Arfer orau mewn darllen ac ysgrifennu disgyblion 7 i 14 oed - Estyn

Arfer orau mewn darllen ac ysgrifennu disgyblion 7 i 14 oedEbrill 2008arfer yn ymwneud yn uniongyrchol ag ansawdd yr hyn y maent yn ei ddarllen a’iglywed. Mae testunau hefyd yn cynnwys ystod o gyfryngau, fel fideos, tapiau sain achylchgronau arbenigol sy’n herio’r dybiaeth fod darllen yn ymwneud â llyfrau ynunig.58 Yn yr arfer orau, mae staff:• yn helpu disgyblion i ddod yn ddarllenwyr craff, sy’n gallu llunio barnau am ystyr,cywirdeb ac ansawdd yr hyn y maent yn ei ddarllen;• yn annog disgyblion i ddarllen yn eang er pleser a datblygu arferion darllenhamdden sy’n hanfodol ar gyfer bywyd;• yn galluogi disgyblion i ddarllen mewn gwahanol ffyrdd at wahanol ddibenion, felchwilio am benawdau a geiriau allweddol, rhagweld ymateb cymeriad iddigwyddiadau mewn naratif ac ystyried dehongliadau gwybodaeth amgen;• yn helpu disgyblion i gaffael ystod o strategaethau adfer gwybodaeth, feldefnyddio mynegeion a systemau TGCh; ac• yn gwneud defnydd da o fentrau fel ‘Cysgodi Medal Carnegiel’ a ‘DarllenwchFiliwn o Eiriau’ Sgiliau Sylfaenol Cymru.59 Mae disgyblion yn ysgrifennu orau pan fydd yr ysgrifennu yn berthnasol i’whanghenion a’u diddordebau. Mae hyn yn digwydd pan fyddant yn ysgrifennu argyfer dibenion a chynulleidfaoedd go iawn, er enghraifft, erthyglau ar gyfercylchgronau, pamffledi neu bosteri ar faterion testunol, cyflwyniadau llafar,adolygiadau ar gyfer clwb llyfrau a storïau, cerddi a sgriptiau drama sy’n cael eurhannu ag eraill.60 Caiff yr ysgrifennu gorau ei ysgogi gan drafodaeth neu weithgaredd ymarferol, feldrama, chwarae rôl neu greu yn fyrfyfyr, sy’n ymestyn ffordd disgyblion o feddwl ermwyn iddynt gael digonedd o syniadau ar gyfer eu hysgrifennu. Mae ysgrifennu dagan ddisgyblion fel arfer o ganlyniad i symbyliad pwerus, fel nofel neu stori fer, dramaneu farddoniaeth neu symbyliad nad yw’n llenyddol, fel pamffled addysgiadol neuerthygl mewn papur newydd neu ffilm neu raglen deledu sy’n ysgogi syniadau.61 Mae addysgu gwahanol fathau o ysgrifennu yn effeithiol yn cynnwys esbonionodweddion gwahanol fathau o destun a’r technegau y mae awduron yn eudefnyddio i greu effeithiau penodol. Mae staff a disgyblion yn gweithio gyda’i gilyddar ddarn o waith sy’n modelu’r medrau y mae angen i ddisgyblion eu defnyddiodrostynt eu hunain. Mae disgyblion yn dysgu am nodweddion gwahanol destunau arlefel testun cyfan, brawddeg a gair. Maent yn dysgu sut i osod darn o ysgrifennu athrefnu eu syniadau, ffurfio brawddegau mewn gwahanol ffyrdd a dewis yr eirfa orau.Yn raddol, mae disgyblion yn dysgu sut i ddefnyddio technegau penodol felcyflythrennu, delweddaeth, rhythm a rhethreg i gyfleu ystyr.62 Gwelir y safonau ysgrifennu gorau fel arfer pan fydd ysgrifennu’n cael ei addysgu felproses gyfansoddi sy’n cynnwys diwygio, golygu a rhannu drafftiau ag eraill. Oganlyniad, mae disgyblion yn dysgu ffyrdd o wella cynnwys, mynegiant a chywirdebeu gwaith. Maent yn dysgu arferion ysgrifennu da y maent wedyn yn eu cymhwysoyn annibynnol.17