Wypalenie zawodowe

Zespół wypaleniazawodowego wśródzespołów OITDorota MereczZakład Psychologii PracyInstytut Medycyny Pracy

28 grudnia godz. 6.58„Przepełnienie, brak łóżek, nic się nie zmieniło. Piętnaście ciałw półmroku i góra badań do przeanalizowania. Wkraczam dokieratu OIT dźwigając młyński kamień zmęczenia. Mój termosz kawą wysechł przed południem więc dzwonię do żony po ratunek.Chyba mam hyperacuris: podskakuję na każdy najmniejszy dźwięk.Robota musi być zrobiona chociaż zdążyłem ją już znienawidzić.Ogarnia mnie pragnienie snu w jakimś cichym kącie. Znowuprzyjęcia i kolejna żonglerka łóżkami. Chociaż pacjenci mają różnediagnozy, zaczynam dostrzegać podobieństwa i ich równość wobecnadchodzącej śmierci. Mój OIT podnosi wrzawę: intubować,udrażniać, monitorować, czekać.Czekam. Czekam aż do następnego poranka i trwam. Tak jak moipacjenci, spieszę się by wydostać się stąd i odpocząć.”Diary of ICU slaveShane Neilson

Długotrwała się reakcja na stres,która pojawia się szczególnie częstow zawodach, w których praca polegana kontakcie z ludźmiCharakteryzuje się obecnością trzechstanów:1. wyczerpania emocjonalnego2. depersonalizacji3. obniżonej oceny osiągnięćosobistych

To proces, który stopniowo się rozwijaWażnym czynnikiem rozwoju wypalenia jestchroniczne doświadczanie niepowodzenia wzmaganiu się ze stresem zawodowym i powstaniuprzekonania o niemożliwości skutecznegoradzenia sobie z trudnościami, konfliktami,uciążliwościami obecnymi w życiu zawodowym(H. Sęk)Kolejnym czynnikiem wpływającym na rozwójwypalenia zawodowego jest rażący rozziewpomiędzy ideałami, marzeniami a realiamiwykonywania zawodu i bolesne tracenie złudzeń

BrakpoczuciaosiągnięćosobistychdepersonalizacjaWyczerpanie emocjonalne

To proces, który stopniowo się rozwijaEtap I to brak równowagi pomiędzy wymaganiami(stresem) a własnymi zasobami potrzebnymi doradzenia sobie z nimEtap II – rozwijają się negatywne postawy izachowania takie jak: skłonność do traktowaniainnych w obojętny, mechaniczny sposób czycyniczna koncentracja na zaspokajaniu własnychpotrzeb. W ten sposób rozwija się depersonalizacja.Jest ona próbą dystansowania się odniesprzyjającego otoczeniaEtap III – dystans od innych utrzymuje się i pogłębia,co utrudnia wykonywanie pracy i radzenie sobie ztzw. czynnikiem ludzkim. Zaczynają się pojawiaćmyśli, że jest się „do niczego”

Edelwich i Brodsky sądzą, że wypalenie topostępująca utrata idealizmu, energii i celudotykająca ludzi w zawodach, których istotąpracy jest kontakt z drugim człowiekiem,która pojawia się na skutek warunków wjakich pracująWyróżniają 4 stadia tego procesu:idealizmstagnacjafrustracjaapatia

CZYNNIKI ZWIĘKSZAJĄCE RYZKO WYPALENIATreści pracyKonfliktyinterpersonalneWarunki pracyWypaleniezawodoweCzynnikiosobowościoweKonflikt roliSytuacja rodzinnaZmiennedemograficzne

Wypalenie zawodowe pociąga zasobą dalsze skutki w postaci:braku zadowolenia z pracy,pogorszenia funkcjonowania w pracy,narastania problemów rodzinnych,dolegliwości somatycznych i innychproblemów zdrowotnych,obniżenia poziomu identyfikacji ze swojągrupą zawodową,pasywnego i/lub pesymistycznegopodejścia do życiazbyt autorytarnego stylu kierowania

WSKAŹNIKI WYPALENIA NA OIT403036,233,2liczba punktów201019,4 19,811,56,1mężczyźnikobiety0wyczerpanieemocjonalnedepersonalizacjaosiągnięciaosobiste

WSKAŹNIKI WYPALENIA NA OIT403034,536,0liczba punktów201021,417,711,57,2lekarzepielęgniarki0wyczerpanieemocjonalnedepersonalizacjaosiągnięciaosobiste

WSKAŹNIKI WYPALENIA NA OIT4034,5 34,53028,6liczba punktów201018,014,45,2Lekarze:mężczyźnikobiety0wyczerpanieemocjonalnedepersonalizacjaosiągnięciaosobiste

Wysoki poziom wyczerpaniaemocjonalnego (pow. 24. punktów) uzyskało36% lekarzy28% pielęgniarek/pielęgniarzy30% mężczyzn35% kobiet

Wysoki poziom depersonalizacji(pow. 9. punktów) uzyskało56% lekarzy48% pielęgniarek/pielęgniarzy70% mężczyzn25% kobiet

Niski poziom poczucia osiągnięćosobistych (pow. 29. punktów) uzyskało:28% lekarzy20% pielęgniarek/pielęgniarzy17% mężczyzn35% kobiet

Źródła dyskomfortu i stresu w OITpodejmowanie decyzji w wielkim pośpiechu,duża częstość nieprzewidywalnych zdarzeń,wymagających szybkich reakcji (brak kontroli),częste przypadki zgonów negatywniewpływające na poczucie zawodowejskuteczności,dylematy etyczne w związku z podejmowanymidecyzjami,kontakty z rodzinami pacjentów,problemy organizacyjne

Najpowszechniejsze stresorySTRESORCZĘSTOŚĆSIŁAPRODUKTBrak łóżek/ich rozmieszczenie1.592.404.08Wzmożone napięcie1.462.273.52Negatywny wpływ czasu pracy nażycie rodzinne1.522.023.38Rozmowy z rodzinami pacjentów1.601.462.45Negatywny wpływ stresu na życieprywatne1.191.932.73Konieczność kompromisów1.102.052.76Zaprzestanie leczenia1.391.592.30Dokształcanie się1.511.412.24Podejmowanie decyzji wpojedynkę1.531.322.04

Najpowszechniejsze stresorySTRESORCZĘSTOŚĆSIŁAPRODUKTKontakt ze śmiercią1.581.252.01Brak snu1.161.702.26Lęk przed popełnieniem błędu1.091.712.07Trudne relacje ze starszymikolegami1.041.782.05Nadgorliwe/niewłaściwe leczenie1.061.691.97Problemy z zarządzającymi1.231.291.72Zespołowe podejmowanie decyzji1.510.931.44Brak uznania dla własnej pracy1.011.311.75Konflikty pomiędzy OIT a pracąoperatorów0.911.301.61

CZYNNIKI ZWIĘKSZAJĄCE RYZYKOWYPALENIASkłonność doreagowaniaagresjąDepersonalizacjaPłeć męska

Napięcie/lękStosowanierozwiązań siłowychOsiągnięciaosobisteZmęczenieDepresyjnośćWyczerpanieemocjonalne

Wyczerpujące badania środowiskalekarskiego pod kątem stresu, zaburzeństanu zdrowia i wypalenia zawodowego niesą częste,Metaanalizy tych badań wskazują, że ok. 22-46% lekarzy zatrudnionych w szpitalachprzynajmniej raz w życiu doświadczałoobjawów spełniających kryteria zaburzeńzdrowia psychicznego

Praca na OIT uznawana jest za jedną znajbardziej obciążających psychicznie (ok.12% lekarzy brytyjskich zatrudnionych natych oddziałach cierpi na zaburzeniadepresyjne, prawie 30% jest takzestresowanych, że utrudnia im to codziennefunkcjonowanie, 3% ma myśli samobójcze.

Stosowanie używek i środkówpsychogennych18% przyznaje się do częstego picia większych ilościalkoholu,53% przyznaje się do regularnego picia niewielkichilości alkoholu,4% deklaruje całkowitą abstynencję,5% zarówno dużo pije jak i dużo pali,12% stosuje środki ułatwiające zasypianie,4% przyjmuje antydepresanty,4% przyjmuje leki przeciwlękowe,5% przyznaje się do używania miękkich narkotyków.

Udzielone objawy wypaleniaPielęgniarki z tendencją do porównańspołecznych miały silniejsze objawywypalenia jeśli ich współpracownicy skarżylisię lub manifestowali takie objawy(Groenestjn, 1992),jeśli jesteś w środowisku „zarażonymwypaleniem” masz większe szanse na to bysamemu doświadczać wypalenia,im więcej i im częściej słyszysz narzekanietym większe prawdopodobieństwo, że samwkrótce zaczniesz narzekać.