program ochrony przyrody - Państwowe Gospodarstwo Leśne LASY ...

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpelePROGRAM OCHRONY PRZYRODYSPIS TREŚCI:Str.I. Wstęp. 7I.1. Cel, zakres, podstawy prawne i metodyka. 8I.2. Wykonawcy 11II. Charakterystyka ogólna. 12II.1. PołoŜenie. 12II.2 Struktura uŜytkowania ziemi wg gmin. 15II.3. Dominujące funkcje lasu. 20II.4. Zarys historii gospodarki leśnej. 25III. Walory przyrodniczo – leśne. 39III.1. Klimat. 39III.2. Gleby. 40III.3. Wody. 42III.4. Torfowiska. 45III.5. Roślinność. 51III.5.1. Zespoły leśne. 54III.5.2. Porosty. 60III.5.3. Mchy. 61III.5.4. Rośliny naczyniowe. 63III.6. Siedliskowe typy lasu. 75III.7. Drzewostany. 76III.7.1. Bogactwo gatunkowe i struktura. 77III.7.2. Pochodzenie. 79III.7.3. Zgodność składu gatunkowego z siedliskiem. 81III.7.4. Formy degeneracji ekosystemu leśnego. 82III.7.5. Zasoby drzewne. 83III.8. Fauna. 85III.8.1. Płazy i gady. 88III.8.2. Ryby. 89III.8.3. Ptaki. 89III.8.4. Ssaki. 923

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleIV. ZagroŜenia. 94IV.1. ZagroŜenia wywołane szkodliwym oddziaływaniemczynników antropogenicznych. 95IV.1.1. Stopień zanieczyszczenia powietrza i gleby szkodliwymisubstancjami. 95IV.1.2. Procent defoliacji drzewostanów. 98IV.1.3. Poziom uszkodzeń – strefa uszkodzeń. 99IV.1.4. Wykaz obiektów uciąŜliwych dla środowiska. 99IV.2. ZagroŜenia wód. 100IV.2.1. Wody powierzchniowe. 100IV.2.2. Wody podziemne. 103IV.3. ZagroŜenia wywołane przez szkodliwe czynniki biotyczne.105IV.3.1. Szkody powodowane przez owady. 105IV.3.2. Szkody powodowane przez ssaki. 112IV.3.3. Szkody powodowane przez grzyby. 114IV.4. ZagroŜenia abiotyczne. 116IV.5. Bezpośrednie oddziaływanie człowieka na las. 118IV.6. Hałas. 120IV.7. Odpady. 122IV.8. Gospodarka ściekowa. 126V. Plan działań z zakresu ochrony przyrody. 127V.1. Kształtowanie granicy polno-leśnej. 127V.2. Kształtowanie stosunków wodnych. 129V.3. Kształtowanie stref ekotonowych. 131V.4. Szczególne formy ochrony. 131V.5.Ochrona róŜnorodności biologicznej oraz technicznei gospodarcze działania proekologiczne. 141V.6. Rekreacja i turystyka. 142V.7. Promocja. 147VI. Ochrona wartości kulturowych. 148VII. Wybrane zagadnienia z hodowli i uŜytkowania lasu. 157VIII. Edukacyjna rola programu ochrony przyrody. 159IX. Literatura. 160X. Kronika. 162XIII.Mapa walorów przyrodniczych Nadleśnictwa Korpele– Mapa komputerowa w skali 1:25 000.4

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleZestawienie tabel:*Nadleśnictwo KorpeleStr.1. Zestawienie powierzchni wg leśnictw. 132. UŜytkowanie gruntów wg gmin. 153. . Zestawienie powierzchni gruntów będących w posiadaniu NadleśnictwaKorpele (w ha) według grup i rodzajów uŜytków kategorii 16uŜytkowania z podziałem na województwa, powiaty, gminy4. Podział N.K.* na grupy funkcji lasu i kategorie ochronności. 225. Wykaz jezior i rzek. 446. Wykaz bagien i torfowisk 477. Skład ziaren pyłków drzew dawniej, a obecny udział gatunków. 528. Wykaz porostów. 619. Wykaz mszaków. 6210. Wykaz roślin naczyniowych. 6311. Porównanie siedliskowych typów lasu z lat 1960, 1994, 2004. 7512. Porównanie wybranych cech taksacyjnych drzewostanów nadleśnictwai kraju (Wzór 1a). 7613 Zestawienie powierzchni i miąŜszości drzewostanów wg grupwiekowych i bogactwa gatunkowego (Wzór 13). 7814. Zestawienie powierzchni i miąŜszości drzewostanów wg grupwiekowych i bogactwa struktury (Wzór 14). 7915. Zestawienie powierzchni i miąŜszości drzewostanów wg rodzajówi pochodzenia drzewostanów oraz grup wiekowych (Wzór15). 8016. Zestawienie powierzchni wg zgodności składu gatunkowegodrzewostanów z siedliskiem (Wzór 20). 8117. Zestawienie powierzchni wg form degradacji lasu – borowacenie(Wzór 22). 8218. Zestawienie powierzchni wg form degradacji lasu – monotypizacja(Wzór 23). 8219. Zestawienie drzewostanów nadleśnictwa pod względem zasobnościwg gatunków panujących. 8320. Porównanie niektórych wskaźników stanu zasobów drzewnychw kolejnych w latach 1970-2004. 8421. Wykaz płazów. 8822. Wykaz gadów. 8823. Wykaz ryb. 8924. Wykaz ptaków. 9025. Wykaz ssaków. 9326. Dane o emisji zorganizowanej zakładów z powiatu szczycieńskiegoza rok 1998. 9627. Poziom stęŜeń zanieczyszczeń w odniesieniu do 24 godzin –Szczytno 2000-2002. 9728. StęŜenie SO 2 i NO 2 w powietrzu dla SPO II rzędu z NadleśnictwaStrzałowo i Olsztyn. 9729. Wartość pH wody i stęŜenie pierwiastków w wodzie dla SPO IIrzędu z Nadleśnictwa Strzałowo i Olsztyn. 9830. Obserwacje i pomiary na stałych powierzchniach obserwacyjnychdla SPO I rzędu – średnie defoliacje i odbarwienie drzewostanów.995

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele31. Ocena jakości wód rzek na terenie N.K.* z lat 1997-98. 10132. Ocena jakości wód rzek na terenie N.K.* w 2002 r. 10133. Podstawowe dane morfometryczne jezior z obszaru N.K.*, badanychw 1997 r. 10234. Klasyfikacja jakości zwykłych wód podziemnych z obszaru Szczytna.10435. Wykaz głównych zbiorników wód podziemnych na obszarze N.K.*10536. Wykaz wybranych owadów leśnych. 10937. Udział szkód od zwierzyny w uprawach i młodnikach w latach1996-2003.11338. Wykaz obwodów łowieckich z terenu N.K.* 11339. Wykaz zalesionych gruntów porolnych wg lesnictw. 11440. Wypis z kwestionariusza występowania chorób lasu z lat 1998-1999,2003. 11541. Wykaz składowisk komunalnych z terenu N.K.* 12642. Struktura ścieków z zakładów w powiecie szczycieńskim. 12743. Gatunki rzadkie elementu pontyjskiego i subpontyjskiego w rezerwacie„Kulka” 13344. Gatunki pospolite elementu pontyjskiego w rezerwacie „Kulka” 13345. Gatunki roślin wpisane na listę chronionych całkowicie lub częściowow rezerwacie „Kulka” 13346. Gatunki rzadkie i reliktowe z rezerwatu „Sołtysek” 13547. Wykaz pomników przyrody z terenu administracyjnego N.K.* 13648. Wykaz osiedli domków letniskowych z terenu administracyjnegoN.K.* 14249. Wykaz ośrodków wczasowych z terenu N.K.* 14350. Wykaz pól biwakowych, obozowisk harcerskich i parkingów leśnychz terenu N.K.* 14451. Najciekawsze zabytki archeologiczne wpisane do rejestru zabytkówz terenu administracyjnego N.K.* 14952. Wyciąg z wykazu stanowisk archeologicznych z terenu PowiatuSzczytno. 15153. Zabytki nieruchome z terenu administracyjnego N.K.* wpisane dorejestru zabytków 15254. Wykaz cmentarzy ewangelickich 15355. Wykaz parków podworskich 1566

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleZdjęcie 1. Siedziba Nadleśnictwa Korpele.I. Wstęp.Poszerzenie planów urządzania lasu o program ochrony przyrody wynikaz integracji celów trwałej gospodarki leśnej i aktywnej ochrony przyrody. Jest tozgodne z nowym podejściem do ochrony przyrody zapoczątkowanym na konferencji„Szczyt Ziemi” zwołanej przez ONZ w Rio de Janeiro w 1992 roku - „KonwencjaONZ o ochronie róŜnorodności biologicznej”, jak i dokumentem przyjętymprzez Radę Ministrów w dniu 22 kwietnia 1997 roku, zatytułowanym „Polityka leśnapaństwa”. Nowe podejście do ochrony przyrody wyraźnie określa najwaŜniejszepoziomy do jej ochrony - genetyczny, gatunkowy, ekosystemowy i krajobrazowy.Zobowiązuje do działań na rzecz zachowania róŜnorodności biologicznej nietylko na terenach chronionych, ale i poza nimi, tj. na terenach uŜytkowanych gospodarczo.Przeniesienie idei ochrony przyrody poza obszary prawnie chronionewynika z postępującej degradacji wszystkich środowisk przyrodniczych na Ziemi.Lasy Państwowe obok parków narodowych zarządzają terenami mającymistrategiczne znaczenie dla ochrony przyrody w naszym kraju. Na terenach będącychw zarządzie Lasów Państwowych znajduje się znaczna część rezerwatówprzyrody, parków krajobrazowych, uŜytków ekologicznych oraz chronionych gatunkówroślin i zwierząt. Dlatego teŜ na Lasach Państwowych spoczywa obowiązeksporządzania i realizacji programów ochrony przyrody dla nadleśnictw.Cel i zakres programu określony w „Instrukcji sporządzania programu ochronyprzyrody w nadleśnictwie” jest bardzo rozbudowany. Sporządzenie jego wymagawspółpracy wielu specjalistów z róŜnych dziedzin, co wpływa na wysokie koszty7

i długi czas jego realizacji.Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleI.1. Cel, zakres, podstawy prawne i metodyka programu.I.1.a. Cele programu.Program ochrony przyrody w nadleśnictwie sporządzany jest w celu:poprawy warunków ochrony i w miarę moŜliwości wzbogacania zasobów przyrodniczychekosystemów leśnych, a w szczególności zachowania róŜnorodnościbiologicznej na wszystkich poziomach organizacji (genowych, gatunkowych,populacyjnym, ekosystemowym i krajobrazowym),zinwentaryzowanie i zobrazowanie walorów przyrodniczych oraz zagroŜeńprzyrody nadleśnictwa (głównie ekosystemów leśnych),ustalenie hierarchii grup funkcji poszczególnych (całych lub części) kompleksówleśnych,wskazania kolejnych obiektów do objęcia szczególnymi formami ochronyi wstępnego określenia przedmiotów oraz celów i metod ich ochrony,doskonalenia gospodarki leśnej i sprawowania ochrony przyrody z pełnym wykorzystaniemprac glebowo - siedliskowych,preferowania technologii prac leśnych przyjaznych dla środowiska przyrodniczego,uświadomienie wszystkim grupom społeczeństwa obecnych i potencjalnychzagroŜeń lasów oraz środowiska przyrodniczego,umoŜliwienia w przyszłości wykonania szeregu analiz porównawczych dotyczącychzmian stanów lasu i środowiska przyrodniczego,ochrony zabytków kultury materialnej w lasach,opracowania propozycji do planów zagospodarowania przestrzennego.I.1.b. Zakres prac.Zakres Programu Ochrony Przyrody w Nadleśnictwie Korpele:wykonany został dla lasów i gruntów stanowiących własność Skarbu Państwaznajdujących się w zarządzie Nadleśnictwa Korpele;wykonany został na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów regulującychzasady gospodarki leśnej i sposobu prowadzenia ochrony przyrodyw Lasach Państwowych;dotyczy lasów zagospodarowanych, tj. ochronnych i gospodarczych;8

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpeledla lasów objętych ochroną rezerwatową zawiera tylko najwaŜniejsze informacje,poniewaŜ dla tych obszarów opracowane są oddzielne plany ochrony rezerwatów;Całość prac związanych z opracowaniem Programu Ochrony Przyrody dla NadleśnictwaKorpele wykonano w oparciu o następujące instrukcje i wytyczne:„Instrukcja sporządzania programu ochrony przyrody w nadleśnictwie” – Warszawa1996.„Instrukcja ochrony lasu cz. I” załącznik do zarządzenia Nr 72 DGLP z dnia6.08.1999 r. – Warszawa 1999.„Program ochrony przyrody w nadleśnictwie” R. Kapuściński – Biblioteczkaleśniczego zeszyt 111, Warszawa 1999.„Wytyczne w sprawie doskonalenia gospodarki leśnej na podstawach ekologicznych”Zarządzenie Nr 11A DGLP z dnia 11.05.1999 r. „Zasady hodowli lasu” – Warszawa 2003.Materiały zebrane od leśniczych.Informacje i materiały zebrane od WKP oraz WKZ.W zakres prac nad Programem Ochrony Przyrody wchodzą:1. Prace przygotowawcze.W zakres tych prac wchodzi zebranie i analiza dotychczasowych opracowań( zarówno aktualnych, jak i z lat ubiegłych ), dotyczących waloryzacji przyrodniczo– leśnej:a. map przeglądowych, topograficznych, turystycznych, historycznych;b. dokumentów, operatów, opracowań, artykułów, maszynopisów, szkiców ifotografii;c. publikacji zawierających informacje o przyrodzie.2. Prace zasadnicze.W zakres tych prac wchodziła inwentaryzacja:a. stanowisk gatunków rzadkich i chronionych roślin, zwierząt i grzybów, gatunkówobcych, ciekawych oraz rzadkich tworów i form przyrody nieoŜywionej;b. wybranych drzewostanów pod kątem wyróŜniających (pozytywnych i negatywnych)cech taksacyjnych, walorów przyrody oraz rzadkich zespołów leśnych;c. ciekawych fragmentów krajobrazu, zabytków kultury materialnej, miejsc hi-9

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpelestorycznych;d. zagroŜeń ograniczających, bądź uniemoŜliwiających prawidłowy rozwój lasówi poszczególnych ich składników;e. zagroŜeń powodowanych przez czynniki biotyczne (owady, grzyby, zwierzynałowna), abiotyczne (susze, wiatry, okiść, niskie i wysokie temperatury),jak równieŜ antropogeniczne (zmiany poziomu wód gruntowych i głębinowych,zanieczyszczenia atmosferyczne, skutki ruchu komunikacyjnegoi turystycznego, poŜary).3. Prace kameralne.W zakres tych prac wchodzi zestawienie zebranych materiałów w jedną całość,określenie działań w zakresie ochrony przyrody w nadleśnictwie oraz sporządzeniewymaganych map – „Walory przyrodnicze Nadleśnictwa Korpele” napodkładzie mapy komputerowej w skali 1 : 25 000.I.1.c. Podstawy prawne.Ochrona przyrody w Lasach Państwowych realizowana jest zgodniez z ustawą o ochronie przyrody z dnia 7.XII.2000r. (Dz. U. Nr 3 poz. 21 z dn.18.I.2001r.) oraz ustawą o lasach z 28.IX.1991r. (Dz. U. nr 101 poz. 444 z dn.8.XI.1991r.) i obwieszczeniem Ministra Środowiska z dnia 27.VI.2000r. w sprawieogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o lasach (Dz. U. Nr 56 poz. 679). W podstawowejjednostce gospodarczej Lasów Państwowych – nadleśnictwie, ochronaprzyrody realizowana jest w ramach Systemu Ochrony Przyrody i KształtowaniaŚrodowiska Naturalnego w Lasach Państwowych, który wynika z wykonywaniawybranych zagadnień z zakresu ochrony przyrody, racjonalnego kształtowaniaśrodowiska przyrodniczego, oczekiwań społecznych oraz potrzeb i moŜliwości gospodarczychkraju.Program ochrony przyrody został opracowany zgodnie z „zasadami sporządzaniaoraz aktualizowania programu ochrony przyrody” zawartymi w InstrukcjiUrządzania Lasu stanowiącej załącznik do Zarządzenia nr 43 Dyrektora GeneralnegoLasów Państwowych z dn. 18 kwietnia 2003 r. Plan ochrony przyrody stanowiczęść planu urządzenia lasu zawierającą kompleksowy opis stanu przyrody,zadań z zakresu jej ochrony i metod ich realizacji, obejmującą zasięg terytorialnynadleśnictwa.Cel i zakres programu ochrony przyrody w nadleśnictwie określa „Instrukcjasporządzania programu ochrony przyrody w nadleśnictwie” stanowiąca załącznik10

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpelenr 11 do Instrukcji Urządzania Lasu. Instrukcja ta zatwierdzona została do uŜytkusłuŜbowego 28 maja 1996 roku, przez prof. dr hab. Andrzeja Szujeckiego PodsekretarzaStanu w Ministerstwie Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa.I.2. Wykonawcy.Wykonawcą programu ochrony przyrody w Nadleśnictwie Korpele jest pracownikw/w nadleśnictwa mgr inŜ. Piotr Dzięgo pracujący na stanowisku specjalistyd/s zagospodarowania lasu.Niniejsze opracowanie zostało uzupełnione przez BUL i GL w Olsztynie o danetabelaryczne oraz o nowe lokalizacje zgodnie z aktualnymi danymi taksacyjnymi.Wykonana została równieŜ aktualna mapa do programu ochrony przyrody. Całośćplanów bieŜącego urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Korpele sporządzonow oparciu o obowiązujące przepisy związane z ochroną przyrody.11

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleII. Charakterystyka ogólna.II.1. PołoŜenie.Nadleśnictwo Korpele jest jednym z 33 nadleśnictw Regionalnej DyrekcjiLasów Państwowych w Olsztynie. Gospodaruje ono na jednym obrębie leśnym –Korpele, połoŜonym w północno - wschodniej części kraju, w województwie Warmińsko– Mazurskim, powiecie szczycieńskim i w niewielkiej części powiecie olsztyńskim.W skład zasięgu terytorialnego nadleśnictwa wchodzą: przewaŜającą częśćgminy Dźwierzuty, część gminy Szczytno, Pasym, miasto Pasym, Jedwabno,część miasta Szczytno oraz niewielkie fragmenty gmin Biskupiec i Świętajno. NadleśnictwoKorpele wraz z okolicznymi gminami wchodzi w skład obszaru zwanegoZielonymi Płucami Polski.Lasy Nadleśnictwa połoŜone są w II Krainie Mazursko – Podlaskiej w Dzielnicach:1 – Pojezierza Mazurskiego oraz 2 – Równiny Mazurskiej.Rys.1. Podział administracyjny Lasów Państwowych z umiejscowieniem NadleśnictwaKorpele (za „Raportem Lasów Państwowych za rok 1996).12

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleZgodnie z regionalizacja geobotaniczną W. Szafera omawiany obszar poło-Ŝony jest w Krainie Pojezierza Pomorskiego w Okręgu Olsztyńskim.Według regionalizacji fizyczno-geograficznej Kondrackiego tereny NadleśnictwaKorpele połoŜone są na obszarze Europy Wschodniej, podobszarze NiŜuWschodnioeuropejskiego, prowincji NiŜu Wschodniobałtycko-Białoruskiego, podprowincjiPojezierzy Wschodnio-bałtyckich, makroregionie Pojezierza Mazurskiego,mezoregionie Równiny Mazurskiej (842.87) oraz w mezoregionie PojezierzaMrągowskiego (842.82).Pod względem klimatycznym obszar Nadleśnictwa naleŜy według W. Okołowiczado Regionu Mazurskiego, będącego pod bezpośrednim wpływem Bałtykuz silnym wpływem kontynentalizmu, charakteryzującym się krótkim łagodnym latemoraz długą, chłodną i śnieŜną zimą.Tab. 1. Zestawienie powierzchni według leśnictw---------------------------------------------------------------------------------------------| | | | P o w i e r z c h n i a - ha|| | | |-----------------------------------||Lp. | Leśnictwo | Numery oddziałów | grunty |grunty |grunty ||| | | | zales. |związane|nieleśne||| | | | i nie |z gosp. | | razem|| | | | zales. |leśną | ||| | | | | | |||====|====================|=============================|========|========|========|========|| | | | ||| OBRĘB KORPELE | | | ||| | | | |||----|--------------------|-----------------------------|--------|--------|--------|--------|| 1 | Targowo | 2-3, 3A, 4-6, 11, 11A, 11B, | 1201.18| 20.68| 72.09|1293.95|| | | 12, 12A, 13-14, 14A, 15, | | | ||| | | 24-42, 42A, 43-55, 60-63, | | | ||| | | 66-68, 89-91, 91A, 91B | | | |||----|--------------------|-----------------------------|--------|--------|--------|--------|| 2 | Dźwierzuty | 1, 1A, 7, 7A, 7B, 7C, 8, | 666.57| 9.33| 72.36|748.26|| | | 8A, 8B, 8C, 9, 9A, 10, | | | ||| | | 16-19, 19A, 20-23, 526, | | | ||| | | 526A, 526B, 527-534 | | | |||----|--------------------|-----------------------------|--------|--------|--------|--------|| 3 | Kulka | 56-59, 64-65, 69-88, | 886.50| 29.27| 22.87|938.64|13

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele| | | 98-102, 108-110, 122 | | | |||----|--------------------|-----------------------------|--------|--------|--------|--------|| 4 | Marksewo | 92-97, 103-107, 111, 111A, | 1184.29| 41.96| 51.78|1278.03|| | | 112-121, 123-138, 138B, | | | ||| | | 139-152 | | | |||----|--------------------|-----------------------------|--------|--------|--------|--------|| 5 | Wykno | 153-192 | 993.69| 36.63| 65.94|1096.26||----|--------------------|-----------------------------|--------|--------|--------|--------|| 6 | Młyńsko | 193-199, 208-215, 227-233, | 1325.78| 42.93| 112.77|1481.48|| | | 237-243, 252-262, 265-274, | | | ||| | | 277-283, 283A, 284-285 | | | |||----|--------------------|-----------------------------|--------|--------|--------|--------|14

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpelePowiat szczycieński naleŜy do powiatów w województwie o najmniejszejliczbie ludności na 1 km 2 , który wynosi 37 osób (Polska – 124, województwo – 60).Obszar ten jest zróŜnicowany pod względem zaludnienia. Największe zaludnieniewystępuje w miastach (Szczytno, Pasym), wsiach gminnych (Dźwierzuty), a najmniejszena obszarach wiejskich. Teren ten ma wysokie walory przyrodnicze, któresą w większości zalesione, a jego niską gęstość zaludnienia naleŜy uznać zacechę pozytywną. Teren województwa uznany został za zagroŜony bezrobociemstrukturalnym, który jest najpowaŜniejszym problemem społecznym takŜe obszaruadministracyjnego nadleśnictwa. Wpływa przez to na zuboŜenie ludności i nasileniezjawisk patologicznych. Na początku roku 1999 stopa bezrobocia w województwiewynosiła 21,5%, przy średniej krajowej 11,9%.16

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleII.2. Struktura uŜytkowania ziemi.Struktura uŜytkowania ziemi 5 gmin, na terenie których połoŜone są gruntyNadleśnictwa Korpele została poniŜej przedstawiona w formie tabelarycznej:Tab.2. UŜytkowanie gruntów wg gmin (Rocznik Statystyczny z 2000r.)PowiatGminaJedn.Pow.ogółemOgółemUŜytki rolnew tymGrunty Sady Łąki PastwiskaornePozostałe(wody,drogi, budynki)LasyolsztyńskiBiskupiecha 28538 16493 11462 38 2565 2428 4801 7244% 100 58 40 0 9 9 17 25szczycie ńskiDźwierzutyJedwabnoPasymMiastoPasymSzczytnoMiastoSzczytnoŚwiętajnoRazem powiatszczycieński -częśćRazem woj.warm.-maz. -część.ha 26335 15097 11111 12 1449 2525 4597 6641% 100 57 42 0 5 10 18 25.ha 31151 6046 3277 16 1463 1290 4596 20509% 100 19 10 0 5 4 15 66.ha 13603 5934 4192 30 769 943 3068 4601% 100 44 31 0 6 7 22 34.ha 1337 915 628 4 80 203 363 59% 100 69 47 1 6 15 27 4.ha 34726 13838 7716 42 3612 2468 4525 16363% 100 40 22 0 11 7 13 47.ha 996 326 217 14 42 53 664 6% 100 32 22 1 4 5 67 1.ha 27978 7362 3265 7 2327 1763 2925 17691% 100 26 12 0 8 6 11 63.ha 136126 49518 30406 125 9742 9245 20738 65870% 100 36 22 0 7 7 15 49.ha 164664 66011 41868 1631230711673 25539 73114% 100 40 25 0 8 7 16 44Powiat Szczytno ma najwyŜszy udział lasów i gruntów leśnych w województwiei wynosi on 49% powierzchni ogólnej. Dla całego województwa jest to 29%.17

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleTab.3. Zestawienie powierzchni gruntów będących w posiadaniu Nadleśnictwa Korpele (w ha) według grup i rodzajów uŜytków kategorii uŜytkowaniaz podziałem na województwa, powiaty, gminy---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------| | LASY|| |-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------|| | Grunty leśne zalesione | Grunty leśne nie zalesione | Gruntyzwiązane z gospodarką leśną || Województwo |------------------------------------------------|-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------|----------------------------------------------------------------|| | Drzewo- | Plantacje drzew | Razem | w prod. ubocznej | do odnowienia | Pozostałe | Razem | budyn- | urzą- | linie| drogi | tereny | szkół- | miej- || Powiat | stany |--------------------------| |---------------------------|----------------------------------------|---------------------------------------| | ki i | dzenia | podz.| leśne | pod | ki | sca || | |nasienne| drzew | razem | | Plant. | Polet.| razem | Zręby | Haliz- | Płazo- | razem | szczeg. | do | do | razem | | budo- | melio- | przes-| i | linia- | leśne | skład. || Gmina | | | szybko | | | choin. | łow. | | | ny | winy | | forma | nat. | wyłącz | | | wle | racji |trzen- | koleje | mi | | drewna || | | | rosn. | | | i | | | | | | | ochrony | sukcesji| z | | | | wod- | nego| na grun-| energ. | | || | | | | | | krzew. | | | | | | | | | prod. | | | | nych || tach LP | | | || | | | | | | | | | | | | | | | | | | | || | | | ||-------------------|----------|--------|--------|--------|----------|--------|--------|---------|---------|---------|---------|----------|---------|---------|---------|---------|----------|--------|--------|---------|---------|--------|--------|--------|| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |21 | 22 | 23 | 24 | 25 ||-------------------|----------|--------|--------|--------|----------|--------|--------|---------|---------|---------|---------|----------|---------|---------|---------|---------|----------|--------|--------|---------|---------|--------|--------|--------|| Województwo WARMIŃSKO-MAZURSKIE /28/|| Powiat olsztyński /14/||-------------------|----------|--------|--------|--------|----------|--------|--------|---------|---------|---------|---------|----------|---------|---------|---------|---------|----------|--------|--------|---------|---------|--------|--------|--------||Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | | || | | | ||Biskupiec /25/ | 21.1192| | | | 21.1192| | | | | | | | | | | | | | 0.0802|0.3903| 0.4944| | | ||-------------------|----------|--------|--------|--------|----------|--------|--------|---------|---------|---------|---------|----------|---------|---------|---------|---------|----------|--------|--------|---------|---------|--------|--------|--------||Razem powiat | | | | | | | | | | | | | | | | | | | || | | | ||olsztyński /14/ | 21.1192| | | | 21.1192| | | | | | | | | | | | | | 0.0802|0.3903| 0.4944| | | ||-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------|| Powiat szczycieński /17/||-------------------|----------|--------|--------|--------|----------|--------|--------|---------|---------|---------|---------|----------|---------|---------|---------|---------|----------|--------|--------|---------|---------|--------|--------|--------|| Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | | || | | | ||Szczytno /11/ | | | | | | | | | | | | | | | | | | | || | | | ||-------------------|----------|--------|--------|--------|----------|--------|--------|---------|---------|---------|---------|----------|---------|---------|---------|---------|----------|--------|--------|---------|---------|--------|--------|--------|| gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | | || | | | |18

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele|Dźwierzuty /22/ | 3195.6240| | | | 3195.6240| | 3.5274| 3.5274| 20.1571| | | 20.1571| | | | | 23.6845| 0.9997| 2.7899|20.2123| 47.2293| 2.5005| | 0.1900||-------------------|----------|--------|--------|--------|----------|--------|--------|---------|---------|---------|---------|----------|---------|---------|---------|---------|----------|--------|--------|---------|---------|--------|--------|--------|| Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | | || | | | ||Jedwabno /32/ | 1106.1879| | | | 1106.1879| | | | 6.7979| | | 6.7979| | | | | 6.7979| | |6.9907| 22.9880| | | ||-------------------|----------|--------|--------|--------|----------|--------|--------|---------|---------|---------|---------|----------|---------|---------|---------|---------|----------|--------|--------|---------|---------|--------|--------|--------||Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | | || | | | ||Pasym /44/ | 0.1843| | | | 0.1843| | | | | | | | | | | | | | || | | | ||-------------------|----------|--------|--------|--------|----------|--------|--------|---------|---------|---------|---------|----------|---------|---------|---------|---------|----------|--------|--------|---------|---------|--------|--------|--------||Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | | || | | | ||Pasym /45/ | 1744.8062| | | | 1744.8062| | 0.8000| 0.8000| 16.1537| | | 16.1537| | | | | 16.9537| 0.8823| 0.5117|19.0130| 28.1304| 0.8569| | ||-------------------|----------|--------|--------|--------|----------|--------|--------|---------|---------|---------|---------|----------|---------|---------|---------|---------|----------|--------|--------|---------|---------|--------|--------|--------||Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | | || | | | ||Szczytno /62/ | 6840.7147| | | | 6840.7147| | 1.5900| 1.5900| 39.1441| 1.9609| | 41.1050| | | | | 42.6950| 6.1118| 11.7604|45.2449| 144.5943| 3.9900| 7.3119| 0.1200||-------------------|----------|--------|--------|--------|----------|--------|--------|---------|---------|---------|---------|----------|---------|---------|---------|---------|----------|--------|--------|---------|---------|--------|--------|--------||Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | | || | | | ||Świętajno /72/ | 398.5276| | | | 398.5276| | | | 3.2154| | | 3.2154| | | | | 3.2154| 0.3392| 0.2700|4.4694| 7.4397| 0.0279| | ||-------------------|----------|--------|--------|--------|----------|--------|--------|---------|---------|---------|---------|----------|---------|---------|---------|---------|----------|--------|--------|---------|---------|--------|--------|--------|| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | || | | | ||Razem powiat | | | | | | | | | | | | | | | | | | | || | | | ||szczycieński /17/ |13286.0447| | | |13286.0447| | 5.9174| 5.9174| 85.4682| 1.9609| | 87.4291| | | | | 93.3465| 8.3330| 15.3320|95.9303| 250.3817| 7.3753| 7.3119| 0.3100||-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------||Razem woj. /28/ | | | | | | | | | | | | | | | | | | | || | | | ||WARMIŃSKO-MAZURSKIE|13307.1639| | | |13307.1639| | 5.9174| 5.9174| 85.4682| 1.9609| | 87.4291| | | | | 93.3465| 8.3330| 15.4122|96.3206| 250.8761| 7.3753| 7.3119| 0.3100||-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------|| Ogółem |13307.1639| | | |13307.1639| | 5.9174| 5.9174| 85.4682| 1.9609| | 87.4291| | | | | 93.3465| 8.3330| 15.4122|96.3206| 250.8761| 7.3753| 7.3119| 0.3100|---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------c.d. Tab.3. Zestawienie powierzchni gruntów będących w posiadaniu Nadleśnictwa Korpele (w ha) według grup i rodzajów uŜytków kategorii uŜytkowaniaz podziałem na województwa, powiaty, gminy-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------| | LASY | GRUNTY | U ś Y T K I R O L N E|| |--------------------------------------| ZADRZE-|---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------|| | Gr. związ. z gosp. leśną | RAZEM | WIONE I| Grunty orne | Sady | Łąki trwałe | Pastwiska trwałe | Grunty | Grunty | Grunty | RAZEM|19

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele| Województwo |---------------------------| | ZAKRZE-|-----------------------------------| |--------------------------|------------------------------------| rolne | pod | pod ||| | par- | urządz.| Razem | | WIONE | role | planta | ugory | Razem | | łąki | planta | Razem | pastwi | pastwi | planta | Razem | zabud. | stawami| rowami ||| Powiat | kingi | turyst.| | | | w | cje,po | odłogi | | | trwałe | cje,po | | ska | ska | cje,po | | | | ||| | leśne | | | | | uprawie| letka, | | | | | letka, | | trwałe | hale | letka, | | | | ||| Gmina | | | | | | | na gr. | | | | | na | | | | na | | | | ||| | | | | | | | ornych | | | | | łąkach | | | | pastw. | | | | ||| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | ||| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||-------------------|--------|--------|---------|----------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|---------|--------|--------|---------|----------|| 1 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 36 | 37 | 38 | 39 | 40 | 41 | 42 | 43 | 44 | 45 | 46||-------------------|--------|--------|---------|----------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|---------|--------|--------|---------|----------|| Województwo WARMIŃSKO-MAZURSKIE /28/|| Powiat olsztyński /14/||-------------------|--------|--------|---------|----------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|---------|--------|--------|---------|----------||Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||Biskupiec /25/ | | | 0.9649| 22.0841| | | | | | | 3.0694| | 3.0694| 1.1793| | | 1.1793| | | |4.2487||-------------------|--------|--------|---------|----------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|---------|--------|--------|---------|----------||Razem powiat | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||olsztyński /14/ | | | 0.9649| 22.0841| | | | | | | 3.0694| | 3.0694| 1.1793| | | 1.1793| | | |4.2487||-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------|| Powiat szczycieński /17/||-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------||Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||Szczytno /11/ | | | | | | 0.3251| | | 0.3251| | | | | | | | | 0.0814| | |0.4065||-------------------|--------|--------|---------|----------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|---------|--------|--------|---------|----------||Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||Dźwierzuty /22/ | | 0.2690| 74.1907| 3293.4992| 0.6000| 19.7200| 2.6300| | 22.3500| | 15.9800| | 15.9800| 22.1964| | 0.3200| 22.5164| 2.7756| | |63.6220||-------------------|--------|--------|---------|----------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|---------|--------|--------|---------|----------||Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||Jedwabno /32/ | | | 29.9787| 1142.9645| 3.2300| 2.4753| 3.2099| | 5.6852| | 14.5600| | 14.5600| 3.1047| | 0.1000| 3.2047| | | |23.4499||-------------------|--------|--------|---------|----------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|---------|--------|--------|---------|----------||Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | ||20

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele|Pasym /44/ | | | | 0.1843| | | | | | | | | | | | | | | | |||-------------------|--------|--------|---------|----------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|---------|--------|--------|---------|----------||Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||Pasym /45/ | | 0.9300| 50.3243| 1812.0842| 1.1500| 16.1247| | | 16.1247| | 16.9600| | 16.9600| 22.6522| | | 22.6522| | | |55.7369||-------------------|--------|--------|---------|----------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|---------|--------|--------|---------|----------||Razem gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||Szczytno /62/ | 0.2700| 4.0675| 223.4708| 7106.8805| 3.1257| 53.5901| 2.5000| | 56.0901| |106.9290| 0.3700|107.2990| 59.9139| 0.1900| 0.7300| 60.8339| 1.0176| | |225.2406||-------------------|--------|--------|---------|----------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|---------|--------|--------|---------|----------||Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||Świętajno /72/ | | | 12.5462| 414.2892| | 9.6017| | | 9.6017| | 2.5500| | 2.5500| 2.4200| | | 2.4200| 0.3525| | |14.9242||-------------------|--------|--------|---------|----------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|---------|--------|--------|---------|----------|| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||Razem powiat | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||szczycieński /17/ | 0.2700| 5.2665| 390.5107|13769.9019| 8.1057|101.8369| 8.3399| |110.1768| |156.9790| 0.3700|157.3490|110.2872| 0.1900| 1.1500| 111.6272| 4.2271| | |383.3801||-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------||Razem woj. /28/ | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||WARMIŃSKO-MAZURSKIE| 0.2700| 5.2665| 391.4756|13791.9860| 8.1057|101.8369| 8.3399| |110.1768| |160.0484| 0.3700|160.4184|111.4665| 0.1900| 1.1500| 112.8065| 4.2271| | |387.6288||-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------|| Ogółem | 0.2700| 5.2665| 391.4756|13791.9860| 8.1057|101.8369| 8.3399| |110.1768| |160.0484| 0.3700|160.4184|111.4665| 0.1900| 1.1500| 112.8065| 4.2271| | |387.6288|-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------c.d. Tab.3. Zestawienie powierzchni gruntów będących w posiadaniu Nadleśnictwa Korpele (w ha) według grup i rodzajów uŜytków kategorii uŜytkowaniaz podziałem na województwa, powiaty, gminy----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------| | GRUNTY POD WODAMI | UśYTKI | TERENY RÓśNE | GRUNTY ZABUDOWANE I ZURBANIZOWANE|| |------------------------------------| EKOLO- |-------------------------------------------------|-----------------------------------------------------------------------------------------------------|| | Grunty | Grunty | Grunty | RAZEM | GICZNE | wały | wyłączo-| grunty | inne | RAZEM | Tereny | Tereny | Tereny | Tereny | Tereny rekreacyjno - wypoczynkowe |UŜytki || Województwo | pod | pod | pod | | | ochronne| ne z | prze- | | | miesz- | przemy-| zabudo-| nieza- |-------------------------------------------------------| kopalne|| | wodami | wodami | wodami | | | nieprzy-| produk- | znaczo- | | | kaniowe| słowe | wane | budo- | Tereny |Tereny | Ogrody |Tereny | Ośrodki | Razem ||| Powiat | płyną- | stoją- | morski-| | | stosow. | cji | ne do | | | | | inne | wane | zabyt- |zieleni | zoolo- |sportowe| wypoczyn| ||| | cymi | cymi | mi | | | do ruchu| | rekul- | | | | | | | kowe |nieurzą-| giczne | | kowe, | ||| Gmina | | | wewn. | | | kołowe- | | tywacji | | | | | | | |dzonej | i bota-| | tereny | ||21

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele| | | | | | | go | | | | | | | | | | | niczne | | rekrea- | ||| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | cyjne | ||| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||-------------------|--------|--------|--------|---------|---------|---------|---------|---------|---------|---------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|---------|---------|---------|| 1 | 47 | 48 | 49 | 50 | 51 | 52 | 53 | 54 | 55 | 56 | 57 | 58 | 59 | 60 | 61 | 62 | 63 | 64 | 65 | 66 |67 ||-------------------|--------|--------|--------|---------|---------|---------|---------|---------|---------|---------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|---------|---------|---------|| Województwo WARMIŃSKO-MAZURSKIE /28/|| Powiat olsztyński /14/||-------------------|--------|--------|--------|---------|---------|---------|---------|---------|---------|---------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|---------|---------|---------||Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||Biskupiec /25/ | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||-------------------|--------|--------|--------|---------|---------|---------|---------|---------|---------|---------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|---------|---------|---------||Razem powiat | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||olsztyński /14/ | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------|| Powiat szczycieński /17/||--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------||Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||Szczytno /11/ | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||-------------------|--------|--------|--------|---------|---------|---------|---------|---------|---------|---------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|---------|---------|---------||Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||Dźwierzuty /22/ | | | | | | | 5.7400| | | 5.7400| | | | 0.3001| | | | | | |0.7400||-------------------|--------|--------|--------|---------|---------|---------|---------|---------|---------|---------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|---------|---------|---------||Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||Jedwabno /32/ | | | | | | | 1.5700| | | 1.5700| | | | | | | | | | |||-------------------|--------|--------|--------|---------|---------|---------|---------|---------|---------|---------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|---------|---------|---------||Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||Pasym /44/ | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||-------------------|--------|--------|--------|---------|---------|---------|---------|---------|---------|---------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|---------|---------|---------||Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||Pasym /45/ | | | | | | | 2.9700| | | 2.9700| | | | | | | | | | |0.7800||-------------------|--------|--------|--------|---------|---------|---------|---------|---------|---------|---------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|---------|---------|---------|22

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele|Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||Szczytno /62/ | | | | | | | 49.8541| | | 49.8541| | | | | 0.3000| | | | 0.2794| 0.5794|||-------------------|--------|--------|--------|---------|---------|---------|---------|---------|---------|---------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|---------|---------|---------||Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||Świętajno /72/ | | | | | | | 1.4900| | | 1.4900| | | | | | | | | | |||-------------------|--------|--------|--------|---------|---------|---------|---------|---------|---------|---------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|--------|---------|---------|---------||Razem powiat | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||szczycieński /17/ | | | | | | | 61.6241| | | 61.6241| | | | 0.3001| 0.3000| | | | 0.2794| 0.5794|1.5200||--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------||Razem woj. /28/ | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||WARMIŃSKO-MAZURSKIE| | | | | | | 61.6241| | | 61.6241| | | | 0.3001| 0.3000| | | | 0.2794| 0.5794|1.5200||--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------|| Ogółem | | | | | | | 61.6241| | | 61.6241| | | | 0.3001| 0.3000| | | | 0.2794| 0.5794|1.5200|----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------c.d. Tab.3. Zestawienie powierzchni gruntów będących w posiadaniu Nadleśnictwa Korpele (w ha) według grup i rodzajów uŜytków kategorii uŜytkowaniaz podziałem na województwa, powiaty, gminy-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------| | GRUNTY ZABUDOWANE I ZURBANIZOWANE | NIEUśYTKI | OGÓŁEM | W tym: || |----------------------------------------------------|-------------------------------------------------| |-------------------------------------------------------------------|| | Tereny komunikacyjne | RAZEM | Piaski | Utwory | Wyrob. | Bagna | RAZEM | | grunty | grunty | grunty | grunty | grunty | grunty | grunty || Województwo |-----------------------------------------| | | fizjogr.| nie | | | | sporne | prze- | przejęte| stano- | stano- | wpisane | wydzier-|| | Drogi | Tereny | Inne | Razem | | | | przezn. | | | | | zna- | bez | wiące | wiące | do re- | Ŝawione || Powiat | | kolejo- | tereny | | | | | do | | | | | czone | prawnej | współwł.| wspówł.| jestru | pod || | | we | komuni- | | | | | rekult. | | | | | do | dokumen-| skarbu | przej. | zabyt- | ośrodki || Gmina | | | kacyjne | | | | | | | | | | zale- | tacji | państwa | bez | ków | wypo- || | | | | | | | | | | | | | sienia | | i osób | prawnej| | czynko- || | | | | | | | | | | | | | | | fizycz- | dokum. | | we || | | | | | | | | | | | | | | | nych | | | ||-------------------|---------|---------|----------|----------|----------|---------|---------|---------|---------|---------|----------|--------|---------|---------|---------|--------|---------|---------|| 1 | 68 | 69 | 70 | 71 | 72 | 73 | 74 | 75 | 76 | 77 | 78 | 79 | 80 | 81 | 82 | 83 | 84 | 85 ||-------------------|---------|---------|----------|----------|----------|---------|---------|---------|---------|---------|----------|--------|---------|---------|---------|--------|---------|---------|| Województwo WARMIŃSKO-MAZURSKIE /28/ || Powiat olsztyński /14/ ||-------------------|---------|---------|----------|----------|----------|---------|---------|---------|---------|---------|----------|--------|---------|---------|---------|--------|---------|---------||Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | ||Biskupiec /25/ | | | | | | | | | 0.7200| 0.7200| 27.0528| | | | | | | ||-------------------|---------|---------|----------|----------|----------|---------|---------|---------|---------|---------|----------|--------|---------|---------|---------|--------|---------|---------||Razem powiat | | | | | | | | | | | | | | | | | | ||olsztyński /14/ | | | | | | | | | 0.7200| 0.7200| 27.0528| | | | | | | ||---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------|| Powiat szczycieński /17/ ||-------------------|---------|---------|----------|----------|----------|---------|---------|---------|---------|---------|----------|--------|---------|---------|---------|--------|---------|---------||Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | ||Szczytno /11/ | | | | | | | | | | | 0.4065| | | | | | | ||-------------------|---------|---------|----------|----------|----------|---------|---------|---------|---------|---------|----------|--------|---------|---------|---------|--------|---------|---------||Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | ||Dźwierzuty /22/ | | | | | 1.0401| | | 5.6700| 114.4209| 120.0909| 3484.5922| | 36.0200| | | | | ||-------------------|---------|---------|----------|----------|----------|---------|---------|---------|---------|---------|----------|--------|---------|---------|---------|--------|---------|---------|23

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele|Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | ||Jedwabno /32/ | 1.0800| | | 1.0800| 1.0800| | | | 24.0836| 24.0836| 1196.3780| | 2.8527| | | | | ||-------------------|---------|---------|----------|----------|----------|---------|---------|---------|---------|---------|----------|--------|---------|---------|---------|--------|---------|---------||Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | ||Pasym /44/ | | | | | | | | | | | 0.1843| | | | | | | ||-------------------|---------|---------|----------|----------|----------|---------|---------|---------|---------|---------|----------|--------|---------|---------|---------|--------|---------|---------||Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | ||Pasym /45/ | | | | | 0.7800| | | 0.7843| 62.1550| 62.9393| 1935.6604| | 24.7433| | | | | ||-------------------|---------|---------|----------|----------|----------|---------|---------|---------|---------|---------|----------|--------|---------|---------|---------|--------|---------|---------||Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | ||Szczytno /62/ | 0.0661| | | 0.0661| 0.6455| | | 1.4900| 134.4146| 135.9046| 7521.6510| | 35.2861| | | | | ||-------------------|---------|---------|----------|----------|----------|---------|---------|---------|---------|---------|----------|--------|---------|---------|---------|--------|---------|---------||Gmina | | | | | | | | | | | | | | | | | | ||Świętajno /72/ | | | | | | | | | 1.4300| 1.4300| 432.1334| | 3.4616| | | | | ||-------------------|---------|---------|----------|----------|----------|---------|---------|---------|---------|---------|----------|--------|---------|---------|---------|--------|---------|---------||Razem powiat | | | | | | | | | | | | | | | | | | ||szczycieński /17/ | 1.1461| | | 1.1461| 3.5456| | | 7.9443| 336.5041| 344.4484|14571.0058| | 102.3637| | | | | ||---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------||Razem woj. /28/ | | | | | | | | | | | | | | | | | | ||WARMIŃSKO-MAZURSKIE| 1.1461| | | 1.1461| 3.5456| | | 7.9443| 337.2241| 345.1684|14598.0586| | 102.3637| | | | | ||---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------|| Ogółem | 1.1461| | | 1.1461| 3.5456| | | 7.9443| 337.2241| 345.1684|14598.0586| | 102.3637| | | | | |-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------24

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleII.3. Dominujące funkcje lasu.Zmiany w warunkach środowiska przyrodniczego obserwowane w ostatnichdziesięcioleciach stawiają lasy, jako długowieczne formacje roślinne w stanie stałegozagroŜenia. Niezwykłe tempo tych zmian wymusza przejście od modelu lasuprodukcyjnego i trwałego uŜytkowania jego zasobów do modelu lasu zgodnegoz warunkami naturalnymi, trwałego i wielofunkcyjnego.Funkcje lasu to dostarczanie róŜnego rodzaju produktów oraz świadczenieróŜnego rodzaju usług o materialnym i niematerialnym charakterze. W „Ustawieo lasach” z dnia 28.09.1991 r. wyznaczone zostały leśnictwu priorytetowe funkcjeśrodowiskotwórcze i ochronne nad produkcyjnymi. Cele gospodarki leśnej w w/wustawie zostały wymienione w następującej kolejności: zachowanie lasów i ich korzystnego wpływu na środowisko, ochrona lasów, w tym szczególnie stanowiących naturalne fragmenty rodzimejprzyrody, ochrona gleby i terenów szczególnie zagroŜonych, produkcja drewna i innych produktów uŜytkowania lasu.W Zarządzeniu nr 11A z 11 maja 1999 r zostały zawarte następujące wytycznedo prowadzenia działalności gospodarczej w Lasach Państwowych: „Ze względuna wielostronne funkcje lasów w zagospodarowaniu przestrzennym w rozumieniulokalnym, krajowym i globalnym działalność gospodarcza w Lasach Państwowychpowinna być prowadzona z uwzględnieniem międzynarodowych kryteriówi wskaźników zrównowaŜonego rozwoju lasów i leśnictwa zmierzających do:zachowania biologicznej róŜnorodności lasów,utrzymania produkcyjnej zasobności lasów,utrzymania zdrowia i Ŝywotności ekosystemów leśnych,ochrony zasobów glebowych i wodnych w lasach,zachowania i wzmagania udziału lasów w globalnym bilansie węgla,utrzymania i wzmocnienia długofalowych i wielostronnych korzyści społecznoekonomicznychpłynących z lasów,istnienia prawnych, politycznych i instytucjonalnych rozwiązań wspomagającychtrwały rozwój gospodarki leśnej.”25

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleSystem kształtowania środowiska naturalnego i ochrony przyrody w LasachPaństwowych realizowany jest poprzez:1. Szczególne formy ochrony przyrody:a. rezerwaty przyrody,b. pomniki przyrody,c. uŜytki ekologiczne,d. ochrona gatunków chronionych, zagroŜonych i rzadkich,e. stanowiska dokumentacyjne.2. Lasy ochronne ogólnego przeznaczenia:a. wodochronne,b. glebochronne,c. projektowane rezerwaty,d. ostoje zwierząt chronionych.3. Lasy ochronne specjalnego przeznaczenia:a. w strefach uszkodzeń przemysłowych ( III strefa ),b. na stałych powierzchniach badawczych i doświadczalnych,c. glebowe powierzchnie wzorcowe,d. drzewostany nasienne wyłączone,e. uzdrowiskowe wraz ze strefą ochronną,f. lasy wokół sanatoriów,g. lasy masowego wypoczynku na terenach ośrodków wypoczynkowychi w ich najbliŜszym otoczeniu,h. lasy o szczególnym znaczeniu dla obronności.4. Otuliny rezerwatów i parków.5. Lasy wielofunkcyjne ( gospodarcze ).6. Plantacje.7. Inwestycje proekologiczne, czyli mniej uciąŜliwe formy ogrzewania budynkóww osadach leśnych, biologiczne oczyszczalnie ścieków, mała retencja wodnaitp.W ramach IV rewizji prac urządzeniowych wyszczególniono następującedominujące funkcje lasów.26

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleTab.4. Podział Nadleśnictwa Korpele na grupy lasu i kategorie ochronności dlagruntów leśnych zalesionych i niezalesionych.Grupa lasu i kategorie ochronności ha %I. Lasy ochronne szczególnego przeznaczenia:a. lasy rezerwatoweII. Lasy ochronne ogólnego przeznaczeniaw tym:a. lasy wodochronneb. lasy obronne16,07 0,11935,121908,1626,96III. Lasy gospodarcze ( wielofunkcyjne ) 11449,79 85,5OGÓŁEM 13400,98 100,0Do tego podziału dołączone zostały lasy nie ujęte w Zarządzeniu nr 133 jakoochronne, a stanowiące ostoje zwierząt chronionych utworzone w 1999 roku oraznasienne drzewostany wyłączone utworzone w 1995 roku.14,414,20,2W okresie obowiązywania poprzednich operatów (II rewizja p.u.l.) obowiązywałnastępujący podział na grupy lasu i kategorie ochronności:II rewizja planów u.l.1. Lasy rezerwatowe – 16,07 ha2. Lasy grupy I ochronne:a. lasy masowego wypoczynku – 118, 07 hab. lasy strefy zieleni wysokiej – 27,41 hac. lasy krajobrazowe – 1941,82 ha3. Lasy grupy II – gospodarcze- 10 296,03 haIII rewizja planów u.l.II.Grupa lasu i kategorie ochronności ha %Lasy ochronne szczególnego przeznaczenia:b. lasy rezerwatowe22,8622,860,170,17II. Lasy ochronne ogólnego przeznaczeniaw tym:c. lasy wodochronned. lasy obronnee. drzewostany nasienne wyłączoned. strefy gatunków chronionych2 073,921 971,9727,8328,5245,6015,3914,630,210,210,34III. Lasy gospodarcze ( wielofunkcyjne ) 11 383,09 84,44OGÓŁEM 13 479,87 100,027

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleSzczegółowa lokalizacja grup lasu i kategorii ochronności w NadleśnictwieKorpele według stanu na 1.I.2004 r. przedstawia się następująco:1. Lasy rezerwatoweRezerwat częściowy „Kulka” o ogólnej powierzchni 12,39 ha (w tym powierzchnialeśna 12,29 ha oraz związana z gospodarką leśną 0,10 ha), połoŜonyw oddziałach: 69g, h, p, 79c, g, 85c- f, 98d (oraz wydzielenia nieliterowane ~j, ~p)Rezerwat florystyczny „Kulka” utworzono na podstawie Zarządzenia MinistraLeśnictwa z dn. 21.04.1955 r. w celu zachowania ze względów naukowychi dydaktycznych fragmentu lasu mieszanego ze stanowiskami flory pontyjskiej i roślinchronionych.Rezerwat częściowy „Sołtysek” o powierzchni ogólnej 9,87 ha (w tym powierzchnialeśna 3,78 ha oraz nieleśna 6,09 ha), połoŜony w oddziałach: 412m,415i,j, 416a,b. Rezerwat florystyczny „Sołtysek” utworzono na podstawie ZarządzeniaML i PD z dn. 20.06.1969 r. w celu zachowania ze względów naukowychi dydaktycznych stanowiska modrzewnicy północnej (Chamaedaphne calyculata).Część rezerwatu o powierzchni 0,60 ha połoŜona jest na gruncie prywatnym.2. Lasy wodochronneW oddziałach: 2j, 3m-o; 3Aa-c,g,h; 4c-f,i-k; 5a-i; 6a-f,h,j-l,n,o; 7a,c-i,k-m;7Aa-g,j,k; 7Ba-o; 7Ca-g,i,j,l; 8c-h; 8Ad-n,r; 8Ba-k; 9f,h,l,m; 15a-c; 29l; 34f,h,r;36a-f; 69b-d; 70b,f,g; 71f; 72l; 80a,l; 86a-d; 97j-l; 98c,f,g; 99a,b,d,f,h-k; 107b-f;108a-d,g; 109f; 110h;,k,m; 113b; 114a-c,g,i,j; 116a,c-f,h-k; 117a,c-f,h; 118d,r;123d,j,k; 124a-g; 125a,f,g,i-k,m; 126d; 131c; 132a,c,d; 133a-d; 149i,j; 151a-j;152c,f-i,n-p,s,w; 158c,d,i,j; 163d; 164c-f,h,i; 165f,i; 172a,c; 181b; 182b,d; 192d,f;195k; 196b-d,g; 199a,c,h,i; 211a; 248o,r,t; 278f-h,j; 279f; 281b-d,g,h; 283a,b,f;286a,c; 289a,c; 290a,b,d-g; 291a-f; 294j-l; 295f,h-l; 296c,d,g,h,j; 297a-d,g,h;301a,b,d-g; 305a,b,d,f; 311a-c,g,n,o,t; 318a,f-m; 324a-i,l,n; 331a-c,g-j; 339a,b;340a-g,i,j; 344a-h; 345a-f; 346a-h; 347a-c,f-h; 348a-d,h,i,k,m-o; 349a-i,k; 351b-f;352a-f,h; 353a-j; 354d-g,i-n; 356a,b,d-k; 357a,b,d; 358a-h; 360a-h; 361a-c,m,n;362d; 369a,b,d-h; 371a-i; 371Af,k; 372a,d,h-l,n; 379a,b,f-l,n,o,r-w; 386d-g;396a,b,f-i; 408a,b,f-i; 409b-d,g; 412l,n; 415f; 416c,g,j,k; 417a,b,d,g,h; 418a; 428af,h;429a-f; 445b-f; 446a,d,f,i; 464b,f,g; 465a-c,g,h; 483b-i; 495a-j,o; 517h,j-l;518h,m-o;519i,m,o,p; 521b,c,g-n; 523a-f; 525a-r na łącznej powierzchni 1908,16ha.Jako lasy wodochronne uznano drzewostany wzdłuŜ jezior i rzek, oraz28

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpeledrzewostany na siedliskach bagiennych i wilgotnych.3. Lasy o szczególnym znaczeniu dla obronnościW oddziałach: 122a-c,f,g,i na łącznej powierzchni 26,96 ha.Jako lasy specjalnego przeznaczenia (obronne) uznano drzewostanyo szczególnym znaczeniu dla obronności i bezpieczeństwa państwa.4. Drzewostany nasienne wyłączoneW oddziałach: 383a, b, c, 390g,h o łącznej powierzchni 28,52 ha zlokalizowanesą wyłączone drzewostany nasienne sosny.Drzewostany nasienne wyłączone to drzewostany o wysokiej jakości fenotypowej,chronione i zagospodarowane w celu intensywnej produkcji nasion. Są to drzewostanyelitarne wybrane z uwagi na rodzime pochodzenie, właściwości przyrostowei cechy surowcowe najlepiej przystosowane do lokalnych warunków.W oddziałach 99a i 373b zarejestrowano 2 drzewa doborowe sosny. Powierzchniagospodarczych drzewostanów nasiennych wynosi 1000,35 ha. Ich szczegółowywykaz zamieszczony został w tabelach załączonych do opisu taksacyjnego.5. Cenne fragmenty rodzimej przyrodyJako lasy zasługujące na szczególną uwagę i ochrone uznano fragmentydrzewostanów w oddziałach :- 525h,l - sosna wydmowa,- 361m - kolonia czapli i kormoranów,- 100h, 171b - starodrzewie dębowe,- 192d,f - starodrzew świerkowo-olszowy6. Ostoje zwierząt chronionychOstoje zwierząt chronionych znajdują się w oddziałach: 278, 279, 326, 333oraz 335. Są to strefy ścisłe wyznaczone w celu ochrony miejsc lęgowych ptakówdrapieŜnych: bielika i orlika krzykliwego. W strefach ścisłych gospodarkę leśnąprowadzi się tylko w wyjątkowych wypadkach np. zagroŜenie od szkodliwych owadów.Wokół gniazd wyznaczone są takŜe strefy częściowe, na których gospodarkaleśna moŜe być prowadzona w określonych okresach.29

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleII.4. Zarys historii gospodarki leśnej.Obszary znajdujące się w zasięgu terytorialnym dzisiejszego NadleśnictwaKorpele stanowiły niegdyś wielkie tereny leśne o charakterze puszczy pierwotnej,która zajmowała całą środkową i południową część Warmii i Mazur. Była to PuszczaGalindzka.Omawianie dziejów historycznych terenu zajmowanego przez obecne NadleśnictwoKorpele połoŜonego w południowej części Mazur (dawnej tzw. GórnychPrusach), naleŜy rozpocząć od dziejów dawnych jej mieszkańców. śycie pierwotnychmieszkańców tej ziemi nierozerwalnie związane było z lasem, gdyŜ ostrei długie zimy oraz krótki okres wegetacji nie sprzyjały rozwojowi rolnictwa. Terenyte zamieszkiwało pruskie plemię Galindów, którzy w swoich świętych gajach czcilisiły przyrody, składali ofiary bogom i podejmowali waŜne dla plemienia decyzje.Nazwa „Korpele” zdaniem historyków ma pochodzenie staropruskie.Do początków XIV wieku Prusy Wschodnie porastała nieprzbyta puszcza,poprzecinana rzekami, rozległymi bagnami i torfowiskami. Część obszarów byławylesiana, między innymi tereny w okolicach Dźwierzut puszcza została wykarczowanadla celów rolniczych. Osadnictwo pruskie występowało najczęściej na terenachnizinnych, gdyŜ wzgórza morenowe porośnięte były lasami nadmiernie wilgotnymi.Las miał jednak znaczny udział w gospodarce Prusów, gdyŜ dawał zwierzynę,owoce, budulec, opał itp. Wpływał on na wybór miejsca do osiedlenia przyuwzględnieniu właściwości lokalnej szaty roślinnej. Pierwotną formą gospodarkirolnej w lasach była uprawa wypaleniskowa, polegająca na wypaleniu działki leśnej,którą uprawiano przez kilka sezonów i pozostawiano.W XIII wieku oddziały Zakonu Niemieckiego przy Szpitalu Najświętszej MariiPanny w Jerozolimie, wspierane przez krzyŜowców z całej Europy oraz ksiąŜątkrakowskich w pierwszej fazie podboju Prus ominęły Puszczę Galindzką. Bezwątpienia do takiego stanu rzeczy przyczyniły się trudne do przebycia ostępy leśneoraz brak dróg wodnych, które blokowały dostarczanie posiłków z Europy Zachodniej.Wielka Puszcza miała dla Zakonu znaczenie strategiczne. Ciągnęła sięona szerokim na kilkadziesiąt kilometrów z zachodu na wschód pasem, któryosłaniał teren Państwa KrzyŜackiego przed najazdem sąsiadów z Mazowsza.W lasach robiono zasieki ze zwalonych drzew i wały ziemne. Puszcza zaopatrywaławówczas Zakon w Ŝelazo, miód, wosk i w zwierzyną łowną. Przed kaŜdąwielką wojną Zakon urządzał w niej wielkie łowy, dzięki którym zaopatrywano woj-30

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpelesko na czas wojny w mięso, tłuszcze i skóry.Puszcza Galindzka przez długie lata z powodu duŜej odległości do morza,braku płynących na północ rzek, braku dróg i środków transportu była poza zasięgiemeksploatacji lasów.Sposoby korzystania z lasów.Przemysł leśny za czasów Zakonu KrzyŜackiego i Prus KsiąŜęcych prowadzonybył systemem dzierŜawnym za roczny czynsz. Za czasów Prus KsiąŜęcychinnym sposobem prowadzenia tego przemysłu był kontrakt zawierany przez właścicielalasu z kupcami. Jeśli właściciel lasu chciał uzyskiwać większy dochódz zakładów leśnych, sam prowadził eksploatację. Przemysł drzewny był jednąz podstawowych form wykorzystania lasu. Ścięte z pni drewno na miejscu przerabianebyło na róŜnego rodzaju asortymenty tartaczne (przemysł tartaczny -„Budenwerk”) oraz na produkty pochodne (prymitywny przemysł chemiczny) terpentynę,oleje drzewne (smoła, dziegieć), węgiel drzewny, popiół i potaŜ. Dobrzerozwinięty przemysł drzewny obserwuje się od końca XIV wieku. W drugiej połowieXVII wieku w wyniku rabunkowej gospodarki leśnej brak drewna budowlanegoi opałowego zaczęły odczuwać całe Prusy Wschodnie. Doprowadziło to do znacznychograniczeń nakładanych na przemysł leśnych, a w konsekwencji do upadkuwiększości jego gałęzi.Do podstawowych gałęzi przemysłu leśnego i sposobów eksploatacji lasóww Prusach Wschodnich do końca XVIII wieku naleŜały:przemysł tartaczny - tzw. „Bundenwerk”, czyli przedsiębiorstwa leśne przerabiającegłównie dąb (najcenniejszy), a takŜe buk, jesion, lipę oraz rzadziej sosnę,na półfabrykaty. W XVIII wieku pomimo znacznych ograniczeń w wyrębiedębów zostały one w większości wytrzebione. Upadek „Budenwerk” nastąpiłw latach 1756-1763, w czasie wojny siedmioletniej.smolarstwo – jest jedną z najstarszych form przerobu drewna; zakłady smolarskiezuŜywały duŜe ilości drewna, tak więc po wyczerpaniu ich zapasów w danymmiejscu przenosiły się w inne. Ze względu na rabunkową eksploatacje odXVI wieku na smolarzy zaczęto nakładać ograniczenia, powodując spadek ichliczebności. Jako gałąź przemysłu smolarstwo na Mazurach przestało się liczyćw XIX wieku.potaŜnictwo i popielnictwo – produkcja potaŜu z wypalonego popiołu wykorzy-31

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpelestywana była do wyrobu mydła, szkła, farb, bielenia płótna, falowania wełnyi garncarstwa. Gałąź ta rozwinięta była na duŜą skalę juŜ za czasów krzyŜackich,a potaŜ był jednym z waŜniejszych artykułów handlowych. Do wyrobu potaŜuwykorzystywano twarde i miękkie drewno liściaste (najlepsze drewno dębowei bukowe). W pocz. XVIII wieku w niektórych powiatach mazurskichczynsze od potaŜników stanowiły ponad połowę wszystkich dochodówz wszystkich lasów państwowych (w Szczytnie w 1717 r. – 10%).węgiel drzewny – wykorzystywany był w hutnictwie metali i szkła, w rzemiosłachwykorzystujących metale m.in. kowalstwie, gospodarstwie domowymoraz przy wyrobie prochu strzelniczego (lipa, olcha, osika). Najbardziej wartościowybył węgiel drzewny z dębów, buków i brzóz. DuŜe zapotrzebowaniena ten surowiec i łatwość jego produkcji doprowadził w konsekwencji do wyniszczenialasów liściastych. Węglarstwo pod koniec XVIII wieku zaczyna zanikać,gdyŜ wyparł go węgiel kamienny.huty Ŝelaza – okoliczne tereny ze względu na bogactwo rudy darniowej i bagiennejsprzyjały lokalizacji hut Ŝelaza. Prusowie opanowali umiejętność uzyskiwaniaŜelaza z rudy darniowej (VI-VII w) i wyrabiania z niego narzędzi i broni.Huty z okolic Szczytna w XIV –XV wieku zaspakajały okoliczne zapotrzebowaniena ten metal. Zakłady te lokalizowano w miejscach zasobnych w rudędarniową oraz lasach z duŜą ilością drewna potrzebną do wyprodukowania dobrejjakości węgla drzewnego. Potrzebny był on do uzyskania wysokich temperaturw piecach hutniczych. Ostanie huty Ŝelaza pracowały do XIX wieku.drewno budulcowe – na drewno budowlane zuŜywane było drewno dębowe,sosnowe i świerkowe. Jeszcze w poł. XVIII wieku większość budynków miastbyła drewniana i kryta gontami. Na wsiach taki stan utrzymywał się jeszcze dopocz. XIX wieku. Całe osiedla często „szły z dymem” i co jakiś czas musiano jeodbudowywać, zuŜywając w tym celu ogromne ilości drewna. DuŜe ilościdrewna wykorzystywane były równieŜ przez młynarzy, stelmachów, bednarzyitp. oraz przy budowie i konserwacji mostów, tam i grobli, budowie fortyfikacjii dróg. W XVI wieku coraz bardziej zaczęto odczuwać brak drewna. Powstająw tym czasie zarządzenia nakazujące budowę małych domów mieszkalnychi osad gospodarczych o lekkiej konstrukcji. W pocz. XVII wieku Urząd Leśnyw Olsztynie zakazuje budowy duŜych domów drewnianych, gonty natomiasttrzeba było zastąpić słomą lub trzciną.drewno opałowe – powstałe miasta i wsie potrzebowały olbrzymiej ilości drew-32

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpelena opałowego. W 1600 roku w okresie zimowym w Nidzicy spalono 1662 m 3tego drewna. Minimalne zapotrzebowanie drewna opałowego miasta Królewcaw 1701 roku obliczono 7m 3 na jednego mieszkańca. Zapobiegając bezplanowejwycince drzew nakazywano m.in. opalanie mieszkań karpiną, torfem a nawetsuszoną darnią. Pozyskanie drewna opałowego w lasach ograniczono dopierwszych trzech dni tygodnia, a po reformie leśnej w 1739 roku do wtorkui piątku. W 1775 roku ograniczono prawo pozyskania i wywozu drewna opałowegodo okresu od 1.X. do 31.III. Ustalenia te obowiązywały jeszcze po II wojnieświatowej.bartnictwo – na terenie Prus rozwinęło się w pierwszych latach naszej ery. Byłato jedna z bardziej dochodowych form eksploatacji lasu, najpierw przez państwozakonne, a później ksiąŜęce (do 1701 r.). Bartnictwo w owych czasachbyło dosyć pospolite. Zajęciem tym trudnili się nie tylko zawodowi bartnicy, alerównieŜ liczni chłopi. Najstarszym przywilejem bartniczym udzielonym przezZakon na Mazurach jest przywilej ze Szczytna z 27.XI.1360 roku. Bartnicyosiedlili się na tzw. Bartnej Stronie, będącej obecnie częścią Szczytna. Bartnicybyli takŜe w dobrach prywatnych. W 1403 roku Filip z Kozłowa uwalnia swoichbartników w Dźwierzutach od pańszczyzny, a Mikołaj Targowski pozwalaw roku 1428 Mierzejowi na zakładanie barci w puszczy pomiędzy Sąpłatamia Łupowem. Barcie zakładano na dorodnych grubych drzewach sosny, dębu,lipy i olchy. Wybór przez bartników najlepszych drzew powodował duŜe szkodyw lesie. Powodowali oni takŜe szkody poprzez wypalanie wrzosowisk i zaroślilub zaprószanie ogienia podczas okadzania pszczół, często powodując poŜarylasów. Całkowity upadek bartnictwa nastąpił w wieku XIX.dziegciarstwo – dziegieć wykorzystywany był do wyrobu skóry jutowej oraz jakolekarstwo dla zwierząt i ludzi. Produkcją tej substancji trudnili się chłopiopłacający czynsz dla właściciela lasu. Receptura była dość prosta i wykorzystywanodo niej korę brzozową. W Prusach Wschodnich dziegieć pozyskiwanybył do XVIII wieku.Ŝywicowanie – Ŝywica słuŜyła do produkcji kalafonii, terpentyny, smoły i Ŝywicznejsadzy. Pozyskanie Ŝywicy powodowało okaleczenie drzew.zwierzęta domowe – wypas bydła, koni i owiec na leśnych polanach i łąkachrozpoczynał się wczesną wiosną a kończył się na początku zimy. W czasachkrzyŜackich, gdy lasy obfitowały jeszcze w dąbrowy i buczyny, hodowla świńw lasach była wysoko rozwinięta. Czyniły one duŜe szkody w lesie zgryzając33

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpelekorę drzew i młode pędy. W XVII wieku z tego powodu zabroniono kozomwstępu do lasu pod karą grzywny dla jej właściciela. Rozporządzeniem w 1614roku wprowadzono zakaz wypasu bydła w lasach ksiąŜęcych. W 1630 rokustada owiec ze Szczytna ze względu na powodowane szkody w lesie, mogłybyć wypasane na pół mili od lasu. Obok wypasu bydła duŜe znaczenie dla lasumiał zbiór siana z śródleśnych łąk. Łąki te wobec ogólnego niedostatku innych,były stale poszerzane przez karczowników. Doprowadziło to do rozdrobnienialasów na coraz to mniejsze kępy. W zimie z braku siana uŜywano często dokarmienia zwierząt domowych liści drzew i krzewów, które suszono latem.W lesie wypasano równieŜ świnie. W XVI-XIX wieku powszechnie praktykowanozbieranie ściółki leśnej, której uŜywano w stajniach i chlewniach zamiastsłomy.Okres osadnictwa XVI – XIX wiek.Proces osadnictwa miał bardzo duŜy wpływ na przekształcenie szaty roślinnej.Osadnicy potrzebowali drewna budulcowego i opałowego, a takŜe gruntów leśnychpod uprawę rolną. Osadnictwo od wczesnego średniowiecza koncentrowałosię na glebach dobrych i bardzo dobrych. Pod uprawę wykorzystywano przedewszystkim gleby bielicowe pochodzenia denno – morenowego, natomiast piaskiporośnięte były lasami. MoŜna wykluczyć osadnictwo we wczesnym średniowieczuw pasie sandrów mazurskich.KrzyŜacy ostroŜnie i stopniowo kolonizowali Puszczę Galindzką. Osiedlaludzkie, które powstawały w początkowych czasach Państwa Zakonnego nie miałycharakteru osadnictwa rolnego. Były to z reguły załoŜone nad rzekami Wałpusząi Sawicą kuźnice Ŝelaza. Dopiero w XIV wieku powstały pierwsze wsie czynszowychna północ od Szczytna. Kolonizację na szerszą skalę rozpoczęto od budowyzamku obronnego w Szczytnie (1266 - drewniany; 1370 - z kamienia i cegły). Ludziechętniej osiedlali się na północy ze względu na urodzajne gleby gliniastopiaszczyste.Południe powiatu szczycieńskiego było w owych czasach piaszczystymii bagnistymi terenami porośniętymi odwieczną puszczą, do której trudno byłodotrzeć i znaleźć miejsce na osiedlenie. Obszar ten był bezludny prawie do przełomuXVI – XVII wieku.Zasięg szaty leśnej od końca XIII wieku do początku XV wieku zmniejszyłsię z ok. 80% do ok. 60% całej powierzchni Prus Wschodnich. Najpierw wyrębowi34

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpelepodlegały lasy dębowe, gdyŜ stanowiły one najlepszy teren osadniczy oraz dostarczałydrewna budulcowego. W latach 80-tych XIV wieku Zakon przyczynił siędo powaŜnego rozwoju osadnictwa w rejonie Szczytna. Spowodowało to likwidacjępuszcz w XIV i XV wieku w okolicach Szczytna i Pasymia. W XVI – XVIII wiekunastąpiły większe wylesienia na terenach na północ od Pasymia i na północny –wschód od Szczytna, co było konsekwencją wzrostu zaludnienia na tych terenach.Szczytno prawa miejskie otrzymało w 1616 roku.W drugiej połowie XVIII wieku (zarządzenie z 16.06.1767 r.) zapoczątkowanezostały wielkie roboty melioracyjne. Miały one na celu pozyskanie nowych obszarówosiedleńczych, zwłaszcza pod gospodarkę łąkarską (deficyt łąk). Rozpoczętomelioracje i regulacje rzek m.in. Wałpuszy, Rozogi i Sawicy. Na południupowiatu przystąpiono do osuszania wielkich bagien Łatana. W wyniku prac melioracyjnychobniŜono poziom jeziora Wałpusz o 40 cm.Przez cały XVIII wiek na omawianym terenie powstawały wsie zwane szkatułowymi.Zakładano je na nowiznach po rabunkowym pozyskiwaniu drewna przezzakłady leśne lub na osuszonych przez melioracje bagnach (Jerutki i Olszyny –1687). W końcu XVIII i w XIX wieku na nowiznach w pobliŜu Szczytna powstałynastępujące wsie: Dębówko (1830) – wieś dla inwalidów wojennych, Janowo(1820) – majątek ziemski, Piece i inne.Osadnictwo leśne.WyróŜnić moŜna następujące osady zakładane w lesie:osady przemysłowe – zakładane były na skraju lub w wewnątrz kompleksówleśnych, najczęściej na krótki okres przez zakłady leśne (piece hutnicze, dymarki,smolarnie). Wymagały one duŜej ilości drewna opałowego i gdy dowózdrewna przestawał się opłacać, zakład przenosił się w inne miejsce. Opuszczonewykarczowane tereny z czasem porastał zaroślami i tylko nazwa np.Piece, świadczą o istnieniu w przeszłości osiedla przemysłowego.„pustkowia” – były osadami leśnymi o charakterze rolniczym, powstałymi spontanicznielub w miejscu opuszczonych osad przemysłowych, na skraju lub wewnątrzzwartych obszarów leśnych.osady śródleśne – osady o charakterze młyńskim, karczmarskim, kowalskim,rybackim i leśnym. „nowizny” – powstały na skutek rabunkowej działalności przemysłowej. W 1640roku ksiąŜę Fryderyk Wilhelm, ze względu na trudną sytuację finansową, roz-35

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpelepoczął akcję kolonizacyjną nowizn w rozległych ksiąŜęcych kompleksach leśnych.Osadnictwo to zostało nazwane osadnictwem szkatułowym, poniewaŜlasy ksiąŜęce były własnością panującego i pieniądze z ich sprzedaŜy zasilałyjego szkatułę. Osadnictwem tym zajmowała się administracja leśna, pod którejopiekę pozostawały wszystkie załoŜone wsie i folwarki. Osady szkatułowew lasach szczycieńskich zakładane były w 5 etapach (razem 45 osiedli): 1645-1662 - część płd. – wsch.; Rozogi, Klon; 1666-1708 - część środ.; Jerutki, Olszyny (1687), 1650-1708 – część płn.; 1682-1719 – część płd. – zach.; 1696-1722 – część zach;W miarę postępu kolonizacji ziem pruskich dawna Puszcza Galindzka kurczyłasię. Granica lasów przesuwała się ku południowi. Historyczna nazwa z czasówksięstwa pruskiego dawno juŜ przestała istnieć, dłuŜej utrzymywała się nazwaPuszcza Patręk, stanowiąca południową część dawnej Wielkiej Puszczy. Wedługmapy J.J. Kantera „Regni Poloniae, Magni Ducatus Lituaniae...” wydanej w 1771 r.omawiany teren to fragment łączących się puszcz: Puszcza Szczytnowska, PuszczaJanisborska i Puszcza Ostrołęcka. Pozostałości dawnych puszcz to obecnaPuszcza Piska, Puszcza Myszyniecka (Kurpiowska) i Lasy Napiwodzko-Ramuckie, które tworzą do obecnych czasów jednen z większych obszarów leśnychw Europie. Z końcem XVII wieku pierwotne puszcze zastąpione zostały monokulturamisosnowymi i świerkowymi wprowadzanymi równieŜ na siedliskachwłaściwych dla cennych gatunków liściastych.Administracja leśna XIII – poł. XX wiek.W czasach krzyŜackich administracja leśna była słabo rozwinięta. W kaŜdymkomturstwie nadzór nad lasami i łowami sprawował brat do spraw puszczylub łowczy, który podlegał komturowi. Urzędy leśne powierzano doświadczonymbraciom zakonnym (braciom leśnym) posiadającym dłuŜszy staŜ w zakonie. Kierowalioni gospodarka leśną i kolonizacją, do pomocy mając pisarzy i niŜszychurzędników (myśliwych, sługi leśne, straŜników konnych (borowych), zwykłychstraŜników). W 1402 roku wśród niŜszych urzędników w Szczytnie wymieniony zostałmyśliwy imieniem Claus. StraŜnicy leśni za wykonywaną pracę otrzymywalideputat w produktach, dom oraz ziemię. Za deputaty te świadczyli oni m.in. słuŜbę36

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpelemyśliwską oraz normalne powinności chłopskie.Sprawami puszczy zajmowali się urzędujący w zamkach tzw. prokuratorzy.Prokurator w Szczytnie miał takŜe nadzór nad bartnikami i osadnikami, którzybezpłatnie lub za wyznaczoną cenę dostarczali do zamku skóry, futra, przedniąlub tylną ćwiartkę upolowanej zwierzyny, miód i wosk. Nadgraniczne, sąsiadującez Mazowszem prokuratorie wymagały specjalnego nadzoru ze względu na kłusownikówz Kurpi, którzy byli częstymi gośćmi. W celu strzeŜenia leśnego bogactwazakładano puszczańskie wolne wsie straŜnicze. Ich mieszkańcy mieli obowiązekochrony puszczy przed kłusownikami. Istnieje duŜe prawdopodobieństwo, Ŝewsie Pupy (dziś Spychowo) i Korpele zostały załoŜone właśnie w tym celu.W tym okresie nie było jednolitej centralnej administracji leśnej, która koordynowałabyprace nad całymi kompleksami leśnymi Zakonu. Dodatkowo mała liczebnośći niski poziom źle z reguły opłacanej słuŜby leśnej oraz brak podziałówna mniejsze rewiry utrudniało zapobieganie rabunkowej gospodarce leśnej. Krzy-Ŝacy próbowali zapobiec temu przez lustrację lasów krzyŜackich w XV wieku, jakrównieŜ wprowadzeniem od końca XVI wieku wydawania drewna na pisemneasygnaty oraz kar pienięŜnych, a nawet więzienia i cięŜkich robót za kradzieŜdrewna.W 1525 roku po sekularyzacji Zakonu KrzyŜackiego pierwsi ksiąŜęta pruscyteŜ traktowali puszcze na południu księstwa jako tereny łowieckie. Na polecenieksięcia Jerzego Fryderyka, regenta księstwa w latach 1579-81 przebudowany zostałna zamek myśliwski zamek krzyŜacki w Szczytnie, który utracił juŜ swoje strategiczneznaczenie jako twierdza graniczna.Na terenie Prus Wschodnich w 1525 roku nastąpiły zmiany polityczne i administracyjne.Komturstwa zastąpione zostały obwodami, na które składały się starostwa.Starostwo szczycieńskie wchodziło w skład Prus Górnych.Lasy, poza lasami prywatnymi, były we władaniu ksiąŜąt elektorów. Administracjaleśna do końca XVI wieku składała się na równi z ludzi ksiąŜęcych i stanówpruskich. Ta dwuwładza utrudniała prowadzenie jednolitej gospodarki leśnej. Ksią-Ŝe posiadał wyłączność na przywileje (regale) z lasów, w których największyudział miał przemysł drzewny. Do szkatuły ksiąŜęcej musiały płacić czynsze zaeksploatacje lasów huty szkła i Ŝelaza oraz inne zakłady leśne. Produkcja towarówleśnych uzaleŜniona była od popytu na rynkach Europy Zachodniej.Dopiero od końca XVI wieku rozpoczęto starania o wprowadzenie centralnegozarządzania lasami. W 1582 roku wprowadzono reformę leśną. Powstał wyŜszy37

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpeleszczebel nadzoru leśnego. Administracja leśna składała się wówczas z: łowczego(zwierzchnika całej słuŜby), trzech wójtów leśnych (3 dystrykty), starszych urzędnikówleśnych, borowych (objazdowych) – częściowo wywodzących się z bartnikówi borowych oraz parobków leśnych. W 1601 roku zwierzchnika całej administracjileśnej nazywano nadłowczym. W XVII wieku miejsce trzech wójtów leśnychzajęli dwaj nadleśniczowie. W tym czasie waŜnym członkiem administracji leśnejstały się rada i sekretariat łowiecki, które pełniły głównie funkcje prawne i fiskalne.Rozpoczęto wprowadzanie zarządzeń mających na celu poprawienie gospodarkileśnej, która była przeeksploatowana i prowadzona nieracjonalnie. Wprowadzonokonieczność oznaczania drzew przeznaczonych do wyrębu oraz nakaz cechowaniadrewna zgodnie z przeznaczeniem. Około 1640 roku przystąpiono do wydzielaniarewirów leśnych, czyli obszarów gospodarczych lasu. Zwiększyła się liczbaurzędników leśnych, poprawiła się gospodarka leśna, a nawet rozpoczęto akcjęodnowienia lasu (zarządzeniem). StraŜnicy konni (borowi) objeŜdŜali swoje rewiry,sprawdzając przestrzeganie przepisów. W zamian otrzymywali oni gospodarstwona dobrych warunkach. Dalej funkcjonowała funkcja myśliwego i pisarza leśnego.Do obowiązków pisarza leśnego naleŜało (1662):dokładne zarządzanie swoim obwodem leśnym, czyli prawidłową wycinkądrzew i ich sprzedaŜą,wydawanie dowodów na świeŜo pozyskane drewno i karanie za jego kradzieŜ,przyjmowanie od borowych całorocznych rachunków i sprawdzanie ich zgodność,wnoszenie do rejestru całość wydanego drewna,zbieranie informacji o rewirze borowych, czy dobrze nimi nadzorują,zawiadamianie łowczego o szkodzie w zwierzynie,branie udziału w polowaniach na wilki.Na terenie starostwa szczycieńskiego w 1662 roku słuŜba leśna składałasię z 3 leśniczych, 19 straŜników leśnych i 1 gajowego w Jedwabnie.Od 1582 roku nakazano pod groźbą kary osobom wycinającym drzewa wywózgałęzi z lasu, by nie stanowiły utrudnienia dla transportu leśnego oraz odnowienialasu. Instrukcja leśna wprowadzona została 9 maja 1646 roku. Znacznympostępem w zagospodarowaniu lasu było wprowadzenie przepisów, dotyczącychpielęgnowania i odnawiania powierzchni leśnej. W XVII wieku zapoczątkowanostosowanie cięć pielęgnacyjnych, a w okresie późniejszym wprowadzono ochronę38

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpelenalotów i podrostów, przede wszystkim gatunków gospodarczo cennych, tj. dębui buka. W związku z wyniszczeniem lasów dębowych w 1686 roku wprowadzonozarządzeniem obowiązek sadzenia przez nowoŜeńców 6 dębów. W 1719 roku zobowiązanokaŜde osiedle, wieś i miasteczko do zakładania szkółek leśnych produkującychsadzonki na potrzeby zalesieniowe.Od XVI wieku za szkody leśne m.in. wypalanie lasów i kradzieŜ drewna zaczętonakładać kary pienięŜne. Według zarządzenia z 1637 roku za skradzionedrewno musiano zapłacić dwukrotną jego wartość, a zarządzeniem z 1724 rokuwprowadzono za to przewinienie karę trzech miesięcy więzienia.W 1684 roku małe osiedle Korpele stało się siedzibą urzędu nadleśniczego.Urzędowi podlegały lasy ksiąŜęce połoŜone na duŜym obszarze wokół zamkuszczycieńskiego. W „Historii Mazur” Maxa Toëppena moŜna znaleźć następującyopis puszczy szczycieńskiej z 1684 roku: „Przy wsi Fręcki zaczyna się puszczaJego Elektorskiej Mości i ciągnie się, mijając miejscowość Sawicę w kierunku starostwanidzkiego do Jeziora Sędańskiego; dalej, sięgając do pola szczycieńskiegoi murów nidzickich, rozciąga się w stronę traktu wielbarskiego. I zaczyna się wielkapuszcza szczycieńska ciągnąca się 8-milowym pasem ku granicom starostwa piskiegoi szestszeńskiego. Rosną w niej dęby, brzozy, wiązy, buki, leszczyna, klony,olszyna, graby, świerki i osiki.” Pisze on takŜe o 24 obwodach łowieckich,gdzie polowano na niedźwiedzie, łosie, tury, jelenie, sarny, dziki, wilki, rysie, lisyi zające. W okręgu szczycieńskim istniały dwa obwody leśne: w Korpelach z dwomastraŜnikami konnymi (1684 r) oraz w Pupach z jednym straŜnikiem konnym(1716 r., obecne Spychowo). Sąsiadowały one z rewirami w Krutyni i w Jedwabnie.W 1716 roku administracja leśna w Korpelach składała się z leśniczego,5 straŜników i gajowego z Jedwabna troszczącego się o zające.W 1717 roku zarządzeniem sprawy lasów przekazano kamerom okręgowym,a w 1723 roku Kamerze Wojenno – Skarbowej. W 1739 roku utworzonourząd królewskiego wielkiego nadleśniczego. Rewiry leśne nazwano leśnictwami,a straŜników konnych leśniczymi. W 1775 roku wydano nową ustawę leśną, wymieniającąwszystkie rewiry mazurskie. Od 1780 roku leśniczemu podporządkowanibyli dwaj podleśniczowie (nadzorcy), kontrolujący pracę gajowych, czyli dawnychstraŜników leśnych rekrutowanych z miejscowych chłopów. Od 1803 roku leśniczychnazwano nadleśniczymi, którego siedzibą był Urząd Leśny.39

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleZdjęcie 2. Pomnik leśniczego zmarłego tragicznie na stanowisku pracy z leśnictwaJęczniki – 1892 r.Na początku XIX wieku administracja leśna ulega dalszej reorganizacji.W 1818 roku wraz z nowym podziałem administracyjnym (powstanie powiatów),następują zmiany przystosowawcze w administracji leśnej. Wielkiemu nadleśniczemuw Królewcu podlega okręg olsztyński, w którego skład wchodzi NadleśnictwoKorpele w Lasach Korpelskich. W 1869 roku w miejsce inspektoratu w Olsztyniepowstaje inspektorat w Szczytnie, któremu podlegają urzędy leśne w Korpelach,Pupach i Napiwodzie. Administracja leśna ponownie została zreformowanaw 1905 roku, powstaje wtedy nowa rejencja olsztyńska. Do 1945 roku RządowemuUrzędowi Leśnemu w Olsztynie podlegało Nadleśnictwo Okręgowe Olsztyn –Szczytno – Nidzica, do którego naleŜał Urząd Leśny w Korpelach.Urząd Leśny w Korpelach do 1935 roku z powierzchni leśnej około 8 tysięcyhektarów dostarczał 25 tysięcy metrów sześciennych drewna rocznie. Było tow 78% drewno sosnowe, 20% drewno świerkowe i 2% drewna liściastego. Od1936 roku ze względu na potrzeby wojenne gospodarki Niemiec podniesiono pozyskanieo 50%.40

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleZdjęcie 3. Kamień z leśnictwa Kulka – „Hinburgsforst”.W 1908 roku po alarmujących raportach niemieckich uczonych o procesiestepowienia uŜytków rolnych, rząd niemiecki zdecydował się na wyłoŜenie pieniędzyna odbudowę lasów wschodniopruskich. W 1915 roku około 500 ha staregolasu znajdującego się na terenie obecnych leśnictw Kulka i Targowo zostaje wykupionychod Pruskiego Krajowego Towarzystwa przez starostę w Szczytnie. Obszarten naleŜał do wielkiego majątku ziemskiego w Jabłonce. Las ten nazwano„Lasem Hindenburga” (Hindenburgsforst), na cześć zwycięskiej armii niemieckiej,która wyparła w sierpniu 1914 roku armię rosyjską z Prus Wschodnich. Urząd Powiatowyw Szczytnie przyłączył około 350 ha gruntów pod zalesienia lasu zakupionychod rolników wsi Stare Kiejkuty. W osiedlu Kulka wybudowana zostałaokazała leśniczówka, a lasy te stały się ulubionym miejscem wycieczek mieszkańcówSzczytna. Dzięki staraniom starosty von Ronne uratowany przed dewastacjązostał ostatni kawałek starego lasu w północnej części powiatu. Dzieło swojegopoprzednika kontynuował starosta von Poser (1915-1945), zakładając w 1924 rokuPowiatowy Chłopski Związek Leśny. Z jego inicjatywy w lasach na jezioremŁęsk załoŜone zostały dwie szkółki leśne. Nasiona sosny zostały sprowadzonez lasów Schleswig – Holsztyn. Rozdzieleniem bezpłatnych sadzonek wśród okolicznychchłopów zajęli się Ŝandarmi, którzy znając teren i ludzi najlepiej mogli wykorzystaćte sadzonki do zalesienia. W latach 1926-1932 w ten sposób zalesionookoło 600 ha nieuŜytków. MłodzieŜ szkolna wspierała tą akcję zalesieniem około250 ha rocznie.41

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleOkres gospodarki leśnej po 1945 roku.W 1945 roku w skład Nadleśnictwa wchodziło 6 leśnictw: Malszewo, Trelkowo,Korpele, Ułańsk, Młynisko i Wykno. Leśnictwo Korpele w 1946 roku podzielonona dwa mniejsze leśnictwa - Sawicę i Korpele. Powierzchnia ogólna Nadleśnictwaw poszczególnych latach kształtowała się następująco: 1945 – 6664 ha, 1946 – 6377 ha, 1948 - 6130 ha, 1954 – dołączono lasy miejskie miasta Szczytno, 1959 – dołączono Nadleśnictwo Kukłanka o powierzchni 1730 ha, z któregopowstały dwa leśnictwa – Kulka i Targowo, 1960 – 11095 ha, leśnej 9392 ha, 1970 – 12838,79 ha, leśnej 11440,32 ha, 1985 – 13596,65 ha, leśnej 12399,40 ha, 1994 – 14056,20 ha, leśnej 13205,04 ha.Nadleśnictwo Korpele od 1945 roku terytorialnie podlegało pod DyrekcjęLasów Państwowych w Olsztynie. W latach 1951-59 podlegało ono Rejonowi LasówPaństwowych w Szczytnie, następnie pod Okręgowy Zarząd Lasów Państwowychw Olsztynie, który zmienił nazwę na Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych.Do 1954 roku tymczasowa siedziba Nadleśnictwa znajdowała się w Szczytnieprzy ulicy Lemańskiej (obecnie ul. Poznańska). Została ona przeniesiona doodbudowanego ze zniszczeń wojennych byłego folwarku w Korpelach. Od 1945roku Nadleśniczymi Nadleśnictwa Korpele w kolejnych latach byli: 1945 – Jan Raczyński (późniejszy sekretarz), 1946 – XI.1951 – Andrzej Dmochowski (późniejszy Z-ca Dyrektora RejonuLasów Państwowych w Szczytnie),42

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleZdjęcie 4. Widok na siedzibę Nadleśnictwa Korpele od strony północnej. 1.XII.1951 – 31.I.1958 – Grzegorz Musiałowski, 1.II.1958 – kon. 1972 – Wincenty Lewandowski (po włączeniu NadleśnictwaKorpele do Nadleśnictwa Szczytno, Nadleśniczy do VI.1979 r.), VII.1979 – 30.VI.1991 – inŜ. Feliks Poskrobko (jako Nadleśniczy NadleśnictwaSzczytno) Od 1.VII.1991 – mgr inŜ. Waldemar śebrowski (data reaktywowania NadleśnictwaKorpele)W 1946 roku dla Nadleśnictwa Korpele opracowano tzw. skróconą tabelęklas wieku, a w 1947 roku operat prowizorycznego urządzania lasu (1.X.1947 –31.IX.1957), który obowiązywał do 31.IX.1960 roku. Definitywne urządzanie lasusporządzono na dzień 1.X.1960 rok (1960-1970). Pierwszą rewizję Planu UrządzaniaLasu wykonano na lata 1970-1980, który obowiązywał do końca 1984 roku.Na podstawie zarządzenia Naczelnego Dyrektora Lasów Państwowychz dniem 1.I.1973 roku, Nadleśnictwo Korpele jako samodzielna jednostka zostałazlikwidowana i włączona do Nadleśnictwa Szczytno. Nadleśnictwo Szczytno z siedzibąw Korpelach utworzono z byłych nadleśnictw: Korpele, Szczytno i Małdaniecstanowiących obręby leśne.Plan Urządzania Lasu II rewizji wykonano na lata 1985-1994 (obowiązywałdo końca 1993 r.). Podczas obowiązywania tego planu dokonano nowego podziałuna leśnictwa oraz zmieniono większość ich nazw - leśnictwo Targowo zmienionona Dźwierzuty, Małszewo na Grzegrzółki, Trelkowo na Jęczniki, Młynisko naSzczytno oraz Ułańsk na Dębówko. W 1988 roku w wyniku podziału leśnictw Kulkai Wykno powstało leśnictwo Marksewo, a 1.V. 1993 roku z podziału leśnictw43

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleKorpele i Dębówko reaktywowano leśnictwo Ułańsk.Kolejna reorganizacja nastąpiła w 1991 roku. Z dniem 1.VII.1991 rokuz Nadleśnictwa Szczytno wyłączono obręb Korpele i reaktywowano NadleśnictwoKorpele. Ze względu na powstanie nowego Nadleśnictwa przyspieszono praceurządzeniowe o jeden rok. W latach 1993-1995 wykonano III rewizję Planu UrządzaniaLasu na lata 1994-2003. Utworzone zostały dwa nowe leśnictwa: Targowoi Olszyny. Podczas IV rewizji Planu Urządzenia Lasu według stanu na 1.I.2004 r.leśnictwo Ułańsk przyłączono do leśnictwa Korpele oraz zmieniono nazwę leśnictwaSzczytno na Młyńsko.III. Walory przyrodniczo – leśne.III.1. Klimat (lata 1966 – 1995).Charakterystykę wybranych elementów klimatu tego obszaru stanowi analizainformacji zawartych w „Raporcie o stanie środowiska ...”, Olsztyn 2000.Omawiany obszar jest pod wpływem klimatu kontynentalnego, charakteryzującegosię niŜszymi temperaturami i dłuŜszym okresem zimowym niŜ w klimacieoceanicznym.A. Warunki termiczne:średnie roczne temperatury powietrza – 7,2–7,6 o C (płd. woj.),Liczba dni gorących z temperaturą maksymalną równą lub wyŜszą niŜ 25 o C- 30-37 dni (płd. woj.),Liczba dni mroźnych tj. z temperaturą poniŜej 0 o C - 50 dni (wsch. woj.),Wiosna – średnie dobowe temperatury powietrza zawierające się w przedziale5-10 o C – około 2-3 kwiecień (płd. woj.),Lato – średnie dobowe temperatury powietrza powyŜej 15 o C – około7 czerwca (płd. woj.),Początek jesieni – III dekada września i początek października,Początek termicznej zimy (średnie dobowe temperatury powietrza poniŜej0 o C) – około 30 listopada (wsch. woj.).B. Warunki solarne.Omawiany obszar charakteryzuje się duŜym czasem usłonecznienia rzeczywistego,tj. czasem „świecenia słońca”. Średnie dzienne usłonecznienie w zaleŜnościod okresu przedstawia się następująco:44

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleRoczne - 4,4 godzin,Lipiec - 7,2-8 godzin,Czerwiec-Sierpień - 7-7,8 godzin.Długi okres usłonecznienia dla całego okresu letniego wypoczynku, naleŜydo cennego waloru naszego regionu.C. Warunki wilgotnościowe i opady:Przeciętna ilość opadów rocznie – 520-550 mm Średnia roczna wilgotność powietrza – 81-83%,Liczba dni z opadem równym i powyŜej 1 mm – 100-113 dni,Czerwiec – Sierpień - 28-30 dni.W okresie trzech letnich miesięcy opady są w większości o charakterzeprzelotnym.D. Warunki wietrzne:Kierunek wiatrów – zachodni i południowo-zachodni,Średnia roczna prędkość wiatru – 2,6 m/s (płd. woj.),Średnia miesięczna prędkość wiatru w okresie czerwiec-sierpień – 2-5 m/s,Prędkość wiatru w miesiącach letnich umoŜliwia uprawianie Ŝeglarstwa turystycznego.E. Warunki śniegowo-lodowe.Pokrywa śnieŜna pojawia się około 18 listopada (płn.- wsch. cz. woj.),Liczba dni z pokrywą śnieŜną wynosi 66-90 dni,Okres zlodzenia uwarunkowany jest warunkami hydrogeologicznymi poszczególnychjezior i trwa od 6.11-5.12 do 4-27.04.,Liczba dni trwałego i pełnego zlodzenia dla większości jezior waha się od58 do 105 dni.III.2. Gleby.Obszar Nadleśnictwa uformowany został w okresie zlodowacenia bałtyckiego.Tereny te były obszarem akumulacji materiału skalnego z produktów zwietrzeniagórotworów skandynawskich i fińskich z pobrzeŜa wschodniego Bałtyku. Procesustępowania lodowca bardzo często miał duŜy wpływ na ukształtowanie sięskładu warstw morenowych, zwłaszcza wierzchnich. Tam gdzie lodowiec przebywałdługo, spotykamy prawie wyłącznie silnie marglową glinę, natomiast tam skąd45

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpelelodowiec wcześniej ustąpił napotkać moŜna profile bogate w piasek. Owe warstwypiaskowe są produktem działania wód, spływających z krawędzi topniejącego lodowca.Występują one najczęściej w południowej części Mazur. Poszczególnymfazom rozwoju cofającego się lądolodu odpowiadają liczne pasma moren czołowych,które w większości przebiegają z północnego zachodu na południowywschód.Na terenie nadleśnictwa moŜna wyróŜnić następujące jednostki geologiczno– glebowe:Utwory lodowcowe – powstały w wyniku bezpośredniego osadzenia ich przezlodowiec. Są to głównie piaski zwałowe i piaski zwałowe na glinach zwałowych.Glin zwałowych jest mało, w większości są one w wierzchniej warstwie, spiaszczonedo piasków gliniastych mocnych i lekkich. Piaski zwałowe tworzą siedliskaborów mieszanych i lasów mieszanych, a piaski zwałowe na glinach zwałowychi gliny zwałowe – siedliska lasów mieszanych, lasów świeŜych i lasówwilgotnych.Utwory wodnolodowcowe – przewaŜają w nich piaski akumulacji wodnolodowcowej(sandry). Tworzą one głównie siedliska borów świeŜych i borów mieszanychświeŜych. Utwory te mają największy udział w zasobach nadleśnictwa.Utwory akumulacji rzecznej – występują wzdłuŜ dawnych lub aktualnych ciekówwodnych. Na piaskach dawnych tarasów rzecznych wykształciły się przewaŜnieświeŜe siedliska borowe, a na współczesnych piaskach rzecznych,przykrytych często płytkimi torfami i murszami – siedliska wilgotne i bagienne.Utwory bagienne – to torfy i mursze. Budowa torfowisk uzaleŜniona jest odcharakteru zasilania wodno – mineralnego. W basenach bezodpływowych tworzysię typ torfowisk wysokich (przewaga), w basenach przepływowych tworzysię typ torfowisk niskich, a w basenach odpływowych najczęściej wykształcasię typ torfowisk przejściowych. Torfowiska wysokie tworzą siedliska borówbagiennych, torfy przejściowe - borów mieszanych bagiennych i lasów mieszanychbagiennych, a torfowiska niskie – olsów i olsów jesionowych. Mursze powstająw wyniku procesów murszotwórczych płytkich torfów w warunkach du-Ŝych wahań wód gruntowych. Występują one najczęściej w kompleksach z torfami.W zaleŜności od wytworzonych podtypów gleb tworzą siedliska wilgotneoraz ols i ols jesionowy.Dla Nadleśnictwa Korpele nie została jeszcze sporządzona mapa glebowo -siedliskowa. W wymienianym juŜ Zarządzeniu nr 11A mówi się, Ŝe: „wypełnienie46

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpeleobecnych zadań stawianym lasom gospodarczym uwarunkowane jest m.in. ododpowiednio ukierunkowanych prac gleboznawczo-siedliskowych, którymi naleŜyobjąć, tak szybko jak to będzie moŜliwe, cały areał lasów państwowych. Praceglebowo-siedliskowe zapewniają rozpoznanie warunków biotopu, określają stopniedegradacji lub zniekształcenia siedlisk i zasad ich rewitalizacji. Poznanie gleb i ichwłaściwości jest podstawowym warunkiem prawidłowego gospodarowania w leśnictwie”.III.3. Wody.Woda stawiana jest na pierwszym miejscu wśród czynników siedliskowychi ma olbrzymie znaczenie lasotwórcze. Jest ona niezbędna do Ŝycia dla kaŜdej rośliny,poniewaŜ jest rozpuszczalnikiem soli pobieranych jako pokarm mineralny.Stanowi teŜ waŜny czynnik erozji gleby na terenach bezleśnych i wylesionych.Rozwój krajobrazu jest ściśle związany z krąŜeniem wody. Istnieje wzajemna zaleŜnośćmiędzy gospodarką wodną a stanem lasu. Po wycięciu lasów w XVI wiekuw okolicach jezior Mamry, Niegocin i Śniardwy poziom wody podniósł się o kilkametrów. Las wpływa równieŜ na przebieg tajania pokrywy śnieŜnej, przez co wiosnąprzedłuŜa w czasie spływ wód śniegowych. Poszczególne gatunki drzew, Ŝyjąw pewnych ( wahających się tylko w określonych granicach), charakterystycznychwarunkach wilgotnościowych. Rzadko spotykamy w przyrodzie gatunki drzew Ŝyjącerównie dobrze na mokrym jak i na suchym podłoŜu. Do takiego gatunku mo-Ŝemy zaliczyć sosnę, rosnącą zarówno na mokrym torfowisku jak i na suchej wydmie( warunki wilgotnościowe skrajne dla tego gatunku). Optymalny wzrost i rozwójosiąga sosna na siedliskach Bśw, BMśw i LMśw. Zasięg geograficzny świerka,pozostaje w wyraźnej zaleŜności od niedosytu wilgotności. Tak więc od ilości wodyna danym terenie, zaleŜy charakter i kształt występujących tam lasów, a w szczególnościich skład gatunkowy.47

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleZdjęcie 5. Wschód słońca na jeziorze Domowym DuŜym.Geograficzny region Pojezierza Mazurskiego to ogromna ilość jezior. Podwzględem hydrograficznym jest to region, z duŜą ilością stojących wód powierzchniowychi siecią hydrograficzną złoŜoną w znacznej części z krótkich rzek, o niewielkichdorzeczach, znacznych spadkach, często na duŜych przestrzeniach swegogórnego biegu stanowiących odpływ i dopływ jezior.Obszar Nadleśnictwa połoŜony jest w dorzeczu Wisły w zlewniach rzekOmulew i Rozoga ( dopływ Narwi). Tylko niewielka północno – zachodnia częśćprzy jeziorach: Leleskie, Krominek, Motyle połoŜona jest w dorzeczu rzek pobrze-Ŝa Bałtyku ( Łyna).Na terenie nadleśnictwa wszystkie jeziora są pochodzenia lodowcowegoi w większości przebiegają z południa na północ. Występują one w trzech typowychformach: jeziora rynnowe ( np. Łęsk, Sasek Wielki), jeziora moreny dennej ( np. Wałpusz), pomniejsze jeziora tzw. „oczka” ( np. Okrągłe, Leśne).Do głównych rzek nadleśnictwa naleŜą rzeka Sasek wypływająca z jeziorSasek Wielki i Gromskiego, Wałpusz biorąca swój początek z jeziora Wałpuszi Rozoga wypływająca z jeziora Marksewo. Rzeki te najczęściej płyną w kierunkupołudniowym.48

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleTab.5. Wykaz jezior i rzek w zasięgu administracyjnym Nadleśnictwa.Lp. Obiekt Nazwa Uwagi1. Jezioro Sasek Wielki 871 ha2. Jezioro Leleskie 429 ha3. Jezioro Wałpusz4. Jezioro Brajnickie5. Jezioro Rańskie6. Jezioro Sędańskie7. Jezioro Łęsk8. Jezioro Gromskie 243 ha9. Jezioro Marksoby10. Jezioro Arwiny11. Jezioro Szczepankowskie12. Jezioro Małszewieckie13. Jezioro Leśne14. Jezioro Okrągłe 8 ha15. Jezioro Elganowskie 13 ha16. Jezioro Kruninek 16 ha17. Jezioro Kroninek18. Jezioro Krzywek19. Jezioro Szczycionek20. Jezioro Natać21. Jezioro Sawica22. Jezioro Młyński Staw23. Jezioro Długie24. Jezioro Fręcki25. Jezioro Romanek26. Jezioro Lemańskie27. Jezioro Białe28. Jezioro Linowskie29. Jezioro Starokiejkuckie30. Jezioro Jegły31. Rzeka Wałpusz32. Rzeka Saska (Sawica)33. Rzeka RozogaGospodarka wodna gleb omawianego obszaru w przewaŜającej części, pozaterenami bezpośrednio przylegającymi do cieków i zbiorników wodnych, macharakter przemywowej, a uwilgotnienie gleb zaleŜy od wielkości bieŜących opadówatmosferycznych. Przeciętna ilość opadów rocznie według Narodowego AtlasuPolski wynosi 520-550 mm.Z funduszu PHARE 1997-99 został sfinansowany program piętrzenia jeziorWałpusz, Łęsk i Sasek Wielki do poziomu z 1945 r. Na rzeczkach wypływającychz tych jezior zbudowano urządzenia piętrzące. Dla przykładu w jeziorze Wałpuszpoziom wody podniósł się o około 80 cm.49

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleIII.4. Torfowiska.Obok jezior drugą cecha charakterystyczną dla hydrografii Mazur jest obfitośćbagien, torfowisk i zabagnionych łąk. W całym obszarze zlodowacenia bagnawystępują w dwóch zasadniczych typach: torfowiska niskie i torfowiska wysokie.Bagna powstały bądź tam, gdzie obecna forma morfologiczna jest niedostosowanado dzisiejszego przepływu ( przede wszystkim w pradolinach), bądź teŜ tam,gdzie powierzchnia gruntu przecina poziom wody gruntowej. Obecnie powierzchniatorfowisk na Warmii i Mazurach wynosi około 6 tysięcy kilometrów kwadratowych.Porównując ten obszar z okresem krzyŜackim, moŜna stwierdzić, Ŝe areałtorfowisk w ciągu tych kilkuset lat zmniejszył się o połowę. Do takiej sytuacji przyczyniłosię osuszanie wielkich bagien w celach osiedleńczych i poszukiwanie nowychpowierzchni pod produkcję łąkarską. Torf zawiera 85-95% wody i świadczyto o jego duŜym znaczeniu w retencji wodnej. Większość torfowisk naleŜy do typuniskich, zasilanych przez wody gruntowe, a więc zasobnych w sole mineralne.Ocenia się, Ŝe tylko około 6% torfowisk naleŜy do typów wysokich, które porośniętesą głównie mchami torfowcami.W zaleŜności od stosunków nawodnienia wyróŜniamy torfowiska:torfowiska wysokie -zasilane w wodę wyłącznie przez opady atmosferyczne,stąd ubogie w składniki mineralne; materia organiczna jest słabo rozłoŜonai silnie zakwaszona; podstawowe gatunki to mchy torfowce, borówka bagienna,bagno zwyczajne, Ŝurawina błotna, wełnianka pochwowata, rosiczka i inne;torfowiska niskie - związane z wodą przepływającą, stąd bogatą w składnikimineralne i tlen; roślinnością torfotwórczą są zbiorowiska murawowe, łąkowo -bagienne i leśne;torfowiska przejściowe - wykazują właściwości pośrednie pod względem stosunkówwodnych jak i roślinności; powstają w procesie torfotwórczym w warunkachzmiennego zaopatrzenia w wody gruntowe i powierzchniowe, przewaŜniena wododziałach, w zagłębieniach terenu i na skraju torfowisk wysokich,są na ogół mało zamulone i kwaśne; występują na siedliskach boru wilgotnego.50

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleZdjęcie 6. Leśnictwo Marksewo tzw. „Łąki marksewskie”.W art. 13, ust. 1 pkt 1 ustawy o lasach właściciele (równieŜ zarządcy lasów)zostali zobowiązani do: „zachowania w lasach roślinności leśnej (upraw leśnych)oraz naturalnych bagien i torfowisk”.W zarządzeniu Nr 11A Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia11 maja 1999 r. w zasadach ogólnych w pkt 1.3 mówi się o „zachowaniu w stanienienaruszonym śródleśnych nieuŜytków jak np.: bagna, trzęsawiska, mszary, torfowiska,remizy, wrzosowiska, wydmy, gołoborza i wychodnie skalne, wraz z ichflorą i fauną w celu ochrony pełnej róŜnorodności przyrodniczej m.in. poprzezuznanie ich (decyzją wojewody) jako uŜytki ekologiczne”.W Nadleśnictwie Korpele zostało zinwentaryzowanych 337,21 ha bagieni torfowisk.51

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleTab.6.Wykaz bagien i torfowiskNr l-ctwa Adres powierzchnia1 2 b 0.991 3 k 0.721 4 h 0.351 6 i 0.981 12 k 0.251 12 A g 1.021 14 A f 0.981 27 g 7.221 28 c 8.661 28 f 1.051 28 n 1.831 28 p 9.771 29 j 8.981 33 c 4.921 33 k 0.801 33 l 0.421 35 d 0.771 37 f 0.471 41 g 0.171 41 i 0.291 42 c 2.031 42 A l 3.131 42 A p 1.311 45 b 0.401 47 c 3.961 48 g 2.501 89 b 1.221 90 a 0.471 90 f 0.301 90 h 0.162 7 b 0.762 7 C h 4.682 7 C k 0.842 8 a 0.402 8 b 0.252 8 i 1.412 8 A o 1.372 8 A p 0.102 8 C a 0.152 9 d 1.372 9 n 0.812 9 s 0.702 9 A b 0.982 16 c 0.802 16 i 0.252 20 d 0.722 21 d 0.322 21 g 0.272 21 m 0.352 532 h 0.362 532 j 1.002 533 h 0.453 56 a 0.483 56 c 0.383 82 g 0.293 82 h 0.383 83 g 0.833 84 b 0.643 88 j 3.973 102 l 3.513 108 f 0.6852

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpelec.d. Tab.6.Wykaz bagien i torfowiskNr l-ctwa Adres powierzchnia3 122 d 0.274 94 g 0.944 95 i 0.304 95 k 0.464 96 g 0.974 97 a 0.464 104 b 0.624 104 f 0.424 107 g 0.634 111 y 0.364 111 ax 0.414 111 bx 0.364 114 h 0.334 115 o 0.304 116 b 0.744 116 g 0.564 117 b 0.374 117 g 0.894 118 i 0.794 118 k 0.664 121 i 1.634 123 b 0.304 125 l 0.224 128 b 0.224 132 b 1.364 132 f 0.534 140 c 0.224 150 m 0.024 152 b 0.014 152 k 1.034 152 t 1.915 155 c 0.585 155 d 2.425 156 g 0.735 158 g 3.205 163 c 1.555 164 b 0.395 164 j 1.435 164 k 1.145 165 g 0.695 168 f 0.845 169 d 1.325 170 a 0.915 172 b 0.785 177 c 5.345 178 c 0.405 178 j 0.445 179 c 2.855 179 f 0.305 183 b 0.555 186 g 0.365 191 c 0.616 194 f 1.496 198 f 16.706 199 d 0.806 199 g 0.466 199 k 1.426 199 n 0.126 199 s 0.596 199 y 1.746 212 a 1.4153

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpelec.d. Tab.6.Wykaz bagien i torfowiskNr l-ctwa Adres powierzchnia6 213 f 3.316 213 i 0.366 231 f 0.646 232 n 1.376 252 b 0.276 252 f 0.386 252 k 0.276 253 c 0.286 253 g 4.536 257 h 0.506 266 c 1.846 267 g 0.557 219 A l 0.327 234 j 0.917 246 b 0.377 248 i 0.297 248 m 0.287 248 s 1.927 248 z 0.437 251 d 2.368 286 b 6.398 289 b 0.808 290 c 2.868 295 g 0.518 296 b 0.578 296 f 0.788 296 i 0.318 297 i 0.758 301 h 0.298 302 b 1.198 309 b 1.108 311 f 1.388 311 s 1.258 318 b 0.368 322 h 0.648 322 j 0.218 322 l 8.068 323 g 1.048 323 j 0.308 324 j 0.438 324 m 0.478 325 g 0.258 325 i 0.508 326 b 2.198 330 c 0.539 331 d 0.459 331 f 2.849 332 b 0.929 337 d 0.739 340 h 0.529 347 d 1.049 348 f 4.369 348 g 0.339 348 j 0.209 351 g 0.409 352 k 0.579 356 c 1.059 357 c 1.009 360 i 0.589 362 b 1.149 411 A i 0.3054

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpelec.d. Tab.6.Wykaz bagien i torfowiskNr l-ctwa Adres powierzchnia9 411 A j 0.239 411 A k 0.939 412 j 0.279 412 k 0.659 412 o 0.599 415 c 0.339 415 j 0.979 415 l 0.229 415 r 0.679 416 a 2.439 416 d 3.429 416 f 0.129 416 i 4.279 416 o 4.159 416 p 0.359 417 c 1.369 417 f 0.309 435 b 0.3410 138 A f 0.4010 138 C n 2.7310 365 d 0.3810 365 D r 0.7810 378 d 3.6010 378 h 1.7810 378 n 1.0210 378 r 2.4910 379 d 0.5510 384 g 0.4710 385 f 1.1310 386 k 1.3210 393 h 0.2210 394 f 3.3111 396 d 0.3811 396 k 0.5611 408 d 3.9511 409 a 6.2811 409 f 3.9311 419 f 1.2411 420 c 1.0511 421 b 3.5311 422 b 1.0311 431 g 0.5511 431 h 0.6311 431 p 0.6611 446 c 0.9511 448 i 0.5111 455 d 0.7511 464 c 0.8311 464 d 3.6711 465 d 1.6811 465 f 1.2312 449 a 0.2812 450 a 0.3812 472 g 1.2612 473 k 0.4912 490 A b 0.6012 490 A d 0.4612 490 A g 0.2812 490 A h 0.5612 490 B d 0.7312 506 h 0.2655

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpelec.d. Tab.6.Wykaz bagien i torfowiskNr l-ctwa Adres powierzchnia12 507 f 1.2012 507 k 0.5712 510 h 0.4912 511 n 9.7912 511 y 0.3512 512 b 0.2812 512 g 5.6212 515 f 0.3612 517 m 0.4012 519 a 0.8612 519 n 0.3212 519 x 0.24Ogółem 337.21III.5. Roślinność.Warmia i Mazury ze względu na bogactwo jezior i bagien szczególnie interesowałyprzyrodników i dlatego naleŜą do najlepiej zbadanych terenów w EuropieŚrodkowej. Cechą charakterystyczną szaty roślinnej tej krainy jest jej młodość.Zasiedlenie tych ziem przez roślinność nastąpiło dopiero po wycofaniu się lądoloduskandynawskiego, ostatecznie na początku okresu klimatycznego zwanegopóźnym glacjałem, czyli zaledwie około 12000 lat p.n.e. Młodość szaty roślinnejtego obszaru przejawia się obfitością gatunków północnych, a takŜe zjawiskiemwygasania zasięgów licznych gatunków roślin zachodnio i środkowoeuropejskich.Na Warmii i Mazurach zazębiają się wpływy klimatu zachodniego i północno -wschodniego, nadając temu obszarowi charakter przejściowy. Występuje na tymterenie duŜa grupa roślin północnych, takŜe strefy borealnej. Najbardziej typowymijej przedstawicielami na terenie nadleśnictwa są brzoza niska i modrzewnica północna.Typowym reprezentantem drzewiastym dalekiej północy jest świerk pospolity(B.Polakowski „Świat roślinności na Warmii i Mazurach, Olsztyn 1971).Poznawanie historii roślinności odbywać się moŜe dwoma sposobami.Pierwszy sposób opiera się na stosowaniu metody analizy pyłkowej polegający nabadaniu mikroskopowych szczątków roślin oraz ich mikroskopowych ziaren pyłkulub zarodników. Materiały pobiera się głównie w torfowiskach i osadach jeziornych.Drugi polega na analizowaniu składu flory współczesnej i jego geograficznegorozmieszczenia. Zapoznanie się z wymogami ekologicznymi i klimatycznymi roślinumoŜliwia powstawanie hipotez dotyczących przeszłości i dróg wędrówek po-56

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpeleszczególnych gatunków. Ciekawą metodą analizy historycznego rozmieszczeniaroślinności jest określanie rozmieszczenia drzew na podstawie nazw miejscowości.Dotyczy ona jednak późniejszego okresu, gdy człowiek intensywniej oddziaływałna przyrodę (na omawianym terenie wsie: Olszyny - olsza, Olszewka - olsza,Dębówko - dąb).Tab.7. Przeciętny procentowy skład ziaren pyłków drzew na Pojezierzu Olsztyńskimi w Puszczy Piskiej, a obecny udział gatunków (wg Firbasa 1953 za Polakowskim).Okres klimatycznoroślinnyGatunekBorealny7000-4000 lat p.n.e.PojezierzeOlsztyńskiePuszcza PiskaAtlantycki4000-2500 lat p.n.e.PojezierzeOlsztyńskiePuszcza PiskaSubborealny2500-500 lat p.n.e.PojezierzeOlsztyńskiePuszcza PiskaSubatlantyckiOk. 500 lat p.n.e.PojezierzeOlsztyńskiePuszcza PiskaObecnyudziałgatunkówSosna 53,1 71,7 35,8 67,7 37,7 61,8 50,4 59,1 86,6Brzoza 26,2 17,8 15,0 11,4 14,9 13,0 16,0 18,4 5,2Olsza 7,2 7,4 26,8 15,3 25,2 16,8 14,0 14,4 2,2Świerk 0,6 0,4 1,3 0,6 7,6 0,7 10,3 1,5 2,8Dąb 1,2 0,3 5,7 0,8 7,3 2,6 3,7 1,8 2,6Lipa 3,5 0,8 6,9 1,6 2,9 1,5 1,2 0,6 0,0Grab 0 0 0,2 0,4 1,7 1,6 3,2 2,9 0,1Wiąz 7,6 1,1 8,2 2,0 2,2 1,4 0,7 0,4 0,0Buk 0 0,1 0,01 0,02 0,07 0,1 0,18 0,3 0,0Leszczyna 43,4 7,2 22,8 7,7 16,8 6,4 5,0 3,6 -*Wielkość udziału (kolejność) – 1 2 3Na Warmii i Mazurach moŜna wyróŜnić następujące okresy rozwoju współczesnejroślinności, zwłaszcza roślinności drzewiastej (C.Tryk – Toruń 1998):okres „starszy drias” - około 12 000 lat p.n.e.- klimat subarktyczny ( prawdopodobnie),- po ustąpieniu lodowca z południa napływa bezdrzewna roślinność tundry,- charakterystyczna roślinność: dębik ośmiopłatkowy, brzoza niska, wierzbapolarna.okres „allerod” – około 10 000 – 8 800 lat p.n.e.- ocieplenie klimatu,- tzw. tundra parkowa - widne lasy z sosną i brzozą, porozdzielane płatamiświatłoŜądnej roślinności o charakterze subarktycznym.okres „młodszy drias” – około 8 800 – 8 000 lat p.n.e.- oziębienie klimatu, schyłek okresu lodowcowego,- nawrót tundry, połączony z równoczesnym częściowym wycofaniem siędrzew.okres holoceński – od około 8 000 lat p.n.e.• okres prebolearny – około 8 000 – 7 000 lat p.n.e.- klimat kontynentalny,57

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele- okres rozprzestrzeniania się pierwszych lasów- początkowo lasy mało zwarte, złoŜone z gatunków, które przetrwały okresoziębienia – brzoza, później sosna z udziałem wierzb. Sosna panowałagłównie na terenach sandrowych. W końcu okresu pojawił się: wiązy, olsza,lipa i leszczyna.• okres borealny – około 7 000 – 4 000 lat p.n.e.- dalsze złagodzenie klimatu,- okres rozprzestrzeniania się drzew ciepłolubnych,- w początkowej fazie panowały bogate w leszczynę bory sosnowe z duŜymudziałem brzozy. W końcowej fazie znacznie rozpowszechniły się gatunkiciepłolubne lipa i wiąz, a takŜe nowy gatunek – dąb, tworzący lasy mieszanez brzozą. Na terenach sandrowych dalej dominowały bory. Od północnegowschodu wkroczył świerk pospolity. Na całym obszarze rozpowszechniła sięolsza czarna.• okres atlantycki – około 4 000 – 2 500 lat p.n.e.- okres tzw. polodowcowego optimum termicznego, korzystne warunki termicznewpłynęły na zanik brył martwego lodu, uformowanie się licznych jeziori podniesienie się wód gruntowych;- okres panowania drzew ciepłolubnych,- dalsze rozszerzenie lasów liściastych mieszanych, wyraźne ograniczenie rolisosny oraz napływ roślin atlantyckich i środkowoeuropejskich. Na Ŝyznychglebach początkowo panowały lasy liściaste ze znacznym udziałem lipyi wiązu, później z przewaŜającym dębem. Na siedliskach wilgotnych panowaław tym okresie olsza czarna i jesion wyniosły.• okres subborealny – około 2 500 – 500 lat p.n.e.- oziębienie i zwilgotnienie klimatu;- okres ustępowania drzew ciepłolubnych;- ograniczenie roli lasu liściastego mieszanego a zwłaszcza jego głównychkomponentów lipy i wiązu. W zamian wzrost na całym obszarze roli dębui grabu a miejscami takŜe sosny. Od zachodu rozprzestrzenia się buk a nawschodzie świerk, osiągając w końcowym fazie swoje obecne zasięgi.• okres subatlantycki – od około 500 lat p.n.e.- okres lasu współczesnego, w pierwszej fazie będący przedłuŜeniem poprzedniego;58

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele- w strefie moren czołowych dominowały lasy liściaste mieszane dębowo –grabowe z domieszką lipy i klonu. Na wschodzie częste były lasy z udziałemświerka na zachodzie z udziałem buka. Na południe od moreny czołowejdominowały bory sosnowe i mieszane. Na glebach silnie wilgotnych porastałylasy olszowe i jesionowe. Taki stan lasu na omawianym terenie utrzymał siędo wieku XIII. Lasy pokrywały wówczas 80% tych ziem, pozostały obszarzajmowały rozległe bagniska, jeziora i nieliczne osady ludzkie.III. 5.1. Zespoły leśne.Według klasyfikacji W. Matuszkiewicza wyróŜniono następujące zespoły roślinnewedług rosnącej złoŜoności i organizacji:1. Naturalne i półnaturalne zbiorowiska terofitów na mulistych brzegach wódi okresowo zalewanych zagłębień:Klasa Isoëto nanojuceteaRząd Cyperetalia fusciZwiązek Elatini Eleochariton ovataeZespół Cypero fusci-LimoselletumZwiązek Radiolon linoidisZespół Ranunculo gracilis Radioletum2. Nitrofilne zbiorowiska pól uprawnych, zrębów, terenów wydeptywanych i ruderalnych:Klasa ChenopodieteaRząd Polygno-ChenopodietaliaZwiązekZespółZespółPanico-SetarionDigitarietum ischaemiSpergulo-ChrysathemetumZwiązekZespółZespólEu-Polygno-ChenopodionVeronico-Fumarietum officinalisOxalido-Chenopodietum polyspermiRządEragrostietalia59

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleZwiązekZespółEragrostionPanico sanguinalis-EragrostietumRządZwiązekZespółZespółZespółZespółSisymbrietaliaSisymbrionCorispermo-Plantaginetum indicaeUtico-Malvetum neglectaeChenopodietum ruderaleSenecioni-TussilaginetumZwiązekZespółZespółLolio-LinetaliaLolio-LinionSpergulo-Lolietum remotiKlasaRządZwiązekZespółZespółEpilobietea angustifoliiEpilobietalia angustifoliiEpilobion angustifoliiEpilobio-Senecionetum silvaticiDigitali purpureae-EpilobietumZwiązekZespółZespółFragarion vescaeAtropetum belladonnaeArctietum nemorosiZwiązekZespółZespółZespółSambuco-SalicionRubo-Sambucetum racemosiRubo-Salicetum capreaeEpilobio-Salicetum capreaeKlasaRządPlantaginetea maiorisPlataginetalia maiorisZwiązekZespółZespółPolygonium avicularisLolio-PlantaginetumPrunello-Plantagitum60

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleZwiązekZespółZespółAgropyro-RumicionPotentillo-Festucetum arundinaceaeJunceetum marciRządZwiązekZespółConvolvuletalia sepiumSenecio fliviatilisAsperulo-Convolvuletum3. Zbiorowiska źródliska i wyleŜysk:KlasaRządZwiązekZespółZespółSalicetea herbaceaeSalicetalia herbaceaeSalicion herbaceaeSalicetum herbaceaeLuzuletum spadiceae4. Zbiorowisk szuwarów i słonych łąk:KlasaRządZwiązekZespółZespółZespółZespółPhragmiteteaPhragmitetaliaPhragmitionScirpetum lacustrisTyphetum angustifoliaeEguisetum limosiPhragmitetum communisZwiązekZespółZespółZespółZespółMagnocaricionCladietum marisciCicutto-Caricetum pseudocyperiCarietum acutiformisCarietum gracilis5. Naturalne i antropogeniczne trawiaste zbiorowiska łąk i muraw o podłoŜu mineralnym:61

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleKlasaRządZwiązekZespółSedo-SclerantheteaFustoco-SedaletaliaArmerion elongataeDiatho-ArmerietumKlasaRządZwiązekZespółMolino-ArrhenathereteaMolinietaliaFilipendulo-PetasitionFilipendulo-GeranietumZwiązekZespółZespółMolinionJunco-MolinietumEpilobio-Juncetum effusiZwiązekZespółCynosoriumLolio-Cynosuretum6. Zbiorowiska torfowisk mszysto-turzycowych i mszarów:KlasaRządZwiązekZespółScheuchzerio-CariceteaScheuchzeretalia palustrisCaricetum limosaeRhynchosporion albaeZwiązekZespółCaricion lasiocarpaeCaricetum lasiocarpaeRządZwiązekZespółZwiązekZespółZespółCaricetalia fuscaeCaricion fuscaeCaricetum fuscaeCarici-Agrostietum caninaeCarici-Agrostietum caninaeCaricetum fuscae62

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleKlasaRządZwiązekZespółOxycocco-SphagneteaSphagno-EricetaliaEricion tetralicisEricetum tetralicisRządZwiązekZespółZespółZespółSphagnetalia magellaniciSphagnion magellaniciErico Sphagnetum madiiSphagnetum magellaniciLedo-Sphagnetum magellanici7. Zbiorowiska ciepłolubne okrajkowe:KlasaRządZwiązekZespółTrifolio-Geranietea SanguineiOriganetaliaGeranion sanguineiGeranio-Puecedanetum cervarice8. Zbiorowiska leśne i zaroślowe:KlasaRządZwiązekZespółZespółZespółZespółZespółZespółAlnetea glutinosaeAlnetalia glutinosaeAlnion glutinosaeSphagno-Squarosi-Alnetum-zbiorowiska leśne-olsyRibo nigri-Alnetum-zbiorowiska leśne-olsyCarici elongatae-Alnetum-oles typowyMyrico-Salicetum auritae – zbiorowiska zarośloweSalicetum pentandro-cinerea – zbiorowiska zaroślowe (łozowiskoz wierzbą szarą i wierzbą pięciopręciokową)Betulo-Salicetum repentis – zbiorowisko zaroślowe (łozowisko z woskownicąi wierzbą szarą)KlasaRządZwiązekVaccinio-PiceeteaVaccinio-PiceetaliaDircano-Pinion63

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleZespółZespółZespółZespółZespółZespółZespółZespółCladonio-Pinetum- śródlądowy bór suchy (siedlisko Bs)Peucedano-Pinetum subkontynentalny bór świeŜy, odmiana subborealna(regionalna, siedlisko Bśw)Malinio-Pinetum- śródlądowy bór wilgotny odmiana subborealna (regionalna,siedlisko Bw)Vaccinio uliginosi-Pinetum – kontynentalny bór bagiennyBetulum pubescentis – brzezina bagienna (Bb, BMb, LMb)Calamagrostio villosae-Pinetum – bagienny bór trzcinnikowy (Bb,BMb) – zbiorowisko niskich zarośli na torfowiskach przejściowych –rzadki wymaga ochronySerratulo-pinetum – subborealny bór mieszanyQuerco roboris-Pinetum – mieszany bór kontynentalnyZwiązek Vaccinio-PiceionZespół Querco-Piceetum – północnopolski bór mieszany wilgotny (siedlisko-BMw)Zespół Sphagno girgensohini-Piceetum – borealna świerczyna (siedlisko –BMśw, BMw)KlasaRządZwiązekZespółZespółZespółZespółQuercetea Robori-PetraeaeQuercetalia robori petraeaeQuercion robori-petraeae – dąbrowy acidofilneBetulum-Quercetum roboris – (siedlisko – LMśw)Fago-Quercetum petraeae – (siedlisko – LMśw)Luzulo-Quercetum petraeae – (siedlisko – LMśw, LMw)Calamagrosti-Quercetum petraeae – (siedlisko – LMśw)Klasa Querco-FageteaRząd Fagetalia silvaticaeZwiązek Alno-padionZespół Astrantio-Fraxinetim – (siedlisko – OlJ)Zespół Circaeo-Alnetum – łęg jesionowo-olszowy - odmiana podlaskomazurska(Lśw)ZwiązekCarpinion betuli64

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleZespółZespółZespółStellario-Carpinetum – subatlantycki nizinny las dębowo-grabowy,podtyp zespołu Querco-Carpinetum - (siedlisko LMśw,Lśw, Lw)Galio silvatici-Carpinetum – grąd środkowoeuropejski (Lw)Tilio-Carpinetum – grąd subkontynentalny – odmiana mazurska - regionalna(siedlisko- LMśw, Lśw, Lw)III. 5.2. Porosty.Porosty ( Lichenes ).Rośliny plechowate powstałe z połączenia grzyba (workowca lub podstawczaka)z glonem (sinicą lub zielenicą) w jeden symbiotyczny organizm. PorostyrozmnaŜają się przez fragmenty plechy (wegetatywnie), które przymocowują siędo podłoŜa za pomocą strzępki grzyba. Grzyby mnoŜą się przez zarodniki, natomiastglony - zawsze przez podział.Porosty są roślinami pionierskimi na nagich skałach lub luźnych piaskach,przygotowując podłoŜe dla roślin bardziej wymagających. Wynika to z duŜej wytrzymałościporostów na suszę, niskie i wysokie temperatury. Występowanie porostóww większej ilości wskazuje na brak zanieczyszczeń przemysłowych, na któresą one wraŜliwe. W lasach występują porosty epifityczne na pniach, gałęziachdrzew i ziemi, pełniąc rolę podobną do mchów. W leśnictwach Marksewo, Szczytno,Olszyny i Sawica licznie występują porosty charakterystyczne dla suchych borówsosnowych m.in. chrobotek reniferowy, chrobotek mniejszy i płucnica islandzka.65

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleTab.8. Wykaz porostów zinwentaryzowanych w Nadleśnictwie Korpele.Lp.GatunkiNazwa polskaNazwa łacińskaUwagiCladonio rangiferinae-Pinetum1. Chrobotek reniferowy Cladonia rangiferinaCladonio rangiferinae-Pinetum2. Chrobotek mniejszy Cladonia fimbriataCladonio rangiferinae-Pinetum3. Chrobotek kubkowaty Cladonia pyxidataCladonio rangiferinae-Pinetum4. Płucnica islandzka Cetraria islandica5. Plastyma modra Cetraria glauca6. OdnoŜyca jesionowa Ramalina fraxinea7. OdnoŜyca opylona Ramalina pollinaria8. OdnoŜyca mączysta Ramalina farinacea9. Obrost opylony Physconia distorta10. PawęŜnica rozłoŜysta Peltigera horizontalis11. Pustułka pęcherzykowata Parmelia physodes12. Pustułka rurkowata Parmelia tubulosa13. Tarczownica bruzdkowana Parmelia sulcata14. Tarczownica chropowata Parmelia caperata15. Obrostnica rzęsowata Anaptychia ciliaris16. Mąkla tarniowa Evernia prunastri17. Złotorost ścienny Xanthoria parietina kamienieIII. 5.3. Mchy.Mszaki ( Bryophyta ).Drobne rośliny zarodnikowe obejmujące głównie wątrobowce i mchy. Stanowiągrupę przejściową między plechowcami a organowcami. U mszaków występujeprzemiana pokoleń. Pokolenie płciowe (gametofit) bywa plechowate(u wątrobowców) lub złoŜone z łodygi i liści (u mchów) i jest samoŜywne. Pokoleniebezpłciowe ( saprofit) jest półpasoŜytem na pokoleniu płciowym.Wątrobowce (Hepaticae) są roślinami pionierskimi występującymi główniew miejscach wilgotnych. W Polsce występuje ich ok. 220 gatunków, w formachnaskalnych, naziemnych, narzecznych oraz na liściach drzew.Mchy ( Musci) w lasach odgrywają waŜną rolę chłonąc i gromadząc wodyopadowe. Są to gatunki o bardzo szerokiej amplitudzie ekologicznej. W Polsce rośnieok. 630 gatunków mchów. Występują one jako rośliny pionierskie np. na skałach.W lasach mchy tworzą często gęste darnie, a w wielu zbiorowiskach tworząnajniŜszą warstwę roślinności. Na torfowiskach tworzą zwarte darnie i są głównymskładnikiem torfów.NiŜej zamieszczona tabela zawiera wykaz mszaków stwierdzonych w nadleśnictwie.Do tabeli wykorzystano materiały zawarte w planach ochrony rezerwa-66

tów „Kulka” i „Sołtysek”.Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleTab.9. Wykaz mszaków stwierdzonych w Nadleśnictwie Korpele.Lp.GatunkiNazwa polskaNazwa łacińskaUwagiA. WĄTROBOWCE HEPATICAE1. Cephalozia bicuspidata rez. „Sołtysek’’2. Cephalozia connivens rez. „Sołtysek’’3. Cephaloziella striatula rez. „Sołtysek’’4. Łuskolist rozesłany Lepidozia reptans rez. „Sołtysek’’5. Płozik Lophocolea heterophylla rez. „Sołtysek’’6. Porostnica Marchantia aquatica rez. „Sołtysek’’7. Lśniątka Riccardia latifrons rez. „Sołtysek’’8. Lśniątka Riccardia pinguis rez. „Sołtysek’’B. MCHY MUSCI1. Płonnik pospolity Polytrichum commune rez. „Sołtysek’’2. Płonnik jałowcowaty Polytrichum juniperinum rez. „Sołtysek’’3. Płonnik strojny Polytrichum formosum4. Płonnik Polytrichum longisetum rez. „Sołtysek’’5. Płonnik cienki Polytrichum strictum rez. „Sołtysek’’6. Porostnica wielokształtna Marchantia polymorpha7. Merzyk pokrewny Mnium affine lasy wilgotne i świeŜe8. Merzyk fałdowany Mnium undulatum lasy wilgotne i świeŜe9. Merzyk kropkowany Mnium punctatum lasy wilgotne i świeŜe10. Widłoząb miotlasty Dicranum scoparium Vaccinio-Piceetea11. Widłoząb falisty Dicranum polysetum Vaccinio-Piceion12. Widłoząb Dicranum bonjeanii rez. „Sołtysek’’13. Widłoząb Dicranum majus rez. „Sołtysek’’14. Torfowiec błotny Sphagnum palustre rez. „Sołtysek’’15. Torfowiec nastroszony Sphagnum squarosum rez. „Sołtysek’’16. Torfowiec ostrolistny Sphagnum nemoreum rez. „Sołtysek’’17. Torfowiec Sphagnum centrale rez. „Sołtysek’’18. Torfowiec Sphagnum contortum rez. „Sołtysek’’19. Torfowiec kończysty Sphagnum cuspidatum rez. „Sołtysek’’20. Torfowiec Sphagnum fimbriatum rez. „Sołtysek’’21. Torfowiec Sphagnum magellanicum rez. „Sołtysek’’22. Torfowiec Sphagnum obtusum rez. „Sołtysek’’23. Torfowiec Sphagnum recurvum rez. „Sołtysek’’24. Torfowiec Sphagnum russowii rez. „Sołtysek’’25. Torfowiec Sphagnum teres rez. „Sołtysek’’26. Torfowiec Sphagnum warnstorfii rez. „Sołtysek’’27. Rokietnik pospolity Pleurozium schreberi Vaccinio-Piceetea28. Rokiet cyprysowaty Hypnum cupresiforme rez. „Kulka’’29. Fałdownik trójrzędowy Rhytidiadelphus triquretus30. Gajnik lśniący Hylocomium splendens Vaccinio-Piceetea31. Widlik zwyczajny Metzgeria furcata rez. „Sołtysek’’32. Rzęsienica kutnerowata Trichocolea tommentella rez. „Sołtysek’’33. Rzęsiak piękny Ptilidium pulcherimum rez. „Sołtysek’’34. Skosatka zanokcicowata Plagiochila asplenioides rez. „Sołtysek’’35. śurawiec falisty Atrichum undulatum rez. „Sołtysek’’36. Drabik drzewkowaty Climacium dendroides rez. „Sołtysek’’37. Modrzaczek siny Leucobryum glaucum Vaccinio-Piceetea38. Mochwian bagienny Aulacomnium palustre rez. „Sołtysek’’39. Krótkosz Brachythecium curtum rez. „Sołtysek’’40. Krótkosz Brachythecium mildeanum rez. „Sołtysek’’41. Krótkosz Brachythecium salebrosum rez. „Sołtysek’’67

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele42. Prątnik Bryum pseudotriquetrum rez. „Sołtysek’’43. Mokradłosz Calliergon cordifolium rez. „Sołtysek’’44. Mokradłosz Calliergon giganteum rez. „Sołtysek’’45. Mokradłosz Calliergon stramineum rez. „Sołtysek’’46. Mokradłosz kończysty Calliergonella cuspidata rez. „Sołtysek’’47. Złocieniec Campylium polygamum rez. „Sołtysek’’48. Złocieniec Campylium stellatum rez. „Sołtysek’’49. Drabinowiec Cinclidium stygium rez. „Sołtysek’’50. Sierpowiec Drepancladus aduncus var. polycarpus rez. „Sołtysek’’51. Sierpowiec Drepancladus vericosus rez. „Sołtysek’’52. Skrzydlik paprociowaty Fissidens adianthoides rez. „Sołtysek’’53. Helodium blandowii rez. „Sołtysek’’54. Leptodictyum riparium rez. „Sołtysek’’55. Merzyk Plagiomnium affine rez. „Sołtysek’’56. Merzyk Plagiomnium cuspidatum rez. „Sołtysek’’57. Merzyk Plagiomnium ellipticum rez. „Sołtysek’’58. Merzyk Plagiomnium medium rez. „Sołtysek’’59. Płaszczeniec Plagiothecium curvifolium rez. „Sołtysek’’60. Płaszczeniec ząbkowany Plagiothecium denticulatum rez. „Sołtysek’’61. Knotnik Pohlia nutans rez. „Kulka62. Piórosz pierzasty Ptilium crista-castrensis Vaccinio-Piceion63. Merzyk kropkowany Rhizomnium punctatum rez. „Sołtysek’’64. Georgia przezroczysta Tetraphis pelucida rez. „Sołtysek’’65. Tomenthypnum nitens rez. „Sołtysek’’66. Zęboróg purpurowy Ceratodon purpureus rez. „Sołtysek’’67. Widłoząbek Dicranella heteromalla rez. „Sołtysek’’68. Dzióbkowiec Eurhynchium hians rez. „Kulka69. Herzogiella seligeri rez. „Kulka’’III.5.4. Rośliny naczyniowe.W Nadleśnictwie Korpele stwierdzono występowanie 472 gatunków roślin naczyniowychz 78 rodzin, z czego 18 gatunków podlega ochronie ścisłej oraz 12ochronie częściowej. Przy opracowaniu „Programu ...” wykorzystano m.in. danezawarte w planach ochrony rezerwatów połoŜonych na terenie Nadleśnictwa Korpele.Tab.10. Wykaz roślin.Lp.Rodzina / GatunekNazwa polskaNazwa łacińskaA. PAPROTNIKI PTERIDOPHYTAI. PAPROCIE FILICINAE1. Paprotkowate Polypidiaceae1 Orlica pospolita Pteridium aquilinum2 Wietlica samicza Athyrium filix-femina3 Nerecznica samcza Dryopteris filix-mas4 Nerecznica błotna Dryopteris thelypterisUwagi68

c.d. Tab.10. Wykaz roślin.Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleLp.Rodzina / GatunekNazwa polskaNazwa łacińskaUwagi5 Nerecznica krótkoostna Dryopteris carthusiana6 Nerecznica grzebieniasta Dryopteris cristata7 Paprotka zwyczajna Polypodium vulgare chroniony8 Zachyłka trójkątna Phegopteris dryopterisII. SKRZYPY EQUISETINAE1. Skrzypowate Equisetaceae1 Skrzyp polny Equisetum arvense2 Skrzyp łąkowy Equisetum pratense3 Skrzyp bagienny Equisetum fluviatile4 Skrzyp zimowy Equisetum hiemale5 Skrzyp błotny Equisetum palustre6 Skrzyp bagienny Equisetum limosum7 Skrzyp leśny Equisetum silvaticum2. Widłakowate Lycopodiaceae1 Widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum chroniony2 Widłak goździsty Lycopodium clavatum chroniony3 Widłak spłaszczony Lycopodium complanatum chronionyB. NAGOZALĄśKOWE GYMNOSPERMAEI. SZPILKOWATE ( IGLASTE ) CONIFERAE1. Sosnowate Pinaceae1 Sosna pospolita Pinus sylvestris2 Świerk pospolity Picea excelsa3 Modrzew europejski Larix deciduapoza zasięgiem naturalnym4 Jodła pospolita Abies albapoza zasięgiem naturalnym5 Sosna wejmutka Pinus strobus obcy6 Daglezja zielona Pseudotsuga manziessi obcy7 Choina zachodnia Tsuga heterophylla obcy8 Kosodrzewina (s.wydmowa ?) Pinus mughus Obcy, zawleczony2. Cyprysowate Cupressaceae1 Jałowiec pospolity Juniperus communisC. OKRYTOZALĄśKOWE ANGIOSPERMAEI. DWULIŚCIENNE DICOTYLEDONES1. Brzozowate Betulaceae1 Brzoza brodawkowata Betula verrucosa2 Brzoza omszona Betula pubescens3 Brzoza niska Betula humilis chroniony4 Olsza czarna Alnus glutinosa5 Olsza szara Alnus incana6 Grab zwyczajny Carpinus betulus7 Leszczyna pospolita Corylus avellana2. Bukowate Fagaceae1 Buk zwyczajny Fagus silvaticapoza zasięgiem naturalnym2 Dąb szypułkowy Quercus robur3 Dąb bezszypułkowy Quercus sessilispoza zasięgiem naturalnym4 Dąb czerwony Quercus rubra obcy3. Wierzbowate Salicaceae1 Topola osika Populus tremula2 Topola biała Populus alba3 Topola czarna Populus nigra4 Wierzba szara ( łoza ) Salix cinerea5 Wierzba uszata Salix aurita6 Wierzba czarniawa Salix nigricans7 Wierzba pięciopręcikowa (w. laurowa) Salix pentandra8 Wierzba trójpręcikowa (w. migdałowa) Salix trandia69

c.d. Tab.10. Wykaz roślin.Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleLp.Rodzina / GatunekNazwa polskaNazwa łacińskaUwagi9 Wierzba purpurowa (wiklina) Salix purpurea10 Wierzba rokita Salix rosmarinifolia11 Wierzba iwa Salix caprea12 Wierzba biała Salix alba13 Wierzba krucha Salix fragilis4. Konopiowate Cannabaceae1 Chmiel zwyczajny Humulus lupulus5. Pokrzywowate Utricaceae1 Pokrzywa zwyczajna Urtica dioica2 Pokrzywa Ŝegawka Urtica urens6. Wiązowate Ulmaceae1 Wiąz szypułkowy ( limak ) Ulmus laevis2 Wiąz górski ( brzost ) Ulmus scabra3 Wiąz pospolity Ulmus campestris7. Gązewnikowate Loranthaceae1 Jemioła pospolita Viscum album8. Rdestowate Polygonaceae1 Szczaw tępolistny Rumex obtusifolius2 Szczaw polny Rumex acetosella3 Szczaw zwyczajny Rumex acetosa4 Szczaw błotny Rumex palustre5 Szczaw skupiony Rumex conglomeratus6 Szczaw gajowy Rumex sanguineus7 Szczaw lancetowaty Rumex hydrlapathum8 Rdest węŜownik Polygonum bistorta9 Rdest ziemnowodny Polygonum amphibium10 Rdest plamisty Polygonum persicaria11 Rdest kolankowaty Polygonum nodosum12 Rdest ostrogorzki Polygonum hydropiper13 Rdest łagodny Polygonum mite14 Rdest ptasi Polygonum aviculare15 Rdest powojowy Polygonum convolvulus16 Rdest zaroślowy Polygonum dumetorum17 Bilderdykia convolvulus9. Komosowate Chenopodiaceae1 Komosa biała ( lebioda ) Chenopodium album2 Komosa sina Chenopodium glaucum3 Komosa strzałkowata Chenopodium bonus-Henricus10. Goździkowate Caryophyllaceae1 Goździk kartuzek Dianthus carthusianorum cz. chroniony2 Goździk kosmaty Dianthus armeria chroniony3 GoŜdzik kropkowany Dianthus deltoides cz. chroniony4 Mydlnica lekarska Sponaria officinalis5 Kąkol polny Agrostemma githago6 Gwiazdnica wielkokwiatowa Stellaria holostea7 Gwiazdnica trawiasta Stellaria graminea8 Gwiazdnica błotna Stellaria palustris9 Gwiazdnica bagienna Stellaria uliginosa10 Gwiazdnica gajowa Stellaria nemorum11 Gwiazdnica pospolita Stellaria media12 Rogownica Cerastium holosteoides13 Rogownica polna Cerastium arvense14 Karmnik kolankowaty Sagina nodosa15 Smółka pospolita Lychnis viscaria70

c.d. Tab.10. Wykaz roślin.Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleLp.Rodzina / GatunekNazwa polskaNazwa łacińskaUwagi16 Firletka poszarpana Lychnis flos-cuculi17 Bniec czerwony Melandrium rubrum18 Lepnica zielonawa Silene chlorantha19 Lepnica biała (Bniec biały) Silene alba (Melandrium album)20 Lepnica zwisła Silene nutans21 MoŜylinek trójnerwowy Moehringia trinervia22 Piaskowiec macierzankowaty Arenaria serpyllifolia23 Wierzbownica kosmata Epilobium hirusutum11. Kokornakowate Aristolochiaceae1 Kopytnik pospolity Asarum europaeum cz. chroniony12. Berberysowate Berberidaceae1 Berberys zwyczajny Berberis vulgaris13. Jaskrowate Ranunculaceae1 Knieć błotny (Kaczeniec) Caltha palustris2 Orlik pospolity Aquilegia vulgaris chroniony3 Czerniec gronkowy Actaea spicata4 Sasanka otwarta Pulasatilla patens chroniony5 Zawilec gajowy Anemone nemorosa6 Zawilec Ŝółty Anemone ranunculoides7 Przylaszczka pospolita Hepatica nobilis cz. chroniony8 Jaskier bulwkowy Ranunculus bulbosus9 Jaskier kosmaty Ranunculus lanuginosus10 Jaskier ostry (Pryszczeniec) Ranunculus acer11 Jaskier wielki Ranunculus lingua12 Jaskier płomiennik Ranunculus flammula13 Jaskier rozłogowy Ranunculus repens14 Ziarnopłon wiosenny Ficaria verna ( Ranunculus ficaria )15 Rutewka okrągłolistna Thalictrum aquilegiifolium16 Zdrojówka rutewkowata Isopyrum thalictroides14. Grzebieniowate Nymphaeaceae1 Grzybienie białe ( lilie wodne ) Nymphaea alba cz. chroniony2 GrąŜel Ŝółty Nuphar luteum chroniony15. Rogatkowate Ceratophyllaceae1 Rogatek sztywny Ceratophyllum demersum16. Makowate Papaveraceae1 Mak polny Papavera rhoeas2 Glistnik jaskółcze ziele Chelidonium maius3 Kokorycz pełna Corydalis solida4 Kokorycz pusta Corydalis cava5 Dymnica pospolita Fumaria officinalis17. KrzyŜowe Cruciferae1 RzeŜucha niecierpkowa Cardamine impatiens2 RzeŜucha błotna Cardamine palustris3 RzeŜucha leśna Cardamine flexuosa4 RzeŜucha łąkowa Cardamine pratensis5 Czosnaczek pospolity Alliaria officinalis6 Tobołki polne Thlaspi arvense7 Tasznik pospolity Capsella bursa-pastoris8 Gorczycznik pospolity Barbarea vulgaris9 śywiec cebulkowy Denaria bulbifera18. Kapustowate Brassicaeae1 Gęsiówka szorstkowłosista Arabis hirstuta2 Gęsiówka pisakowa Arabis arenosa3 Rzodkiewnik pospolity Arabidopsis thaliana4 WieŜyczka gładka Turritis glabra71

c.d. Tab.10. Wykaz roślin.Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleLp.Rodzina / GatunekNazwa polskaNazwa łacińskaUwagi19. Posłankowate Cistaceae1 Posłanek kutnerowaty subsp. pospolity Helianthemum nummularium subsp. obscurum20. Rosiczkowate Droseraceae1 Rosiczka długolistna Drosera anglica chroniony2 Rosiczka okrągłolistna Drosera rotundifolia chroniony21. Fiołkowate Violaceae1 Fiołek błotny Viola palustris2 Fiołek przedziwny Viola mirabilis3 Fiołek Viola reichenbachiana4 Fiołek Rivina Viola Riviniana5 Fiołek psi Viola canina6 Fiołek polny Viola arvensis7 Fiołek leśny Viola silvestris22. Dziurawcowate Guttiferae1 Dziurawiec zwyczajny Hypericum perforatum2 Dziurawiec czteroboczny Hypericum maculatum23. Gruboszowate Crassulaceae1 Rozchodnik wielki Sedum maximum2 Rozchodnik ostry Sedum acre24. Skalnicowate Saxifragaceae1 Śledzienica skrętolistna Chrysosplenium alternifolium2 Dziewięciornik błotny Parnassia palustris3 Porzeczka czarna Ribes nigrum cz. chroniony4 Porzeczka zwyczajna Ribes rubrum pro. p.5 Porzeczka Ribes uva-crispa6 Porzeczka Ribes spicatum7 Jaśmin wonny Philadelphus coronarius25. RóŜowate Rosaceae1 Wiązówka błotna Filipendula ulmaria2 Tawuła sp. Spirea sp.3 RóŜa dzika Rosa canina4 RóŜa polna Rosa arvensis5 RóŜa pomarszczona Rosa rugosa6 Malina kamionka Rubus saxatilis7 Malina właściwa Rubus idaeus8 JeŜyna wzniesiona Rubus suberectus9 JeŜyna fałdowana (ostręŜna) Rubus fruticosus10 JeŜyna sinojagodowa (popielnica) Rubus caesius11 Poziomka pospolita Fregaria vesca12 Pięciornik kurze ziele Potentilla erecta13 Pięciornik błotny Potentilla palustris14 Pięciornik srebrny Potentilla argentea15 Pięciornik wyprostowany Potentilla recta16 Pięciornik ? Potentilla cinerea17 Pięciornik gęsi Potentilla anserina18 Pięciornik rozłogowy Potentilla reptans19 Przewrotnik pasterski Alchemilla pastoralis20 Kuklik pospolity Geum urbanum21 Kuklik zwisły Geum rivale22 Rzepik pospolity Agrimonia eupatoria23 Głóg jednoszyjkowy Crategus monogyna24 Głóg dwuszyjkowy Crategus oxyacantha (C. Laevigata)25 Świdośliwa jajowata Amelanchier ovalis Obcy, L.Kulka26 Grusza pospolita Pirus communis27 Jabłoń dzika ( płonka ) Malus silvestris72

c.d. Tab.10. Wykaz roślin.Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleLp.Rodzina / GatunekNazwa polskaNazwa łacińskaUwagi28 Jarząb pospolity ( jarzębina ) Sorbus aucuparia29 Śliwa tarnina Prunus spinosa30 Śliwa pospolita Prunus padus31 Czeremcha amerykańska Padus serotina obcy32 Czeremcha zwyczajna Padus avium33 Czereśnia sp. Cerasus sp.34 Wiśnia pospolita Cerasus vulgaris26. Motylkowate Papilionaceae1 śarnowiec miotlasty Cytisus scoparius2 Łubin trwały Lupinus polyphyllus3 Lucerna nerkowata Medicago lupulina4 Lucerna siewna-sierpowata Medicago sativa subsp. falcata5 Koniczyna polna Trifolium arvense6 Koniczyna róŜnoogonkowa Trifolium campestre7 Koniczyna złocistoŜółta Trifolium aureum8 Koniczyna dwukłosowa Trifolium alpestre9 Koniczyna łąkowa (czerwona) Trifolium pratense10 Koniczyna biała (rozesłana) Trifolium repens11 Przelot pospolity Anthyllis vulneraria12 Komonica błotna Lotus uliginosus13 Komonica zwyczajna Lotus corniculatus14 Robinia akacjowa (grochodrzew) Robinia psuedacacia obcy15 Karagana syberyjska Caragana arborescens obcy16 Traganek szerokolistny Astragalus glycyphyllos17 Traganek piaskowy Astragalus arenarius18 Ostrołódka kosmata Oxytropis pilosa chroniony19 Wyka leśna Vicia silvatica20 Wyka ptasia Vicia cracca21 Wyka płotowa Vicia sepium22 Groszek leśny Lathyrus silvester23 Groszek Ŝółty Lathyrus pratensis24 Groszek skrzydlasty Lathyrus montanus25 Groszek wiosenny Lathyrus vernus26 Groszek czerniejący Lathyrus niger27. Wawrzynkowate Thymelaeaceae1 Wawrzynek wilcze łyko Daphne mezereum chroniony28. Krwawnicowate Lythraceae1 Krwawnica pospolita Lythrum salicaria29. Wiesiołkowate Oenotheraceae1 Wierzbownica górska Epilobium montanum2 Wierzbownica błotna Epilobium palustre3 Wiesiołek dwuletni Oenothera biennis4 Czartawa pospolita Circaea lutetiana30. Lipowate Tiliaceae1 Lipa drobnolistna Tilia cordata2 Lipa szerokolistna Tilia platyphyllos zawleczona31. Szczawikowate Oxalidaceae1 Szczawik zajęczy Oxalis acetosella32. Bodziszkowate Geraniaceae1 Bodziszek drobny Geranium pusillum2 Bodziszek cuchnący Geranium robertianum3 Bodziszek czerwony Geranium sanguineum4 Bodziszek łąkowy Geranium pratense5 Iglica pospolita Erodium cicutarium73

c.d. Tab.10. Wykaz roślin.Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleLp.Rodzina / GatunekNazwa polskaNazwa łacińskaUwagi33. Klonowate Aceraceae1 Jawor Acer pseudplatanus2 Klon zwyczajny Acer platanoides3 Klon polny (poklon) Acer campestre34. Kasztanowcowate Hippocastanaceae1 Kasztanowiec zwyczajny Aesculus hippocastanum obcy35. Niecierpkowate Balsaminaceae1 Niecierpek pospolity Impatiens noli-tangere2 Niecierpek drobnokwiatowy Impatiens parviflora36. Trzmielinowate Celastraceae1 Trzmielina zwyczajna Evonymus europea2 Trzmielina brodawkowata Evonymus verrucosa37. Szakłakowate Rhamnaceae1 Szakłak pospolity Rhamnus cathartica2 Kruszyna pospolita (Szakłak kruszyna) Frangula alnus cz. chroniony38. Dereniowate Cornaceae1 Dereń świdwa Cornus sanguinea39. Araliowate Araliaceae1 Bluszcz pospolity Hedera helix chroniony40. Baldaszkowate Umbelliferae ( Apiaceae )1 śankiel zwyczajny Sanicula europaea2 Podagrycznik pospolity Aegopodium podagraria3 Biedrzeniec mniejszy Pimpinella saxifraga4 Szalej jadowity Cicuta virosa5 Gorysz błotny Peucedanum palustre6 Gorysz siny Peucedanum cervaria7 Gorysz pagórkowy Peucedanum oreoselinum8 Dzięgiel leśny Angelica silvestris9 Trybula leśna Anthriscus silvestris10 Świerząbek korzenny Chaerophyllum amoraticum11 Kłobuczka pospolita Torilis japonica12 Olszewnik kminkolistny Selinum carvifolia13 Marchew zwyczajna Daucus carota14 Barszcz zwyczajny Heracleum sphondylium41. Pierwiosnkowate Primulaceae1 Pierwiosnka lekarska Primula officinalis ( veris ) cz. chroniony2 Tojeść pospolita Lysimachia vulgaris3 Tojeść rozesłana Lysimachia nummularia4 Siódmaczek leśny Trientalis europaea42. Gruszyczkowate Pirolaceae1 Gruszyczka mniejsza Pirola minor2 Gruszyczka okrągłolistna Pirola rotundifolia3 Korzeniówka pospolita Monotropa hypopitys43. Wrzosowate Ericaceae1 Borówka czarna Vaccinium myrtillus2 Borówka bagienna Vaccinium uliginosum3 Borówka brusznica Vaccinium vitis-idea4 śurawina błotna Oxycoccus quadripetalus5 Bagno zwyczajne Ledum palustre cz. chroniony6 Modrzewnica zwyczajna (M. północna) Andromeda polifolia7 Chamedafne północna Chamaedaphne calyculata chroniony8 Wrzos zwyczajny Calluna vulgaris9 Mącznica lekarska Arctostaphylos uva-ursi74

c.d. Tab.10. Wykaz roślin.Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleLp.Rodzina / GatunekNazwa polskaNazwa łacińskaUwagi44. Szorstkolistne Boraginaceae1 Farbownik lekarski Anchusa officinalis2 śywokost lekarski Symphytum officinalis3 Miodunka ćma Pulmonaria obscura4 śmijowiec zwyczajny Echium vulgare5 Niezapominajka polna Myosotis arvensis6 Niezapominajka darniowa Myosotis laxa subsp. Caespitosa7 Niezapominajka błotna Myosotis palustris45. Psiankowate Solanaceae1 Psianka słodkogórz Solanum dulcamara46. Trędownikowate Scrophulariaceae1 Dziewanna pospolita Verbascum nigrum2 Dziewanna drobnokwiatowa Verbascum thapsus3 Lnica pospolita Linaria vulgaris4 Trędownik bulwiasty Scrophularia nodosa5 Przetacznik oŜankowy Veronica chamaedrys6 Przetacznik leśny Veronica officinalis7 Przetacznik ząbkowany Veronica austriaca ssp. Tenericum8 Przetacznik kłosowy Veronica spicata subsp. Spicata9 Naparstnica zwyczajna Digitalis grandiflora chroniony10 Pszeniec gajowy Melampyrum nemorosum11 Pszeniec zwyczajny Melampyrum pratense12 Pszeniec leśny Melampyrum silvaticum13 Łuskiewnik róŜowy Lathraea squamaria14 Świetlik łąkowy Euphrasia rostkoviana15 Gnidosz błotny Pedicularis palustris półpasoŜyt, chwast16 SzelęŜnik większy Alectorolophus glaber półpasoŜyt, chwast47. Pływaczowate Lentibulariaceae1 Pływacz drobny Utricularia minor2 Pływacz średni Utricularia intermedia48. Wargowe Labiatae ( Lamiaceae )1 Dąbrówka rozłogowa Ajuga reptans2 Tarczyca pospolita Scutellaria galericulata3 Bluszczyk kurdybanek Glechoma hederacea4 Głowienka pospolita Prunella vulgaris chwast5 Poziewnik dwudzielny Galeopsis bifida6 Poziewnik szorstki Galeopsis tetrahit7 Gajowiec Ŝółty Lamiastrum galeobdolon8 Czyściec leśny Stachys silvatica9 Czyściec Stachys officinalis10 Czyściec błotny Stachys palustris11 Bukwica zwyczajna Betonica officinalis12 Szałwia łąkowa Sylvia pratensis13 Lebioda pospolita Origanum vulgare14 Macierzanka zwyczajna Thymus pulegioides15 Macierzanka piaskowa Thymus serpyllum16 Karbieniec pospolity Lycopus europaeus17 Mięta nadwodna Mentha aqustica49. Babkowate Plantaginaceae1 Babka zwyczajna Plantago major2 Babka średnia Plantago media3 Babka lancetowata Plantago lanceolata50. Bobrkowate Menyanthaceae1 Bobrek trójlistkowy Menyanthes trifoliata cz. chroniony75

c.d. Tab.10. Wykaz roślin.Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleLp.Rodzina / GatunekNazwa polskaNazwa łacińskaUwagi51. Toinowate Apocynaceae1 Barwinek pospolity Vinca minor chroniony52. Trojeściowate Asclepiadaceae1 CiemięŜyk Vincetoxicum hirundinaria53. Oliwkowate Oleaceae1 Jesion wyniosły Fraxinus excelsior2 Bez pospolity ( lilak ) Syringa vulgaris3 Ligustr pospolity Ligustrum vulgare54. Marzanowate Rubiaceae1 Marzana wonna Asperula odorata (Galium odoratum) cz. chroniony2 Przytulia północna Galium boreale3 Przytulia pospolita Galium mollugo4 Przytulia czepna Galium aparine5 Przytulia polska Galium polonicum6 Przytulia błotna Galium palustre7 Przytulia bagienna Galium uliginosum8 Przytulia właściwa Galium verum55. Przewiertniowate Caprifoliaceae1 Dziki bez czarny (Bez lekarski) Sambucus nigra2 Dziki bez koralowy Sambucus racemosa3 Kalina koralowa Viburnum opulus cz. chroniony4 Wiciokrzew suchodrzew Lonicera xylosteum5 Śnieguliczka biała Symphoricarpos albus zawleczony6 Śnieguliczka białojagodowa Symphoricarpos nivularis zawleczony56. Kozłkowate Valerianaceae1 Kozłek lekarski Valeriana officinalis2 Kozłek dwupienny Valeriana dioica57. Szczeciowate Dipsaceae1 Driakiew Ŝółtawa Scabiosa ochroleuca2 Świerzbnica polna Knautia arvensis58. Dzwonkowate Campanulaceae1 Jasieniec piaskowy Jasione montana2 Zewra kłosowa Phyteuma spicatum3 Dzwonek skupiony Campanula glmerata4 Dzwonek jednostronny Campanula rapunculoides5 Dzwonek pokrzywolistny Campanula trachelium6 Dzwonek brzoskwiniolistny Campanula persicifolia7 Dzwonek okrągłolistny Campanula rotundifolia8 Dzwonek rozpierzchły Campanula patula59. Astrowate Aateraceae1 Sadziec konopiasty Eupatorium cannabinum2 Nawłoć pospolita Solidago virga-aurea3 Nawłoć ? Solidago gigantea4 Conyza canadensis5 Przymiotno ostre Erigeron acer6 Omalotheca sylvatica7 Uczep uwisły Bidens cernuus8 Kocanki piaskowe Helichrysum arenarium cz. chroniony9 Krwawnik pospolity Achillea millefolium10 Wrotycz pospolity Leucanthemum vulgare11 Bylica pospolita Artemisia vulgaris12 Bylica polna Artemisia campestris13 Podbiał pospolity Tussilago farfara14 Starzec zwyczajny Senecio vulgaris15 Starzec Jakubek Senecio jacobea76

c.d. Tab.10. Wykaz roślin.Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleLp.Rodzina / GatunekNazwa polskaNazwa łacińskaUwagi16 Starzec leśny Senecio sylvaticus17 OstroŜeń błotny Cirsium palustre18 OstroŜeń pospolity Cirsium vulgare19 OstroŜeń polny Cirsium arvense20 Sierpik barwierski Serratula tinctoria21 Chaber driakiewnik Centaurea scabiosa22 Chaber nadreński Centaurea rhenana23 Chaber łąkowy Centaurea jacea60. Cykoriowate Cichoriaceae1 Łoczyga pospolita Lapsana communis subsp. Communis2 WęŜymord niski Scorzonera humilis3 Mniszek pospolity Taraxacum officinalis4 Mlecz zwyczajny Sonchus oleraceus5 Sałatnik leśny Mycelis muralis6 Jastrzębiec kosmaczek Hieracium pilosella7 Jastrzębiec baldaszkowy Hieracium umbellatum8 Jastrzębiec leśny Hieracium murorum9 Jastrzębiec Hieracium vulgatum10 Jastrzębiec gładki Hieracium laevigatumII. JEDNOLIŚCIENNE MONOCOTYLEDONES1. śabieńcowate Butomaceae1 Strzałka wodna Sagittaria sagittifilia2. śabiściekowate Hydrocharitaceae1 śabiściek pływający Hydrocharis morsus-ranae2 Moczarka kanadyjska Elodea canadensis zawleczony3. Bagnicowate Scheuchzeriaceae1 Bagnica torfowa Scheuchzeria palustris2 Świbka błotna Triglochin palustre4. Liliowate Liliaceae1 Pajęcznica gałęzista Anthericum ramosum2 Czosnek niedźwiedzi Allium ursinum3 Konwalijka dwulistna Majanthemum bifolium4 Kokorycz wielkokwiatowa Polygonatum multiflorum5 Kokorycz wonna Polygonatum odoratum6 Konwalia majowa Convallaria maialis cz. chroniony7 Czworolist pospolity Paris quadrifolia5. Kosaćcowate Iridaceae1 Kosaciec Ŝółty Iris pseudoacorus6. Sitowate Juncaceae1 Sit członowaty Juncus articulatus2 Sit drobny Juncus bulbosus3 Sit rozpierzchły Juncus effusus4 Kosmatka blada Luzula pallescens5 Kosmatka owłosiona Luzula pilosa7. Turzycowate Cyperaceae1 Wełnianka pochwowata Eriophorum vaginatum2 Wełnianka wąskolistna Eriophorum angustifolium3 Sitowie leśne Scirpus silvaticus4 Turzyca dwupienna Carex dioica5 Turzyca strunowa Carex chordorrhiza6 Turzyca obła Carex diandra7 Turzyca dwukłosowa Carex elongata8 Turzyca czarna Carex nigra9 Turzyca palczasta Carex digitata10 Turzyca prosowata Carex panicea77

c.d. Tab.10. Wykaz roślin.Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleLp.Rodzina / GatunekNazwa polskaNazwa łacińska10. Rzęsowate Lemnaceae1 Rzęsa drobna Lemna minor11. Obrazkowate Araceae1 Tatarak zwyczajny Acorus calamus2 Czermień błotna Calla palustris12. JeŜogłówkowate Sparganiaceae1 JeŜogłówka najmniejsza Sparganium minimum13. Pałkowate Typhaceae1 Pałka szerokolistna Typha latifoliaUwagiIII.6. Siedliskowe typy lasu.W „Słowniku encyklopedycznym leśnictwa ...” wydanym pod kierownictwemprofesora Edwarda Więcko pod hasłem „siedlisko” ujęto:w ekologii - kompleks czynników abiotycznych środowiska - gleba wraz zczynnikami mikroklimatycznymi w danym miejscu i związki między nimi zachodzące;w naukach leśnych - warunki klimatyczne i glebowe biocenozy utoŜsamianez ekotypem (siedliskiem leśnym); znajomość siedlisk (siedliskoznawstwo) maogromne znaczenie teoretyczne i praktyczne dla leśnictwa.Siedliska leśne kształtują się w zaleŜności od typów gleb będących na danymterenie. Gleby bielicowe, piaszczyste, podmokłe i kwaśne wpływają na tworzeniesię siedliska boru wilgotnego, natomiast gleby brunatne wytworzone z glinyzwałowej - lasów mieszanych lub liściastych. Gleba jest równieŜ waŜnym czynnikiembiocenozy lasu. Stanowi ona wraz z organizmami leśnymi pewną całość. Odniej uzaleŜnione są wszystkie pozostałe czynniki biocenozy: roślinność, światzwierząt, drobnoustroje itp. Stwierdzono, Ŝe od właściwości gleby uzaleŜniona jestilość i skład gatunkowy fauny. Zachodzi na przykład wyraźna zaleŜność pomiędzytypem gleby a fauną owadzią , której skład i liczebność z kolei są związane z ilościąptaków śpiewających.Na omawianym terenie przewaŜają siedliska borów mieszanych -56,2%,pozostałe to siedliska borowe -25,4%, lasy mieszane -13,2% oraz lasowe i olsy -5,2%. Pod względem wilgotności najliczniejszą grupę stanowią siedliska świeŜe -92,4 %, pozostałe to siedliska wilgotne -5,0% oraz bagienne -2,6%. Dane te pochodząz operatu urządzania lasu, w którym siedliska zostały określone w sposób79

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpeleuproszczony. Do chwili obecnej brak jest mapy glebowo-siedliskowej.Tab.11. Porównanie siedliskowych typów lasu z lat 1960, 1994 i 2004.Siedliskowy typ lasuStan na 01.10.1960 r. Stan na 01.01.1994 r. Stan na 01.01.2004 r.ha % ha % ha %Bór suchy 46,45 0,5 - - - -Bór świeŜy 7255,92 77,2 3258,92 25,4 3150,61 23,5Bór wilgotny 161,96 1,6 269,14 2,1 215,02 1,6Bór bagienny 26,29 0,4 35,74 0,3 35,84 0,3Bór mieszany świeŜy 1094,82 11,6 6921,00 54,0 7214,83 53,8Bór mieszany wilgotny 129,48 1,4 317,57 2,5 298,51 2,2Bór mieszany bagienny - - 30,43 0,2 30,69 0,2Las mieszany świeŜy 443,12 4,8 1342,27 10,5 1574,50 11,8Las mieszany wilgotny - - 79,63 0,6 132,43 1,0Las mieszany bagienny - - 24,88 0,2 57,29 0,4Las świeŜy 61,73 0,7 347,21 2,7 440,06 3,3Las wilgotny - - 13,06 0,1 30,50 0,2Ols 160,04 1,6 186,67 1,4 219,86 1,7Ols jesionowy 12,24 0,2 - - 0,84 0,0Razem 9392,05 12826,52 100,0 13400,98 100,0BMśw Bśw LMśw Lśw BMw BwOl LMw Bb BMb LMb Lw3.3%1.6%2.2%0.3% 0.2% 0.4%1.7% 1.0%0.2%11.8%23.5%53.8%Wykres 1. Udział procentowy typów siedliskowych lasuw Nadleśnictwie Korpele - stan na 1.01.2004 r.80

III. 7. Drzewostany.Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleStanowią one najwaŜniejszy element ekosystemu leśnego, dlatego teŜw „Programie ...” poświęcono im więcej uwagi.Drzewostan jest to część lasu, jednorodna pod względem budowy, składugatunkowego, wieku i zwarcia drzew, rodzaju gleby oraz ukształtowania terenu.Od innych drzewostanów wyróŜnia się przynajmniej jedną z podanych wyŜej cech.Drzewostany jako główny składnik leśnej szaty roślinnej kształtuje w specyficznysposób warunki środowiska leśnego. W Nadleśnictwie Korpele drzewostany nasiedliskach borowych stanowią 81,6% powierzchni i w większości są to drzewostanysosnowe lub sosnowe z niewielką domieszką innych gatunków. Udział procentowygatunków iglastych wynosi 89,7%. Drzewostany załoŜone na gruntachporolnych według stanu na 1.01.1994 r. zajmowały 3902 ha. Ze względu na przejęciegruntów z AWRSP i ich zalesienie powierzchnia drzewostanów na gruntachporolnych znacznie wzrosła i według stanu na 1.I.2004r. wynosi 5664,60 ha.W planach u.l. na lata 2004 -2013 przeznaczono 102,34 ha gruntów nieleśnychnadleśnictwa do zalesienia. Nadleśnictwo w perspektywie zamierza równieŜw dalszym ciągu przejmować i zalesiać kolejne grunty porolne.Tab.12. Porównanie wybranych cech taksacyjnych drzewostanów nadleśnictwai kraju (Wzór nr 1a).JednostkaŚredniwiek [lat]Przeciętnyzapas[m 3 /ha]Przeciętnyprzyrost[m 3 /ha]Udział %siedliskborowychUdział % gatunkówiglastychNadleśnictwo Korpele (1970r) 46 160 3,47 - -Nadleśnictwo Korpele (1985r) 54 209 3,92 - -Nadleśnictwo Korpele (1994r) 58 255 4,41 84,4 90,3Nadleśnictwo Korpele (2004r) 60 276 4,56 81,6 89,6RDLP Olsztyn 54 216 4,00 59,8 73Województwo 54 228 3,96 59,7 74Dzielnica 1 Pojezierza Mazurskiego 56 193 3,45 54,3 76Kraina II Mazursko-Podlaska 55 191 3,47 71,4 79Lasy Państwowe 56 205 3,66 62,1 7881

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleIII.7.1. Bogactwo gatunkowe i struktura.Głównym gatunkiem lasotwórczym w Nadleśnictwie jest sosna zwyczajnazajmująca 86,6% powierzchni leśnej, tworząca głównie jednogatunkowe drzewostanysosnowe cechujące się średnią jakością techniczną.Do gatunków tworzących drzewostany (gatunków panujących) w NadleśnictwienaleŜą (podano % udział powierzchniowy): sosna – 86,6%, modrzew – 0,2%, świerk – 2,8%, buk – 0,1% dąb – 2,6%, klon – 0,1%, jesion - 0,0% (5,93 ha), grab – 0,0% (2,40 ha), brzoza – 5,2%, olsza – 2,2%, olsza szara – 0,1%, osika – 0,1%, lipa – 0,0% (0,80ha).Oprócz gatunków w/w w drzewostanach Nadleśnictwa występują w formiepojedynczej lub grupowej cenne gatunki domieszkowe: wiązy np. w leśnictwie Targowo, Dźwierzuty, daglezje np. w leśnictwie Kulka, choina kanadyjska np. w leśnictwie Kulka, sosna wejmutka np. w leśnictwie Kulka, Jęczniki, Olszyny, sosna wydmowa w leśnictwie Sawica jodła pospolita np. w leśnictwie Kulka, Jęczniki dąb czerwony np. w leśnictwie Jęczniki.Drzewostany na siedliskach wilgotnych i podmokłych (Bw, Bb, BMw,BMb LMw, ,LMb, Lw, Ol, OlJ) zainwentaryzowano w oddz.: 2, 3, 3A, 4, 5, 6, 7, 7A, 7B, 7C, 8,8A, 8B, 9, 11, 11A, 12, 12A, 13, 14, 14A, 15, 20, 21, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33,34, 36, 38, 42A, 69, 78, 84, 96, 104, 108, 111, 112, 115, 116, 117, 118, 119, 122,123, 124, 125, 126, 131, 132, 133, 138C, 138D, 139, 149, 150, 152, 154, 155,156, 158, 163, 164, 165, 170, 171, 172, 179, 181, 182, 186, 192, 196, 199, 211,212, 213, 214, 221, 232, 243, 245, 246, 247, 248, 252, 256, 257, 262, 271, 272,82

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele273, 274, 277, 278, 279, 281, 282, 283, 284, 286, 290, 291, 293, 294, 295, 296,297, 301, 302, 303, 305, 317, 318, 320, 321, 322, 323, 324, 328, 329, 331, 336,338, 340, 344, 345, 346, 347, 348, 351, 352, 353, 356, 357, 360, 369, 370, 378,379, 409, 412, 415, 416, 417, 418, 428, 430, 431, 445, 448, 449, 450, 459, 478,479, 483, 495, 496, 505, 511, 512, 513, 515, 516, 517, 518, 519, 521, 523, 525,526A, 526B, 527, 533, 534 o łącznej powierzchni 1020,98 ha.Tab.13. Zestawienie powierzchni [ha] i miąŜszości [m 3 ] drzewostanów wg grupwiekowych i bogactwa gatunkowego (Wzór nr 13).-------------------------------------------------------------------------------------------------------| | Bogactwo gatunkowe, | | Wiek || || Obiekt | drzewostany | jednostka|--------------------------------|Ogółem|Ogółem || | | | 80 lat || [%] ||-----------------------------------------------------------------------------------------------------|| | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7| 8 ||-----------------------------------------------------------------------------------------------------|| | jednogatunkowe | ha | 531.52| 3681.67| 1892.13|6105.32| 45.88|| | | m3 | 88145| 1208930| 687270|1984345| 54.11|| N-ctwo |------------------------------------------------------------------------------------------|| | dwugatunkowe | ha | 1161.73| 1736.43| 968.65|3866.81| 29.06|| | | m3 | 148025| 527055| 380690|1055770| 28.79|| |------------------------------------------------------------------------------------------|| | trzygatunkowe | ha | 986.41| 609.53| 396.18|1992.12| 14.97|| | | m3 | 76165| 171090| 147185|394440| 10.75|| |------------------------------------------------------------------------------------------|| | cztero- i więcej gatunkowe | ha | 735.05| 337.87| 270.47|1343.39| 10.09|| | | m3 | 45770| 90510| 96780|233060| 6.35||-----------------------------------------------------------------------------------------------------|83

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleWykres 2. Udział procentowy drzewostanów pod względem piętrowości.jedno dwu trzy więcejok. 15%ok.10.1%ok.29%ok.45.9%Do lasów o nadzwyczajnym bogactwie gatunkowym zaliczone zostałydrzewostany połoŜone w leśnictwie Targowo, w oddziałach: 89, 90, 91 o łącznejpowierzchni około 61,16 ha. W drzewostanach tych występuje bogaty skład gatunkowym.in. sosna, świerk, modrzew, dąb, buk, grab, jawor, wiąz, jesion, klonzw., brzoza, olsza, osika, lipa oraz wiele roślin runa.Tab.14. Zestawienie powierzchni [ha] i miąŜszości [ m3] drzewostanów wg grupwiekowych i bogactwa struktury (Wzór nr 14).--------------------------------------------------------------------------------------------------| | Struktura drzewostanów| | Wiek | ||| Obiekt | drzewostany | jednostka|--------------------------------| Ogółem|Ogółem || | | | 80 lat | |[%] ||------------------------------------------------------------------------------------------------|| | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |8 ||------------------------------------------------------------------------------------------------|| | jednopiętrowe | ha | 3414.71| 6343.81| 3173.65| 12932.17|97.18|| | | m3 | 368723| 1989280| 1165785| 3523788|95.80|| N-ctwo |--------------------------------------------------------------------------------------|| | dwupiętrowe | ha | | 20.50| 215.21| 235.71|1.77|| | | m3 | | 8170| 102640| 110810|3.01|| |--------------------------------------------------------------------------------------|| | trzypiętrowe | ha | | | | ||| | | m3 | | | | ||84

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele| |--------------------------------------------------------------------------------------|| | o budowie przerębowej | ha | | | | ||| | | m3 | | | | ||| |--------------------------------------------------------------------------------------|| | w KO i KDO | ha | | 1.19| 138.57| 139.76|1.05|| | | m3 | | 210| 43500| 43710|1.19||------------------------------------------------------------------------------------------------|III.7.2. Pochodzenie.W Nadleśnictwie nie występują drzewostany z panującym gatunkiem obcym.Natomiast pjedynczo lub grupowo w domieszce drzewostanów występują:sosna wejmutka w oddz. 100d, 349g, grochodrzew w oddz. 410f, 496a, 515a,b,sosna czarna w oddz. 291b, daglezja w oddz. 100h, 181a, 350d, 373b, jodław oddz.373b,c oraz kasztanowiec w oddz. 80l, 82f, 266k. PrzewaŜająca większośćdrzewostanów Nadleśnictwa pochodzi z sadzenia (81,35%), z samosiewu pochodzi18,65% drzewostanów85

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleTab.15. Zestawienie powierzchni [ha] i miąŜszości [ m3] drzewostanów wg rodzajówi pochodzenia drzewostanów oraz grup wiekowych (Wzór nr 15).*-----------------------------------------------------------------------------------------------------------| | | | Wiek || || Obiekt |Rodzaj i pochodzenie drzewostanów|jednostka|--------------------------------|Ogółem |Ogółem || | | | 80 lat || [%] ||---------------------------------------------------------------------------------------------------------|| | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |7 | 8 ||---------------------------------------------------------------------------------------------------------|| | plantacje drzew szybko rosnących| ha | | | || || | | m3 | | | || || N-ctwo |-----------------------------------------------------------------------------------------------|| | plantacje topolowe | ha | | | || || | | m3 | | | || || |-----------------------------------------------------------------------------------------------|| | odroślowe | ha | | | || || | | m3 | | | || || |-----------------------------------------------------------------------------------------------|| | z samosiewu | ha | 132.05| 1358.25| 991.17|2481.47| 18.65|| | | m3 | 15297| 381023| 329115|725435| 19.72|| |-----------------------------------------------------------------------------------------------|| | z sadzenia | ha | 3282.66| 5007.25| 2536.26|10826.17| 81.35|| | | m3 | 353426| 1616637| 982810|2952873| 80.28|| |-----------------------------------------------------------------------------------------------|| | ogółem obręb | ha | 3414.71| 6365.50| 3527.43|13307.64| 100.00|| | | m3 | 368723| 1997660| 1311925|3678308| 100.00|| |-----------------------------------------------------------------------------------------------|| | w tym z panującym gat. obcym | ha | | | || || | | m3 | | | || ||---------------------------------------------------------------------------------------------------------|Do lasów o charakterze zbliŜonym do naturalnego moŜna zaliczyć drzewostanypowstałe prawdopodobnie z obsiewu naturalnego na torfowiskach. Do nichmoŜna zaliczyć lasy połoŜone w leśnictwie Dźwierzuty, w oddziałach 7, 7A, 7B,7C, 8, 8A, 8B, 8C o łącznej powierzchni 197,19 ha.W Nadleśnictwie Korpele wyodrębniono 1000,35 ha drzewostanów najlepszychpod względem jakościowym, tj. gospodarczych drzewostanów nasiennych(GDN). Są to drzewostany głównie sosnowe o znanym pochodzeniu - 998,38 ha,na siedliskach Bśw, BMśw, LMśw z jakością techniczną 2 i 1 oraz w oddz. 375co powierzchni 1,97 ha drzewostan świerkowy. Najcenniejsze sosnowe drzewosta-86

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpeleny nasienne w 1995 roku zostały uznane jako wyłączone drzewostany nasienne(WDN) o powierzchni 28,52 ha. Do drzewostanów rodzimego pochodzenia naleŜą: wyłączone drzewostany nasienne, połoŜone w leśnictwie Dębówkow oddziałach: 383 a, b, c, 390 g,h; gospodarcze drzewostany nasienne, połoŜone w oddziałach: 32 b, 57d, 64 h, 70 b, 70 c, 70 d, 70 g, 71 d, 71 f, 72 a, 75 c, 75 d, 76 f, 81 c, 81j, 82 b, 82 c, 83 a, 86 c, 86 d, 87 a, 87 b, 87 k, 99 a, 99 d, 99 h, 110 a,110 h, 110 m, 110 n, 146 d, 155 k, 156 l, 157 h, 157 i, 158 f, 169 b, 169g, 170 b, 178 h, 180 b, 187 a, 187 b, 188 a, 188 c, 188 d, 188 g, 189 a,189 d, 195 h, 205 j, 207 c, 208 a, 208 f, 226 b, 226 c, 236 a, 241 f, 251c, 251 j, 252 d, 264 d, 265 c, 266 a, 266 d, 266 f, 266 i, 267 b, 267 c,268 c, 268 f, 268 g, 269 n, 287 a, 287 d, 287 f, 293 i, 297 d, 298 b, 298d, 300 b, 300 d, 300 f, 301 g, 305 a, 305 d, 305 f, 309 d, 311 a, 311 b,311 c, 311 h, 311 i, 312 d, 313 d, 314 c, 315 d, 315 f, 316 a, 319 j, 320h, 321 f, 322 a, 324 b, 324 g, 325 f, 332 h, 333 a, 338 i, 341 b, 342 a,343 c, 349 c, 349 d, 349 f, 350 a, 354 f, 354 g, 355 a, 356 f, 358 g, 361m, 370 h, 370 i, 374 c, 374 d, 374 f, 375 c, 376 k, 377 i, 385 b, 392 g,394 n, 399 d, 399 f, 399 g, 399 h, 399 i, 401 a, 401 b, 401 d, 402 a,403 d, 405 a, 406 g, 419 c, 419 d, 419 m, 419 o, 422 a, 429 f, 429 h,437 c, 437 d, 437 h, 442 a, 442 b, 442 d, 456 b, 456 d, 457 a, 457 b,458 b, 458 c, 459 a, 463 b, 463 f, 464 f, 464 g, 465 g, 466 b, 473 g,478 d, 478 i, 479 a, 482 i, 482 k, 483 d, 521 m, 523 d,„Program zachowania leśnych zasobów genowych i hodowli selekcyjnejdrzew leśnych w Polsce na lata 1991-2010” dla Nadleśnictwa docelowo przewidujezałoŜenie 109 ha upraw pochodnych sosny pospolitej. Dotychczasowe uprawypochodne załoŜone zostały z nasion sosny pospolitej pochodzących z drzewostanównasiennych wyłączonych Nadleśnictwa Jedwabno (pochodzenie sosny napiwodzko-ramuckiej/842/2 – 205/). Przewiduje się załoŜenie upraw pochodnychz nasion sosny pospolitej pochodzących z własnych wyłączonych drzewostanównasiennych.III.7.3. Zgodność składu gatunkowego z siedliskiem.PoniŜej w formie tabelarycznej zestawiona została zgodność składu gatunkowegoz siedliskiem zgodnie z wytycznymi Instrukcji Urządzania Lasuz 18 kwietnia 2003 r.Tab.16. Zestawienie powierzchni wg zgodności składu gatunkowego drzewostanówz siedliskiem (Wzór nr 20).Siedlisk. Gospod.Drzewostany o składzie gatunkowymObręb typtypzgodnym częściowo zgodnym niezgodnymlasu d-stanuha % ha % ha %1 2 3 4 5 6 7 8 9NadleśnictwoBśw So 3090,68 98,93 33,50 1,07 - -87

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleBwŚw-So; Św-So-Brz;Brz-So145,88 67,84 59,69 27,76 9,45 4,40Korpele Bb So 29,29 81,72 6,55 18,28 - -BMśw Św-So; Db-So 1905,54 26,59 5196,50 72,51 64,27 0,90BMwSo-Św; Św-So;Brz-So; Brz-Św130,63 43,97 109,83 36,96 56,66 19,07BMb So; So-Św; So-Brz 21,37 69,63 9,32 30,37 - -LMśw Db-So-Św; Do-So-Bk 131,77 8,43 343,78 21,98 1088,37 69,59LMwSo-Db; So-Św; Brz-Św; Lp-Gb-Db15,26 11,86 20,93 16,26 92,52 71,88LMb Ol; So-Ol 7,13 12,45 23,24 40,56 26,92 46,99LśwŚw-Db; Gb-Św-Db;Db-Św; Db-Bk95,44 21,82 172,55 39,45 169,37 38,73Lw Db; Js-Db - - - - 30,50 100,00Ol Ol 179,46 81,63 40,06 18,22 0,34 0,15OlJ Ol-Js - - - - 0,84 100,00Razem 5752,45 43,22 6015,95 45,21 1539,24 11,57III.7.4. Formy degradacji ekosystemu leśnego.Formy degradacji ekosystemu leśnego określa się poprzez wyróŜnieniedrzewostanów, w których występują następujące procesy: borowacenie, neofityzacja, monotypizacja.Borowacenie (pinetyzacja) jest to forma degradacji fitocenoz leśnych i siedliskpolegająca na wprowadzaniu do drzewostanów siedlisk bogatych ( borówmieszanych, lasów mieszanych i lasów) drzew iglastych (głównie sosny i świerka)lub wyeliminowaniu drzew liściastych z drzewostanów mieszanych.Tab.17. Zestawienie powierzchni [ha] wg form degradacji lasu – borowacenie(Wzór nr 22).------------------------------------------------------------------------------------------| Obiekt | Stopień borowacenia | Wiek | | || | |--------------------------------| Ogółem | Ogółem || | | 80 lat | | [%] ||----------------------------------------------------------------------------------------|| | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 ||----------------------------------------------------------------------------------------|| N-ctwo | brak | 1184.38| 932.98| 214.48| 2331.84| 23.48|| |------------------------------------------------------------------------------|| | słabe | 1360.42| 3714.08| 1657.06| 6731.56| 67.76|| |------------------------------------------------------------------------------|| | średnie | 114.06| 364.01| 310.13| 788.20| 7.94|| |------------------------------------------------------------------------------|| | mocne | 2.59| 11.12| 67.29| 81.00| 0.82||----------------------------------------------------------------------------------------|Monotypizacja (ujednolicenie) jest to forma degradacji fitocenoz leśnych polegającana ujednoliceniu gatunkowym i wiekowym drzewostanów oraz na upraszczaniuich struktury warstwowej i zubaŜaniu gatunkowym.88

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleTab.18. Zestawienie powierzchni [ha] wg form degradacji lasu – monotypizacja(Wzór nr 23).------------------------------------------------------------------------------------------| | | Wiek drzewostanu | | || Obiekt | Stopień monotypizacji |--------------------------------| Ogółem | Ogółem || | | 80 lat | [ha] | [%] ||----------------------------------------------------------------------------------------|| | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 ||----------------------------------------------------------------------------------------||N-ctwo | brak | 3508.05| 6365.50| 3527.43| 13400.98| 100.0 || |------------------------------------------------------------------------------|| | słaba | 0.00| 0.00| 0.00| 0.00| 0.0 || |------------------------------------------------------------------------------|| | częściowa | 0.00| 0.00| 0.00| 0.00| 0.0 || |------------------------------------------------------------------------------|| | pełna | 0.00| 0.00| 0.00| 0.00| 0.0 ||----------------------------------------------------------------------------------------|Neofityzacja jest to forma degradacji fitocenoz leśnych ułatwiająca wnikanielub wprowadzanie gatunków geograficznie obcych. Na obszarze NadlesnictwaKorpele nie zainwentaryzowano drzewostanów z panującym gatunkiem obcym.III.7.5. Zasoby drzewne.Informacje o zasobach drzewnych zostały zebrane w trakcie prac urządzeniowychi wyliczone zostały zgodnie z instrukcją urządzania lasu według stanu na1.01.2004 r. PoniŜej zestawiono, niektóre elementy danych taksacyjnych dotyczącedrzewostanów Nadleśnictwa.Gatunek panującyTab.19. Zestawienie drzewostanów nadleśnictwa pod względem zasobności wedługgatunków panujących.PrzeciętnywiekPowierzchnia gatunkuhaUdział%ZasobnośćgatunkuUdział %Przeciętnazasobnośćm3/haPrzeciętnyprzyrostm3/haSosna 62 11533,47 86,6 3332264 90,6 288 4,63Modrzew 32 25,82 0,2 4053 0,1 152 4,80Świerk 47 369,47 2,8 76375 2,1 204 4,33Razem igl. - 11928,76 89,6 3412692 92,8 - -Buk 69 6,62 0,1 1275 0,0 193 2,78Dąb 45 342,27 2,6 47655 1,3 136 2,99Klon 32 8,50 0,1 1085 0,0 127 4,01Jesion 39 5,93 0,0 842 0,0 142 3,66Grab 73 2,40 0,0 685 0,0 285 3,89Brzoza 52 696,72 5,2 149899 4,1 215 4,09Olsza 48 294,89 2,2 60655 1,7 203 4,26Olsza sz. 33 10,56 0,1 1385 0,0 131 3,97Osika 46 10,19 0,1 2072 0,1 200 4,34Lipa 23 0,80 0,0 63 0,0 75 3,26Razem- 1378,88 10,4 265616 7,2 - -liść.Ogółem 60 13307,64 100,0 3678308 100,0 276 4,5689

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleZdjęcie 7. Negatywny drzewostan grabowy w leśnictwie Dźwierzuty.W celu lepszego porównania zasobów drzewnych drzewostanówNadleśnictwa porównane zostały dane z lat 1970 – 2004.Tab.20. Porównanie niektórych wskaźników stanu zasobów drzewnychw kolejnych planach urządzania lasu w latach 1970 – 1994 i 2004.Stan na:PrzeciętnywiekPrzeciętnazasobnośćm3/haPrzeciętnyprzyrostm3/haPrzeciętnamiąŜszośćuŜytków rębnychm3/haPrzeciętnamiąŜszośćuŜytkówprzedrębnychm3/ha1.10.1970 46 160 3,47 - 2,411.01.1985 54 209 3,92 1,16 1,711.01.1994 58 255 4,41 0,99 2,651.01.2004 60 276 4,56 1,79 3,22Drzewostanów ponad 100-letnich, według stanu na 01.01.2004 r., zostałozaewidencjonowanych 1727,73 ha.90

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleIII.8. Fauna.Nadleśnictwo Korpele nie posiada specjalistycznych opracowań faunistycznych.Jak podaje M. Szymkiewicz w artykule „Walory przyrodnicze Ziemi Szczycieńskiej”(Rocznik Mazurski - 1998) fauna okolic Szczytna jest bardzo bogata,lecz jeszcze słabo poznana. Pisze on, Ŝe pod względem bogactwa fauny ziemiaszczycieńska w skali regionu i województwa zajmuje miejsce szczególne. Jest tojedyne miejsce występowania w regionie m.in. kraski i kulika wielkiego. Występujątu główne populacje m.in. wilka, dzięcioła zielonego, dudka, błotniaka popielatego,świergotka polnego (płd. Równiny Mazurskiej), skowronka borowego.Zdjęcie 8. Młode sarny.Największym ssakiem zamieszkującym okolice Szczytna jest łoś, będącynajwiększymna świecie przedstawicielem jeleniowatych. W lasach i na polach pospoliciewystępują: zające, sarny, dziki i jelenie. Z psowatych częstymi gatunkamisą lis i jenot, który ze względu na nocny i skryty tryb Ŝycia jest mało znany. Jest torównieŜ rejon wystepowania wilka. Ten największy drapieŜnik od 1995 roku objętyjest ochroną gatunkową. Rodzina łasicowatych reprezentowana jest przez wielegatunków, z których naleŜy wymienić: kunę leśną i domową, tchórza, łasice, gronostaja,borsuka i wydrę. W ostatnich latach obserwowany jest wzrost populacjiwydry, która Ŝywi się głównie rybami. Nowym mieszkańcem tych ziem jest norkaamerykańska, stanowiąca zagroŜeniea dla wielu ptaków zamieszkujących obrzeŜacieków wodnych i jezior. Jest ona obserwowana na ziemi szczycieńskiej od początkówlat 80-tych. Od teŜ tego okresu obserwuje się gwałtowny spadek populacji91

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpelepiŜmaka i łyski. Do największych przedstawicieli gryzoni w Europie naleŜy bóbreuropejski. Jest on gatunkiem dość pospolitym, zasiedlającym większość duŜychi średnich cieków wodnych oraz obrzeŜa wielu jezior. Ślady jego bytowania moŜnaspotkać na rzece Sawicy i Wałpuszy, na kanałach melioracyjnych (m.in. KanałMarksewski) oraz brzegach jezior: Wałpusz i Rańsk. Populacje bobra na terenienadleśnictwa szacuje się na 15 rodzin. W okolicach Szczytna prawdopodobnie Ŝyjenajmniejsza z naszych plichowatych – orzesznica. Z ssaków owadoŜernych naleŜywyróŜnić: jeŜa, rzęsorka rzecznego, zębiełka białawego, ryjówkę aksamitnąi malutką, zaś z nietoperzy m.in. gacka wielkouchego, borowca wielkiego, karlikawiększego i malutkiego.Ziemia szczycieńska to takŜe niezwykłe bogactwo świata ptaków. Licznymimieszkańcami wód są perkozy, z których najpospolitsze są perkozy dwuczube,rzadsze perkozy rdzawoszyje, zauszniki i perkoziki. Na większości zbiornikówwodnych moŜna spotkać kormorana czarnego, który w leśnictwie Jęczniki, nad jezioremSasek Wielki wraz z czaplą siwą tworzy kolonię, tzw. czapliniec. Nad brzegiemjezior, w rozległych łanach trzcin, mieszka kuzyn czapli siwej – bąk. Ostatnioobserwowano w okresie wędrówek czaple białe, które zamieszkują południowączęść Europy. Pospolitym gatunkiem jest bocian biały, budujący gniazda w okolicznychwsiach na domach, budynkach gospodarczych i słupach energetycznych.W sąsiedztwie leśnych rzek i bagien, w miejscach spokojnych gniazduje bocianczarny. Na obszarze byłego powiatu Szczytno gnieździło się około 15-18 par tychptaków. Gniazda zakłada on najczęściej na dębach, rzadziej na sosnach, brzozachi olchach. Typowym ptakiem jezior jest łabędź niemy. Podczas wędrówek napolach i łąkach zatrzymują się stada przelotnych dzikich gęsi (gęś zboŜowa i białoczelna).Tereny te sprzyjają występowaniu dzikich kaczek. Do gatunków pospolitychnaleŜą: krzyŜówka, czernica i głowienka. Z gatunków rzadszych gniazdują tu:płaskonosy, krakwy, cyraneczka i cyranka. Do osobliwych kaczek naleŜy gągoł,który gniazduje w dziuplach drzew (w dziupli dwa otwory: wlotowy i wylotowy).Nad jeziorem Sasek Wielki gniazdują okazałe tracze nurogęsi. Do największychptaków drapieŜnych na Ziemi Szczycieńskiej naleŜy bielik. Podmokłe tereny leśne,połoŜone w sąsiedztwie torfowisk, łąk i pastwisk zasiedla orlik krzykliwy. Do najcenniejszychptaków drapieŜnych na tym terenie naleŜy rybołów (gatunek ginący,w Polsce ok. 50 par). Często moŜna tu spotkać sokoła kobuza i pustułkę. Z innychptaków drapieŜnych gniazdują tu myszołowy, błotniak stawowy, jastrzębie, krogulce,trzmielojady. Naszego najmniejszego kuraka leśnego – jarząbka, moŜna spo-92

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpeletkać w leśnictwie Szczytno. Stałym mieszkańcem łąk i pól jest kuropatwa. Ptakiemumieszczonym na światowej liście ptaków zagroŜonych wyginięciem jest derkacz.MoŜna usłyszeć jego nawoływanie wieczorem na łąkach m.in. w leśnictwie Wykno.Wiele derkaczy jest zabijanych podczas sianokosów. Do stałych elementów tychstron naleŜy zaliczyć melodyjny głos (klangor) Ŝurawia. NaleŜy on do najwyŜszychptaków Polski (samiec dochodzi nawet do 132 cm). śurawie gniazdują na bagnachi torfowiskach. Z rodziny siewkowców wielką rzadkość stanowią wyprowadzającelęgi w okolicach Szczytna kuliki wielkie i rycyki. Spośród innych gatunkówz tej rodziny naleŜy wymienić gniazdujące: czajki, bekasy krzykliwe, borodziecsamotny i piskliwy, słonka, sieweczka rzeczna. Kolonie gniazdowe mew śmieszekmoŜna spotkać m.in. na stawach koło Pasymia. Z mew koczujących i wędrującychobserwuje się mewy Ŝółtonogie, małe, pospolite, czarne oraz potęŜne mewy srebrzyste.Do rybitw gnieŜdŜących się na tym obszarze naleŜą rybitwy zwyczajnei czarne. Sowy reprezentowane są na tym terenie przez puchacza (największasowa Europy) oraz tajemniczą włochatkę. Spotkać tu moŜna wszystkie krajowegatunki dzikich gołębi, takŜe najrzadszego z nich, gniazdującego w dziuplach – siniaka.W jasnych borach sosnowych oraz na porębach zobaczyć moŜna, przypominającegoogromną jaskółkę – lelka kozodoja. Osobliwością tych terenów jestdudek, ostatnio obserwowany w leśnictwie Wykno. Dudek upodobał miejsca gdziena pastwiskach i łąkach rosną kępy dziuplastych olch i wierzb. Podobne terenywybiera dzięcioł zielony. Wymienić tu naleŜy takŜe zimorodka, gniazdującego nadczystymi rzekami, gdzie w urwistych brzegach wygrzebuje nory lęgowe. Dość licznymgatunkiem jest krętogłów. Jest to jedyny przedstawiciel naszych dzięciołówodlatujący na zimę do Afryki. Z rzędu wróblowatych na szczególną uwagę zasługujązamieszkujący ubogie, piaszczyste pola, nieuŜytki i poręby leśne: świergotekpolny, skowronek borowy, białorzydka i dzierzba srokosz. Gniazdują tu takŜe,m.in. dziwonie, gile, krzyŜodzioby świerkowe, pokrzewki jarzębate, muchołówkimałe, orzechówki oraz wiele innych ptaków.Spośród gadów Szymkiewicz wymienia, wielką osobliwość – Ŝółwia błotnego.Występuje on prawdopodobnie w okolicach jeziora Marksewo. Jest to gatunekginący w Polsce. Z płazów wymienić naleŜy ropuchy: szara, zielona i najrzadsza –paskówka. Pozostałe płazy warte uwagi to: grzebiuszka ziemna, kumak nizinnyoraz rzekotka drzewna. Do najcenniejszych ryb zamieszkujących wody tych stronnaleŜy sielawa i sieja. Zamieszkują one głębokie jeziora, m.in. Leleskie.93

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleIII.8.1. Płazy i gady.Płazy ( Amphibia).Tab.21. Wykaz płazów.Lp.Rodzina / GatunekNazwa polskaNazwa łacińskaUwagi1. Salamandrowate Salamandridae1 Traszka grzebieniasta Triturus cristatus chroniony2 Traszka zwyczajna Triturus vulgaris chroniony2. Ropuszkowate Discogolssidae1 Kumak nizinny Bombina bombina chroniony3. Grzebiuszkowate Pelobatidae1 Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus chroniony4. Ropuchowate Bufonidae1 Ropucha szara Bufo bufo chroniony2 Ropucha zielona Bufo viridis chroniony3 Ropucha paskówka Bufo calamita Chroniony, b.rzadki5. Rzekotkowate Hylidae1 Rzekotka drzewna Hyla arborea chroniony6. śabowate Ranidae1 śaba wodna Rana esculenta chroniony2 śaba jeziorkowa Rana lessonae chroniony3 śaba śmieszka Rana ridibunda chroniony4 śaba trawna Rana temporaria chroniony5 śaba moczarowa Rana arvalis chronionyGady ( Reptilia ).Tab.22. Wykaz gadów.LpRodzina / GatunekNazwa polskaNazwa łacińskaUwagi1. Padalcowate Anguidae1 Padalec zwyczajny Angius fragilis chroniony2. Jaszczurkowate Lacertidae1 Jaszczurka zwinka Lacerta agilis chroniony2 Jaszczurka Ŝyworodna Lacerta vivipara chroniony3. WęŜowate Colubridae1 Zaskroniec zwyczajny Natrix natrix chroniony4. śmijowate Viperidae1 śmija zygzakowata Vipera berus chroniony5. śółwie błotne Emydidae1 śółw błotny Emys orbicularis Chroniony, notowany wokolicach jez. Marksewo94

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleIII.8.2. Ryby (Pisces).Tab.23. Wykaz ryb,LpRodzina / GatunekNazwa polskaNazwa łacińskaUwagi1. Łososiowate Salamandiae1 Sieja Coregonus lavaretus2 Sielawa Coregonus albula2. Szczupakowate Esocidae1 Szczupak Esox lucius linne3. Karpiowate Cyprynidae1 Karaś Carassius carassius2 Karaś srebrzysty Carassius auratus gibelio3 Lin Tinca tinca4 Karp Cyprinus carpio linne5 Krąp Bilcca bjorkna6 Leszcz Abramis brama7 Jelec Leuciscus leuciscus8 Kleń Leuciscus cephalus9 Kiełb Gobio gobio10 Słonecznica Leucaspinus delinetaus11 Ukleja Albumus albumus12 Płoć Rutilus rutilus13 Wzdręga Scardinius erythrophthalmus4. Sumowate Ictaluridae1 Sum Silurus glanis linne5. Piskorzowate Cobitidae1 Piskorz Misgurnus fossilis chroniony6. Węgorzowate Anguillidae1 Węgorz Angguilla anguilla7. Dorszowate Gadidae1 Miętus Lota lota8. Ciernikowate Gasterosteidae1 Ciernik Gasterosteus aculeatusIII.8.3. Ptaki.Na Ziemi Szczycieńskiej stwierdzono występowanie 222 gatunkówptaków, z których 163 to gatunki lęgowe. W Polsce występuje 415 gatunków ptaków,w tym 36 drapieŜnych. Lista ptaków z terenu nadleśnictwa powstała na potrzeby„Programu” i powinna być na bieŜąco korygowana i uzupełniana. Stwierdzonowystępowanie 149 gatunków ptaków, z czego 136 podlega ochronie. Pozostałeptaki to gatunki łowne lub chronione okresowo.95

Tab.24. Wykaz ptaków.Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleLp.Rząd/ GatunekNazwa polskaNazwa łacińskaUwagi1. Bączek Ixobrychus minutus chroniony2. Bąk Botaurus stellaris chroniony3. Bekas Gallinago gallinago chroniony4. Białorzytka Oenanthe oenanthe chroniony5. Błotniak łąkowy Circus pygargus chroniony6. Błotniak stawowy Circus aeruginosus chroniony7. Błotniak zboŜowy Circus cyaneus chroniony8. Bocian biały Ciconia ciconia chroniony9. Bocian czarny Ciconia nigra chroniony10. Brzegówka Riparia riparia chroniony11. Brzęczka Locustella luscinioides chroniony12. Cierniówka Sylvia communis chroniony13. Cyraneczka Anas querquedula łowny14. Cyranka Anas cercca chroniony15. Czajka Arenaria interpres chroniony16. Czapla siwa Ardea cinerea Chr. poza staw. hod17. Czernica Aythya fuligula łowny18. CzyŜ Carduelis spinus chroniony19. Derkacz Crex crex chroniony20. Drozd śpiewak Turdus chroniony21. Droździk Turdus iliacus chroniony22. Dudek Upupa epops chroniony23. Dymówka Hirundo rustica chroniony24. Dzierzba gąsiorek Lanius collurio chroniony25. Dzięcioł czarna Deyocopus martius chroniony26. Dzięcioł duŜy Dendrocopos major chroniony27. Dzięcioł mały Dendrocopos minor chroniony28. Dzięcioł średni Dendrocopos medius chroniony29. Dzięcioł zielony Picus viridis chroniony30. Dziwonia Carpodacus erythrinus chroniony31. Dzwoniec Carduelis chloris chroniony32. Gajówka Sylvia borin chroniony33. Gawron Corvus frugilegus chroniony okres.34. Gągoł Bucephala clangula chroniony35. Gęś białoczelna Anser albifrons36. Gęś zboŜowa (posiwnica) Anser fabalis37. Gil Pyrrhula pyrrhula chroniony38. Głowienka Anas ferina łowny39. Grubodziób Coccothraustes coccothaustes chroniony40. Grzywacz Columba palumbus łowny41. Jarząbek Tetrastes bonasia42. Jarzębatka Sylvia nisoria chroniony43. Jastrząb Accipiter gentilis chroniony44. Jemiołuszka Bombycilla gurrulus chroniony45. Jer Fringilla montifringilla chroniony46. Jerzyk Apus apus chroniony47. Kania czarna Milvus migrans chroniony48. Kania rdzawa Milvus milvus chroniony49. Kapturka Sylvia atricapilla chroniony50. Kawka Corvus monedula chroniony51. Kobuz Falco subbuteo chroniony52. Kokoszka wodna Gllinula chloropus chroniony53. Kopciuszek Phoenicurus ochruros chroniony54. Kos Turdus merula chroniony55. Kowalik Sitta europea chroniony96

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele56. Krakwa Anas strepera chroniony57. Krętogłów Jynx torquilla chroniony58. Krogulec Accipiter nisus chroniony59. Kropiatka Porzana porzana chroniony60. Kruk Corvus corac chroniony61. Krwawodziób Tringa totanus chroniony62. KrzyŜówka Anas platyrhynchos łowny63. Kukułka Cuculus canorus chroniony64. Kulczyk Serinus serinus chroniony65. Kulik wielki Numenius arquata chroniony66. Kuropatwa zwyczajna Perdix perdix łowny67. Kwiczoł Turdus philomelos chroniony68. Lelek kozodój Caprimulgus europaeus chroniony69. Łabędź niemy Cygnus olor chroniony70. Łozówka Acrocephalus palustris chroniony71. Łyska Fulica atra łowny72. Makolągwa Carduelis cannabina chroniony73. Mazurek Passer montanus chroniony74. Muchołówka mała Ficedula parva chroniony75. Muchołówka szara Musiscapa striata chroniony76. Muchołówka Ŝałobna Ficedula hypoleuca chroniony77. Mysikrólik Regulus regulus chroniony78. Myszołów zwyczajny Buteo buteo chroniony79. Oknówka Delichon urbica chroniony80. Orlik krzykliwy Aquila pomarina chroniony81. Orzechówka Nucifraga caryocatactes chroniony82. Orzeł bielik Haliaeetus albicilla chroniony83. Paszkot Turdus viscivorus chroniony84. Pełzacz leśny Carthia familiaris chroniony85. Perkoz dwuczuby Podiceps cristatus chroniony86. Perkoz rdzawoszyi Podiceps grisegena chroniony87. Perkoz zausznik Podiceps nigricollis chroniony88. Perkozek Podiceps ruficollis chroniony89. Piecuszek Phylloscopus trochilus chroniony90. PiegŜa Sylvia curruca chroniony91. Pierwiosnek Phylloscopus collybita chroniony92. Pleszka Phoenicurus phoenicurus chroniony93. Pliszka siwa Motacilla alba chroniony94. Pliszka Ŝółta Motacilla flava chroniony95. Płaskonos Anas cypeata chroniony96. Płomykówka Tyto alba chroniony97. Pokląskwa Saxicola rubetra chroniony98. Pokrzewka ogrodowa Sylvia chroniony99. Pokrzywnica Prunella modularis chroniony100. Potrzos Emberiza schoeniclus chroniony101. Przepiórka Coturnix coturnix chroniony102. Puchacz Bubo bubo chroniony103. Pustułka Falco tinnunculus chroniony104. Puszczyk Strix aluco chroniony105. Raniuszek Aegithalos caudatus chroniony106. Remiz Remiz pendulinus chroniony107. Rokitniczka Acrocephalus schoenobaenus chroniony108. Rybitwa czarna Chlidonias niger chroniony109. Rybitwa zwyczajna Sterna hirundo chroniony110. Rybołów Pandion haliaetus chroniony111. Rycyk Limosa limosa chroniony112. Samotnik Tringa ochropus chroniony113. Sierpówka Streptopelia decaocto chroniony114. Siewka rzeczna Charadrius dubius chroniony97

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele115. Sikora bogatka Parus major chroniony116. Sikora czarnogłowa Parus montanus chroniony117. Sikora czubatka Parus cristatus chroniony118. Sikora modra Parus caeruleus chroniony119. Sikora sosnówka Parus ater chroniony120. Sikora uboga Parus palustris chroniony121. Siniak Columba oenas chroniony122. Skowronek borowy Lullula arborea chroniony123. Skowronek polny Alauda arvensis chroniony124. Słonka Scolopax rusticola łowny125. Słowik szary Luscinia luscinia chroniony126. Sowa uszata Asio otus chroniony127. Sójka Garrulus glandarius chroniony128. Sroka Pica pica chroniony okres.129. Srokosz Lanius excubitor chroniony130. Strumieniówka Locustella fluviatilis chroniony131. StrzyŜyk Troglodytes troglodytes chroniony132. Szczygieł Carduelis carduelis chroniony133. Szpak Strunus vulgaris chroniony134. Śmieszka Larus ridibundus chroniony135. Świerszczak Locustella naeva chroniony136. Świstunka leśna Phylloscopus sibilatrix chroniony137. Tracz nurogęś Mergus castor chroniony138. Trzciniak Acrocephalus arundinaceus chroniony139. Trzcinniczek Acrocephalus scirpaceus chroniony140. Trzmieljad Pernis apivorus chroniony141. Trznadel Emberiza citrinella chroniony142. Turkawka Streptopelia turtur chroniony143. Wąsatka Panurus biormicus chroniony144. Wilga Oriolus oriolus chroniony145. Włochatka Aegolius funereus chroniony146. Wrona Corvus corone chroniony okres.147. Wróbel Passer domesticus chroniony148. Zaganiacz Hipolais icterina chroniony149. Zielonka Porzana porzana chroniony150. Zięba Fringilla coelebs chroniony151. Zimorodek Alcedo atthis chroniony152. Zniczek Regulis ignicapillus chroniony153. śuraw Grus grus chronionyIII.8.4. Ssaki.Na podstawie informacji zebranych na potrzeby „Programu” ustalona zostałaorientacyjna lista ssaków występujących na terenie Nadleśnictwa Korpele. Listata powinna być na bieŜąco korygowana i uzupełniana. Wśród wymienionych w tabelissaków 14 gatunków podlega ochronie gatunkowej, a 9 objętych jest ochronąłowiecką.98

Tab.25. Wykaz ssaków.Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleLp.Rodzina/ GatunekNazwa polskaNazwa łacińskaUwagi1 Mysz leśna Apodemus flavicollis N2 Mysz zaroślowa Apodemus silvaticus N3 Mysz polna Apodemus agrarius N4 Mysz badylarka Micromys minutus N5 Ryjówka aksamitna Sorex araneus chroniony6 Ryjówka malutka Soerx minutus chroniony7 Nornica ruda Clethrion glareolus N8 Nornik zwyczajny Microtus arvalis N9 Nornik północny Microtus oeoconomus N10 Karczownik ziemnowodny Arvicola terrestris N11 Karlik malutki Pipistrllus pipistrllus chroniony12 Gacek wielkouch Plecotus auritius chroniony13 Kret Talpa europaea chroniony14 Gronostaj Mustela erminea chroniony15 Łasica Mustela nivalis chroniony16 Wiewiórka Sciurus vulgaris chroniony17 PiŜmak Ondatra zibethica łowny18 Norka amerykańska Mustela vision łowny19 Bóbr eurpoejski Castor fiber chronionyczęściowo20 Zając szarak Lepus europaeus pallas łowny21 JeŜ Erinaceus europaeus chroniony22 Wydra Lutra lutra chroniony23 Tchórz Mustela putorius chroniony24 Kuna leśna Martes martes łowny25 Kuna domowa Martes foina erxleben łowny26 Lis Vulpes vulpes łowny27 Borsuk Meles meles łowny28 Jenot Nyctereutes procyonides łowny29 Wilk Canis lupus chroniony30 Dzik Sus scrofa łowny31 Sarna Capreolus capreolus łowny32 Jeleń Cervus elaphus łowny33 Łoś Alces alces ochrona całoroczna34 Szczur wędrowny Rattus norvegicus NObjaśnienie skrótów stosowanych w tabeli (status ochrony): chroniony – gatunek objęty ochroną gatunkową, łowny – gatunek objęty ochroną łowiecką, N – gatunek nie podlegający ochronie.99

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleIV. ZagroŜenia.Lasy znajdują się pod stałą presją czynników biotycznych, abiotycznychi antropogenicznych, które wzajemnie się potęgują. Prowadzi to dozwiększonej podatności lasów na wszelkie rodzaje szkodników i chorób,tworząc jednocześnie łańcuch procesów destrukcyjnych w lasach. Główneczynniki zagroŜenia środowiska leśnego, występujące w naszym kraju zamieszczonezostały poniŜej w formie rysunku.Rysunek 2. Główne czynniki zagroŜenia środowiska leśnego.GŁÓWNE CZYNNIKI ZAGROśENIA ŚRODOWISKA LEŚNEGOABIOTYCZNE BIOTYCZNE ANTROPOGENICZNE Czynniki atmosferyczne: termiczne ciepłe zimy niskie temperatury późne przymrozki upalne lata wilgotnościowe deficyt opadów obfity śnieg wiatr huragany niekorzystny kierunekwiatrówWłaściwości gleby: wilgotnościowe deficyt wilgotności poziom wód gruntowych Ŝyznościowe gleby piaszczyste płytkie grunty skaliste grunty porolne Struktura drzewostanów: skład gatunkowy dominacja gatunkówiglastych niezgodność z siedliskiem drzewostany iglastena siedliskach lasowychSzkodliwe owady: pierwotne wtórneGrzyby pasoŜytnicze: liści i pędów korzeniNadmierna liczebnośćzwierząt roślinoŜernych.Zanieczyszczeniapowietrza: energetyka gospodarka komunalna transportZanieczyszczeniawód i gleb: przemysł gospodarka komunalna górnictwo Przekształcenia powierzchniziemi.PoŜary lasu.Nadmierna penetracjalasu: rekreacja grzybobranieWarunki fizjograficzneŹródło: Raport o stanie lasów w Polsce – 1995; za Las w liczbach – 1997. Niewłaściwa gospodarkaleśna.100

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleDo podstawowych zagroŜeń lasów Nadleśnictwa Korpele naleŜy zaliczyć:szkodniki owadzie pierwotne i wtórne,poŜary leśne,czynniki antropogeniczne,grzyby patogeniczne, zwłaszcza korzeniowe,czynniki abiotyczne (silne wiatry, susze, przymrozki),zwierzyna łowna (sarna, jeleń, miejscami dzik),emisje komunalne.IV.1. ZagroŜenia wywołane szkodliwym oddziaływaniem czynników antropogenicznych.Lasy Nadleśnictwa Korpele w większości naleŜy uznać za stosunkowo odpornena zagroŜenia. Na siedliskach słabych i porolnych obserwuje się spadekodporności wywołany grzybami patogenicznymi oraz szkodnikami owadzimi pierwotnymii wtórnymi.Działania gospodarcze powinny wykorzystywać wszelkie sposoby przyczyniającesię do zmniejszania podatności drzewostanów na zagroŜenia. Realizacjatego zadania powinna polegać na stosowaniu odpowiednich rębni, wyboru właściwychmetod hodowlanych i ochroniarskich, oraz poprzez profilaktykę przeciwpoŜarową.IV.1.1. Stopień zanieczyszczenia powietrza i gleby szkodliwymi substancjami.Powietrze atmosferyczne jest zanieczyszczane róŜnymi substancjami, którew otoczeniu źródeł emisji zmieniają jego naturalny skład lub proporcje składników.Miarą emisji jest zwykle masa wprowadzanych do atmosfery substancji stałych(wszelkiego rodzaju pyłów) i gazowych w jednostce czasu. Emisje moŜna podzielićze względu na:źródło pochodzenia:- punktowe – z wszelkiego rodzaju emitorów i wyrzutni wentylatorowych;- liniowe – przede wszystkim z ciągów komunikacyjnych (drogi, kolej);- powierzchniowe – wysypiska śmieci, hałdy popiołów;ilości emisji:101

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele- niska – zanieczyszczenia z małych źródeł lokalnych, o niskich emitorach(do 40 m), w tym komunikacyjnych; przy niekorzystnych warunkach meteorologicznychmogą wystąpić lokalne uciąŜliwości w pobliŜu źródeł emisjinp. na osiedlach domków jednorodzinnych opalanych węglem;- wysoka – z kominów wyŜszych niŜ 60 m nad poziom terenu; oddziaływanietej emisji jest znacznie szersze i z reguły nie wpływa na stan czystości powietrzaw bezpośrednim sąsiedztwie emitorów; emisja groźna dla lasów.Do głównych źródeł zorganizowanej emisji na terenie Nadleśnictwa moŜnazaliczyć procesy energetycznego spalania paliw ciągle z niewielkim udziałem paliwze źródeł odnawialnych (drewno) oraz emisje z procesów technologicznychzwiązanej z przerobem mechanicznym drewna i produkcją mebli (tab.). Głównymźródłem tych emisji jest miasto Szczytno. Emisje związane z komunikacją nasilająsię przede wszystkim w miesiącach letnich w mieście Szczytno i przy drodze krajowejOlsztyn – Szczytno – Ostrołęka.Tab.26. Dane o emisji zorganizowanej zakładów z powiatu szczycieńskiego za rok1998 (na podstawie Urzędu Statystycznego w Olsztynie, za WIOŚ w Olsztynie„Raport ...”).EmitowanasubstancjaPyły SO 2 NO x COEmisja sumarycznarównowaŜnaSO 2[µg/rok] = % emisji danego zanieczyszczenia z całego województwaPowiat 191=2,90 237=3,26 82=1,82 379=6,42 601=2,80Lokalizacja stacji pomiarowych jest stała. Pracownicy laboratorium PSSEw Szczytnie pobieraja próbki powietrza metodą wolnej aspiracji i przesyłają je dolaboratorium WSSE w Olsztynie. Wszystkie uzyskane w ciągu roku wyniki badańimisji są gromadzone i opracowywane w ramach programu komputerowego „MonitorowanieAtmosfery”. Wyliczane są wartości statystyczne i porównywane z wartościaminormatywnymi. Dane uzyskane w 2000 i 2002 roku na podstawie pomiarówimisji stęŜeń głównych zanieczyszczeń powietrza w Szczytnie na ul.Lipperta(2000 r.) i na ul. Skłodowskiej (2002 r.) zostały przedstawione w tabeli nr 28.102

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleTab.27. Wyniki pomiarów stęŜeń dwutlenku siarki SO 2 , dwutlenku azotu NO 2 orazpyłu zawieszonego w Szczytnie w latach 2000-2002ZanieczyszczenieOsiedleul. Lipprta 10 ul. Skłodowskiej 8Wartość max stęŜenia [µg/m 3 ]Dopuszczalne stęŜeniezanieczyszczenia*Dwutlenek siarki 19 4 150Dwutlenek azotu 43 44 150Pył zawieszony ogółem 85 91 65* Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6.06.2002 r. nie określa dopuszczalne poziomu stę-Ŝenia NO 2 w powietrzu, w poprzednim (z 28 kwietnia 1998 r.) okreslono wartość dopuszczalnegostęŜenia 24-godzinnego na poziomie 150 µg/m 3 , podobnie SO 2 . Rozporządzenie Ministra Środowiskaz dnia 6.06.2002 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu,alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnychpoziomów niektórych substancji (Dz. U. Nr 87/2002, poz. 796) określono dopuszczalnypoziom pyłu zawieszonego średniodobowego w wysokości 65 µg/m 3 , docelowo w 2005 r. wysokośćdopuszczalnego poziomu pyłu zawieszonego średniodobowego moŜe wynosić 50 µg/m 3 .W średnich dobowych stęŜeń NO 2 i SO 2 były niŜsze od wartości stęŜeń dopuszczalnych.Natomiast stęŜenia średniodobowe pyłu były większe od normatywnego.Rozporządzenie Ministra Środowiska dopuszcza taką sytuację najwyŜej50 razy w roku. PoniewaŜ nie przekroczono dopuszczalnej częstości, więc wartościnormatywne zawarte w wyŜej wymienionym rozporządzeniu uwaŜa się za dotrzymane.StęŜenia zanieczyszczeń powietrza są stosunkowo niewielkie, co potwierdzaekologiczny charakter terenów powiatu szczycieńskiego, leŜących na obszarzeZielonych Płuc Polski.Zanieczyszczenia powietrza najgroźniejsze dla lasów to szczególności SO2i Nox, które w naszym kraju emitowane są przede wszystkim przez przemysłenergetyczny, transport, jak równieŜ gospodarkę komunalną.Tab.28. StęŜenie (µg/m 3 ) dwutlenku siarki (SO 2 ) i dwutlenku azotu (NO 2 ) w powietrzudla SPO II rzędu z Nadleśnictw: Strzałowo (0706) i Olsztyn (0708).*DwutlenekiNrpktMiesiąceI II III IV V VI VII VIII IX X XI XIISO 2 0706 4,3 7,4 9,7 2,8 1,0 1,1 0,7 2,5 1,7 1,5 2,8 8,3 3,6Średniaroczna0708 4,6 5,0 5,9 3,5 3,5 1,0 2,2 1,8 3,6 7,0 3,8NO 2 0706 4,7 5,6 4,1 3,1 2,0 2,0 1,0 2,4 3,5 3,8 7,9 9,7 4,20708 6,5 5,8 3,0 3,1 1,4 1,1 2,3 3,4 4,8 8,1 4,0*Dane z monitoringu lasu za 1999 r. – IBL.Średniarocznadlakraju7,006,26103

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleTab.29. Wartość pH wody i stęŜenie (mg/l) Ca, Mg, Na, K, Fe, Mn, Al, Cl, N-NO 3 ,S-SO 4 , N-NH 4 , Zn, Cd, Cu w wodzie dla SPO II rzędu z Nadleśnictw:Strzałowo (0706) i Olsztyn (0708).*Dwutleneki.pHCaMgNaKFeMnAlClN-NO 3S-SO 4N-NH 4ZnCdCuNrpktMiesiąceI II III IV V VI VII VIII IX X XI XIIŚredniarocznaŚredniarocznadlakraju0706 7,08 4,42 3,39 5,47 5,00 5,17 5,17 5,25 4,85 5,3 4,8 7,05 5,250708 4,49 4,43 4,49 4,56 4,2 6,09 4,61 4,32 4,87 4,83 4,44 4,58 4,665,630706 0,11 0,48 0,85 0,50 0,38 0,27 0,14 0,69 0,14 0,40 0,400708 0,22 0,13 0,26 0,40 0,90 0,18 0,43 0,67 1,66 0,28 0,15 0,45 0,484,800706 0,04 0,07 0,10 0,15 0,03 0,04 0,02 0,08 0,01 0,03 0,060708 0,04 0,05 0,05 0,06 0,17 0,04 0,06 0,07 0,33 0,06 0,05 0,11 0,090,600706 1,80 0,60 2,09 0,45 0,30 0,15 0,21 0,22 0,33 0,32 0,18 4,07 0,900708 0,41 0,66 0,49 0,32 0,47 0,71 0,49 0,26 0,28 0,35 0,52 0,61 0,501,410706 1,38 0,12 1,54 0,34 0,30 0,08 0,18 0,15 0,27 0,13 0,14 4,16 0,700708 0,26 0,30 0,24 0,18 0,68 1,03 0,59 0,15 1,30 0,30 0,18 0,41 0,501,300706 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,00 0,01 0,05 0,01 0,010708 0,05 0,06 0,06 0,06 0,02 0,00 0,01 0,01 0,02 0,03 0,03 0,03 0,030,050706 0,00 0,01 0,01 0,01 0,00 0,01 0,00 0,01 0,00 0,00 0,010708 0,01 0,01 0,01 0,01 0,05 0,00 0,01 0,01 0,10 0,04 0,02 0,08 0,00,030706 0,00 0,00 0,00 0,00 0,04 0,01 0,00 0,00 0,06 0,00 0,010708 0,00 0,01 0,00 0,00 0,02 0,00 0,00 0,00 0,07 0,03 0,02 0,04 0,020,030706 2,51 1,32 5,93 0,70 0,90 0,52 0,72 0,48 0,82 1,00 0,47 5,27 1,700708 1,03 1,44 1,13 0,81 0,87 1,34 0,96 0,57 0,79 0,80 0,97 1,42 1,002,470706 0,74 0,61 10,59 0,70 0,45 0,32 0,34 0,21 0,28 0,18 0,34 0,43 1,270708 0,56 0,70 0,66 0,61 1,24 0,40 0,55 0,69 1,10 0,38 0,63 0,79 0,690,910706 0,94 0,53 17,92 1,17 0,84 0,68 0,78 0,48 0,82 0,43 0,45 0,97 2,170708 0,79 0,86 1,06 1,25 2,72 1,21 1,23 1,24 2,23 0,70 0,61 1,10 1,252,870706 3,02 0,47 10,09 1,17 0,57 0,75 1,02 0,70 0,22 0,27 0,34 3,39 1,830708 0,67 0,54 0,88 1,22 2,02 2,96 1,98 0,99 1,38 0,43 0,08 0,90 1,172,100706 116 78,3 40,6 62,0 93,6 90,5 52,2 163 57,0 57,8 0,00 73,7 587,0708 63,2 59,7 52,05 44,4 64,5 32,9 48,8 64,7 70,2 34,6 24,8 41,5 50,1 550706 0,80 1,60 2,40 0,00 0,00 4,10 0,00 0,70 4,50 3,80 1,800708 0,00 0,00 3,30 6,60 0,00 0,00 0,00 0,00 0,60 4,40 2,50 3,70 1,802,550706 5,5 9,7 13,9 1,3 0,0 2,7 6,5 4,5 0,1 4,4 4,90708 3,3 7,3 9,4 11,4 4,0 4,9 8,8 12,7 9,0 0,0 6,1 1,5 6,512,4*Dane z monitoringu lasu za 1999 r. – IBL.IV.1.2. Procent defoliacji drzewostanów.Procent defoliacji drzewostanów obszaru Nadleśnictwa i okolicznych Nadleśnictwprzedstawia poniŜej zamieszczona tabela nr 31.104

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleTab.30. Obserwacje i pomiary na stałych powierzchniach obserwacyjnych (SPO) Irzędu – średnie defoliacje i odbarwienia drzewostanów.*LpNr popowierzchniNadleśnictwoObręb Oddział Gatunek WiekŚredniadefoliacja%Udziałdrzew>25%defoliacjiŚrednieodbarwienie%1 90 Korpele Korpele 27 świerk 65 22,50 15,00 0,002 93 Szczytno Małdaniec 51 sosna 113 21,25 5,00 0,003 15 Jedwabno Zimna Woda 70 sosna 54 19,25 10,00 0,004 19 Jedwabno DłuŜek 332b sosna 52 18,75 10,00 0,005 22J Jedwabno Zimna Woda 627 sosna 103 16,25 10,00 0,006 72 Spychowo Racibór 120 sosna 74 24,50 35,00 0,257 74 Spychowo Chochoł 94 sosna 140 22,75 15,00 0,008 81 Strzałowo Babięta 79 sosna 52 25,25 30,00 0,009 83 Strzałowo Krutyń 146 sosna 53 25,25 20,00 1,7510 108 Wipsowo Wipsowo 86 sosna 119 17,25 5,00 0,5011 157G Wipsowo Sadłowo II 11 świerk 48 17,75 0,00 0,00*Dane z monitoringu lasu za 1999 r. – IBL.IV.1.3. Poziom uszkodzeń (zaliczenie do strefy uszkodzeń).Pod ujemnym wpływem zanieczyszczeń przemysłowych powietrza wedługstanu na 1.01.1994 r. znajdowało się 3245,91 ha drzewostanów. Lasy te połoŜonewokół miasta Szczytno i były zaliczone do I strefy uszkodzeń przemysłowych. Napodstawie wyników badań IBL przeprowadzonych w 2002 r. w związku z ustaleniemstref zagroŜenia przemysłowego lasy Nadleśnictwa Korpele zaliczono do0 strefy zagroŜenia przemysłowego. Wykazy rozpoznawczych powierzchni szkódprzemysłowych załączono w tomie II opisu taksacyjnego lasu dla Nadleśnictwa.Zanieczyszczenia powietrza mający negatywny wpływ na stan lasu, w większościprawdopodobnie powstawały w kotłowniach miasta Szczytno i większych zakładachprodukcyjnych ( Lenpol, zakłady meblarskie). W chwili obecnej obserwuje sięmniejsze oddziaływanie lokalnych zanieczyszczeń przemysłowych powietrza nalasy.IV.1.4. Wykaz obiektów szkodliwych dla środowiska.Do obiektów uciąŜliwych dla środowiska moŜna zaliczyć:Browary Warmińsko – Mazurskie „Jurand” (pyły, ścieki - amoniak),FS Favorit Furniture – przemysł drzewny, fabryka mebli (pyły),Warmińsko – Mazurska Specjalna Strefa Ekonomiczna w Korpelach (pyły),105

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleMM Internatinal – fabryka mebli (pyły),Wytwórnia PodłoŜa Zastępczego w Lemanach – produkcja podłoŜa do produkcjipieczarek (pyły, uciąŜliwy zapachowo),Zakład Pracy Chronionej „AGROWIN” – przetwórstwo owocowo – warzywne(pyły), ściekiZakład Mleczarski – amoniak, ściekiIV.2. ZagroŜenia wód.Podstawy prawne dotyczące tego zagadnienia to ustawy:„O ochronie i kształtowaniu środowiska”,„Prawo geologiczne górnicze”,„Prawo wodne”,„O zagospodarowaniu przestrzennym”oraz nawiązujące do w/w ustaw rozporządzenia MOŚZNiL.NajwaŜniejsze źródła zanieczyszczenia wód to:ścieki z zakładów przemysłowych,ścieki komunalne nieoczyszczone,zanieczyszczenia spływające wraz z opadami atmosferycznymi z terenów zurbanizowanychi rolnych,zanieczyszczenia wsiąkające do gruntu i wód gruntowych (niewłaściwe stosowanie środkówochrony roślin, sztucznych nawozów mineralnych i gnojowicy),niedostateczna ilość i skuteczność oczyszczania ścieków,brak systemów kanalizacyjnych i nieszczelności zbiorników ściekowych,zanieczyszczenia komunikacyjne spłukiwane z powierzchni dróg przez opady atmosferyczne.IV.2.1. Wody powierzchniowe.Do wód powierzchniowych zaliczamy rzeki i jeziora. Cechą charakterystycznąsieci rzek omawianego terenu jest jej młodość. Wykształciła się ona w holoceniei nadal podlega przekształceniom. Jeziora są pochodzenia polodowcowego.W województwie Warmińsko – Mazurskim jest około 1110 jezior o powierzchniprzekraczającej 1 ha i zajmującej łącznie około 1173 km 2 , natomiast długość rzekwynosi 5666 km.106

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpelePoniŜej zostały przedstawione zagroŜenia wód powierzchniowych z terenuNadleśnictwa.Tab.31. Ocena jakości wód rzek na terenie Nadleśnictwa Korpele, badanych w latach1997 i 1998 przez WIOŚ w Olsztynie (Wg metody CUGW).RzekaLokalizacja pktOcena fizykochemicznatarna*ogólna*Ocena sani-OcenaKmpomiarowegoUwagiSawica Janowo 25,9 II II II 1998Rozoga Jerutki 79,1 NON III NON 1997*NON – nie odpowiada normą, II,III – klasy czystości rzek.Tab.32. Ocena jakości wód rzek na terenie Nadleśnictwa Korpele w 2002 r.RzekaLokalizacja pktOcena fizykochemicznatarna*ogólna*Ocena sani-OcenaKmpomiarowegoSawica Janowo 25,9 II I IIRozoga Jerutki 79,1 NON II NONUwagiRozoga – jest rzeką III rzędu, prawobrzeŜnym dopływem Narwi. Wypływa z jezioraMarksoby. Jej długość całkowita wynosi 82 km, zlewnia zajmuje powierzchnię492,7 km 2 . W roku 2002 rzekę kontrolowano na odcinku około 20 km.Rozoga prowadziła wody pozaklasowe w Jerutkach i III klasy czystościw miejscowościach Gawrzyjałki i Nowy Suchoros). W Jerutkach o dyskwalifikacjizadecydowało jedynie niskie stęŜenie tlenu. Rozoga w tym przekroju ma wąskiekoryto i jest bardzo płytka. W drugim i trzecim przekroju o III klasie zadecydowałomiano coli, a w Gawrzyjałkach dodatkowo fosforany.Badania prowadzone w 1997 roku wykazywały podobną klasyfikację wód (tabela32). W klasyfikacji ogólnej i hydrobiologicznej nie było Ŝadnych zmian.W pierwszym przekroju stęŜenie tlenu było niskie i równieŜ dyskwalifikowałowody, natomiast poprawie uległ stan sanitarny z III klasy (w 1997 r.) na II klasę(w 2002 r.). W kolejnych dwu przekrojach nastąpiły zmiany w klasyfikacji fizykochemicznej,w Gawrzyjałkach z II klasy (w 1997 r.) na III (w 2002 r.), natomiastw miejscowości Nowy Suchoros z III (w 1997 r.) na II (w 2002 r.).Sawica (Saska) – jest rzeką IV rzędu, lewobrzeŜnym dopływem Omulwi o długościokoło 32 km i powierzchni zlewni 399,3 km 2 . Wypływa z jeziora Sasek Wielki,następnie przepływa przez jeziora: Sędańskie i Szoby Małe.107

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpelePoprzez Kanał Domowy do Sawicy (poniŜej jeziora Sasek Mały) odprowadzane sąścieki komunalne ze Szczytna, oczyszczane mechaniczno-biologicznie i po chemicznymstrącaniu fosforu, stosowanym w razie potrzeb. W kwietniu 2001 roku oczyszczalniata (zlokalizowana w Nowym Gizewie) odprowadzała około 3940 m 3 /d ścieków bytowo-gospodarczychi przemysłowych (kontrola WIOŚ). Oczyszczalnia została oddanado uŜytku w 1997 roku. Do lipca 1998 roku ścieki ze Szczytna poprzez Kanał Domowybyły wprowadzane do rzeki powyŜej jeziora Sasek Mały. Mniejsze ilości ścieków doSawicy bezpośrednio odprowadzał Zakład Produkcji Tworzyw Sztucznych w Wielbarku(około 5 m 3 /d – kontrola WIOŚ z czerwca 2002 r.).Tab.33. Podstawowe dane morfometryczne (wg IRS w Olsztynie) jezior z obszarunadleśnictwa, badanych w 1997 roku wg metody Mikulskiego (1995) orazwyniki stanu ich czystości (za WIOŚ w Olsztynie – „Raport 1997-98 ... „).JezioroPow.GłębokośćmaxObjętośćtys m3Gromskie 240 15,8 5,8 13995,6SasekWielki869,3 38 8,1 71194,8DorzeczeKategoriapodatnościna degradacjęśredniaSaska-Omulew-Narew-WisłaSaska-Omulew-Narew-WisłaKlasaczystości*wystąpił punkt źródeł zanieczyszczeń odprowadzających ścieki do dopływu jeziora.IIJezioro Gromskie – połoŜone jest w regionie fizycznogeoraficznym: PojezierzaMazurskiego i Pojezierza Olsztyńskiego. LeŜy ono około 8 km na północny –zachód od Szczytna, w niewielkiej odległości od jeziora Leleskiego. JezioroGromskie zasilane jest przez kilka niewielkich cieków, natomiast wody odprowadzanesą do rzeki Saski. W zlewni bezpośredniej zbiornika przewaŜają lasy(około 89%). Zbiornik nie przyjmuje zanieczyszczeń ze źródeł punktowych. Latemwidoczność dochodzi do 4 m.Jezioro Sasek Wielki – połoŜone jest w regionie fizycznogeograficznym: PojezierzeMazurskie i Pojezierze Mrągowskie. LeŜy ono około 7 km na północny – zachódod Szczytna. Zbiornik objęty jest strefą ciszy. Jezioro Sasek Wielki maliczne dopływy. Największym z nich jest ciek zwany Dźwierzutka, do której odpołowy 1996 roku odprowadzane są oczyszczone mechaniczno – biologicznieścieki z oczyszczalni komunalnej w Dźwierzutach. Oczyszczalnia ta wyposaŜo-II*IIIII108

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpelena jest w stopień chemicznej redukcji fosforu. Z południowej zatoki odpływarzeka Saska. Jezioro to w duŜym stopniu wykorzystywane jest do celów rekreacyjnych.Znajduje się nad nim (głównie w części płn i środ.), 17 ośrodków wypoczynkowych,około 250 działek rekreacyjnych i zorganizowane kąpielisko.Ocena ogólna wskazuje na obniŜoną jakość wód, odpowiadająca III klasie czystości.StęŜenie fosforu i azotu całkowitego mieści się w granicach II klasy czystości.W odtlenionych wodach naddennych stwierdzono bardzo wysokie ilościzwiązków bagiennych i substancji organicznych. Najbardziej zeutrofizowana byłanajpłytsza północna zatoka, odbierająca zanieczyszczenia z Dźwierzut.Strefy ciszy.Rozporządzeniem Nr 45 z dnia 5.06.1998 roku Wojewoda Olsztyńskiwprowadził zakaz uŜywania silników spalinowych do napędu jednostek pływających,uŜywania pojazdów mechanicznych o napędzie silnikowym oraz źródeł hałasupowyŜej poziomu 45dB na następujących jeziorach:a. jeziorze Marksoby oraz obrzeŜa o szerokości 500 m (Gmina Szczytno),b. jezior i linii brzegowej jeziora Łęsk i Sasek Wielki (Gmina Dźwierzuty) orazjeziora Leleskiego (Gmina Pasym).IV.2.2. Wody podziemne.Na podstawie podziału regionalnego Polski wg Paczyńskiego (1995) omawianyteren moŜna zaliczyć do regionów hydrogeologicznych występowania zwykłychwód podziemnych:Region mazowiecki ( I ) - obejmuje południowo – wschodnią część Nadleśnictwa.Rozpoznano tu głównie czwartorzędowe piętro wodonośne z uwagi na łatwydostęp do wód podziemnych i korzystne parametry hydrologiczne (duŜa pojemnośći dobra odnawialność zasobów). DuŜe zagroŜenie zanieczyszczeniemwód podziemnych związane jest z brakiem lub słabą izolacją warstwy wodonośnejod powierzchni terenu.Region mazurski ( III ) - czwartorzędowe piętro wodonośne charakteryzuje się tuwystępowaniem kilku poziomów wodonośnych na głębokości od kilkunastu doponad 200 m oraz brakiem rozdzielających warstw nieprzepuszczalnych. Dośćczęste są lokalne przewarstwienia utworów spoistych. Występuje tu duŜe zróŜnicowaniewód podziemnych, związanych z następującymi strukturami geologicznymi:109

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpeleo Doliny kopalne – przebiegają południkowo i są częściowo zbieŜne z sieciąwspółczesnych dolin rzek i jezior. Wypełnione są przewaŜnie przepuszczalnymiosadami piaszczysto – Ŝwirowymi, łącząc wszystkie poziomy wodonośne.Cechują się one duŜą miąŜszością utworów wodonośnych i pojemnościąwodną, a wydajności studzien przekraczają 200 m3/h.o Piaski sandrowe – mają szeroki zasięg i przykrywają doliny kopalne. Jest tozasobny poziom wodonośny, ale naraŜony na zanieczyszczenia z uwagi nabrak izolacji od powierzchni terenu. Wydajność studzien wynosi od 30 do 120m3/h.o Równiny morenowe – to najczęściej poziomy między morenowe zlodowaceniabałtyckiego, występujące do głębokości 60 m. MiąŜszość utworów wodonośnychi wydajności ujęć są bardzo zróŜnicowane.Wody podziemne w północnej części omawianego terenu występują najczęściejpod nieprzepuszczalnymi lub słabo przepuszczalnymi warstwami, zaśw części południowej występują rozległe, zasobne w wodę, przypowierzchniowezbiorniki wód podziemnych bez izolacji od powierzchni. Warunki występowaniapoziomów wodonośnych mają istotny wpływ na jakość wód oraz stopień zagroŜeniamoŜliwością ich zanieczyszczenia.Tab.34. Klasyfikacja jakości zwykłych wód podziemnych – sieć krajowa monitoringu(za WIOŚ w Olsztynie – „Raport 1997-98 ...”) – obszaru Szczytna.Nr otworuStratyfikacjawarstwy wodonośnejRodzaj wódGłębokość warstwyKlasy jakości wód*93 94 95 96 97 98663 Jedwabnoczwartorzęd wgłębne 29,5 m Ib Ib Ib Ib Ib Ib664 czwartorzęd gruntowe 4,4 m II II III III III IIISzczytno* Ib – klasa wysokiej jakości, II – klasa średniej jakości, III – klasa niskiej jakości.W ramach krajowego monitoringu wód podziemnych wykonywane są badaniai ocena jakości wód podziemnych. W roku 2002 wody pobrane z otworu nr 663 -Jedwabno zaklasyfikowano jako wody wysokiej jakości - klasa Ib, a wody pobranez otworu nr 664 - Szczytno jako wody niskiej jakości - klasa III.Teren Nadleśnictwa naleŜy do dwóch głównych zbiorników wód podziemnych(GZWP).110

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleTab.35. Wykaz głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) na obszarze NadleśnictwaKorpele (za WIOŚ w Olsztynie – „Raport 1997-98 ...”).NrNazwazbiornikaRegionWiekrodzaj213 Olsztyn Mazurski Czwartorzędmiędzymorenowe215 SubnieckawarszawskaŚredniagłębokośćujęćZasoby szacunkowew tys. m 3 /dKlasajakościwód*20-50 m 290 Ib, II,III,NOKPow.w km 21383Mazowiecki Trzeciorzędowy 160 m 250 Ia, Ib, II 51000*Ia – klasa najwyŜszej jakości, NOK – wody niskiej jakości, pozostałe jak w poprzedniej tabeli.IV.3. ZagroŜenia wywołane przez szkodliwe czynniki biotyczne.„Czynnikami biotycznymi są organizmy roślinne i zwierzęce i ich oddziaływaniewpływające bezpośrednio na rozwój poszczególnych osobników lub ich zespołów,a takŜe na same środowisko (Słownik encyklopedyczny SGGW, W-wa1996).ZagroŜenia natury biotycznej w lasach powodują owady, ssakii patogeniczne grzyby.IV.3.1. Owady.Owady ze względu na znaczenie gospodarcze dla leśnictwa moŜna podzielićna:szkodniki leśne,owady poŜyteczne, głównie owady drapieŜne,owady nieszkodliwe (obojętne), najliczniejsza grupa owadów.Owady mają bardzo duŜe znaczenie dla Ŝycia lasu. Biorą one udział w zapylaniukwiatów, rozsiewaniu nasion i zarodników roślin, przyspieszają rozkładmaterii przez zjadanie martwych szczątków roślinnych i zwierzęcych, spulchniająglebę leśną przez rycie chodników, ograniczają rozprzestrzenianie się szkodliwychchwastów, stanowią pokarm dla drapieŜców i pasoŜytów umoŜliwiając utrzymaniewysokiego ich stanu itd. Są to usługi i korzyści dość trudne do oceny („Atlas owadówleśnych” W. Koehler, Z. Schnaider, W-wa 1955).111

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleSkutki masowego występowania owadów mogą być róŜne w zaleŜności odszkód, ich nasilenia i czasu trwania oraz od innych czynników. Z uwagi na to, Ŝedrzewostany sosnowe zajmują 86,6% powierzchni nadleśnictwa (5271,36 ha nagruntach porolnych), tworząc głównie jednogatunkowe drzewostany. Istnieje duŜezagroŜenie od szkodników owadzich sosny. Do waŜniejszych szkodników sosnyna omawianym terenie naleŜą: brudnica mniszka, strzygonia choinówka, boreczniki,przypłaszczek, cetyńce, szeliniak, sieciech niegłębek, smoliki i inne. Wśródszkodników innych drzew odnotowano występowanie korników świerka, chrabąszczy(szkody od pędraka i imago), zawodnicy świerkowej oraz hurmaka olchowca.Dane występowania szkodników lasu w latach 1993-2001 oraz waŜniejszychgradacji tych owadów:Szkodniki owadzie (wg kart meldunkowych)1. Brudnica mniszkaRokPowierzchnia (ha)występowanie zwalczanie1993 2 500 -1994 5 000 2 2151995 475 -1996 50 -1998 25 -1999 150 -2000 100 -2001 200 -2. Strzygonia choinówka2001 100 -3. Boreczniki sosnowe1997 2 200 -1998 2 200 9004. Korowiec sosnowy2000 100 -2001 70 -112

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele5. Zawodnica świerkowa1999 50 -2000 5 -2001 5 -6. Krobik modrzewiowiec1995 30 -1996 15 -1999 30 -2000 30 -2001 5 -RokPowierzchnia (ha)występowanie zwalczanie7. Chrabąszcz (owad doskonały)1994 100 -1995 100 -1996 32 321997 20 -1998 6 61999 10 -2000 8 -2001 151 -8. Smolik drągowinowiec1992 80 801993 60 601994 60 601995 30 30Szkodniki upraw i szkółekGatunekRokPowierzchnia (ha)występowanie zwalczaniea) pędraki chrabąszczy 1992 7,23 7,231993 2,0 2,01994 9,0 9,01995 3,0 3,01996 12 121999 1,5 1,52000 0,6 0,62001 1,6 0,2113

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpeleb) szeliniak sosnowiec 1991 89 771992 102 941993 118 1081994 140 1401995 141 1411996 149 1491997 141 1411998 197 1971999 188 1882000 162 1402001 105 100GatunekRokPowierzchnia (ha)występowanie zwalczaniec) smolik znaczony 1991 15 -1992 15 151993 15 151994 15 152000 10 -2001 10 -d) zwójka sosnóweczka 2001 10 -e) drobne gryzonie 1991 6,12 6,121994 6 61995 6 61996 6 61998 7 71999 7 72000 7 72001 7 7114

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleZdjęcie 9. Wykładanie stosów kontrolnych na gąsienice brudnicy mniszki.W celu lepszego zobrazowania zagroŜeń od strony świata owadów sporządzonyzostał spis owadów leśnych pod względem ich znaczenia dla drzewostanównadleśnictwa.Tab.36. Wykaz wybranych owadów leśnych.Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska Znaczenie Uwagi1 Barczatka sosnówka Dendrolimus pini - - - So Drz Pierwotny2 Białka wierzbówka Stilpnotia salicis - - Tp Drz3 Biedronka siedmiokropka Coccinella septempunctata +++4 Biegacz fioletowy Carabus violaceus +++5 Biegacz skórzasty Carabus coriaceus +++6 Biegacz zielonozłoty Carabus auronitens +++7 Bielojad olbrzymi Dendroctonus micans - Sw Drz8 Bogatek ośmioplamkowy Buprestis octoguttata - So Upr9 Borecznik rudy Diprion sertifer - - - So115Pierwotny, występuje gradacyjnie10 Borecznik sosnowy Diprion pini - - -So Drz11 Borówka Ŝółta Tetropium fuscu - - So Sw Drz12 Brudnica mniszka Lymantria monacha - - - So (Igl + Liś)13 Brudnica nieparka Lymantria dispar - - Liś + Igl14 Bruzdkowiec wschodni Pityophthorus micrographus - - So Św Drz15 Bucz olchowiec Xiphydria camelus - - Liś Drz16 Cetyniec większy Myelophilus piniperda - - - So Drz Wtórny17 Cetyniec mniejszy Myelophilus minor - - - So (Św) Drz Wtórny18 Choinek szary Brachyderes incanus - Liś (Igl) Upr Drz19 Chrabąszcz kasztanowiec Melolontha hippocastani - - - Liś + Igl Szk Drz20 Chrabąszcz majowy Melolontha melolontha - - - Liś + Igl Szk Drz21 Cytrynek Gonepteryx rhamni O22 Czerwończyk Chrysophanus O23 Czterooczak świerkowiec Polygraphus poligraphus - - Św Drz24 Drwalnik paskowany Xyloterus lineatus - - Igl Drz Drw techniczny25 Drwionek okrętowiec Lymaxylon navale - - - Db Drz Drw26 Dyrdoń czteroplamek Dromius quadrimaculatus +++27 Drzewisz owłosiony Hylurgus ligniperda - - So Upr Sadz igl jak szeliniak28 Gąsienicznik czarny Ichneumon nigritarius +++29 Guniak czerwczyk Amphimallus solstitialis - - - Liś+Igl Szk UprPierwotny, występuje gradacyjnie

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele30 Hurmak olchowiec Agelastica alni - - Ol Drz31 Igłówka sosnowa Thecodiplosis brachyniera - - So Drz Młodniki 5-10 lat31 Jedwabek Serica brunnea - Liś32 Jesionowiec pstry Leperisinus fraxin - - Js Drz33 Jeśniak czarny Hylesinus crenatus - - Js Drz34 Kornik drukarczyk Ips amitinus - - - Św Drz35 Kornik drukarz Ips typographus - - - Św Drz36 Kornik ostrozębny Ips acuminatus - - So Drz37 Kornik sześciozębny Ips sexdentatus - - So Drz38 Kornik zrosłozębny Ips duplicatus - - - Św Drz39 Korowiec sosnowy Aradus cinnamomeus - - So Drz40 Kosoń Banchus +++41 Kraśnik sześcioplamek Zygaena filipendulae O42 Krobik modrzewiowy Coleophora laricella - - Md Drz43 Kruszynek Trichogramma evanescens +++44 Krytoryjek olchowiec Cryptorrhynchus lapathi - - - Ol, Tp, Wb Upr45 Listnik Anomala aenea - Liś46 Mrówka rudnica Formica rufa +++47 Mszycznik (Bzyg) Syrphus +++48 Nieparek pospolity Anisandrus dispar - - Liś Drz49 Ogłodek brzozowiec Scolytus Ratzeburgi - - Brz Drz50 Ogłodek dębowiec Scolytus intricatus - Db Drz51 Ogłodek wiązowiec Scolytus scolytus - - - Wz Drz52 Ogrodnica Phyllopertha horticola - - Liś53 Opaślik sosnowiec Barbitistes constrictus - - So Upr54 Paśnik pałączasty Plagionotus arcuatus - - Db Drz55 Piędzik przedzimek Operophthera brumata - - Liś Drz56 Podryjek dębowiec Attelabus curculionoides - Db Upr57 Poproch cetyniak Bupalus piniarus - - - So Drz Pierwotny58 Przekrasek mróweczka Clerus formicarius +++59 Przypłaszczek granatek Phaenops cyanea - - - So Drz Wtórny60 Rębacz Harpium inquisitor O Igl Drz61 Rolnica szkółkówka Rhyacia vestigialis - - Igl+Liś Szk62 Rozwiertek większy Xyleborus monographus - - Db Drz Drw63 Rusałka pawik Vanessa io O64 Rusałka Ŝałobnik Vanessa antiopa O65 Rynnica osinówka Melasoma populi - - - Tp Upr Drz66 Rynnica ceglasta Melasoma tremulae - - - Tp Upr Drz67 Rytel pospolity Hylecoetus dermestoides - Igl+Liś Drw68 Rytownik dwuzębny Pityogenes bidentatus - - So Upr Drz69 Rytownik pospolity Pityogenes chalcographus - - Igl Drz70 Rzemlik osinowiec Saperda populnea - - Tp Upr Drz71 Rzemlik topolowiec Saperda carcharias - - Tp Upr Drz72 Skorek pospolity Forficula auricularia +73 Słonik Ŝołędziowiec Balaninus glandium - Db Drz74 Smolik drągowinowiec Pissodes piniphilus - - So Drz75 Smolik harcyński Pissodes harcyniae - - Św Drz76 Smolik sosnowiec Pissodes pini - So Drz77 Smolik szyszkowiec Pissodes validirostris - So Drz78 Smolik znaczony Pissodes nitatus - - - So Św Upr79 SpręŜyk sosnowy Elater sanquineus OPierwotny, występuje gradacyjnie80 Strzygonia choinówka Panolis flammea - - - So Drz81 Szczotecznica szarawka Dasychira pudibunda - Liś Drz82 Szeliniak mniejszy Hylobius pinastri - - - So Św Md Upr b.duze szkody83 Szeliniak sosnowiec Hylobius abietis - - - So Św Md Upr b.duze szkody84 Szerszeń Vespa crabro - Liś Drz85 Ściga fioletowa Callidium violaceum - Igl Drz86 Świerszcz polny Gryllus campestris O87 Osnuja gwiaździsta Acantholyda nemoralis - - - So Drz Pierwotny116

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele88 Tęcznik liszkarz Calosoma sycophanta +++89 Tęcznik mniejszy Calosoma inquisitor +++90 Trociniarka czerwica Cossus cossus - - Liś Drz91 Trzmiel Bombus O92 Trzpiennik olbrzym Sirex gigas - - - Igl Drz Drw93 Trzyszcz leśny Cicindela silvatica +++94 Trzyszcz piaskowiec Cicindela hybrida +++95 Turkuć podjadek Gryllotalpa vulgaris - - Igl+Liś Szk96 Tycz cieśla Acanthocinus aedilis - So Drz97 Wielbłądka Raphidia ophiopsis +++98 Wykarczak Criocephalus rusticus - - So Drz Drw99 Wyrynnik dębowiec Platypus cylindrus - - Db Drz Drw100 Zakorek czarny Hylastes ater - - So Upr101 Zawadzik Troilus luridus +++102 Zawisak borowiec Sphinx pinastri - So Drz103 Zwójka odrośleczka Evetria turionana - - - So Upr104 Zwójka pędówka Evetria duplana - - So Upr105 Zwójka sosnówka Cacoecia piceana - - - So Upr106 Zwójka zieloneczka Tortrix viridana - - - Db Drz107 śerdzianka sosnówka Monochamus galloprovinicialis - - - So Drz108 śerdzianka szewc Monochamus sutor - - - Św Drz109 śuk leśny Geotrupes silvaticus +110śywiczaneczka modrzewiówkaLaspeyresia zebeana - - Md Drz111 śywiczaneczka sosnówka Evetria resinella - So UprWykaz symboli uŜytych w tabeli:1. Szkodliwość owada (liczba minusów):- „-‘’ szkodliwość słaba, ze względu na sposób Ŝerowania lub brak skłonności do masowegorozrodu.- „- -‘’ szkodliwość od umiarkowanej do zwartej; wyraŜa się ona głównie powodowaniemstrat w przyroście drzew rzadziej ich zabijanie, nie przybierającym jednak klęskowychrozmiarów.- „- - -‘’ gatunki gospodarczo groźne, mające skłonność do występowaniaw masowych rozrodach i powodujące zabijanie drzewostanów.2. Rodzaj drzewa, na którym owad Ŝeruje: Brz – Brzoza, Db – Dąb, Jś – Jesion, Md –Modrzew, Ol – Olsza, Os – Osika, So – Sosna, Św – świerk, Tp – Topola, Wz – Wiąz.3. Np. „So (Sw)’’ – na pierwszym miejscu symbol gatunku drzewa najczęściej atakowanegoprzez szkodnika lub najsilniej cierpiącego od jego Ŝerowania; w nawiasie symbol(lub symbole) drzew rzadziej atakowanych lub mniej wraŜliwych.4. „Igl” lub „Liś” – występuje na wszystkich lub prawie wszystkich rodzajach drzew iglastychlub liściastych.5. „Igl + Liś” – występuje na drzewach iglastych, jak i liściastych.6. Szkodliwość owada ze względu na wiek drzewa lub drzewostanów, w którym wyrządzaon najdotkliwsze szkody:- „Szk” – występuje najczęściej na szkółkach,- „Upr” – występuje najczęściej na uprawach,- „Drz” – występuje najczęściej w drągowinach i starszych drzewostanach.- „Drw” – szkody powodujące obniŜenie wartości drewna.7. PoŜyteczne owady (liczba plusów):- „+” – gatunek drapieŜny lub pasoŜytniczy o niewielkim znaczeniu gospodarczymz powodu słabej aktywności lub atakowania owadów nieszkodliwych,- „++” - gatunek drapieŜny lub pasoŜytniczy o umiarkowanej roli gospodarczej, np. du-Ŝa Ŝarłoczność, lecz występowanie w niewielkiej ilości,- „+++” - gatunek drapieŜny lub pasoŜytniczy , odgrywający duŜą rolę gospodarczą jakotropiciel szkodników.117

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele8. Pozostałe uŜyte oznaczenia:- „O” – gatunek „nieszkodliwe”, tzw. obojętne,- „Chr” – gatunek chroniony.IV.3.2. Szkody powodowane przez ssaki.Konsekwencją wysokich stanów zwierzyny płowej i nieprawidłowej strukturypopulacji (duŜa ilość samic i młodzieŜy – duŜe chmary), są narastające szkodyw uprawach i młodnikach. Największe szkody wyrządzają sarny i jelenie. Zapobieganietym szkodom jest uciąŜliwe i kosztowne. W największym zakresie stosujesię metodę chemiczną, smarując sadzonki repelentami.Zdjęcie 10. Zabezpieczanie modrzewia przed zwierzyną w jeden palik.Metoda mechaniczna jest skuteczniejsza, ale bardzo kosztowna. Stosuje się zakładanieosłonek tekpolowych, głównie na sadzonki dębu, palikowanie sadzonekmodrzewia oraz zakładanie wełny owczej na sadzonki świerku. Metody biologicznenaleŜą do najbardziej racjonalnych. Polegają one na utrzymywaniu optymalnejliczebności populacji jeleniowatych.Z przeprowadzonej corocznie przez Nadleśnictwo Korpele inwentaryzacjiwynika, Ŝe rozmiar szkód powodowanych przez zwierzynę w uprawachi młodnikach w latach 1996-2000 był następujący:118

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleTab.37. Udział szkód od zwierzyny w uprawach i młodnikach w latach 1996-2003.RokPow. lustrowanaUprawyMłodnikiPow. uszkodzeńPow. lustrowanaOgółem 21-50%Pow. uszkodzeńOgółem 21-50% >50% >50%1996 310,25 247,68 9,98 0,00 312,63 263,00 18,12 0,001997 341,52 225,72 3,41 0,58 314,14 266,36 11,14 2,381998 446,21 91,93 5,27 0,00 347,12 188,55 2,00 0,001999 597,68 150,32 9,89 0,00 311,48 189,01 6,78 0,002000 650,02 140,71 19,07 0,00 304,53 96,65 1,35 0,002001 565 108,91 376 44,01 - -2002 580 88,18 13,48 - 350 71,92 4,67 -2003 600 109,01 22,01 11,64 300 47,38 8,70 3,32Z przedstawionych powyŜej danych wynika, Ŝe w ostatnim okresie nastąpił wzrostuszkodzeń od zwierzyny płowej w uprawach i młodnikach. Powodem tego jestwzrost na tym terenie populacji wilka, bardziej intensywnie eksploatującego populacjęzwierzyny płowej, która w reakcji obronnej skupia się w większe chmary. IntensywnośćŜerowania w jednym miejscu duŜej liczby zwierząt powoduje bardziejdotkliwe skutki.Tab.38. Wykaz obwodów łowieckich w rejonie hodowlanym napiwodzko-ramuckim(3) z terenu Nadleśnictwa Korpele wg stanu na 31.03.2003 r.Nr obwodułowieckiegoNazwa kołałowieckiegoSiedziba kołałowieckiegoPow. ogólnaobwodu[ha]Udział %gruntówleśnychPow. gruntówleśnych [ha]Pow. zred.zabezp. d-st. (99/00)87 Ryś Dźwierzuty 7109 15,7 1118 2888 KniejaWSPolw Szczytnie4998 26 525 11112 Ryś Dźwierzuty 5462 17,7 969 29113 Świt Pasym 6285 31 1951 63124 Jeleń Szczytno 8904 57 5008 35138 Sokół Szczytno 8239 23,2 3709 38139 Łoś Olsztyn 6599 37 2424 75- Razem: - 47596 33 15704 279119

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleZdjęcie 11. Trofea myśliwskie.IV.3.3. Szkody powodowane przez patogeniczne grzyby.Drzewostany na gruntach porolnych jako obszary potencjalnie zagroŜonewystępowaniem huby korzeniowej zajmują 5664,60 hektarów powierzchni leśnejNadleśnictwa. W 1993 r. stwierdzono uszkodzenia przez hubę korzeniową na powierzchniokoło 110 ha. W ostatnich latach obserwuje się wzrost występowaniatego patogena. Związane to jest z wchodzeniem drzewostanów zalesionych po IIwojnie światowej w wiek o duŜym zagroŜeniu uszkodzenia od huby korzeniowej.Szczegółowy wykaz drzewostanów na gruntach porolnych zamieszczony został wtomie II opisu taksacyjnego lasu dla Nadleśnictwa.Tab.39. Wykaz zalesionych gruntów porolnych według leśnictw.Lp. Leśnictwo Powierzchnia [ha] %1. Targowo 518,33 40,12. Dźwierzuty 388,89 51,93. Kulka 359,20 38,34. Marksewo 879,60 60,25. Wykno 289,09 26,46. Młyńsko 344,29 23,27. Olszyny 393,85 44,98. Grzegrzółki 187,64 15,39. Jęczniki 503,20 41,310. Debówko 579,82 41,811. Korpele 287,24 38,312. Sawica 933,45 60,5Nadleśnictwo 5664,60 42,3120

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleOgraniczenie szkód powodowanych przez hubę korzeniową polega na:usuwanie posuszu,dolesiania powstałych luk gatunkami liściastymi w formie odnowienia luk lubwprowadzania podszytów,smarowania pniaków po zabiegach pielęgnacyjnych preparatem Pg-IBL(1985-93 średniorocznie smarowano 30 ha, 1999 r posmarowano 520 ha).Tab.40. Wypis z kwestionariusza występowania chorób lasu z lat 1998-99 i 2003Lp.PatogenFaza d-stanu 1998 1999 2003Powierzchnia w ha1 Opieńka Uprawy 350 350 500Poz.d-stany 1200 1800 45002 Huba korzeni d-stan 800 800 40003 Obwar sosny d-stan 1000 1000 4004 Zamieranie pędówsosnyd-stan 2000 1000 7500W ostatnim okresie obserwuje się wzmoŜone nasilenie szkód powodowanychprzez opieńkę i to w drzewostanach wszystkich klas wieku. Walka z tymszkodnikiem ogranicza się do szybkiego usuwania drzew opanowanych (takŜew uprawach), oraz stosowaniu na ścięte pniaki preparat Pg-IBL z grzybem konkurencyjnym.Zdjęcie 12. Owocniki opieńki na sadzonce sosny.Do najwaŜniejszych grzybów opieńkowej zgnilizny korzeni naleŜą:opieńka ciemna (Armillaria obscura) – główny pasoŜyt gatunków iglastych;Ŝywe iglaste – pasoŜyt a martwe liściaste – saprofit; pozostałe gatunki(A.bulbosa, A.borealis) nie mają znaczenia gospodarczego.121

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpeleopieńka miodowa (A.mallea sensu stricto) – pasoŜyt gatunków liściastych;pomniejszy - opieńka maczugowata (A.cepistipes).Wymienić naleŜy równieŜ grzyby pasoŜytnicze występujące głównie na terenieszkółek leśnych, których produkcja ma istotne znaczenie dla nowozakładanychodnowień i zalesień. NaleŜą do nich następujące grzyby pasoŜytnicze: rdzeigieł i liści, pasoŜytnicza zgorzel siewek, osutka sosny, mączniak dębu, opadzinamodrzewiowa i inne.Z uwagi na zagroŜenie od grzybów pasoŜytniczych oraz lepszy rozwój sadzonekna uprawie celowa jest ich mikoryzacja na szkółce leśnej. Polegać onamoŜe na szczepieniu gleby na szkółce ściółką leśną pozyskiwaną zaleŜnie od gatunkusadzonki. Sadzonki mikoryzowane lepiej przyjmują się i rozwijają na uprawieleśnej.Ze względu na konieczność odnawiania powierzchni po poŜarowych naleŜyzwrócić uwagę na grzyb – przyczepka falista (Rhizina undulata). W warunkachnormalnych Ŝyje on jako saprofit nie czyniąc szkód, natomiast zmiany, jakie następująpo poŜarze powodują przejście jej z fazy saprofitycznej w fazę patogeniczną.Atakuje on młode sadzonki gatunków iglastych, głównie na słabszych siedliskachborowych. Działania profilaktyczne to odnawianie poŜarzysk po 2 latachoraz stosowanie większej domieszki gatunków liściastych.IV.4. ZagroŜenia abiotyczne.Wśród najgroźniejszych zagroŜeń abiotycznych lasów w NadleśnictwieKorpele naleŜy wymienić: wiatr, okiść śniegową, przymrozki wczesne i późne, suszę,okresowe zalewanie.Na omawianym terenie przewaŜają wiatry zachodnie i północno – zachodnie,szczególnie silne w okresie wiosny i późnej jesieni. Wczesną wiosną występująokresowo wiatry wschodnie, które przy braku opadów deszczu, powodują wysuszaniegleby i przez to pogorszenie warunków rozwoju sadzonek. Zjawisko to występujezwłaszcza na większych, odsłoniętych powierzchniach przeznaczonychpod odnowienia i zalesienia. Silne wiatry, czasami huraganowe (ostatni – grudzień1999), powodują dotkliwe szkody na skraju drzewostanu, przy liniach energetycznych,drogach, trasach kolejowych oraz w drzewostanach lukowatych zaatakowanychprzez grzyby patogeniczne. Powodują one wiatrołomy oraz wywroty pojedyncze,grupowe i powierzchniowe.122

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleW okresie zimy, młodniki i tyczkowiny naraŜone są głównie na szkody powodowaneod okiści śniegowej. Pod cięŜarem śniegu drzewa ulegają przechyłowilub złamaniu. W starszych drzewostanach okiść powoduje mniejsze straty, głównieczęściowe złamanie koron (sosna).Szkody powstają takŜe w uprawach i szkółce leśnej od przymrozków późnych– wiosennych, zwłaszcza tych z początków maja. Powodują one obumieraniemłodych pędów (takŜe kwiatowych) i liści. Na przymrozki te szczególnie naraŜonesą jesiony, dęby, buki i sosna na duŜych otwartych powierzchniach – zalesieniach.Lokalnie w młodych uprawach moŜna zauwaŜyć zjawisko wysadzania młodychdrzewek w wyniku róŜnicy temperatur dnia i nocy. Od wczesnych przymrozków jesiennychcierpią przede wszystkim niezdrewniałe jeszcze pędy dębów.W niektórych latach na tym terenie występuje susza. Po zejściu śniegów,po posadzeniu sadzonek w odnowieniach i zalesieniach, występują długie okresybezdeszczowe. Susza taka wystąpiła w roku 1992 i 2000. Cierpią od niej nie tylkonowo posadzone sadzonki, ale i starsze drzewa. Szkody z powodu suszy mogąwystąpić takŜe i na szkółce leśnej.Na niektórych uprawach zwłaszcza na siedliskach podmokłych, po zejściupokrywy śnieŜnej na wiosnę, występują obszary okresowo zalewane przez wodę.Gdy okres zalewania (podtapiania) przedłuŜa się mogą wystąpić szkody nawetw postaci zamierania sadzonek (w zaleŜności od gatunku). Na szkółce leśnej orazna niektórych uprawach mogą jeszcze wystąpić szkody od silnych, ulewnychdeszczy.Lokalnie obserwuje się szkody od piorunów. Czasami z tego powodu powstająkilkuarowe luki.Zdjęcie 13. Sosna z leśnictwa Ułańsk uszkodzona przez piorun.123

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpelePoniŜej zostały przedstawione niektóre waŜne daty pod względem szkódabiotycznych (lista otwarta):1955 r. – wiatry huraganowe.1969-1970 - okiść1980-83 r. – silne wiatry (huraganowe) – wszystkie d-stany, a szczególnieświerkowe.1982 r. - dotkliwa suszaOd 1985 susza geologiczna.1992 r. – rekordowa susza. Od 1993 r. obserwuje się bardzo duŜe nasileniewystępowania przypłaszczka granatka, cetyńców, smolików. grudzień 1999 r – I kw. 2000 – silne wiatry huraganowe - około 28 tys. m 3wiosna 2000 r –susza; wystąpiły szkody w młodych nasadzeniach.IV.5. Bezpośrednie negatywne oddziaływanie człowieka na las.Do istotnego bezpośredniego negatywnego oddziaływania człowieka na lasyNadleśnictwa Korpele naleŜą:wywoŜenie śmieci do lasu i na parkingi leśne przez mieszkańców pobliskichwsi i letników z okolicznych daczowisk; w okresie letnim (wakacyjnym) nakoszt nadleśnictwa dwa razy w tygodniu wywoŜone są śmiecie z 11 parkingówleśnych; okresowe akcje sprzątania, podejmowane przez Nadleśnictwo,jak i podczas ogólnopolskich akcji, inicjowanych przez środowiska proekologicznenie są w stanie zapobiec zwiększaniu się ilości śmieci;śmiecie przy trasach komunikacyjnych; śmiecie wyrzucana przez okna jadącychsamochodów oraz pociągów, w miejscach postojów samochodów napoboczach szos i dróg leśnych;rozpalanie ognisk w czasie i miejscach niedozwolonych, lekkomyślne wypalaniewiosną i w okresie Ŝniw roślinności na terenach uŜytkowanych rolniczooraz nieuŜytkach, z których ogień często przenosi się na obszary leśne;nadmierna penetracja lasów w okresie zbioru jagód i grzybów przez ludziw wyniku, której niszczona jest ściółka leśna, zadeptywane runo oraz pozostawianesą śmieci i wypłaszana jest zwierzyna;pozyskiwanie choinek świerkowych w okresie Świąt BoŜego Narodzenia;124

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpelepozyskiwanie stroiszu świerkowego na potrzeby własne i w celach handlowychw okresie Święta Zmarłych;niszczenie gniazd ptasich i stanowisk roślin chronionych.Istotnym zagroŜeniem dla lasów są poŜary. Na terenie nadleśnictwa notujesię średnio 6,6 poŜarów rocznie (średnia z ostatnich 10 lat). Z reguły są to poŜarybez strat finansowych lub z niewielkimi stratami głównie w uprawach leśnych.Większość poŜarów powstaje w okresie wczesnej wiosny i późnym latem. PotencjalnezagroŜenie poŜarowe powodują ludzie przebywający w lesie wiosną i latem,a takŜe osoby wypalające łąki i pastwiska w okresie wiosennym i ścierniskaw okresie letnim. Do głównych przyczyn powstawania poŜarów w nadleśnictwienaleŜą: przerzuty ognia z gruntów nieleśnych - 60% przyczyny nieustalone - 30% podpalenia - 10%.Przerzuty ognia z gruntów nieleśnych stanowią najpowaŜniejsze źródła powstawaniapoŜarów w Nadleśnictwie. Związane jest to z duŜą ilością nie uŜytkowanychgruntów rolnych sąsiadujących z lasami, będących w zarządzie AWRSP.Powierzchnia tych gruntów w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa szacowana jestna około 5 tys. ha.W okresie zagroŜenia poŜarowego przy Nadleśnictwie działa Punkt Alarmowo- Dyspozycyjny (PAD), który umoŜliwia szybkie połączenie ze StraŜą Po-Ŝarną, samolotem patrolowym, sąsiednimi nadleśnictwami, z PAD-em w RDLPOlsztyn oraz samochodami słuŜbowymi Nadleśnictwa. Pracownicy SłuŜby Leśnejzostali wyposaŜeni w telefony komórkowe ułatwiające szybkie komunikowanie.Działania Nadleśnictwa w zakresie ochrony przeciwpoŜarowej to wykonywaneśredniorocznie następujące prace:mineralizacja pasów przeciwpoŜarowych - 42 km,porządkowanie terenu wzdłuŜ ciągów komunikacyjnych - 19ha,utrzymywania punktów czerpania wody - 18 sztuk,wywieszanie tablic informacyjnych przeciwpoŜarowych,działania propagandowe, głównie wśród młodzieŜy szkolnej.Lasy Nadleśnictwa Korpele zaliczone zostały do II stopnia zagroŜenia poŜarowego.125

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleIV.6. Hałas.Hałas jest drganiem rozprzestrzeniającym się w powietrzu w postaci falakustycznych o częstotliwościach i natęŜeniach stwarzających uciąŜliwość dla ludzii środowiska. Hałas wpływa ujemne na zdrowie ludzi powodując: zmęczenie,złe samopoczucie, utrudniony wypoczynek, częściową lub całkowitą utrata słuchu.Negatywnie hałas wpływa na środowisko powodując pogorszenie jakości i w konsekwencjiutratę naturalnej wartości, jaką jest cisza, zmniejszenie (lub utratę) wartościterenów rekreacyjnych lub leczniczych, zmianę zachowań ptaków i zwierząt(stany lękowe, zmiany siedlisk, zmniejszenie liczby składanych jaj).Podstawowym aktem prawnym w zakresie ochrony środowiska, w tym takŜew odniesieniu do klimatu akustycznego, jest ustawa z 27 kwietnia 2001 roku „Prawoochrony środowiska” (Dz. U. nr 62, poz. 627). Przepisy tej ustawy są spójnez ustawodawstwem Unii Europejskiej. Pomimo wprowadzenia ustawy „Prawoochrony środowiska”, pozostawiono w mocy dotychczasowe rozporządzenie MinistraOchrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998roku (Dz. U. nr 66, poz. 436 ) w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasuw środowisku.Hałas pochodzenia antropogenicznego (środowisko zewnętrzne) moŜnapodzielić na:hałas przemysłowy,hałas komunikacyjny (drogowy, kolejowy, lotniczy).Hałas przemysłowy emitowany jest przez zakłady przemysłowe i usługowei ma one ograniczony zasięg. Dotyczy on przede wszystkim terenów zabudowanychi dla lasów na omawianym obszarze, nie ma większego znaczenia.Hałas komunikacyjny jest najbardziej uciąŜliwym źródłem hałasuw środowisku, z uwagi na powszechność występowania i długi czas oddziaływania,do których naleŜy komunikacja drogowa. UciąŜliwość tras komunikacyjnychzaleŜy od natęŜenia ruchu, struktury strumienia pojazdów, stanu technicznego pojazdów,rodzaju i stanu technicznego nawierzchni.126

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleZdjęcie 14. Droga krajowa Olsztyn – Ostrołęka.Do głównych szlaków komunikacyjnych na obszarze nadleśnictwa moŜnazaliczyć: trasa kolejowa – Olsztyn – Pisz (powstała 1884,1889),droga krajowa – Olsztyn – Ostrołęka (Pasym – Szczytno – Olszyny),droga krajowa – Szczytno – Jedwabno – Nidzica,droga krajowa – Szczytno – Dźwierzuty – Biskupiec,droga krajowa – Szczytno - Stare Kiejkuty – Mrągowodroga wojewódzka Szczytno – OrŜyny - Rańsk,droga lokalna – Szczytno – Jerutki,droga lokalna – Szczytno – Płozy.127

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleIV.7. Odpady.W ostatnich latach obserwuje się ciągle zwiększającą się ilość odpadów,które zagraŜają środowisku i stały się jednym z waŜniejszych problemów ekologicznychna terenie Nadleśnictwa Korpele.Zasady postępowania z odpadami regulują następujące akty prawne:− Ustawa „Prawo Ochrony Środowiska” z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Dz. U. nr 62,poz. 627),− Ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Dz. U. nr 62, poz. 628),− Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych z dnia 11 maja 2001 roku(Dz. U. nr 63, poz. 638)− Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymiodpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej z dnia 11 maja 2001roku (Dz. U. nr 63, poz. 639)− Ustawa o wprowadzeniu ustawy – „Prawo ochrony środowiska”, ustawyo odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw z dnia 27 lipca 2001 roku (Dz. U.nr 100, poz. 1085),− Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z dnia 13 września 1996roku (Dz. U. 132, poz. 622, z późniejszymi zmianami)Do ustaw tych istnieje kilkadziesiąt aktów wykonawczych.Ustawa „Prawo ochrony środowiska”, oprócz zasad ogólnych, waŜnych równieŜdla zagadnień związanych z gospodarką odpadami, określa ogólne kwestiezwiązane z wydawaniem pozwoleń na gospodarowanie odpadami oraz regulujezagadnienia prawno-finansowe i zasady odpowiedzialności cywilnej, karnej orazadministracyjnej. WaŜnym zagadnieniem jest równieŜ regulacja problematykiplanowania w ochronie środowiska, dostępu do informacji, ocen oddziaływaniaUstawa o odpadach, stanowi trzon regulacji prawnej dotyczącej gospodarki odpadami.Zawiera ona definicje i podziały odpadów, w tym określa zasady kwalifikowaniaodpadów niebezpiecznych. Ustawa ustanawia system obowiązków posiadaczyodpadów oraz określa szczegółowe zasady wydawania pozwoleńi zbierania informacji w zakresie gospodarowania odpadami. Ponadto zawieraprzepisy szczególne dotyczące postępowania z wybranymi rodzajami odpadów,jak równieŜ zasady lokalizacji i eksploatacji instalacji słuŜących do ich unieszkodliwiania.128

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleUstawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych określa podstawowewymagania jakie spełniać mają opakowania oraz sposoby postępowaniaz opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. Ustawa reguluje zasady oznakowaniaopakowań, obowiązki producentów, importerów i eksporterów opakowań,a takŜe obowiązki, nakładane na sprzedawców i uŜytkowników produktówUstawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymiodpadami oraz o opłatach produktowych i opłatach depozytowych nakładana przedsiębiorcę wytwarzającego lub importującego wybrane produktyw opakowaniach obowiązek zapewnienia odzyskiwania i poddawania recyklingowiodpadów powstałych z tych produktów. Zawiera przepisy odnoszące się dopowstania obowiązku naliczania i pobierania opłat produktowych, obowiązkówzwiązanych ze sprawozdawczością, zasad określania limitów odzysku i recyklinguodpadów, zasad zawierania porozumień dobrowolnych przez producentówi importerów produktów opakowanych oraz zasad przeznaczania środków zebranychz opłat produktowych.Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (znowelizowana), określaprzede wszystkim zasady gospodarowania odpadami komunalnymi.Odpady (wg ustawy) Odpady oznaczają kaŜdą substancję lub przedmiot naleŜącydo jednej z kategorii, określonych w załączniku nr 1 do ustawy, których posiadaczpozbywa się, zamierza pozbyć się lub do ich pozbycia się jest obowiązany.Za odpady uwaŜa się równieŜ osady ściekowe. Odpady w zaleŜności odźródeł powstawania, stopnia uciąŜliwości, bądź zagroŜeń dla zdrowia lub Ŝycia ludzioraz dla środowiska podzielić moŜna na:odpady przemysłowe – powstałe w wyniku działalności gospodarczej człowieka;trafiają one na składowiska odpadów przemysłowych lub na składowiska komunalne;odpady niebezpieczne – odpady, które ze względu na swoje pochodzenie, składchemiczny, biologiczny, inne właściwości i okoliczności stanowią zagroŜenie dlaŜycia lub zdrowia ludzi albo środowiska;Do przechowywania przeterminowanych środków ochrony roślin oraz innychchemikaliów w latach 70-tych budowano mogilniki. Miały one postać betonowychkomór podziemnych lub studni głębinowych. Na terenie Gminy Szczytnow obrębie ewidencyjnym Lipowa Góra zlokalizowany został taki mogilnik (20129

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpelestudni grzebalnych zabezpieczonych, natomiast 4 studnie przykryte są tylkodrewnianymi pokrywami). Mogilnik ten połoŜony jest w odległości 600 m od ujęćwód podziemnych i 1000 m od wód płynących. Stwarza on potencjalne zagroŜeniedla środowiska, poniewaŜ:- brak jest jakichkolwiek dokumentacji technicznej oraz uregulowań formalnoprawnych;- brak ewidencji jakościowej i ilościowej składowanych środków chemicznych;- brak naleŜytego zabezpieczenia przed ingerencją osób trzecich – mogilnik nieposiada ogrodzenia, ani nie jest oznakowany;- istnieje podejrzenia rozszczelnienia studni grzebalnych (duŜa ilość wody) orazbrak solidnego zabezpieczenia części z nich, stwarza zagroŜenie migracji dośrodowiska substancji chemicznych, a tym samym moŜliwość skaŜenia pobliskiegoterenu oraz wód podziemnych.odpady pochodzenia medycznego – powstają w placówkach opieki zdrowotneji weterynaryjnej, tworzą je przede wszystkim duŜe ilości tworzyw sztucznychi produktów celulozowych, a takŜe materiał biologiczny. Część odpadów pochodzeniamedycznego zaliczona jest do odpadów niebezpiecznych m.in. chemikaliai leki.- odpady pochodzenia medycznego wytwarzane w placówkach szpitalnych sąutylizowane w przystosowanych do tego celu spalarniach. Na tym terenie spalarniazlokalizowana jest przy szpitalu w Szczytnie.- odpady z prywatnych gabinetów, a takŜe części ośrodków zdrowia, trafiajągłównie na składowiska odpadów komunalnych; odpady tego typu znajdowanebyły takŜe na parkingach leśnych.osady ściekowe – pochodzą z komunalnych oczyszczalni ścieków (w Szczytnie –nowa oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna).Ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. wprowadza szereg ograniczeń,co do obszarów, na których osady ściekowe mogą być wykorzystywane.Zakazuje się stosowania komunalnych osadów ściekowych:1) na obszarach parków narodowych i rezerwatów przyrody,2) na wewnętrznych terenach ochrony pośredniej stref ochronnych ujęćwody,130

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele3) w pasie gruntu o szerokości 50 m bezpośrednio przylegającego do brzegówjezior i cieków,4) na terenach zalewowych, czasowo podtopionych i bagiennych,5) na terenach czasowo zamarzniętych i pokrytych śniegiem,6) na gruntach o duŜej przepuszczalności, stanowiących w szczególnościpiaski luźne i słabogliniaste oraz piaski gliniaste lekkie, jeŜeli poziom wódgruntowych znajduje się na głębokości mniejszej niŜ 1,5 m poniŜej powierzchnigruntu,7) na gruntach rolnych o spadku przekraczającym 10%,8) na obszarach zasilania zbiorników wód podziemnych,9) na terenach objętych pozostałymi formami ochrony przyrody niewymienionymiw pkt 1, jeŜeli osady ściekowe zostały wytworzone poza tymi terenami,10) na terenach połoŜonych w odległości mniejszej niŜ 100 m od ujęcia wody,domu mieszkalnego lub zakładu produkcji Ŝywności,11) na gruntach, na których rosną rośliny sadownicze i warzywa, z wyjątkiemdrzew owocowych,12) na gruntach przeznaczonych pod uprawę roślin jagodowych i warzyw,których części jadalne bezpośrednio stykają się z ziemią i są spoŜywanew stanie surowym - w ciągu 18 miesięcy poprzedzających zbiory i w czasiezbiorów,13) na gruntach wykorzystywanych na pastwiska i łąki,14) na gruntach wykorzystywanych do upraw pod osłonami.Komunalne osady ściekowe mogą być stosowane, jeŜeli są ustabilizowaneoraz przygotowane odpowiednio do celu i sposobu ich stosowania, w szczególnościprzez poddanie ich obróbce biologicznej, chemicznej, termicznej lub innemuprocesowi, który obniŜa podatność komunalnego osadu ściekowego na zagniwaniei eliminuje zagroŜenie dla środowiska lub zdrowia ludzi.Osady ścieko-131

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpelewe mogą być wykorzystywane do nawoŜenia gleby w lesie. W NadleśnictwieIława odpady te po przetworzeniu na kompost zasiliły tereny leśne.odpady komunalne – stałe i ciekłe odpady powstałe w gospodarstwach domowych,w obiektach uŜyteczności publicznej i obsługi ludności, w tym nieczystościgromadzonych w zbiornikach bezodpływowych, porzucane wraki pojazdów mechanicznychoraz odpady uliczne. Główną masę tego typów odpadów stanowiąodpady spoŜywcze, papier, tektura, szkło, tworzywa sztuczne i metale. Zgodniez art. 19 ustawy o odpadach gospodarka odpadami komunalnymi naleŜy do zadańwłasnych gmin. Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z dnia13.09.1996 roku określa zadania gmin oraz obowiązki właścicieli nieruchomościdotyczące utrzymania czystości i porządku, a takŜe warunki udzielania zezwoleńpodmiotom świadczącym usługi w zakresie usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwianiaodpadów komunalnych. Odpady komunalne są to najczęściej znajdowaneśmieci w lasach i na parkingach leśnych. W miesiącach letnich Nadleśnictwoponosi duŜe koszty usuwając śmiecie pozostawiane przez turystów.Na terenie administracyjnym Nadleśnictwa znajdują się jedno czynne składowiskokomunalne w Linowie, zbierające śmieci z całego powiatu. Niestety brakjest na tym obszarze systemu selektywnej zbiórki śmieci oraz odzyskiwania surowcówwtórnych.Tab.41. Wykaz otwarty składowisk odpadów komunalnych z terenu NadleśnictwaGminaKorpele.LokalizacjaRok urucho-mieniaSzczytno Korpele 1992Szczytno Linowo II 1993StatusZamknięte,komunalneCzynne,komunalnePowierzchnia[ha]2,001,20 (powiększone)Ilość nagromadzonychodpadów[Mg]200,0(1997)129 166,6(2002)Stan zabezpieczeniaśrodowiskabrakFolia PEHD, drenaŜ,piezometry*Pasym LeleszkiZamknięte,komunalneOk. 2,00brakDźwierzuty Kulka dzikie Ok. 1,00 brak* piezometry – słuŜą do kontroli oddziaływania składowiska na stan czystości wód podziemnych.IV.8. Gospodarka ściekowa.Do wód powierzchniowych (Kanału Domowego) odprowadza się4,3 m 3 /dobę ścieków oczyszczonych mechaniczno-biologicznie z chemiczną redukcjązwiązków fosforu z oczyszczalni w Szczytnie, uchodzącego do rzeki SawicyponiŜej jeziora Sasek Mały. Oczyszczalnia w Dźwierzutach odprowadza ścieki132

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele(po oczyszczeniu mechaniczno-biologicznym z chemiczną defofatacją), do rzeczkiDźwierzutki stanowiącej dopływ jeziora Sasek Wielki.Tab.42. Struktura oczyszczanych ścieków odprowadzanych do wód powierzchniowychlub do ziemi z zakładów zlokalizowanych w powiecie szczycieńskim(w tys. m 3 /d) za WIOŚ w Olsztynie, „Raport ...”.Ścieki oczyszczoneW tym mechaniczno-biolo-Ścieki nieoczysz-czo-(w tym wodyŁącznieW tym mechaniczno-biologicznez chem.W tym mechanicznnepochłodnicze)Ogółemgiczne strąceniem fosforu5,5 0,2 0,6 4,7 0,1 5,6 (0,2)Większość wsi z omawianego terenu nie jest skanalizowana. W sytuacjach,gdy w poszczególnych miejscowościach wybudowana zostaje sieć wodociągowa,zuŜycie wody wzrasta o 200% (z 50 l/M . d do 150 l/M . d), a więc proporcjonalniewzrasta ilość powstających ścieków. Przy braku sieci kanalizacyjnej, odprowadzającejścieki do oczyszczalni, drastycznie wzrasta zagroŜenie wód podziemnychi powierzchniowych, gdyŜ znacznie więcej nieoczyszczonych ścieków surowychtrafia do ziemi i do wód powierzchniowych.V. Plan działań z zakresu ochrony przyrody.Gospodarka leśna powinna być ukierunkowana na ochronę wszelkich wartościprzyrodniczych, a stosowane praktyki gospodarcze powinny zapewniać bytwszystkim Ŝyjącym organizmom.V.1. Kształtowanie granicy polno – leśnej.Odrębnego zagospodarowania potrzebuje obrzeŜe lasu sąsiadujące z polem,łąką lub obszarem bagiennym. Sposób zagospodarowania tych terenów zaleŜyod intensywności uŜytkowania sąsiednich ekosystemów. Ten kilkudziesięciometrowy(10-30m) pas lasu stanowi strefę buforową pomiędzy lasem, a przylegającymobszarem.133

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleZdjęcie 15. Granica polno – leśna w leśnictwie Kulka.Granica polno - leśna powinna składać się z dwóch do trzech wzajemnieprzenikających się stref roślinności zielnej, niskich krzewów i drzew. Istotne jest,aby strefa ta miała jak największe urozmaicenie i w miarę moŜliwości łagodneprzejście z wnętrza lasu do ekosystemu sąsiedniego - bezleśnego. Nowo kształtowanagranica polno - leśna powinno składać się z trzech wzajemnie przenikającychsię stref:Strefa drzewiasta to wewnętrzny pas ekotonu leśnego o szerokości 10-20 m,w którym występują gatunki drzew górnego piętra z dobrze rozwiniętymi systemamikorzeniowymi i ugałęzionymi pniami o rozluźnionym zwarciu z bogatympodrostem i podszytem. Forma zmieszania powinna być zgodna z przyjętym typemgospodarczym drzewostanu.Strefa drzewiasto – krzewiasta będąca środkowym pasem ekotonu leśnego tworzonajest przez gatunki drzew dolnego piętra drzewostanu o zwarciu jeszczeluźniejszym, niŜ w strefie drzewiastej. Drzewa występują często w zmieszaniujednostkowym i są nierównomiernie rozmieszczone. Podrost i podszyty są bujnei wielogatunkowe. Szerokość tej strefy wynosi około 5 m.Strefa krzewiasta o szerokości około 3-5 m, powinna składać się z wielu gatunkówkrzewów w zmieszaniu grupowym. Zaleca się przy sadzeniu wprowadzanie 5-10sadzonek jednego gatunku w więźbie 1x1,5 m do 1,5x1,5 m.Polecanymi gatunkami drzew i krzewów w strefach ekotonowych w zaleŜnościod warunków siedliskowych są: jabłoń dzika, grusza dzika, róŜa dzika, głógjednoszyjkowy, śliwa tarnina, trzmielina, jeŜyna, leszczyna pospolita, kalina koralowa,wierzba iwa, wierzba laurowa, wierzba uszata, wierzba rokita, wawrzynek134

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpelewilczełyko, bez czarny, jarząb pospolity, kruszyna pospolita, berberys pospolity.Przy kształtowaniu tych granic naleŜy wykorzystywać w jak największym zakresieistniejące odnowienia naturalne oraz lokalne warunki.V.2. Kształtowanie stosunków wodnych.Nastawienie społeczeństwa do całej przyrody, w tym i do wody jako źródławszelkich funkcji, powinno ulec zmianie. Woda umoŜliwia Ŝycie na Ziemi ludziomjak i wszystkim gatunkom flory i fauny. Dla lasu woda jest Ŝyciem. Dlatego zachowaniei ochrona śródleśnych oczek wodnych, bagien i torfowisk w ich najbardziejnaturalnym stanie ma istotne znaczenie w retencji wody w zlewni. Konieczne jest,więc powstrzymanie degradacji stosunków wodnych w lasach, zachowanie i odbudowamałej retencji oraz ochrona istniejących zbiorników, cieków wodnych i terenówźródliskowych.Działania w tym zakresie zostały sformułowane w zasadach ogólnych ZarządzeniaNr 11A:„1. Jednym z podstawowych czynników decydujących o trwałości lasów, pozostającychw zakresie dzisiejszych moŜliwości gospodarki leśnej jest ograniczenieprocesów degradacji stosunków wodnych w lasach. W tym celu konieczne jestopracowanie i realizacja planów i programów odbudowy małej retencji, obejmującychswoim zasięgiem nadleśnictwo lub kilka nadleśnictw wchodzących w składzlewni, uwzględniając:1.1. Zachowanie w stanie zbliŜonym do naturalnego i odtwarzanie śródleśnychzbiorników i cieków wodnych. Jest to warunkiem witalności ekosystemówleśnych i skuteczności ochrony przeciw poŜarowej lasu. Brzegi ciekówi zbiorników poza obszarami lasów i łąk powinny być zalesiane, obsadzanedrzewami i krzewami w celu ograniczenia dopływu zanieczyszczeń i erozjioraz umocnienia brzegów.1.2. Zachowanie w dolinach rzek (...) naturalnych formacji przyrodniczych (...)oraz regulatorów wilgotności siedlisk i klimatu lokalnego.1.3. Zachowanie w stanie nienaruszonym naturalnych śródleśnych nieuŜytków(...)1.4. Dostosowanie sposobów zagospodarowania lasów wodochronnych do potrzebmaksymalizacji funkcji, dla których uznane zostały za ochronne”.135

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleNadleśnictwo nie posiada oddzielnego opracowania hydrografii terenu, którymzarządza. DuŜa ilość większych i mniejszych jezior, oczek wodnych, ciekóworaz bagien i torfowisk na tym terenie stanowi zbiorniki retencyjne bardzo korzystnepod względem zaopatrzenia gleby w wodę oraz powoduje pewne złagodzenieklimatu i podnosi wilgotność powietrza. Na gospodarkę wodną omawianego terenumają równieŜ wpływ opady atmosferyczne. Przeciętna ilość opadów rocznych wynosi520-550 mm.Melioracje wodne.Na wielką skalę melioracje i modernizacja terenów juŜ zmeliorowanych zapoczątkowanezostały w drugiej połowie XVIII wieku, za czasów Fryderyka Wielkiego.Zarządzeniem z dnia 16.06.1767 roku rozpoczęte zostały prace melioracjii regulacji rzek: Wałpusz, Rozogi i Sawicy. W jeziorze Wałpusz obniŜono poziomwody o 40 centymetrów. Prace te, jak wspomina ostatni niemiecki starosta powiatuszczycieńskiego von Poser, trwały do czasów wybuchu drugiej wojny światowej.Były to w przewaŜającej części melioracje polegające na odwadnianiu terenu. Celemtych melioracji było pozyskanie nowych obszarów pod gospodarkę rolną,głównie łąkarską. W tym okresie osuszone zostały wielkie bagna połoŜone w południowejczęści Powiatu Szczytno, co wpłynęło na ogólne stosunki wodne omawianegoobszaru. Osuszane były takŜe mniejsze bagna, zarastające jeziora itp.Przykładem osuszonych takich miejsc są dzisiejsze obszary:dawnego jeziora Sołtysek - obecnie rezerwat,dawnego jeziora Dymer – obecnie „Łąki Dymerskie”, dawnego jeziora będącego prawdopodobnie częścią jeziora Wałpusz –obecnie „Łąki Marksewskie”,na południe od jeziora Natać – tzw. „Łąki Sędańskie”,uroczyska leśnego: Rumy, Grodziska,bagna śródleśnego: leśnictwo Korpele - oddziały 420-422, 478-479 (tzw.„Cholaki”).Do chwili obecnej zachowała się cała sieć rowów melioracyjnych na całymobszarze administracyjnym Nadleśnictwa. W latach 90-tych powoli zaprzestanoszerokich prac melioracyjnych, które były wykonywane takŜe w lasach. Ograniczonosię do utrzymywania tylko głównych rowów melioracyjnych. W wyniku brakukonserwacji pozostałych rowów melioracyjnych odprowadzana jest mniejsza ilośćwody z lasu.136

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleW przyszłości rozwaŜana jest budowa kanału łączącego jezioro Domowez jeziorem Sasek Wielki. Brak jest jednak specjalistycznych opracowań dotyczącychwpływu tej inwestycji na środowisko leśne. Poza tym kanał ten przebiegającyprawie równolegle do szosy Olsztyn-Szczytno i do torów kolejowych Olsztyn-Piszstanowiłby trzecią zaporę utrudniającą w znaczny sposób migrację zwierzyny.V.3. Kształtowanie stref ekotonowych.Ekoton jest to granica lasu stanowiącą strefę przejściową z innymi ekosystemami.Do innych ekosystemów zaliczyć moŜna: pola, łąki, bagna, rzeki, jezioraoraz linie podziału powierzchniowego, pasy wzdłuŜ dróg, linie energetyczne, rowyitp. W obszarach tych naleŜy kształtować i chronić gatunki i siedliska stref przejściowych.Wszelkie zabiegi powinny wyłącznie polegać na cięciach jednostkowychi grupowych. Powinno unikać się cięć zupełnych po obu stronach dróg, linii podziałupowierzchniowego, cieków i rowów wewnątrz lasu o szerokości 5-10 m. W pasachtych zwiększa się prześwietlenie przez silniejsze zabiegi pielęgnacyjne rozluźniającezwarcie, pozostawiając drzewa dziuplaste oraz martwe drzewa stojącei leŜące o ile nie stanowi one zagroŜenia od strony szkodliwych owadów. W sąsiedztwiedróg publicznych, jezior, rzek i cieków wodnych przy zakładaniu zrębówpowinny być zakładane paski ochronne o szerokości 20-30 m.V.4. Szczególne formy ochrony.„Ochrona przyrody jest obowiązkiem kaŜdego obywatela, organów administracjipublicznej, a takŜe jednostek organizacyjnych oraz osób prawnych i fizycznychprowadzących działalność wpływającą na przyrodę.’’ Taki oto zapis znalazł sięw ustawie o ochronie przyrody z dnia z dnia 7 grudnia 2000 r. o zmianie ustawyo ochronie przyrody. (Dz. U. z 2001 r. Nr 3, poz. 21)Do szczególnych form ochrony przyrody będących w zarządzie LasówPaństwowych, wymienionych w art. 13, ust. 1 w/w ustawy naleŜą: rezerwaty, parkikrajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, chronione gatunki roślin i zwierząt,pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, uŜytki ekologiczne oraz zespołyprzyrodniczo-krajobrazowe.W Nadleśnictwie Korpele z wymienionych w tej ustawie szczególnych formochrony przyrody znajdują się:1. Rezerwat częściowy „Kulka”.137

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleRezerwat florystyczny „Kulka” utworzony został na mocy Zarządzenia MinistraLeśnictwa z dnia 21.04.1955 r. ( MP Nr 40 z dnia 10.05.1955 r. poz.395). Północnaczęść rezerwatu o powierzchni 6,15 ha chroniona była na mocy rozporządzeniawładz niemieckich z dnia 27.04.1938 r.Utworzenie tego rezerwatu ma na celu zachowanie ze względów naukowychi dydaktycznych fragmentu lasu mieszanego ze stanowiskami flory pontyjskieji roślin chronionych. JuŜ przed wojną tj. od 1938 r. motywem ochrony byłodąŜenie do zachowania fragmentu lasu ze stanowiskami roślin pontyjskich.Omawiany rezerwat znajduje się na płn-wsch od Szczytna w gminie Dźwierzuty,w odległości ok. 1 km od wsi OrŜyny, na terenie leśnictwa Kulka. Ciągnie sięon wąskim pasem szerokości ok. 20-30 m i długości ok. 2500 m, wzdłuŜ wschodniegobrzegu rynnowego jeziora Łęsk. Usytuowany na wysokim brzegu jeziora rezerwatporastają w większości las dębowo-grabowy i bór mieszany. W skład rezerwatuliczącego dziś 12,39 ha wchodzą następujące oddziały i pododdziały:69g,h,p,; 79 c,g; 85 c-f; 98 d.ZaleŜnie od literatury rezerwat ten zwany jest rezerwatem florystycznym,rezerwatem roślinności stepowej (pontyjskiej) lub rezerwatem stepowowrzosowiskowym( J. i R. Kobendzowie). Wystepują tu gatunki kseromorficzne,które są jednymi z najrzadszych na terenie Pojezierza Mazurskiego składnikamiroślinnymi, często o charakterze reliktowym, naleŜącej do ginącej flory krajowej.Wymagają one siedlisk ciepłych i suchych, grupują się na Pojezierzu Mazurskimgłównie na południowych obszarach sandrowych, a jedynie nieliczne wnikająw głąb strefy moren czołowych. Do tych ostatnich naleŜy rezerwat „Kulka”. Jest tonajcenniejszy w wojew. warmińsko-mazurskim rezerwat ze stanowiskami roślinkseromorficznych.Badania nad florą występującą w rezerwacie prowadzili m.in. 1938(?), Kobendza1950, Polakowski 1956, 1960, Endler i inni 1991, Polakowski 1994, Hołdyński,Polakowski 1995.W rezerwacie podczas ostatnich badań zanotowano 266 gatunków roślinnaczyniowych z 57 rodzin. Grupa gatunków elementu pontyjskiego i europontyjskiegopoza goryszem pagórkowatym reprezentowane są przez nieliczne osobniki.Tab.43. Gatunki rzadkie elementu pontyjskiego i subpontyjskiego w rezerwacie„Kulka”.138

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleLp. Nazwa polska Nazwa łacińska Uwagi1 Sasanka łąkowa Pulsatilla pratensis ostatnio nie odnaleziona2 Sparceta piaskowa Onobrychis arenaria ostatnio nie odnaleziona3 Ostrołódka kosmata Oxytropis pilosa4 Driakiew Ŝółtawa Scabiosa ochroleuca5 Pięciornik Potentilla arenaria6 Gorysz pagórkowaty Peucedanum oreoseliumObficiej w rezerwacie występują gatunki elementu subpontyjskiego.Tab.44. Gatunki pospolite elementu subpontyjskiego w rezrerwacie „Kulka”.Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska Uwagi1 Rzepik pospolity Agrimonia eupatoria2 Dzwonek brzoskwiniolistny Campanula persifolia3 Goździk kartuzek Dianthus carthusianorum4 Groszek czerniejący Lathyrus nigier5 Koniczyna dwukłosowa Trifolium alpestre6 CiemięŜyk Vincetoxicum hirundinariaW rezerwacie występuje 20 gatunków roślin wpisanych na listę chronionychcałkowicie lub częściowo.Tab.45. Gatunki roślin wpisanych na listę chronionych całkowicie lub częściowow rezerwacie „Kulka”.Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska Uwagi1 Miłek wiosenny Adonis vernalis ostatnio nie odnaleziona2 Zawilec wielkokwiatowy Anemone sylvestris ostatnio nie odnaleziona3 Sasanka Pulsatilla vernalis ostatnio nie odnaleziona4 Sasanka łąkowa Pulsatilla pratensis ostatnio nie odnaleziona5 Orlik pospolity Aquilegia vulgaris nieliczne i sporadyczne6 Naparstnica zwyczajna Digitalis grandiflora nieliczne i sporadyczne7 Kruszczyk Epipactis purpurata nieliczne i sporadyczne8 Ostroódka kosmata Oxytropis pilosa nieliczne i sporadyczne9 Sasanka otwarta Pulsatilla patens nieliczne i sporadyczne10 Paprotka zwyczajna Polypodium vulgare nieliczne i sporadyczne11 Kopytnik pospolity Asarum europaeum pospolity12 Konwalia majowa Convallaria majalis pospolity13 Wawrzynek wilcze łyko Daphne mezereum pospolity139

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele14 Kruszyna pospolita Frangula alnus pospolity15 Marzanna wonna Galium odoratum pospolity16 Kocanki piaskowe Helichrysum arenarium obok rezerwatu17 Turówka leśna Hierochloe australis pospolity18 Pierwiosnka lekarska Primula veris pospolity19 Porzeczka czarna Ribies nigrum pospolity20 Kalina koralowa Viburnum opulus pospolityPrzyczyną zanikania gatunków stanowiących cel ochrony jest proces zarastaniaotwartych powierzchni rezerwatu przez zespół grądu i boru mieszanego.Przejawia się to silnym rozwojem warstwy krzewiastej oraz zarastanie muraw kserotermicznychprzez orlicę pospolitą i siewki dębu.2. Rezerwat częściowy „Sołtysek”.Rezerwat torfowiskowy ‘’Sołtysek’’ utworzony został na mocy ZarządzeniaMinistra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 20.06.1969 r. ( MP nr 36 z 1969r. poz.293), w celu zachowania ze względów naukowych i dydaktycznych stanowiskamodrzewnicy północnej Chamaedaphne calyculata.Omawiany rezerwat połoŜony jest na terenie gminy Pasym, w odległości ok.2 km na zachód od wsi Grom, wchodzi w skład leśnictwa Sawica. W skład rezerwatuo powierzchni 9,87 ha wchodzą następujące oddziały i pododdziały: 412m;415i,j; 416a,b.Rezerwat swymi granicami obejmuje torfowiska niskie i przejściowe powstałew wyniku zlądowienia dawnego jeziora Sołtysek. Od północy, zachodu i południowego-zachoduotoczony jest przez utwory zwałowe moreny dennej, natomiastod strony wschodniej i południowo-wschodniej przez Ŝwiry i piaski akumulacjiwodno-lodowcowej. PowyŜszy układ powoduje, Ŝe rezerwat przedstawia podwzględem geobotanicznym niezmiernie interesujący obiekt torfowiskowy.Skład gatunkowy flory rezerwatu jest charakterystyczna dla ekosystemu torfowiskowego.Podczas ostatnich badań (Pisarek, Polakowski 1995), stwierdzonow rezerwacie 63 taksony mszaków i 110 gatunków roślin naczyniowych. Flora tazawiera w swoim składzie liczne taksony rzadkie i reliktowe zasługujące na uwagęz punktu widzenia ochrony przyrody. W większości są to gatunki borealne, szczególniecharakterystyczne dla młodego obszaru polodowcowego.Tab.46. Gatunki rzadkie i reliktowe z rezerwatu „Sołtysek”.Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska Uwagi140

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele1 Cinclidium stygium2 Helodium blandowii3 Tomenthypnum nitens4 Brzoza niska Betula humilis chroniony5 Turzyca strunowa Carex chordorrhiza6 Turzyca bagienna Carex limosa7 Modrzewnica północna Chamaedaphne calyculata chroniony8 Dactylorhiza incarnata chroniony9 Dactylorhiza maculata chroniony10 Rosiczka długolistna Drosera angelica chroniony11 Rosiczka okrągłolistna Drosera rotundifolia chroniony12 Narecznica grzebieniasta Dryopteris cristata13 Kruszczyk błotny Epipactis palustris chroniony14 Lipiennik Loesela Liparis loeselli chroniony15 Widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum chronionySą to w większości gatunki zagroŜone ( „Lista roślin zagroŜonych w Polsce’’Zarzycki 1992), które staną się gatunkami wymierającymi, jeśli dalej będą na niedziałać negatywne czynniki. Liczne z nich objęte są w naszym kraju ochroną gatunkową.Oddzielnego omówienia wymaga modrzewnica północna. Ten reliktowy gatunekw Polsce występuje w zaledwie w 6 miejscach (Schweitzer, Polakowski1994). Na Warmii i Mazurach występuje on tylko w dwóch miejscach (drugie miejsceznane od 1987 r). W rezerwacie występuje on niezbyt licznie, natomiast liczniejmoŜna go znaleźć poza granicami rezerwatu.W przeszłości lista gatunków roślin występujących w rezerwacie byłaznacznie dłuŜsza. W ostatnich czasie nie udało się odnaleźć m.in. wierzby czarniawej,wełniaczki delikatnej, skalnicy torfowiskowej i gwiazdnicy grubolistnej. Zaniktych gatunków spowodowany został najprawdopodobniej zmianami w wynikuintensywnych melioracji z przełomu XIX i XX wieku oraz działaniami właścicielalasu bezpośrednio graniczącego z rezerwatem.141

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpelePomniki przyrody.Pomnik przyrody - twór przyrody oŜywionej lub nieoŜywionej ( pojedynczylub ich skupienie), o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno -pamiątkowej i krajobrazowej oraz odznaczający się indywidualnymi cechami wyróŜniającymigo wśród innych tworów, w szczególności sędziwe i okazałych rozmiarówdrzewa i krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady,skałki, jary, głazy narzutowe, jaskinie. (Słownik encyklopedyczny - SGGW W-wa1996)W wykazie zamieszczonym poniŜej moŜna zauwaŜyć, Ŝe na terenie zarządzanymprzez Nadleśnictwo Korpele znajduje się tylko jeden pomnik przyrody.Jest nim głaz narzutowy w leśnictwie Kulka.Tab.47. Wykaz pomników przyrody w zasięgu terytorialnym Nadleśnictw Korpele.Lp. Nr ewid. Obiekt Obwód(cm)Wysokość(m)LokalizacjaRokuznaniaMiasto Szczytno1 554 Lipa drobnolistna450 30 ul. Warszawska 19922 555 Lipa drobnolistna340 28 ul. 1 Maja 50 19923 556 Dąb szypułkowy340 27 ul. 1 Maja 28 i 32 19924 557 Klon zwyczajny 400 28 ul. M. Konopnickiej 7 19925 634 Klon zwyczajny 425 26 ul. Poznańska 20 1992Gmina Dźwierzuty6 143 głaz - granitognejs1150 1,4 L. Kulka oddz. 74j 1952szary7 402 Dąb szypułkowy410 28 Małszewko, park podworski 19848 403 głaz - granitszary1000 2,4 nieczynny cmentarz na wzgórzuk. Zalesia1984142

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleZdjęcie 16. Dąb szypułkowy – pomnik przyrody w parku podworskimw Małszewku.UŜytki ekologiczne.UŜytek ekologiczny - zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemówmające znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów genowych i typów środowiska,tj.: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne „oczka wodne”, kępydrzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nie uŜytkowanej roślinności,starorzecza, wychodnie skalne itp.; uŜytek ekologiczny uwzględnia się w miejscowymplanie zagospodarowania przestrzennego i uwidacznia w ewidencji gruntów.(Słownik encyklopedyczny - SGGW W-wa 1996)Podczas waloryzacji przyrodniczej dokonanej w 1995 roku przez pracownikówNadleśnictwa zaproponowano uŜytki ekologiczne (projektowane) w następującychoddziałach: 7f, 8ij, 8Ak, 9m, 155db, 158m, 156a, 478g, 479c, 495lm, 495lm,496c, 178dg, 371Ajl, 372j, 416g, 511nt, 365Am, o łącznej powierzchni 34,66 ha.Są to tereny trudne do zagospodarowania w większości bagna i torfowiska.W obecnej chwili nie ma potrzeby uznawanie tych terenów za uŜytki ekologiczne,gdyŜ naturalne bagna i torfowiska podlegają ochronie na mocy Zarządzenianr 11A DGLP.Na północ od wsi Rutkowo znajdują się dwa uŜytki ekologiczne: „Łąki Dymerskie”i „Zlotowisko śurawi”.„Łąki Dymerskie” (nr ewid. 8) - byłe jezioro o tej samej nazwie osuszone w latach30-tych. Rozlewisko. Obszar wtórnie zabagnionych łąk o powierzchni około 250ha (uznany jako uŜytek), poprzecinanych siecią rowów i kanałów odwadniają-143

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpelecych zarośniętych trzciną i wierzbą. Jest to miejsce gniazdowania i Ŝerowanialicznych chronionych ptaków, z których naleŜałoby wymienić: bąka, bociana białego,błotniaka stawowego, błotniaka popielatego, błotniaka łąkowego, sowybłotnej, kureczki nakrapianej, wąsatki, derkacza i Ŝurawia. Wraz ze „ZlotowiskiemŜurawi” utworzone zostały Rozporządzeniem Wojewody Nr 254z 21.12.1993 r i stanowią bardzo cenny obszar pod względem ornitologicznym.„Zlotowiskiem Ŝurawi” (nr ewid. 10) - obszar o powierzchni 70 ha, połoŜony kołomiejscowości Dymer. Jest jednym z waŜniejszych miejsc jesiennej koncentracjiŜurawi w północno - wschodniej Polsce (dotyczy to całego okolicznego obszaru -takŜe terenu Nadleśnictwa Korpele). W okresie wędrówki jesiennej zalatuje się tuokoło 2500 sztuk Ŝurawi.Stanowiska roślin i zwierząt zasługujących na ochronę:1. Sosna wydmowa w wieku 88 lat w leśnictwie Sawica, oddział 525 h,l na powierzchniokoło 1,00 ha.2. Kolonia czapli i kormoranów - leśnictwo Jęczniki, oddział 361m, pow. ok. 3,36ha, las wodochronny, sosnowy - 159 lat. Naturalne miejsce lęgowe czapli i kormorana,obserwowane w okolicy od 1945 r.3. Drzewostan sosnowo - dębowy około 144 letni, znajdujący się w leśnictwieWykno, oddział 171b o powierzchni 1,30 ha. Piękne ostańce dębowe, które uratowanezostały przed wycięciem.4. „Babajagowy las” - takŜe w leśnictwie Wykno w części południowej oddziału192 d fragment lasu olszowo - świerkowego w wieku 108 lat, który w wynikuruchów i obniŜenia poziomu wód gruntowych wygląda jakby „stał na korzeniach”;mroczny las (nisko ugałęzione świerki), przypomina sceny z bajeko babajagach.144

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleZdjęcie 17. Kolonia czapli i kormoranów w leśnictwie Jęczniki.Wąwozy, jary i inne twory krajobrazowe.Do ciekawych fragmentów krajobrazu leśnego naleŜą jary i wąwozy. W leśnictwieDźwierzuty, w oddziale 533 - tzw. „Byki” moŜna zobaczyć ciekawy krajobrazowojar wyrzeźbiony przez rzeczkę.W leśnictwie Kulka w paśmie wzniesień o duŜych spadkach zwanych „JabłońskimiGórami” ( najwyŜszy punkt 204,0 m n.p.m.), połoŜonych na południowy -zachód od jeziora Łęsk, ustępujący lodowiec ukształtował liczne wąwozy. Wzniesieniate są takŜe ciekawym miejscem pod względem florystycznym. Ze względuna Ŝyzność gleb występują tam piękne okazy drzew oraz rośliny chronione (m.in.wawrzynek wilczełyko). Poprzedni gospodarze tego obszaru zostawili ładne, nietylko pod względem krajobrazowym, drzewostany dębowe, sosnowe i bukowe.Sadzili oni gatunki obce, z których to warto wymienić: daglezję, choinę, wejmutkęoraz jodłę, modrzew i buka ( poza zasięgiem występowania). Jak wynika ze składówgatunkowych starszych drzewostanów modrzew na tym terenie nie był takrozpowszechniony w tych lasach jak obecnie.Ciekawym terenem pod względem krajobrazowym są leśnictwa Jęcznikii Grzegrzółki. Teren tych leśnictw ukształtował się pod wpływem lodowca w postacimoreny czołowej. Silnie pofałdowany teren i liczne bagienka stanowią duŜeutrudnienie dla pracy leśnika, ale obszar ten jest rajem dla turystyki pieszej i rowerowej.145

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleObszary chronionego krajobrazu.Zgodnie z Rozporządzeniem Nr 21 Wojewody Warmińsko-Mazurskiegoz dnia 14 kwietnia 2003 r. w celu zachowania wartości ekologicznych, ekonomicznych,estetycznych i kulturowych województwa wyznaczone zostały obszary chronionegokrajobrazu, obejmujące wyróŜniające się krajobrazowo i przyrodniczo terenyo róŜnych typach ekosystemów. W zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Korpeleznajdują się fragmenty dwóch obszarów chronionego krajobrazu (OChK):- Obszary Chronionego Krajobrazu Pojezierza Olsztyńskiego o powierzchni40 997,4 ha, połoŜony na terenie powiatów Olsztyn i Szczytno, w gminach Pasym,Dźwierzuty, Szczytno, Purda, Barczewo i Biskupiec,- Obszary Chronionego Krajobrazu Puszczy Napiwodzko-Ramuckiej o powierzchni131 444,3 ha, połoŜony na terenie powiatów Olsztyn, Szczytno i Nidzica, wgminach Pasym, Szczytno, Purda, Stawiguda, Olsztynek, Nidzica, Jedwabno,Janowo i Wielbark .Obszary chronionego krajobrazu wraz z istniejącymi i projektowanymi parkamikrajobrazowymi, rezerwatami i uŜytkami ekologicznymi tworzą system obszarówchronionych województwa, powiązany przestrzenie z obszarami chronionymisąsiednich województw.Obszary chronione, pod względem intensywności ochrony, moŜna podzielićna cztery kategorie:o ochronie rezerwatowej:- rezerwaty istniejące,- rezerwaty projektowane i planowane,- uŜytki ekologiczne.o intensywnej ochronie:- parki krajobrazowe.o wzmoŜonej ochronie:- strefy ochrony parków krajobrazowych,- obszary chronionego krajobrazu.o umiarkowanej ochronie - obszary chronionego krajobrazu o mniejszym zakresieochrony:- zlewnie jezior nie objęte wzmoŜoną ochroną środowiska,146

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele- tereny występowania wód podziemnych bez izolacji od powierzchni, połoŜonepoza obszarami ochrony intensywnej i wzmoŜonej.Szczegółowe zasady postępowania w poszczególnych obszarach chronionychregulują przepisy zawarte w w/w rozporządzeniu.W Nadleśnictwie Korpele z powyŜej wymienionych obszarów chronionychwystępują:Rezerwaty przyrody istniejące - „Kulka” i „Sołtysek”.Parki krajobrazowe - Park Krajobrazowy Lasów Napiwodzko - Ramudzkich(projektowany).Strefa ochrony w/w parku krajobrazowego (projektowana).Obszary chronionego krajobrazu.Zlewnie jezior nie objęte wzmoŜoną ochroną środowiska.Tereny występowania wód podziemnych bez izolacji od powierzchni, połoŜonepoza obszarami ochrony intensywnej i wzmoŜonej.Zasięgi obszarów chronionych zostały naniesione na mapę topograficznąwalorów przyrody.V.5. Ochrona róŜnorodności biologicznej oraz techniczne i gospodarczedziałania proekologiczne.Nadleśnictwo Korpele prowadzi zrównowaŜoną gospodarkę leśną w oparciuo zasadnicze akty prawne, tj. ustawa o lasach (1991), ustawa o ochronie przyrody(1991), rozporządzenia w sprawie ochronie gatunkowej zwierząt i roślin orazbranŜowe instrukcje „Zasady Hodowli Lasu” i „Instrukcji Ochrony Lasu”. Uzupełnieniemaktów prawnych i instrukcji są wytyczne w sprawie doskonalenia gospodarkileśnej na podstawach ekologicznych – Zarządzenie Nr 11A.W celu ochrony róŜnorodności biologicznej naleŜy:w drzewostanach dojrzałych do wyrębu, w celu zachowania róŜnorodnościgatunkowej i rodzimości pochodzenia pozostawiać naleŜy około 20-30 drzewna hektar (około 5%). Drzewa te często o najlepszej jakości, pozostawiane sąw formie grup i kęp wraz z podszytami, aŜ do ich biologicznej i fizjologicznejstarości. Pozostawiać naleŜy takŜe drzewa martwe i dziuplaste, które stanowiąsiedzibę licznych organizmów roślinnych i zwierzęcych;147

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpeledla zachowania róŜnorodności genowej dąŜyć do pozyskiwania nasion dosiewów, pochodzących z jak największej liczby osobników oraz z róŜnychdrzewostanów, ale pod warunkiem, Ŝe będą to populacje rodzime;dla zachowania róŜnorodności ekosystemowej wykorzystywać mikrosiedliska,wprowadzając tam właściwe dla danych warunków gatunki;dla zachowania bogactwa i róŜnorodności krajobrazowej nie zalesiać śródleśnychłąk, bagien, nieuŜytków i innych niewielkich powierzchni.Nadleśnictwo Korpele w działaniach gospodarczych powinno wykorzystywaćwszelkie sposoby przyczyniające się do zmniejszenia podatności lasów nazagroŜenia. Realizować naleŜy to przez stosowanie odpowiednich rębni, wybórwłaściwych metod hodowlanych i ochronnych (zmniejszenie chemizacji) oraz stosowanieodpowiednich metod przy pozyskaniu i zrywce drewna.KaŜda metoda lub system ochrony lasu powinien być: skuteczny, opłacalny,zgodny z prawem, nieszkodliwy dla środowiska oraz akceptowany przez społeczeństwo.V.6. Rekreacja i turystyka.Walory przyrodnicze i krajobrazowe, a zwłaszcza liczne jeziora malowniczopołoŜone pośród tutejszych lasów sprawiają, Ŝe teren ten stanowi duŜą atrakcjęturystyczną. Stosunkowa bliskość Warszawy (około 3 godziny jazdy samochodem)wpłynęła na intensywny rozwój rekreacji, zwłaszcza budownictwa letniskowego.Lokalizacja osiedli letniskowych nad okolicznymi jeziorami i w lasach nie zawszema charakter pozytywny.Osiedla i skupiska domków letniskowych.Tab.48. Wykaz osiedli domków letniskowych z terenu administracyjnego NadleśnictwaKorpele (lista otwarta).Leśnictwo Miejscowość Jezioro Uwagi - ZagroŜeniaTargowoDąbrowa Sasek Dwa duŜe osiedla domków letniskowych odLinowo Wielkiwsch. strony jezioraKulka OrŜyny ŁęskOsiedle od płn. strony jeziora; penetracja i zaśmiecanieokolicznych lasów; kąpielisko na terenieN-ctwa – płn .- wsch. brzeg jezioraKulka Nowe KiejkutyPowstające domki letniskowe od strony NowychŁęskKiejkut, w tzn. Jabłońskich Górach przy lasach N-(okolice)ctwaMarksewoMarksewoŁęsk(okolice)Cztery skupiska domków po obu stronach drogiSzczytno – Pisz; tereny przylegające do lasów N-148

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpelectwa; duŜa penetracja okolicznych lasów, śmieci.Marksewo Marksewo MarksobyDuŜe skupisko domków letniskowych od płn. –zach. strony jeziora do wsi MarksewoMarksewo Stare Kiejkuty WałpuszDuŜe skupisko domków letniskowych pomiędzywsią Stare Kiejkuty a jez. Wałpusz, oraz skupiskadomków od strony płn. – zach. tego jezioraWykno Jerutki MarksobyPłd. – wsch. strona jez. Marksoby, na granicy zN-ctwem Spychowo, skupisko domków letniskowychSzczytno Wałpusz WałpuszDuŜe skupisko domków letniskowych od zach.strony jezioraGrzegrzółki Łysa GóraSasekWielkiWieś przekształcona na letniskową.Jęczniki SasekSasekWielkiOsada przekształcona na letniskową.Jęczniki Elganowo LeleskieDwa duŜe skupiska domków letniskowych od płn.strony jezioraJęczniki Leleszki LeleskieDwa duŜe skupiska domków letniskowych od płd.strony jeziora.Dębówko Zielonka Lemańskie Osiedle domków od strony płn. jezioraDębówko Romany RomanekDwa skupiska domków od strony płn. i płd. jeziora.UłańskPieceBardzo duŜe osiedla domków letniskowych odSasekKobylochstrony wsch. jeziora; duŜa presja na okoliczne lasy,duŜo śmieci, szkodnictwo leśneWielkiTrelkówkoKorpele Sędańsk SędańskWioska letniskowa, pojedyncze domy miejscowejludnościSawica Sawica NataćSkupisko domków letniskowych od strony zach.jeziora w lesie prywatnymSawica Nowy Dwór BrajnickiePomiędzy wioską a jeziorem skupisko domkówletniskowychSawica Brajnickie BrajnikiOd zach. strony jeziora skupisko domków letniskowychOśrodki wypoczynkowe i domy wczasowe.Oprócz intensywnego rozwoju budownictwa letniskowego na terenie Nadleśnictwapowstało wiele ośrodków wypoczynkowych. Ośrodki te nie mają charakteruwielkich całorocznych budowli, lecz w większości nastawione na letni wypoczynek(sezonowe). Niektóre z nich połoŜone są na gruntach będących pod zarządemNadleśnictwa.Tab.49. Wykaz ośrodków wypoczynkowych z terenu administracyjnego NadleśnictwaKorpele (lista otwarta).Leśnictwo Miejscowość Jezioro Uwagi - ZagroŜeniaDźwierzutyTargowskaWolaSzczepańskie Prywatny ośrodek wypoczynkowy.Kulka OrŜyny Łęsk„Joanna” – dzierŜawa całości od N-ctwa.„Pocztowy” – dzierŜawa terenu od N-ctwa.149

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleMarksewo Stare Kiejkuty Wałpusz „Policyjny – WSPol” – dzierŜawa terenu od N-ctwa.Marksewo Marksewo Marksoby „Polfa” – w budowieSzczytno Wałpusz Wałpusz „Cicha polana”; campingGrzegrzółki Łysa Góra Sasek Wielki Dom wypoczynkowy – zakładowy (kolejowy?)Jęczniki Elganowo Leleskie Dom wypoczynkowy„Browary Warszawskie”Jęczniki Sasek Sasek Wielki„PSL”„MM” – dzierŜawa terenu od N-ctwaUłańsk Piece Sasek Wielki Dom wypoczynkowyUłańsk Kobylocha Sasek Wielki Trzy ośrodki wypoczynkoweSawica Sawica Natać Dom wypoczynkowySawica Nowy Dwór Brajnickie Rybaczówka – ośrodek wypoczynkowyPola biwakowe, obozowiska harcerskie i parkingi leśne.Na terenie Nadleśnictwa Korpele znajdują się 3 miejsca biwakowe, 3 polabiwakowe, 3 miejsca biwakowe, 7 obozowisk harcerskich oraz 2 parkingi leśnei 10 miejsc postoju.Tab.50. Wykaz pól biwakowych, obozowisk harcerskich i parkingów leśnychz terenu Nadleśnictwa KorpeleObiekt Leśnictwo Oddział Powierzchnia Lokalizacja UwagiMiejsce biwakoweŜyJez. Łęsk Du-Kulka 69a 0,27G. DźwierzutyMiejsce biwakoweMarksewo 115d 0,15 jez. Marksewo G. SzczytnoMiejsce biwakoweWielkiJez. SasekJęczniki 354h 0,21G. SzczytnoPole biwakowe Młyńsko 196a 1,02 Jez. Wałpusz G. SzczytnoPole biwakowe Jęczniki 348 l, 0,93 Jez. LeleskieG. Pasym,dzierŜawaPole biwakowe Dębówko 371Ag 0,28Jez. SasekWielkiG. SzczytnoObozowiskoharcerskieMarksewo 115h - Jez. Marksoby G. SzczytnoObozowiskoharcerskieWykno 154a, b, c 3,67 Jez. Marksoby G. Świętajno// Marksewo 151g,i,j 3,43 Jez. Wałpusz G. Szczytno// Jęczniki 347c,h, 353a 3,00 Jez. Gromskie G. Pasym// Dębówko 379 s 1,86Jez. SasekWielkiG. Szczytno// Dębówko 364b G. Szczytno// Dębówko 365Bg G. SzczytnoParkingi leśne Dębówko 215A c 0,07Droga Szczytno- PiszJez. Lemańskie150

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleParkingi leśne Korpele 464 l 0,20Miejsce postojuDroga Szczytno– JedwabnoJanowoKulka 70 a 0,36 OrŜyny Jez. Łęsk// Jęczniki 151g 0,08Przy campinguJez. Wałpusz// Jęczniki 152p 0,13 Przy ośr. wyp. Jez. Wałpusz// Szczytno 239 c 0,40Droga Szczytno- Ostrołęka mostek”„Czerwony// Jęczniki 348o -Droga Elganowo-GromJez. Leleskie// Korpele 460 a 0,03Droga Szczytno- Jedwabno// Korpele 407c// Sawica 485 b 0,20// Sawica 508 b 0,20// Sawica 516 b 0,20droga Szczytno-GromDroga Szczytno– JedwabnoDroga Szczytno– JedwabnoDroga Szczytno– JedwabnoŚcieŜki dydaktyczne.Wychodząc naprzeciw turystom, lokalnym szkołom i mieszkańcom tego regionuw Nadleśnictwie Korpele powstały dwie ścieŜki przyrodniczo – leśne.Zdjęcie 19. Tablica ze ścieŜki dydaktycznej w leśnictwie Jęczniki.W pasie leśnym w leśnictwie Jęczniki, pomiędzy jeziorami Sasek Wielkia Gromskim w 1998 roku wytyczona została leśna ścieŜka przyrodniczo – dydaktycznao długości około 3,5 km. Prezentuje ona walory przyrodnicze tego obszaru151

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpeleoraz zagadnienia związane z edukacją leśną. ŚcieŜka powstała przede wszystkimz myślą o zachęceniu do spaceru po lesie, będącego waŜną formą rekreacji. Naoznakowanym szlaku umieszczone zostały plansze umoŜliwiające pogłębieniewiedzy na temat roli i Ŝycia lasu, a takŜe codziennej pracy leśników.W szkółce leśnej w Dębówku, wychodząc naprzeciw potrzebom lokalnychszkół, zorganizowany został szlak edukacyjny o tematyce leśnej. Szlak ten mastanowić ułatwienie dla nauczycieli okolicznych szkół prowadzenia tzw. „lekcjiw lesie”, a uczniom i innym osobom zainteresowanym tematyką leśną, zgłębieniejej tajemnic. Ponadto moŜna tam zobaczyć jak i gdzie powstają sadzonki leśne. Pomiłym spacerze moŜna odpocząć na specjalnie przygotowanym miejscu ogniskowym.ŚcieŜki rowerowe.W 2001 roku przy współudziale lokalnych społeczności i miłośników jazdyrowerowej na terenie Nadleśnictwa Korpele powstały dwie ścieŜki rowerowe.Pierwsza o nazwie „Kamień Hindenburga” przebiega od miasta Pasym przezElganowo, leśnictwo Jęczniki (takŜe przez leśną ścieŜkę przyrodniczo – dydaktyczną)oraz leśnictwo Grzegrzółki z powrotem do Pasymia. Druga ścieŜka o nazwie„Chamaedaphne Północna” zaczyna się równiez w Pasymiu i przebiega początkowopo tej samej trasie (do jeziora Leleskiego), a dalej przez Grom, Jurgi,Dźwiersztyny, Dybowo, Słonecznik z powrotem do Pasymia. Projektowane sąrównieŜ dwie inne ścieŜki rowerowe. Pierwsza ścieŜka rozpoczynać się maw Szczytnie i dalej przebiegać przez Szczycionek, Dębówko (obok szkółki leśnej),Kobylochę, Trelkówko, Trelkowo, Wałpusz i tzw. „szlakiem tatarskim” z powrotemdo Szczytna. Druga rozpoczynać się ma w Szczytnie, a dalej przebiegać będzieprzez leśnictwo Korpele do Janowa i dalej drogami leśnymi na północ aŜ do połączeniasię z pierwszą ścieŜką rowerową w okolicach Kobylochy. Powstanie tychścieŜek ma na celu propagowanie i koncentrację rowerowego ruchu turystycznegona terenie Nadleśnictwa.Szlaki turystyczne (PTTK).Na omawianym terenie znajdują się dwa szlaki turystyczne: zielony i Ŝółty.Szlak zielony upamiętnia najazd na te ziemie Tatarów i od tego wydarzenia nazwanyzostał „szlakiem tatarskim”. Trasa tego szlaku ma swój początek w Szczytniei początkowo przebiega drogą krajową Szczytno – Ostrołęka na wschód, następnieskręca przed rzeką Wałpusz i kieruje się na północny – wschód przez le-152

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpeleśnictwa Szczytno i Wykno (obok jeziora Wałpusz) oraz brzegiem jeziora Marksobydo Nadleśnictwa Spychowo. Drugi szlak turystyczny – Ŝółty nazwany został „szlakiemmazursko – kurpiowskim” i przebiega ze Szczytna do miejscowości Klon.V.7. Promocja.Jednym z celów „Programu...” jest uświadomienie społeczeństwu obecnychi potencjalnych zagroŜeń dla lasu i środowiska przyrodniczego.Do zadań z zakresu promocji, które Nadleśnictwo w najbliŜszym czasiemoŜe wykonać naleŜą:zapoznanie pracowników Nadleśnictwa z treściami zawartymi w „Programie”;promocja Nadleśnictwa poprzez foldery: „Nadleśnictwo Korpele” i „ŚcieŜkaleśna – Jęczniki”; wykonanie folderu nadleśnictwa wykorzystującego tematykę zawartąw „Programie”;wystawianie tablic informacyjnych z zakresu ochrony przyrody w miejscachmasowej penetracji np. tablice „grzybobranie” wystawiane w okresach masowegozbioru grzybów w leśnictwie Sawica – 2000 r.;wydawanie okresowych informacji o walorach, zagroŜeniach lasów (np. wykonywanajuŜ profilaktyka przeciwpoŜarowa), i środowiska przyrodniczego naobszarze swojego działania jak i artykułów i komunikatów w prasie lokalnej,lokalnej telewizji (np. przedstawiany juŜ przez Nadleśnictwo problem śmieciw lesie lub problem drzewek świątecznych - choinek), oraz na tablicach ogłoszeńi w Internecie;wywieranie wpływu na samorządy lokalne w celu zwrócenia ich uwagi naproblemy ochrony środowiska i przyrody oraz lasu i lesnictwa;kontynuacja spotkań „ekologicznych” na ścieŜkach edukacyjnych i w szkołach;kontynuacja uczestnictwa w ogólnopolskich i lokalnych akcjach ekologicznychm.in. „Akcji Sprzątania Świata”;oraz inne działania mające na celu propagowanie ochrony przyrody na terenieNadleśnictwa.Działania promocyjne i propagandowe nie powinny ograniczać się tylko dośrodowiska leśnego, ale swoim zasięgiem obejmować równieŜ inne środowiskalokalne. Przekazywanie informacji powinno odbywać się w sposób przystępny dlajak najszerszego grona odbiorców.153

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleVI. Ochrona wartości kulturowych.Obiekty wpisane do rejestru zabytków podlegają ochronie na podstawieprzepisów szczególnych. Obiekty i zespoły obiektów objęte prawną ochroną napodstawie Ustawy o ochronie dóbr kultury (1962) podlegają nadzorowi urzędukonserwatorskiego (m.in. cmentarze parki uznane za zabytki) – na naszym terenieWojewódzki Oddział SłuŜb Ochrony Zabytków w Olsztynie.Zabytki archeologiczne.Stanowiska archeologiczne moŜna podzielić na trzy grupy:1. Stanowiska o własnej formie terenowej np. grodziska, kurhany, wały, groble;2. Stanowiska płaski duŜe np. osady, cmentarzyska, obozowiska;3. Stanowiska płaskie małe – ślady osadnicze np. fragmenty ceramiki, motyka rogowa,siekiera kamienna (największa grupa).W grupie 1. i 2. działania nie powinny naruszać stanowiska archeologicznegonp. orka, zrywka.Niestety na chwilę obecną nie wszystkie sektory archeologiczne (siatkaprostokątów) z terenu Nadleśnictwa zostały zbadane. Dodatkowo w sektorachprzebadanych tereny leśne stanowią obszary o duŜej trudność pod względem poszukiwańarcheologicznych. W związku z tym na omawianym terenie moŜliwe jestistnienie stanowisk archeologicznych nie będących w rejestrze zabytków. Z uwagina duŜą ilość śladów archeologicznych omawiany teren moŜe ukrywać jeszczewiele cennych obiektów pod względem historycznym.W związku z duŜą ilością potencjalnych gruntów do przejęcia przez NadleśnictwoKorpele z AWRSP i innych źródeł, wymienione zostaną najciekawsze stanowiskaarcheologiczne wpisane do rejestru zabytków z omawianego terenu.154

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleTab.51. Najciekawsze zabytki archeologiczne wpisane do rejestru zabytków z terenuadministracyjnego Nadleśnictwa (przebadane sektory - siatki prostokątów,za WOSOZ w Olsztynie).Gmina Miejscowość StanowiskoZabytek Okres UwagiSektor 24-65Dźwierzuty Rumy 9 punkt osadniczy epoka kamienia odłupekDźwierzuty Rumy 11 osada 2 poł. XV-XVI w.5 fragmentów.Dźwierzuty Rumy 17 punkt osadniczy okres wędrówki ludów– grupa olsztyńskaceramiki2 fragmentyceramiczneOpis sektora: Miejscami dogodnymi do osadnictwa były wzniesienia morenowe, zwłaszcza poło-Ŝone nad ciekami i małymi jeziorkami leśnymi. W trakcie badań znaleziono 47 stanowiska. 4stanowiska znane są tylko z danych archiwalnych: skarb przedmiotów brązowych (ozdoby, siekiera)z V okresu epoki brązu z Rum oraz kurhan z epoki brązu i wczesnośredniowieczne cmentarzysko.Sektor 24-66Dźwierzuty Targowo 1 punkt osadniczy mezolitDźwierzuty Rutkowo 5 punkt osadniczy Kultura zach.-bałtycka – grupa2 fragmentyceramikiolsztyńska, VI-VIIDźwierzuty Gisiel 27 punkt osadniczy mezolitDźwierzuty Rutkowo 45 cmentarzysko Kultura zach.-bałtycka – okreswpływów rzymskichOpis sektora: Z płd.-wsch. na płn.-zach. przebiega rynna osuszonego przed II wojną światowąjeziora Dymer Obecnie jest to teren torfiasty, zabagniony, porośnięty trawą, trzcinami i pojedynczymikępami drzew. Terenami dogodnymi dla osadnictwa były brzegi osuszonego jeziora orazwzniesienia morenowe.Sektor 25-65Dźwierzuty Łupowo 1 cmentarzysko Neolit – amfory kulistezniszczonyDźwierzuty Łupowo 2 grodzisko Wczesne średniowieczeArchiwalneDźwierzuty Łupowo 3 siekiera kamienna neolit ArchiwalneDźwierzuty Łupowo 4 motyka rogowa mezolit ArchiwalneDźwierzuty Łupowo 5 grodzisko Wczesne średniowieczeArchiwalne– 1haOpis sektora: Od pocz. XV wieku znane z zapisów miejscowości Sąpłaty, Łupowo, Małszewko,Dźwierzuty są to nadania krzyŜackie dla rycerzy.155

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleSektor 26-65Dźwierzuty Małszewko 1 grodzisko średniowiecze 1haDźwierzuty Dąbrowa 2 cmentarzysko Kurhany zach.,archiwalneDźwierzuty Elganowo 3 cmentarzysko nieokreślone archiwalnewczesna epoka ŜelazaDźwiezruty Budy 4 cmentarzysko Kultura zach.-archiwalnebałtycka, okreswpływów rzymskichDźwierzuty Dąbrowa 6 punkt osadniczy Epoka kamienia odłupekDźwierzuty Dąbrowa 7 cmentarzysko Kultura zach.-bałtyckaDźwierzuty Dąbrowa 11 osada Okres wpływówrzymskich21 frag. ceramiczny4 frag. Ceram.Dźwierzuty Budy 19 obozowisko neolit 1 odłupekDźwierzuty Elganowo 23 osada średniowiecze 14frag.ceram.DŜwierzuty Dąbrowa 37 grodzisko 3frag.ceram.Dźwierzuty Dąbrowa 38 osada Kultura łuŜycka –późna epoka brązu13frag.ceram.Dźwierzuty Dąbrowa 39 cmentarzysko // 19frag.ceram.Dźwierzuty Dąbrowa 40 osada // 11frag.ceram.Opis sektora: Ślady osadnictwa zach.-bałtyckiego; płn.-wsch. część jez. Sasek Wielki. Nowoodkryte obiekty w Dąbrowie – w trakcie opracowania.Na terenie zarządzanym przez Nadleśnictwo Korpele do rejestru zabytkówwpisany jest jeden obiekt archeologiczny połoŜony nad rzeką Sawicą (w leśnictwieKorpele oddział - 428g 0,11 ha - osada i oddział 446b 0,19 ha – grodzisko z groblą).Według rejestru zabytków jest to obiekt wczesnośredniowieczny – grodziskowczesnohistoryczne, wyŜynne „Zameczek” (nr rejestru zabytków –AA-725.10.1948r., Jęcznik). Prawdopodobnie była to straŜnica z osadą mająca za zadanieinformować o nadciągającym niebezpieczeństwie lub osada plemienna Prusów- Galindów.156

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleTab.52. Wyciąg z wykazu stanowisk archeologicznych z terenu Powiatu Szczytno(zasięg administracyjny Nadleśnictwa) – dane archiwalne (źródło: WO-SOZ w Olsztynie).Miejscowość Znalezisko Okres*Jęcznik kurhan Epoka brązuKorpele luźne NeolitKulka luźne neolitLeleszki cmentarzysko Wędrówki ludówLemany luźne Mezolit-neolit?Miętkie cmentarzysko Okres rzymskiNowe Kiejkuty luźne NeolitOlszewki luźne NeolitŁupowo grodzisko Wczesne średniowieczeŁupowo luźne neolitAugustowo cmentarzysko neolitDźwierzuty luźne Epoka brązuElganowo kurhany Epoka brązuGrom kurhany Epoka brązuKaspry luźne neolitRomany Osada neolitRudka luźne Neolit-brązRumy cmentarzysko Mł. Okres ŜelazaStare Kiejkuty cmentarzysko Okres rzymskiSzczepankowo Kurhany Okres brązuTrelkowo Osada, cmentarzysko Neolit, wcz. Śred.Trelkówko luźne Neolit, rzymskiZielonka luźne Neolit*Epoki i okresy: 1. Epoka kamienia, a. Mezolit, b. Neolit, 2. Wczesna epoka brązu, 3. Epoka brązu, 4. Wczesnaepoka Ŝelaza (700-450 lat p.n.e.), 5. Okres wpływów rzymskich, 6. Okres wędrówki ludów(do 7-8 wieku n.e.), 7. Wczesne średniowiecze, 8. Okres nowoŜytny.Zabytki architektoniczne.Ochroną konserwatorską objęte są wszystkie budynki i budowle wybudowaneprzed rokiem 1945. NaleŜy do nich większość osad leśnych. W budynkachtych nie naleŜy stosować m.in. blachodachówki, okien plastikowych i ociepleń, je-Ŝeli budynek wykonany jest z nie otynkowanej czerwonej cegły.157

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleTab.53. Zabytki nieruchome z terenu administracyjnego nadleśnictwa wpisane dorejestru zabytków (źródło: WOSOZ w Olsztynie).Gmina Miejscowość Zabytek UwagiSzczytno Lemany chałupa drewniana nr 13 - 1 poł. XIX w.chałupa drewniana nr 14 - poł. XVII w.A-1127/O,18.04.1968r.Szczytno Romany chałupa drewniana nr 27 - XVII/XIX w. A-1095/O,1.04.1968r.Szczytno Dębówko Chałupa nr 2 A-1106/O,10.04.1968r.Szczytno Rudka Chałupa nr 14Chałupa nr 17A-4115/OA-4116/O,30.05.1989r.Szczytno St. Kiejkuty chałupa drewniana nr 5 - XIX w.chałupa drewniana rybacka nr 16 - XIX w.chałupa drewniana nr 21 XIX-XX w.Szczytno Trelkowo kościół ewangelicko-augsburski barokowymurowany, 1767 wieŜa 1876 r., ogrodzeniecmentarza przykościelnego - mur XIX w.Kaplica baptystówA-1101/O,5.04.1968rA-3399,21.10.96chałupa drewniana nr 9 - poł. XIX w.chałupa drewniana nr 30 - poł. XIX w.chałupa drewniana nr 35 - poł. XIX w.Szczytno Zielonka Chałupa nr 24 A-1256,15.06.68Dźwierzuty Budy Dwór A-3573/O,6.01.1968rDźwierzuty Dźwierzuty Dom parafialny A-1108/O,10.04.1968r.Dźwierzuty Dźwierzuty Kościół ewangelicki A-142/O,1.09.1949rDźwierzuty Dźwierzuty Biuro i składnica handlowa, obecnie magazyni sklep, ul. KajkiA-1652/O,27.12.1999rDźwierzuty Dźwierzuty Kościół p.w. św. Trójcy A-3466/O,16.03.2000r.Dźwierzuty Dźwierzuty Dom, ul. Niepodległości A-1249/O,15.06.1968rDźwierzuty Grądy Dwór A-2065/O,8.01.1997r.Dźwierzuty Grodziska Dwór A-1841/O,8.01.1997r.Dźwierzuty Jabłonka Dwór A-3534/O,1.12.1982r.Dźwierzuty Małszewko Dwór (oraz park dworski) A-1130/O,19.04.1968r.Dźwierzuty Popowa Wola Dwór A-2287/O,8.01.1997r.158

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleDźwierzuty Rańsk Kościół ewangelicki A-1094/O,28.03.1968r.Dźwierzuty Targowo Kościół parafialny A-2854/O,16.03.2000r.Dźwierzuty Zalesie Pałac (oraz park) A-2300/O,8.01.1997r.Pasym Elganowo Dwór (oraz park) A-1109/O,10.04.1968r.Pasym Grzegrzółki Chałupa oraz chłupa nr 16 A-1112/O oraz A-1113/O,12.04.1968r.Świętajno Jerutki KościółKostnicaChałupy nrA1118, 15.04.68A1247,14.04.68Rok: 1968 i 19896,10,14,24,26,27,33,64,65,67,68,70,73,82,104W leśnictwie Szczytno w oddziale 256, nad rzeką Wałpusz znajdują się ruinymłyna załoŜonego jeszcze w okresie krzyŜackim. Okoliczna osada „Młyńsko”wzięła od niego swoją nazwę.Cmentarze.Tab.54. Wykaz cmentarzy ewangelickich z terenu administracyjnego nadleśnictwawpisanych do rejestru zabytków.GminaMiejscowośćPow.w haCzas załoŜeniaPołoŜenie cmentarzaUwagiSzczytno Dębówko 0.07Szczytno Dębówko 0.05pocz. XXw.pocz. XXw.skraj wsi ok. 100 m na płn.-wsch. od drogi do Romanprzy drodze do Trelkowa, 3km na płn. od wsiSzczytno Janowo 0.02 XIX w.nad brzegiem jeziora, na płn.-wsch. skraju wsiSzczytno Jęcznik 0.24pocz. XXw.przy szosie Jęcznik-Grom, ok.1 km na płn.-zach. od wsiSzczytnoJęcznik-Piece0.05pocz. XXw.ok. 100 m na płn.-wsch. odwsiSzczytno Kaspry 0.12 XIX w.przy drodze do Ochódna, ok.500 m na wsch. od wsi159

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleSzczytno Kobylocha 0.21 XIX w.przy drodze polnej do Trelkówka, ok. 1,5 km na wsch.od wsiSzczytno Lemany 0.14 XIX w. dz. 25 we wsiSzczytno Lemany 0.11przy szosie Lemanypocz.XXSt.Kiejkuty w lesie, nad jeziorem,ok. 1,6 km od wsiw.Szczytno Marksewo 0.41pocz. XX ok. 700 m na płn. od wsi, naw.skraju lasu dz.185przy szosie Olszyny-Szczytno Olszyny 0.46 XIX w. Myszyniec, w lesie, ok. 1 kmna wsch. od wsi, dz.307Szczytno Płozy 0.26przy szosie Płozy-Szczytno,pocz. XXna płn. skraju wsi, w lesie,w.dz.42przy szosie Romany-Szczytno Romany 0.48 XIX w. Szczytno, w lesie, ok. 2 km napłn. od wsi, dz. 275Szczytno Rutka 0.25 XIX w.przy drodze leśnej, ok. 100 mna płn. od wsi, dz.74Szczytno Sasek 0.03pocz. XX w lesie, ok. 100 m na zach. odw.wsi,Szczytno Sawica 0.05pocz. XX przy szosie Szczytnow.Jedwabno, na zach. skraju wsiprzy drodze do Radosnej Góry,Szczytno Sędańsk 0.35 XIX w.ok. 200 m na płn. od wsi,dz.230przy szosie St.Kiejkuty-Szczytno St. Kiejkuty 0.35 XIX w. Szczytno, ok. 600 m na płn.-zach. od wsiSzczytno Szczycionek 0.13 XIX w.nad jeziorem, płd. skraj wsi, wlesie, dz.70Szczytno Trelkowo 0.54 XIX w.przy drodze polnej, ok. 400 mna płn.-zach. od wsiSzczytno Trelkowo 0.55 XX w. przy drodze polnej we wsiSzczytno Trelkowo XIX w.przy drodze polnej do Linowa,ok. 500 m na płn. od wsiSzczytno Trelkówko 0.03 XIX w.przy szosie do Szczytna, ok.200 m na płd. od wsiLP-?LP160

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleJedwabno DzieŜki ? XIX wPrzy szosie Szczytno - Jedwabno1892Jedwabno Nowy Dwór 0,70 XX w.Na płd od wsi, przy oddz.520a1920Dźwierzuty Miętkie 0,13 XIX w. 1917Dźwierzuty Dźwierzuty 0,50 XIX w.Przy drodze Szczytno - Dźwierzuty1882, kat.Dźwierzuty Dźwierzuty 1,30 XVIII w.Przy drodze Szczytno - Grzegrzółki1849Dźwierzuty Grodziska 0,10 XIX w. *1868Dźwierzuty Jabłonka 0,32 XIX 1867DźwierzutyNowe Kiejkuty0,17 XIX w. Przy szosie Szczytno - OrŜyny 1913Dźwierzuty Olszewka 0,45 XIX w. 1909Dźwierzuty OrŜyny 0,30 XX 1925DźwierzutyPopowa Wola0,15 XIX w. 1903Dźwierzuty Rumy 0,22 XIX w.Przy drodze Dźwierzuty –Rumy od wsch.1914Dźwierzuty Rumy 0,20 XIX w. Na płd od wsi 1922Dźwierzuty Rumy 0,07 XX w.Przy drodze Dźwierzuty – 1926, babtystówRumy od zach.Pasym Łysa Góra 0,15 XX w.Pasym Grzegrzółki 0,06 1918Pasym Grom 0,38 XIX w. 1901Świętajno Jerutki 1,49 XVIII w. We wsi przy kościeleParki podworskie.Na terenie zarządzanym przez Nadleśnictwo zlokalizowanych i wpisanychdo rejestru zabytków zostało siedem parków połoŜonych przede wszystkimw Gminie Dźwierzuty. W większości są to parki w stylu krajobrazowym, swobodnym.Ich kompozycja najczęściej polegała na swobodnym układzie alej parkowychi wkomponowanych w cały układ sztucznych stawkach. Obecnie wiele z tych parkówjest zaniedbanych, silnie zdewastowanych przez co zatraciły one swój pierwotnycharakter. Przy zakładaniu parków wykorzystywane były w większości ro-161

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpeledzime gatunki drzew i krzewów. Do największych na tym terenie załoŜeń pałacowo- parkowych naleŜał pałac w Jabłonce.Tab.55. Wykaz parków podworskich wpisanych do rejestrze zabytków.Lp.GminaRodzajparkuPowierzchMiejscowośćUŜytkownikwierzchniaw haCzaspowstaniaOpis parkuNr rejestruzabytkówZagro-ŜeniaA. Gmina Dźwierzuty1 Jabłonka dworski2 Małszewko dworskirolnik in-Krajobrazowydywidual-ny, AWRXIXsilnie zdewa-1 poł.– pałacowy;9,413534/82SRstowanyKR "Mazury"XVIII2 poł.2,803526/82 KrajobrazowyKrajobrazowy3 Targowo dworski RSP 1,04 XVIII 3322/81 – zdewastowany4 Zalesie dworskiKR "Mazury"- zarastający2,78 XVIII 3320/80 KrajobrazowyB. Gmina PasymKrajobrazowy2 poł.5 Elganowo dworski prywatny 2,223597/84 - zdewastowanyXVIIIC. Miasto i Gmina SzczytnoPo cmentarzu6 Szczytno miejski UM 10,00 pocz.XX -'ewangelickimDalszadewastacjaDewastacjaDewastacjaDewastacjadewastacjaNiszczeniepomników7 Trelkowo ? 1 (?)AA-3547/O,25.03.1983r- -Oprócz parków wpisanych do rejestru zabytków na omawianym terenieprzy dworkach zakładane były mniejsze parki, które do czasów obecnych zachowałysię w stanie szczątkowym. O ich istnieniu mogą świadczyć jedynie obce dlatych terenów gatunki drzew i krzewów oraz pozostałości załoŜeń parkowych. Donich zaliczyć moŜna parki w miejscowościach: Budy, Grodziska, OrŜyny, PopowaWola, Laurentowo, Grom i Trelkówku.162

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleVII. Wybrane zagadnienia z hodowli i uŜytkowania lasu.Podstawowym załoŜeniem wykorzystania lasu jako odnawialnego źródła leśnegojest pozyskanie drewna na poziomie określonym w planach urządzania lasudla nadleśnictw. Pozyskanie drewna odbywa się zgodnie z potrzebami hodowlanymii ochronnymi drzewostanów oraz zasadą zachowania trwałości lasówi zwiększania zasobów drzewnych. Surowiec drzewny pozyskiwany jest w tzw.uŜytkach przedrębnych (cięcia pielęgnacyjne – czyszczenia i trzebieŜe) i uŜytkowaniurębnym, stawiając jednocześnie warunek odnowienia drzewostanów (zapoczątkowanianowego pokolenia lasu), (Raport roczny 1998).Zwiększone wymagania stawiane lasom gospodarczym przez społeczeństwowymaga odpowiednich sposobów prowadzenia gospodarki hodowlaneji uŜytkowania lasu.Odpowiedni sposób uŜytkowania drzewostanów pozwala na ich przebudowęw przypadku drzewostanów jednogatunkowych (przewaŜnie niestabilnych) nadrzewostany wielogatunkowe oraz wprowadzeniu gatunków lasotwórczychw miejsce drzewostanów dojrzałych. W uŜytkowaniu rębnym (tam gdzie jest tomoŜliwe), wprowadza się coraz częściej rębnie częściowe w celu uzyskania odnowieńnaturalnych i zwiększenia róŜnorodności gatunkowej. Istnieje tendencjazmniejszania wielkości zrębów zwłaszcza na siedliskach wilgotnych. Kierunkiemw uŜytkowaniu przedrębnym (trzebieŜe) jest zmniejszenie ilości pozyskiwanej masyw jednym nawrocie oraz zwiększenie ilości nawrotów. Uznaje się za celowe pozostawianiepojedynczych egzemplarzy, a nawet grupy drzew martwych i dziuplastych,zwłaszcza gatunków liściastych stanowiących miejsce gnieŜdŜenia i Ŝerowanianiektórych gatunków ptaków. Administracja lasów państwowych moŜe wystąpićo zmianę rodzaju rębni, jeŜeli wynika to z potrzeb przyrodniczych, np. moŜliwośćuzyskania i wykorzystania odnowień naturalnych.Głównym priorytetem w hodowli lasu jest dostosowaniu składu gatunkowegodo siedliska, czyli gospodarczy typ drzewostanu (GTD) wyznaczający modeldocelowy drzewostanu. GTD uzaleŜniony jest od Ŝyzności siedliska. Przyjmowanyjest dla niego orientacyjny skład gatunkowy uprawy (SGU), zgodny z ZasadamiHodowli Lasu (np. siedlisko – Bśw, GTD – So, SGU – So-80%, Brz i inne 20%) .Dla niektórych siedlisk wyznaczone mogą być dwa GTD. MoŜliwość wyboru GTDi SGU pozwala na osiągnięcie zamierzonego (najbardziej optymalnego) celu pro-163

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpeledukcji (GTD) przy róŜnicowaniu SGU, w zaleŜności od zastanych mikrosiedliski zgodnie z wymaganiami gatunków w stosunku do Ŝyzności i wilgotności gleby.Interesującym zagadnieniem jest sadzenie dębu na Ŝyźniejszychsiedliskach na tzw. „placówkach”. Polega to na tym, Ŝe na placówkach o wymiarach1x1 m sadzi się sadzonki dębu: 1-roczny – 21 sztuk lub 2-3 letnie 10 sztuk.Placówki rozmieszczone są w kępach o łącznej powierzchni odpowiadającejudziałowi dębu w uprawie, ale nie mniejszej niŜ 10 arów. Pomiędzy placówkamiwprowadzane są gatunki biocenotyczne i pomocnicze.W drzewostanach przerzedzonych w średnich klasach wieku, z niewielkąilością podszytów, na dobrych siedliskach rokujących uzyskanie odnowienia podokapowegowprowadza się tzw. podsadzenia produkcyjne. Natomiast w drzewostanachIIb i IIIa podklasy wieku na siedliskach Bśw i słabszych BMśw, zwłaszczazagroŜonych przez szkodliwe owady lub grzyby pasoŜytnicze, projektuje sięwprowadzanie podszytów. Podszyty wprowadza się w przypadkach, gdy podszytyistniejące nie są większe niŜ 20%, a w przypadku jałowca 30% powierzchni.W podsadzeniach produkcyjnych i podszytach wprowadza się przewaŜnie gatunkiliściaste w zaleŜności od moŜliwości siedliska.Osobnym zagadnieniem jest zagospodarowanie gruntów porolnych przeznaczonychdo zalesienia. Grunty te zajmują główną pozycję w „Krajowym programiezwiększania lesistości”. Koncepcja leśnictwa ekosystemowego na dotychczasowychobszarach leśnych spowoduje w znacznym stopniu ograniczenie surowcowejgospodarki leśnej poprzez prowadzenie półnaturalnej hodowli lasu, natomiastdrzewostany zakładane na gruntach porolnych przejmą rolę produkcyjną.Zalesienia gruntów porolnych naleŜy prowadzić w oparciu o miejscowy plan zagospodarowaniaprzestrzennego. Szczegółowe zasady postępowania zostały opracowaneprzez RDLP w Olsztynie i dotyczą zagospodarowania gruntów porolnychw I i II pokoleniu. Przy projektowaniu zalesienia zalecane jest pozostawienie natych powierzchniach w stanie nienaruszonym pojedynczych lub grup dojrzałychdrzew, wszelkich remiz, zakrzaczeń o zwartym charakterze oraz istniejących zwartychpowierzchni samosiewów drzew bez względu na ich gatunek.Nadleśnictwo Korpele przewiduje w najbliŜszym czasie przejąć z AWRSPi zalesić większą ilość gruntów porolnych, dlatego temat ten jest szczególnie waŜny.164

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleZdjęcie 20. NieuŜytki połoŜone na północ od wsi Romany.VIII. Edukacyjna rola programu ochrony przyrody.Obecne opracowanie jakim jest „Program Ochrony Przyrody” nie wyczerpuje(co wynika z załoŜenia), lecz jedynie sygnalizuje tematy związane z ekologiąi ochroną przyrody. Jest to pierwsze tego typu opracowanie dotyczące całego nadleśnictwa.Edukacja ekologiczna na terenie Nadleśnictwa Korpele prowadzona jestprzez leśników pracujących w Nadleśnictwie. Wiadomości zawarte w „Programie...”powinny być znane pracownikom Nadleśnictwa. Szczególnie dokładnie powinnije znać pracownicy inŜynieryjno – techniczni oraz leśniczowie i podleśniczowie.Dobrym sposobem przekazywania tych informacji są szkolenia pracownikówprzy okazji narad. Treść tych szkoleń naleŜałoby poszerzyć o aktualne zarządzeniaresortowe oraz inne materiały dotyczące ochrony przyrody i kształtowania środowiska.Zdobyta wiedza z tego zakresu powinna być wykorzystywana przy prezentacjizagadnień leśnictwa i ochrony przyrody wśród społeczności lokalnej.Wstępne inwentaryzacje fauny i flory oraz zagroŜeń lasu przeprowadzonew ramach „Programu” mogą w przyszłości dopomóc w przygotowaniu ukierunkowanychi wyspecjalizowanych opracowań.Informacje zawarte w tym opracowaniu powinny być na bieŜąco uzupełnianeprzez pracowników terenowych słuŜby leśnej i działu technicznego i dla tegocelu przeznaczono rozdział „Kronika”.165

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleIX. Literatura.1. Atlas owadów leśnych – W. Koehler, Z. Schnaider – Warszawa 19552. Botanika leśna – J. Tomanek – Warszawa 1997.3. Drzewa i krzewy – G. Amann – Warszawa 1994.4. Dzieje lasów, leśnictwa i drzewnictwa w Polsce – Warszawa 1964.5. Ekologia lasu – Z. Obmiński – Warszawa 1978.6. Elaborat Nadleśnictwa Korpele na okres 1994 – 2004 r. – BULiGL Toruń.7. Fitopatologia leśna – K. Mańka – Warszawa 1992.8. Fitosocjologia i typologia leśna – R. Zaręba – Warszawa 1988.9. Historia Mazur – Max Töeppen – Przyczynek do dziejów krainy i kultury pruskiej, oprac. G. Jasiński– Olsztyn 1995.10. Historia Nadleśnictwa Korpele (maszynopis) – Z. Janczewski – Szczytno 2000.11. Historia Warmii i Mazur od pradziejów do 1945 roku – St. Achremczyk – Olsztyn 1992.12. Instrukcja ochrony lasu cz. I – Warszawa 1999.13. Instrukcja sporządzania programu ochrony przyrody w nadleśnictwie – MOŚZNiL DepartamentLeśnictwa, Warszawa 1996.14. Instrukcja urządzania lasu – 2003.15. Las w liczbach – DGLP – Warszawa 1997.16. Lasy Państwowe – Raport za rok 1996, Warszawa 1997.17. Lasy Prus KsiąŜęcych w XVI – XVIII wieku (studium gospodarki leśnej) – C. Tryk, Toruń 1998.18. Mazury (przewodnik) – D. Szynkowska – Koziak, M. Koziak – Kętrzyn 1999.19. Monografia Nadleśnictwa Korpele (maszynopis) – M. DzieŜyk – Korpele 1997.20. Ochrona lasu – J. Dominik – Warszawa 1977.21. Ochrona leśnej róŜnorodności ekologicznej – K. Rykowski, IBL – Warszawa 1997.22. Owady – G. Amann – Warszawa 1994.23. Plan Ochrony Rezerwatu „Kulka” – C. Hołdyński, B. Polakowski – Olsztyn 1996.24. Plan Ochrony Rezerwatu „Sołtysek” – B. Polakowski, W. Pisarek – Olsztyn 1996.25. Płazy i gady Polski (atlas) – M. Młynarski – Warszawa 1987.26. Porosty, mchy, paprotniki – B.P. Kremer, H. Muhle – Warszawa 1998.27. Program ochrony przyrody w nadleśnictwie – R. Kapuściński, Bibloteczka leśniczego zeszyt III –Warszawa 1999.28. Program ochrony środowiska naturalnego powiatu szczycieńskiego (maszynopis) – p.k. W.Dzwonkowski – Szczytno 2000.29. Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej – I. LiŜewska, W. Knrecer – Olsztyn 1998.30. Ptaki – G. Amann – Warszawa 1994.31. Ptaki Europy – red. K. A. Dobrowolski – Warszawa 1991.32. Raport o stanie środowiska na obszarze województwa warmińsko – mazurskiego w latach 1997-1998 – WIOŚ w Olsztynie, Olsztyn 200033. Rezerwaty przyrody i miejsca chronione ziemi szczycieńskiej i jej obrzeŜy – Marian Szymkiewicz,Rocznik Mazurski166

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele34. Rośliny polskie – St. Szafer, St. Kulczyński, B. Pawłowski – Warszawa 1986.35. Ssaki i zwierzęta zmiennocieplne – G. Amann – Warszawa 1994.36. Stan środowiska w Polsce – Raport PIOŚ, Warszawa 1998.37. Świat roślin Warmii i Mazur – Benon Polakowski, Olsztyn 1971.38. Walory przyrodnicze ziemi szczycieńskiej - Marian Szymkiewicz, Rocznik Mazurski39. Zasady Hodowli Lasu – Warszawa 2003.167

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa KorpeleX. Kronika.168

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele169

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele170

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele171

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele172

Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Korpele173