Pobierz plik: Katedra 600 lat - Diecezja Włocławska

600 LATNA STRAŻYWARTOŚCIDNI KATEDRYW NASZEJ SZKOLEProjekt międzyprzedmiotowyrealizowanyw Gimnazjum nr 9 im. Oskara Kolbergawe Włocławku

I. Cele ogólne:- poszerzenie wiedzy dotyczącej architektury sakralnejregionu- zapoznanie z rysem historycznym katedrywłocławskiej- rozbudzenie zainteresowań przeszłością miasta- ukazanie wartości katedry jako zabytku kultury- ukazanie wartości sakralnych katedry- kształtowanie przekonania o konieczności ochronyzabytków- kształtowanie poczucia dumyz przynależności do regionu, miasta, parafii- umiejętność gromadzenia i selekcjonowaniamateriałów- umiejętność korzystania z różnych źródeł informacji- umiejętność komunikacji i współpracy w grupieII. Zasady realizacji projektuProjekt realizowany jest w ramach obchodów DNI KATEDRYWŁOCŁAWSKIEJ w szkole podczas Rekolekcji Wielkopostnych.Nauczyciele przedmiotów humanistycznych przygotowująscenariusze i przeprowadzają lekcje, następnie dokonują ewaluacji.

III. Scenariusze lekcjiRELIGIATemat: Katedra miejscem kultu religijnego.Cele:Uczeń:- poznaje historię katedry włocławskiej- wyjaśnia pojęcie „jubileusz”- dostrzega wartości historyczne i sakralne- pragnie naśladować świętych- pracuje w grupie- wyszukuje i selekcjonuje informacje- pragnie uczestniczyć w uroczystościach związanych z jubileuszem katedryMetody dydaktyczne: akrostych, „burza mózgów”, praca w grupieFormy pracy: indywidualna, grupowa, zbiorowaŚrodki dydaktyczne: laptop, rzutnik, ekran, prezentacja multimedialna, albumy ze zdjęciamiPrzebieg katechezy1. Część wstępna- modlitwa- sprawdzenie listy obecności- uczniowie podają skojarzenia do słowa „katedra” – akrostychKościółAmbonaTron biskupiEwangeliaDiecezjaRekolekcjeArchikatedra- katecheta przybliża historię katedry włocławskiej – zał. 1- uczniowie podają skojarzenia do słowa „jubileusz”(„burza mózgów”)

jubileusz- nauczyciel wyjaśnia pojęcie „jubileusz”, wskazując na jubileusz 600 – lecia konsekracjikatedry włocławskiej i zachęcając do czynnego uczestnictwa w uroczystościachjubileuszowychJubileusz – rocznica wydarzenia, wyróżniająca się liczbowo w jakiś charakterystycznysposób, dzięki czemu istnieje okazja do szczególnie uroczystych obchodów, a czasemtakże do refleksji nad minionym okresem. Największymi jubileuszami są kolejne pełne rzędywielkości, czyli wartości 25, 50, 100.2. Część główna- uczniowie prezentują wcześniej przygotowane zadania (zał. 2,3 oraz prezentacjamultimedialna)3. Podsumowanie- samoocena, ocena koleżeńska pracy grup, ocena nauczyciela- praca domowa: Wykorzystując wiadomości z lekcji przygotuj się do szkolnego etapuKonkursu Wiedzy o Katedrze Włocławskiej- modlitwa

ZAŁĄCZNIK NR 1 - RELIGIAHistoria katedryBudowę obecnej katedry włocławskiej rozpoczęto w 1340 roku nieco poza miastem.Do 1365 roku wzniesiono prezbiterium i południową zakrystię a korpus kościoła ukończonow 1411 roku. Konsekracja nastąpiła w roku 1411.Katedra jest świątynią trójnawową, z prezbiterium niższym od nawy głównej,z dwiema wieżami przy zachodnim szczycie.W XVI w. zaczęto wznosić kaplice wokół głównego korpusu kościoła. Najstarszez nich to: kaplica św. Marcina, renesansowa kaplica Panny Maryi od południa(na południowej ścianie umieszczony jest zegar słoneczny). Wzdłuż nawy południowejpowstały jeszcze: kaplica Zwiastowania NMP i kapitularz. Od strony północnej stoi kaplicaśw. Kazimierza.Z biegiem lat katedrę poddano remontom. W końcu XIX w. dobudowano wzdłużnawy północnej kaplice. Przed wejściem głównym także dodano kruchtę. Wieże zostałynadbudowane o dwie strzeliste kondygnacje.Wnętrze katedry ozdobione jest polichromią autorstwa braci Stanisława i ZdzisławaJasińskich, wykonaną w latach 1900 – 1901. W oknie prezbiterium znajdują się witrażewykonane w latach 1938-1939 przedstawiające sceny: Wniebowzięcia NMP, ZwiastowaniaNMP i Ofiarowania Pana Jezusa w świątyni, zaprojektowane przez Józefa Mehoffera.Wśród zabytków rzeźby na szczególną uwagę zasługuje nagrobek bpa Piotra z Bnina,wykonany w czerwonym marmurze przez Wita Stwosza w 1494 r. Rzeźbę w drewniereprezentuje figura Matki Bożej z początku XV w. U wejścia do prezbiterium stoi wielkiKrzyż Tumski, z początku XVII w.W katedrze można zobaczyć wiele tablic nagrobnych z różnych okresów i materiałów.Warto obejrzeć również siedmioramienny późnorenesansowy świecznik oraz barokowe stallew prezbiterium. Skarbiec katedry zawiera cenne kielichy, relikwiarze, puszki i lichtarzeoraz duży zbiór szat liturgicznych.Katedra włocławska jest miejscem wielu cennych dla historii sztuki obiektów.Dnia 6 czerwca 1991 r. Katedrę we Włocławku nawiedził Ojciec Święty Jan Paweł IIw ramach IV pielgrzymki do Ojczyzny. Ojciec Święty spotkał się z nauczycielamii katechetami, o czym informuje tablica na zewnętrznej ścianie świątyni.

ZAŁĄCZNIK NR 2 - RELIGIAKaplice katedryKaplice otaczające katedrę dobudowywano od w. XV do w. XX. Przylegają onedo obu bocznych naw katedry, od południa i od północy.W roku 1969 z części zakrystii południowej powstała kaplica NajświętszegoSakramentu, w której polichromię wykonali J. i Ł. Oźminowie. W kaplicy tej znajduje sięsrebrna nastawa ołtarza i antepedium, dzieło złotników toruńskich, z XVIII w.Obok kaplicy Najśw. Sakramentu jest renesansowa kaplica Matki Bożej z 1604 r.Wnętrze kaplicy zdobią: ołtarz neorenesansowy z obrazem Matki Bożej Śnieżnej, marmuroweposągi czterech Ewangelistów i czterech świętych (Wojciecha, Stanisława, Jacka i Floriana)oraz nagrobki biskupów włocławskich: Macieja Pstrokońskiego i Macieja Łubieńskiegooraz Stanisława Sarnowskiego.3 sierpnia 1924 r., w kaplicy Matki Bożej przyjął święcenia kapłańskie Sługa BożyKardynał Stefan Wyszyński, Prymas Tysiąclecia.Kaplica św. Marcina, gotycka, została wystawiona w 1521 r., odrestaurowanaw 1893 r. Na uwagę zasługuje zabytkowa krata z w. XVIII i witraż przedstawiającyśw. Marcina w ubiorze biskupim, witającego żebraka w bramie miasta Amiens oraz rzeźba„Ostatnia Wieczerza” z kościoła parafialnego w Nieszawie z 1505 r.Kaplica Zwiastowania NMP zwana „Cibavit” została ufundowana przez bpaŁukasza Górkę w 1541 r. Na ścianie wschodniej i południowej znajduje się gotycka dekoracjaarchitektoniczna. Na uwagę zasługuje tryptyk „Matka Boska Apokaliptyczna”(po zamknięciuscena „Zwiastowania”) z końca XV w. oraz siedmioramienny świecznik z 1596 r. („drzewożycia”) z kościoła św. Piotra w Rydze.Do nawy północnej przylegają kaplice: św. Kazimierza, św. Józefa, św. Barbaryi św. Teresy.Kaplica św. Kazimierza, renesansowa, pochodzi z 1619 r. W jej wnętrzu znajdujesię ołtarz z 1714 r. z figurami: św. Kazimierza Królewicza, św. Wojciecha, św. Stanisława,św. Jozefata i św. Marcina oraz nagrobki biskupów sufraganów włocławskich: F. Łąckiegoi B. Miaskowskiego.W kaplicy św. Józefa znajduje się sarkofag bpa Piotra z Bnina Moszyńskiego – dziełoWita Stwosza z 1493 r., figura św. Józefa, witraż – Święta Rodzina oraz renesansowa płytaepitafijna bpa Jana Karnkowskiego z 1536 r.W kaplicy św. Barbary na uwagę zasługuje witraż średniowieczny z 1365 r.(pierwotnie w oknach prezbiterium), ukazujący sceny z życia Pana Jezusa, patriarchówi proroków.Kaplica św. Teresy pochodzi z XIX w. Znajduje się w niej ołtarz św. Teresyod Dzieciątka Jezus.

ZAŁACZNIK NR 3 - RELIGIAZadania dla grup:Drodzy Uczniowie!Zbliża się Jubileusz 600-lecia konsekracji Katedry Włocławskiej! Świątynia ta na stałe wrosław pejzaż naszego miasta i stanowi Serce Diecezji. Aby uczcić tak doniosłe wydarzeniei włączyć się w obchody Jubileuszu, należy poznać bliżej historię tej Budowli. W tym celuproszę, byście wykonali następujące zadania:Gr. IPrzedstawcie wygląd kaplic: Najświętszego Sakramentu i św. Teresy od Dzieciątka Jezus.Zaprezentujcie dostępne Wam materiały (np. zdjęcia)Przedstawcie sylwetkę św. Teresy od Dzieciątka Jezus. W czym możecie ją naśladować?Gr. IIPrzedstawcie wygląd kaplic: Matki Bożej i św. Barbary.Zaprezentujcie dostępne Wam materiały (np. zdjęcia)Przedstawcie sylwetkę św. Barbary. W czym możecie ją naśladować?Gr. IIIPrzedstawcie wygląd kaplicy św. Marcina.Zaprezentujcie dostępne Wam materiały (np. zdjęcia)Przedstawcie sylwetkę św. Marcina. W czym możecie go naśladować?Gr. IVPrzedstawcie wygląd kaplicy Zwiastowania.Zaprezentujcie dostępne Wam materiały (np. zdjęcia)Przedstawcie scenę Zwiastowania NMP.Gr. VPrzedstawcie wygląd kaplicy św. Kazimierza Królewicza.Zaprezentujcie dostępne Wam materiały (np. zdjęcia)Przedstawcie sylwetkę św. Kazimierza. W czym możecie go naśladować?Gr. VIPrzedstawcie wygląd kaplicy św. Józefa.Zaprezentujcie dostępne Wam materiały (np. zdjęcia)Przedstawcie sylwetkę św. Józefa. W czym możecie go naśladować?

JĘZYK POLSKITemat: Katedra włocławska inspiracją dla poetów regionu.CeleUczeń:- poznaje utwory poetów regionalnych- dokonuje analizy i interpretacji utworów poetyckich- wyszukuje środki artystycznego wyrazu- dokonuje przekładu intersemiotycznego- utrwala pojęcia związane ze sztuką gotycką- utożsamia się z Małą OjczyznąMetody pracy: praca z tekstem, rozmowa ukierunkowana, przekład intersemiotycznyFormy pracy: indywidualna, grupowaŚrodki dydaktyczne: zdjęcia lub slajdy przedstawiające katedry gotyckie, np. katedrę NotreDame, katedrę na Wawelu, katedrę włocławską, teksty wierszy, arkusze szarego papieru,kredki, flamastryPrzebieg lekcji:I. Wprowadzenie do tematuRozmowa o popularności zabytków – kościołów, katedr - wśród turystów;Dlaczego warto poznawać zabytki? – argumentowanieW jakim stylu zostały zbudowane prezentowane na zdjęciach kościoły?Jakie są cechy charakterystyczne tego stylu?( wypisanie na tablicy cech gotyku: wysokość, strzelistość, wysokie, wąskie oknaz witrażami, rozeta, sklepienie krzyżowo- żebrowe)Czy w naszym mieście moglibyśmy odnaleźć zabytki zbudowane w tym stylu? Któreto budowle?II. Opracowanie tematu:Jak sądzicie, dlaczego w stylu gotyckim powstało tak wiele świątyń?( średniowiecze stawiało w centrum zainteresowania Boga, dlatego sztuka, która powstawałamiało głosić Jego cześć)

Sztuka gotycką zachwycali się także poeci, np. Julian Przyboś napisał wiersz poświęconykatedrze Notre Dame, znany jest również wiersz Zbigniewa Herberta pt. „Architektura”,w którym podkreśla doskonałość budowniczych.Nasza włocławska katedra także stała się tematem utworów poetyckich.Podział uczniów na trzy grupy, każda otrzymuje do analizy jeden utwór poetycki ( załączniknr 1), uczniowie wykonują zadania ( załącznik nr 2)Prezentacja pracy grupIII. Podsumowanie, wnioski, ocena pracy grupPraca domowa ( polecenia do wyboru)1) O katedrze piórem - napisz własny wiersz o katedrze lub zredaguj pracę pisemnąw dowolnej formie (np. opowiadanie, sprawozdanie, reportaż) na jeden z tematów:- W katedrze niezapomniane wrażenie robi na mnie….- Gdy wchodzę do katedry….- Moje refleksje związane z katedrą- O katedrze ze znawcą tematu – przeprowadź wywiad z proboszczem katedry lub inną osobąznającą dzieje katedry

ZAŁĄCZNIK NR 1 – JĘZYK POLSKIRyszard Świętochowski „Katedra”Wydłubuje oczy chmuromi przewraca przestrzeńw cieniu mostuwycofuje kroki wycieczekprzelęknionych monumentem dziejówrozkrzyżowanych w wieżena gotycki sposóbna sarkofagach pychyutajnia przeszłą podłośćod której dziś jeszcze stęchliznatylko słońce podkreśla majestatco nie gaśnienawet w chwili gniewu18.08.1980

Mariola Dąbrowska „Widok z okna”w gołębich skrzydłachgotykzamyka się rama oknapoza nimsą strzeliste wieżewiatrywykusze okienw których skostniałczasikoronki mchuw rynnachkatedrajak zziębnięta gołębicawygrzewa się w słońcu( wiersze pochodzą z tomiku Tu jest mój dom. Antologia wierszy o Włocławku i Kujawach,wybór, wstęp i opracowanie Antoni Cybulski, NKL Włocławek 1989)

ZAŁĄCZNIK NR 2 – JĘZYK POLSKIZadania dla grupGRUPA I1. Przeczytajcie wiersz Ryszarda Świętochowskiego „Katedra”2. Dokonajcie analizy utworu odpowiadając na następujące pytania:A) Jakimi środkami artystycznego wyrazu posłużył się poeta, by ukazać wielkośćkatedry?B) Jakie elementy gotyku można odnaleźć w utworze?C) W jaki sposób katedra wpisuje się w przestrzeń miasta?3. Spróbujcie przedstawić plastycznie katedrę opisaną przez Ryszarda ŚwiętochowskiegoGRUPA II1.Przeczytajcie wiersz Marioli Dąbrowskiej „Widok z okna”2. Dokonajcie analizy utworu odpowiadając na następujące pytania:A) Jakimi środkami artystycznego wyrazu posłużyła się poetka, by opisać katedrę?B) Jakie elementy nawiązujące do stylu gotyckiego można odnaleźć w utworze?3. Spróbujcie przedstawić plastycznie katedrę opisaną przez Mariolę DąbrowskąGRUPA III1.Przeczytajcie wiersz Iwony Palińskiej- Kacprowicz „Dzwony katedry”2. Dokonajcie analizy utworu odpowiadając na następujące pytania:A) Jaka rolę pełnią tytułowe dzwony katedry?B) Jakich wrażeń doznaje podmiot liryczny?3. Spróbujcie wyrazić barwami nastrój utworu

HISTORIATemat: Włocławska katedra- świadek historii.I. Założenia metodyczne:1. Cele nauczania:POZIOM 1Kategoria A - Zapamiętanie wiadomościUczeń zna, wie, pamięta:Pojęcia: katedra, bazylika mniejsza, epitafium, interrex, diecezjaPostaci: Krzyżacy, bp Michał Godziemba, bp Maciej z Gołańczy ,bp Zbylut Gołańczewski,bp Mikołaj z Gdańska, Mikołaj Wódka Abstemius, bp Krzesław z Kurozwęk, bp Jan Łaski, ,bp Jan Karnkowski, bp Maciej Pstrokoński, bp Maciej Łubieński, bp. Hieronim Rozrażewski,bp Wojciech Stanisław Owczarek,bp Karol Mieczysław Radoński, bp Michał Kozal, prymasStefan Wyszyński, papież Jan Paweł IIDaty:1222-1252,1329, 1340, 1411, 1490-1494, 1503, 1531, 1541, 1609, 1652,1943, 1901-1981, 1991Fakty: -wybudowanie kamiennej świątyni spalonej przez Krzyżaków,-rozpoczęcie budowy katedry, poświecenie kamienia węgielnego,-dokonania biskupów, których nagrobki i epitafia znajdują się w katedrze,-działalność biskupów Owczarka i Radońskiego,-znaczenie działalności prymasa Stefana Wyszyńskiego dla Kościoła i jego związekz Włocławkiem,-postawa bp Michała Kozala podczas II wojny i jego męczeńska śmierć,-wizyta w katedrze papieża Jana Pawła II.Kategoria B – Rozumienie wiadomościUczeń rozumie:- iż Włocławek w dawnych wiekach to jedno z ważniejszych miast w kraju,- znaczenie Kościoła dla rozwoju kultury w Polsce.

POZIOM 2Kategoria C – Zastosowanie wiadomości w sytuacjach typowychUczeń potrafi:- wyjaśnić funkcję epitafium w dawnej Polsce,- wskazać tablice nagrobne w Katedrze,- wymienić kilka ważnych zabytków kultury sakralnej związanej z postaciami poznanymiw czasie zajęć,- opowiedzieć o związkach z Włocławkiem osób poznanych w czasie lekcji.Kategoria D – Zastosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych (nietypowych)Uczeń potrafi:- wdrażanie do oceny roli Katedry na tle rozwoju Włocławka jako miasta biskupiego.POZIOM 3Kategoria E, F – postawy, system wartości.Uczeń dostrzega, ma świadomość, rozumie:-że żyje w mieście o bogatej przeszłości historycznej, iż dorobek przeszłych pokoleńzasługuje na uwagę, szacunek i pamięć.2. Metody: pogadanka, praca z tekstem , karta pracy (albo metoda projektu)3. Środki dydaktyczne: prezentacja multimedialna przedstawiająca najważniejsze zabytkiw katedrze i osoby z nimi związane4. Formy: indywidualna grupowa5. Zasady nauczania: poglądowości, stopniowania trudności, samodzielności, świadomegoudziału ucznia w lekcjiII. Tok lekcji:Ogniwa Czas Czynności nauczyciela Czynności uczniów Uwagi1.Porządkowo-3 min. Przywitanie uczniów, ,sprawdzenieobecności.organizacyjne

2.RekapitulacjawtórnaNauczyciel prosi o wymienienienajważniejszych – według uczniów– zabytków we Włocławku.3.NawiązanieWyświetlenie początku prezentacjize slajdem ukazującym katedręi zapytanie uczniów, jaką ważnąuroczystość będziemy obchodzićw tym roku.Być może padnieodpowiedź,że katedra obchodzijubileuszsześćsetlecia.4.WprowadzenienowegomateriałuPrzypomnienie, że od dwóchtygodni jako klasa badamy historięnajważniejszej świątyni weWłocławku. W czterech zespołachgromadziliśmy informacjeo postaciach związanychz włocławska katedrą. Nadszedłczas, aby swoją wiedzą podzielićsię z innymi.Prezentacja wynikówpracy grup.Grupa I-Omówieniewydarzeńzwiązanychz początkamiświątyniwe Włocławkui działalnościąbiskupów:Wolimira,MichałaGodziemby, Maciejaz Gołańczy, ZbylutaGołanczewskiegoi Mikołajaz Gdańska.Uczniowiewypełniająkartę pracy(załączniknr 2) tworzącw ten sposóbchronologiędziejówkatedry.Grupa II-Przedstawieniepostaci bp Krzesławaz Kurozwęk,Mikołaja WodkiAbstemiusa, bp JanaŁaskiego.Grupa III-Prezentacja drogiżyciowej bp MaciejaPstrokońskiego,bp Macieja

Łubieńskiego,HieronimaRozrażewskiego,bp StanisławaKarnkowskiego.Grupa IVUdzielanie wyjaśnień. Czuwanienad poprawnością wypowiedzi.Kontrolowanie czasu.-omówieniedziałalnościWojciechaStanisławaOwczarka i KarolaMieczysławaRadońskiego,bp Michała Kozala.Nauczyciel ( w zależnościod możliwości i posiadanegomateriału) po zakończeniuprezentacji grup możezaprezentować fotografie miejsc,o których była mowa(np. prezbiterium, nagrobki osób,epitafia itp. W załącznikupropozycja wykorzystaniafotografii niektórych z omawianychpostaci – załącznik nr 4 ).Na podsumowanie prac uczniównauczyciel rozdaje załącznik nr 5.Uczniowiesamodzielniewykonująćwiczenie(załączniknr 4) mogąwykorzystaćuzupełnionąkartę pracy.Nauczyciel informuje ,że murykatedry były świadkiem wizytwielu wybitnych postaci,które wywarły wpływ na losy nietylko Polski, ale i świata.

Nauczyciel wyjaśnia, że pobytludzi wybitnych odcisnął swój śladw katedrze lub jej otoczeniu.Przedstawia zdjęcia i omawiakolejne postacie, które przebywaływ murach katedry :- Stefan Wyszyński (prymasPolski) – zdjęcie pomnika- Jan Paweł II – papież Polak(zdjęcie tablicy)- Mikołaj Kopernik – astronom(pomnik na placu)Abywzbogacić toklekcji,nauczycielmoże krótkoprzedstawićdorobekprzedstawianych postaci.5.Rekapitulacjapierwotna(załącznik nr 3)Uogólnienie: -Dzisiejsza lekcjamiała wzbogacić nas o wiedzęna temat wybitnych postacizwiązanych z katedrą. Jakiesą Wasze odczucia?Przykładoweodpowiedzi:-Jesteśmyzaskoczeni,że w naszym mieściedziałały tak wybitnepostaci.- Możemybyć dumni, że naszemiasto ma tak bogatąprzeszłośćhistoryczną.-Skoro jesteśmy dumni z osiągnięćnaszych przodków, to naszymobowiązkiem wobec nich jestprzekazywać tę wiedzę innym,aby utrwalać pamięćo tych wybitnych osobach .

6.ZadaniedomoweNa planie katedry włocławskiejumieść miejsca, które byłyomówione i wskazane w karciepracy. (załącznik nr 6)Otrzymująwszyscyuczniowie7.Czynnościorganizacyjnekończące lekcjeOcena aktywności uczniów, praceporządkowe w klasie.

Załącznik 1Grupa Ibp Michał Godziemba- w latach 1222-1252 na miejscu drewnianej świątyni wybudowałnowy kościół z ciosów kamiennych w stylu romańskim, który został spalonyprzez Krzyżaków w roku 1239.bp Maciej z Gołańczy- 25 marca 1340 r. rozpoczął budowę nowej świątyni poświęceniemkamienia węgielnego. Nową katedrę postanowił wybudować na nowym bardziej dogodnymmiejscu, na górze pośrodku miasta. Do jego śmierci zdołano ukończyć budowę prezbiteriumi zakrystii południowej, w której pochowano fundatora i inicjatora budowy. Grób jego zostałodkryty 17 października1892 r. podczas prac przy katedrze. Znaleziono w nim kielich srebrnyz pateną, pierścień oraz miedziany, grubozłocony pastorał.bp. Zbylut z Gołańczy – Zbylut kontynuował plany swojego poprzednika stryja Macieja.Prowadził dalej prace przy katedrze. Odstąpił jednak od wcześniejszych planów, dlategowzniesiona za niego nawa główna katedry nie ma już takiego piękna, co wybudowanewcześniej prezbiterium. W miarę możliwości wykończył katedrę, wyposażając ją w potrzebnysprzęt liturgiczny. To właśnie Zbylutowi przypisuje się ufundowanie witraży do oknaprezbiterium ,które szczęśliwie przetrwały do naszych czasów. Sprawił także dla katedrydzwon, który wprawdzie był wielokrotnie przelewany, ale długo nosił nazwę „Zbyszek”.Ufundował w świątyni katedralnej altarię św. Barbary. Biskup zmarł w Raciążku, a zostałpochowany przy ołtarzu głównym w katedrze , a tablicę nagrobną umieszczono przy ołtarzuśw. Barbary ufundowanym przez biskupa.Grupa IIKrzesław z Kurozwęk – wyróżniał się wśród biskupów włocławskich staraniemo wykończenie katedry. Sprowadzał osobiście materiały budowlane z Gdańskaoraz gromadził kruszec na nowy dzwon. Z jego inicjatywy , ale funduszy ówczesnegoprepozyta Mikołaja Kościeleckiego, zostały wykończone wieże katedry.bp Jan Łaski-fundator epitafium bp kujawskiego Krzesława z Kurozwęk, które znajdujesię na pierwszym filarze między nawą główną a nawą południową, umieszczone tu po roku1517;Jan Łaski to kanclerz wielki koronny i prymas Polski, wielki polityk i uczony prawnik,posłował do różnych dworów i do Watykanu. W czasie drogi powrotnej z Rzymu odwiedziłWęgry i zafascynował się budowaną tam kaplicą. U jednego z Rzeźbiarzy zamawia sześć płytnagrobnych, z których cztery przeznacza dla Gniezna, jedną dla Krakowa, a ostatnią

dla katedry we Włocławku.Mikołaj Wodka Abstemius- profesor Uniwersytetu Bolońskiego, a następnie nauczycielwe włocławskiej szkole przykatedralnej(ok. 1490-1494), jest autorem dekoracji sgraffitowejze schematyczną mapa zasięgu diecezji włocławskiej oraz zegarem słonecznym,która znajduje się na południowej elewacji kaplicy NMP, pod koniec życia należał do składukapituły włocławskiej jako canonicus-medicus.Grupa IIIbp. Hieronim Rozrażewski – biskup, który najbardziej troszczył się o katedręwe Włocławku. Ufundował mszał. Ok. 1585 r. polecił otynkować wnętrze świątyni. W 1586r. na jego koszt zostało wymalowane prezbiterium i położono w nim marmurową posadzkę.W 1587 r. ufundował renesansowy drewniany wielki ołtarz. Następnie kazał namalowaćdla katedry nowe obrazy. W 1600 r. sprawił dla niej w Rzymie żyrandol i sześć dużychsrebrnych lichtarzy, które przetrwały do naszych czasów. Leżał mu na sercu historycznyskarbiec katedry .Z okazji wizytacji generalnych dokonano nowych spisów przedmiotówtam przechowywanych.bp Stanisław Karnkowski ( 1520-1603)biskup kujawski od 1567r., arcybiskup gnieźnieńskii prymas Polski od 1581, sekretarz wielki koronny, sekretarz królewski. Wychowałsię na dworze swojego stryja Jana Karnkowskiego, biskupa włocławskiego. W 1539rozpoczął studia na Akademii Krakowskiej, w Padwie uzyskał tytuł doktora obojga praw,studiował też w Wittenberdze. W 1555 został sekretarzem króla Zygmunta Augusta,od 1558 był referendarzem wielkim koronnym, w 1563 został sekretarzem wielkim.Od 1567 pełnił funkcję biskupa kujawskiego. Był bliskim współpracownikiem StanisławaHozjusza w jego dziele przeszczepiania dzieła kontrreformacji na grunt polski. Jako pierwszybiskup polski, wypełniając zalecenia soboru trydenckiego, założył 16 sierpnia 1569 pierwszew Rzeczypospolitej seminarium duchowne (we Włocławku).a. 18 września 1572 stanąłna czele komisji sejmowej do spraw uregulowania statusu Gdańska, owocem prac, którejbyło wydanie tzw. statutów Karnkowskiego, porządkujących stan prawny miasta. W 1572

przygotowywał pierwszą wolną elekcję, w 1573 wydał traktat De modo et origine electionismodo, który faktycznie określał sposób wyboru przyszłych władców Rzeczypospolitej.Wobec wycofania się prymasa Jakuba Uchańskiego, w 1576 przejął faktycznie obowiązkiinterreksa, koronując 1 maja 1576 Stefana Batorego w katedrze wawelskiej. W 1581 zostałarcybiskupem gnieźnieńskim i prymasem Polski. Był interrexem po śmierci Stefana Batoregoi 19 sierpnia 1587 ogłosił królem Zygmunta III Wazę, którego koronował 27 grudnia tegosamego roku w katedrze wawelskiej.bp Maciej Pstrokoński- od 1608r. bp kujawski, polityk dużego formatu; gruntowniewykształcony pełnił wiele funkcji politycznych. Był doradcą arcybiskupa StanisławaKarnkowskiego.Jako sekretarz bp Maciejowskiego posłował do papieża Sykstusa, a z królemZygmuntem III podróżował do Szwecji. Otrzymał wiele godności państwowych, z którychnajważniejsze to objęcie urzędu Kanclerza Wielkiego Koronnego. Pełniąc tę funkcję zostałbiskupem włocławskim. Jego nagrobek(podwójny-wraz z nagrobkiem bp MaciejaŁubieńskiego) znajduje się we wnęce ściany wschodniej kaplicy NMP.bp Maciej Łubieński- sekretarz króla Zygmunta III i regent kancelarii Koronnej; obejmujebiskupstwo kujawskie przed 1638r., a mając 72 lata zostaje za panowania króla WładysławaIV prymasem. W czasie bezkrólewia pełni funkcję interrexa, po czym koronuje na królaPolski Jana Kazimierza. Rozbudował wiele obiektów sakralnych, m.in. w Łowiczui Gnieźnie. Heraldyk Kasper Niesiecki podaje zabawną historyjkę o biskupie.:,,… słyszałem,że podczas burzy szwedzkiej, pierwszej w Polsce, łupieżce kościelni chcieli mu pierścienbiskupi z palca zdejmować, ale tak ściskał trupów rękę, że mu żadną siłą odjąćnie możono…”.Grupa IVBp. Michał Kozal podczas II wojny światowej zastępował jako administrator diecezjibp. Radońskiego. Odrzucił żądania Niemców, aby nabożeństwa były odprawiane w językuniemieckim.Za swoją nieugiętą postawę został aresztowany i osadzony w więzieniu. Trafiłdo obozu koncentracyjnego w Dachau, gdzie 26 stycznia 1943r. został zamordowany.

Za swoją niezłomną postawę i walory duchowe papież Jan Paweł II w 1987 r. beatyfikowałbp. Kozala. Jego epitafium został umieszczone w katedrze.bp. Wojciech Stanisław Owczarek – główną zasługą biskupa było odbudowanie katedryzniszczonej podczas wojny polsko –bolszewickiej w 1920 r. Dzięki Owczarkowi zebranofundusze na remont świątyni oraz konserwację zabytkowych XIV-wiecznych witrażykatedralnych.bp. Karol Mieczysław Radoński podczas II wojny światowej przebywał poza Włocławkiem.Powrócił 7 grudnia 1945r. do miasta. Przełamując wiele trudności związanych z okupacjąi sytuacją powojenną zorganizował niemal od podstaw duszpasterstwo w diecezjiwłocławskiej. Zmarł w 1951 r. został pochowany w katedrze.

Załącznik nr 2Okres w dziejachkatedryNazwisko biskupaJego wpływna wygląd katedryJego wkładw organizacjękatedryPoczątki(XIII – XIV w.)Rozwój(XV w.)

Dalsza rozbudowa(XVI – XVII w.)Odbudowa(XX w.)

Załącznik nr 3 (osobny plik)

Załącznik nr 4Michał Kozal (1893 - 1943)

Wojciech Stanisław Owczarek (1875 - 1938)

Karol Mieczysław Radoński(1883 - 1951)

Hieronim Rozrażewski(1542 - 1600)

Załącznik nr 5Połącz postać z jej osiągnięciem w rozwoju Katedry.a. Maciej z Gołańczy 1. Odbudował diecezję po II wojnie światowej.b. Wojciech Stanisław Owczarek 2. Autor zegara słonecznego.c. Hieronim Rozrażewski 3.Poświęcił kamień węgielny pod nową katedrę.d. Zbylut z Gołańczy 4. Ufundował witraże.e. Krzesław z Kurozwęk 5. Otynkował wnętrze katedry.f. Mikołaj Wodka Abstemius 6. Wyremontował świątynię po wojnie zbolszewikamig. Karol Mieczysław Radoński 7. Dzięki niemu wykończono wieże kościoła.

Załącznik nr 6

PLASTYKATemat: Ozdoby architektury gotyckiej – witraż, rozeta, maswerk.Cele:Uczeń:- rozumie znaczenie terminów: architektura, styl gotycki, rozeta, witraż, maswerk,- wie, w jaki sposób były tworzone gotyckie witraże,- rozwija wyobraźnię,- wykazuje sprawność w posługiwaniu się techniką wycinanki,- potrafi zaprojektować i wykonać papierowy witraż, inspirując się sztuką gotyku,- utrwala wiedzę o sztuce średniowieczaMetody:Prezentacja fotografii, zdjęć z albumów, pogadanka, zajęcia plastyczne, wystawa pracuczniówMateriały i środki:czarna kartka z bloku, kolorowe bibuły, nożyczki, klej, ołówek, linijka, przykładowe wzoryrozet, witrażyPrzebieg lekcji:I Część wstępna.1. Nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie, co oznaczają terminy związanez architekturą gotyku: witraż, maswerk, rozeta.2. Następnie prezentuje uczniom fotografie i zdjęcia z albumów , w którychprzedstawione są w/w detale architektoniczne.3. Nauczyciel formułuje zadanie plastyczne:Inspirując się witrażami zdobiącymi okna naszej katedry zaprojektuj i wykonajpapierowy witraż lub rozetę.II zadanie plastyczne:Uczniowie projektują i wykonują swoje kompozycje, zwracając uwagę na estetykę.

III PodsumowanieNauczyciel urządza wystawkę prac, dokonuje ich oceny, wyróżnia i omawia najciekawszepraceWitraże znajdują się w folderze – Witraże plastyka.IV. EwaluacjaPrzykładowe formy:- Co wiem o katedrze włocławskiej? – konkurs przeprowadzony wśród uczniów ( załączniknr 1- EWALUACJA)- Przewodnik po katedrze ( praca zespołowa)-O katedrze piórem - konkurs literacki – wierszo katedrze lub praca literacka w dowolnej formie(np. opowiadanie, sprawozdanie, reportaż)- O katedrze ze znawcą tematu – wywiadz proboszczem katedry lub inną osobą znającą dzieje katedry- O katedrze pędzlem i nie tylko…- inspiracje plastyczne – forma dowolna- Poznaliśmy – zobaczmy – wycieczka do katedryTemat: Muzyka organowa.

Scenariusz lekcji muzyki w klasie I gimnazjum.Czas trwania lekcji: 1 godzinaPomoce:• Prezentacja multimedialna• Encyklopedia• Płyty CDI. Ogniwo wstępneĆwiczenie 1.Czy kiedykolwiek któreś z was spotkało się z pojęciem muzyki organowej bądź z nazwą instrumentuorgany?kościołach.- odp. Tak występują w kościele, muzyka organowa wykonywana jest również wMy na dzisiejszej lekcji przyjrzymy się bliżej zagadnieniu oraz budowie instrumentu.II. Opracowanie zagadnienia lekcjiĆwiczenie 2.Na dzisiejszej lekcji przyjrzymy się muzyce organowej, która wykonywana jest w kościołach, czy wnaszym mieście możemy zetknąć się z taką muzyką?- odp. Tak, w katedrze.Czy w naszej katedrze są organy kościelne?

- odp. TakĆwiczenie 3.Na początku skoncentrujmy się bardziej nad tematem muzyki organowej, w jakim celu wprowadzonoją do kościoła i czemu miała służyć?−−odp. Muzykę organową wprowadzono do kościoła, by uświetniała mszę świętąodp. Muzyka niejako zbliża wiernych do BogaĆwiczenie 4.Wysłuchajmy kilku fragmentów muzyki organowej.- J.S Bach Preludium i fuga D-dur- J.S Bach Toccata i fuga d-moll- J. Pachelbel fugiCo możemy powiedzieć o tej muzyce, jakie elementy cechują tę muzykę?−−odp. Bardzo charakterystyczne brzmienie instrumentuodp. Wyraźnie słychać tylko jeden instrumentĆwiczenie 5.Wysłuchajmy teraz dwóch fragmentów muzyki organowej oraz dwóch fragmentów innej muzyki(może to być muzyka klasyczna bądź współczesna), przy każdym wysłuchanym fragmencie muzykispróbujcie udowodnić, że jest to muzyka organowa.

−−odp. Wyraźnie słychać, że gra jeden instrumentodp. Charakterystyczne brzmienieĆwiczenie 6.Przyjrzymy się teraz budowie tego zacnego instrumentu, w naszej katedrze znajdują się organypiszczałkowe, zapiszcie w zeszytach notatkę:Organy piszczałkowe – to klawiszowy, aerofoniczny oraz idiofoniczny instrumentmuzyczny; budowany najczęściej w kościołach, salach koncertowych, synagogachreformowanych, aulach. Organy piszczałkowe są największym instrumentemnieporównywalnym z żadnym innym, jaki został wymyślony, pod względem rozmiarówprzestrzennych, ilości źródeł fal dźwiękowych, sumarycznej mocy emitowanej do otoczenia,dynamiki i bardzo często różnorodności barw i możliwości kolorystycznych, a także podwzględem złożoności konstrukcyjnej. Przewyższają nawet w wielu aspektach orkiestręsymfoniczną, chociaż na organach gra tylko jeden człowiek.O organach mówimy, kiedy instrument posiada trzy zasadnicze cechy:• dźwięk jest tworzony poprzez powietrze przepływające przez piszczałki pogrupowane wgłosy,• instrument posiada trakturę,• instrument posiada miech.Ćwiczenie 7Korzystając z encyklopedii sprawdźcie co to jest:- traktura.- odp. System przenoszenia dźwięków pomiędzy klawiszem a zaworami sterującymiposzczególnymi piszczałkami organów.- miech- odp. Miech czerpakowy (czerpak, podawak, pompa) to urządzenie sprężającepowietrze i wysyłające je do rezerwuaru celem uzyskania właściwego ciśnienia.

Ćwiczenie 8.Przyjrzymy się teraz jak wyglądają organy.SLAJD 1Barokowy prospekt organów w WeingartenSLAJD 2

Organy w poznańskiej farze, zaprojektowane przez Friedricha LadegastaSLAJD 3

Organy w LeżajskuWszystkie z tych instrumentu cechuje duża ilość tzw. piszczałek , jak myślicie do czego mogą służyć?- odp. Każda piszczałka to inny dźwięk.Dokładnie każdej z piszczałek przypisany jest jeden dźwięk, występują w tym instrumencie w liczbieod kilkudziesięciu do nawet kilkudziesięciu tysięcy sztuk.Ćwiczenie 9.Przyjrzyjmy się bliżej organom które znajdują się w naszej katedrze.SLAJD 4

SLAJD 5

Organy Bazyliki Katedralnej Wniebowzięcia NMP we Włocławku zostały zbudowane w roku 1893przez Jana Spiegla, organmistrza z Rychtalu na Śląsku. Neogotycką fasadę instrumentu zaprojektowałKonstanty Wojciechowski z Warszawy. W latach 1987-1989 przeprowadzono gruntowny remont irekonstrukcję organów. Prace te wykonał zakład organmistrzowski Józefa Mollina z Odrów k.Chojnicpod nadzorem konserwatorskim Mariana Dorawy.III. Ogniwo podsumowująceĆwiczenie 10.W jaki sposób możemy określić czym jest muzyka organowa ?- odp. Muzyka organowa to element uświetniający msze święte, a takżesamodzielna forma muzyczna pod piórem Bacha czy Pachelbela w pełni zasługującana miano arcydzieła.Ćwiczenie 11.Zadanie domowe: W jakich miejscach w Polsce (kościołach, katedrach, bazylikach) możemy spotkaćorgany?

ZAŁĄCZNIK NR 1 – EWALUACJAKonkurs1. Konsekracja Katedry włocławskiej odbyła się w roku:a) 1411b) 2011c) 13402. Wymień kaplice nawy południowej:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….3. Najstarszą kaplicą w katedrze jest:a) Kaplica Matki Bożejb) św. Marcinac) św. Barbary4. Jakie sceny z życia Pana Jezusa i Matki Bożej przedstawiają witraże w oknachprezbiterium?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….5. Kiedy nawiedził katedrę we Włocławku Ojciec Święty Jan Paweł II?a) 13.05.1981 r.b) 06.06.1991 r.c) 02.04.2005 r.6. Gdzie przyjął święcenia kapłańskie Sługa Boży Kardynał Stefan Wyszyński, PrymasTysiąclecia?a) W kaplicy Matki Bożejb) W prezbiterium Katedryc) W kaplicy Zwiastowania NMP7. Z którego roku pochodzi rzeźba „Ostatnia Wieczerza”, znajdująca się w kaplicy św.Marcina?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….8. Gdzie znajduje się świecznik siedmioramienny („drzewo życia”) z roku 1596?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….9. Jakie dzieło Wita Stwosza znajduje się w katedrze?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….10. Co szczególnego znajduje się w kaplicy św. Barbary?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….11. Wymień kaplice znajdujące się w nawie północnej katedry:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….12. Który z biskupów troszczył się o rozwój katedry pod koniec XVI wieku?a) Wojciech Owczarekb) Hieronim Rozdrażewskic) Michał Godziemba

13. Którego z biskupów włocławskich beatyfikował w 1987 roku papież Jan Paweł II?………………………………………………………………………………………..14. Wymień trzy zabytki znajdujące się w katedrze włocławskiej.................................................................................................................................................................................................................................................................................................15. Wyjaśnij znaczenie pojęć: witraż, rozeta, tryptyk, stalle………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Klucz odpowiedziNr Odpowiedź Liczba punktów1. a) 1411 12. Kaplica Najświętszego Sakramentu, Matki Bożej, świętegoMarcina i Zwiastowania NMP23. b) św. Marcina 14. sceny: Wniebowzięcia NMP, Zwiastowania NMP iOfiarowania Pana Jezusa w świątyni35. b) 06.06.1991 r. 16. a) W kaplicy Matki Bożej 17. Rzeźba „Ostatnia Wieczerza” pochodzi z 1505 r. 28. Siedmioramienny świecznik z 1596 r. („drzewo życia”)znajduje się w kaplicy Zwiastowania NMP19. Sarkofag bpa Piotra z Bnina Moszyńskiego z 1493 r. 210. witraż średniowieczny z 1365 r., ukazujący sceny z życiaPana Jezusa, patriarchów i proroków.111. Kaplice: św. Kazimierza, św. Józefa, św. Barbaryi św. Teresy.212. Bp Hieronim Rozdrażewski 113. Bpa Michała Kozala 114. Np. witraż średniowieczny z1365, barokowe stalle, krzyżtumski, sarkofag Piotra z Bnina15. Witraż – ozdobne wypełnienie okna, wykonane z kawałkówkolorowego szkła wprawianych w ołowiane ramki38Rozeta- różyca – ornament architektoniczny w kształcierozwiniętej róży. W architekturze gotyku rozetą nazywa sięokrągłe okno wypełnione witrażem i ornamentemmaswerkowym umieszczone nad głównym portalem

kościołaTryptyk- typ nastawy ołtarzowej składający się z częściśrodkowej oraz dwóch bocznych skrzydeł. Skrzydła sązwykle osadzone na zawiasach i ruchome, tak, że mogą sięzamykać, zasłaniając część środkową. Nazwa tryptyk odnosisię także do (nawiązujących kształtem do ołtarza) obrazówmalarskich i płaskorzeźb, składających się z trzech części,które zazwyczaj można składaćStalle- drewniane lub kamienne ławki ustawione wprezbiterium. Często bardzo bogato zdobione (rzeźbiarskolub malarsko), poprzedzielane na pojedyncze siedziska.Miały zazwyczaj wysokie oparcia (zaplecki), często zbaldachimem, klęczniki obudowane z przodu.Rozpowszechniły się w budownictwie sakralnym odpoczątków średniowiecza do baroku. Przeznaczone byłyprzede wszystkim dla duchownych (kanoników lubzakonników).Razem – 30 p.

V. Literatura• Bokota Piotr, Nowierski Janusz, Waszczyński Stanisław (red.), Drzwi Katedrywłocławskiej, Parafia Katedralna pw. Wniebowzięcia NMP we Włocławku,Włocławek 2007.• Bujak Adam, Katedra włocławska, Wydawnictwo Rosikon Press, Warszawa 2000.• Kunikowski Stanisław (red.), Włocławek i okolice. Przewodnik, Wydawnictwo Lega,Włocławek 2000.• Morawski Michał, Monografia Włocławka, Włocławskie Wydawnictwo Diecezjalne,Włocławek 2003.• Nowakowski Piotr, Katedra włocławska, Włocławskie Towarzystwo Naukowe,Włocławek 1991.Opracował Zespół Humanistyczny Gimnazjum nr 9 im. Oskara Kolbergawe Włocławku:mgr Izabela Filipiak – nauczyciel języka polskiegomgr Danuta Kołosowska- nauczyciel języka polskiego i historiimgr Elżbieta Krauze – nauczyciel języka polskiegomgr Zofia Krośniewska – nauczyciel plastykimgr Judyta Nagórska – nauczyciel bibliotekarzs. mgr Renata Pawelec – nauczyciel religiimgr Magdalena Różańska – nauczyciel historiiPrezentacja multimedialna wykonana przez ks. mgr Tomasza Króla – wikariusza parafii katedralnej