevojitetKerkesat per trainimeqeveri per te administruarperdorimin e kimikatevedhe zonat e ndotura.4. informimi i te rinjevembi kimikatet (kjo jovetem si pjese ekurrikulave, por edhenepermjet fushatavesensibilizuese mbikimikatet e perdorimi ityre ne ushqime, veshje,prod.shtepiake...etj...)BashkiteTrajtime dezinfektim, dezinsektim,deratizimTë gjitha bashkitëduhet të kenëstrukturën përshërbimin DDDPersoneli duhet tëtrajnohet respektivisht12.3 Burimet ekzistuese në organizatat jo-qeveritare për menaxhimin e kimikateveTabela 12.C: Burimet ekzistuese në organizatat jo-qeveritare për menaxhimin e kimikateveInstitucioniPergjegjesitespecifike tepersonave (lidhurme menaxhimin ekimikateve)Numri i stafitprofesionalTipi i ekspertizesekzistueseBurimet financiareekzistuese (ne vit)12.4 Burimet nga aktivitetet e asistences per zhvillimTabela 12.D: Burimet nga aktivitetet e asistences per zhvillimInstitucionetfinancuese dheinstitucionetmbështëtësCARDS 2006Titulli i projektit, data efillimit dhe mbarimitZbatimi i Planit Kombetarper Perafrimin eLegjislacionit Mjedisor neNumri istafit tëpërfshirëTipi i ekspertizëssë ofruarMbeshtetje perzbatimin e PlanitKombetar perBurimet financiare tëprojektit (ngadonatorët dheburimet lokale)2 000 000 Euro

Institucionetfinancuese dheinstitucionetmbështëtësIPA 2010Titulli i projektit, data efillimit dhe mbarimitShqiperiMaj 2008- nentor 2011Forcim kapacitetesh perhartimin e ligjeve dhezbatimin elegjislacionit kombetarmjedisor.2011-2013EU EnvironmentRequirements Programme,01.12.2010-30.11.2013Numri istafit tëpërfshirëTipi i ekspertizëssë ofruarperafrimin elegjislacionitmjedisor (hartimi ilegjislacionit dhedetyrimet e tij)Hartimi i nje ligji teri baze per mjedisindhe i disa akteve tetjera per nen-sektorete vecante, perfshireIPPC, menaxhimin embetjeve dhelegjislacioninhorizontal.Rritje e kapaciteteveper hartim/ zbatimlegjislacioni sipaskerkesave te AcquisPermiresimi imenaxhimitmjedisor ngaAgjensite e mjedisitne nivelkombetar dherajonal.Perafrim te plote telegjislacionit primarper sektorin e ajritdhe kimikatevePergatitjen elegjislacionitsekondar persektorin e mbetjeve,ujerave dhendotjes industriale.• Support theAlbanianGovernment tocomply ëithcertainrequirements ofthe EUenvironmentalacquis;• Establish thebasis for a formalmechanism toenable thefinancial selfsustainabilityofenvironmentalBurimet financiare tëprojektit (ngadonatorët dheburimet lokale)4 400 000 EuroShumabashkefinancuese ngaQeveria Shqiptare:400,000 Euro$6,120,200

Institucionetfinancuese dheinstitucionetmbështëtësËorld Bank,Japanese PHRDgrantGEF, UNDPBBQeveria e HollandesBBQeveria e HollandesUNDP/ DutchGovernmentTitulli i projektit, data efillimit dhe mbarimitNumri istafit tëpërfshirëTipi i ekspertizëssë ofruaractivities;• Improve publicparticipation indecision making;• Improve ëastemanagementsystems in ruralareas;• Support theintegration ofenvironmentalconcerns intoother sectoralpolicies.2004-2005 Feasibility study forthe cleanup ofPorto-RomanohotspotPërgatitja e PlanitKombetar të Veprimit perreduktimin dhe eliminimine Ndotesve Organike teQendrueshem (NOQ).2006-2006Komponenti C i projektitMenaxhimi i integruar tezones bregdetare dhepastrimit: Pastrimi i Zonesse Nxehte Porto Romano,2005- qershor 2011Identifikimi dhe Vendosjae Prioriteteve ne “Pikat eNxehtaMjedisore” ne ShqiperiU pergatit PlaniKombetar iVeprimit perreduktimin dheeliminimin eNdotesve Organikete Qendrueshem(NOQ).Prezantimi i njesistemi monitorimiafatgjate.- Kryerja e punevete riparimit tedosmosdoshem dhepastrimit.- Prezantimi i njemodeli per kryerjene pastrimit ne zonate nxehta terrezikshme, qe,nese eshte esuksesshme, mundte perseritet ne zonate tjera te nxehtagjate bregdetit.Ripaketimi ikimikateve teMagazinat e Bishtitte PallesU përgatit nje listeme vatra te ndoturadhe nje liste evatrave te ndotjesBurimet financiare tëprojektit (ngadonatorët dheburimet lokale)250,000 USD5 000 000 USD1 000 000 USD1,299,686 USD

Institucionetfinancuese dheinstitucionetmbështëtësGEFUNDPQeveria e Hollandesdhe QeveriaShqiptareQeveria Hollandeze,Qeveria Shqiptaredhe OSBEIPA 2008,MMPAUInternationalFinance cooperationOSBEDepart. I MbrojtjesShBAOBSHUNICEFIPA 2008UNIDO dhe UNEPTitulli i projektit, data efillimit dhe mbarimitJanar 2008-gusht 2011“Forcimi i kapaciteteve nëvendet e BallkanitPerëndimor për t’iuadresuar pikave të nxehtamjedisore përmes njëqasjeje të integruar,komponenti perShqiperine”, tetor 2007-Qershor 2011Numri istafit tëpërfshirëTipi i ekspertizëssë ofruarme prioritare perpastrimVleresim mjedisorparaprakVleresim risku dheplan veprimi perzonen e ndotur teBajzesPastrimi i zones sendotur te Bajzes2010 Pastrimi imagazinave tëNFIM, Balez,ElbasanKonsolidimi i Sistemit temonitorimit te mjedisit neShqiperiKorrik 2010- 2012Recycling linkages2005-2006IHR (Silven)Programin Kombetar teHeqjes nga Perdorimi teSubstancave OzonhollueseProgrami Kombëtar përProdhim më të Pastër(PKPP) në Shqipëri sipjese Programit te OneUN Programme neShqiperi. 2010-2013Realizimi I matjeveper ajrin dhe ujratTrajnime shtesekryesisht per stafin eri lidhur memonitorimin e ajritdhe ujrave dhepaisjeve,Rinovimi i bazes sete dhenavekombetare dheprodhimi I raporteverespective,Realizimi IRegjistrit Kombetarte Shkarkimeve dheTransferimeve teNdotjes (PRTR):Largim i kimikatevestoqe nga sistemi imbrojtjesBurimet financiare tëprojektit (ngadonatorët dheburimet lokale)2,118,840 USDNga të cilatbashkëfinancim IQeverisë Shqiptare600,000 Euro476 000 USD2,000,000 EURNga të cilat QeveriaShqiptare200,000 Euro

Institucionetfinancuese dheinstitucionetmbështëtësQeveria HollandezeSekretariatiCLRTAPQeveria ItalianeUNEPQeveria Austriakene bashkepunim meUNDPTitulli i projektit, data efillimit dhe mbarimiteshte hartuar PlaniKombetar i Veprimi(PKV) “Per ratifikimindhe implementimin eProtokollit te Metaleve teRenda, Protokollit perNdotesit Organik teQendrueshem dheProtokollin eGothenburgut teKonventes se NdotjesNderkufitare te Ajrit neDistance te Larget ».Projekti i Ozonit, ForcimiInstitucional2003-2011“Ndertimi i kapaciteteveper te pranuarfinancimet e karbonit neShqiperi”2007-2010Numri istafit tëpërfshirëTipi i ekspertizëssë ofruarDrafti final irishikuar ngaekspertet e qevrisehollandese eshteaprovuar ne prill2011.Koordinimi i tegjithe aksioneve tepercaktuara neprograminKombetar- Zhvillimi i njesistemi inisiativashdhe barrierash perperdorimin e LHOve- Fushatandergjegjesimi- Raportimet pranesekretariatit teozonitObjektivi ipergjithshem iprojektit ishtekrijimi i kuadritligjor dheinstitucional neShqiperi per tepranuar financimet ekarbonit, si dhendertimi ikapaciteteve per teidentifikuar dhezbatuar projekte permekanizmin ezhvillimit te pasterdhe mekanizmin etregut te karbonit.Burimet financiare tëprojektit (ngadonatorët dheburimet lokale)369,600 USDNga te cilatbashkefinancim ngaQeveria Shqiptare21,200 USD317,951 USD dheKontributi i QeveriseShqiptare per te gjithekohen e zbatimit teprojektit ishte 10,000USD12.5 Vlerësimi

Duke marrë parasysh detyrimet e shumta ligjore që lidhen me menaxhimin e kimikateve,Ministrite e linjës kanë një staf tepër të kufizuar për mbulimin e problematikës përkatëse.Problematika e hasur mund të përshkruhet si më poshtë:- Pergjegjesite dhe te drejtat e aktoreve te ndryshem nuk jane gjithmone te qarta dhe tepercaktuara me akte normative ligjore;- Ministrite e linjes qe administrojne keto mekanizma nuk kane buxhet te mjaftueshem perndjekjen ne vazhdimesi te problemeve ;- Drejtorite dhe specialistet ndjekin problemet e kimikateve midis ceshtjeve te tjera te njesektori multidisiplinor;- Ka mangesi ne zgjidhjet teknologjike (te dhena online, faks, lidhje telefonike).Te gjitha sa permendem kane lidhje me pamundesite financiare per te patur nje ekip me te plote eme kompetent per ndjekjen e problemeve ne menyre te vecante ne ministrite e linjes qe tashmekanë nje reduktim te ndjeshem te personelit administrative. Pavarësisht se stafi ekzistues ështëshumë i përkushtuar dhe i përgatitur, është nevojë imediate rritja e numrit të stafit dhekualifikimi i stafit të ri.Fondet buxhetore për qëllime trajnimi kanë qenë shumë të kufizuara. Duhet të shtohen fondet përkëtë qëllim.Sic shikohet nga tabela 12.B, nevojiten trainime të stafeve lidhur me realizimin e detyrave lidhurme aspektet respektive të menaxhimit të kimikateve që mbulojnë, si:- Përcaktimi i kushteve në lejet mjedisore, (autoriteti i licensimit)- Procedurat e vlerësimit të riskut shëndetësor dhe mjedisor,- Forcimi i kapaciteteve analitike, shtimi i treguesve që analizohen,- Menaxhimi i kimikateve nga pushteti vendor ne mbeshtetje te legjislacionit (jo vetemdetyrimet por edhe menyrat e mjetet e duhura per te arritur miremenaxhimin ekimikateve)- Vlerësimi i raporteve të sigurisë të aktiviteteve industriale pë përbëjnë risk për aksidentindustrial për shkak të substancave të rrezikshme (rritje e kapaciteteve në nivel kombëtar,rajonal dhe lokal)- Parandalimi, gatishmëria dhe përgjigja ndaj emergjencave kimike (për autoritetetkompetente dhe për operëatorët industrialë, trainime në nivel lokal),- Forcimi i bashkepunimit pushtet vendor-biznes-qeveri per te administruar perdorimin ekimikateve dhe zonat e ndotura.Nevojitet të ngrihen programe të mirëfillta trajnimesh, të cilat të jenë të qëndrueshëm dhemetodologjikisht të konsoliduar.Baza metodologjike, sidomos për shërbimet e ngritura në formë rrjeti kombëtar, duhetnjësuar, përditësuar, shpërndarë dhe duhet që formimi i specialistëve të bazës të bëhet mbikëtë bazë metodologjike.Aspekte të tjera, që do ndikonin në rritjen e kompetencës së organeve të menaxhimit tëkimikateve dhe që duhen zhvilluar janë:- Krijimi i database-it per kimikatet e perdorura ne industri- Krijimi i regjistrit te shkarkimeve industriale ne mjedis

- Informimi i bizneseve mbi rrezikshmerine e kimikateve ( kushtet e magazinimit, kujdesindaj punonjesve, ndikimi ne ekosistemin e zones ku ndodhet industria etj..)- Hartimi i studimive eko-social-shendetesore ne zonen ku ndodhet e instaluar industria.

KAPITULLI 13: KONKLUZIONE DHE REKOMANDIMENë tabelën 13.A janë vendosur paraprakisht të gjitha prioritetet e identifikuara gjatë procesit tërishikimit të këtij Profili, dhe renditja e tyre sipas prioritetit, nga më i larti tek më i ulti, do behetgjatë diskutimeve në takimin perfundimtar për Rishikimin e Profilit Kombëtar.Në tabelën 13.A do të renditen prioritetet e konsideruara me rëndësi kombëtare më të lartë,bazuar në urgjencën që paraqet cështja, efektivitet i pritshëm në adresimin e cështjes, interesimidhe përkushtimi i palëve të interesuara, potenciali për të gjetur burime për mbështetje.Tabela 13.A: Prioritetet kryesore dhe veprimet e mundshme (renditja aktuale nuk ështësipas shkallës së rëndësisë)Nr.provizorCështjet prioritare Niveli ikapaciteteveekzistuese (i ulët, imesëm, i lartë)Përmbledhjekapaciteteve,përparësitë,mangësitëeVeprimetmundshmeeAktorëtinteresuareLegjislacioni (Kapitulli 3)1 Hartimi i legjislacionit të riprimar në fushën ekimikateve REACH, CLP2 Hartimi i akteve nënligjoretë cilat janë të nevojshmepër të siguruar zbatiminefektiv te legjislacionitprimar hartuar në sektorin eKimikateve3 Përgatitja e një planiKombëtar Veprimi përMenaxhimin e Kimikateve4 Ngritja e infrastrukturës,krijimi i AgjensisëKombëtare të Menaxhimittë Kimikateve5 Rritja e kapaciteteve nënivel qëndror lidhur memenaxhimin e kimikateve,I ulët Transpozimi iREACH dhe CLPRegulationI ulët Hartimi ilegjislacionitsekondarI ulëtI ulëtKrijimi i stafitTrajnimeI ulët Trajnime Programetrajnimi përstafin në nivelAsistencë Asistencë eteknike nga BEpër hartimin elegjislacionithuajMMPAUMSHMBUMKMMMPCSSHMMETEAsistence Asistence eteknike nga BE huajper hartimin e MMPAUlegjislacionit MSHMBUMKMMMPCSSHMMETEAsistencë Asistencë eteknike nga BE huajpër hartimin e MMPAUPKVMSHMBUMKMMMPCSSHMMETETrajnime Asistencë ehuaj MMPAUMSHMBUMKMMMPCSSHMMETEAsistencëhuajMMPAU,e

Nr.provizorCështjet prioritare Niveli ikapaciteteveekzistuese (i ulët, imesëm, i lartë)Përmbledhjekapaciteteve,përparësitë,mangësitëeVeprimetmundshmeeAktorëtinteresuarevlerësimin e kimikateve,import dhe eksport tëkimikateve etj6 Forcim kapacitetesh dheasistencë teknike përtrajnimin e subjekteveindustriale, masat e sigurisëdhe mbrojtjes ngakimikatet.Institucionet (kapitulli 4)7 Zyra e Kimikateve8 Akti i Kimikateve9 Përmirësimi ikoordinimit10 Fonde të kufizuaraGrupet e interest, industria, kërkimi (kapitulli 5)11 Ndergjegjesim ne lidhje mepërdorimin e kimikateve terrezikshme12 Ndergjegjesim ne lidhje mepesticidet dhe përdorimin etyre13 Ndergjegjesim ne lidhje measgjësimin e kimikateve terrezikshme14 Ndergjegjesim ne lidhje mekimikatet e skaduara15 Ndërgjegjësim përkimikatet e konsumit;detergentët, produktet epastrimit shtëpiak dheprofesional, biocidet etj.qëndrorI ulët Trajnime Programetrajnimi përsubjektet qëprodhojnë,ruajnë, përdorin,importojnë apoeksportojnëkimikateI uletI mesemI uletI mesemI mesëmLegjislacioni perpesticidet eshterelativisht i ploteNevoje per njohurimbi reduktimin eriskut ne nivelaplikimiPlotesime neLegjislacionPlotesime neLegjislacionPlotësime nëlegjislacion përpërmbajtjen efosforit nëdetergentët, pajisjeme fletët e sigurisëpër të gjitha lëdët eFushatandergjegjesimiAplikimi neprojekteFushatandergjegjesimiAplikime neprojekteFushatandergjegjesimiAplikime neprojekteFushatandergjegjesimiAplikime neprojekte,Fushatandërgjegjësimime postera përmjetetmbrojtëse, spotetelevizive,publikime përMShMBUMKMMMPCSSHMMETEAsistencëhuajMMPAUMSHMBUMKMMMPCSSHMMETEOJFUniversitetetOJFUniversitetetOJFUniversitetetOJFUniversitetetOJF, ISHP,Universitetet,biznesetprivate, etj.e

Nr.provizorCështjet prioritare Niveli ikapaciteteveekzistuese (i ulët, imesëm, i lartë)Përmbledhjekapaciteteve,përparësitë,mangësitëeVeprimetmundshmeeAktorëtinteresuare16 Përmirësimi i sistemit tëklasifikimit, paketimit dheetiketimit, si dhe trajnimin estafitI mesëmKoordinimi ndërministror (kapitulli 6)17 Mungesa të stafit tënevojshëmtëinstitucioneve18 Koordinim nderministrorper kimikatet19 Task force për zbatimin eIHR (InternationalHealth Regulations)I lartëI lartëI lartëpara etj.Plotësime nëlegjislacion sipasCLP të BE.Menaxhimi, aksesi dhe perdorimi i informacionit (kapitulli 7)20 Mungesa në informacionkombëtar bazë21Infrastruktura teknike (kapitulli 8)22 Kapacitetet analitike mesatar Disa institute dhelaboratore te futurne rrugen eakreditimit janepaisur meaparaturabashkekohore silaboratoret eISUV,lab.agjensise semjedisit, lab.qendror i ushtrise,laboratoret emjekesise ligjore,disa laboratoreprivate, etj. por kadhe laboratore mepajisje dheinstrumenta tevjeter qe duhenrinovuaralternativazëvendësimi oseminimizim nëpërdorim.Seminaretrajnuese.- Financimi ngabuxheti dhedonacionet- Aplikimet eperbashketa neprojekte- Rishperndarjadhe menaxhimime i mire ifondeve qe vijnenga analizat perte tretetBisnesetindustriale,Dhomat eTregtisë, OJFtë.

Nr.provizorCështjet prioritare Niveli ikapaciteteveekzistuese (i ulët, imesëm, i lartë)Përmbledhjekapaciteteve,përparësitë,mangësitëeVeprimetmundshmeeAktorëtinteresuare23 Niveli profesional i StafitanalitikmesatarNeper institutetdhe laboratoretpervec personelitte pergatitur e meeksperience ka dhepersonel tepatrajnuar qe duhetazhornuar memetodat e rejastandarde (ISO etj)nderkombetare dheme perdorimin eaparaturave dheinstrumentavematesbashkekohore24 Kapacitetet teknike mesatar - Servisi dhemirembajtja eaparaturave nukeshte ne nivelin eduhur, shpesh nukbehet ne kohen dhemenyren e duhur.Vetem laboratorete akredituar qemarrin servis ngajashte sigurojnemirembajtje tevazhduar teinstrumentave- Operatoretvendas te servisevedhe mirembajtjesse aparaturave janerelativisht te rinj,ata duhet tepermiresojnenivelin shkencordhe teknik te stafitte tyre.- Pajisja mereagente cilesore,standardenderkombetare dheme materialereference teçertifikuar (CRM)eshte ne nivel teulet per shkak tekostos se larte tetyre- Krijimi i njebuxheti pertrajnim dherifreskim dijesh- ngritje esistemit tecilesise neperlaboratoretanalizues- Trajnimejashte dhebrenda vendit- pjesemarrje neprovainterlaboratorikenderkombetare− Futja esistemit temenaxhimit tecilesise neperlaboratoret dhe− sigurimi iservisit periodikte rregulltnepermjettrajnimit te stafitte servisitdhe/osekontraktimit meaktorenderkombetare− Sigurim i njebuxheti perCRM

Nr.provizorCështjet prioritare Niveli ikapaciteteveekzistuese (i ulët, imesëm, i lartë)Përmbledhjekapaciteteve,përparësitë,mangësitëeVeprimetmundshmeeAktorëtinteresuare25 Menaxhimi i mbetjevelaboratorikeI uletNe pergjithesilaboratoret nukmenaxhojnembetjet errezikshmelaboratorike dhekimikatet jashteperdorimi. Shpeshsolventet hidhen nekanalizimet eujerave te bardhadhe kimikatet nevendgrumbullimete mbetjeve urbane.- Duhet ngritursistemimenaxhimin embetjeve dhekimikateve teskaduara- Riciklimi itretësve nëlaboratorëPlanifikimi i emergjencave kimike (kapitulli 9)26 Hartim i legjislacionit teri te kimikateve bazuarne ate te BE27 Mungesa e një baze tëdhënash të aktiviteteveindustrial që përbëjnërisk për aksidentekimike, Inventari iinstalimeve industriale qëpërmbajnë lëndë tërrezikshme28 Mungon mekanizmi përvlerësimin e riskut dheimpaktit në shëndet tëkimikateve29 Mungon Qendër përInformacion në rasthelmimesh30 Mungon Udhëzues përincidentet nga kimikateterrezikshëm,menaxhimin eaksidenteve,dekontaminimin,antidotët, pajisjetndihmëse31 Forcim i kapaciteteve nënivel qendror, rajonal e

Nr.provizorCështjet prioritare Niveli ikapaciteteveekzistuese (i ulët, imesëm, i lartë)Përmbledhjekapaciteteve,përparësitë,mangësitëeVeprimetmundshmeeAktorëtinteresuarelocal për parandalim,gatishmëri dhe përgjigjendaj emergjencavekimike32 Rritje e ndërgjegjësimittë popullsisë mbirrezikun e aksidenteveindustrial dhe e drejta einformimit të tyreNdërgjegjësimi, Trajnimet (kapitulli 10)33 Niveli i ndërgjegjësimittë risqeve të kimikateve34 Ndërgjegjësimi dhetrajnimiiprofesionistëve:35 Trajnime me specialistëte DSHP-ve të rrethevepër vlerësim risku36 Bashkëpunimi mesinstitucioneve për rritjene ndërgjegjësimit37 Rritja e rolit të medias,komunikimi mes rrjetevesocialeI ulëtI ulëtZhvillim i njëkurrikule përsigurinë ekimikateve,Higjienën dhesigurinë nëpunëOJF-të, MSh,MBUMKfermerët,transportuesit,aplikuesitI ulët MSh, IShP,DShPI mesëm Ministrite elinjës,institucionet etjerëI mesëm OJF, IShP,mediaPërfshirja në organizatat dhe marrëveshjet ndërkombëtare (kapitulli 11)38 Koordinimi kombetar përzbatimin e kërkesave tëmarrëveshjevendërkombëtare39 Identifikimi i operatorëveindustrial që menaxhojnëkimikateI ulëtI ulët

Nr.provizorCështjet prioritare Niveli ikapaciteteveekzistuese (i ulët, imesëm, i lartë)Përmbledhjekapaciteteve,përparësitë,mangësitëeVeprimetmundshmeeAktorëtinteresuare40 Hartimi dhe zbatimi iprocedurave për importeksportin e kimikatevedhe asgjesimin embetjeve të tyre sipaskonventaveI ulëtBurimet ekzistuese dhe ato të nevojshme (kapitulli 12)41 Programe të mirëfilltatrajnimesh, të cilat tëjenë të qëndrueshëm dhemetodologjikisht tëkonsoliduar42 Forcimi i kapaciteteve nëfusha të ndryshme (kap.12)43I ulët44454647484950