hesabat 2009 - Bakı Dövlət Universiteti

6arsındakı rabitələrin sayını artırır. Kalsium duzu isə assosiatların ölçüsünü və sayınıkəskin artırmaqla onlar arsındakı tikişlərin sayını da bir qədər artırır. Əsaslar haqqındaonu deyə bilərik ki, onlar gelin mikrostrukturunu zəif dəyişirlər.Nəticələrin müqayisəsi göstərir ki, gelin mikrostrukturundakı bu dəyişikliklərionların, əsasən də anionların (baxılan halda Cl - ionlarının) təsiri ilə bağlıdır. Əsaslarıngelə zəif təsirinin əsas səbəbi onların suda duzlarla müqayisədə zəif dissosiasiayayauğramasıdır. Bunu qeyd olunan sistemlərin sulu məhlullarının elekrik keçiriciliyininölçülməsi ilə bağlı təcrübi verilənlər təsdiq edir.Görülən işin nəticələrinin təhlili göstərir ki, gelə daxil edilən əlavələrin köməyi iləgelin mikrostrukturunu dəyişmək, bunun əsasında isə gelin reoloji parametrlərini müəyyənhədlərdə idarə etmək mümkündür.Aqar hidrogeli polimer geli olduğundan bu gelin tərkibinə ikinci bir polimerindaxil edilməsi gelin xassələrini dəyişdirə bilər və bu baximdan maraq kəsb edir. Bu işdəpolietilenqlikolun () aqar gelinin reoloji xassələrinə təsiri öyrənilmişdir. Qeyd edək ki,PEQ suda yaxşı həll olması ilə fərqlənir və özü aşağı konsentrasiyalarda gel əmələgətirmir. Təcrübədə aqarın reoloji xassələrinin PEQ-in konsentrasiyasından vəmolekulyar çəkisindən asılılığına baxılmışdır.Aqar gelinin reoloji xassələrinin PEQ-in molekulyar çəkisindən asılılığını aşağıdakıkimi ifadə etmək olar:1) PEQ-in əlavə olunması aqar gelinin en kiçik Nyuton özlülüyünü artırır;2) M=300, 600, 3000 və 6000 halında birinci gərginlik 0demək olar ki, dəyişməzqalır, M=1500 olduqda isə kritik gərginlik artır.Bundan başqa M=1500 halında göstərilən reoloji kəmiyyətlərin PEQ-inkonsentrasiyasından asılılığı öyrənilmişdir:a) aqar gelinin axmasının astana gərginliyinin (qırılma gərginliyi) gelə daxil edilmişPEQ-in konsentrasiyasından asılılığında qeyri-monotonluq müşahidə olunur. Əyri c=2%ətrafında maksimumdan keçir.b) kiçik konsentrasiyalarda gelin özlülüyü aqara PEQ əlavə etdikdə zəif artır, böyükkonsentrasiyalarda isə azalır.Qeyd olunan qanunauyğunluqlar göstərir ki, PEQ molekulları kiçik konsentrasiyalardahəm assosiatların, həm də assosiatlararası tikişlərin yaranmasında iştirakedir. Böyük konsentrasiyalarda isə PEQ molekulları geldən ayrılaraq özləri ayrı-ayrıkiçik aqreqatlar əmələ gətirir və ya qlobulyar konformasiyaya keçir. Nəticədə PEQ-inböyük konsentrasiyalarda aqar gelinin möhkəmliyinin və özlülüyünün əvvəlkiqiymətləri bərpa olunur.İşdə eyni zamanda optik sıxlığının dispersiyası metodu ilə K 2 SO 4 duzunun aqarınsulu məhlullarında geləmələgəlmə prosesləri tədqiq edilmişdir. Aqarın konsentrasiyası0,01, 0,3 mol hissələr arasında dəyişmişdir.Optik sıxlığın temperatur asılılığı gelisoyutmaqla (80-dən otaq temperaturuna qədər), həm də qızdırmaqla (otaqtemperaturundan gelin ərimə temperaturuna qədər) tədqiq edilmişdir. Soyutma vəqızdırma əyriləri böyük istilik histerezisi ilə müşaiyyət olunurlar.Geləmələgəlmə proseslərində baş verən dəyişiklikləri xarakterizə edən parametrlər– T ərimə , T bərk histerezis həlqəsi, optik sıxlıq, sistemdə olan molekulüstü hissəciklərin