PROJEKT EDUKACYJNY pn. „OD ZIARNA DO CHLEBA”

PROJEKT EDUKACYJNY
pn. „OD ZIARNA DO CHLEBA”
Opracowany przez
zespół nauczycieli:
Katarzyna Ignaciuk
Izabela Mehring
Danuta Heyducka
Jolanta Podhajska
Monika Zocholla
- PUCK -

WPROWADZENIE:
Pieczenie chleba w dawnych czasach było ciężką praca i trudnym zadaniem. Chleb otaczany był
szczególnym szacunkiem i czcią. Ludzie wierzyli, że chleb jest darem Bożym i daje zdrowie, dostatek,
szczęście i spokojne życie.
Ludzie szanowali chleb. Bochen chleba miał swoje specjalne miejsce w każdym domu, przykryty
serwetą leżał na stole. Podczas posiłku, kiedy zaczynano kroić chleb kreślono na nim znak krzyża.
Gdy chleb upadł na ziemię ludzie prędko go podnosili i całowali mówiąc „Boże daruj nam”. Nie
wolno było dotykać chleba nie umytą ręką, a także nie należało jeść chleba w czapce na głowie.
Szanowano również okruchy chleba, które zbierano i wrzucano do pieca lub zjadano.
Dziś bardzo często obserwujemy zanik szacunku do chleba i pracy ludzkiej. Widzimy jak chleb czy
bułki są wyrzucane. Obserwując to negatywne zjawisko postanowiłyśmy przypomnieć ile trudu i
znoju potrzeba by powstał chleb – podstawa naszego codziennego pożywienia.
Gdyby chleb umiał mówić powiedziałby:„Szanujcie mnie, ponieważ na świecie jest wielu
głodnych ludzi, spragnionych chleba!”
Motto:
„BYĆ DOBRYM JAK CHLEB”
/Św. brat Albert Chmielowski/
CELE:
1. Zapoznanie z kolejnymi etapami produkcji chleba.
2. Zapoznanie z różnymi gatunkami pieczywa.
3. Zapoznanie z zawodami: rolnik, młynarz, piekarz.
4. Rozwijanie umiejętności wyrabiania ciasta na bułki i chleb.
5. Kształtowanie umiejętności zgodnej współpracy w zespole.
6. Dbanie o ład i porządek podczas pracy, kształtowanie nawyku porządkowania swoich miejsc
pracy.
7. Wdrażanie dzieci do szanowania pieczywa.
8. Uświadomienie dzieciom, że chleb jest symbolem ciężkiej pracy wielu ludzi:
rolnika, młynarza, piekarza.

DZIAŁANIA:
1. Poniedziałek:
8.30 Inauguracja projektu
przedstawienie założeń projektu, podział zadań:
- przygotowanie prezentacji:
* Szkoła Podstawowa
Klasy I-III przedstawienie zabawy ruchowej pn: „Mało nas”
Klasa IV-V przedstawienie prezentacji na podstawie wiersza „Abecadło o
chlebie”
*Gimnazjum
Prezentacja wierszy związanych z chlebem(w załączeniu)
*Szkoła Przysposabiająca do Pracy
Wykonanie ilustracji do przysłów o chlebie(przysłowia do wyboru, w
załączeniu) –
technika i format dowolny.
Uczniowie szkoły podstawowej i gimnazjum przygotowują prace
plastyczne o tematyce związanej z projektem – format i technika
dowolna.
8.50 wycieczka do piekarni – I grupa
2. Wtorek:
8.50 wycieczka do piekarni – II grupa
Historia chleba.
omówienie procesu wytwarzania chleba na podst. opowiadania i
historyjki obrazkowej(w załączeniu),
poznanie zawodów rolnik, młynarz, piekarz i ich roli w procesie
produkcji pieczywa,
wypełnianie kart pracy(w załączeniu)
3. Środa:
8.50 wycieczka do piekarni – III grupa
Praca nad plakatem tematycznym(warsztaty plastyczne)
Format i technika pracy dowolna.
4. Czwartek:
8.50 wycieczka do piekarni p. Brzóski – IV grupa
Warsztaty – pieczemy chleb, bułki lub inne wyroby piekarnicze.
Przygotowanie do działania praktycznego ( fartuchy, nakrycie
głowy, mycie rąk):
-odmierzanie produktów,
-mieszanie ciasta mikserem,
-wyrabianie ciasta, ugniatanie,
-formowanie chleba i bułek,
-układanie bułek na blachach,
-mierzenie płynów i produktów sypkich
-odstawienie ciasta do wyrośnięcia.
Wykonane wyroby pieczemy w kuchni szkolnej od godz. 9.30
Omówienie i ocena efektów pracy.
Mycie rąk i porządkowanie miejsca pracy
Wypełnianie kart pracy, rozwiązywanie rebusów, krzyżówek,
zagadek(w załączeniu)

5. Piątek:
8.50 wycieczka do piekarni p. Brzóski – V grupa
Podsumowanie projektu.
przedstawienie prezentacji ruchowych –„Historia chleba”
degustacja własnoręcznych wypieków,
quiz tematyczny,
prezentacja prac plastycznych,
MATERIAŁY POMOCNICZE:
1. HISTORIA CHLEBA
2. PRZEPIS NA CHLEB ŻYTNI
3. PRZEPIS NA BUŁKI
4. „ABECADŁO O CHLEBIE” wiersz Władysława Bełzy
5. „ŻYTO I CHLEB” opowiadanie Czesława Janczarskiego
6. JAK TO DAWNIEJ CHLEB PIECZONO
7. W JAKI SPOSÓB LUDZIE DZISIAJ CZCZĄ CHLEB?
8. PREZENTACJA „JAK POWSTAJE CHLEB?”
9. KARTY PRACY
„Od ziarenka do bochenka”
HISTORIA CHLEBA
(1)
1. Rolnik zasiewa w polu ziarenka zbóż
2. Ziarno kiełkuje i wschodzi już
3. Zboże dojrzewa i jest koszone
4. Ziarenka zboża są wymłócone
5. Potem do młyna zawożą je
6. Mielą i mąka z nich powstaje
7. Z mąki w piekarni wyrabia się ciasto
8. Rośnie to ciasto, długi czas czeka
9. A z niego chlebek piekarz wypieka
10.I z półki sklepowej do nas się uśmiecha.

PRZEPIS NA CHLEB ŻYTNI
(2)
Składniki:
1kg mąki żytniej
40dag ziemniaków
1dag drożdży
1 łyżeczka soli
3 szklanki wody mineralnej
tłuszcz do posmarowania blachy
Poprzedniego dnia 35 dag mąki zalać trzema szklankami przegotowanej wody,
najlepiej mineralnej i postawić w ciepłym miejscu do sfermentowania. Rano
ugotować ziemniaki w mundurkach, obrać i jeszcze ciepłe zemleć w maszynce lub
przetrzeć przez sito. Do zaczynu chlebowego dodać ziemniaki i pozostałą
przesianą mąkę, pokruszyć drożdże i łyżeczkę soli. Wyrabiać ciasto 10 min
(najlepiej mikserem), a następnie pozostawić w ciepłym miejscu na 2-3 godziny
do wyrośnięcia. Przełożyć na natłuszczoną blachę i zostawić jeszcze na pół
godziny. Piec w piekarniku nagrzanym do 200°C i piec ok. godziny.
Do ciasta można dodać kminek lub inne ziarna oraz posypać nimi chleb przed
wstawieniem do piekarnika.
Życzymy smacznego!!!
CIEKAWOSTKA
W dawnych czasach blachę wykładano liśćmi kapusty i … tataraku,
który miał podobno zapewniać zdrowie i doskonałą kondycję na długie
lata!
PRZEPIS NA BUŁKI DROŻDŻOWE
(3)
Składniki:
5-6 szklanek mąki (według uznania pszenna, lub żytnia)
50 g drożdży
1 łyżka soli
3 łyżki oleju
2 szklanki wody (ciepłej)
W misce rozpuścić drożdże w wodzie (ciepłej nie gorącej!); dodać 2 szklanki mąki
i odstawić do wyrośnięci w ciepłe miejsce. Gdy wyrośnie dodać sól, resztę mąki
oraz olej. Wszystko dobrze wyrobić i znów pozostawić do wyrośnięcia w ciepłym
miejscu. Gdy gotowe to:
1. podziel ciasto na bułki (z tej ilości wychodzi 12 bułek),
2. rozłóż bułki na wysmarowanej blaszce,
3. włóż do piekarnika lekko nagrzanego,
4. piecz w temp.160°C - 180°C aż się zarumienią.

Bułki można posypać przed włożeniem do piekarnika na wierzchu mąką,
sezamem, makiem, nasionami owsianym itp.
Życzymy smacznego!
ABECADŁO O CHLEBIE
WIERSZ WŁADYSŁAWA BEŁZY
(4)
ABC
Chleba chcę,
Lecz i wiedzieć mi się godzi,
Z czego też to chleb się rodzi?
DEF
Naprzód siew:
Rolnik orze ziemię czarną
I pod skibę rzuca ziarno
HKJ
Ziarno w lot
Zakiełkuje w ziemi łonie,
I kłos buja na zagonie.
Ł i L
Gdy już cel
Osiągnięty gospodarza,
Zboże wiozą do młynarza.
MNO
Każde źdźbło,
za obrotem kół, kamienia,
W białą mąkę się zamienia.
PQS
To już kres!
Z młyna piekarz mąkę bierze
I na zacier rzuca w dzieże.
RTU
I co tchu
W piec ogromny wkłada ciasto,
By chleb miały wieś i miasto.
WXZ
I chleb wnet!
Patrzcie, ile rąk potrzeba,
Aby mieć kawałek chleba.

OPOWIADANIE CZ. JANCZARSKIEGO
„ŻYTO I CHLEB”.
(5)
„ Ania poszła na spacer. Wzięła ze sobą Uszatka. Szli ścieżką przez pole.
-Spójrz powiedział Miś- ile tu trawy rośnie na polu! Będzie można na niej
fikać koziołki.
-Koziołki będziesz fikał gdzie indziej- uśmiechnęła się Ania. Tej trawy nie
wolno deptać. To żyto. Będzie z niego chleb.
Miś nic nie odpowiedział, ale bardzo się zdziwił. „Przecież chleb robi się z
mąki, a mąka jest biała, a nie zielona.”
Po drodze jechał wóz. A na wozie siedział dziadek Walenty. –Siadajciezaproponował
Ani i Misiowi. Ania i niedźwiadek usiedli na worku.
-Co jest w tym worku? -zapytał miś.
-Żyto. Będzie z niego chlebek- powiedział dziadek i wyjął z worka garść
złocistych ziarenek.
Uszatek znów się zdziwił. Przecież chlebek robi się z mąki, a nie ze
złocistych ziarenek.”
Gdy Ania i Uszatek przyjechali do domu, Miś zaraz poprosił o kromkę
chleba. Ach jak mu smakował chleb po spacerze! Jadł z apetytem i myślał:
„Jak naprawdę jest z tym chlebem! Jem go codziennie i nie wiem czy
zrobiono go z mąki, czy ze złocistych ziarenek, czy też z zielonej trawy?”
Podrapał się Uszatek w opuszczone uszko i zamyślił się głęboko:„Kto mi
wytłumaczy to wszystko?”
Aby upiec chleb potrzebna jest ciężka praca wielu ludzi, chleb
należy szanować.
-W jaki sposób szanujemy chleb? /odpowiedzi dzieci/
Rolnicy co roku obchodzą święto „dożynek”, święto plonów i urodzajów.
Uwite wieńce ze zboża, symbolizują radość po zakończonej ciężkiej pracy
żniwiarzy. Ludzie cieszą się, że z zebranego zboża będzie można upiec
chleb.
Znany jest również zwyczaj „witania gości chlebem i solą” na różnych
uroczystościach. Sól i chleb jest symbolem bogactwa naszej polskiej ziemi.
Podczas wigilijnej kolacji łamiemy się opłatkiem, który jest symbolem
chleba i składamy sobie serdeczne życzenia.
JAK TO DAWNIEJ CHLEB PIECZONO:
(6)
Kiedy babcia piekła chleb jego zapach roznosił się po całym domu.
Tylko dobra gospodyni umiała upiec dobre i smaczne pieczywo. Wymagało to
wiele doświadczenia i nie lada umiejętności. A było to tak:
Przywiezioną z młyna mąkę przeznaczoną do wypieku chleba należało
wysuszyć i przesiać przez sito. Dzielono ją na dwie części. Z jednej części
robiono „rozczyn”, która miała kisnąć ok. 12 godzin. Rozczyn mieszało się

w dużej drewnianej dzieży, wsypywano do niej mąkę, drożdże i zakwas,
wlewano letnią wodę. Wszystko należało wymieszać dobrze ręką.
Odstawiano wówczas dzieżę w ciepłe miejsce, aby rozczyn dobrze wykisł.
Następnego dnia rano, gdy ciasto wydzielało lekko kwaśny zapach można
było przystąpić do dalszego wyrabiania. Dosypywano resztę mąki, sól i
inne przyprawy i mieszano, przykrywano ciasto czystym ręcznikiem i
odstawiano, aby jeszcze podrosło. Gospodyni zerkała pod ręcznik cmokała
i mlaskała żeby ciasto nie opadło. W tym czasie rozpalano w piecu
chlebowym drzewem sosnowym. Żar i węgle przegarniano za pomocą
długiego kija zwanego „ożogiem”, popiół usuwano „pocioskiem” czyli
drążkiem zakończonym pionową deseczką. Piec był dobrze nagrzany,
kiedy wrzucona przez gospodynię mąka zarumieniła się.
Wyrośnięte ciasto wykładano na stolnicę, rękami obtaczano w mące
aż do uformowania gładkiego i okrągłego bochenka, po czym kładziono
bochenki na łopacie i delikatnie wkładano do pieca, aby chleb się udał
należało uczynić szereg magicznych gestów /np. podskakiwała gospodyni
do góry, lub podrzucała łopatę, nie mogła gospodyni usiąść aby z chleba
nie zrobił się zakalec/, po półtorej godziny chleb wyjmowano z pieca,
pukano delikatnie w spód bochenka czy jest dobrze wypieczony, następnie
smarowano skórkę białkiem z jajka aby była błyszcząca i jeszcze na chwilę
wkładano chleb do pieca. Upieczony chleb układano na drewnianej ławie,
by przenikał zapachem drzewa. Pierwszego bochenka chleba z każdego
wypieku nigdy nie krojono nożem, tylko łamano.
Pieczenie chleba w dawnych czasach było ciężką praca i trudnym
zadaniem. Chleb otaczany był szczególnym szacunkiem i czcią. Ludzie
wierzyli, że chleb jest darem Bożym i daje zdrowie, dostatek, szczęście i
spokojne życie. Poświęcony w kościele chleb w dniu 5 lutego miał leczyć
chore gardła, płuca i oczy. Wierzono również, że chleb potrafi ugasić
pożar, oraz ochroni spiżarnię przed myszami. Chleb był pierwszy
prezentem, który dostawał człowiek zaraz po urodzeniu. Matka wkładała
kawałek pieczywa pod poduszkę dziecka by chronić je przed złem,
chorobami. Przez chleb przychodziło na dziecko wielkie szczęście.
Ludzie szanowali chleb. Bochen chleba miał swoje specjalne miejsce w
każdym domu, przykryty serwetą leżał na stole. Podczas posiłku, kiedy
zaczynano kroić chleb kreślono na nim znak krzyża. Gdy chleb upadł na
ziemię ludzie prędko go podnosili i całowali mówiąc „Boże daruj nam”. Nie
wolno było dotykać chleba nie umytą ręką, a także nie należało jeść
chleba w czapce na głowie. Szanowano również okruchy chleba, które
zbierano i wrzucano do pieca lub zjadano.

O roli i znaczeniu chleba mówią liczne przysłowia:
- Bez pracy nie ma kołaczy
- Biedna to kraina, gdzie się chleb kończy, a kamień zaczyna
- Chleb i woda – nie ma głoda
- Chleb z solą– znak i hasło zgody
- Kawałek chleba nie spadnie z nieba – pracować trzeba
- Kto ma żytko, ten ma wszystko
- Kto dobrze orze, ten ma chleb w komorze
Zanim człowiek wynalazł chleb, musiał nauczyć się uprawy zbóż. Pierwsi
ludzie zaczęli uprawiać ziemię, a więc stali się rolnikami około 10 – 12
tysięcy lat temu. Początki rolnictwa oznaczają siew i zbiór ziaren zbóż.
Towarzyszyły temu pierwsze próby wypieku chleba.
Chleb jest bowiem produktem ze zmielonego zboża. Jak wykazały
wykopaliska, w czasach prehistorycznych uprawiano owies, proso,
pszenicę a nieco później żyto
Początkowo chleb nie był podobny do dzisiejszego. Pierwotnie był to cienki
placek – z roztartych kamieniami ziaren, wody i odrobiny soli, wypiekany
na rozgrzanych kamieniach i przykrywany popiołem. Wypiekano go już 12
tysięcy lat temu. Chleb taki nazywano przaśnym lub podpłomykiem.
Hindusi taki chleb nazywają czapatti, Żydzi macą, a Indianie.
Kto i kiedy upiekł pierwszy chleb nie wiadomo. Dopiero 3 – 4 tysiące lat
temu starożytni Egipcjanie odkryli, że do ciasta chlebowego można dodać
zaczynu z mąki żytniej albo drożdży, żeby ciasto wyrosło i uzyskało
delikatniejszy smak. Egipcjanie tez wynaleźli pierwsze piece piekarskie.
W polskiej tradycji chleb był symbolem pożywienia, dostatku i
pomyślności. W biedniejszych częściach Polski, chleb pojawiał się na stole
jedynie w największe święta. Przez długi czas pieczono go z grubo
zmielonej mąki pszennej, żytniej i jęczmiennej, owsianej, a nawet
kukurydzianej.
Pod koniec zimy, kiedy brakowało zapasów w spiżarniach, dodawano do
resztek zboża młode igliwie sosnowe, żołędzie, rozmaite gatunki traw,
korę dębu, korzenie roślin. Mąka była stosunkowo kosztownym
produktem, dodawano więc do niej rozmaite
„dodatki” tylko po to aby zwiększyć objętość pieczywa. Przeważnie były to
rozgotowane i przetarte ziemniaki, mąkę z grochu i fasoli, soczewicy,
czasem kapustę, cebulę...W okresach głodu w chlebie znajdowały się
także perz, lebioda, kora niektórych drzew. Na smak pieczywa miało to
ogromny wpływ, ale ważniejsze było wówczas oszukanie żołądka ilością a
nie jakością pożywienia.