prezentacija

Kako svet vidi KU u SrbijiEthical behavior offirmsEfficacy of corporateboards130/142The GlobalCompetitiveness Report2011–2012 (142 zemlje)136/142114/142Strength of auditingand reportingstandardsProtection of minorityshareholders’interests140/142© 2012 KPMG Beograd d.o.o, a limited liability company and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated withKPMG International Cooperative (‘KPMG International’), a Swiss entity. All rights reserved.4

Zašto je važno KU?Prilivkapitala(jeftinijikapital)OperativnaefikasnostPravilnoraposređenaprava iodgvornosti(KU)Dugoročni iodrživrazvojPovećanjevrednostiakcionarskihudela© 2012 KPMG Beograd d.o.o, a limited liability company and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated withKPMG International Cooperative (‘KPMG International’), a Swiss entity. All rights reserved.5

Zakoni i propisi koji utiču na korporativno upravljanjeZakon o privrednim društvima Zakon o tržištu kapitalaZakon o preuzimanju akcionarskih društavaOstali zakoni (o porezima, stečaju itd.)ZPD novine:Odbor društvaUnutrašnji nadzorKodeksi korporativnog upravljanja(Privredne komore Srbije i Beogradske berze)Pravila i procedure poslovanja BeogradskeberzeScorecard korporativnog upravljanjaPrivredne komore Srbije i Beogradske berze© 2012 KPMG Beograd d.o.o, a limited liability company and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated withKPMG International Cooperative (‘KPMG International’), a Swiss entity. All rights reserved.6

Odbordruštva“…najveće razlike među evropskimkompanijama postoje u sastavu odborašto je zabrinjavajuće budući da jeoptimalno članstvo u odborima jedan odnajvažnijih ciljeva svake kompanije…”

Dužnosti Odbora (Zakon i najbolja praksa)PraviloposlovneproceneFiducijarnadužnostDužnostnadzoraDužnostpažnjeDužnostlojalnosti“Kad ste član u pet odbora, to vam jepravi raj – kao da ste stalno u đakuziju.Ne zahteva se nikakvo ulaganje napora.Odete na sastanak jednom mesečno uvozilu koje je za vas obezbedilakompanija, zauzmete ozbiljan i mudarstav i u dva navrata kažete „Slažem se‟.”Jedan direktor, 1962*© 2012 KPMG Beograd d.o.o, a limited liability company and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated withKPMG International Cooperative (‘KPMG International’), a Swiss entity. All rights reserved.8

Glavne nadležnosti Odbora direktoraA. Strategija - utvrđivanjestrategije i poslovnih ciljevadruštvaB. Nadzor1. Nadzor nad sprovoĎenjem strategije2. Imenovanje direktora društva i utvrĎivanjenjihovih nadoknada3. Upravljanje rizicima4. Organizacija unutrašnjeg nadzora udruštvu5. Formiranje komisija odbora društva“Javna je tajna da većina izvršnihrukovodilaca i članova odbora neume da izrazi cilj, nišu ikonkurentsku prednost svogposla u jednoj jednostavnojrečenici. Ako oni to ne umeju,onda ne ume niko.”M. Rukstad i D. Collis,“Can you say what your strategy is?”,Harvard Business Review (april 2008)© 2012 KPMG Beograd d.o.o, a limited liability company and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated withKPMG International Cooperative (‘KPMG International’), a Swiss entity. All rights reserved.9

Sistemi upravljanja© 2012 KPMG Beograd d.o.o, a limited liability company and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated withKPMG International Cooperative (‘KPMG International’), a Swiss entity. All rights reserved.10

Dvodomni sistemupravljanjaJednodomni sistemupravljanjaOsnovne karakteristikeBira i razrešavaSkupština akcionaraPredstavljaju i izveštavajuOdbor direktoraNeizvršni direktori nadziru radizvršnih direktora, predlažu poslovnustrategiju, odlučuju o davanjuodobrenja izvršnim direktorima uslučaju postojanja ličnog interesa.Izvršni direktori vode poslove društvai zastupaju društvo; izveštavajuneizvršne direktore.Bira i razrešavaBira, razrešava, vodi i nadzireSkupština akcionaraNadzorni odbor-Neizvršni direktori-Izvršni odbor-Izvršni direktori-Predstavljaju i izveštavajuIzveštavaju i odgovaraju© 2012 KPMG Beograd d.o.o, a limited liability company and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated withKPMG International Cooperative (‘KPMG International’), a Swiss entity. All rights reserved.11

Odbor i CEO (Generalni direktor tj. GD)GD vodi firmuMale firme, GD je dugo na toj funkcijiFirme vlasnika osnivačaDominira GDZavisni direktoriMala moć neizvršnih članova odboraAktivizam interesnih grupaOrijentisanost na konsenzusFirmu vodi unutrašnja organizacijaNevladine organizacije, firme čiji je rast zasnovanna znanju, zaštićene birokratijeVelika moć generalnog direktora“Kada sve ovo uzmete u obzir,kada je Odbor za kompaniju i bolje(sa ekonomske tačke gledišta)da izabere jednodomni GD a kadadvodomni sistem?Mala moć generalnog direktoraKontrole i ravnotežaDirektori iz i izvan firme(anglosaksonsko)ili dvodomni sistem u Severnoj EvropiDominantna interesna grupa(kontrolni akcionar)Firmu vode akcionariVeće kompanijeKompanije na berziVelika moć neizvršnih članova odboraKina, Rusija, Indija, Južna Evropa, LatinskaAmerikaFirmu vodi kontrolni vlasnikDržavne industrijePorodične firme© 2012 KPMG Beograd d.o.o, a limited liability company and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated withKPMG International Cooperative (‘KPMG International’), a Swiss entity. All rights reserved.12

Novine koje donosi ZPD u oblasti KU – Odbor društvaJavna akcionarska društva obavezno imaju odbor direktora(čl. 383).Mandat OdboraZPD produžava mandat direktora ali ga ograničava na 4 godine sapravom na ponovni izborSastav Odbora■ Direktori društva mogu biti izvršni i neizvršni, s tim ako se radi o javnimakcionarskim društvima (jednodomni sistem), broj neizvršnih direktoramora biti veći od izvršnih direktora (čl. 387).■ Direktor ne može biti lice koje je direktor ili član nadzornog odbora uviše od pet društava■ U javnom a.d. predlog kandidata za direktora mogu dati komisija zaimenovanje i akcionari koji imaju pravo na predlaganje dnevnog reda.(čl. 384(3)).■ Precizirani su uslovi za nezavisnog direktora.© 2012 KPMG Beograd d.o.o, a limited liability company and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated withKPMG International Cooperative (‘KPMG International’), a Swiss entity. All rights reserved.13

Novine koje donosi ZPD u oblasti KU – Odbor društvaPrisustvo lica sednicama Odbora■ Mogu prisustvovati direktori, članovi komisija i revizor koji mora bitiprisutan kada se raspravlja o finansijskim izveštajima (čl. 405).Uređeno je izveštavanje Odbora direktora od strane izvršnih direktora(čl. 416).© 2012 KPMG Beograd d.o.o, a limited liability company and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated withKPMG International Cooperative (‘KPMG International’), a Swiss entity. All rights reserved.14

Komisije OdboraStalno usložnjavanje poslovnogokruženjaPovećanje zahteva iodgovornostiFormiranjekomisijeOdboraBavljenje većim brojemsloženih pitanja naefikasniji načinRazvija stručnost zaposlove društva poposebnim oblastimaPovećava objektivnost inezavisnost mišljenja© 2012 KPMG Beograd d.o.o, a limited liability company and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated withKPMG International Cooperative (‘KPMG International’), a Swiss entity. All rights reserved.15

Komisije Odbora u EvropiProsečan broj ustaljen na 3 komisije pokompaniji;Komisija za reviziju se sreće u 94%kompanija (pre deset godina u 56%); Komisija za naknade je druga najčešćakomisija Odbora (u 89% kompanija);Komisije za strateško planiranje nepredstavljaju evropski standard. (broj jeporastao za 50%).© 2012 KPMG Beograd d.o.o, a limited liability company and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated withKPMG International Cooperative (‘KPMG International’), a Swiss entity. All rights reserved.16

Komisije Odbora u Evropi© 2012 KPMG Beograd d.o.o, a limited liability company and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated withKPMG International Cooperative (‘KPMG International’), a Swiss entity. All rights reserved.17

Novi ZPDKomisije Odbora■ Javna AD nisu u obavezi da formiraju komisiju za naknade i/ili komisijuza imenovanje, ali su u obavezi da ukoliko ih nisu obrazovali obezbedeobavljanje poslova iz njihove nadležnosti od strane odbora direktora(nadzornog odbora u dvodomnom sistemu) (čl. 409).■ Obavezna je Komisija za reviziju. Članovi komisije za reviziju mogu bitisamo neizvršni direktori društva, a njen predsednik mora biti nezavisandirektor. Dodatno, jedan član ove komisije mora biti lice koje posedujeodgovarajuća znanja i radno iskustvo u poslovima finansijai računovodstva, i ispunjava uslove nezavisnosti od društva, pa ukoliko izreda neizvršnih direktora koji su članovi ove komisije nisu obezbeđeniovi uslovi, ovog člana imenuje skupština društva (čl. 410).■ Izveštaji komisija Odbora moraju biti uvršteni u dnevni red prve narednesednice Skupštine (čl. 412 i 413).© 2012 KPMG Beograd d.o.o, a limited liability company and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated withKPMG International Cooperative (‘KPMG International’), a Swiss entity. All rights reserved.18

Unutrašnjinadzor

Najveće novine koje je doneo ZPD u oblasti KU – unutrašnji nadzorNadzor(Interna revizija, UO,Compliance…)Informacija ikomunikacijaKontrolne aktivnostiInterna kontrola u užem smislu(ISO i drugi standardi, SAP,uspostavljanje kontrolnih aktivnosti)Procene rizika(ocena procesa, kreiranje scenarija, stres testovi,sagledavanje rizika)Kontrolno okruženje(etika, kultura poslovanja, meĎuljudski odnosi, HR politike, ton savrha…)© 2012 KPMG Beograd d.o.o, a limited liability company and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated withKPMG International Cooperative (‘KPMG International’), a Swiss entity. All rights reserved.20

Najveće novine koje je doneo ZPD u oblasti KU – unutrašnji nadzorUnutrašnji nadzor obuhvata tekuću, svakodnevnu kontrolu ireviziju društva, kao i:■ Finansijsku funkciju,■ Poslovanje društva,■ Compliance (tzv),■ Upravljanje rizicima i■ Korporativno upravljanje (čl. 452).■ Društvo svojim aktima uređuje način sprovođenja i organizaciju rada unutrašnjegposlovanja, imenuje najmanje jedno lice nadležno za unutrašnji nadzor poslovanja.Takođe, predviđeni su i uslovi koje to lice mora da ispunjava. U javnim akcionarskimdruštvima najmanje jedno lice nadležno za unutrašnji nadzor poslovanja mora daispunjava uslove propisane za internog revizora u skladu sa zakonom kojim se uređujeračunovodstvo i revizija. Detaljno su regulisani i poslovi unutrašnjeg nadzora (čl. 451).© 2012 KPMG Beograd d.o.o, a limited liability company and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated withKPMG International Cooperative (‘KPMG International’), a Swiss entity. All rights reserved.21

Ko je u srpskim firmama nadležan za postupke nadzora i revizije?Internal auditfunctionAudit Committee13%12%13%7%13%26%Manufactur.ConstructionRetail TradeRevisionCommissionManagementBoard92%92%Credit Board0%7%5%General Meeting50%None63%75%85%Executive Board42%Without answer3%0%3%Without answer8%Banking© 2012 KPMG Beograd d.o.o, a limited liability company and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated withKPMG International Cooperative (‘KPMG International’), a Swiss entity. All rights reserved.22

Najveće novine koje je doneo ZPD u oblasti KU – unutrašnji nadzorEksternirevizorBez obzira na izabrani sistemupravljanja, odbor društvaobavezan je da formirakomisiju za revizijuSAKomisija zarevizijuOdbor društvaPosloviunutrašnjegnadzoraVrhovni organ zadužen zaunutrašnji nadzor(Neizvršni/Nezavisni članovi)© 2012 KPMG Beograd d.o.o, a limited liability company and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated withKPMG International Cooperative (‘KPMG International’), a Swiss entity. All rights reserved.23

Nadležnosti Komisije za revizijuKomisijaza revizijuUpravljanjerizikomFinansijskoizveštavanjeInterna ieksternarevizijaPriprema, predlaže i proverava politikuupravljanja rizicimaDaje predlog Odboru za imenovanje irazrešenje internog revizoraVrši nadzor nad radom internog revizoraPriprema, predlaže i proverava sprovoĎenjeračunovodstvenih politikaOcenjuje primenu računovodstvenihstandarda i sadržinu finansijskih izveštajaSprovodi postupak izbora eksternog revizoraVrši nadzor nad postupkom revizije© 2012 KPMG Beograd d.o.o, a limited liability company and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated withKPMG International Cooperative (‘KPMG International’), a Swiss entity. All rights reserved.24

Neki uobičajeni znaci upozorenjaSloženi poslovni ili organizacioni aranžmani bez jasne poslovne svrheVelike transakcije zaključene u poslednji čas zbog kojih finansijski izveštajiizgledaju mnogo boljePromene revizora zbog nesaglasnosti oko računovodstvenih politika i revizijeOklevanje ili davanje nepotpunih podataka na pitanja o finansijskim izveštajimaLoš sistem internog izveštavanjaInsistiranje CEO i CFO da budu prisutni na sastancima Odbora odnosnoKomisije za reviziju i internih odnosno eksternih revizoraIsuviše bliska ili apsolutna podudarnost izmeĎu planiranih i ostvarenih rezultataMenadžeri koji uvek ostvaruju 100% potencijalnih bonusaSlaba ili ograničena interna revizijaNeobične računovodstvene politike© 2012 KPMG Beograd d.o.o, a limited liability company and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated withKPMG International Cooperative (‘KPMG International’), a Swiss entity. All rights reserved.25

Interne kontrole i Interna revizijaInterne kontroleProces uspostavljen od Odbora(strateški nivo) i menadžmenta(operativni nivo)Sprovode ga svi zaposleniObezbeĎenje razumnogostvarenja ciljevaFokus: Deo inherentnog rizika nakoji je moguće uticati merama zaumanjenjePrimena kontrolnog Okvira:pretpostavka za procenjivanjeCOSO okvir - zahtev USSecurities and ExchangeComission (SEC) – SarbanesOxley Act 2002Interna revizijaNezavisna, objektivna aktivnostuveravanja i konsultovanjanamenjena povećanju kvaliteta ipoboljšanju poslovanjaorganizacije.© 2012 KPMG Beograd d.o.o, a limited liability company and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated withKPMG International Cooperative (‘KPMG International’), a Swiss entity. All rights reserved.26

Povelja interne revizijeFormalni dokument koji definiše svrhu, nadležnost i odgovornost internerevizije u organizaciji.Ustanovljava poziciju interne revizije, autorizuje pristup dokumentimaorganizacije, zaposlenima i imovini relevantnoj za obavljanje revizije, i definišeobim aktivnosti.Odobrena od odbora za reviziju ili nadzornog odbora.Izvršni rukovodilac revizije periodično ocenjuje da li svrha, nadležnost iodgovornost definisani u povelji i dalje omogućavaju funkciji interne revizije daostvaruje svoje ciljeve na adekvatan način. Rezultati se prezentuju višemrukovodstvu i odboru za reviziju.© 2012 KPMG Beograd d.o.o, a limited liability company and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated withKPMG International Cooperative (‘KPMG International’), a Swiss entity. All rights reserved.27

Organizacioni položaj interne revizijeIzvršni rukovodilac revizijefunkcionalno odgovara za svoj radodboru (Nadzornom odboru iliOdboru direktora preko Komisije zareviziju), a administrativnopredsedniku izvršnog odboraorganizacije tj. generalnomdirektoru.Kao minimum, izvršni rukovodilacrevizije treba da odgovara za svojrad individui u organizaciji kojaima dovoljno autoriteta dapromoviše nezavisnost i daobezbedi sveobuhvatnost revizija,adekvatno razmatranje rezultataobavljenih angažovanja internerevizije i adekvatne korektivneakcije organizacije u vezi sapreporukama interne revizije.© 2012 KPMG Beograd d.o.o, a limited liability company and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated withKPMG International Cooperative (‘KPMG International’), a Swiss entity. All rights reserved.28

Priroda posla interne revizijeDa proceni i da odgovarajuće preporuke za poboljšanje procesakorporativnog upravljanja:Promovisanja odgovarajućih etičkih vrednostiObezbeĎenja efektivnog upravljanja dodeljivanjem odgovornosti u organizacijiPrenošenja informacija o riziku i kontroli odgovarajućim delovima organizacijeKoordiniranja informacija i njihovog prenošenja izmeĎu odbora, eksterne iinterne revizije i menadžmenta.Da proceni učinkovitost i doprinese unapređenju procesa upravljanjarizicima:Da li su ciljevi i planovi i dalje u vezi sa strategijom organizacije?Da li su ključni rizici identifikovani i procenjeni?Da li su uspostavljeni adekvatni odgovori na rizik i da li oni povezuju riziksa predefinisanom spremnošću organizacije za prihvatanjem rizika?Da li se relevantne informacije o riziku blagovremeno komunicirajuodreĎenim nivoima primaoca u organizaciji?© 2012 KPMG Beograd d.o.o, a limited liability company and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated withKPMG International Cooperative (‘KPMG International’), a Swiss entity. All rights reserved.29

Implementacija sistema interne kontrole i upravljanja rizicima?Odbor je odgovoran za sisteminternih kontrola i upravljanjerizicima. Menadžment kreira iimplementira sistem internihkontrola.Interna revizija je funkcija na nivouOdbora direktora tj. Nadzornogodbora.External Auditor (EA)24%Management Board (MB)21%Supervisory Board (SB)7%Internal auditor/internal audit department (IA)2%ManagementCommission for monitoring of bank operations /Audit Commission1%1%No such function31%Without answer15%© 2012 KPMG Beograd d.o.o, a limited liability company and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated withKPMG International Cooperative (‘KPMG International’), a Swiss entity. All rights reserved.30

Hvala!Katarina Đulić, Senior Consultant

© 2012. KPMG Beograd d.o.o, a limited liabilitycompany and a member firm of the KPMG network ofindependent member firms affiliated with KPMGInternational Cooperative (KPMG International), aSwiss entity. All rights reserved.The KPMG name, logo and ‘cutting throughcomplexity’ are registered trademarks or trademarksof KPMG International Cooperative (KPMGInternational).