Szlakiem Kleista przez Słubice i Frankfurt nad Odra˛ - European ...

P o l s k a w e r s j a956321Szlakiem Kleistaprzez Słubice iFrankfurt nadOdra˛

ImpressumMiasto Frankfurt (Oder)NadburmistrzMarktplatz 115230 Frankfurt (Oder)Zespółredakcyjny:Peter Hauptmann,Dr. Alexandra Kankeleit,Joanna Pyrgiel,Hans-Jürgen Rehfeldi Ralf-Rüdiger TargielŹródłem dla powstałychtekstów była trójjezycznapublikacja „ŚladamiKleistów“ z 2009 roku.Zdjecia:Muzeum Kleista MiastoFrankfurt (Oder) (© KM),Archiwum MiejskieFrankfurt (Oder) (© STA),Giraffe WerbeagenturGrafikdesign:Agencje reklamy GiraffePodą z· ają c ś ladami Heinricha orazEwalda Christiana von Kleistówpoznacie Pań stwo Frankfurt nadOdrą i Sĺubice. Szlak prowadzido miejsc, które nie tylko w XVIIIwieku odgrywaĺy istotną rolę , alei obecnie ksztaĺtują wizerunekobu miast.Das Projekt wird aus Mitteln desEuropäischen Fonds für RegionaleEntwicklung im Rahmen des OperationellenProgramms der grenzübergreifendenZusammenarbeit Polen(Wojewodschaft Lubuskie)–Brandenburg2007-2013, Small ProjectFund und Netzwerkprojektefondsder Euroregion Pro Europa Viadrina,kofinanziert.Grenzen überwinden durch gemeinsameInvestition in die Zukunft. /Pokonywać granice poprzez wspólneinwestowanie w przyszłoś ć.Zastrzega się prawaautorskie właś cicieli dozdję ć , jak również do ichpowielania

Serdecznie witamyna Szlaku Kleista

Szlakiem Kleistapo Sĺubicach iFrankfurcie nad OdrąSzlak Kleista wytyczali wspólnie mieszkań cySłubic i Frankfurtu nad Odra˛. Trasa ma ok.20 km długoś ci i moż na ja˛ swobodnie pokonaćpieszo lub na rowerze. Prowadzi przez terenyzabudowane oraz parki do obiektów i miejsczwia˛zanych ze znanym niemieckim poeta˛Heinrichem von Kleistem (1777 – 1811) orazz jego stryjecznym dziadkiem EwaldemChristianem von Kleistem (1715 – 1759).Pięć miejsc zwia˛zanych z poeta˛ znajduje sięwe Frankfurcie nad Odra˛; dwa z nich istniałyjuż za ż ycia Kleista (nr 1 i 5), trzy pozostałepowstały po ś mierci poety.W Słubicach znajduja˛ się dwa miejsca, którenawia˛zuja˛ do pamięci Ewalda von Kleista (nr7 i 8). O Heinrichu von Kleiś cie przypominanaturalnej wielkoś ci posa˛g Kasi z Heilbronnu(nr 9), postawiony w 2008 roku w X rocznicępodpisania umowy partnerskiej pomiędzySłubicami a Heilbronnem.W obu miastach szlak prowadzi przez miejscainteresuja˛ce pod względem krajobrazowym iarchitektonicznym. Położ one przy nim licznelokale zachęcaja˛ do miłego spędzenia czasu.Życzymy Pań stwu udanej wycieczki!

Muzeum KleistaSzkoła garnizonowa około 1900roku. Fotografia Otto Fricke.(© STA) | Heinrich von Kleist.Kopia oryginalnej miniaturyPetera Friedela (1801 r.) między1831r. a 1837r. (© KM)Dzieĺo Heinricha von Kleistapoznaĺem wcześ nie i wywarĺoono na mnie ogromne wraz· enie,które w czasie mojego z· yciastale poddawaĺem weryfikacjii zyskiwaĺem na nowo.Niezniszczalne mistrzostwo jegonowelistyki i wielka, cierpią cadusza, która wyraz· a się w jegodramatach, napawają mnie oddawna gĺę bokim szacunkiem (…).Thomas MannMuzeum Kleista znajduje się w budynku byłejszkoły garnizonowej, bezpłatnej szkoły dladzieci szeregowych ż ołnierzy.Muzeum KleistaPóź nobarokowa budowla powstała w 1777roku, w roku urodzin Heinricha von Kleista.Stanowiła ona pierwotnie północno-zachodniezwień czenie istnieja˛cego ówcześ nie kompleksukoszarowego. Koszt budowy w wysokoś ci 3000talarów sfinansował frankfurcki komendantregimentu Leopold von Braunschweig(1752 – 1785). Był on wojskowym przełoż onymJoachima Friedricha von Kleista (1728 – 1788),ojca Heinricha von Kleista, a takż e ojcemchrzestnym trójki z jego siedmiorga dzieci.Po gruntownych pracach renowacyjnych, wroku 1969 w budynku tym otwarto MuzeumKleista. Placówka posiada w swoich zbiorachponad 34 000 pozycji (pozycje katalogowei inne eksponaty). Muzeum dysponujenajobszerniejsza˛ dokumentacja˛ na tematHeinricha von Kleista oraz jego literackohistorycznegoś rodowiska.W ogrodzie, po wschodniej stronie muzeum,znajduja˛ się nowoczesne rzeź by poś więconedziełom poety. Jest tu takż e kopia płytynagrobnej Heinricha von Kleista. Oryginał z1862 roku stał do 1936 roku w miejscu jegopochówku nad jeziorem Kleiner Wannsee,obecnie znajduje się w posiadaniu FundacjiMuzeum Miejskiego w Berlinie. Znajduje siętu takż e kopia krzyż a nagrobnego przyrodniejsiostry Kleista, Ulriki (1774 – 1849) orazoryginał płyty nagrobnej Christiana ErnstaMartiniego (1762 – 1833), który był nauczycielemdomowym Kleista, a póź niej rektorem szkołymiejskiej we Frankfurcie nad Odra˛.

Dom narodzinKleistaKoś ciół Mariacki [z domemnarodzin Heinricha vonKleista i domem komendantaw tle] RudolphEichholz, Fotografiawykonana metoda˛ litograficzna˛,przypuszczalniew 1829 r. (© KM) | Rógulicy „Große Oderstraße /Regierungsstraße“ okołoroku 1920. Na ś rodkufotografii dom narodzinHeinricha von Kleista.(© STA) | Wilhelminevon Zenge. Miniaturkanieznanego artysty, około1800 roku. (© KM)Zaufanie i atencja sądwoma nierozĺą cznymifilarami miĺoś ci, bezktórych nie moz· e onaistnieć ; bez atencjimiĺoś ć nie ma bowiemwartoś ci, a bez zaufanianie sprawia radoś ci.Heinrich von Kleistdo Wilhelminy vonZenge, prawdopodobniekwiecień / maj 1800W miejscu budynku przy Große Oderstraße26, znajdował się dom, w którym urodziłsię poeta Heinrich von Kleist (1777 – 1811).W sa˛siednim domu zamieszkiwali kolejnikomendanci miasta. Jednym z nich był Ksia˛ż eLeopold von Braunschweig, mieszkał tam odroku 1776 aż do swojej ś mierci w 1785 roku.Generał-major August Wilhelm Hartmann vonZenge mieszkał w tym domu ze swoja˛ rodzina˛od 1799 roku. Heinrich von Kleist był przezdwa lata (1800 – 1802) zaręczony z jego córka˛Wilhelmina˛ (1780 – 1852). Obydwa domy uległyzniszczeniu podczas II wojny ś wiatowej. Stareilustracje pokazuja˛ póź noś redniowiecznycharakter domu Kleista; ceglany szczyt z ostrołukowyminiszami, imponuja˛co prezentowałsię również portal barokowej fasady.Dom narodzin KleistaDom narodzin Kleista znajdował się naprzeciwkokoś cioła Mariackiego. Koś ciół tenzalicza się do największych budowli z cegły wstylu północnoniemieckiego gotyku na terenieBrandenburgii. Koś ciół spłona˛ł doszczętniew 1945 roku. Odbudowę rozpoczęto w latachdziewięć dziesia˛tych ubiegłego wieku; najpierwpołoż ono nowy dach. W latach 2002 i 2008 doFrankfurtu nad Odra˛ powróciły z Rosji trzywypełnione unikatowymi 117 witraż ami oknakoś cioła Mariackiego. Witraż Apokalipsy(witraż Antychrysta) posłuż ył prawdopodobnieHeinrichowi von Kleistowi za ź ródło inspiracjidla pocza˛tku jego dramatu ”Kasia z Heilbronnu”.To nie „w Heilbronnie ponad ołtarzem” znajdziemyprzedstawionego „szatana (...) z rogami,ogonami i kopytami”, lecz w Biblii obrazkowejfrankfurckiego koś cioła Mariackiego. Z okazji200-nych urodzin Heinricha von Kleista, w 1977roku, po wschodniej stronie koś cioła Mariackiegopostawiono pomnik „Heinrichowi von Kleist“autorstwa rzeź biarza Wielanda Förstera.

Park przykoś ciele ś w.GertrudyNiebo odmawia misĺawy, najwię kszegodobra na ś wiecie;oddaję mu, jakuparte dziecko,wszystkie pozostaĺe.Heinrich von Kleistdo Ulriki von Kleist,26 paź dziernika1803Pomnik Ewalda Christianavon Kleista. Staloryt JuliusaGottheila, około 1860 roku(© KM) | Ewald Christian vonKleist, 1751 r., namalowanydla Gleima przez Hempela wBerlinie. (© KM)Na południe od koś cioła Mariackiego, w dzielnicyGubener Vorstadt, przy koś ciele ś w. Gertrudyznajduje się park. Jego teren wykorzystywanybył od 1729 roku jako cmentarz. Położ onybezpoś rednio przy szpitalu ś w. Ducha (obecnieDom Sztuki/Haus der Künste) został założ ony,kiedy to stare, mieszcza˛ce się tuż przy duż ychkoś ciołach w obrębie murów miejskich miejscapochówku zostały zlikwidowane.Park GertrudyO pierwotnej funkcji parku przypominaja˛ dwazachowane grobowce. Pomnik nagrobny uniwersyteckiegoprofesora Joachima Georga Darjesai jego małż onki to dzieło znanego berliń skiegorzeź biarza Johanna Gottfrieda Schadow (1764 –1850). Pomnik Ewalda Christiana von Kleista(1715 – 1759), odsłonięty w 1780 roku, to dziełorzeź biarza Melchiora Kambley (1718 – 1783).Wykonał go na zlecenie frankfurckiej loż y wolnomularskiej.Ewald Christian von Kleist był stryjecznymdziadkiem Heinricha von Kleista. Śmiertelnieranny w bitwie pod Kunersdorfem (dzisiejszeKunowice) w 1759 roku, zmarł we Frankfurcie nadOdra˛. Położ ony naprzeciw pomnik Heinricha vonKleista jest autorstwa berliń skiego rzeź biarzaGottlieba Elstera (1867 – 1917). W zachowanejdo dziś mowie z okazji odsłonięcia pomnika, w1910 roku podkreś lano, iż celem rzeź biarza niebyło stworzenie portretu poety, lecz „idealnegomłodzień ca (…) o spręż ystym i gibkim ciele, silniezbudowanego, uwalniaja˛cego się od duż ego napięcia,leż a˛cego z lira˛ u boku w wień cu laurowym,lecz gotowego znów powstać “. Znajduja˛ce sięna postumencie pomnika płaskorzeź by z bra˛zuprzypominaja˛ dramaturga Heinricha von Kleista.Południowa˛ stronę parku zwień cza wyś więconyw 1878 roku neogotycki koś ciół ś w. Gertrudy.W koś ciele znajduja˛ się obecnie skarby sztukisakralnej z koś cioła Mariackiego.

Park KleistaPłyta nagrobna Martiniego,nauczyciela i póź niejszegorektora Szkoły Miejskiej,Fotografia, 1921 r. (© KM) |Płyta nagrobna Ulriki vonKleist. Fotografia FranzKöhler, 1921 r. (© KM) |Z ewidencji grobów „StaregoCmentarza“ (© STA)W kaz· dej chwili z· yciamoz· na robić jedynie to,co rozsą dek uznaje zaprawdziwie sĺuszne.Heinrich von Kleistdo Christiana ErnstaMartiniego,19 marca 1799W zachodniej częś ci miasta znajduje się ParkKleista, który dawniej służ ył jako miejscepochówku. Wyś więcony w 1801 roku, zasta˛piłcmentarz położ ony przy szpitalu ś w. Ducha(park przy koś ciele ś w. Gertrudy). Na tereniedzisiejszego Parku Kleista znajdowały sięgroby Ulriki von Kleist (1774 – 1849), przyrodniejsiostry poety, oraz Christiana Ernsta Martiniego(1762 – 1833), nauczyciela Heinricha vonKleista. Kopia krzyż a nagrobnego orazoryginalny kamień nagrobny znajduja˛ sięobecnie w ogrodzie Muzeum Kleista. ProfesorViadriny Christian Ernst Wünsch (1744 – 1828),który bardzo poważ ał Kleista, takż e tuzostał pochowany. Jednak jego grób się niezachował.Park KleistaZ okazji obchodów 700-lecia Frankfurtu nadOdra˛ w 1953 roku, dawny cmentarz przekształconow Park Miejski. Otrzymał on nazwę„Park Kleista”. W latach siedemdziesia˛tychubiegłego stulecia duż a częś ć parku zostałaprzekształcona w wyniku rozbudowy miasta.Bezpoś rednio przy murze od ulicy Humboldtaznajduje się dobrze zachowana płyta nagrobnasłynnego frankfurckiego organmistrza WilhelmaSauera (1831 – 1916).

Hala koncertowa"Carla PhilippaEmanuela Bacha" /ArchiwummiejskieSkarb w archiwum miejskim:Księga Miejska z 1425 r.(© STA) | Rynek z Koś ciołemś w. Mikołaja, jednocześ nieKoś ciołem Garnizonowym(Hala Koncertowa). Po lewejstronie plebania (archiwummiejskie). Współczesnareprodukcja R. Eichholzaokoło 1860 r. (© STA)Dzieĺa sztuki sąwytworami fantazji,a caĺe dą z· enie naszejdzisiejszej kulturyzmierza w kierunkucoraz to wię kszegoposzerzenia horyzontówrozumu, co oznacza, iz·obszar siły wyobraź nistopniowo się zawę z· a.Heinrich von Kleist doAdolphiny von Werdeck,29 listopada 1801W dawnym przyklasztornym koś cielefranciszkanów mieś ci się obecnie HalaKoncertowa im. Carla Philippa EmanuelaBacha. Pierwotnie w tym miejscu stałprosty koś ciół z cegły, rozbudowany w XVIwieku, przyja˛ł formę trzynawowego koś ciołahalowego ze sklepieniem sieciowym. Poreformacji budynek koś cioła klasztornegowykorzystywany był przez wiernych wmiejsce opuszczonego koś cioła ś w. Mikołaja.Z zabudowań klasztornych położ onychpo jego północnej stronie, gdzie mieś ciłasię drukarnia i karcer korzystał częstoUniwersytet.Hala koncertowaArchiwum miejskieW latach trzydziestych XVIII wieku koś ciółzostał tak przebudowany, by mógł służ yćjako koś ciół garnizonowy. To właś nie w tymkoś ciele Heinrich von Kleist w roku 1777 rokuzostał ochrzczony, a w 1792 konfirmowany.Duchowni koś cielni mieszkali w budynkupołoż onym po północnej stronie placu. Ten14-osiowy otynkowany budynek, wybudowanyna koszt miasta w latach 1739 – 1742, jestjednym z niewielu zachowanych do dziśwe Frankfurcie nad Odra˛ XVIII-wiecznychbudynków mieszkalnych. Obecnie mieści sięw nim archiwum miejskie z cennymi zbioramisięgaja˛cymi XIII wieku.Naprzeciw znajduje się stary koś ciół ś w.Mikołaja (obecnie Koś ciół Pokoju), pierwotnieś redniowieczna budowla ceglana, przebudowanapod koniec XIX wieku.

OdraWschodni brzeg Odry, dzisiejsze Słubice,w Średniowieczu zajmowały ła˛ki i ogrody,należ a˛ce do frankfurckich rodzin. Wś ród nichbyła takż e rodzina von Kleist. Z pocza˛tkiemXIX stulecia wzdłuż wału zaczęły powstawaćwiejskie dworki i wille.Wprawdzie dolina,którą wypĺukujeOdra, jest w okolicachFrankfurtu szczególnieurokliwa. Jednakz· e jestona jedynie miniaturąobrazu (…) podobniejak dorywcze dzieĺawielkich artystów,przelotnie malowane,nie bez mistrzowskichpocią gnię ć pę dzla, leczbez doskonaĺoś ci.Heinrich von Kleist doWilhelminy von Zenge,wrzesień 1800Ulica „Die Crossener Straße“pod koniec roku 1920. (© STA)| Leopold von Braunschweig.Akwaforta Daniela Bergera,1785 r. (© KM) | Wycia˛gniętyz Odry ksia˛ż ę Leopold, któryutona˛ł 27 kwietnia 1785 r.,B. Rode, tj. Meno Haas,miedzioryt z 1788 r. (© STA)W 1787 roku, na północ od mostu naOdrze, postawiono pomnik Leopoldowi vonBraunschweig. Utona˛ł on w 1785 roku, wczasie powodzi, podczas próby ratowaniamieszkań ców ówczesnego położ onego nadrugim brzegu Dammvorstadt (dzisiejszeSłubice). Pomnik ten został po II wojnieś wiatowej zniszczony.W miejscu, gdzie obecnie wznosza˛ się budynkiCollegium Polonicum, w XVIII wieku mieś ciłasię wybudowana z polecenia króla FryderykaII Wielkiego przędzalnia jedwabiu. Po obustronach Odry zasadzono ponad 1500 drzewmorwy, których liś cie służ yły ga˛sienicomjedwabnika za pokarm. Fabryka istniała dokoń ca XVIII wieku.OdraW 1775 roku dokonano otwarcia, wówczasleż a˛cej poza Dammvorstadt, siedzibystowarzyszenia frankfurckiego BractwaStrzeleckiego („Schießhaus“). Wielokrotnieprzebudowywany, obiekt ten w 1946 rokuwyś więcono na koś ciół, służ y on do dziśsłubickiej wspólnocie katolickiej.W 1927 roku po długim okresie budowyoddano do uż ytku stadion Marchii Wschodniej,obecny stadion Słubickiego Oś rodka Sportui Rekreacji. Charakterystycznym elementembudowli sa˛ półkoliste arkady z miejscamistoja˛cymi na trybunach.

Wiez· a KleistaPod Kunersdorfem w pobliż u Frankfurtu nadOdra˛ (dzisiejsza wieś Kunowice na terenieGminy Słubice) w dniach 11 i 12 sierpnia 1759roku odbyła się bitwa, w której pruski królFryderyk II poniósł swoja˛ największa˛ klęskępodczas wojny 7-letniej. Jedna˛ z jej ofiar byłmajor Ewald Christian von Kleist.Wież a Kleista, po 1930 r.(© STA) | Widok bitwy podKunowicami w dniu 12sierpnia 1759 r. Miedzioryt,C. G. Richter (© STA) |Pomnik Fryderyka Wielkiegona polu bitwy na wzgórzuMühlenberg, odsłonięty 22sierpnia 1909r. FotografiaMax Richter (© STA)Szedĺem nad Odrą , oboklwa, drogą do Kunersdorfu…,wszyscy ludzieszli do Kunersdorfu nakiermasz; nie wiedziaĺemo tym wszystkim,podą z· aĺem jedynie zaOdrą : a wszyscy ludziewychodzili mi naprzeciwod strony strzelnicy; …Rahel Varnhagendo Karla AugustaVarnhagena,14 paź dziernika 1823Jego pamięci poś więcona była oddana w1892 do uż ytku Wież a Kleista. Na jejplatformie widokowej umieszczono tablicęz bra˛zu z zaznaczonymi dla orientacjistrzałkami, miejscami wspomnianej bitwy.21 metrowa wież a z należ a˛ca˛ do niej restauracja˛była ulubionym miejscem wycieczek.W lutym 1945 roku wież ę wysadzili wpowietrze ż ołnierze Wehrmachtu. Obecnieplanuje się jej odbudowę.Nieopodal znajduje się cmentarz miejski wSłubicach. Dwujęzyczna tablica opatrzonanapisem upamiętnia jego historię: „Pamięcispoczywaja˛cych na dawnym cmentarzuFrankfurtu nad Odra˛-Dammvorstadt,istnieja˛cym w tym miejscu do 1945 roku.Listopad 2011 – Burmistrz Słubic –Nadburmistrz Frankfurtu nad Odra˛“.Wiez· a KleistaO cmentarzu dawnej frankfurckiej gminyż ydowskiej, wzmiankowanym po raz pierwszyw 1399 roku, przypominaja˛ postawione nanowo płyty nagrobne oraz kamień pamia˛tkowyustawiony w tym miejscu przez mieszkań cówSłubic i Frankfurtu nad Odra˛.

Kamień pamię ciZnalezienie cięż ko rannegow dniu 12 sierpnia 1759r. w bitwie pod Kunowicamimajora i poety EwaldaChristiana von Kleista,miedzioryt D. Chodowieckiego,1800 r. (© STA) |Ewald Christian von Kleist.Fragment własnoręczniesporza˛dzonego testamentuz podpisem. Zwickau,12.5.1759 r. (© KM)Pan major wzbogaciĺteutoń ską sztukę poezjii erudycję caĺkiemnowymi wynalazkami.Jego wiersz, Wiosna, jestwzorcem, który otwieranową epokę teutoń skiejsztuki poezji.Gottlob Samuel Nicolai,sierpień 1759Niewielki głaz, postawiony w 1999 roku,ustawiono w miejscu, w którym odnalezionyzostał po bitwie pod Kunersdorfem (podKunowicami) ranny pruski major EwaldChristian von Kleist. Pierwotnie planowano tuwznieś ć kamienna˛ piramidę, ale planu tegonie udało się dotychczas urzeczywistnić .Kamień pamięciBitwa pod Kunersdorfem (pod Kunowicami)rozegrała się podczas wojny siedmioletniej(1756 – 1763). Miała ona miejsce 11 i12 sierpnia 1759 roku, kiedy to z armia˛pruska˛ starły się sprzymierzone siły wojskrosyjskich i austriackich. Król Prus FryderykII poniósł tutaj swoja˛ najdotkliwsza˛ poraż kę.Złota tabakiera, która powstrzymała lotołowianej kuli, uratowała mu ż ycie. Śmierćnie oszczędziła natomiast Ewalda vonKleista, autora epickiego poematu „Wiosna“i stryjecznego dziadka Heinricha von Kleista.24 sierpnia 1759 roku Ewald Christian vonKleist zmarł we Frankfurcie nad Odra˛ wskutekodniesionych w bitwie ran i tam zostałrównież pochowany. Na wzgórzu Mühlenberg,z którego król obserwował przebieg bitwy,wzniesiono w 1909 roku pomnik. Na polupołoż onym przy wjeź dzie do dzisiejszej wsiKunowice na terenie Gminy Słubice udało sięzlokalizować fragment pola bitwy. Prowadzonetam badania i wykopaliska pozwoliły odnaleź ćś wiadectwa dawnych działań wojennych:ś lady umocnień , znaleziska w postaci kul domuszkietu oraz guziki od mundurów wojskapruskiego. W roku 2009 po raz pierwszy miałamiejsce rekonstrukcja bitwy.Ścież ka dostępna w miesia˛cach letnich.

Inne miejsca warte poleceniaznajduja¸ce siȩ na szlaku KleistaSĺubice i Frankfurt nad Odra¸maja¸ wiele instytucji tworza¸cychofertȩ kulturalna¸, ponadto wielerestauracji i kawiarni. Poniższywykaz obrazuje różnorodnośćoferty kulturalnej i gastronomicznejobu miast i wia¸że siȩściśle z przebiegiem ścieżki.Wiȩcej informacji uzyskaja¸Państwo w InformacjiTurystycznej-Touristeninformationmieszcza¸cej siȩ naulicy Karl-Marx-Straße 189 weFrankfurcie nad Odra¸. Zapraszamyrównież do zapoznania siȩ zinformacjami zamieszczonymina stronach internetowychwww.slubice.plwww.tourismus-ffo.dewww.kneipenzeitung-ffo.de12Kleist-MuseumFaberstraße 715230 Frankfurt (Oder)+49 0335 531155Niemieckie potrawyz ziemniaków:Frankfurter KartoffelhausHolzmarkt 715230 Frankfurt (Oder)+49 0335 530747Warte odwiedzenia:St. Marienkirche(Koś ciół Najś więtszejMarii Panny)Oberkirchplatz 115230 Frankfurt (Oder)Kleist-WG(Mieszkanie Kleista)Große Oderstraße 26/2715230 Frankfurt (Oder)+49 0335 531155Specjały greckie:OlympiaGroße Scharrnstraße 6015230 Frankfurt (Oder)+49 0335 5003141kuchnia międzynarodowai najlepszy widok naFrankfurt nad Odra˛ iSłubice:turm24Logenstrasse 824. Etage im Oderturm15230 Frankfurt (Oder)+49 0335 504517Warte zobaczenia:St. Gertraudenkirche(Koś ciół Świętej Gertrudy)Gertraudenplatz 615230 Frankfurt (Oder)+49 0335 38728010Cocktailbar,Café und Bistro:HemingwaysLogenstraße 13a15230 Frankfurt (Oder)+49 0335 5008910Stołówka akademicka:Gräfin-Dönhoff-GebäudeEuropaplatz 115230 Frankfurt (Oder)+49 0335 2849990City-Bistro:EinsBeGartenstraße 1b15230 Frankfurt (Oder)+49 0335 520363Teatr, koncerty,konferencje:Kleist ForumMesse undVeranstaltungs GmbHPlatz der Einheit 115232 Frankfurt (Oder)+49 0335 40100Gartenrestaurant undCandlelight Dinner:Restaurant und Caféam KleistparkKleiststraße 715230 Frankfurt (Oder)+49 0335 556280Warte odwiedzenia:Hala koncertowaEmanuel BachLebuser Mauerstr. 415230 Frankfurt (Oder)+49 0335 663880Friedenskirche(Koś ciół pokoju)Schulstraße 4a15230 Frankfurt (Oder)+49 0335 40075999Archiwum miejskieFrankfurt (Oder)Collegienstraße 8 - 915230 Frankfurt (Oder)+49 0335 6803004Kawiarnia i bistrona promenadzienadodrzań skiej:Lockes CaféCollegienstr. 1015230 Frankfurt (Oder)+49 0335 6641364Warte odwiedzenia:Uniwersytet im. AdamaMickiewiczaCollegium Polonicumul. Koś ciuszki 169-100 Słubice+48 095 7592400Słubicki Miejski Oś rodekKultury SMOK:ul. I Maja 169-100 Słubice+48 095 7582439Pizzeria EuropaRestauracja, PubJednoś ci Robotniczej 169-100 Słubice+48 95 7580622Steak-Restaurant:Douaneul. Mickiewica 20a69-100 Słubice+48 95 7501273Restaurant & Club:Villa Casinoul. Mickiewicza 1169-100 Słubice+48 95 7577077Warte odwiedzenia:Stadion SłubickiegoOś rodka Sportu iRekreacjiDawny StadionWschodniomarchijskiul. Sportowa 169-100 Słubice+48 095 7582501Bazar Miejski wSłubicachul. Sportowa 1A69-100 Słubice+48 095 7584270pole golfoweRodzaj: 9 dołkoweul. Sportowa 169-100 Słubice+48 095 7581920Warte odwiedzenia:Rancho MajaStowarzyszenie OsóbNiepełnosprawnychDrzecin 5469-100 Słubice+48 095 7500086HotspotsUsługi hotelarskogastronomiczne:Villa Dudziakul. Sportowa 31f69-100 Słubice+48 095 7586024Restauracja Odra itablica pamia˛tkowapl. Przyjaź ni69-100 Słubice+48 95 7582621W Restauracji Odra wSłubicach dniu 8 listopada1990 roku spotkali siępolski premier TadeuszMazowiecki z kanclerzemNiemiec Helmutem Kohlem.Przed wejś ciem do restauracjiznajduje się tablicaupamiętniaja˛ca towydarzenie.