plan urzÄ dzenia lasu - Państwowe Gospodarstwo Leśne LASY ...

REGIONALNA DYREKCJA LASÓW PAŃSTWOWYCHW KATOWICACHPLAN URZĄDZENIA LASUdla NADLEŚNICTWA KŁOBUCKOBRĘBY: KŁOBUCKPARZYMIECHYna okres gospodarczyod 1 stycznia 2009r. do 31 grudnia 2018r.PROGRAM OCHRONY PRZYRODYP.P. Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej w WarszawieODDZIAŁ W KRAKOWIEul. Senatorska 15, 31-106 Krakówtel. (012) 421-95-72, fax. (012) 421-66-94e-mail sekretariat@krakow.buligl.pl

4C. Pozaustawowe formy ochrony przyrody ................................................................ 671. Obszary cenne przyrodniczo ....................................................................................... 671.1. Lasy stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody ............................................. 671.2. Lasy na stałych powierzchniach badawczych i doświadczalnych ........................... 671.3. Europejska przestrzeń przyrodnicza ......................................................................... 681.4. Drzewostany naturalnego pochodzenia .................................................................... 682. Siedliska przyrodnicze wymienione w Dyrektywie Rady w sprawie ochrony siedlisknaturalnych oraz dzikiej fauny i flory Natura 2000 Załącznik I ..................................... 683. Lasy na siedliskach wilgotnych ................................................................................... 714. Ochrona miejsc rozrodu i przebywania gatunków chronionych ................................. 724.1. Obszary funkcjonalne żurawia ................................................................................. 724.2. Ochrona kolonii mrowisk ......................................................................................... 725. Nasiennictwo i selekcja drzew leśnych ....................................................................... 725.1. Regionalizacja nasienna ........................................................................................... 735.2. Wyłączone drzewostany nasienne ............................................................................ 735.3. Gospodarcze drzewostany nasienne ......................................................................... 735.4. Drzewostany zachowawcze ...................................................................................... 745.5. Drzewa doborowe .................................................................................................... 745.6. Rejestrowane uprawy pochodne ............................................................................... 756. Bagna, moczary, torfowiska, wrzosowiska wyłączone z zabiegów gospodarczych, lubzasługujące na specjalną ochronę. ................................................................................... 757. Rzadko występujące rośliny, zwierzęta i zbiorowiska roślinne .................................. 758. Cenne obiekty przyrody nieożywionej ........................................................................ 76D. Walory przyrodniczo-leśne ...................................................................................... 771. Bogactwo gatunkowe drzewostanów .......................................................................... 772. Budowa pionowa drzewostanów ................................................................................. 783. Struktura wiekowa i powierzchniowa drzewostanów w klasach wieku ..................... 804. Zgodność składu gatunkowego drzewostanów z gospodarczym typem drzewostanu 814.1. Zgodność składu gatunkowego upraw i młodników ................................................ 814.2. Zgodność składu gatunkowego drzewostanów wszystkich klas wieku z gospodarczymtypem drzewostanu .......................................................................................................... 835. Zgodność składów gatunkowych drzewostanów w siedliskowych typach lasu ......... 846. Prezentacja stanu zasobów drzewostanów .................................................................. 866.1. Charakterystyka drzewostanów głównych gatunków drzew panujących ................ 866.2. Cechy taksacyjne drzewostanów .............................................................................. 876.2.1. Cechy taksacyjne drzewostanów w ramach grup funkcji lasu .............................. 876.2.2. Cechy taksacyjne drzewostanów ogółem .............................................................. 886.2.3. Jakość hodowlana i techniczna drzewostanów ..................................................... 886.3. Przeciętne bonitacje gatunków panujących .............................................................. 886.4. Przeciętne wymiary drzew gatunków panujących ................................................... 896.5. Przeciętne wieki drzew gatunków panujących ......................................................... 906.6. Sposób odnowienia drzewostanów .......................................................................... 906.7. Młode pokolenie ....................................................................................................... 916.7.1. Jakość upraw i młodników po rębniach złożonych ............................................... 916.7.2. Uprawy i młodniki w klasie odnowienia ............................................................... 92E. Zagrożenia i formy degradacji ekosystemów leśnych ........................................... 941. Borowacenie ................................................................................................................ 942. Monotypizacja drzewostanów i neofityzacja .............................................................. 953. Stan zdrowotny i sanitarny lasu .................................................................................. 954. Zagrożenia abiotyczne i antropogeniczne ................................................................... 95

7WstępW Polsce działania służące ochronie przyrody mają długą tradycję. Pierwszymznanym prawem w Polsce, chroniącym środowisko naturalne był zakaz polowania nabobry wydany przez Bolesława Chrobrego (X/XI w.) wynikający z rozszerzenia regaliów.Najstarszym dokumentem dotyczącym ochrony zasobów przyrody jest Statut wiślicki(1347). Te i inne dokumenty miały charakter incydentalny związany z ochroną własnościposiadacza ziemskiego i zysków płynących z korzystania z dóbr przyrody.Planowane działania mają miejsce dopiero po powstaniu Państwa Polskiego izakończeniu I wojny światowej. W 1919 roku została powołana Państwowa TymczasowaKomisja Ochrony Przyrody przy Ministerstwie Wyznań Religijnych i OświeceniaPublicznego, w 1925 roku przekształcona w Państwową Radę Ochrony Przyrody. W 1934roku, Sejm RP uchwalił ustawę o ochronie przyrody na podstawie której w okresiemiędzywojennym utworzono: 211 rezerwatów, Park Narodowy w Białowieży, a takżechronione tereny przyrodnicze w Ludwikowie pod Poznaniem, na Babiej Górze, wPieninach, w Górach Świętokrzyskich, w Tatrach oraz w Czarnohorze. Chroniono licznegatunki roślin, zwierząt, a także obejmowano ochroną liczne pomniki przyrody.Po II wojnie światowej ochrona przyrody nabiera szerszego znaczenia. Pomijającaspekt polityczny okresu PRL, chronić zaczyna się środowisko przyrodnicze nie tylkopoprzez ochronę gatunkową zwierząt i roślin oraz obszarów leśnych, ale też poprzezochronę wód, gruntów i powietrza. Polska staje się aktywnym uczestnikiem działańzmierzających do zachowania w niezmienionym lub optymalnym stanie przyrodyożywionej i nieożywionej, a także krajobrazu. Bierze udział w II Konferencji NarodówZjednoczonych na temat Środowiska i Rozwoju (UNCED), zwanego „Szczytem Ziemi”,która odbyła się w Rio de Janeiro w 1992 r. (ratyfikowano ją w 1994 r.). Uchwalonowówczas następujące dokumenty:Konwencję w sprawie zmian klimatu i emisji gazów cieplarnianychAgendę 21 – katalog celów ochrony do realizacji w XXI w.Konwencję o zachowaniu różnorodności biologicznejDeklarację o kierunkach rozwoju, ochrony i użytkowania lasówKartę ZiemiOstatnia Konferencja Stron Konwencji w sprawie Zmian Klimatu. (COP) odbyła się napoczątku grudnia 2008r w Poznaniu.Lasom i leśnictwu europejskiemu poświęcono konferencje w Strasburgu (1990),Helsinkach (1993) i Lizbonie (1998) gdzie deklaracje ministrów leśnictwa wyraziły wolęzastosowania nowoczesnej koncepcji trwałego rozwoju lasów i leśnictwa wg zasad:zachowania i wzmagania udziału lasów w globalnym bilansie węglautrzymania zdrowia i żywotności ekosystemów leśnychutrzymania produkcyjnej zasobności lasówzachowania biologicznej różnorodności lasówochrony zasobów glebowych i wodnych w lasachutrzymania i wzmocnienia długofalowych i wielostronnych korzyści społecznychpłynących z lasów.Międzynarodowe zobowiązania Polski na rzecz ochrony środowiska spowodowałyopracowanie i przyjęcie „Polityki Ekologicznej Państwa” w 1990 r., i uchwalenie przezSejm RP w 1991 r. fundamentalnych dla ochrony przyrody ustaw: Ustawy o lasach,

8Ustawy o Ochronie Przyrody. W 2001 r. uchwalono ustawę: Prawo ochrony środowiska.W roku 1997 Rada Ministrów zatwierdziła dokument pt. Polityka Leśna Państwa.Ustawa o lasach w art. 18 p. 2a (zmiana D.U.97.54.349), do planów urządzenialasu, wprowadziła w sposób obligatoryjny program ochrony przyrody, definiując go jako:część planu urządzenia lasu zawierającą kompleksowy opis stanu przyrody, zadania zzakresu jej ochrony i metody ich realizacji, obejmującą zasięg terytorialny nadleśnictwa(art.6 p.11).Pilotowana przez Departament Leśnictwa MOŚZNiL idea “Programów ochronyprzyrody w nadleśnictwie” dotyczy obecnie wyłącznie lasów będących własnością SkarbuPaństwa znajdujących się w zasięgu terytorialnym poszczególnych Nadleśnictw.Niniejszy program ochrony przyrody sporządzono w oparciu o Instrukcję sporządzaniaprogramów ochrony przyrody. Program ma na celu:zobrazowanie bogactwa przyrodniczego lasów,przedstawienie walorów przyrodniczych i zagrożeń lasów,doskonalenie gospodarki leśnej i sposobów sprawowania ochrony przyrody, w tymdoskonalenie prac hodowlano – urządzeniowych, ze szczególnym uwzględnieniemwyników prac glebowo – siedliskowych;prezentacja obiektu na tle regionu i kraju,ustalenie hierarchii grup funkcji poszczególnych kompleksów leśnych,wskazanie nowych przedmiotów ochrony oraz określenie celów i metod ochrony,uświadomienie wszystkim grupom społeczeństwa obecnych i potencjalnychzagrożeń lasów i środowiska przyrodniczego.

9Czwarta rewizja planu urządzenia lasu Nadleśnictwa Kłobuck została wykonanaprzez Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej Oddział w Krakowie na podstawie umowynr 7014-19/2/2007 z dnia 25 października 2007 roku, zawartej pomiędzy wykonawcą aRegionalną Dyrekcją Lasów Państwowych w Katowicach.A. Ogólna charakterystyka Nadleśnictwa1. Położenie w administracji Lasów Państwowych i kraju1.1. W administracji Lasów PaństwowychNadleśnictwo Kłobuck wchodzi w skład Regionalnej Dyrekcji LasówPaństwowych w Katowicach. Składa się z dwóch obrębów leśnych: Kłobuck iParzymiechy. Powierzchnia ogólna gruntów Nadleśnictwa wynosi 16791,0512 ha (razemz gruntami we współwłasności). Siedziba Nadleśnictwa znajduje się w Kłobucku przy ul.Zakrzewskiej 85.Adres elektroniczny klobuck@katowice.lasy.gov.pl.Położenie Nadleśnictwa na tle RDLP Katowice.

101.2. W administracji krajowejGrunty Nadleśnictwa położone są w zasięgu dwu powiatów województwaśląskiego: częstochowskim i kłobuckim. Położone jest w zasięgu m. Blachownia i gminyMykanów w powiecie częstochowskim oraz miastach Kłobuck, Krzepice i gmin: Kłobuck,Krzepice, Lipie, Miedźno, Opatów, Panki, Popów, Wręczyca Wielka w powieciekłobuckim. Powierzchnia zasięgu terytorialnego Nadleśnictwa Kłobuck wynosi ok. 891km 2 . Nadleśnictwo położone jest głównie w zasięgu powiatu kłobuckiego – 94,5 %powierzchni gruntów nadleśnictwa.Udział gruntów Nadleśnictwa w podziale administracyjnym województwa śląskiego.Województwo powiat, gminaPowierzchnia ogółem*[ha]1 224 województwo śląskie 16791,051224-04 powiat częstochowski 927,144924-04-014 m. Blachownia 194,200024-04-112 Mykanów 732,944924-06 powiat kłobucki 15863,906324-06-014 m. Kłobuck 828,396924-06-015 Kłobuck 2523,928724-06-024 m.Krzepice 5,443424-06-025 Krzepice 209,150024-06-032 Lipie 2707,811124-06-042 Miedźno 4230,230024-06-052 Opatów 47,737324-06-062 Panki 735,724424-06-072 Popów 1912,542624-06-092 Wręczyca Wielka 2662,9419Razem Nadleśnictwo 16791,0512* - w tym grunty we współwłasności 1,0477 ha

11Podziałna gminyPodział administracyjny kraju w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa.2. Charakterystyka przyrodnicza Nadleśnictwa2.1. Położenie przyrodniczo - geograficzneWedług obowiązującej w LP „Regionalizacji przyrodniczo-leśnej na podstawachekologiczno-fizjograficznych” (Trampler 1990, Zasady hodowli lasu 2003), obszarNadleśnictwa położony jest w VI Krainie Małopolskiej, 6 Dzielnicy Wyżyny Woźnicko-Wieluńskiej.

12Przynależnośćprzyrodniczo -leśnaPołożenie obszaru Nadleśnictwa na tle regionalizacji przyrodniczo-leśnej.Według regionalizacji fizycznogeograficznej J. Kondrackiego, zgodnej z systememMiędzynarodowej Federacji Dokumentacyjnej – FID (Geografia regionalna Polski 1998),obszar Nadleśnictwa położony jest w dwóch podprowincjach: Wyżyny Śląsko-Krakowskiej (341) i Wyżyny Małopolskiej (342).Położenie Nadleśnictwa wg regionalizacji fizycznogeograficznej Kondrackiego.ObszarPodobszarProwincjaEuropa ZachodniaPozaalpejska Europa ZachodniaWyżyny PolskiePodprowincja Wyżyna Śląsko-Krakowska (341)Makroregion Wyżyna Woźnicko-Wieluńska (341.2)MezoregionObręb KłobuckWyżynaWieluńska(341.21)oddz.: 115-120,122-200, 210-215Obniżenie GórnejWarty(341.25)oddz.: 330-341ObniżenieKrzepickie(341.26)oddz.: 216, 217,217A, 218-329,342-372Wyżyna Małopolska(342)Wyżyna Przedborska(341.1)Niecka Włoszczowska(342.14)oddz.: 1-114, 201-2082269,86 ha 335,59 ha 4004,69 ha 3419,13 haoddz.: 1,9-20, 24-Obręboddz.: 2-8, 21-23, 32-3431, 35-284Parzymiechy6521,30 ha 240,54 haOgółem 8791,16 ha 335,59 ha 4004,69 ha 3659,67 ha

13PrzynależnośćfizycznogeograficznaPołożenie obszaru Nadleśnictwa na tle regionalizacji fizycznogeograficznej Kondrackiego.2.2. Współrzędne geograficzneWspółrzędne geograficzne skrajnie wysuniętych punktów w zasięgu terytorialnymNadleśnictwa wynoszą:punkt północny:18 59„40” długości wschodniej51 11„10” szerokości północnejpunkt wschodni:19 16„55” długości wschodniej51 06„27” szerokości północnejpunkt południowy:18 53„55” długości wschodniej50 48„34” szerokości północnejpunkt zachodni:18 36„35” długości wschodniej51 01„51” szerokości północnej2.3. Położenie wysokościowePołożenie wysokościowe terenów będących w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa:wysokość bezwzględna najniższego punktu, położonego w dolinie Warty wokolicach wsi Wąsosz Poduchowny, wynosi ok. 185m n.p.m.wysokość bezwzględna najwyższego punktu, położonego w oddz. 311 obrębuKłobuck, wynosi 294m n.p.m.2.4. Położenie Nadleśnictwa na tle rejonizacji klimatycznych kraju

14Według regionalizacji ekoklimatycznej stosowanej w Lasach Państwowych,dokonanej na podstawie występowania klimatycznych i regionalnych odmian potencjalnejroślinności naturalnej oraz makrorzeźby terenu, Nadleśnictwo Kłobuck należy do strefyekoklimatycznej D – środkowopolskiej, makroregionu 4 – Wyżyny Małopolskiej.Według regionalizacji klimatycznej E. Romera, dokonanej na podstawietemperatury powietrza i opadów atmosferycznych, większość obszaru NadleśnictwaKłobuck znajduje się w zasięgu klimatu wyżyn środkowych (region D1), natomiastobszary położone w dolinie Warty cechuje typ klimatu C określany mianem klimatuKrainy Wielkich Dolin (region C1).Według regionalizacji R. Gumińskiego, nawiązującej do potrzeb rolnictwa,wyróżnikami klimatu są: zmienność temperatur powietrza z uwzględnieniem wartościskrajnych, wskaźniki dotyczące ilości i rozkładu opadów, wskaźniki określające stopieńwilgotności gleby i nasłonecznienie oraz długość okresu wegetacyjnego i danefenologiczne. Na tej podstawie autor dzieli Polskę na 21 dzielnic. Północna częśćNadleśnictwa Kłobuck położona jest w X dzielnicy łódzkiej, część południowa w XVdzielnicy częstochowsko-kieleckiej.2.5. Ogólna charakterystyka klimatyczna regionuKlimat obszaru charakteryzuje się typowymi cechami klimatu przejściowegomiędzy wpływami klimatu kontynentalnego i klimatu oceanicznego. Przeważają wilgotnemasy powietrza polarno-morskiego znad północnego Atlantyku o częstotliwościwystępowania w ciągu roku ok. 65%. Powietrze oceaniczne powoduje występowaniełagodnych i krótkich zim, przynosi duże zachmurzenie oraz opady deszczu i śniegu, atakże częste odwilże. Latem powietrze polarno-morskie powoduje ochłodzenie oraz wzrostzachmurzenia połączony z opadami. Powietrze polarno-kontynentalne stanowi tu ok. 20%rocznie i napływa głównie w październiku, marcu i styczniu formując zimą pogodę mroźnąi suchą, a latem gorącą i suchą. Wiosną oraz późnym latem i jesienią masy te sprzyjająwystępowaniu pogody ciepłej i suchej. Sporadycznie napływają również masy powietrzaarktycznego i zwrotnikowego.Kierunki wiatrów uzależnione są od kierunku przemieszczania się głównych maspowietrza. W regionie przeważają wiatry z kierunku zachodniego, południowo –zachodniego i w mniejszym stopniu północno – zachodniego wiejące przez 46 % dni wroku. Wiatry zachodnie zdecydowanie przeważają w porze letniej, zimą bardzo częstopojawiają się wiatry wiejące z kierunku południowego-zachodu. Wiosna charakteryzuje sięnajbardziej wyrównaną frekwencją wiatrów ze wszystkich kierunków. Jesienią najczęściejobserwuje się wiatry z kierunku S i SW. Na omawianym obszarze niewiele jest dnibezwietrznych. Średnia roczna prędkość wiatru wynosi 3 – 4 m/s. Przewaga wiatrów zzachodu niosących wilgotne, oceaniczne masy powietrza powoduje w zimie ocieplenia iodwilże, wzrost zachmurzenia oraz opady atmosferyczne w postaci śniegu lub deszczu.Natomiast latem sprowadzają ochłodzenie ze wzrostem zachmurzenia oraz opady mająceniekiedy charakter burzowy.Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7 – 8,5 ºC. W okresie 1999-2008,przeciętna roczna temperatura wyniosła 7,7ºC (dane stacji meteorologicznej wCzęstochowie).Najcieplejszym miesiącem jest lipiec ze średnią temperaturą 17,8 ºC, natomiastnajniższe temperatury notuje się w styczniu, średnio (-3,1ºC). Roczna amplituda

temperatura 0 Copady - mm16Częstochowa -2,9 -1,8 1,9 7,4 12,5 16,4 17,4 16,9 13,1 8,3 3,4 -0,6 7,720Stacja Częstochowa151050I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII-5miesiąceRozkład średnich miesięcznych temperatur wg danych ze stacji meteorologicznejw Częstochowie za lata 1999-2008.Rozkład średnich miesięcznych opadów wg danych ze stacji meteorologicznej wCzęstochowie za lata 1999-2008.PosterunekMiesiąceI II III IV V VI VII VIII IX X XI XIIRokOpady (mm)Częstochowa 28 28 33 52 62 75 72 79 77 36 48 38 62890Stacja Częstochowa80706050403020100I II III IV V VI VII VIII IX X XI XIImiesiąceRozkład średnich miesięcznych opadów wg danych ze stacji meteorologicznej wCzęstochowie za lata 1999-2008.W ostatnich latach w regionie miały miejsce ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak:silne wiatry o charakterze huraganowym powodujące wiatrołomy,trąby powietrzne (odnotowane w sąsiednich nadleśnictwach). Silne lokalne wiatryspowodowane dużymi różnicami termicznymi podłoża. Ich utworzenie i

17przemieszczanie się powodowało lokalnie znaczne zniszczenia w zabudowie idrzewostanie,okresy suszy i wysokich temperatur w okresie wegetacyjnym, częste w ostatnichlatach, wpływające na kondycję drzewostanów,szybkie ustąpienie pokrywy śnieżnej i dotkliwa susza mrozowa,intensywne opady deszczu powodujące podtopienia.2.6. Warunki wodne2.6.1. Położenie hydrograficzne, wody powierzchnioweObszar Nadleśnictwa Kłobuck (Atlas Podziału Hydrograficznego Polski, Warszawa2005) położony jest w zlewisku Bałtyku w dorzeczu Odry w polu 181 – Warta doWidawki, w zlewni lewobrzeżnych dopływów Warty.Sieć rzeczną na terenie nadleśnictwa tworzą: rzeka – Warta (zlewnia II rzędu), jejlewy dopływ Liswarta (III rząd) oraz rzeki (IV rząd) wpadające do Liswarty: Kocinka(Czarna Oksza), Biała Oksza, Paskówka, Piszczka i Górnianka, a także mniejsze cieki(strumienie, kanały, rowy). Sieć jest stosunkowo uboga i nosi ślady ingerencjigospodarczej człowieka skierowanej dotychczas głównie na odwadnianie, stąd liczniewystępująca sieć rowów.Największym ciekiem wodnym przepływającym przez teren nadleśnictwa jestrzeka Warta. Stanowi ona północno-wschodnią granicę Nadleśnictwa na długości około11,4 km. Długość całkowita Warty to około 808 km, powierzchnia dorzecza 53 709 km 2 ,średni spadek w biegu górnym 0,6%, w biegu dolnym 0,08%. Źródła rzeki znajdują się wKromołowie na wys. 384 m n.p.m., natomiast ujście w Kostrzynie na wys. 12 m n.p.m.Odpływ wód na terenie nadleśnictwa poprzez rzekę Wartę ma generalnie kierunekpółnocno-zachodni.Rzeka Liswarta pod względem ogólnej wielkości ustępuje Warcie, jednak naterenie administrowanym przez Nadleśnictwo jest ciekiem o większym znaczeniu. Poprzezliczną sieć dopływów odwadnia większą część powierzchni Nadleśnictwa. Długość jej wgranicach administracyjnych Nadleśnictwa wynosi 47,4 km. Przecina obręb Porzymiechy.Jej dolny odcinek, przy uroczysku „Ostrowy”, wyznacza granicę między obrębamiKłobuck i Parzymiechy. W tej części dolina jest podmokła. W części zachodniej zasięguNadleśnictwa stanowi granicę między obrębem Kłobuck a Nadleśnictwem Olesno.Długość całkowita Liswarty wynosi około 93 km, powierzchnia dorzecza 1 558 km 2 . Wzlewni rzeki Liswarty odpływ wód ma generalnie kierunek północny. Odpływ wódpołudniowych krańców nadleśnictwa położonych w zlewni Gorzelanki ma kierunekpółnocno-wschodni i wschodni.

18Rzeka Watra w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa.Sieć hydrologiczna Nadleśnictwa Kłobuck pozbawiona jest zupełnie jezior.Nieliczne sztuczne zbiorniki wodne znajdują się w okolicach wsi: Kamyk, Lipie, Ostrowy,Zakrzew oraz w okolicach osady Rybaczówka. Powstały one poprzez sztuczne spiętrzenie,w formie stawów, wód mniejszych rzek i strumieni, wykorzystując naturalneukształtowanie terenu. Mimo niewielkich rozmiarów pełnią ważną funkcję hydrologiczną iprzyrodniczą.Na terenie Nadleśnictwa Kłobuck głównie w dolinach cieków wodnych położonesą torfowiska. Zajmują one tylko 0,14% powierzchni leśnej, ale są bardzo ważnymrezerwuarem wody. Torfowiska to swoisty sposób przechowywania wody, który czyni znich bardzo ważny element ekologiczny i hydrologiczny.

19HydrologiaWody powierzchniowe w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa.2.6.2. Wody podziemne, zbiorniki wód podziemnychObszar Nadleśnictwa położony jest w zasięgu wieluńsko – krakowskiego regionuhydrogeologicznego z głównym poziomem użytkowym w skałach mezozoicznych. W jegozasięgu wyróżnia się podregion wieluński z poziomem wodonośnym szczelinowo –porowym w piaskowcach i piaskach jury środkowej, który obejmuje zachodnią częśćNadleśnictwa oraz podregion krakowsko – częstochowski z poziomem wodonośnymszczelinowo – krasowym w wapieniach jury górnej, w obrębie którego położona jestwschodnia część Nadleśnictwa.Poziom wód jurajskich stanowią wody z wapieni keloweju i oksfordu, wody z seriiiłów rudonośnych oraz wody z warstw kościeliskich i warstw retyko-liasu. W jurajskimpiętrze wodonośnym wapienie keloweju i oksfordu stanowią korzystny poziomwodonośny. Jednak piętro to charakteryzuje się zbyt małą miąższością. Natomiast warstwykościeliskie są największym i najwydajniejszym zbiornikiem wodonośnym. Wychodnietych warstw występują w zachodniej części obszaru i przykryte są utworamiczwartorzędowymi o zmiennej miąższości od kilkunastu do kilkudziesięciu metrów.Ciśnienie hydrostatyczne w warstwach kościeliskich wzdłuż kuesty jurajskiej wynosiśrednio 20 atm. (lokalnie 42 atm.). W utworach jury środkowej wyznaczono obszarwskazany do wysokiej ochrony (OWO) należący do Głównego Zbiornika WódPodziemnych nr 325.Czwartorzędowe piętro wodonośne występuje w obrębie dolin rzecznych, iwypełnione jest utworami wodonośnymi o dużej przepuszczalności jak fluwioglacjalnepiaski i żwiry. Wody w tych utworach tworzą z reguły niewielkie zbiorniki lokalne, couwarunkowane jest nieciągłością osadów plejstoceńskich. Zasilanie poziomuczwartorzędowego następuje przez infiltrację opadów atmosferycznych i wód rzecznych, a

20także przez przelewanie się wód z poziomu górno-jurajskiego. Wody tego poziomuwystępują na niewielkiej głębokości, począwszy od 0,5 m pod poziomem terenu. Dolnypoziom zwierciadła wód gruntowych tego piętra nie przekracza zazwyczaj 5 m podpoziomem terenu. W obrębie wysoczyzny polodowcowej zwierciadło wody gruntowejkształtuje się na zmiennym poziomie w zależności od miąższości utworów piaszczysto –żwirowych oraz podścielających lub przedzielających je utworów gliniasto – ilastych.Zwierciadło wód czwartorzędowych jest swobodne, a kierunki odpływu podziemnego sąuwarunkowane przebiegiem dolin rzecznych. Wydajność wód tego poziomu jest niewielkai mieści się w przedziale od 5 do 20 m 3 /h. Podścielającą warstwą izolującą zbiornikczwartorzędowy są gliny morenowe ze zlodowacenia środkowopolskiego oraz występującenielicznie gliny zwietrzelinowe.Teren Nadleśnictwa leży w obrębie głównych zbiorników wód odziemnych:GZWP 326 Częstochowa (E) o charakterze szczelinowo – krasowym, wydzielonego wutworach jurajskich górnych,GZWP 325 Częstochowa (W) o charakterze szczelinowym i szczelinowo – porowym -jury środkowej.2.6.3. Wilgotność siedlisk leśnychNa terenie Nadleśnictwa przeważają siedliska leśne o korzystnych warunkachwodnych. Najczęściej są to siedliska silnie świeże oraz umiarkowanie wilgotne.Sporadycznie występują siedliska silnie wilgotne i bagienne. Na warunki wodne istotnywpływ ma też lokalne ukształtowanie terenu oraz charakter podłoża, stąd w lasachNadleśnictwa często spotkać można w zagłębieniach terenu niewielkie lokalne bagienkaoraz źródliska.Siedliska wilgotne, bagienne i łęgowe zajmują łączną powierzchnię 914,06 ha istanowią 5,7% powierzchni leśnej Nadleśnictwa. Zgodnie z decyzją I KTG utworzono nasiedliskach bagiennych i łęgowych gospodarstwo specjalne. Bagna, oczka wodne toobszary ważne dla równowagi ekologicznej lasów. W całym Nadleśnictwie na powierzchninieleśnej stwierdzono 53 wydzieleń bagiennych o łącznej powierzchni 56,16 ha. Nagruntach leśnych zinwentaryzowano 76 bagien o powierzchni 11,53 ha. Zapisano je jakopowierzchnie nieliterowane w wydzieleniach w których je stwierdzono.Część bagien położonych w obrębie Kłobuck uznane zostało jako użytkiekologiczne, są to: „Czarne Bagno” oraz „Dzicze Bagno”. Łącznie w obrębie Kłobuckpowierzchnia użytków ekologicznych wynosi 14.77 ha.Udział siedlisk wilgotnych i łęgowych.Siedliskowe Typy LasuPow. Udział[ha] [%]1 2 3BMw 197,63 1,2LMw 499,17 3,1Lw 185,60 1,2Razem wilgotne 882,40 5,5LMb 2,09 0,0OL 26,15 0,2OLJ 1,36 0,0Razem bagienne 29,60 0,2LŁ 2,06 0,0

21Siedliskowe Typy LasuPow. Udział[ha] [%]1 2 3Razem łęgowe 2,06 0,0Razem wilgotne, bagienne i łęgowe 914,06 5,7Ogółem nadleśnictwo 16039,99 100,0Zestawienie siedlisk według wilgotnościSiedliskowy obręb Kłobuck obręb Parzymiechy NadleśnictwoTypLasuPow.[ha]Udział[%]Pow.[ha]Udział[%]Pow.[ha]Udział[%]1 2 3 4 5 6 7Świeże 8901,43 93,2 6224,50 96,0 15125,93 94,3Wilgotne 624,64 6,5 257,76 4,0 882,40 5,5Bagienne 25,17 0,3 4,43 0,1 29,60 0,2Łęgowe 2,06 0,0 0,0 2,06 0,0Razem 9553,30 100,0 6486,69 100,0 16039,99 100,0180001600014000120001000080006000400020000obr. Kłobuck obr. Parzymiechy NadleśnictwobagiennełęgowewilgotneświeżeUdział siedlisk według wilgotności.2.7. Rzeźba terenu, budowa geologiczna i gleby2.7.1. Rzeźba terenuObszar Nadleśnictwa pod względem ukształtowania powierzchni terenuprzedstawia się jako obszar średnio urozmaicony przeważnie równinny. Geologiczniestanowi wyżynę wyrzeźbioną w różnym stopniu w przedziale wysokości od 180 m n.p.m.(Wąsosz Górny Gm Popów - poziom rzeki Warty) do 303,9 m n.p.m. (Truskolasy GmWręczyca). Średnio obszar nadleśnictwa położony jest na wysokości 230-240 m n.p.m.Maksymalna różnica wysokości w nadleśnictwie wynosi 109 m. Największe różnicewysokości względnych występują w rejonach występowania ostańców wapiennych ilodowcowych.

22Teren lekko opada z południa na północ - równoleżnikowo przecięty doliną Warty,a następnie wznosi się lekko od granic na północy osiągając wysokość 256,6 m n.p.m. wm. Parzymiechy. Również w kierunku na zachód w stronę dna doliny rzeki Liswarty, terenopada tarasowo osiągając znaczne różnice wzniesień. Geomorfologicznie o charakterzerzeźby decydują peryglacjalne równiny denudacyjne oraz peryglacjalne piaszczyste tarasyrzeczneW zmienności krajobrazu znaczną rolę odgrywają progi i pagóry różnego pochodzenia.Pagóry wapienne występują w takich miejscowościach jak Wapiennik, RębieliceKrólewskie, Parzymiechy i Popów. Krajobraz tam urozmaicają niekiedy pozostałościwzgórz ostańcowych, a także leje krasowe. Pomiędzy Wręczycą Wielką, a Rudnikamizaznacza się w krajobrazie długie pasmo wzniesień piaszczysto-żwirowych morenyczołowej powstałej w czasie jednego ze stadiów zlodowacenia środkowopolskiego.Rzadkie są wydmy. Interesująca jest również dolina Liswarty, która pod Krzepicamirozcina próg jurajski stanowiący zachodnią granicę Wyżyny Wieluńskiej. Obszar WyżynyWieluńskiej położonej w kierunku północnym od Częstochowy różni się wysokościowo odWyżyny Krakowsko- Częstochowskiej. Średnia wysokość jest tutaj niższa i wynosi od 250do 300 m n.p.m. Znika tutaj również charakterystyka jurajskiego krajobrazu.Teren nadleśnictwa charakteryzują głównie dwa typy reliefu:wyżynny równy - deniwelacje do 5m, związany jest z utworami peryglacjalnymwysoczyzny morenowej, równinami sandrowymi i terasami rzecznymi.wyżynny falisty - o wysokościach względnych nie przekraczających 15m,występuje powszechnie na terenie nadleśnictwa, związany jest z falistąpowierzchnią wysoczyzny morenowej, garbami wapiennymi, ostańcamidenudacyjnymi oraz dolinami rzek.Oprócz wyżej wymienionych, na terenie nadleśnictwa występują fragmentaryczniedwa inne typy reliefu: wyżynny pagórkowaty i wyżynny wzgórzowy.Pierwszy o deniwelacjach do 25m spotykamy w okolicach Kłobucka i Wręczycy Wielkiej.Drugi o wysokościach względnych od kilkudziesięciu metrów występuje w sąsiedztwiewzniesień, m in. w okolicach Rębielic Królewskich Kamienna Góra oraz Góra Kamyk.2.7.2. Budowa geologiczna i warunki gleboweGeologicznie obszar Nadleśnictwa Kłobuck należy do północnej części monoklinyśląsko – krakowskiej, gdzie utwory mezozoiczne leżą na utworach paleozoiku. Monoklinęwypełniają głównie skały triasu i jury, często odsłaniając się na powierzchni. Najstarszymiutworami geologicznymi na terenie nadleśnictwa są utwory dewońskie i karbońskie, nanich zalegają utwory z okresów młodszych: permu, triasu i jury.Utwory okresu triasowego osadzały się w zmiennych warunkach wodno-lądowych.W okresie jurajskim nastąpił maksymalny zalew morski. Wapienne osady tego morzapowstały z obumarłych organizmów morskich. Po ruchach górotwórczych u schyłkuokresu jurajskiego osady morza wypiętrzyły się tworząc m in. Pasmo Krakowsko-Wieluńskie.W trzeciorzędzie cały obszar uległ silnej denudacji, a pod koniec tego okresuponownemu wypiętrzeniu. Podzwrotnikowy klimat powodował intensywne wietrzeniechemiczne, którego wynikiem było odwapnienie niektórych skał i silne skrasowienieterenów zbudowanych z wapieni i dolomitów. Na skutek długotrwałych procesówdenudacyjnych, głównie działalności wód powierzchniowych oraz wiatru, w osadach tychnastępowało stopniowe przemieszczanie się wierzchnich warstw i osadzanie się nowych,

23różnej grubości i składu mechanicznego pokładów piasków, żwirów, glin i osadówwodnych. Odmłodzenie rzeźby sprzyjało wypreparowaniu progów denudacyjnostrukturalnych(kuest), zbudowanych z odpornych warstw wapieni i dolomitówtriasowych, piaskowców kajprowych i wapieni górnojurajskich. Forma kuesty naomawianym terenie ciągnie się od Częstochowy, poprzez okolice Wręczycy Wlk., Panek,Krzepic po Rudniki. U schyłku trzeciorzędu klimat zaczął się oziębiać.W czwartorzędzie nastąpiły dwa potężne zlodowacenia, które po wycofaniu się,pozostawiły na wcześniejszych osadach różnej grubości pokłady piasków, glin, żwirów,iłów i kamieni. Tak więc wierzchnią warstwę obszaru stanowią utwory czwartorzędowe,pochodzące ze zlodowacenia środkowopolskiego i krakowskiego.Gleby na obszarze nadleśnictwa powstały głównie w wyniku akumulacjilodowcowo- wodnej. Skałami macierzystymi gleb są wyłącznie skały osadowe. Wyróżniasię wśród nich skały osadowe okruchowe i skały osadowe organogeniczne i chemiczne.Skały osadowe okruchowe luźne zostały przyniesione w plejstocenie poprzez nasuwającysię od północy lodowiec. Skały osadowe okruchowe luźne powstałe z piasków, glin,żwirów, pyłów oraz iłów nie stanowią utworu wyjściowego dla tworzących się z nich gleb.Skały osadowe organiczne i chemiczne powstały wskutek nagromadzeniaszczątków organicznych, które podlegały przemianom chemicznym lub powstły na drodzeczysto chemicznej przez wytrącanie niektórych substancji z roztworów, bądź w sposóbkombinowany. Skały osadowe organogeniczne i chemiczne to: skały węglanowe(wapienie, dolomity, margle) oraz mursze.W Operacie Glebowo-Siedliskowym dla Nadleśnictwa Kłobuck wykonanym przezPrzedsiębiorstwo Usług Przyrodniczo-Leśnych „Taxus”s.c. według stanu na 1.01.2004r.,zestawiono rodzaje jednorodnych całkowitych utworów geologiczno-glebowych. Wedługkryterium pochodzenia geologicznego oraz właściwości fizykochemicznych skał (głównieuziarnienia) na terenie Nadleśnictwa dominują:czwartorzędowe piaski lodowcowe w strefie wysoczyzny morenowej (Qp), stanowiąceok. 41% powierzchni leśnej Nadleśnictwa,czwartorzędowe piaski równin wodnolodowcowych sandrowych (QZp) – ok. 17%,czwartorzędowe piaski lodowcowe na glinach zwałowych w strefie wysoczyznymorenowej (Qp/Qg) – ok.14%,czwartorzędowe gliny zwałowe w strefie wysoczyzny morenowej (Qg) - ok. 8%powierzchni leśnej Nadleśnictwa.Piaski lodowcowe stanowią najliczniejszą grupę utworów macierzystych dlatworzących się z nich gleb. Są to różnoziarniste, słabo obtoczone i na ogółniewarstwowane utwory osadzane przez lodowiec w obrębie wysoczyzny morenowej.Powstać też mogły z glin zwałowych przez wymycie z nich części pyłowych i ilastych.Zawierają często domieszkę części szkieletowych i są na ogół zasobne w glinokrzemiany.Gleby na terenie Nadleśnictwa charakteryzują się mało zróżnicowanym składemgranulometrycznym. Wynika to z faktu, iż zostały wytworzone ze skał o podobnymcharakterze – głównie ze skał osadowych. Przeważający udział mają gleby lekkiewytworzone z piasków gliniastych i mocnych (71,43 %).Zgodnie ze składem granulometrycznym dominują gleby zaliczane do typu glebbielicowych i brunatnych kwaśnych wytworzone z utworów piaszczystych i gliniastych. Zdolinami rzecznymi natomiast związane są gleby mułowo – torfowe.Szczegółowe omówienie budowy geologicznej i gleb znajduje się w „Operacieglebowo-siedliskowym” dla Nadleśnictwa Kłobuck wykonanym przez PrzedsiębiorstwoUsług Przyrodniczo-Leśnych „Taxus”s.c. według stanu na 1.01.2004r.

242.7.3. Udział typów i podtypów gleb na gruntach NadleśnictwaOpierając się na „Operacie glebowo-siedliskowym”, w trakcie pracurządzeniowych IV rewizji w Nadleśnictwie stwierdzono występowanie 18 typów gleb w50 podtypach:rdzawe - 61,6 %płowe - 5,75 %opadowoglejowe - 17,1 %gruntowoglejowe - 2,3 %glejobielicowe - 3,8 %brunatne - 5,5 %bielicowe - 2,3 %murszowate - 1,1 %Pozostałe 0,5 %, to gleby: arenosole, rędziny, czarne ziemie, gleby ochrowe, glebymułowe, gleby torfowe, gleby murszowe, mady rzeczne, gleby kulturoziemne, glebyindustrioziemne i urbanoziemneW podtypach gleb przeważają gleby rdzawe właściwe – 29,9 % , rdzawe bielicowe– 21,7 %, rdzawe brunatne – 10,1 % oraz gleby opadowoglejowe właściwe -10,0 %, glebyopadowoglejowe bielicowe – 5,6 %Większość gleb Nadleśnictwa to gleby mezotroficzne siedliska lasów mieszanych ilasów.Udział siedliskowych grup troficznych.Obręb Kłobuck Obręb Parzymiechy NadleśnictwoGrupa troficzna Pow.[ha]Udział[%]Pow.[ha]Udział[%]Pow.[ha]Udział[%]1 2 3 4 5 6 7Bory 220,79 2,3 32,11 0,5 252,90 1,6Bory mieszane 4303,41 45,0 1893,24 29,1 6196,65 38,6Lasy mieszane 3759,90 39,4 4118,53 63,5 7878,43 49,1Lasy 1269,20 13,3 442,81 6,9 1712,01 10,7Ogółem 9553,30 100,0 6486,69 100,0 16039,99 100,0Lasy na gruntach porolnych położone są na powierzchni 441,94 ha, przy czym213,15 ha w obrębie Kłobuck i 228,79 ha w obrębie Parzymiechy.

252.8. Udział siedliskowych typów lasu w powierzchni leśnejW Nadleśnictwie stwierdzono występowanie 11 typów siedliskowych lasu.Największy udział mają siedliska: LMśw - 46,0 %, BMśw – 37,4 % oraz Lśw – 9,3 %. Wobrębie Kłobuck przeważa BMśw - 43,0 %, natomiast LMśw stanowi 35,6, %. W obrębieParzymiechy jest odwrotnie, przeważa LMśw – 61,3 %, udział BMśw wynosi 29,1% .Udział siedliskowych typów lasu.ObrębySiedliskoweNadleśnictwo KłobuckKłobuckParzymiechyTypyLasuPowierzchnia leśna zalesiona i niezalesionaPow. [ha] Udział [%] Pow. [ha] Udział [%] Pow. [ha] Udział [%]Bśw 220,79 2,3 32,11 0,5 252,90 1,6BMśw 4110,86 43,0 1888,16 29,1 5999,02 37,4BMw 192,55 2,0 5,08 0,1 197,63 1,2LMśw 3403,02 35,6 3974,15 61,3 7377,17 46,0LMw 354,79 3,7 144,38 2,2 499,17 3,1LMb 2,09 0,0 2,09 0,0Lśw 1166,76 12,2 330,08 5,1 1496,84 9,3Lw 77,30 0,8 108,30 1,6 185,60 1,2Ol 21,72 0,3 4,43 0,1 26,15 0,2OlJ 1,36 0,0 1,36 0,0LŁ 2,06 0,1 2,06 0,0Razem 9553,30 100,0 6486,69 100,0 16039,99 100,0180001600014000120001000080006000400020000obr. Kłobuck obr. Parzymiechy Nadleśnictwodział siedliskowych typów lasu w powierzchni leśnej NadleśnictwaLŁOlJOlLwLśwLMbLMwLMśwBMWBMśwBśwU

262.9. Struktura gatunkowa drzewostanów w siedliskowych typach lasu2.9.1. Udział gatunków panujących w siedliskowych typach lasuDrzewostany Nadleśnictwa nie cechują się dużym zróżnicowaniem gatunkowym,chociaż tworzy je 15 gatunków drzew panujących. Najliczniej reprezentowana jest sosnazwyczajna. Drzewostany z jej udziałem zajmują blisko 87 % powierzchni. Od 1 % do 4 %udziału mają drzewostany z panującymi: jodłą pospolitą, bukiem zwyczajnym, olchączarną, modrzewiem europejskim i dębem szypułkowym.Udział gatunków panujących w powierzchni leśnej.Bśw BMśw BMw LMb LMśw LMw Lśw Lw Lł Ol OlJ RazemGat.Powierzchnia [ha]1 2 3 4 5 6 udział 7 procentowy 8 9 10 11 12 13So249,46 5823,91 186,76 2,09 6353,98 315,98 870,21 22,52 1,06 13825,9798,64 97,95 95,49 100,00 86,40 63,45 58,18 12,34 4,51 86,66Soc3,44 15,73 19,171,36 0,27 0,12Sow16,34 3,08 4,28 23,700,28 1,57 0,06 0,15Md22,74 3,17 257,03 7,71 70,39 2,13 363,170,38 1,62 3,50 1,55 4,71 1,17 2,28Św5,54 10,47 21,61 8,54 0,77 46,930,09 0,14 4,34 0,57 0,42 0,29Jd154,16 1,10 13,14 168,402,10 0,22 0,88 1,06Bk0,81 63,91 3,27 113,46 2,86 184,310,01 0,87 0,66 7,59 1,57 1,16Db2,82 340,43 33,14 305,71 18,52 700,620,05 4,63 6,65 20,44 10,15 4,39Dbc17,22 14,96 32,180,23 1,00 0,20Js2,09 0,83 2,920,14 0,45 0,02Gb25,00 25,001,67 0,16Brz56,46 1,03 110,79 29,11 56,95 5,37 259,710,95 0,53 1,51 5,85 3,81 2,94 1,63Ol1,31 1,55 30,95 86,06 14,38 127,51 2,06 22,42 1,36 287,600,02 0,79 0,42 17,28 0,96 69,86 100,00 95,49 100,00 1,80Tp7,43 0,81 2,01 10,250,10 0,05 1,10 0,06Os2,86 2,860,04 0,02Razem 252,90 5945,66 195,59 2,09 7353,51 497,98 1495,64 182,52 2,06 23,48 1,36 15952,79%100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,001,58 37,27 1,23 0,01 46,10 3,12 9,38 1,14 0,01 0,15 0,01 100,00

27100%SoSoc80%SowMdŚw60%JdBkDb40%DbcJsGb20%BrzOlTp0%OsBMśwBMwBśwLłLMbLMśwLMwLśwLwOlOlJdział gatunków panujących w siedliskowych typach lasu.UUdział STL i gatunków drzew panujących[ha]1600014000120001000080006000400020000BMśw BMw Bśw Lł LMb LMśw LMw Lśw Lw Ol OlJ RazemOsTpOlBrzGbJsDbcDbBkJdŚwMdSowSocSoUdział siedliskowych typów lasu oraz gatunków w nich panujących, w powierzchni leśnejNadleśnictwa Kłobuck.2.9.2. Udział gatunków rzeczywistych w siedliskowych typach lasuZróżnicowanie gatunkowe lepiej charakteryzuje udział rzeczywisty gatunkówdrzew w składzie drzewostanów. Analizując pod tym kątem skład drzewostanów tworzy je24 gatunki drzew, w tym 7 obcego pochodzenia. Zmieniają się udziały poszczególnych

28gatunków drzew, ujawniają się gatunki np: wiąz, jawor. Udział sosny zwyczajnej jestniższy o blisko 15 %, wzrasta udział: buka zwyczajnego do około 3 %, modrzewia i brzozybrodawkowej do około 5 %, dębów do 9 %.Oprócz gatunków mających udział miąższościowy w składzie drzewostanówzinwentaryzowano gatunki drzew będące domieszkami występujące pojedynczo imiejscami. Ogółem w Nadleśnictwie stwierdzono występowanie 39 gatunków drzew, wtym 12 obcego pochodzenia.Gatunki rodzime: czeremcha, czereśnia, sosna zwyczajna, modrzew europejski, świerkpospolity, jodła zwyczajna, wiąz szypułkowy, buk pospolity, dąb szypułkowy, dąbbezszypułkowy, klon zwyczajny, klon jawor, jesion wyniosły, jarząb pospolity, grabzwyczajny, brzoza brodawkowata, grusza, olcha czarna, olcha szara, osika, topola, wierzbaiwa, wierzba (ssp), śliwa, wiśnia, jabłoń i lipa drobnolistna.Gatunki obcego pochodzenia: sosna czarna, sosna wejmutka, sosna smołowa, sosnabanksa, dąb czerwony, daglezja zielona, orzech czarny, kasztanowiec, jesion amerykański,topola (nieustalone odmiany hodowlane), czeremcha amerykańska i robinia akacjowa.Udział gatunków rzeczywistych (Tabela nr Va) w powierzchni leśnej i porównanie zpowierzchnią gatunków panujących.GatunekGatunki rzeczywiste Gatunki panujące Różnica (2-4)Pow. [ha] Udział [%] Pow. [ha] Udział [%] Pow. [ha]1 2 3 4 5 6So 11425,34 71,6 13832,80 86,7 -2407,46Sob 0,73 0,0 0,73So.c 32,97 0,2 19,17 0,1 13,80So.w 21,17 0,1 23,70 0,1 -2,53Md 773,37 4,9 363,17 2,3 410,20Św 147,73 0,9 46,93 0,3 100,80Jd 273,31 1,7 168,40 1,1 104,91Dg 0,45 0,0 0,45Bk 540,03 3,4 184,31 1,2 355,72Db 1395,90 8,8 693,79 4,3 702,11Dbc 37,73 0,2 32,18 0,2 5,55Kl 0,30 0,0 0,30Jw. 15,66 0,1 15,66Wz 1,52 0,0 1,52Js 19,18 0,1 2,92 0,0 16,26Gb 60,56 0,4 25,00 0,2 35,56Brz 843,27 5,3 259,71 1,6 583,56Ol 332,34 2,1 287,60 1,8 44,74Czm 0,09 0,0 0,09Ak 1,04 0,0 1,04Tp 9,73 0,1 10,25 0,1 -0,52Os 15,45 0,1 2,86 0,0 12,59Lp 3,85 0,0 3,85

SoSobSo.cSo.wMdŚwJdDgBkDbDbcKlJwWzJsGbBrzOlCzmAkTpOsLpIwa29GatunekGatunki rzeczywiste Gatunki panujące Różnica (2-4)Pow. [ha] Udział [%] Pow. [ha] Udział [%] Pow. [ha]1 2 3 4 5 6Iwa 1,07 0,0 1,07Razem 15952,79 100,0 15952,79 100,0 0,001600014000120001000080006000RzeczywistePanująceRóżnica400020000-2000-4000miany w udziale powierzchniowym gatunków panujących i rzeczywistych.Z3. Struktura użytkowania ziemi w zasięgu terytorialnym nadleśnictwa3.1. Powierzchniowy udział gruntów w zarządzie LP Nadleśnictwa KłobuckUdział powierzchni leśnej na gruntach Nadleśnictwa wynosi 97,8 %. Gruntynieleśne stanowią 2,19 %.Zestawienie ogólne udziału rodzajów powierzchni gruntów.Powierzchnia*Rodzaj gruntu[ha] [%]1 2 3Grunty leśnew tym: grunty zalesionegrunty nie zalesione16039,9389 95,515952,7425 95,087,1964 0,5Grunty związane z gospodarką leśną 382,1871 2,3Razem lasy 16422,1260 97,8Grunty nieleśne* 368,9252 2,2Ogółem 16791,0512 100,0* – powierzchnia gruntów łącznie ze współwłasnościami

30Udział rodzajów gruntów w powierzchni NadleśnictwaGrunty leśneGruntyzwiązane zgosp.leśnąGruntynieleśneUdział rodzajów gruntów w powierzchni Nadleśnictwa.Poniżej na podstawie Tabeli nr 1 programu Taksator zestawiono powierzchnięgruntów Nadleśnictwa wg rodzajów użytków gruntowych, kategorii użytkowania i gruprodzajów powierzchni.Zestawienie powierzchni gruntów Nadleśnictwa według grup i rodzajów użytków.Kategoria gruntuObrębObrębNadleśnictwoKłobuck ParzymiechyPow. [ ha] [%] Pow. [ ha] [%] Pow. [ ha] [%]1 2 3 4 5 6 71. Lasy - razem 9775,5408 97,5 6646,5852 98,3 16422,1260 97,8GRUNTY LEŚNE ZALESIONE I NIEZALESIONE 9553,2512 95,3 6486,6877 95,9 16039,9389 95,51.1. Grunty leśne zalesione - razem 9483,2248 94,6 6469,5177 95,7 15952,7425 95,01) drzewostany - razem 9470,1248 94,4 6469,5177 95,7 15939,6425 94,92) plantacje drzew - razem 13,1000 0,1 13,1000 0,1w tym:- plantacje nasienne 13,1000 0,1 13,1000 0,1- plantacje drzew szybko rosnących1.2. Grunty leśne niezalesione - razem 70,0264 0,7 17,1700 0,3 87,1964 0,51) w produkcji ubocznej - razem 3,9400 0,0 2,1500 0,0 6,0900 0,0w tym:- plantacje choinek i krzewów- poletka łowieckie 3,9400 0,0 2,1500 0,0 6,0900 0,02) do odnowienia - razem 57,3564 0,6 14,0700 0,2 71,4264 0,4w tym:- halizny- zręby 57,3564 0,6 14,0700 0,2 71,4264 0,4- płazowiny3) pozostałe leśne niezalesione - razem 8,7300 0,1 0,9500 0,0 9,6800 0,1w tym:- przewidziane do naturalnej sukcesji 8,7300 0,1 0,9500 0,0 9,6800 0,1- objęte szczególnymi formami ochrony

31Kategoria gruntu- przewidziane do wyłączenia z produkcjiObrębObrębNadleśnictwoKłobuck ParzymiechyPow. [ ha] [%] Pow. [ ha] [%] Pow. [ ha] [%]1 2 3 4 5 6 71.3. Grunty związane z gospodarką leśną - razem 222,2896 2,2 159,8975 2,4 382,1871 2,3w tym:1) budynki i budowle 6,1401 0,1 2,2200 0,0 8,3601 0,02) urządzenia melioracji wodnych 7,4025 0,1 2,1700 0,0 9,5725 0,13) linie podziału przestrzennego lasu 54,7576 0,5 33,4700 0,5 88,2276 0,54) drogi leśne 113,6794 1,1 103,2675 1,5 216,9469 1,35) tereny pod liniami energetycznymi 14,3200 0,1 17,8100 0,3 32,1300 0,26) szkółki leśne 25,5600 0,3 25,5600 0,27) miejsca składowania drewna 0,6400 0,0 0,6400 0,08) parkingi leśne 0,2400 0,0 0,2400 0,09) urządzenia turystyczne 0,1900 0,0 0,3200 0,0 0,5100 0,02. Grunty zadrzewione i zakrzewione - razem 0,6328 0,0 0,6328 0,0Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione - razem 9776,1736 97,5 6646,5852 98,3 16422,7588 97,83. Użytki rolne - razem 191,1929 1,9 105,8050 1,6 296,9979 1,83.1. Grunty orne - razem 79,9706 0,8 73,8973 1,1 153,8679 0,9w tym: 0,0000 0,0 0,0000 0,01) role 79,3906 0,8 72,7073 1,1 152,0979 0,92) plantacje, poletka, składy drewna i szkółki nagruntach ornych 0,5800 0,0 1,1900 0,0 1,7700 0,03) ugory, odłogi3.2. Sady3.3. Łąki trwałe 93,1185 0,9 28,2806 0,4 121,3991 0,73.4. Pastwiska trwałe 11,9428 0,1 3,1371 0,0 15,0799 0,13.5. Grunty rolne zabudowane 1,3110 0,0 0,2300 0,0 1,5410 0,03.6. Grunty pod stawami rybnymi 4,7000 0,0 0,2600 0,0 4,9600 0,03.7. Grunty pod rowami rolnymi 0,1500 0,0 0,1500 0,04. Grunty pod wodami - razemw tym:4.1. Grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi4.2. Grunty pod wodami powierzchniowymi stojącymi4.3. Grunty pod morskimi wodami wewnętrznymi5. Użytki ekologiczne - razem 14,7700 0,1 14,7700 0,16. Tereny różne - razemw tym:1) grunty przeznaczone do rekultywacji oraz niezagosp.grunty zrekult.2) wały ochronne nieprzystosowane do ruchu kołowego3) grunty wyłączone z produkcji (poza gruntami podzabudowę)4) różne inne7. Grunty zabudowane i zurbanizowane - razem 3,7790 0,0 3,9652 0,1 7,7442 0,0w tym:7.1. Tereny mieszkaniowe 0,5432 0,0 0,2875 0,0 0,8307 0,07.2. Tereny przemysłowe7.3. Tereny zabudowane inne 1,1527 0,0 0,0000 0,0 1,1527 0,07.4. Zurbanizowane tereny niezabudowane7.5. Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe - razemw tym:1) ośrodki wypoczynkowe i tereny rekreacyjne

322) tereny zabytkowe3) tereny sportoweKategoria gruntu4) ogrody zoologiczne i botaniczne5) tereny zieleni nieurządzonej7.6. Użytki kopalneObrębObrębNadleśnictwoKłobuck ParzymiechyPow. [ ha] [%] Pow. [ ha] [%] Pow. [ ha] [%]1 2 3 4 5 6 77.7. Tereny komunikacyjne - razem 2,0831 0,0 3,6777 0,1 5,7608 0,0w tym:1) drogi 2,0831 0,0 3,6777 0,1 5,7608 0,02) tereny kolejowe3) inne tereny komunikacyjne8. Nieużytki - razem 42,2583 0,4 5,4773 0,1 47,7356 0,3w tym: 0,0000 0,0 0,0000 0,0 0,0000 0,01) bagna 39,2319 0,4 2,1300 0,0 41,3619 0,22) piaski3) utwory fizjograficzne4) wyrobiska nie przeznaczone do rekultywacji 3,0264 0,0 3,3473 0,0 6,3737 0,0Razem (2-8) Grunty nie zaliczone do lasów 252,6330 2,5 115,2475 1,7 367,8805 2,2w tym: grunty przeznaczone do zalesieniaOGÓŁEM (1-8) 10028,1738 100,0 6761,8327 100,0 16790,0065 100,0w tym:- grunty sporne3.2. Krótka charakterystyka regionuRegion, w którym położone jest Nadleśnictwo do niedawna miał charakter głównierolniczy. Obecnie prężnie rozwija się też branża przemysłowa. Na gospodarczej mapieregionu umownie wyodrębnić można dwie strefy. Do pierwszej należą gminy leżące wpołudniowej i zachodniej części powiatu kłobuckiego, które w dochodach mają znacznyudział z przemysłu (głównie branży metalowej). Natomiast do drugiej, należą gminyspecjalizujące się w przetwórstwie rolno-spożywczym, który ostatnio szczególnie mocnorozwija się w oparciu o surowce pochodzenia miejscowego (zdrowa żywność).Największe miejscowości regionu to miasta Blachownia, Kłobuck i Krzepice.Obszar graniczy bezpośrednio z m. Częstochowa. Zaludnienie regionu wynosi średnio ok.96 os./km 2 .Sieć dróg jest w zasadzie dobrze rozwinięta. Przez region przebiegają drogikrajowe (nr 42, 43), wojewódzkie (483, 491, 492, 494) i wiele lokalnych. Sieć kolejowątworzą: magistrala węglowa Chorzów – Tczew, Herby – Oleśnica, Częstochowa - ZduńskaWola.Na ogólną powierzchnię około 21 tys. ha lasów położonych w zasięgu działaniaNadleśnictwa, lasy własności prywatnej zajmują ok. 22 %. Średnia lesistość regionuwynosi ok. 24 %. Lasy rozmieszczone są w zasadzie równomiernie, tylko w gminieOpatów, Mykanów i Krzepice jest ich mniej (lesistość odpowiednio 7%, 8% i 12%). Napozostałym obszarze kształtuje się na poziomie 29 – 30%.Lesistość gmin wchodzących w zasięg terytorialny nadleśnictwa.

33GminaPowierzchniaogólna gminy[km 2 ]Lasyosóbfizycznych[ha]LasySkarbuPaństwa[ha]Lesistośćcałej gminy[%]1 2 3 4 6Powiat częstochowskiM. Blachownia 2,0 0 185 94,87Gm. Mykanów 128,6 357 723 8,40M. Częstochowa 30,5 0 0 0,00Razem 161,1 357 908 7,80powiat kłobuckiMiasto i Gm. Kłobuck 130,4 304 3256 27,30Miasto i Gm. Krzepice 70,8 534 310 11,93Gm. Lipie 99,1 552 2672 32,54Gm. Miedźno 113,2 760 4196 43,79Gm. Opatów 73,6 443 47 6,66Gm. Panki 27,2 34 716 27,61Gm. Popów 102,2 1333 1890 31,53Gm. Wręczyca Wielka 113,3 348 2587 25,91Razem 729,8 4308 15674 27,39Ogółem Nadleśnictwo 890,9 4665 16582 23,863.3. Ilość i wielkość kompleksów leśnychSkala rozdrobnienia powierzchni leśnej jest jednym z podstawowych czynnikówwarunkujących prawidłową kontrolę lasu, opiekę nad nim i racjonalną gospodarkę.Rozmieszczenie przestrzenne kompleksów leśnych w terytorialnym zasięgu Nadleśnictwajest w miarę równomierne. Lasy tworzą kilka głównych kompleksów leśnych o znacznejpowierzchni, kilka średnich złożonych z 2 do 5 oddziałów. Wiele małych kompleksówobejmujących pojedyncze wydzielenia porozrzucanych jest wśród pól. I jest to w głównejmierze wynikiem przejęcia w poprzednich okresach gospodarczych znacznych ilościdrobnych działek leśnych.Największe z kompleksów położone są w okolicach wsi Ostrowy i WręczycyWielkiej. Ten ostatni łączy się z lasami Nadleśnictwa Herby. Najmniejszy komplekspołożony jest w okolicach wsi Zwierzyniec. Średnia wielkość kompleksu oscyluje wokół202 ha. Przy czym nie uwzględniając kompleksów leśnych do 20 ha, średnia wielkośćwzrasta do ponad 970 ha. Poniższy podział na kompleksy bierze pod uwagę jedyniekryterium własności lasu i dotyczy tylko lasów nadleśnictwa. W rzeczywistości lasyNadleśnictwa Kłobuck graniczą z lasami innej własności oraz sąsiadujących nadleśnictw.

34Zestawienie kompleksów leśnych.Wielkość kompleksów[ha]IlośćPowierzchnia[ha]1 2 3poniżej 1.00 31 13,96541,01 - 5,00 21 36,10985,01 - 20,00 14 130,347420,01 - 100,00 6 323,3402100,01 – 200,00 2 326,3300200,01 – 500,00 1 260,5967500,01 - 2000,00 5 5762,1312Powyżej 2000 3 9938,2305Razem 83 16791,0512Sieć dróg ułatwiających dostęp do poszczególnych kompleksów leśnych lubprzecinających kompleksy leśne jest w zasadzie wystarczająca. Są to drogi asfaltowe lubutwardzone łączące wszystkie miejscowości.Ponadto, istnieje sieć dróg leśnych o różnej nawierzchni umożliwiających dojazddo poszczególnych drzewostanów. Ilość dróg dojazdowych jest w zasadzie wystarczająca.Niektóre istniejące drogi wymagają remontu. Nadleśnictwo systematycznie, w miarępotrzeb buduje nowe drogi. Orientacyjna długość dróg leśnych do budowy w obecnymokresie gospodarczym została określona na 10,2 km.Nadleśnictwo dysponuje dobrymi warunkami do zrywki i składowania drewna.Sieć szlaków zrywkowych zapewnia dostęp do wszystkich części lasu.3.4. Enklawy i półenklawyKompleksy leśne zwykle nie są jednorodne, położone są w nich enklawy ipółenklawy. Zwykle są to grunty rolne lub leśne, ale także przemysłowe. Enklawy na ogółstanowią własność osób fizycznych, ale także osób prawnych.Wykaz enklaw i półenklaw.Lp. Grunty wsi Oddział Pow. [ha] UwagiObręb Kłobuck1 2 3 4 51 Borowa 64 0,90 półenklawa - rola2 Kocin Stary 68 0,20 półenklawa - rola3 Mazówki 96 1,60 półenklawa - rola4 Mazówki 100-102, 105 10,89 półenklawa - las, rola5 Mazówki 104 7,50 półenklawa - las6 Kocin Stary 124-126, 140 36,00 półenklawa - las, rola7 Ostrowy 132-133 1,80 półenklawa - rola8 Mazówki 129-130 28,12 półenklawa - rola, las9 Łobodno 116 0,52 półenklawa - rola10 Kocin Stary 46-47, 67-69 15,62 półenklawa - rola, las11 Kuźnica Lechowa 197 0,50 półenklawa - rola12 Kuźnica Lechowa 197, 198 0,15 półenklawa - rola13 Kuźnica Kiedrzyńska 198 0,25 półenklawa - rola14 Lubojna 210, 212 1,20 półenklawa - rola15 Lubojna 210, 212 1,05 półenklawa - rola

35Lp. Grunty wsi Oddział Pow. [ha] UwagiObręb Kłobuck1 2 3 4 516 Nowa Wieś 176, 175 12,50 półenklawa - las17 Rybno 222 0,59 półenklawa - rola18 Truskolasy 232 7,50 półenklawa - las19 Wręczyca Mała 269, 270 11,74 półenklawa - las,kopalnia20 Długi Kąt 279 4,00 półenklawa - las21 Wręczyca Wielka 283, 293-295 23,15 enklawa - kopalnia22 Konieczki 359-361, 363, 364 3,75 półenklawa - rola23 Mazówki 104-106 1,80 półenklawa - lasRazem 171,33Obręb Parzymiechy1 Wąsosz Górny 2 1,12 półenklawa - rola2 Dębie 20 0,75 półenklawa - rola3 Wapiennik 75 2,10 półenklawa - rola4 Kleśniska 132-136, 140, 145-150 40,64 półenklawa - rola5 Kleśniska 148 0,82 enklawa - rola6 Kleśniska 148, 154, 155 7,50 półenklawa - rola7 Kleśniska 149, 156 1,50 półenklawa - rola8 Kleśniska 150-151, 156 27,00 półenklawa - rola9 Zbrojewsko 177 1,95 półenklawa - rola10 Zbrojewsko 178-179 5,00 półenklawa - rola11 Zbrojewsko 179 2,00 półenklawa - rola12 Danków 178-179 6,00 półenklawa - rola13 Danków 178 0,50 półenklawa - rola14 Danków 178 2,00 półenklawa - rola15 Danków 178 2,10 półenklawa - rola16 Zajączki 172 3,00 półenklawa - rola17 Zajączki 172-174 24,50 półenklawa - rola, las18 Zawady 201-203 3,20 półenklawa - las19 Mokra 249, 252 14,00 półenklawa - rola20 Łobodno 266, 277 11,50 półenklawa - rola21 m. Kłobuck- Kolonia Zagórze 274-275, 282-283 55,80 półenklawa - rolaRazem 212,984. Funkcje lasówLasy Nadleśnictwa Kłobuck są lasami wielofunkcyjnymi. Pełnią szereg funkcjiprodukcyjnych (gospodarczych), ekologicznych, ochronnych i społecznych. Najważniejsząfunkcją gospodarczą pozostaje produkcja drewna, jakkolwiek pewne znaczenie marównież pozyskanie innych płodów lasu jak: grzyby, owoce leśne, zioła czy gospodarkałowiecka. Z funkcji pozaprodukcyjnych największe znaczenie mają funkcjeśrodowiskotwórcze (wodochronne, glebochronne i klimatyczne) oraz społeczne(rekreacyjne i krajobrazowe). Na tej podstawie pogrupowano lasy wg kategoriiochronności. Do najważniejszych grup lasu i kategorii ochronności należą:Lasy rezerwatowe,Lasy ochronne ogólnego przeznaczenia:- uszkodzone na skutek działalności przemysłu,- wodochronne.Lasy ochronne specjalnego przeznaczenia:- cenne fragmenty rodzimej przyrody,- stałe powierzchnie badawcze i doświadczalne,- położone w miastach,

36- wyłączone drzewostany nasienne.Pozostałe to lasy wielofunkcyjne – gospodarcze.4.1. Podział lasów według kategorii ochronnościPodział na kategorie ochronności został utrzymany zgodnie z Zarządzeniem Nr 100MOŚZNiL z dnia 23 lipca 1996 r., z uwzględnieniem zmian dokonanych do 01.01.2009r.Udział poszczególnych kategorii ochronności w lasach Nadleśnictwa.Obręb Kłobuck*1). Rezerwaty: „Zamczysko I‟ w oddz. 260a,„Dębowa Góra” w oddz. 238d,„Modrzewiowa Góra” w oddz. 344, 345, 350a2). Lasy ochronne,w tym kategorie ochronności:Lasy uszkodzone na skutek działalności przemysłuLasy uszkodzone na skutek działalności przemysłu, wodochronneLasy uszkodzone na skutek działalności przemysłu, wodochronne, wmiastach i wokół miastLasy uszkodzone na skutek działalności przemysłu, wodochronne, nastałych powierzchniach badawczych i doświadczalnychLasy uszkodzone na skutek działalności przemysłu, na stałychpowierzchniach badawczych i doświadczalnych w oddziałach:144,169-172, 186, 188 na powierzchni leśnejLasy uszkodzone na skutek działalności przemysłu, stanowiącewyłączone drzewostany nasienneLasy uszkodzone na skutek działalności przemysłu, w miastach iwokół miast, stanowiące wyłączone drzewostany nasienneLasy uszkodzone na skutek działalności przemysłu, w miastach iwokół miastLasy uszkodzone na skutek działalności przemysłu, stanowiące cennefragmenty rodzimej przyrodyLasy uszkodzone na skutek działalności przemysłu, wodochronne, wmiastach i wokół miast, stanowiące wyłączone drzewostany nasienneLasy uszkodzone na skutek działalności przemysłu, wodochronne,stanowiące wyłączone drzewostany nasienne powierzchni leśnej55,66 ha9321,54 ha5169,46 ha2449,67 ha1085,84 ha227,85 ha179,39 ha31,46 ha7,62 ha7,17 ha150,81 ha10,37 ha1,90ha3). Lasy gospodarcze * *- pozostałe 176,10 haRazem9553,30 ha** - powierzchnia leśna*- lasy przyłączone do Nadleśnictwa oraz grunty zalesione w ubiegłym okresie gospodarczym zaliczono dolasów gospodarczych

37Obręb Parzymiechy*1). Rezerwaty „Bukowa Góra” w oddziale 152c,„Stawiska” w oddziale 120f, g, h„Szachownica” w oddziałach 85b, c, 92a, c17,95 ha2). Lasy ochronne,2885,19 haw tym kategorie ochronności:Lasy uszkodzone na skutek działalności przemysłu1794,96 haLasy wodochronne628,54 haLasy w miastach i wokół miast330,72 haLasy w miastach i wokół miast, wodochronne5,94 haLasy stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody104,89 haLasy stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody, wodochronne 20,14 ha3). Lasy gospodarcze ** - pozostałe 3583,55 haRazem6486,69 ha** - powierzchnia leśna*- lasy przyłączone do Nadleśnictwa oraz grunty zalesione w ubiegłym okresie gospodarczym zaliczono dolasów gospodarczychUdział grup funkcji lasu w powierzchni NadleśnictwaRezerwaty przyrodyLasy ochronneLasy gospodarczeUdział grup funkcji lasu w powierzchni leśnej Nadleśnictwa.

38Przyjęte kategorie ochronności ukierunkowują gospodarkę leśną, na określonychobszarach, na spełnienie wymogów pozaprodukcyjnych funkcji lasu. Podjęte czynnościgospodarcze winny przyczynić się do utrzymania i wzmagania wielostronnych korzyścipłynących z lasów. Na podstawie przyjętych kategorii ochronności utworzonogospodarstwa, dla których przewidziano odpowiednie sposoby zagospodarowania, copozwoli przy umiejętnym ich stosowaniu na:zachowanie i wzrost biologicznej różnorodności lasów,utrzymania zdrowia i żywotności ekosystemów leśnych,restytucję zdegradowanych i zniekształconych zbiorowisk roślinnych,utrzymanie produkcyjnej zasobności lasów,utrzymanie i poprawę stanu gleb i siedlisk leśnych,utrzymanie retencji, co najmniej na tym samym poziomie.4.2. Przyjęty podział na gospodarstwaUwzględniając podział na kategorie ochronności, przyjęto następujące gospodarstwa:specjalne – 908,68 ha (5,7 %)- istniejące rezerwaty,- wyłączone drzewostany nasienne,- plantacyjne uprawy nasienne i plantacje nasienne,- drzewostany zachowawcze,- lasy stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody,- lasy na powierzchniach badawczych i doświadczalnych,- lasy na siedliskach łęgowych i bagiennych,- lasy na terenach ośrodków wypoczynkowych,lasów ochronnych – 11373,39 ha (70,9 %)przebudowy w lasach ochronnych – 16,25 ha (0,1 %)przerębowo-zrębowe (GPZ) w lasach gospodarczych na siedliskach LMśw, LMw,Lśw, Lw, OLJ, LŁ - 2772,27 ha (17,3 %)zrębowe (GZ) w lasach gospodarczych na siedliskach Bśw, BMśw, BMw, Ol – 969,40ha (6,0 %)Planowanie użytkowania rębnego oparte jest na podstawie potrzeb hodowlanych.

39Udział gospodarstw w powierzchni leśnej NadleśnictwaGosp.specjalneGosp.lasówochronnychGosp. przeb. wlasachochronnychGosp.przerębowozręboweGosp. zręboweUdział gospodarstw w powierzchni leśnej Nadleśnictwa.5. Wybrane zagadnienia z zakresu turystyki i rekreacji5.1. Atrakcje turystyczneKompleksy leśne Nadleśnictwa ze starodrzewami, z bogatą florą i fauną, z różnymiformami ochrony przyrody 1 , udostępnione zostały poprzez leśną bazę turystyczną (obiektyi ścieżki dydaktyczne, ścieżki rowerowe i miejsca postoju) i stają się kołem zamachowymw rozwoju aktywnych form turystyki na terenie gmin i podniesieniu ich atrakcyjności.Gminy położone w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa wspomagają na swoich obszarachrozwój agro- i ekoturystyki skutecznie zabiegając o fundusze wojewódzkie, krajowe iunijne na rzecz inwestycji w infrastrukturę gminy oraz jej modernizację, co stanowi z koleiznakomity punkt wyjściowy do rozwoju turystyki.W obszarze działania Nadleśnictwa położone są miejsca atrakcyjne pod względemprzyrodniczo–turystycznym. Do takich najciekawszych miejsc należą m.in.:kompleksy leśne w otoczeniu meandrów rzeki Liswarty a szczególnie przełomLiswarty pod Krzepicami. Ochrona przyrodniczych walorów strefy przełomu zostaławzmocniona poprzez powołanie w 1978 roku Załęczańskiego Parku Krajobrazowego,geologiczny rezerwat „Szachownica”, położony na zalesionym obszarze wzgórzanazywanego Krzemienną Górą, który jest prawdziwą perełką przyrodniczą. Ochronąprawną objęto wzniesienie zbudowane z wapieni górnojurajskich z systemem jaskiń,zwanych Szachownicą. Sporo tu nietoperzy. Łączna długość korytarzy przekracza1000 metrów i stanowi drugi co do długości system jaskiniowy Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej,uroczysko „Zasmole” z drzewostanami jodłowymi o nazwie “Lemańskie jodły”,uroczysko “Parzymiechy” z rezerwatem “Bukowa Góra” gdzie osobliwością jest niszaźródliskowa ze źródłami krasowymi.1 Formy ochrony przyrody zastosowane na gruntach Nadleśnictwa przedstawiono w rozdz. B „Szczególneformy ochrony przyrody”.

40Turyści preferujący wypoczynek nad akwenami wodnymi mogą korzystać zkąpielisk oraz wypożyczalni sprzętu wodnego w Krzepicach, w Kamyku (kąpielisko„Borówka„), w Pankach, w Ostrowach, w Kłobucku – Zakrzewie. Dostępne są kortytenisowe w miejscowościach: Kłobuck, Kule, Przystajń, Kalej. W Truskolasach działastadnina koni. Narciarstwo zjazdowe można uprawiać na stoku w Libidzy.Elementem wyróżniającym się w krajobrazie gminy Wręczyca Wielka są hałdy pokopalniach rud żelaza we Wręczycy Wielkiej i w Truskolasach, które stanowią doskonałepunkty widokowe, obejmujące swym zasięgiem teren całej gminy.Dla spopularyzowania turystyki w gminach potrzebne są odpowiednie przewodniki,mapy, dobre oznakowanie tras w terenie i ich opisanie. Część gmin na swoich stronachinternetowych prezentuje walory przyrodnicze, krajobrazowe i turystyczne.Przez obszar Nadleśnictwa przebiegają szlaki turystyczne piesze i rowerowe:szlaki turystyczne piesze­ szlak kłobucki (zielony) - z Kłobucka przez Mokrą, Zawady, Popów do Wąsosza,­ szlak „Niebieski Szlak Rezerwatów Przyrody” - z Blachowni przez Grodzisko,Kłobuck, Truskolasy, Panki, Krzepice, Danków, Lipie do Pieniek,­ szlak jury Wieluńskiej (czerwony) - Kule - Wąsosz przez leśnictwo Popów­ szlak architektury drewnianej - węzeł śląski - łączy - Częstochowę - Miedźno - Mokra -Kłobuck - Truskolasy - Bór Zapilski - Herby Nowe.szlaki turystyczne rowerowe­ szlak zielony „Wokół Częstochowy” przebiegający przez leśnictwo Pierzchno,Bartkówka, Kocin,­ szlak czerwony „Działoszyński” przebiegający przez leśnictwa Bartkówka, Rębielice,Osiniec,­ sieć ścieżek rowerowych powstałych we współpracy ze Starostwem Kłobuck(obejmująca trasy przebiegające przez leśnictwa Bartkówka, Rębielice, Kuźnica,Zagórze, Rybno, Zwierzyniec, Parzymiechy, Wapiennik),­ "Przez tereny rudonośne" z Częstochowy do Wręczycy Wielkiej, ze zwiedzaniem m.in.rezerwatu "Zamczysko".Szlak turystyczny zielony rozpoczyna się w Kłobucku, gdzie warto zobaczyćmurowany kościół z XIII w wielokrotnie przebudowywany (w którym Jan Długosz byłproboszczem w l. 1434-49), z zabudowaniami klasztornymi z początku XVII w., orazneogotycki pałac z lat 1795-1800. Z Kłobucka przechodząc przez oddz. 276 szlakdochodzi do wsi Mokra, gdzie zwiedzić można drewnianą kaplicę z XVIII w zbarokowymi obrazami. Na terenie wsi znajduje się też pomnik upamiętniający zwycięskąwalkę ułanów z 1939 r. Później szlak przechodzi przez oddz. 234, 228, a następnie drogąpubliczną dochodzi do wsi Popów i dalej przez oddz. 41, 29, 14 dochodzi do wsi WąsoszSzlak turystyczny niebieski „Szlak Rezerwatów Przyrody” na terenie Nadleśnictwaprzechodzi przez uroczysko „Wręczyca” dochodząc do rezerwatu „Zamczysko I”, bynastępnie dojść do Kłobucka i stąd ponownie zawrócić do ur. „Wręczyca” do rezerwatu„Dębowa Góra”. Szlak przechodzi przez wieś Truskolasy z największym drewnianymmodrzewiowym, barokowym kościołem z XVIII w., następnie dochodzi do wsi Panki, bypóźniej w ur. „Zwierzyniec” przeciąć rez. ”Modrzewiowa Góra” i dojść do Krzepic zciekawą zabudową rynku, gotyckim kościołem murowanym z XIV w., klasztorem zXV/XVI w. i klasycystyczną bożnicą z XVIII- XIV w. Następnie szlak biegnie doliną

41Liswarty i przez wieś Lipie dochodzi do ur. „Lipie” z rezerwatem „Szachownica” iopuszcza teren Nadleśnictwa.Szlak turystyczny Jury Wieluńskiej prowadzi przez malownicze terenyZałęczańskiego Parku Krajobrazowego i łączy dwa stare polskie miasta o bogatej historii:Częstochowę i Wieluń. Jest przedłużeniem Szlaku Orlich Gniazd.Szlak architektury drewnianej został wytyczony przez Śląski Związek Gmin iPowiatów i pokazuje najciekawsze z zachowanych w województwie śląskim drewnianezabytki. Główny szlak prowadzi z Ziemi Lublinieckiej do Żywiecczyzny. W zasięguNadleśnictwa Kłobuck przechodzi osobna pętla częstochowska. Prowadzi ona zCzęstochowy przez Olsztyn, Zrębice, Janów, Złoty Potok, Żarki, Koziegłowy, Cynków,Woźniki, Sośnice, Koszęcin, Borowno, Bór Zapilski, Truskolasy, Kłobuck, Mokrą zpowrotem do Częstochowy. Trasa godna jest polecenia miłośnikom turystyki pieszej lubrowerowej, pokrywa się bowiem z wytycznymi ścieżkami rowerowymi i szlakamipieszymi.W miejscowościach leżących w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa możnazobaczyć wiele zabytków kultury materialnej m.in.: kościoły, kaplice, dwory, spichrze,młyny itp. Najbardziej jednak swoim pięknem imponują kościoły. Olbrzymi barokowykościół w Truskolasach to jedna z największych zachowanych w Polsce świątyńdrewnianych. Architektura drewniana to także chłopska sztuka mocno związana ze wsią.Uzupełnieniem jej są kapliczki i krzyże przydrożne wpisujące się w pejzaż wiejski. Poniżejwymieniono część obiektów zabytkowych jakie znajdują się na obszarze Nadleśnictwa:miasto Kłobuck- głównym zabytkiem sakralnym w Kłobucku jest kościół parafialny p.w. św. Marcina zXIV w. Proboszczem w latach 1434-1449 był Jan Długosz – wielki polski kronikarz.Rozbudował kościół oraz plebanię, w której do dnia dzisiejszego zachowały się sprzętyliturgiczne podarowane przez niego: ornat, kielich z herbem Wieniawa, relikwie, licznekroniki oraz obraz Matki Boskiej Kłobuckiej,- plebania - dawny klasztor ufundowany przez Jana Długosza,- pałac gotycki z parkiem w Kłobucku zbudowany w XVIII wieku,- zespół klasztorny kanoników regularnych ufundowany przez Jana Długosza z końcaXV w.,- średniowieczny układ urbanistyczny centrum miasta- kapliczka Chrystusa Ukrzyżowanego z rzeźbą Chrystusa z XVIII wieku,- kapliczka św. Jana Nepomucena wybudowana ok. 1914 roku,- spichlerz – XV w.gmina Kłobuck- Zagórze: pałac z przełomu XVIII i XIX w. w stylu neogotyckim wraz z otaczającymgo parkiem,- kapliczka św. Jana Nepomucena w Dankowicach, zbudowana w 1843 roku, z przykrytągontowym daszkiem drewnianą wieżyczką zakończoną baniastym hełmem. Stoi ona naterenie dawnego parku dworskiego, w otoczeniu bardzo już zniszczonego dworuszlacheckiego i stawów,- kapliczka św. Rocha w Zajączkach I z ok. 1850 roku,- Kamyk: zespół dworski z 1840 r. (obecnie zajazd), czworak, park,- Biała: dzwonnica drewniana z XVIII w.,- zespół dworski w Kopcu, który od 1932r. funkcjonuje jako klasztor Salezjanów,- budynki dworskie w Nowej Wsi

42miasto Krzepice- kościół parafialny p.w. św. Jakuba Apostoła z XIV w., oraz pacyfikał z 1577 roku,XVII - wieczny krucyfiks, cudowny obraz Matki Bożej Różańcowej z 1736 roku,monstrancja z 1750 roku,- ruiny zabytkowej synagogi żydowskiej z 1730 roku nad Liswartą i nieopodal niejcmentarz żydowski z unikalnymi kamieniami i żeliwnymi macewami,- kapliczka Matki Boskiej Częstochowskiej na Kuźniczce, wzniesiona ok. 1890 roku,gmina Lipie- Danków: zespół kościoła parafialnego p.w. Św. Stanisława oraz ruiny twierdzybastionowej- Parzymiechy: kościół parafialny p.w. Św. Piotra i Pawła z końca XIX w.gmina Wręczyca WielkaNa terenie gminy istnieje 13 pomników przyrody ożywionej, są to pojedynczedrzewa, ich grupy lub aleje, m.in. wokół kościoła p.w. św. Mikołaja i na cmentarzu wTruskolasach.- Truskolasy: drewniany kościół parafialny p.w. Św. Mikołaja wraz z najbliższymotoczeniem z 1737 r., kapliczka drewniana,- leśniczówka ze starodrzewem w Pierzchniegmina Miedźno- Mokra II: drewniana kaplica p.w. Św. Szymona i Judy z 1708 r.Nadleśnictwo chcąc pełnić wszystkie funkcje statutowe, w tym także rekreacyjne,prowadzi zagospodarowanie turystyczne, także po to aby chronić przyrodnicze iprodukcyjne funkcje lasu. Tworzenie parkingów, miejsc biwakowych, widokowych,ścieżek edukacyjnych i szlaków turystycznych pozwala na koncentrację ruchuturystycznego na znanym, ograniczonym obszarze, a co za tym idzie lepszą jego kontrolę.W Nadleśnictwie wytyczone zostały trzy ścieżki dydaktyczne przyrodniczo-leśne:- ścieżka dydaktyczna rowerowo-piesza w leśnictwie Pierzchno i Rybno, przebiegającaprzy rezerwatach Dębowa Góra i Zamczysko.- ścieżka dydaktyczna w leśnictwie Zwierzyniec, przy rezerwacie Modrzewiowa Góra,- ścieżka dydaktyczna w leśnictwie Wapiennik, na trasie: rezerwat Szchownica - wieżap.poż (oddz. 125) - leśniczówka Wapiennik,

43Ponadto Nadleśnictwo udostępnia dwa obiekty dydaktyczne: przy siedzibieNadleśnictwa i przy szkółce w gospodarstwie nasienno-szkółkarskim.Na gruntach Nadleśnictwa położone są obiekty związane z zagospodarowaniemturystycznym:urządzenia turystyczne- obręb Kłobuck - 0,19 ha, w oddz. 312c,- obręb Parzymiechy – 0,51 ha, w oddz. 123f, 163fparkingi – obręb Kłobuck – 248d – 0,24 ha, oddz.. 277f (nieliterowane),ośrodek wypoczynkowy– obręb Kłobuck, oddz. 181a, 182b, c.zdjęcieTablica informacyjna na ścieżce dydaktycznej.5.2. Stanowiska archeologiczne wpisane do rejestru ewidencji zabytkówNa gruntach Nadleśnictwa położonych jest 8 stanowisk archeologicznychwpisanych do rejestru ewidencji zabytków.Stanowiska archeologiczne na gruntach Nadleśnictwa.ObrębLp. Nazwa obiektuoddziałNumer rejestruewidencji zabytków1 2 3 41.Grodziskowczesnośredniowiecznestanowisko nr 1obręb Kłobuck260 arezerwat„Zamczysko”Decyzja WojewódzkiegoKonserwatora Zabytków wKatowicach nr Kl. III – 67/16/67 zdnia 21.12.1967r pod nr 795.Aktualny nr rej. A - 242

44Lp.Nazwa obiektuObręboddziałNumer rejestruewidencji zabytków1 2 3 42.3.4.5.6.7.8.Cmentarzysko kulturyłużyckiejstanowisko nr 1Osada wielokulturowastanowisko nr 1Cmentarz kultury przeworskiejstanowisko nr 8Gródek stożkowystanowisko nr 1Cmentarzysko kulturyłużyckiejstanowisko nr 3Cmentarzysko kulturyłużyckiejstanowisko nr 4Pracownia kamieniarska zeschyłkowego paleolitustanowisko nr 5obręb Kłobuck218 aobręb Kłobuck216 f, h, jobrębParzymiechy223 d, fobrębParzymiechy178 k, lobrębParzymiechy177 c, gobrębParzymiechy177 hobrębParzymiechy3cD.W.K.Z w Katowicach nr Kl. III– 67/34/69 z dnia 18.12.1969r podnr 1103.Aktualny nr rej. A - 280D.W.K.Z w Katowicach nr Kl. III– 67/19/69 z dnia 18.06.1969r podnr 1085.Aktualny nr rej. A - 332D.W.K.Z w Częstochowie nrPSOZ – 5350/11/94 z dnia23.09.1964r pod nr Aa-1.Aktualny nr rej. Aa-1D.W.K.Z w Katowicach nr Kl. III– 67/8/68 z dnia 16.08.1968r podnr 927.Aktualny nr rej. A - 246D.W.K.Z w Katowicach nr Kl. III– 67/9/68 z dnia 16.08.1968r podnr 928.Aktualny nr rej. A - 249D.W.K.Z w Katowicach nr Kl. III– 67/10/68 z dnia 16.08.1968r podnr 929.Aktualny nr rej. A - 356D.W.K.Z w Katowicach nr Kl. III– 67/40/68 z dnia 16.12.1968r podnr 972.Aktualny nr rej. A - 352Stanowiska archeologiczne należy chronić ograniczając wykonywane na nichczynności do niezbędnego minimum, bez użycia ciężkiego sprzętu. W przypadku cięćwymuszonych względami sanitarnymi należy projektować szlaki zrywkowe omijające temiejsca.

45B. Formy ochrony przyrody1. Ustawowe formy ochrony przyrody zastosowane na gruntach NadleśnictwaUstawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004r. (D.U.04.92.880) wyróżnia10 form ochrony przyrody. Na gruntach Nadleśnictwa zastosowano 7 z przewidzianychustawą form ochrony przyrody:rezerwaty przyrody,parki krajobrazowe,obszary chronionego krajobrazu,obszary Natura 2000,pomniki przyrody,użytki ekologiczne.,ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.1.1. Rezerwaty przyrodyRezerwat przyrody, zgodnie z „Ustawą o ochronie przyrody” (Art. 13.1.), obejmujeobszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje isiedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraztwory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościamiprzyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi.Celem istnienia rezerwatów przyrody jest stworzenie szans przetrwania aktualnegobogactwa gatunków roślin i zwierząt poprzez ochronę różnorodności biocenoz orazzawartego, w organizmach tych gatunków, materiału genetycznego. Rezerwaty stwarzająszansę zachowania dziko występujących gatunków roślin i zwierząt, łącznie z ichbiotopami i siedliskami a jednocześnie zapewniają trwałe istnienie najszerszego wachlarzaform geomorfologicznych i geologicznych, stanowiących o istocie naturalnego krajobrazu.Na gruntach Nadleśnictwa utworzonych zostało 6 rezerwatów przyrody:obręb Kłobuck- Zamczysko I,- Dębowa Góra,- Modrzewiowa Góra.obręb Parzymiechy- Szachownica,- Stawiska,- Bukowa Góra.

46RezerwatyRozmieszczenie rezerwatów przyrody na gruntach Nadleśnictwa.Systematyzując rezerwaty wg rodzaju (Rozporządzenie MŚ z dnia 30 marca 2005 r.Dz.U.Nr 60, poz. 533), wszystkie rezerwaty oprócz rezerwatu „Szachownica” (przyrodynieożywionej/faunistyczny) to rezerwaty leśne. Natomiast ze względu na dominującyprzedmiot ochrony rezerwat „Zamczysko I” jest rezerwatem kulturowym, „Szachownica”geologicznym i glebowym, pozostałe to rezerwaty fitocenotyczne zbiorowisk leśnych. Zewzględu na dominujący główny typ ekosystemu, rezerwat „Szachownica” chroniekosystem podziemny (system jaskiń) pochodzenia naturalnego.Ogólną charakterystykę rezerwatów oraz możliwości realizacji celów ochronyprzedstawiono poniżej.Rezerwat „Zamczysko I”, powołany został Zarządzeniem MLiPD, MP 1953,45/512. Położony jest w uroczysku „Skrzeszów”, na wzniesieniu w dolinie Czarnej Okszy,w oddziale 260 a, w obrębie Kłobuck na powierzchni 1,35 ha. Jest to rezerwat częściowy,w którym dominującym przedmiotem ochrony są zabytki, ślady dawnego zamczyska zwałami obronnymi (z czasu najazdu szwedzkiego na Polskę), porośnięte ponaddwustuletnią dębiną. Drzewostan ma charakter parkowy, w którym obok wspaniałychdębów można podziwiać modrzew japoński i europejski, czeremchę, lipę szerokolistną,jawor i czarne bzy. W runie występuje objęty ochroną częściową bluszcz pospolity.

47Rezerwat „Dębowa Góra” powołany został Zarządzeniem MLiPD z dnia18.12.1953 r. (MP 1954 A-1/19 i MP 1965, 63/347) w celu ochrony liściastego lasumieszanego o cechach zespołu naturalnego. Położony jest w uroczysku „Skrzeszów” woddziale 238 d, w obrębie Kłobuck na pow. 5,43 ha. Zbiorowisko rezerwatu to dobrzezachowany naturalny płat zespołu grądu typowego Tilio-Carpinetum. Piętro drzewostanubuduje dąb dwustuletni, w podroście drugiego piętra rośnie Bk i Gb z odnowienianaturalnego. W runie występują rośliny objęte ochroną ścisłą: wawrzynek wilczełyko iśnieżyczka przebiśnieg a także bluszcz pospolity, kopytnik pospolity, marzanka wonna,konwalia majowa objęte ochroną częściową. Owady które spotkać można na terenierezerwatu to m.in.: tęcznik liszkarz i mniejszy, biegacz skórzasty.Rezerwat „Modrzewiowa Góra” powołany został Zarządzeniem MLiPD z dnia17.05.1957 r. MP 1957, 47/293, w celu ochrony lasu mieszanego z udziałem modrzewiapolskiego. Położony jest w uroczysku „Zwierzyniec” w oddziałach 344, 345 i 350d, wobrębie Kłobuck, na łącznej powierzchni 50,05 ha. W rezerwacie wyróżniono dwaprzenikające się wzajemnie zespoły grądu - Tilio-Carpinetum i boru mieszanego sosnowodębowegoQuerco roboris- Pinetum. Ochronie podlega naturalne stanowisko modrzewiapolskiego Larix polonica, który w rezerwacie tworzy górne piętro starodrzew w wieku 100– 170 lat wraz z bukiem i jodłą. Dolne piętro budują dąb, buk i jodła III i IV klasy wieku.W runie pojawiają się marzanka wonna objęta ochroną częściową. Rośnie równieżkosaciec żółty. Zwierzęta które spotkać można na terenie rezerwatu to m.in.: biegaczowate(tęczniki i biegacze), mieniak tęczowiec, traszki, ropuchy i ptaki jak: kobuz, pustułka,sowa uszata, dzięcioł zielony i dzięcioł czarny.Wzdłuż granicy rezerwatu przebiega leśna ścieżka edukacyjna.Rezerwat „Szachownica” powołany został Zarządzeniem z dnia 11.10.1978r.MLiPD M.P. Nr 33, poz. 126, w celu ochrony wapiennego wzgórza Krzemienna Góraporośniętego kwaśną buczyną niżową oraz systemu korytarzy proglacjalnej jaskiniSzachownica. Rezerwat położony jest w uroczysku. „Lipie” w oddz. 85b,c,d, 92a,b,c wobrębie Parzymiechy na powierzchni 12,70 ha. System jaskiniowy Szachownicy zostałodsłonięty w trakcie eksploatacji kamienia i posiada całkiem odmienną genezę odpozostałych jaskiń Jury Polskiej. Jest wielką geologiczną osobliwością. Powstała około10,5 tys. lat temu w wyniku rozmycia wapiennego wzgórza znajdującego się na kierunkuodpływu topniejącego lądolodu zlodowacenia środkowopolskiego. Łączna długośćkorytarzy jaskiniowych przekracza 1000 m. W ścianach jaskini odsłaniają się liczneskamieniałe zwierzęta budujące jurajskie skały: amonity, belemnity, nagromadzenia gąbek,a także struktury stromatolitowe. Cały ciąg jaskiń jest obecnie suchy, a szata naciekowabardzo uboga. Jaskinia jest miejscem masowej zimowej hibernacji nietoperzy i stanowidrugie pod względem liczebności, po rezerwacie „Nietoperek” w Międzyrzeckim RejonieUmocnionym, zimowe stanowisko nietoperzy w Polsce. Spotkać tutaj można 10 gatunkównietoperzy z rodziny mroczkowatych Vespertilionidae. Krzemienną Górę przecina zpółnocy na południe wyrobisko po byłym kamieniołomie.W listopadzie 2007 r. rezerwat „Szachownica” został zaakceptowany i wpisany nalistę Natura 2000 przez KE, jako obszar mający znaczenie dla Wspólnoty - PLH240004.

48Rezerwat „Stawiska” powołany został Zarządzeniem MLiPD z dnia 05.05.1959r.M.P. Nr 61, poz. 309, M.P. 1965 Nr 63, poz. 349. Utworzony został w celu ochronykompleksu grądu niskiego i zbiorowisk łęgowych oraz pomnikowych dębówszypułkowych. Położony jest w uroczysku „Lipie” w oddz. 120f, g, h, w obrębieParzymiechy, na powierzchni 6,28 ha. Około 90-letni drzewostan tworzy olsza czarna,brzoza brodawkowata, świerk pospolity i buk pospolity, a w domieszce występuje jodłapospolita, sosna zwyczajna i topola osika.. W rezerwacie rośnie 85 pomnikowych dębówszypułkowych o obwodach pni od 380 cm do 674 cm, w wieku około 200 do 500 lat.Teren rezerwatu jest silnie podmokły, przez środek przepływa niewielki ciek wodny.W rezerwacie spotkać można zwierzęta m.in.: biegaczowate, traszki, grzebiuszkęziemną, rzekotkę drzewną, ropuchę szarą i zieloną; jaszczurki - zwinkę i żyworodną,myszołowa zwyczajnego, jastrzębia gołębiarza, krogulca, gołębia grzywacza i siniaka. Wdziuplach i w wypróchniałych pniach starych dębów i wierzb schronienie znajdująnietoperze.Rezerwat leży tuż przy szosie z Parzymiechów do Działoszyna, stanowi enklawęlasów liściastych wśród otaczających go pól uprawnych i łąk, co może świadczyć oparkowej przeszłości rezerwatu.Rezerwat „Bukowa Góra” powołany został Zarządzeniem MLiPD z dnia05.05.1959r. M.P. Nr 60, poz. 298, M.P. z 20.10.1965r. Nr 63, poz. 346. Utworzonyzostał w celu ochrony fragmentu kwaśnej buczyny niżowej z udziałem jodły. Położony jestw uroczysku „Parzymiechy” w oddziale 152 c, w obrębie Parzymiechy, na powierzchni0,69 ha. Jest to rezerwat ścisły. Drzewostan tworzy buk od 120 do 210 lat z naturalnymodnowieniem tego gatunku. Na terenie rezerwatu znajduje się źródlisko jednego zdopływów Suchej Strugi (Krępy).Rezerwat „Bukowa Góra”.

49Zestawienie rezerwatów na gruntach Nadleśnictwa Kłobuck.Lp.PowierzchniaRodzaj rezerwatu Typ i podtyp pod względemNazwa MPwgOddz. Gmina pod względemZbiorowiska RoślinyNr w rej. Nrdominującego głównegoStanuPoddz. Leśnictwo przedmioturoślinne ZwierzętaWojew. rokprzedmiotu typu MP naochronyochrony ekosystemu 01.01.09Uwagi1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 131 Zamczysko I 1953-04-27 260 a WręczycaPKu za EL lmn1,35 1,35 Grąd BluszczZarz. ML M.P.Wielkatypowy pospolityNr A-42, poz.512PierzchnoKulturowy,zabytkówTilio-CarpinetumHederahelixLeśnyfragment lasudębowego,pozostałościśredniowiecznegozamkulasówmieszanychnizinnych

50c.d. Zestawienie rezerwatów na gruntach Nadleśnictwa Kłobuck.PowierzchniaRodzaj rezerwatu Typ i podtyp pod względemNazwaMPwgOddz. Gmina pod względemZbiorowiska RoślinyLp. Nr w rej.Nrdominującego głównegoStanuUwagiPoddz. Leśnictwo przedmioturoślinne ZwierzętaWojew.rokprzedmiotu typu MP naochronyochrony ekosystemu 01.01.091 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 132 Dębowa238 d KłobuckPFi zl EL lmnGóraPierzchno1953-12-18 Zarz. MLM.P. Nr A-1, poz. 19 +Zarz. MLiPD z20.10.1965r. M.P. Nr63, poz. 347Leśnyfragmentliściastego lasumieszanego ocechach zespołunaturalnegoFitocenotyczyzbiorowiskleśnychlasówmieszanychnizinnych5,43 5,43 Grąd typowyTilio-CarpinetumwawrzynekwilczełykoDaphnemezereumśnieżyczkaprzebiśniegGalanthusnivalisbluszczpospolityHedera helixkopytnikpospolityAsarumeuropaeummarzankawonnaGaliumodoratumkonwaliamajowaConvallariamajalistęcznikliszkarzCalosomasycophantatęcznikmniejszyCalosomainquisitorbiegaczskórzastyCarabuscoriaceus

51c.d. Zestawienie rezerwatów na gruntach Nadleśnictwa Kłobuck.PowierzchniaRodzaj rezerwatu Typ i podtyp pod względemNazwa MPwgOddz. Gmina pod względemZbiorowiska RoślinyLp. Nr w rej. Nrdominującego głównegoStanuUwagiPoddz. Leśnictwo przedmioturoślinne ZwierzętaWojew. rokprzedmiotu typu MP naochronyochrony ekosystemu 01.01.091 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 133 ModrzewiowaPankiPFi zl EL lmnmarzanka wonnaGóraZwierzyniecGalium odoratum1957-05-17 Zarz.MLiPDM.P. Nr47, poz.2934 Szachownica 1978-10-11Zarz.MLiPDM.P. Nr33, poz.126344,345,350d85b,c,d,92a,b,cLipieWapiennikLeśnylas mieszany zudziałemmodrzewiapolskiegoPrzyrodynieożywionejproglacjalnajaskinia, profilgeologicznyFitocenotyczyzbiorowiskleśnychPGg teGeologiczny iglebowy, formtektonicznychi erozyjnychlasówmieszanychnizinnychEP pnPodziemny,pochodzenianaturalnego49,27 50,05 Grąd typowyTilio-CarpinetumBorymieszaneQercoroboris –Pinetum12,70 12,70 Proglacjalnajaskinia.KwaśnabuczynaniżowaLuzulopilosaeFagetumNietoperze zrodzinymroczkowatychVespertilionidae,m.in.: nocek duży,nocek Natterera,nocek rudy, nocekwąsatka, nocekBrandta, nocekBechsteina, nocekłydkowłosy gacekbrunatny, mopki

52c.d. Zestawienie rezerwatów na gruntach Nadleśnictwa Kłobuck.Lp.PowierzchniaRodzaj rezerwatu Typ i podtyp pod względemNazwa MP*wgOddz. Gmina pod względemZbiorowiska RoślinyNr w rej. Nrdominującego głównegoStanuPoddz. Leśnictwo przedmioturoślinne ZwierzętaWojew. rokprzedmiotu typu MP naochronyochrony ekosystemu 01.01.09Uwagi1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 135 Stawiska 1959-05-05Zarz. MLiPDM.P. Nr 61 , poz309+ ZarzMLiPD z20.10.1965r.M.P. Nr 63, poz.349120f,g,h LipieWapiennikLeśnylas dębowy zpomnikowymidrzewamiPFi zlFitocenotyczyzbiorowiskleśnychEL lmnlasówmieszanychnizinnych6,28 6,35 Grąd niskiTilio-CarpinetumZbiorowiskałęgoweAlno-Ulmion6 BukowaGóra1959-05-05Zarz. MLiPDM.P. Nr 60, poz298 + Zarz.MLiPD z20.10.1965r.M.P. Nr 63, poz.346152 c LipieParzymiechyLeśnyfragment lasubukowego zlicznymiźródłamiPFi zlFitocenotyczyzbiorowiskleśnychEL lmnlasówmieszanychnizinnych1,06 0,69 KwaśnabuczynaniżowaLuzulopilosaeFagetumOwady np. zrodzinybiegaczowatych,płazy np. rzekotkadrzewna, ropuchaszara i zielona,gady np.jaszczurkazwinka,jaszczurkażyworodnaptaki przelotnenp. myszołówzwyczajny,jastrząb gołębiarz,krogulec i inne.

53Możliwości realizacji celów ochrony.Lp.Nazwa Główny przed-ZachodząceMożliwość realizacjiMetody ochronyCel ochronyZagrożeniarezerwatu miot ochronyprocesy sukcesjicelu ochrony dotychczasowe proponowaneUwagi1 2 3 4 5 6 7 8 9 101. Zamczysko I Pozostałościdawnegozamczyska,fragment lasudębowegoZwyczajnadynamika dlatego typuśrodowiska.Jak dotychczasoweoraz praceporządkowe wdrzewostanie ipodszycie.Brak planuochrony.2. Dębowa Góra Fragmentliściastego lasumieszanego ocechachzespołunaturalnego3. ModrzewiowaGóraLas mieszany zudziałemmodrzewiapolskiegoZachowanie zewzględównaukowych,dydaktycznych iturystycznychpozostałości dawnegozamczyska wotoczeniulasu dębowego.Zachowanie zewzględównaukowych,dydaktycznych ikrajobrazowychfragmentu liściastegolasu mieszanego ocechach zespołunaturalnego.Zachowanie zewzględównaukowych,dydaktycznych ikrajobrazowych lasumieszanego zudziałem modrzewiapolskiego.Normalneprocesydynamikidrzewostanów wfazie terminalnej.Normalneprocesydynamikidrzewostanów wfazie terminalnej.Zagrożeniawynikające zewzmożonego ruchuturystycznego(niszczenieroślinności,zaśmiecanie,zadeptywaniepozostałości pozamczysku)Szkodnictwo leśne(wykopywanie lubzrywanie roślinchronionych),nieuprawniony ruchturystyczny.Szkodnictwo leśne(wykopywanie lubzrywanie roślinchronionych),nieuprawniony ruchturystyczny.W obecnym stanieprawnymrealizacja celówjest możliwa zchwilązatwierdzeniaplanu ochrony.W obecnym stanieprawnymrealizacja celówjest możliwa zchwilązatwierdzeniaplanu ochrony.W obecnym stanieprawnymrealizacja celówjest możliwa zchwilązatwierdzeniaplanu ochrony.Bieżące remontyinfrastrukturydydaktycznej(odnawianietablic,porządkowanieścieżek).Bieżące remontyinfrastrukturydydaktycznej(odnawianietablic,porządkowanieścieżek).Bieżące remontyinfrastrukturydydaktycznej(odnawianietablic,porządkowanieścieżek).Praceporządkowe wdrzewostanie ipodszycie.Jak dotychczasoweoraz praceporządkowe wdrzewostanie ipodszycie.Plan ochrony dokońca 1997 r.Jak dotychczasowe. Plan ochrony dokońca 1997 r.

54c.d. Możliwości realizacji celów ochrony.Lp.Nazwa Główny przed-ZachodząceMożliwość realizacjiMetody ochronyCel ochronyZagrożeniarezerwatu miot ochronyprocesy sukcesjicelu ochrony dotychczasowe proponowaneUwagi1 2 3 4 5 6 7 8 9 104. Szachownica Proglacjalnajaskinia, profilOchrona wapiennego Normalneprocesygeologiczny5. Stawiska Las dębowy zpomnikowymidrzewamiwzgórza porośniętegokwaśną buczynąniżową wraz zsystemem korytarzyproglacjalnej jaskinisłużącej zimowejhibernacji nietoperzy.Zachowanie zewzględównaukowych,dydaktycznych ikrajobrazowych lasudębowego zpomnikowymidrzewami.dynamikidrzewostanów.Normalneprocesydynamikidrzewostanów.Szkodnictwoprzyrodnicze(niepokojeniebytującychnietoperzy).Szkodnictwo leśne(wykopywanie lubzrywanie roślinchronionych),nieuprawniony ruchturystyczny.W obecnym stanieprawnymrealizacja celówjest możliwa zchwilązatwierdzeniaplanu ochrony.W obecnym stanieprawnymrealizacja celówjest możliwa zchwilązatwierdzeniaplanu ochrony.Bieżące remontyinfrastrukturydydaktycznej(odnawianietablic,porządkowanieścieżek).Praceporządkowe wdrzewostanie ipodszycie.Praceporządkowe wdrzewostanie ipodszycie.Bieżące remontyinfrastrukturydydaktycznej(odnawianietablic,porządkowanieścieżek).Jak dotychczasowe. Obszar wpisanyna listę Natura2000 przez KE.Brak planuochrony.Jak dotychczasowe. Plan ochrony dokońca 1997 r.

55c.d. Możliwości realizacji celów ochrony.Lp.Nazwa Główny przed-ZachodząceMożliwość realizacjiMetody ochronyCel ochronyZagrożeniarezerwatu miot ochronyprocesy sukcesjicelu ochrony dotychczasowe proponowaneUwagi1 2 3 4 5 6 7 8 9 106. BukowaGóraJak dotychczasowe. Plan ochrony dokońca 1997 r.Fragment lasubukowego zlicznymi źródłamiZachowanie zewzględównaukowych,dydaktycznych ikrajobrazowych lasubukowego z licznymiźródłamiNormalneprocesydynamikidrzewostanów.Szkodnictwo leśne(wykopywanie lubzrywanie roślinchronionych),nieuprawniony ruchturystyczny.Obniżenie poziomuwód podziemnych wwyniku budowystudni głębinowych ipoboru wody docelów komunalnychi przemysłowych.W obecnym stanieprawnymrealizacja celówjest możliwa zchwilązatwierdzeniaplanu ochrony.Praceporządkowe wdrzewostanie ipodszycie.Bieżące remontyinfrastrukturydydaktycznej(odnawianietablic,porządkowanieścieżek).

56Zestawienie powierzchni rezerwatów Nadleśnictwa Kłobuck.OddziałpododdziałPowierzchnia [ha]związ. zleśnagosp. nieleśnazalesionaleśnąSTLUdziałGatunekpanującyWiek1 2 3 4 5 6 7 8 9„Zamczysko I”260 a 1,35 LMśw 10 Db 215Razem 1,35Ogółem 1,35„Dębowa Góra”238 d 5,43 Lśw 8 Db 210Razem 5,43Ogółem 5,43„Modrzewiowa Góra”344 a 2,02 Lśw 6 So 85344 b 3,10 Lśw 9 Md 85344 c 10,07 Lśw 3 Db 80344 d 4,80 Lśw 5 Md 160Uwagi344 ~a 0,23 Drogi leśne344 ~b 0,13 Linia p.pow.345 a 14,35 Lśw 5 Db 75345 b 5,28 Lśw 10 Db 140345 ~a 0,29 Drogi leśne345 ~b 0,20 Linia p.pow.350 d 9,26 Lśw 3 Bk 85350 ~a 0,32 Drogi leśneRazem 48,88 1,17Ogółem 50,05„Stawiska”120 f 1,31 Lw 10 Db 520120 g 2,28 Lw 4 Ol 60120 h 2,76 LMśw 5 Db 160Razem 6,35Ogółem 6,35„Szachownica”85 b 2,47 BMśw 6 So 9085 c 3,82 LMśw 8 So 3585 d 0,2592 a 3,90 LMśw 8 So 3592 b 1,4892 c 0,72 LMśw 6 Brz 95Razem 10,91 1,73Ogółem 12,64NieużytekpokopalnianyNieużytekpokopalniany

57c.d. Zestawienie powierzchni rezerwatów Nadleśnictwa Kłobuck.OddziałpododdziałPowierzchnia [ha]związ. zleśnagosp. nieleśnazalesionaleśnąSTLUdziałGatunekpanującyWiek1 2 3 4 5 6 7 8 9„Bukowa Góra”152 c 0,69 Lśw 8 Bk 220Razem 0,69Ogółem 0,69Razem rezerwaty 73,61 1,17 1,73Ogółem rezerwaty 76,51Uwagi1.2. Projektowane, proponowane rezerwaty przyrodyW Nadleśnictwie Kłobuck obecnie nie ma rezerwatów projektowanych, tzn.odrębnych obiektów posiadających dokumentację przyrodniczą stanowiącą formalnąpodstawę do rozpatrzenia wniosku o utworzenie rezerwatu.Propozycje z ubiegłego okresu gospodarczego nie zostały uwzględnione.Nowych obszarów chronionych nie proponuje się.2. Parki krajobrazowe2.1. Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego - Załęczański ParkKrajobrazowyZałęczański Park Krajobrazowy został utworzony na mocy uchwały nrXIII/50/78 WRN w Sieradzu w 1978 roku (obecnie województwo łódzkie). W 1987roku został poszerzony o fragment znajdujący się ówcześnie w województwieczęstochowskim, a obecnie w śląskim. W województwie śląskim położony jestniewielki fragment tego parku o powierzchni 8,77 km 2 wraz otuliną (27,17 km 2 ). Celemutworzenia parku była ochrona niepowtarzalnego krajobrazu ostatnich północnychfragmentów Jury Polskiej z wapiennymi ostańcami kryjącymi w sobie wiele form krasu,żywiącymi osobliwą faunę i florę, a także ochrona urokliwego odcinka rzeki Wartyokreślonego jako najpiękniejszy i najwartościowszy przyrodniczo w stosunku do całegojej biegu. Warta przepływa przez park ok. 40-kilometrowym, tzw. Wielkim Łukiem.Park położony jest na pograniczu pasa wyżyn i nizin. Obejmuje rejon przełomuWarty przez Wyżynę Wieluńską w krawędziowej strefie Jury Krakowsko – Wieluńskiejnajbardziej na północ wysunięte fragmenty Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej,zamykając od tej strony system jurajskich parków krajobrazowych.Jedną z większych atrakcji parku są występujące na jego obszarze zjawiskakrasowe i formy rzeźby krasowej. Należą do nich przede wszystkim jaskinie orazstudnie, kotły i leje krasowe, których jest tu kilkadziesiąt. W zasięgu parku położonyjest rezerwat Bukowa Góra.Na gruntach Nadleśnictwa Załęczański Park Krajobrazowy położony jest wobrębie Parzymiechy w oddziałach: 132-169, na łącznej powierzchni 800,20 ha.

58ParkiKrajobrazoweZasięg Parków Krajobrazowych2.2. Otuliny parków krajobrazowychNa gruntach Nadleśnictwa położone są otuliny dwu parków krajobrazowych:Załęczańskiego Parku Krajobrazowego i PK „Lasy nad Górną Liswartą”.2.2.1. Otulina Załęczańskiego Parku KrajobrazowegoNa gruntach Nadleśnictwa otulina Parku położona jest w oddziałach: 56-58, 66,67-70, 80-120, 155część, 156część, 157część na łącznej powierzchni 1141,74 ha.W otulinie położone są rezerwaty „Szachownica” i „Stawiska”. Największajaskinia Szachownica, z korytarzem długości blisko 1000 m, ujęta jest też jako obszarNatura 2000.Otulina stanowi jednocześnie obszar chronionego krajobrazu, zgodnie zRozporządzeniem nr 21/95 Wojewody Częstochowskiego z dn. 7.09.1995 r.2.2.2. Otulina PK „Lasy nad Górną Liswartą”Na gruntach Nadleśnictwa otulina Parku Krajobrazowego „Lasy nad GórnąLiswartą” (Rozporządzenie Nr 222/99 Wojewody Śląskiego z 19.11.1999r), położonajest w oddziałach: 292, 304-308, 310-312, 317-324, 330-340, część oddziałów 293-295,309, 316, 325, 326, 327 na łącznej powierzchni ok. 905 ha.

593. Obszary chronionego krajobrazuNa gruntach Nadleśnictwa położony jest Obszar Chronionego Krajobrazu (beznazwy własnej, Rozporządzenie nr 21/95 Wojewody Częstochowskiego z dn. 7.09.1995– Dz.U.Woj.Częstochowskiego nr 26/95 poz.90), będący zarazem otulinąZałęczańskiego Parku Krajobrazowego. Zasięg i powierzchnia na gruntachNadleśnictwa podana została powyżej w pkt. 2.1.4. Obszary Natura 2000W listopadzie 2007 r. rezerwat „Szachownica” został zaakceptowany i wpisanyna listę Natura 2000 przez KE, jako obszar mający znaczenie dla Wspólnoty (OZW) –Typ B - PLH240004. Na podstawie Standardowego Formularza Danych MOŚzaktualizowanego w styczniu 2007 r., podano poniższe dane. Obszar położony jest wregionie administracyjnym PL0C4 Częstochowski. Typy siedlisk wymienione wZałączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG, reprezentowane na obszarze:6210 - Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea i ciepłolubne murawy zAsplenion septentrionalis-Festucion pallentis) - priorytetowe są tylko murawy zistotnymi stanowiskami storczyków, pokrycie 5,00 %,8310 - Jaskinie nie udostępnione do zwiedzania, pokrycie 0,00 %,9170 - Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum), pokrycie 95,00 %.Ssaki wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG1308 - Barbastella barbastellus (mopek),1318 - Myotis dasycneme (nocek łydkowłosy),1323 - Myotis bechsteini (nocek Bechsteina),1324 - Myotis myotis (nocek duży).Inne ważne gatunki zwierząt: Eptesicus serotinus (mroczek późny), Myotisbrandtii (nocek wąsatek Brandta), Myotis daubentonii (nocek rudy), Myotis mystacinus(nocek wąsatek), Myotis nattereri (nocek Natterera), Plecotus auritus (gacek brunatny).Opis obszaruProglacjalny system jaskiniowy w wapieniach górnojurajskich (oksford górny)w środkowej części Wyżyny Wieluńskiej (gmina Lipie). Wejścia do jaskini leżą wstarym kamieniołomie na Krzemiennej Górze (228 m n.p.m.). System jaskiniowytworzy pięć odrębnych jaskiń oddzielonych wyrobiskiem kamieniołomu. Stanowiły onepierwotnie jeden obiekt podziemny, zniszczony w trakcie eksploatacji wapieniaprowadzonej przez okolicznych mieszkańców do 1962 roku. Obecnie obiekt traktowanyjest jako jeden system jaskiniowy o sumarycznej długości 1000 m, która przedzniszczeniem przekraczała prawdopodobnie 2 km. Najdłuższa z jaskiń - JaskiniaSzachownica I liczy około 600 m długości i jest jedną z najdłuższych na WyżynieKrakowsko - Wieluńskiej. Drugim pod względem wielkości obiektem podziemnym jestjaskinia Szachownica II, która osiąga prawie 200 m długości. Korytarze jaskińrozgałęziają się i przecinają pod kątem prostym, tworząc charakterystyczną siatkę pól,przypominającą szachownicę.

60Wartość przyrodnicza i znaczenieJedno z największych zimowisk nietoperzy w Polsce. Dzięki różnorodnościwarunków termicznych i nieograniczonej liczbie dogodnych kryjówek, w jaskinihibernuje co roku ponad 1000 nietoperzy, reprezentujących 10 gatunków - 4 z nichumieszczone są w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Liczenia hibernującychnietoperzy, prowadzone od roku 1980, wskazują na stały, lecz niewielki wzrost ichliczby. Na uwagę zasługuje fakt corocznego notowania w jaskini dwóch gatunkównocków (Myotis bechsteini i M. dasycneme), uznanych w Polsce za rzadkie izagrożone. W obszarze stwierdzono także występowanie 3 rodzajów siedlisk zZałącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG.ZagrożeniaProwadzone w trakcie eksploatacji kamienia prace podziemne, rozszerzyły doznacznych rozmiarów naturalne korytarze, naruszając równowagę górotworu ipowodując powstanie zagrożenia częściowym lub nawet całkowitym zawałem częścisztucznie poszerzonej. Sytuacja ta dotyczy w szczególności jaskini Szachownica I orazSzachownica II. Obserwowane w jaskiniach, bardzo intensywne procesy dezintegracjigórotworu, przejawiające się m.in. odpadaniem skał ze stropu i ścian, potęgowane sąnaturalnymi procesami przemarzania oraz zjawiskami krasowymi. Zagrożeniem dlahibernujących w jaskini nietoperzy jest niekontrolowana penetracja obiektu przezturystów i grotołazów.5. Pomniki przyrodyPomniki przyrody to forma ochrony indywidualnej, która zgodnie z “Ustawą oochronie przyrody” (Art. 40) obejmuje pojedyncze twory przyrody żywej inieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości naukowej, kulturowej,historyczno-pamiątkowej i krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymicechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów. Zaliczamy do nich sędziwe iokazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych lub obcych, grupy drzew,aleje, źródła, wodospady, skałki, jary, głazy narzutowe i inne. Na gruntachNadleśnictwa zinwentaryzowano 12 pomników przyrody, z czego 10 to pojedynczedrzewa, pozostałe to grupa drzew.

61Zestawienie pomników przyrody na gruntach Nadleśnictwa.Lp.Nr Rejestru,ZarządzeniaDataOddziałPołożenieGminaLeśnictwoGatunek Sztuk Uwagi1 2 3 4 5 6 71 34/175 133 m Kłobuck/Bartkówka Db szyp. 12 8/32 218 a Kłobuck/Rybno Db szyp. 13 8/31 224 f Kłobuck/Rybno Db szyp. 24 57/312 225 h Wręczyca W/ Rybno Db szyp. 15 57/313 228 b Wręczyca W/ Rybno Db szyp. 16 57/317 228 j Wręczyca W/ Rybno Bk zwycz. 1 zamierający7 57/224 241 a Wręczyca W/ Rybno Bk zwycz. 18 57/314 241 c Wręczyca W/ Rybno Bk zwycz. 19 57/315 256 b Wręczyca W/ Rybno Db szyp. 12 2 szt. zam10 57/316 265 f Wręczyca W / Skrzeszów Db szyp. 111 8/33; 8/35 249 b Kłobuck / Skrzeszów Db szyp. 2Podczas prac inwentaryzacyjnych odnaleziono 4 dęby o nieprzeciętnychrozmiarach. Są one odnotowane w opisach taksacyjnych jako drzewa cenne w blokuosobliwości przyrodniczych, a niekiedy również opisane w bloku informacji różnych,albo jako przestoje. Zanotowano je w wydz.: 293g obrębu Kłobuck, 156h, 159b, 268a,obrębu Parzymiechy. Część z tych drzew kwalifikuje się do uznania za pomnikprzyrody.6. Użytki ekologiczneUżytki ekologiczne jako formę ochrony przyrody wprowadziła ustawa oochronie przyrody z 16 października 1991 roku. Stanowią one podstawowe narzędzieochrony różnorodności biologicznej na szczeblu lokalnym (miasta, gminy) orazregionalnym. Tworzy się je na obszarach, gdzie znajdują się zasługujące na ochronępozostałości ekosystemów, mających znaczenie dla zachowania unikatowych zasobówgenowych i typów środowisk, takich jak: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne iśródleśne "oczka wodne", kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce orazstanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin i zwierząt, w tym miejsca ichsezonowego przebywania lub rozrodu.Użytki ekologiczne pełnią także istotną funkcję jako wyspy i korytarzeekologiczne, umożliwiające wędrówki gatunków i wymianę genów. Skuteczna ochronabioróżnorodności wymaga utworzenia sieci tego typu obiektów na terenie każdejgminy. Użytki ekologiczne mogą być powoływane przez wojewodę lub rady gmin.Uwzględnia się je w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego iuwidacznia w ewidencji gruntów.Na gruntach Nadleśnictwa położone są dwa użytki ekologiczne „Czarne bagno”i „Dzicze bagno”. Łączna powierzchnia użytków ekologicznych na terenieNadleśnictwa wynosi 14,77 ha. Użytek „Czarne bagno” znajduje się w obniżeniulewobrzeżnego dopływu rzeki Kocinki, „Dzicze bagno” jest to część źródliskowa,podmokła prawego dopływu Białej Okszy o charakterze zbiorowiska łąk bagiennych.

62Użytki ekologiczne położone na gruntach Nadleśnictwa.Położenie PowierZabiegi ochronneDziennik Urzęd.Opis obiektu, kategoria gruntu, waloryLpOddz. Gmina zchniaWoj., Nr, poz.przyrodnicze, zagrożeniaProjektowaneWykonanePododz. Leśnictwo [ha]1 2 3 4 5 6 7 8 91 Rozporządzenie nr6/2002 wojewodyśląskiego z 27.02.2002r. (Dz. Urz. Woj. Śl. Nr17/02, poz. 526).142fKłobuckKocin2,47 „Czarne bagno”obniżeniu lewobrzeżnego dopływurzeki KocinkiWalory przyrodnicze:naturalnie zachowane zbiorowiskaziołoroślowestanowiska roślin chronionych.Nie wymaga zabiegów ochrony czynnejOchrona zachowawcza:zabezpieczyć teren przedewentualnym zniszczeniem,co 5 lat przeprowadzać kontrolęstanu roślinności,wycinać krzewy w przypadku ichpojawienia sięUwagi2 Rozporządzenienr 7/2002 wojewodyśląskiego z27.02.2002 r. (Dz. Urz.Woj. Śl. nr 17/02,poz. 527).298g299c300b301aKłobuckPierzchno0,223,656,641,7912,30„Dzicze bagno”część źródliskowa, podmokła prawegodopływu Białej Okszy o charakterzezbiorowiska łąk bagiennych.Walory przyrodnicze:naturalnie zachowane zbiorowiskaziołoroślowestanowiska roślin chronionych.Nie wymaga zabiegów ochrony czynnejOchrona zachowawcza:zabezpieczyć teren przedewentualnym zniszczeniem,co 5 lat przeprowadzać kontrolęstanu roślinności,wycinać krzewy w przypadku ichpojawienia sięUwaga: * - czynności ochronne na bieżący okres gospodarczy nie zostały uzgodnione z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody, proponuje się utrzymać zabiegi ochronnew dotychczasowym brzmieniu.

637. Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybówOchrona gatunkowa (Ustawa o ochronie przyrody art.46.1.) ma na celuzapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony dziko występujących roślin,zwierząt i grzybów oraz ich siedlisk, gatunków rzadko występujących, endemicznych,podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną napodstawie umów międzynarodowych, a także zachowanie różnorodności gatunkowej igenetycznej. Poniżej ujęto także objęte ochroną gatunki roślin i zwierząt w ramacheuropejskiej sieci ekologicznej Natura 2000: Dyrektywa Rady 79/409/EWG w sprawieochrony dzikich ptaków, Dyrektywa Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedliskprzyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory.7.1. Ochrona gatunkowa roślin, porostów i grzybówListę roślin, porostów i grzybów zestawiono na podstawie informacji zebranychw czasie inwentaryzacji urządzeniowej, waloryzacji środowiskowej Nadleśnictwa, zdjęćfitosocjologicznych i innych dostępnych materiałów, jak również z wykazu osobliwościprzyrodniczych przygotowanych przez nadleśnictwo. Na podstawie tych materiałówustalono, że na gruntach Nadleśnictwa występuje 25 gatunków chronionych napojedynczych stanowiskach, w grupach i płatach.Rośliny, porosty i grzyby objęte ochroną rosnące na gruntach Nadleśnictwa.Statusochrony*1 2 3 4 5Lp. Nazwa łacińska Nazwa polska1 Blechnum spicant (L.) ROTH Podrzeń żebrowiec C2 Chimaphila umbellata (L.) W. P. C Pomocnik baldaszkowy CBARTON3 Daphne mezereum L. Wawrzynek wilczełyko C4 Digitalis grandiflora MILL. Naparstnica zwyczajna C5 Diphasiastrum spp.Lycopodium clavatum L.Widłak spp.Widłak goździsty CLycopodium annotinum L.Widłak jałowcowaty6 Drosera spp.Rosiczka spp.CDrosera intermediaRosiczka pośrednia7 Galanthus nivalis L. Śnieżyczka przebiśnieg C8 Hepatica nobilis SCHREB. Przylaszczka pospolita C9 Ledum palustre L. Bagno zwyczajne C10 Iris sibirica L. Kosaciec syberyjski C11 Lilium martagon L. Lilia złotogłów C12 Orchis spp.Dactylorhiza maculata subsp. fuchsiiDactylorhiza incarnataPlatanthera bifoliaStorczyk spp.Storczyk FuchsaStorczyk krwistyPodkolan białyCUwagi**13 Polypodium vulgare L. Paprotka zwyczajna C14 Rubus chamaemorus L. Malina moroszka C15 Utricularia australis R. Br. Pływacz zachodni C V

64Lp. Nazwa łacińska Nazwa polskaStatusochrony*Uwagi**1 2 3 4 51. Allium ursinum L. Czosnek niedźwiedzi Cz V2. Asarum europaeum L. Kopytnik pospolity Cz3. Cetraria Islandia L. Płucnica islandzka Cz4. Cladonia ssp. Chrobotek ssp. Cz5. Convallaria majalis L. Konwalia majowa Cz6. Frangula alnus MILL. Kruszyna pospolita Cz7. Galium odoratum (L.) SCOP. Marzanka wonna Cz8. Hedera 7 helix L. Bluszcz pospolity Cz9. Viburnum opulus L. Kalina koralowa Cz10. Vinca 9 minor L. Barwinek pospolity Cz* - Ustawa o ochronie przyrody (D.U.04.92.880), C – ochrona ścisła, Cz – ochronaczęściowa** - Czerwona lista roślin i grzybów Polski (2006) gatunek narażony na wyginięcie(kat. zagrożenia: V)7.2. Ochrona gatunkowa zwierzątW Nadleśnictwie nie prowadzono dokładnych badań faunistycznych. Listęzwierząt zestawiono na podstawie informacji zebranych w czasie inwentaryzacjiurządzeniowej, waloryzacji środowiskowej Nadleśnictwa, oraz dostępnych materiałów,jak również z wykazu osobliwości przyrodniczych przygotowanych przez nadleśnictwo.Na tej podstawie ustalono, że na gruntach Nadleśnictwa występuje wiele gatunkówchronionych.Zwierzęta objęte ochroną zinwentaryzowane na gruntach Nadleśnictwa.Statusochrony*1 2 3 4 5Lp. Nazwa łacińska Nazwa polskaUwagiINSECTAOWADY1 Bombus spp.trzmiele - wszystkie gatunki, zCwyjątkiem:CzBombus lapidarium L. - trzmiela kamiennikaCzBombus terrestris L. - trzmiela ziemnego2 Calosoma spp. tęcznik - wszystkie gatunki C3 Carabus spp. biegacz - wszystkie gatunki C4 Formica polyctena Mrówka ćmawa Cz NT**/ LR/nt5 Formica rufa Mrówka rudnica Cz NT**/ LR/nt6 Osmoderma eremita Pachnąca dębowaNatura 2000*CVU**GASTROPODAŚLIMAKI7 Helix pomatia L. Ślimak winniczek CzAMPHIBIAPŁAZY8 Bombina bombina L. Kumak nizinnyCNatura 2000LC**9 Bufo bufo L. Ropucha szara C LC**10 Bufo viridis Lau. Ropucha zielona C LC**11 Hyla arboreta L. Rzekotka drzewna C LC**12 Rana arvalis L. Żaba moczarowa C

65StatusLp. Nazwa łacińska Nazwa polskaUwagiochrony*1 2 3 4 513 Rana esculenta L. Żaba wodnachr. w okresieC1.III-31.V14 Rana lessonae L. Żaba jeziorkowachr. w okresieC1.III-31.V15 Rana temporaria L. Żaba trawna C16 REPTILIA GADY17 Anguis fragilis L. Padalec zwyczajny C18 Lacerta agilis L. Jaszczurka zwinka C19 Natrix natrix L. Zaskroniec zwyczajny C20 Vipera berus L. Żmija zygzakowata C21 AVES PTAKI22 Accipiter gentilis Jastrząb C23 Alauda arvensis Skowronek polny C24 Apus apus Jerzyk C25 Buteo buteo Myszołów zwyczajny C26 Carduelis carduelis Szczygieł C27 Carduelis chloris Dzwoniec C28 Carduelis spinus Czyż C29 Ciconia ciconia Bocian białyC30 Columba oenas Gołąb siniak C31 Corvus corax Kruk Cz32 Corvus corone cornix Wrona siwa C33 Corvus frugilegus Gawron Cz34 Cuculus canorus Kukułka C35 Dendrocopos major Dzięcioł duży C36 Dendrocopos medius Dzięcioł średni C37 Dendrocopos minor Dzięciołek C38 Dryocopus martinus Dzięcioł czarnyC39 Emberiza citrinella Trznadel C40 Fringilla coelebs Zięba C41 Garrulus glandarius Sójka C42 Grus grus ŻurawCNatura 2000LC**Natura 2000LC**Natura 2000LC**43 Muscicapa striata Muchołówka szara C LC**44 Oriolus oriolus Wilga C45 Parus ater Sikora sosnówka C46 Parus caeruleus Sikora modra C47 Parus cristatus Sikora czubatka C48 Parus major Sikora bogatka C49 Parus palustris Sikora uboga C50 Passer domesticus Wróbel domowy C51 Passer montanus Mazurek C52 Pica pica Sroka Cz53 Picus canus Dzięcioł zielonosiwy C Natura 2000

66Lp. Nazwa łacińska Nazwa polskaStatusochrony*Uwagi1 2 3 4 5LC**54 Pyrrhula pyrrhula Gil C55 Streptopelia decaocto Sierpówka C56 Sturnus vulgaris Szpak C57 Sylvia borin Pokrzewka ogrodowa C58 Sylvia communis Cierniówka C59 Turdus merula Kos C60 Turdus philomelos Drozd śpiewak C61 Upupa epops Dudek C LC**MAMMALIASSAKI62 Barbastella barbastellus MopekCNatura 200063 Castor fiber L Bóbr europejski64 Eptesicus serotinus Mroczek późny C65 Erinaceus europaeus Jeż europejski C66 Lutra lutra Brisson Wydra-z wyjątkiem występującejna terenie stawów rybnych uznanych Czza obręby hodowlane67 Mustela erminea Gronostaj C68 Mustela nivalis Łasica C69Myotis bechsteini Nocek Bechsteina CCzVU**Natura 2000NT**Natura 2000Natura 2000VU**70 Myotis brandtii Nocek wąsatek Brandta C LC**71Myotis dasycneme Nocek łydkowłosy CNatura 2000VU**72 Myotis daubentonii Nocek rudy C LC**73Myotis myotis Nocek duży CNatura 2000LC**74 Myotis mystacinus Nocek wąsatek C LC**75 Myotis nattereri Nocek Natterera C LC**76 Plecotus auritus Nocek brunatny C LC**77 Sciurus vulgaris Wiewiórka pospolita C78 Soricidae ssp. Ryjówkowate ssp. C79 Talpa europaea Kret z wyjątkiem występującegona terenie ogrodów, uprawogrodniczych, szkółek, lotnisk,ziemnych konstrukcjihydrotechnicznych oraz obiektówsportowych.* - Ustawa o ochronie przyrody (D.U.04.92.880), C – ochrona ścisła, Cz – ochrona częściowaNatura 2000* - gatunek o pierwszorzędnym znaczeniu** - „Czerwona lista zwierząt zagrożonych i ginących w Polsce” (Głowaciński 2002) w PolsceVU narażony na wyginięcieNT gatunek pospolity, ale uznany za bliski zagrożeniaLC zagrożone wyginięciem, niższego ryzyka, najmniejszej troski- Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (ang. IUCN), gatunek bliski zagrożenia –LR/nt (Hilton-Taylor 2000).Cz

67C. Pozaustawowe formy ochrony przyrodyDo obiektów zasługujących na ochronę, a których ochrona nie jest regulowanaodpowiednimi ustawami, należy zaliczyć przede wszystkim te, które zostałyzinwentaryzowane w toku nadzwyczajnej waloryzacji przyrodniczej i będą przezadministrację leśną traktowane specjalnie. Należą do nich m.in. lasy o charakterzezbliżonym do naturalnego, lasy o nadzwyczajnym bogactwie florystycznym, lasypodmokłe i na siedliskach wilgotnych, drzewostany rodzimego pochodzenia, powstałe zodnowienia naturalnego, drzewostany nasienne, uprawy pochodne, bagna, torfowiska,wrzosowiska, drzewostany wykazujące odporność na działanie czynników stresowych,ciekawe fragmenty przyrody nieożywionej, miejsca o charakterze historycznym, kępy,grupy i pojedyncze drzewa zasługujące na ochronę, a nie objęte ochroną pomnikową,tereny źródliskowe i inne zasługujące na ochronę.1. Obszary cenne przyrodniczo1.1. Lasy stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrodyDo obszarów cennych zaliczono kompleksy leśne lub ich części, w którychzachowały się w pełnej zdolności produkcyjnej najżyźniejsze siedliska. Część z nich,zgodnie z Zarządzeniem nr 100 MOŚZNiL z 23 lipca 1996r., została zaliczona dolasów ochronnych cennych (lasy stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody).Obejmują one powierzchnię 275,84 ha. i zlokalizowane są:w obrębie Kłobuck na powierzchni 150,81 ha (ur. „Zasmole”) w oddziałach: 43-45,66, 67a, f, g, h, 68a. Przedmiotem ochrony są różnowiekowe drzewostany jodłowe onazwie „Lemańskie Jodły” (Jodły nad Sękawicą) tworzące zespół Abietetumpolonicum,w obrębie Parzymiechy na powierzchni 125,03 ha w oddziałach: 151, 152a, b, d-g,153, 165a-h, 168 (ur. „Parzymiechy”). Przedmiotem ochrony są drzewostanystarodrzewia - bukowo- dębowo- sosnowe naturalnie odnawiające się, tworzącezespół Tilio- Carpinetum.Inne cenne zbiorowiska leśne to:rzadki dla tych obszarów zespół roślinny o charakterze podgórskim: bagienny bórtrzcinnikowy Calamagrostio villodsae-Pinetum w leśnictwie Pierzchno w oddz.282g, będący jednym z najbardziej wysuniętych stanowisk w kierunku północnowschodnim,w ur. „Skrzeszów”(Obr. Kłobuck) – jedlina Abietetum polonicum - oddz. 274a (85lat),ur. ”Zajączki” starodrzewia bukowo- dębowo- sosnowe naturalnie odnawiające się,tworzące zespół Tilio- Carpinetum.1.2. Lasy na stałych powierzchniach badawczych i doświadczalnychZgodnie z Zarządzeniem nr 100 MOŚZNiL z 23 lipca 1996r. do lasówochronnych na stałych powierzchniach badawczych i doświadczalnych zaliczonodrzewostany w obrębie Kłobuck w oddziałach: 141-144, 155-158, 169-172, 185-188 napowierzchni 407,24 ha.

681.3. Europejska przestrzeń przyrodniczaW terytorialnym zasięgu Nadleśnictwa położone są obszary w krajowej sieciekologicznej ECONET-PL - korytarze ekologiczne ECONET –Wyżyna Wieluńska iBiała Oksza.1.4. Drzewostany naturalnego pochodzeniaW Nadleśnictwie nie przeprowadzono systematycznej oceny pod względempochodzenia drzewostanów. W toku inwentaryzacji urządzeniowej podawano jedyniegłówne pochodzenie drzewostanów – naturalne lub z sadzenia. W rzeczywistościwiększość drzewostanów pochodzi prawdopodobnie z sadzenia.Drzewostany uważane za naturalne, to objęte kategorią ochronności cennefragmenty rodzimej przyrody.2. Siedliska przyrodnicze wymienione w Dyrektywie Rady w sprawieochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory Natura 2000Załącznik IW latach 2006 i 2007 w Lasach Państwowych wykonana została powszechnainwentaryzacja siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory Natura 2000,obejmująca wybrane elementy przyrodnicze opisane w ramach dyrektyw: ptasiej isiedliskowej. Podstawą wykonania tych prac były:Zarządzenie nr 31 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 19 lipca2006 r. w sprawie ustalenia systemu okresowej powszechnej inwentaryzacjigatunków roślin, zwierząt, innych organizmów i siedlisk przyrodniczych, mającychznaczenie wskaźnikowe przy ocenie stanu lasów oraz prognozowaniu zmian wekosystemach leśnych.Decyzja DGLP nr 61 z 25 lipca 2006 roku w sprawie przeprowadzenia w roku2006-2007 powszechnej inwentaryzacji siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny iflory, a także w sprawie uzupełnienia inwentaryzacji bociana czarnego, orła bielika,orlika krzykliwego, puchacza, żurawia i cietrzewiaDecyzja DGLP nr 63 z 7 sierpnia 2006 wprowadzającą jednolity tekst Decyzji 61.Decyzja DGLP nr 5 z 30 stycznia 2007 r. w sprawie metodyki inwentaryzacjisiedlisk i roślin.Decyzja DGLP nr 23 z 26 marca 2007 r. w sprawie metodyki inwentaryzacjizwierząt.W pierwszym etapie zebrano dane literaturowe i przeprowadzono analizy nabazie danych SILP, przy pomocy specjalnie opracowanych kwerend, pozwalające nawstępne wytypowanie wydzieleń, w których potencjalnie mogą występować siedliskaprzyrodnicze wymienione w załączniku do Dyrektywy Siedliskowej. W drugim etapiewykonano weryfikację terenową uzyskanych danych.Zinwentaryzowano 18 siedlisk przyrodniczych ważnych dla Wspólnoty, zktórych część (oznaczone symbolem *) ma znaczenie priorytetowe. Dla tych siedliskdopuszcza się modyfikacje w składzie gatunkowym odnowień, przyjętych na I Komisji

69Techniczno-Gospodarczej Nadleśnictwa, w celu utrzymania zgodnego z siedliskiemskładu gatunkowego. Zasady gospodarowania należy uzgodnić z właściwym dlaregionu Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska. Użytkowanie gospodarcze iochronę należy prowadzić w oparciu o dostępne materiały tematyczne tworzone napotrzeby planów ochrony obszaru Natura 2000 (zwłaszcza tych położonych w zasięguNadleśnictwa, które te siedliska posiadają), wskazania gospodarcze zawarte w opisachtaksacyjnych oraz wiedzę i doświadczenie Służby leśnej Nadleśnictwa. Szczegółowalokalizacja siedlisk przyrodniczych zamieszczona została w opisach taksacyjnychNadleśnictwa.Siedliska przyrodnicze Natura 2000.NrsiedliskaRodzaj siedliska przyrodniczego1.Nazwa siedliska zgodna z Dyrektywą siedliskową Załącznik I2.Nazwa siedliska zgodna z nazwą podaną w Rozporządzeniu Ministra Środowiska oochronie siedlisk przyrodniczych)3. Nazwa używana przez nadleśnictwoPow.[ha]1 2 33150316062106410Naturalne jeziora eutroficzne z roślinnością typu Magnopotamionlub HydrocharitionStarorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne zezbiorowiskami z Nympheion, PotamionNaturalne jeziora eutroficzneNaturalne, dystroficzne zbiorniki wodneNaturalne, dystroficzne zbiorniki wodne podtyp 3160–1Naturalne jeziora i stawy dystroficznePółnaturalne odmiany suchych muraw i zarośli na podłożachwapiennych (Festuco-Brometalia) (* ważne stanowiskastorczyków)Murawy kserotermiczne (* ważne stanowiska storczyków)Łąki z Molinią na kredzie, torfie i glinie (Molinion caeruleae)Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion)4,79 ha0,73 ha0,25 ha3,52 ha6510Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie(Arrhenatherion elatioris)38,28 ha*7110* Czynne, żywe torfowiska wysokie*Torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe)0,72 ha

70NrsiedliskaRodzaj siedliska przyrodniczego1.Nazwa siedliska zgodna z Dyrektywą siedliskową Załącznik I2.Nazwa siedliska zgodna z nazwą podaną w Rozporządzeniu Ministra Środowiska oochronie siedlisk przyrodniczych)3. Nazwa używana przez nadleśnictwoPow.[ha]1 2 37140Torfowiska przejściowe i trzęsawiskaTorfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnościąz Scheuchzerio–Caricetea nigrae)5,21 ha7230Alkaliczne torfowiska niskieGórskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak,turzycowisk i mechowiskGórskie i nizinne torfowiska zasadowe0,75 ha8310 Jaskinie nie udostępnione do zwiedzania 0,25 ha9110Las bukowy Luzulo-FagetumKwaśne buczyny niżowe podtyp 9110-171,91 ha9130Las bukowy Asperulo-FagetumŻyzne buczyny niżowe podtyp 9130-132,38 ha9170Lasy grądowe Galio-CarpinetumGrąd środkowoeuropejski (Galio-Carpinetum) podtyp 9170-1250,93ha9190Stare acydofilne lasy dębowe z Quercus robur na piaszczystychrówninachŚródlądowe kwaśne dąbrowy podtyp 9190-2288,52 ha*91D0* Las bagienny*Bory i lasy bagienne1,58 ha*91E0* Lasy aluwialne z Alnus glutinosa oraz Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae)*Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe(Salicetum albae, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae,olsy źródliskowe)Łęgi wierzbowo-topolowe, jesionowe i olszowe34,95 ha

71NrsiedliskaRodzaj siedliska przyrodniczego1.Nazwa siedliska zgodna z Dyrektywą siedliskową Załącznik I2.Nazwa siedliska zgodna z nazwą podaną w Rozporządzeniu Ministra Środowiska oochronie siedlisk przyrodniczych)3. Nazwa używana przez nadleśnictwoPow.[ha]1 2 391F0Nadbrzeżne lasy mieszane (łęgi) z Quercus robur, Ulmus laevisoraz Ulmus minor, Fraxinus excelsior lub Fraxinus angustifolia,nad dużymi rzekami (Ulmenion minoris)Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum)13,49 ha*91I091T0* Euro-syberyjskie lasy stepowe z Quercus spp.*Ciepłolubne dąbrowy (Quercetalia pubescenti-petraeae)Centralnoeuropejskie lasy sosny zwyczajnej z porostamiŚródlądowy bór chrobotkowyBór chrobotkowy1,32 ha1,45 ha3. Lasy na siedliskach wilgotnychSiedliska wilgotne reprezentowane są przez lasy i bory wilgotne, łęg i olsy.Dodatkowo dla siedlisk wyróżnione zostały warianty uwilgotnienia: wilgotne (1) i silniewilgotne (2). Na gruntach Nadleśnictwa siedliska wilgotne zajmują powierzchnię914,06 ha (5,7 %). Zestawienie powierzchni siedlisk wilgotnych zawiera poniższatabela.Udział siedlisk wilgotnych.ObrębyNadleśnictwoSiedliskowyKłobuckParzymiechyKłobuckTypLasuPowierzchnia leśna zalesiona i nie zalesionaPow. [ha] Udział [%] Pow. [ha] Udział [%] Pow. [ha] Udział [%]1 2 3 4 5 6 7BMw 192,55 2,0 5,08 0,1 197,63 1,2LMw 354,79 3,7 144,38 2,2 499,17 3,1LMb 2,09 0,0 2,09 0,0Lw 77,30 0,8 108,30 1,7 185,60 1,2Ol 21,72 0,2 4,43 0,1 26,15 0,2OlJ 1,36 0,0 1,36 0,0LŁ 2,06 0,0 2,06 0,0Ogółem 651,87 6,8 262,19 4,1 914,06 5,7Razem N-ctwo 9553,30 100,0 6486,69 100,0 16039,99 100,0

72ObrębyNadleśnictwoWilgotność KłobuckParzymiechyKłobucksiedliskPowierzchnia leśna zalesiona i nie zalesionaPow. [ha] Udział [%] Pow. [ha] Udział [%] Pow. [ha] Udział [%]1 2 3 4 5 6 7Wilgotne 624,64 6,5 257,76 4,0 882,40 5,5Bagienne 25,17 0,2 4,43 0,1 29,60 0,2Łęgowe 2,06 0,0 2,06 0,0Ogółem 651,87 6,8 262,19 4,1 914,06 5,7Razem N-ctwo 9553,30 100,0 6486,69 100,0 16039,99 100,04. Ochrona miejsc rozrodu i przebywania gatunków chronionych4.1. Obszary funkcjonalne żurawiaObszary funkcjonalne dla żurawia, na gruntach Nadleśnictwa wyznaczono naterenie trzech leśnictw: Kocin, Bartkówka i Pierzchno w oddziałach: 142f, 136c, 182h,291g. Ponad to obszary funkcjonalne położone są na gruntach innych własności wsąsiedztwie Lasów Państwowych.4.2. Ochrona kolonii mrowiskMrówki odgrywają dużą rolę w kształtowaniu struktury środowiskaprzyrodniczego, mają ogromny wpływ na liczebność innych owadów w lasach, sąistotnym elementem utrzymania równowagi biocenotycznej środowisk leśnych. Zewzględu na znaczenie mrówek w ekosystemach leśnych wszystkie gatunki z podrodzajuFormica w Polsce objęte są ochroną prawną. Na terenie Nadleśnictwa stwierdzonowystępowanie dwu gatunków mrówek kopcowych: Formica polyctena mrówka ćmawai Formica rufa mrówka rudnica. Najczęściej stosowaną metodą ochrony mrowisk jestich grodzenie drewnianymi żerdziami. Mrowiska chroni się przede wszystkim tam,gdzie są narażone na mechaniczne uszkodzenia, np. przy drogach oraz szlakachturystycznych a także przez dziki.5. Nasiennictwo i selekcja drzew leśnychDrzewostany Nadleśnictwa odznaczają się dość dużą różnorodnością gatunkowąi jakościową. Niektóre z nich odznaczają się szczególnymi cechami genetycznymi. Wcelu zachowania najcenniejszych ekotypów drzew leśnych utworzono 7 drzewostanów(15 wydzieleń leśnych) nasiennych wyłączonych dla So zwycz. i Md oraz 96gospodarczych drzewostanów nasiennych. W rozdziale tym przedstawiono też innezagadnienia dotyczące selekcji indywidualnej i populacyjnej: drzewa doborowe,drzewostany zachowawcze oraz rejestrowane uprawy pochodne.Szczegółowy wykaz dotyczący nasiennictwa selekcyjnego i genetyki załączonow „Opisaniu ogólnym” Planu Urządzenia Lasu Nadleśnictwa Kłobuck.

735.1. Regionalizacja nasiennaNadleśnictwo przestrzega wymogów regionalizacji nasiennej, zawartej wUstawie o Leśnym Materiale Rozmnożeniowym (D.U.05.64.565) i Zarządzeniu Nr 7Az 7.04.2006r. Dyrektora Generalnego LP w sprawie ochrony leśnych zasobówgenowych.Zgodnie z „Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 25 października 2006(D.U.06.201.1481) w sprawie wykazu obszarów i mapy regionów pochodzenia leśnegomateriału podstawowego” Nadleśnictwo Kłobuck zaliczone zostało do dwóch regionównasiennych:region 654 - gminy: Blachownia, Kłobuck, Krzepice, Lipie, Miedźno, Opatów,Panki, Popów, Przystajń, Wręczyca Wielka,region 658 - gmina Mykanów.5.2. Wyłączone drzewostany nasienneWyłączone drzewostany nasienne (WDN) w Nadleśnictwie zajmująpowierzchnię 55,49 ha, położone są w obrębie Kłobuck. Zostały powołane dla ochronycennych ekotypów sosny zwyczajnej i modrzewia.Są to:drzewostany sosnowe w wydz.: 49,b,c, 56d, 305i, 309d, 331j - 41,48 hadrzewostany modrzewiowe w wydz.: 251g, 252g, 261c, 262a, 266i, j, l, m, 349c –14,01 haOchronę drzewostanów prowadzi się przez wyłączenie ich z użytkowaniarębnego i innego rodzaju użytkowania w okresie spełniania wyznaczonej im roli, atakże przez zorganizowanie i ścisłe kontrolowanie pozyskania nasion o wysokichwalorach genetycznych. Dla niektórych WDN utworzono otuliny.5.3. Gospodarcze drzewostany nasienneGospodarcze drzewostany nasienne - 96 wydzieleń - zajmują powierzchnię796,80 ha. Utworzono je dla zasadniczych gatunków lasotwórczych występujących wNadleśnictwie z wyjątkiem jesiona wyniosłego:drzewostany sosnowe –powierzchnia 484,84 ha – 59 wydz.,drzewostany bukowe –powierzchnia 28,46 ha – 5 wydz.,drzewostany modrzewiowe - powierzchnia 5,78 ha - 2 wydz.drzewostany jodłowe - powierzchnia 143,30 ha - 12 wydz.,drzewostany dębowe - powierzchnia 124,17 ha - 16 wydz.,drzewostany brzozowe – powierzchnia 5,23 ha - 1 wydz.drzewostany olchowe – powierzchnia 5,02 ha - 1 wydz.Wymienione drzewostany korzystnie wyróżniają się na tle innych drzewostanówtego samego gatunku i wieku na tym samym siedlisku.W gospodarczych drzewostanach nasiennych użytkowanie dostosowuje się dolat nasiennych lub ogranicza się do cięć selekcyjnych poprawiających właściwościgenowe tych drzewostanów (selekcja negatywna). W ten sposób odnowienie naturalneoraz pozyskiwane nasiona uzyskują cechy będące wynikiem krzyżowania się tylkodrzew najlepszych.

745.4. Drzewostany zachowawczeDrzewostany zachowawcze to drzewostany w rezerwatach "ModrzewiowaGóra" i "Stawiska". Są to starodrzewia modrzewiowo-dębowo-bukowe w wieku od 85do 520 lat (rezerwat Stawiska) na siedliskach lasowych.5.5. Drzewa doboroweObiektem selekcji indywidualnej są drzewa doborowe, drzewa o szczególnych,wartościowych cechach godnych ochrony. Są to drzewa wyróżniające się korzystnymicechami jakościowymi i przyrostowymi zgodnie z określonymi wymaganiami. Okazytakie są wybierane w wyłączonych i gospodarczych drzewostanach nasiennych. Są onewykorzystywane do zakładania plantacji nasiennych (wegetatywne potomstwo drzewdoborowych) i plantacyjnych upraw nasiennych (potomstwo generatywne).W Nadleśnictwie w wyłączonych i gospodarczych drzewostanach nasiennychzostały wytypowane i zarejestrowane drzewa doborowe – 38 szt.:sosna zwyczajna 8 szt. – nr drzewa w rejestrze: 457, 459, 462-465, 9118, 9119,modrzew europejski 16 szt. - nr drzewa w rejestrze: 9109-9126,jodła pospolita 11 szt. - nr drzewa w rejestrze: 9506 – 9516,buk zwyczajny 2 szt. - nr drzewa w rejestrze: 9127, 9128,dąb szypułkowy 1 szt. - nr drzewa w rejestrze: 9108.Lokalizacja drzew doborowychAdres Gatunek Liczba Numery drzew1 2 3 4Obręb Kłobuck350 b Bk 1 9127357 c Bk 1 9128256 b Db 1 910843 d Jd 1 951666 a Jd 1 951566 b Jd 1 9514266 i Md 2 9109,9110266 j Md 4 9111-9114266 l Md 1 9117266 m Md 2 9115, 9116349 c Md 7 9120-912649 c So 2 9118,9119309 d So 1 459331 j So 1 45756 d So 4 462-465Obręb Parzymiechy159 b Jd 3 9511, 9512, 9513263 b Jd 2 9508,9509263 a Jd 3 9506,9507,9510Razem 38Nasiona gatunków domieszkowych pozyskuje się z drzewostanów w których tegatunki mogą stanowić niewielki udział lub nawet występować pojedynczo.

755.6. Rejestrowane uprawy pochodneUprawy pochodne założone zostały ze sprawdzonego materiału sadzeniowegopochodzącego z wyłączonych drzewostanów nasiennych. Mają one duże znaczenie whodowli selekcyjnej jak i w badaniach naukowych.W Nadleśnictwie założonych zostało 66 rejestrowanych upraw pochodnych nałącznej powierzchni 240,27 ha. Są to uprawy: 42 wydz. sosny zwyczajnej – napowierzchni 172,83 ha, 12 wydz. modrzewia – na powierzchni 33,26 ha, 4 wydz. sosnywejmutki – na powierzchni 15,66 ha, 1 wydz. sosny czarnej – na powierzchni 5,40 ha(dawna PUN) oraz 7 wydz. świerka – na powierzchni 13,12 ha.5.7. Plantacyjne uprawy nasienne, plantacje nasienneW Nadleśnictwie w obrębie Kłobuck założone zostały cztery plantacyjneuprawy nasienne i jedna plantacja nasienna. Materiał sadzeniowy pozyskiwany był zWDN w Nadleśnictwach Olkusz, Prószków i Wisła.Plantacyjne uprawy zajmują łączną powierzchnię 20,06 ha. Założone zostałydla: świerka pospolitego w 2 wydz. – 5,28 ha, wydz. 25d, 26c, sosny wejmutki – 4,45ha, w wydz. 24a oraz sosny czarnej – 10,33 ha, w wydz. 6b.Plantacja nasienna założona została dla sosny wejmutki w wydz. 28d, napowierzchni 3,37 ha.6. Bagna, moczary, torfowiska, wrzosowiska wyłączone z zabiegówgospodarczych, lub zasługujące na specjalną ochronę.Siedlisk wilgotnych jest znacznie więcej niż podaje Operat glebowo-siedliskowyponieważ inwentaryzacja glebowo – siedliskowa na ogół nie wydziela powierzchnimniejszych od 1 ha. W rzeczywistości „na gruncie” istnieją wśród siedlisk świeżychliczne obniżenia i miejsca wysięku wody lub jej wysokiego poziomu, o powierzchni odjednego do kilkudziesięciu arów, które zostały opisane w wydzieleniach. Pospoliteniegdyś w dolinach rzek torfowiska niskie uległy silnemu przeobrażeniu w wynikuodwodnienia i przekształcenia w użytki rolne.Bagna na gruntach Nadleśnictwa chronione są poprzez objęcie ochroną prawnąjako użytki ekologiczne „Czarne bagno” i „Dzicze bagno”. Nisza źródliskowa zeźródłami krasowymi jest osobliwością przyrodniczą w rezerwacie „Bukowa Góra”.7. Rzadko występujące rośliny, zwierzęta i zbiorowiska roślinneBrak jest szczegółowej inwentaryzacji występowania gatunków rzadkich tj.takich których siedliska występują w Nadleśnictwie w rozproszeniu, na niewielkichpowierzchniach lub na skraju zasięgu. Siedliskami takimi są siedliska wilgotne oniewielkim zasięgu i niestety w różnym stopniu przekształcone.Poniżej przedstawiono listę roślin i zwierząt (nie objętych ochroną prawną)występujących nielicznie na gruntach Nadleśnictwa:grzyby: sromotnik bezwstydny Phallus impudicus L.rośliny: tojeść bukietowa Lysimachia thyrsiflora L.(bagna, torfowiska przejściowe),gwiazdnica długolistna Stellaria longifolia Muhl.(wilgotne bory, turzycowiska),turzyca siwa Carex flacca Schreb.(moczary, podmokłe lasy), turzyca darniowaCarex caespitosa L.(torfiaste łąki, olsy), zachyłka oszczepowata Phegopteris

76connectilis (Michx.) Watt (wilgotne bory i zarośla), zaproć (nerecznica) górskaThelypteris limosperma (All.) H.P.Fuchs (wilgotne lasy)zespół roślinny - rzadki dla tych obszarów o charakterze podgórskim: bagienny bórtrzcinnikowy Calamagrostio villodsae-Pinetum, będący jednym z najbardziejwysuniętych stanowisk w kierunku północno-wschodnim.8. Cenne obiekty przyrody nieożywionejRóżnorodne procesy geologiczne występujące niegdyś i trwające obecnie naobszarze Nadleśnictwa spowodowały powstanie obiektów i miejsc o niezwykłymcharakterze. Również gospodarcza działalność człowieka tworzy miejsca o niezwykłymcharakterze często dobrze komponujące się z naturalnym środowiskiem. Dawnekamieniołomy i wyrobiska tworzą nowe ale jednak bardzo cenne przyrodniczośrodowiska. Przykładem takiej działalności są odsłonięte jaskinie poglacjalne obecnieobjęte ochroną prawną w rezerwacie „Szachownica”.

77D. Walory przyrodniczo-leśne1. Bogactwo gatunkowe drzewostanówW Nadleśnictwie dominują drzewostany jedno i dwugatunkowe – 62,2 %, są todrzewostany lite sosnowe i sosnowe z domieszką buka lub dęba, także dębiny i jedlinyoraz olsy.Zestawienie powierzchni i miąższości drzewostanów wg grup wiekowych i bogactwagatunkowego.ObrębNadleśnictwoLiczbagatunkóww wydzieleniuPowierzchnia / miąższość [ha/m 3 ]Wiek80 latOgółemOgółem[%]1 2 3 4 5 6 7Obrębjednogatunkowe797,671528301649,855820951309,914769403757,43121186539,747,0Kłobuckdwugatunkowe768,38967451106,14385745547,092041202421,6168661025,526,6trzygatunkowe830,0767905836,87282730223,89872901890,8343792519,917,0cztero- i więcejgatunkowe843,2034430432,45150155137,75571751413,4024176014,99,4Obrębjednogatunkowe283,4956180855,58312455609,462114751748,5358011027,032,8Parzymiechydwugatunkowe309,4259310926,00322805760,482684801995,9065059530,836,7trzygatunkowe426,7651230639,14223715433,181340851499,0840903023,223,1cztero- i więcejgatunkowe949,8844525212,386871063,75176951226,0113093019,07,4NadleśnictwoKłobuckjednogatunkowedwugatunkowetrzygatunkowe1081,162090101077,801560551256,831191352505,438945502032,147085501476,015064451919,376884151307,57472600657,072213755505,961791974417,51513372053389,9184695534,641,227,730,721,219,5

78ObrębNadleśnictwoLiczbagatunkóww wydzieleniuPowierzchnia / miąższość [ha/m 3 ]Wiek80 latOgółemOgółem[%]cztero- i więcejgatunkowe1793,0878955644,83218865201,50748702639,4137269016,58,6120[%]Udział drzewostanów jedno i więcej gatunkowych wpowierzchni Nadleśnictwa1008060404 i >gatunkowe3 -gatunkowe2 -gatunkowe1-gatunkowe200Obręb KłobuckNadleśnictwoUdział drzewostanów jedno i więcej gatunkowych w powierzchni leśnej zalesionejNadleśnictwa2. Budowa pionowa drzewostanówBudowa pionowa drzewostanów wynika z ich składu gatunkowego. Gatunkiempanującym w Nadleśnictwie jest sosna zwyczajna. Sposób jej zagospodarowaniarębniami zupełnymi powoduje wykształcenie się drzewostanów jednopiętrowych ijednowiekowych. Gatunki drzew które w wyniku zagospodarowania mogą też tworzyćdrzewostany jednopiętrowe to np: buk, jodła, dąb, olcha, brzoza. Drzewostanyjednopiętrowe stanowią blisko 95 %. Drzewostany dwupiętrowe to najczęściejprzebudowywane sośniny na siedliskach lasowych gdzie drugie piętro tworzy buk lubdąb.

79Zestawienie powierzchni i miąższości drzewostanów wg budowy pionowej i grupwiekowychObrębNadleśnictwoBudowapionowadrzewostanówPowierzchnia / miąższość [ha/m 2 ]WiekOgółem80 latOgółem[%]1 2 3 4 5 6 7ObrębKłobuckdrzewostanjednopiętrowy3239,323519104019,0913988651911,517256209169,92247639596,796,1drzewostandwupiętrowy1,6676531,741859533,40193600,40,8klasa odnowienia4,561095257,6075225262,16763202,83,0klasa do odnowienia17,79608517,7960850,20,2ObrębParzymiechydrzewostanjednopiętrowy1967,542108752596,669206351401,645276205965,84165913092,293,7drzewostandwupiętrowy5,1226405,1226400,10,1klasa odnowienia2,0137036,447050455,95100510494,401079307,66,1klasa do odnowienia4,169654,169650,10,1NadleśnictwoKłobuckdrzewostanjednopiętrowy5206,865627856615,7523195003313,15125324015135,76413552594,995,1drzewostandwupiętrowy1,6676536,862123538,52220000,20,5klasa odnowienia2,0137041,008145713,55175735756,561842504,74,2klasa do odnowienia21,95705021,9570500,10,2

80120[%]Struktura pionowa drzewostanów100806040200Obręb Kłobuck Obręb Parzymiechy Nadleśnictwojednopiętrow e dw upiętrow e KO KDOStruktura pionowa drzewostanów Nadleśnictwa.3. Struktura wiekowa i powierzchniowa drzewostanów w klasach wiekuNajwiększy udział w powierzchni leśnej i miąższości stanowią drzewostany IVklasy wieku odpowiednio - 23,4 % powierzchni i 32,02 % miąższości. Drzewostany I iII klasy wieku stanowią 32,5 % powierzchni i 12,9 % miąższości. Duży udział tej grupywiekowej wiąże się z przebudową drzewostanów. Drzewostany w klasie odnowienia(KO) stanowią 4,7 % powierzchni i 4,2 % miąższości, w KDO 0,1 % powierzchni i 0,2% miąższości.[ha]2500Struktura powierzchniowa i wiekowa w klasach wieku[m3]900000200080000070000015001000500pow ierzchniazapas60000050000040000030000020000010000000niezalesioneIaIbIIaIIbIIIaIIIbIVaIVbVaVbVIVIIVIIIKOKDOprzestojeStruktura powierzchniowa i wiekowa w podklasach wieku.

814. Zgodność składu gatunkowego drzewostanów z gospodarczym typemdrzewostanuOcenę zgodności składu gatunkowego drzewostanów z gospodarczym typemdrzewostanu wykonano zgodnie z § 40 “Instrukcji Urządzania Lasu” w dwu grupachdrzewostanów: upraw i młodników do 10 lat oraz pozostałych drzewostanów. Kierującsię szczegółowymi kryteriami dla grupy, wyróżniono 3 stopnie zgodności tj. stopień 1-zgodny, stopień 2- częściowo zgodny i stopień 3- niezgodny.4.1. Zgodność składu gatunkowego upraw i młodnikówOcenę zgodności upraw i młodników wykonano w stosunku do przyjętychskładów docelowych ustalonych w poprzedniej rewizji urządzania lasu.Ocena stopnia zgodności upraw i młodników do 10 lat.ObrębKłobuckStopień zgodności składugatunkowego zsiedliskiemPow.[ha]Udział[%]ObrębParzymiechyPow.[ha]Udział[%]NadleśnictwoPow.[ha]1 2 3 4 5 6 7Udział[%]Zgodne z siedliskiem 537,09 67,0 294,19 81,0 831,28 71,4Częściowo zgodne zsiedliskiem264,31 33,0 69,17 19,0 333,48 28,6Razem 801,40 100,0 363,36 100,0 1164,76 100,0Uprawy i młodniki o składzie gatunkowym zgodnym z siedliskowym typem lasustanowią 71,4% ogółu zinwentaryzowanych upraw, przy czym w obrębie Kłobuckstanowią one 81,0%, a w obrębie Parzymiechy 67,0%. Do zgodnych zakwalifikowanogłównie uprawy i młodniki sosnowe z domieszkami na siedlisku Bśw, BMśw, LMśw,dębowe z domieszkami na siedlisku Lw (oddz. 174g – obręb Parzymiechy) orazolchowe na siedlisku olsu i olsu jesionowego.Skład gatunkowy częściowo zgodny ma w skali całego nadleśnictwa 28,6 %upraw i młodników, przy czym w obrębie Kłobuck stanowią one 33,0 %, a w obrębieParzymiechy 19,0 %. Do upraw i młodników częściowo zgodnych zaliczono te, wktórych nie występują określone w gospodarczym typie drzewostanu gatunkidomieszkowe oraz drzewostany złożone z cennych domieszek gdzie jednak gatunkiempanującym nie jest gatunek docelowy gospodarczego typu drzewostanu. Do tej grupyzaliczono także młodniki o bardzo zróżnicowanym składzie gatunkowym, gdziedomieszek jest więcej niż wynika to z GTD.

82[ha]140012001000Zgodność składu gatunkowego upraw i młodników z GTDCz.zgodne z siedliskiemZgodne z siedliskiem8006004002000Obręb Kłobuck Obręb Parzymiechy NadleśnictwoStopień zgodności upraw i młodników do 10 lat.Odnowienie podokapowe w drzewostanie bukowym.

834.2. Zgodność składu gatunkowego drzewostanów wszystkich klas wieku zgospodarczym typem drzewostanuOcenę zgodności drzewostanów wykonano w stosunku do przyjętych składówdocelowych ustalonych w obecnej rewizji urządzania lasu.Zestawienie oceny zgodności składów gatunkowych drzewostanów.ObrębObrębKłobuck ParzymiechyStopień zgodności składugatunkowego z siedliskiemPow.[ha]Udział[%]Pow.[ha]Udział[%]NadleśnictwoPow.[ha]Udział[%]1 2 3 4 5 6 7Zgodne z siedliskiem 5372,30 56,7 4780,02 73,9 10152,32 63,6Częściowo zgodne zsiedliskiem3823,75 40,3 1532,36 23,7 5356,11 33,6Niezgodne z siedliskiem 287,22 3,0 157,14 2,4 444,36 2,8Razem 9483,27 100,0 6469,52 100,0 15952,79 100,0Skład gatunkowy zgodny z przewidzianym dla danego siedliska, gospodarczymtypem drzewostanu posiada 63,6 % drzewostanów, przy czym w obrębie Kłobuckstanowią one (73,9 %) o blisko 20 % więcej niż w obrębie Parzymiechy (56,7 %).Drzewostany częściowo zgodne z siedliskiem (33,6 %) to głównie mocnozróżnicowane gatunkowo drzewostany na wszystkich siedliskach oraz lite sośniny naLMśw, LMw, buczyny na LMśw, Lśw, lite dębiny na LMśw, Lśw, Lw, orazdrzewostany modrzewiowe i jodłowe na wszystkich siedliskach.Drzewostany niezgodne (2,8 %) to głównie sośniny na Lśw, brzeziny nasiedliskach Lśw, Lw, BMśw, LMśw, LMw, osikowe na siedlisku LMw oraz olszyny naLMśw, Lśw.[ha]18000160001400012000Zgodność składu gatunkowego drzewostanów z GTDNiezgodneCz.zgodne z siedliskiemZgodne z siedliskiem1000080006000400020000Obręb Kłobuck Obręb Parzymiechy NadleśnictwoStopnie zgodności wszystkich drzewostanów.

845. Zgodność składów gatunkowych drzewostanów w siedliskowych typachlasuDrzewostany o składzie gatunkowym zgodnym z siedliskowym typem lasu togłównie drzewostany sosnowe z domieszkami na siedlisku Bśw, BMśw, LMśw, i BMw,bukowe i dębowe na Lśw, dębowe z domieszkami na LMw, Lw i Lśw oraz olchowe nasiedlisku olsu. Największa zgodność osiągnięta została na siedlisku BMśw – 36,0 % iLMśw 22,3 %. Wśród drzewostanów częściowo zgodnych największy procent jest nasiedlisku LMśw co wynika najczęściej z zawyżonego udziału sosny. Natomiastniezgodność negatywna składu gatunkowego na siedlisku Lśw, Lw, LMw wynikaprzede wszystkim ze stuprocentowego udziału sosny i braku gatunków domieszkowych.Niezgodność negatywna została stwierdzona na powierzchni 290, 89 ha.Zestawienie oceny zgodności składów gatunkowych drzewostanów w typachsiedliskowych lasu.SiedliskowyTypLasuStopień zgodności składu drzewostanów z GTDzgodne częściowo zgodne niezgodnePow. Udział Pow. Udział Pow. Udział[ha] [%] [ha] [%] [ha] [%]Pow.[ha]RazemUdział[%]1 2 3 4 5 6 7 8 9Obręb KłobuckBMŚW 217,35 2,3 3,44 0,0 220,79 2,3BMW 3881,72 40,9 187,22 2,0 0,90 0,0 4069,84 42,9BŚW 179,77 1,9 10,74 0,1 190,51 2,0LŁ 870,62 9,2 2476,50 26,1 36,12 3383,24 35,7LMB 30,59 0,3 316,83 3,3 6,45 0,1 353,87 3,7LMŚW 172,03 1,8 756,55 8,0 236,98 2,5 1165,56 12,3LMW 0,87 0,0 67,26 0,7 6,77 0,1 74,90 0,8LŚW 2,09 0,0 2,09 0,0LW 2,06 0,0 2,06 0,0OL 17,99 0,2 1,06 0,0 19,05 0,2OLJ 1,36 0,0 1,36 0,0Razem 5372,30 56,7 3823,75 40,3 287,22 3,0 9483,27 100,0Obręb ParzymiechyBMŚW 32,11 0,5 32,11 0,3BMW 1861,61 28,8 13,20 0,1 1,01 0,0 1875,82 19,8BŚW 5,08 0,1 5,08 0,1LMŚW 2677,08 41,4 1251,99 13,2 41,20 0,4 3970,27 41,9LMW 68,51 1,1 51,48 0,5 24,12 0,3 144,11 1,5LŚW 115,83 1,8 139,94 1,5 74,31 0,8 330,08 3,5LW 16,73 0,3 75,75 0,8 15,14 0,2 107,62 1,1OL 3,07 0,0 1,36 0,0 4,43 0,0Razem 4780,02 50,4 1532,36 16,2 157,14 1,7 6469,52 68,2NadleśnictwoBMŚW 249,46 1,6 3,44 0,0 252,90 1,6BMW 5743,33 36,0 200,42 1,3 1,91 0,0 5945,66 37,3BŚW 184,85 1,2 10,74 0,1 195,59 1,2LŁ 3547,70 22,2 3728,49 23,4 77,32 0,5 7353,51 46,1LMB 99,10 0,6 368,31 2,3 30,57 0,2 497,98 3,1LMŚW 2,09 0,0 2,09 0,0LMW 287,86 1,8 896,49 5,6 311,29 2,0 1495,64 9,4LŚW 17,60 0,1 143,01 0,9 21,91 0,1 182,52 1,1

85SiedliskowyTypLasuPow.[ha]Stopień zgodności składu drzewostanów z GTDzgodne częściowo zgodne niezgodneUdział Pow. Udział Pow.[%] [ha] [%] [ha]Udział[%]Pow.[ha]RazemUdział[%]LW 2,06 0,0 2,06 0,0OL 21,06 0,1 1,06 0,0 1,36 0,0 23,48 0,1OLJ 1,36 0,0 1,36 0,0Razem 10152,32 63,6 5356,11 33,6 444,36 2,8 15952,79 100,0Zestawienie oceny zgodności składów gatunkowych drzewostanów w typachsiedliskowych lasu i przyjętymi GTD.ObrębNadleśnictwoTypSiedliskowyLasuGospodarczytypdrzewostanuzgodnymDrzewostany o składzie gatunkowymczęściowozgodnymniezg.obojętnieniezg.negatywnieha % ha % ha % ha %1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11Obręb BŚW So 217,35 98,4 3,44 1,6Kłobuck BMŚW So 3881,72 95,4 187,22 4,6 0,90BMW So 179,77 94,4 10,74 5,6LMŚW Bk-Jd 4,24 1,8 226,55 98,2Bk- So 434,93 25,4 1277,36 74,5 3,15 0,2 0,01Db- So 431,45 30,0 972,59 67,7 32,96 2,3LMW Db- So 30,59 8,6 316,83 89,5 5,32 1,5 1,13 0,3LMB Ol 2,09 100,0LŚW Bk-Db 162,38 15,0 692,68 64,0 30,31 2,8 196,81 18,2Db-Bk 9,65 11,6 63,87 76,6 9,86 11,8LW Db 0,87 1,2 67,26 89,8 1,09 1,5 5,68 7,6OL Ol 17,99 94,4 1,06 5,6OLJ Js- Ol 1,36 100,0LŁ Js-Db 2,06 100,0Razem 5372,30 56,7 3823,75 40,3 73,73 0,8 213,49 2,3Obręb BŚW So 32,11 100,0Parzymiechy BMŚW So 1861,61 99,2 13,20 0,7 1,01 0,1BMW So 5,08 100,0LMŚW Bk- So 1828,73 67,7 859,05 31,8 14,66 0,5Db- So 848,35 66,9 392,94 31,0 26,54 2,1LMW Db- So 68,51 47,5 51,48 35,7 20,05 13,9 4,07 2,8LŚW Bk- So 74,90 26,6 132,21 47,0 12,65 4,5 61,66 21,9Db-Bk 40,93 84,1 7,73 15,9LW Db 16,73 15,5 75,75 70,4 3,47 3,2 11,67 10,8

86ObrębNadleśnictwoTypSiedliskowyLasuGospodarczytypdrzewostanuzgodnymDrzewostany o składzie gatunkowymczęściowozgodnymniezg.obojętnieniezg.negatywnieha % ha % ha % ha %1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11OL Db 1,36 100,0Ol 3,07 100,0Razem 4780,02 73,9 1532,36 23,7 79,74 1,2 77,40 1,2NadleśnictwoKłobuckBŚW So 249,46 98,6 3,44 1,4BMŚW So 5743,33 96,6 200,42 3,4 1,91BMW So 184,85 94,5 10,74 5,5LMŚW Bk-Jd 4,24 1,8 226,55 98,2Bk-So 2263,66 51,2 2136,41 48,4 17,81 0,4 0,01Db- So 1279,80 47,3 1365,53 50,5 59,50 2,2LMW Db- So 99,10 19,9 368,31 74,0 25,37 5,1 5,20 1,0LMB Ol 2,09 100,0LŚW Bk-Db 237,28 17,4 824,89 60,5 42,96 3,2 258,47 19,0Db-Bk 50,58 38,3 71,60 54,2 9,86 7,5LW Db 17,60 9,6 143,01 78,4 4,56 2,5 17,35 9,5OL Db 1,36 100,0Ol 21,06 95,2 1,06 4,8OLJ Js-Ol 1,36 100,0LŁ Js- Db 2,06 100,0Razem 10152,32 63,6 5356,11 33,6 153,47 1,0 290,89 1,86. Prezentacja stanu zasobów drzewostanów6.1. Charakterystyka drzewostanów głównych gatunków drzew panującychObszar Nadleśnictwa znajduje się w zasięgu naturalnym większości gatunkówlasotwórczych. Najliczniej reprezentowana jest sosna zwyczajna. Drzewostany z jejudziałem zajmują blisko 87 % powierzchni. Poniżej przedstawiono charakterystykędrzewostanów mających udział powyżej 1 % w powierzchni leśnej Nadleśnictwa.

87Charakterystyka drzewostanów.UdziałUdziałpowierzchniowy (%)Obr. Kłobuck Obr. Parzymiechy NadleśnictwoSo Db Md Brz So Db Ol Md So Db Md Ol85,1 4,3 2,8 2,1 89,0 4,5 1,6 1,5 86,7 4,4 2,3 1,8Udział masowy (%) 86,5 5,3 1,7 1,3 91,4 4,5 1,1 0,8 88,5 5,0 1,3 1,3Przeciętna zasobność(m 3 /ha)Spodziewanyprzyrost bieżącyroczny (m 3 /ha)275,6 334,7 159,8 167,2 281,0 272,1 183,5 149,6 279,3 310,2 157,2 201,57,2 6,9 8,2 4,9 7,1 5,2 4,8 8,7 7,2 6,2 8,3 5,66.2. Cechy taksacyjne drzewostanów6.2.1. Cechy taksacyjne drzewostanów w ramach grup funkcji lasuNajstarsze drzewostany znajdują się w rezerwatach Stawiska, Bukowa Góra iModrzewiowa Góra. Przeciętny wiek drzewostanów w Nadleśnictwie wynosi 59 lat.Udział gatunków liściastych wynosi blisko 21 %.Porównanie wybranych cech taksacyjnych drzewostanów w ramach grup funkcji lasu.Obiekt, nazwa:rezerwatu, obrębu, nadleśnictwaGrupa funkcjiPrzeciętnywiek[lat}Przeciętnyzapas[m3/ha]Średniprzyrost[m3/ha]Udziałgatunkówliściastych[%]Udziałgatunkówiglastych[%]1 2 3 4 5 6 7Szachownica 68 312 10 31,2 68,8Stawiska 206 413 4 87,5 12,5Modrzewiowa Góra 113 520 8 44,6 55,4Dębowa Góra 85 521 6 75 25Bukowa Góra III 210 589 4 100 0Obręb Kłobuck lasy ochronne 57 274 7 18,2 81,8ogółem obręb 57 270 7 18,6 81,4Obręb Parzymiechy lasy ochronne 62 277 7 21,8 78,2ogółem obręb 61 274 7 23,4 76,6Nadleśnictwo Kłobuck lasy ochronne 58 275 7 19 81ogółem nadl. 59 273 7 20,7 79,3

886.2.2. Cechy taksacyjne drzewostanów ogółemZestawienie cech taksacyjnych drzewostanów.JednostkaŚredni wiek[lat]Przeciętnyzapas[m3/ha]Przeciętnyprzyrost[m3/ha]Udział %siedliskborowychUdział %gatunkówiglastych1 2 3 4 5 6Obręb Kłobuck 57 272 7 47,3 81,6Obręb Parzymiechy 61 274 7 29,6 76,8Nadleśnictwo Kłobuck 59 273 7 40,1 79,66.2.3. Jakość hodowlana i techniczna drzewostanówMłodniki i młodsze drzewostany Nadleśnictwa Kłobuck są na ogół dobrejjakości hodowlanej. Cecha zdrowotności oraz cecha wzrostu i rozwoju określana dlapojedynczego drzewostanu mieści się we wskaźniku 22 (§38 IUL). Drzewostanów z takokreśloną cechą w Nadleśnictwie jest 75,1%.Jakość techniczną określono dla drzewostanów na powierzchni 2391,55 ha wtym jakość techniczną „2” (kryterium gatunku głównego) określono dla 83,1 %.Jakość techniczną „4” posiada 0,1 % drzewostanów. Znajdują się one w obrębieKłobuck, w oddz. 16b, 217k. Są to drzewostany w gospodarstwie przebudowy,młodszych klas wieku, uszkodzone przez owady lub grzyby.6.3. Przeciętne bonitacje gatunków panującychW Nadleśnictwie sosna zwyczajna (86,3 %) osiąga IA i I bonitację, co świadczyo dużej żyzności siedlisk. Pozostałe gatunki również osiągają wysoką I lub II bonitację.Zestawienie przeciętnych bonitacji drzew gatunków panujących.Bonitacja So Soc Sow Md Św Jd Bk Db DbcPowierzchnia - haIA 6037,79 15,88I 5895,95 7,82 342,98 35,35 28,82 131,73 377,87 24,31II 1759,89 19,17 20,19 10,66 122,44 47,48 292,11 7,87III 131,7 17,14 5,1 27,83IV 0,64 0,92 2,81ha 13825,97 19,17 23,7 363,17 46,93 168,4 184,31 700,62 32,18% 86,66 0,12 0,15 2,28 0,29 1,06 1,16 4,39 0,2Bonitacja Js Gb Brz Ol Tp Os RazemPowierzchnia - haIA 6053,67 37,95I 1,63 222,82 48,65 8,8 2,86 7129,59 44,69II 1,29 25 31,37 159,61 1,45 2498,53 15,66III 5,52 62,93 250,22 1,57IV 16,41 20,78 0,13ha 2,92 25 259,71 287,6 10,25 2,86 15952,79 100,00% 0,02 0,16 1,63 1,8 0,06 0,02 100,0 100,00

89100%80%60%40%IVIIIIIIIA20%0%SoSocSowMdŚwJdBkDbDbcJsGbBrzOlTpOsUdział klas bonitacji według grup gatunków panujących.6.4. Przeciętne wymiary drzew gatunków panującychZestawienie przeciętnych wymiarów drzew gatunków panującychKłobuck Parzymiechy NadleśnictwoGatunekPierśnica[cm]Wysokość[m]Pierśnica[cm]Wysokość[m]Pierśnica[cm]Wysokość[m]1 2 3 4 5 6 7So 26,6 22,1 27,9 22,4 27,1 22,2So.c 7,5 6,5 7,5 6,5So.w 8,0 8,0 7,0 8,0 7,4 8,0Md 22,1 19 21,4 19,1 21,9 19,0Św 18,4 16,9 23,4 20,1 20,2 18,1Jd 31,6 25,5 27,8 20,2 31,2 24,9Bk 35,9 27,6 34,5 21,6 34,9 23,3Brz 20,8 18,2 24,3 21,2 21,6 18,9Db 32,5 25,2 35,9 24,5 33,9 24,9Db.c 29,9 26,4 30,6 24,9 30,2 25,7Gb 28,5 23,7 28,5 23,7Js 34,0 27,0 34,0 27,0Ol 21,2 19,1 22,1 19 21,5 19,1Os 26,0 21,0 26 21,0Tp 34,4 19,2 28,5 24,0 29,8 22,9

906.5. Przeciętne wieki drzew gatunków panującychZestawienie przeciętnego wieku drzew gatunków panujących.GatunekPrzeciętny wiek [lat]Kłobuck Parzymiechy Nadleśnictwo1 2 3 4So 58,0 61,2 59,4So.c 17,0 17,0So.w 13,8 18,0 14,6Md 29,9 28,6 29,6Św 28,5 49,8 33,6Jd 82,4 58,7 78,3Bk 41,2 74,3 58,3Brz 37,8 48,9 40,2Db 74,0 79,5 76,3Db.c 80,4 55,3 69,7Gb 79,8 79,8Js 52,7 13,0 41,4Ol 37,7 45,0 40,3Os 35,0 35,0Tp 35,0 33,7 34,06.6. Sposób odnowienia drzewostanówW Nadleśnictwie podstawowym sposobem odnawiania drzewostanów jestsadzenie. W ten sposób odnawiane jest ponad 90 % powierzchni leśnej. Materiałsadzeniowy produkowany jest we własnej szkółce lub sprowadzany z innychnadleśnictw zgodnie z obowiązującą w Lasach Państwowych rejonizacją.Zestawienie powierzchni drzewostanów Nadleśnictwa wg sposobu odnowienia.ObrębnadleśnictwoStrukturadrzewostanów,drzewostanyPowierzchnia zal. bez rezerwatów [ha]/ miąższość [m3]Wiek 80 latOgółemOgółem[%]1 2 3 4 5 6 7Obręb odroślowe 0,00 0,00 2,01 2,01 0,0Kłobuck 0 0 820 820 0,0z samosiewu 59,91 0,00 0,00 59,91 0,6729 0 0 729 0,0z sadzenia 3218,00 4025,31 2216,63 9459,94 99,4390768 1401303 824688 2616759 100,0Obręb z samosiewu 12,40 2,28 4,07 18,75 0,3Parzymiechy 1348 670 1867 3885 0,2z sadzenia 1961,43 2630,82 1862,80 6455,05 99,7228595 926977 629830 1785402 99,8

91ObrębnadleśnictwoStrukturadrzewostanów,drzewostanyPowierzchnia zal. bez rezerwatów [ha]/ miąższość [m3]Wiek 80 latOgółemOgółem[%]1 2 3 4 5 6 7Nadleśnictwo odroślowe 0,00 0,00 2,01 2,01 0,0Kłobuck 0 0 820 820 0,0z samosiewu 72,31 2,28 4,07 78,66 0,52078 670 1867 4615 0,1z sadzenia 5179,43 6656,13 4079,43 15914,99 99,5619363 2328280 1454518 4402161 99,9120Pochodzenie drzewostanów10080604020z sadzeniaz samosiew uodroślow e0Obręb Kłobuck Obręb Parzymiechy NadleśnictwoSposoby odnawiania drzewostanów.6.7. Młode pokolenie6.7.1. Jakość upraw i młodników po rębniach złożonychMłodniki i uprawy po rębniach złożonych zajmują powierzchnię 274,92 ha.Przeciętny procent pokrycia wynosi 85,0% (w obrębie Kłobuck – 82,2 %, w obrębieParzymiechy – 87,8 %), przeciętna jakość hodowlana określona cechą zdrowotnościoraz cechą wzrostu i rozwoju została określona jako dobra „22”.

92Udział powierzchniowy młodników wg gatunków panującychGatunekpanującyObręb Kłobuck Obręb Parzymiechy NadleśnictwoPow. [ha] Udział [%] Pow. [ha] Udział [%] Pow. [ha] Udział [%]1 2 3 4 5 6 7So 79,87 59,3 88,00 62,8 167,87 61,0Bk 28,07 20,8 33,46 23,9 61,53 22,4Md 20,97 15,6 20,97 7,6Jd 12,05 8,6 12,05 4,4Brz 5,84 4,3 5,84 2,1Ol 3,98 2,8 3,98 1,4Db 2,74 2,0 2,74 1,0Razem 134,75 100,0 140,23 100,0 274,98 100,0[ha]300Udział młodników wg gatunkach panujących25020015010050DbOlBrzJdMdBkSo0Obręb Kłobuck Obręb Parzymiechy NadleśnictwoUdział powierzchniowy młodników wg gatunków panujących.6.7.2. Uprawy i młodniki w klasie odnowieniaPrzeciętny stopień pokrycia młodego pokolenia w klasie odnowienia (KO-756,56 ha) wynosi 42,1% (w obrębie Kłobuck - 45,3%, w obrębie Parzymiechy –40,5%), przeciętna jakość hodowlana wynosi „22”.

93Udział powierzchniowy młodego pokolenia wg gatunków panujących.GatunekpanującyObręb Kłobuck Obręb Parzymiechy NadleśnictwoPow. [ha] Udział [%] Pow. [ha] Udział [%] Pow. [ha] Udział [%]1 2 3 4 5 6 7Św 4,26 0,9 4,26 0,6Bk 138,19 52,7 244,71 49,5 382,9 50,6Jw 1,2 0,2 1,2 0,2Jd 76 29,0 68 13,8 144 19,0Ol 1,51 0,6 8,92 1,8 10,43 1,4Db 46,46 17,7 167,31 33,8 213,77 28,3Razem 262,16 100,0 494,40 100,0 756,56 100,0

94E. Zagrożenia i formy degradacji ekosystemów leśnych1. BorowacenieBorowacenie (pinetyzacja) określona została, w zależności od udziału sosny wgórnej warstwie drzew, zgodnie ze wzorem 22 „Instrukcji sporządzania programuochrony przyrody w nadleśnictwie z 1996r”. Brak i średnie borowacenie wykazujeblisko 66,5 % drzewostanów.Stopień borowacenia w obrębach i Nadleśnictwie.Obręb,nadleśnictwoStopieńborowaceniaPowierzchnia [ha]WiekOgółem[%] 80 latOgółem1 2 3 4 5 6 7Obręb brak 957,54 662,87 167,95 1788,36 18,9Kłobuck słabe 1168,17 2026,50 852,52 4047,19 42,7średnie 517,40 358,90 159,89 1036,19 10,9mocne 596,21 977,04 1038,28 2611,53 27,5Obręb brak 506,41 317,10 137,84 961,35 14,9Parzymiechy słabe 407,02 805,92 513,89 1726,83 26,7średnie 571,38 291,76 193,32 1056,46 16,3mocne 484,74 1218,32 1021,82 2724,88 42,1Nadleśnictwo brak 1463,95 979,97 305,79 2749,71 17,2słabe 1575,19 2832,42 1366,41 5774,02 36,2średnie 1088,78 650,66 353,21 2092,65 13,1mocne 1080,95 2195,36 2060,10 5336,41 33,5[%]120Borowacenie siedlisk100806040mocneśredniesłabebrak200Obręb Kłobuck Obręb Parzymiechy NadleśnictwoStopień borowacenia siedlisk leśnych.

952. Monotypizacja drzewostanów i neofityzacjaUjednolicenie gatunkowe i wiekowe nie występuje w drzewostanachNadleśnictwa.Gatunki obcego pochodzenia mają marginalny udział w składzie gatunkowymdrzewostanów. Są to: sosna czarna, sosna wejmutka, sosna smołowa, sosna banksa, dąbczerwony, daglezja zielona, orzech, kasztanowiec, jesion amerykański, topola(nieustalone odmiany hodowlane) i robinia akacjowa.Jako gatunek panujący tworzą drzewostany: sosna czarna, sosna wejmutka i dąbczerwony. Udział tych drzewostanów jest znikomy, łącznie zajmują 0,47 %powierzchni ( 75,05).3. Stan zdrowotny i sanitarny lasuObszar Nadleśnictwa znajduje się w zasięgu imisji przemysłowych zakładówpołożonych w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym, Opola (elektrowni i huty) orazCzęstochowy. Imisje są jednocześnie czynnikami predyspozycyjnymi, inicjującymi iwspółuczestniczącymi w chorobach drzew, osłabiają odporność biologiczną drzew itrwałość całych ekosystemów leśnych. W ostatnich latach m.in. w wyniku stosowaniacoraz to lepszych, nowocześniejszych urządzeń redukujących emisje, odnotowuje sięmniejsze ilości emitowanych zanieczyszczeń niż to było w latach 70-80 XX wieku,choć nadal są to wielkości duże i często przekraczają dopuszczalne normy. Dawkazanieczyszczeń, która dostała się do środowiska naturalnego w ubiegłych latach zostałaskumulowana w glebie i w tkankach organizmów żywych. Pomimo, to lasy wykazujądość dużą odporność na czynniki stresujące. Świadczy o tym dość niski udział masyusuniętego posuszu tj. 5% w całkowitej masie pozyskanego surowca drzewnego wubiegłym okresie gospodarczym. Stan zdrowotny drzewostanów Nadleśnictwa jestdobry, a utrzymywany na dobrym poziomie stan sanitarny, jest wynikiem sprawnejdziałalności służby leśnej usuwającej na bieżąco posusz, wywroty, złomy orazporządkującej powierzchnie po cięciach.4. Zagrożenia abiotyczne i antropogeniczne4.1. Zagrożenia abiotyczneNajwiększe znaczenie gospodarcze miały szkody od wiatru. W latach 2004/2005i 2006/2007 w drzewostanach starszych powalone zostało 35 tys. kubików drewna.Szkody od wiatru nie miały charakteru wielkopowierzchniowego. Szkody powstałe wwyniku oddziaływania innych czynników abiotycznych na terenie Nadleśnictwa to:podtopienia na szkółkach, wysokie i niskie temperatury (zgorzel słoneczna,przemarzanie pędów, wymakanie sadzonek).Okresy niedoboru wody (długotrwałe susze) były istotnym czynnikiemprowadzącym do osłabienia szczególnie jesionu i dęba. Najsilniejsze zachwianiezdrowotności wykazały gatunki: jesion na którym wystąpiły typowe objawy dla zespołuchorobowego określanego jako „zamieranie jesiona” i dąb na którym następujezamieranie pędów.

964.2. Zagrożenia antropogeniczneBezpośrednich większych szkód nie odnotowano (np. wylesień, podtopień,skażenia gleby). Duży ruch turystyczny, penetracja lasów przez ludzi zbierającychowoce i grzyby stwarza niebezpieczeństwo zaprószenia ognia oraz niszczenia upraw.Problemem natomiast jest znaczne zaśmiecenie lasów w okresie zbioru borówek igrzybów, przy uczęszczanych szlakach turystycznych i „dzikie” wysypiska śmieci.5. Zagrożenia biotyczneZagrożenia od szkodliwych owadów i grzybów szczegółowo zostały omówionew Opisaniu ogólnym w rozdziale Wytyczne w zakresie ochrony lasu. Poniżejwymieniono je w formie skrótowej. Największe spektrum chorób grzybowychodnotowano na szkółkach. Najczęściej występowały: zgorzel siewek, mączniakprawdziwy dębu oraz osutka sosny i modrzewia. W uprawach i młodnikach notowanordzę kory wejmutki, opieńkową zgniliznę korzeni i hubę korzeni.Szkodniki owadzie notowane to:szkodniki systemów korzeniowych: pędraki chrabąszczy, guniaka czerwczyka iglistnika,szkodniki upraw i młodników: szeliniak sosnowiec, krobik modrzewiowiec izwójki sosnowe,szkodniki pierwotne i nękające w drzewostanach starszych: brudnica mniszka,strzygonia choinówka, poproch cetyniak, osnuja gwiaździsta, zawisak borowiec,borecznik rudy, zwójka zieloneczka,szkodniki wtórne: przypłaszczek granatek, korniki, rytownik i drwalnik.6. Forma stanu siedliskaSzczegółowe omówienie stanu siedlisk przedstawione jest w operaciesiedliskowym. Generalnie w Nadleśnictwie przeważają siedliska naturalne, którestanowią 95,3 %.Zestawienie powierzchni i miąższości wg grup typów siedliskowych, stanu siedliska igrup wiekowych.ObrębnadleśnictwoGrupasiedliskForma stanusiedliskaPowierzchnia/ miąższośćWiek 80 latOgółemOgółem[%]1 2 3 4 5 6 7 9Obręb bory naturalne 59,20 85,38 32,73 177,31 1,9Kłobuck 7925 27170 9520 44615 1,7zbliżone do 0,00 0,00 0,00 0,00 0,0naturalnego 0 0 0 0 0,0zniekształcone 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0 0 0 0,0zdegradowane 13,73 29,75 0,00 43,48 0,51520 8940 0 10460 0,4

97ObrębnadleśnictwoGrupasiedliskForma stanusiedliskaPowierzchnia/ miąższośćWiek 80 latOgółemOgółem[%]1 2 3 4 5 6 7 9c.d. bory naturalne 1289,45 1851,11 759,63 3900,19 41,1Obręb mieszane 142130 648360 279230 1069720 41,5Kłobuck zbliżone do 1,75 1,75 0,0naturalnego 380 380 0,0zniekształcone 0,71 0,71 0,00,0zdegradowane 198,99 108,85 49,86 357,70 3,827495 34125 18800 80420 3,1lasy naturalne 1277,14 1409,70 972,33 3659,17 38,6mieszane 130060 494330 360610 985000 38,2i olsy zbliżone do 0,00 0,00 1277,14 1409,70 972,33naturalnego 0 0 130060 494330 360610zniekształcone 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0 0 0 0,0zdegradowane 82,38 14,90 1,03 98,31 1,06295 4145 355 10795 0,4lasy naturalne 300,69 523.06 402.29 1226.04 12.9OLJ, Lł 34815 183140 156835 374790 14.5zbliżone do 0,00 0,00 0,00 0,00 0,0naturalnego 0 0 0 0 0,0zniekształcone 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0 0 0 0,0zdegradowane 17,03 0.81 17.84 0.21670 135 1805 0.1ogółem naturalne 2926,48 3869,25 2166,98 8962,71 94,5314930 1353000 806195 2474125 96,0zbliżone do 0,00 1,75 0,77 2,52 0,0naturalnego 0 380 175 555 0,0zniekształcone 0,71 0,00 0,00 0,71 0,00 0 0 0 0,0zdegradowane 312,13 154,31 50,89 517,33 5,536980 47345 19155 103480 4,0Obręb bory naturalne 0,00 9,98 0,00 9,98 0,2Parzymiechy 0 2810 0 2810 0,2zbliżone do 0,00 0,00 0,00 0,00 0,0naturalnego 0 0 0 0 0,0zniekształcone 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0 0 0 0,0zdegradowane 1,32 20,81 0,00 22,13 0,3120 4190 0 4310 0,2bory naturalne 541,59 868,82 375,80 1786,21 27,6mieszane 63210 310380 143205 516795 29,2zbliżone do 0,00 0,00 0,00 0,00 0,0naturalnego 0 0 0 0 0,0zniekształcone 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0 0 0 0,0

98ObrębnadleśnictwoGrupasiedliskForma stanusiedliskaPowierzchnia/ miąższośćWiek 80 latOgółemOgółem[%]1 2 3 4 5 6 7 9c.d. zdegradowane 26,68 57,59 10,42 94,69 1,5Obręb 2440 19605 3155 25200 1,4Parzymiechy lasy naturalne 1213,75 1500.31 1306.27 4020.33 62.1mieszane 130390 526635 439660 1096685 61.9i olsy zbliżone do 0,00 0,00 0,00 0,00 0,0naturalnego 0 0 0 0 0,0zniekształcone 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0 0 0 0,0zdegradowane 29,81 57,87 10,80 98,48 1,52240 20805 2755 25800 1,5lasy naturalne 147,61 116,35 160,25 424,21 6,6OLJ, Lł 12175 42885 41875 96935 5,5zbliżone do 0,00 0,00 0,00 0,00 0,0naturalnego 0 0 0 0 0,0zniekształcone 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0 0 0 0,0zdegradowane 8,79 1,37 3,33 13,49 0,2670 375 1085 2130 0,1ogółem naturalne 1902,95 2495,46 1842,32 6240,73 96,5205775 882710 624740 1713225 96,8zbliżone do 0,00 0,00 0,00 0,00 0,0naturalnego 0 0 0 0 0,0zniekształcone 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0 0 0 0,0zdegradowane 66,60 137,64 24,55 228,79 3,55470 44975 6995 57440 3,2Nadleśnictwo bory naturalne 59,20 95,36 32,73 187,29 1,2Kłobuck 7925 29980 9520 47425 1,1zbliżone do 0,00 0,00 0,00 0,00 0,0naturalnego 0 0 0 0 0,0zniekształcone 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0 0 0 0,0zdegradowane 15,05 50,56 0,00 65,61 0,41640 13130 0 14770 0,3bory naturalne 1831,04 2719,93 1135,43 5686,40 35,6mieszane 205340 958740 422435 1586515 36,5zbliżone do 0,00 1,75 0,00 1,75 0,0naturalnego 0 380 0 380 0,0zniekształcone 0,71 0,00 0,00 0,71 0,00 0 0 0 0,0zdegradowane 225,67 166,44 60,28 452,39 2,829935 53730 21955 105620 2,4lasy naturalne 2490,89 2910,01 2278,60 7679,50 48,1mieszane 260450 1020965 800270 2081685 47,9i olsy zbliżone do 0,00 0,00 0,77 0,77 0,0naturalnego 0 0 175 175 0,0

99ObrębnadleśnictwoGrupasiedliskForma stanusiedliskaPowierzchnia/ miąższośćWiek 80 latOgółemOgółem[%]1 2 3 4 5 6 7 9c.d. zniekształcone 0,00 0,00 0,00 0,00 0,0Nadleśnictwo 0 0 0 0 0,0Kłobuck zdegradowane 112,19 72,77 11,83 196,79 1.28535 24950 3110 36595 0.8lasy naturalne 448,30 639,41 562,54 1650,25 10,3OlJ i Lł 46990 226025 198710 471725 10.8zbliżone do 0,00 0,00 0,00 0,00 0,0naturalnego 0 0 0 0 0,0zniekształcone 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0 0 0 0,0zdegradowane 25,82 2.18 3,33 31,33 0.22340 510 1085 3935 0.1ogółem naturalne 4829,43 6364,71 4009,30 15203,44 95.3520705 2235710 1430935 4187350 96.3zbliżone do 0,00 1,75 0,77 2,52 0,0naturalnego 0 380 175 555 0,0zniekształcone 0,71 0,00 0,00 0,71 0,00 0 0 0 0,0zdegradowane 378,73 291,95 75,44 746,12 4,742450 92320 26150 160920 3,7100%90%80%70%Stan siedlisk leśnych60%50%40%30%zdegradowanezniekształconezbliżone do nat.naturalne20%10%0%Obręb Kłobuck Obręb Parzymiechy NadleśnictwoStan siedlisk leśnych w obrębach.

100[ha]9000Stan siedlisk w STL800070006000500040003000zdegradowanezniekształconezbliżone do nat.naturalne200010000bory bory mieszane lasy mieszane lasyUdział siedliskowych typów lasu i stan siedlisk leśnych w Nadleśnictwie.

101F. Wytyczne do organizacji gospodarstwa leśnego, regulacjiużytkowania oraz wykonywania prac leśnychOgólne zasady prowadzenia gospodarki leśnej określa „Polityka leśna państwa”przyjęta przez Radę Ministrów z 22.IV. 1997 roku. Zakłada ona prowadzeniezrównoważonej wielofunkcyjnej gospodarki leśnej tzn. działalności zmierzającej doukształtowania struktury lasów i ich wykorzystania w sposób i tempie zapewniającymtrwałe zachowanie ich bogactwa biologicznego, wysokiej produkcyjności orazpotencjału retencyjnego i żywotności.W związku z tym opracowany został program „Polskiej Polityki KompleksowejOchrony zasobów Leśnych” a także opracowano kryteria i indykatory trwałego izrównoważonego rozwoju lasów dostosowane do specyfiki polskiego leśnictwa.Polityka ta obejmuje trzy główne komponenty: technologiczny, edukacyjny i badawczy.Na gruntach Nadleśnictwa, poza obszarami SOO, zinwentaryzowano 18 siedliskprzyrodniczych ważnych dla Wspólnoty, z których część (oznaczone symbolem *) maznaczenie priorytetowe. Zasady gospodarowania w tych siedliskach należy uzgodnić zwłaściwym dla regionu Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska. Użytkowaniegospodarcze i ochronę należy prowadzić w oparciu o dostępne materiały tematycznetworzone na potrzeby planów ochrony obszaru Natura 2000 (zwłaszcza tychpołożonych w zasięgu Nadleśnictwa, które te siedliska posiadają).Komponent technologiczny: obejmuje działania na rzecz ochronyróżnorodności biologicznej (ochrony przyrody) oraz promocji bezpieczniejszych niżdotąd technik prac leśnych. Działania te maja na celu umożliwienie kierowaniagospodarką leśną w pełnej zgodności z postulatami ochrony przyrody. Cel ten będzieosiągany przez:zachowanie ekosystemów leśnych w stanie zbliżonym do naturalnego,restytucje obecnie zniekształconych i zdegradowanych ekosystemów leśnych,ochronę różnorodności biocenoz leśnych,wzmaganie korzystnego wpływu lasów na środowisko przyrodnicze orazharmonizowanie społecznego i gospodarczego rozwoju kraju z racjonalną ochroną iwykorzystaniem zasobów leśnych.Komponent edukacyjny: uznaje się za priorytetowy, a to z uwagi na potrzebęprzygotowania służb leśnych LP i PN do podjęcia nowych zadań i przyrodniczegodoskonalenia zadań już wykonanych. W jego ramach planuje się:1. Utworzenie „Centrów Edukacji Przyrodniczo - Leśnej”.2. Opracowanie programów edukacyjnych:a) dla służb inżynieryjnych leśnictwa, w zakresie parków narodowych, administracjipaństwowej, szkolnictwa, dotyczących:prosozologicznego modelu gospodarki leśnej,ochrony różnorodności i złożoności biologicznej w lasach,systemów informacji przestrzennej (GIS) i teledetekcji w ochronie iplanowaniu przestrzeni leśnej,b) dla potrzeb kształcenia dyplomowego w zakresie „ochrony zasobów leśnych”,c) dla poziomu „poniżej” inżynierskiego w zakresie ogólnoekologicznym i zeszczególnym uwzględnieniem ochrony przyrody w lasach.

1023. Działalność wydawnicza w zakresie ochrony przyrody w lasach obejmującą zestawypodręczników, materiałów szkoleniowych, czasopism popularnonaukowychprzeznaczonej dla młodzieży szkolnej i innych odbiorców.Wytyczne w tym zakresie w minimalnym zakresie dotyczą pojedynczychnadleśnictw, a spoczywają głównie na uczelniach leśnych, stowarzyszeniachnaukowych, organizacjach ekologicznych, parkach narodowych czy leśnychkompleksach promocyjnych.Program badawczy: miałby za zadanie wspieranie programu bezpiecznychśrodowiskowo technologii i tworzenia podstaw prosozologicznego modelu gospodarkileśnej w warunkach niepewności i zmian w środowisku globalnym.Podstawowe wytyczne i zasady dotyczące gospodarowania w lasach można ująćw następujących punktach:zachowanie całej naturalnej zmienności przyrody leśnej i funkcjonowaniaekosystemów leśnych w stanie zbliżonym do naturalnego z uwzględnieniemkierunków ewolucji w przyrodzie;odtworzenie zbiorowisk zdegradowanych i zniekształconych metodami hodowli iochrony lasu przy wykorzystaniu, w miarę możliwości, sukcesji naturalnej;utrzymanie i wzmocnienie produkcyjnych funkcji lasów (użytkowanie główne iuboczne);ochrona i zachowanie różnorodności biologicznej oraz bogactwa genetycznegozbiorowisk dziko żyjących roślin, zwierząt i mikroorganizmów;utrzymanie i wzmożenie funkcji ochronnych w zagospodarowaniu lasów (zwłaszczaochrony gleby i wody);utrzymanie zdrowotności i witalności ekosystemów leśnych.W celu pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych siedlisk oraz w dążeniudo zwiększenia bogactwa gatunkowego i urozmaicenia struktury drzewostanówzastosowano jednostki regulacji użytkowania rębnego, czyli gospodarstwa zgodnie zinstrukcją urządzania lasu. Powierzchnia leśna wg gospodarstw w NadleśnictwieKłobuck przedstawia się następująco:GospodarstwoPowierzchnia[ha]Udział[%]1 2 3Gospodarstwo specjalne (S) 908,68 5,7Gospodarstwo lasów ochronnych (O) 11373,39 70,9Gospodarstwo przebudowy w lasach ochronnych (R) 16,25 0,1Gospodarstwo przerębowo -zrębowe (GPZ) w lasachgospodarczych na siedliskach LMśw, LMw, Lśw, Lw, 2772,27 17,3OLJ, LŁGospodarstwo zrębowe (GZ) w lasach gospodarczychna siedliskach Bśw, BMśw, BMw, Ol969,40 6,0Ogółem Nadleśnictwo 16039,99 100,0

103Do gospodarstwa specjalnego zaliczono:istniejące rezerwaty,wyłączone drzewostany nasienne,plantacyjne uprawy nasienne i plantacje nasiennedrzewostany zachowawcze,lasy stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrodylasy na powierzchniach badawczych i doświadczalnychlasy na siedliskach łęgowych i bagiennychlasy na terenach ośrodków wypoczynkowychW gospodarstwie specjalnym, ochronnym i przebudowy etat wynika z potrzebhodowlanych stwierdzonych na gruncie przez taksatorów i uzgodnionych z terenowąsłużbą leśną.Pełna i wszechstronna charakterystyka użytkowania rębnego w poszczególnychgospodarstwach oraz inne elementy wchodzące w skład gospodarowania, zostałyomówione w Opisaniu ogólnym Planu Urządzenia Lasu.Proekologiczne zasady gospodarowania zawarte są w „Wytycznych w sprawiedoskonalenia gospodarki leśnej na podstawach ekologicznych” (Zarządzenie nr 11ADyrektora Generalnego LP z dnia 11 maja 1999 r.).W zakresie szkółkarstwa zaleca się między innymi :zakładanie czasowych małych szkółek śródleśnych i szkółek podokapowychrewitalizacja mikoryz w szkółkach używanych dłużej niż 10 latograniczenie herbicydów i innych środków chemicznych w pielęgnacji szkółek nakorzyść zabiegów mechanicznych i metody termicznej (parowanie gleby)eliminację stosowania chemicznych środków owadobójczychzmniejszenie kwater produkcyjnych w szkółkach zespolonych przez wprowadzeniezadrzewień ochronnych w formie pasówPrzy odnawianiu lasu zaleca się:preferowanie odnowienia naturalnego, o ile skład gatunkowy drzewostanówmacierzystych odpowiada składowi docelowemu i ma odpowiednią jakośćhodowlaną, a stan gleby i runa pozwala na odnowienie naturalne,preferowanie punktowego i płytkiego przygotowania gleby.Przy pielęgnacji i ochronie drzewostanów zaleca się :stosowanie cięć selekcyjnych o charakterze grupowym (popieranie biogrup).zaniechanie cięć schematycznych.w przypadku zagrożenia chorobami grzybowymi (huba korzeni, opieńkowa zgniliznakorzeni) stosowanie podczas zabiegów postępowania hodowlano - profilaktycznego,a w uzasadnionych przypadkach stosowanie preparatów biologicznych z grzybamikonkurencyjnymi .ograniczenie stosowania insektycydów tylko do drzewostanów narażonych nazamieranie lub istotne szkody gospodarcze powodowane przez owady.

104Przy użytkowaniu lasu zaleca się :Stosowanie technologii przyjaznych dla środowiska.dostosowanie metod wyróbki i zrywki do lokalnych warunków tak byzminimalizować powstające szkody zarówno dotyczące gleby jak i pozostających napowierzchni drzew (stosowanie zrywki konnej jako najmniej szkodliwej dlaśrodowiska).dostosowanie okresów pozyskania drewna do terminów najmniejszego zagrożenia odowadów, grzybów, wiatrów itp.. oraz możliwości wykorzystania przez zwierzynęcienkiej kory na drzewach leżących.unikać metod oznakowania drzew polegających na ich ranieniu (z wyjątkiem drzewprzeznaczonych do usunięcia).wprowadzenie do powszechnego stosowania w piłach spalinowych i środkachtechnicznych bioolei w celu uniknięcia skażenia gleby.planowanie prac z zakresu użytkowania tak by nie kolidowały one z ekologicznymiuwarunkowaniami środowiskowymi takimi jak: stanowiska roślin chronionych irzadkich, miejsca lęgowe i bytowe chronionych zwierząt. Stanowiska archeologicznenależy chronić ograniczając wykonywane na czynności do niezbędnego minimumbez użycia ciężkiego sprzętu. W przypadku cięć wymuszonych względamisanitarnymi należy projektować szlaki zrywkowe omijające te miejsca.

105G. Plan działań z zakresu ochrony przyrody1. Kształtowanie stosunków wodnychPodstawową funkcją w ramach wodochronności jest retencyjność zapewniającarezerwy wody w okresach jej niedoboru oraz zatrzymująca nadwyżki w okresach jejnadmiaru i zagrożenia powodziowego. Woda zatrzymywana jest głównie w glebie, aleduże znaczenie ma również zatrzymywanie opadów w koronach drzew oraz„wyczesywanie” mgły. W ramach poprawienia retencyjności należy zwrócić uwagę nanastępujące zadania:Podniesienie retencyjności gleb leśnych poprzez przebudowę drzewostanówzmierzające do dostosowania składu gatunkowego drzewostanów do siedlisk iprzeciwdziałania degradacji gleby.W możliwie jak najkrótszym czasie odnawianie wylesień spowodowanychoddziaływaniem szkodliwych czynników biotycznych i abiotycznych. Takżepowierzchni pozrębowych.Współdziałanie z administracją terenową, by w ramach planów zagospodarowaniaprzestrzennego gmin przywrócić las w wylesionych zlewniach potoków i strefachwododziałowych np. poprzez dostarczanie sadzonek dla odbiorców indywidualnych.Nieco innym zagadnieniem łączącym się również z podniesieniem retencyjnościterenów leśnych są melioracje wodne związane dotychczas jednostronnie tylko zodwodnieniem gruntów. Celem melioracji winno być polepszenie warunkówwilgotnościowych gleby, przy czym nie należy osuszać bagien, młak i torfowisk.Zabiegi należy dostosować ściśle do lokalnych warunków. W miarę możliwości należystosować zabudowę biologiczną (wprowadzać gatunki fitomelioracyjne). Na rowachmelioracyjnych powinien działać sprawny system zastawek.Inną z form działań miejscowych mających na celu gromadzenie izatrzymywanie zasobów wodnych jest mała retencja. Zabiegi małej retencji mają służyćprzede wszystkim zapobieganiu ujemnym skutkom okresowych anomalii pogodowych,a także zapewniają miejsce bytowania, rozmnażania i zimowania wielu gatunkompłazów. Stanowią również ważny element siedliska dla ptaków i ssaków leśnych.Gromadzenie i zatrzymywanie wody można uzyskać poprzez stosowanie zabiegówtechniczno-budowlanych i gospodarczych. Dla dłuższego zatrzymania wody wobniżeniach terenu i zwiększenia jej objętości można pogłębić istniejące oczka wodne.Dogodną lokalizacją dla małych zbiorników retencyjnych są doliny małych cieków,które po uprzednim wybudowaniu progów i przetamowań w kaskadowym układziezabudowy magazynują zasoby wodne i spowalniają jej przepływ. Dla drzewostanówstworzone są w ten sposób dogodniejsze warunki mikroklimatyczne. Nadleśnictwobierze udział w programie Generalnej DLP „Zwiększanie możliwości retencyjnych orazprzeciwdziałanie powodzi w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych”.Plan zagospodarowania przestrzennego gmin przy przeznaczaniu terenów podzabudowę powinien przewidywać doprowadzenie tam infrastruktury komunalnej(wodociągi i kanalizacja). Udzielanie ewentualnych zezwoleń powinno byćuwarunkowane zobligowaniem właściciela do utylizacji ścieków (stosowaniebiopreparatów do podczyszczania szamb, wybudowanie przydomowej oczyszczalniścieków). Konieczny jest udział nadleśnictw w opiniowaniu planów zagospodarowaniaprzestrzennego gmin.

106Do zagadnień kształtowania stosunków wodnych można wliczyć równieżochronę śródleśnych bagien, mszarów, torfowisk, źródlisk, młak itp. wraz z ich florą ifauną w formie użytków ekologicznych. W Nadleśnictwie jak i w gminachzastosowana została ta formy ochrony obszarowej.2. Kształtowanie granicy rolno – leśnejZagadnieniem związanym z kształtowaniem granicy polno-leśnej jestprzestrzenne zagospodarowanie terenów w pobliżu lasów, głównie lokalizacjabudownictwa mieszkaniowego i zagrodowego na terenach enklaw wśród kompleksówleśnych lub wzdłuż granicy z lasami. Pojawienie się budynków mieszkalnych i zagródgospodarskich powoduje zubożenie bogactwa fauny i flory w strefie ekotonowej,następuje zakłócenie spokoju, wydeptywanie brzegów lasu, pojawienie się szkodnikóww postaci wałęsających się psów i kotów. Nieprzemyślane decyzje lokalizacyjnepowodują problemy związane z doprowadzeniem mediów do domów lub na placbudowy, kłopoty ze zbudowaniem nowej drogi dojazdowej, odprowadzeniem ścieków,wywozem śmieci i nieczystości oraz grodzeniem osiedli. Dlatego też urzędy gminwydające decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu przyszłemuinwestorowi winny wymagać właściwego zlokalizowania budynku na działce (budynekoddalony od ściany lasu o co najmniej dwie wysokości drzewostanu), przebieguwszystkich sieci medialnych, lokalizacji miejsc gromadzenia śmieci i odprowadzaniaścieków. Przyszły inwestor powinien wskazać wszystkie te lokalizacje poparteodpowiednią dokumentacją z zakładu energetycznego, gazowniczego, nadleśnictwa,zarządu dróg itp.Przy pracach związanych ze sporządzaniem i aktualizacją planów,przestrzennego zagospodarowania urzędy gmin winny zasięgać opinii przedstawicielinadleśnictwa w sprawach wyznaczania terenów pod budownictwo mieszkaniowe,rekreacyjne, infrastrukturę techniczną itp.W studiach tych proponuje się m.in. zwiększenie lesistości gmin poprzezprzeznaczenie nowych obszarów pod zalesienia oraz zmniejszenie stopnia rozproszeniai rozdrobnienia lasów, a tym samym tworzenie korytarzy ekologicznych. Jest tobezpośrednio związane z kształtowaniem granicy polno-leśnej. Do zalesieńpredysponowane będą obszary następujących kategorii:a) grunty na glebach najsłabszych klas: VIz, VI i V,b) grunty rolne stanowiące wyraźną ingerencję w strukturę istniejącychlasów.Należy również zauważyć, że w ostatnim czasie rozpowszechnia się tendencjado zalesiania gruntów rolnych wśród osób prywatnych. Wiąże się to z brakiemopłacalności produkcji rolnej na małych działkach. Wskaźnikiem tego jest stale rosnącypopyt na sadzonki drzew leśnych.3. Kształtowanie strefy ekotonowejEkoton to pas przejściowy na styku dwóch biocenoz, odznaczający się częstowiększym bogactwem flory i fauny niż sąsiadujące ze sobą ekosystemy. Szczególniebogate są szerokie ekotony będące miejscem bytowania gatunków charakterystycznychdla obu sąsiadujących biocenoz oraz tzw. gatunków stykowych.Ekoton spełnia wiele funkcji, głównie biologicznych i ochronnych. Biologicznafunkcja ekotonu związana jest z występowaniem większej grupy zwierząt kręgowych ibezkręgowców, większym bogactwem zespołów roślinnych. Ochronna funkcja ekotonu

107polega na ograniczaniu ujemnego wpływu środowisk terenów otwartych na środowiskoleśne, min. chroni przed hałasem, stanowi barierę dla huraganowych wiatrów, pożarów,łagodzi ekstremalne zmiany temperatur, spełnia rolę filtra dla różnego rodzaju imisjiprzemysłowych aerozoli i gazów wnikających do wnętrza lasu. Strefy ekotonowedziałają korzystnie na estetykę monotonnych kompleksów leśnych.Zgodnie z ekologicznymi zasadami gospodarki leśnej zaleca się tworzenie naobrzeżach lasu pasa ochronnego o szerokości 20 - 30 m, złożonego z roślinności zielnej,krzewów, niskich drzew i luźnego piętra górnego jako strefy ekotonowej. Należyplanować i zakładać strefy ekotonowe (zewnętrzne i wewnętrzne) szczególnie ważne sąwewnętrzne strefy ekotonowe dla dużych jednogatunkowych drzewostanów iglastychnarażonych na szkodliwe działanie wiatru oraz strefy ekotonowe wzdłuż arteriikomunikacyjnych, a także w lasach przeznaczonych do masowej rekreacji.Przy zakładaniu tych stref należy stosować gatunki drzew i krzewów liściastychzgodnych z siedliskowym i gospodarczym typem drzewostanu, stosować rozluźnionąwięźbę sadzenia i bardziej intensywne zabiegi pielęgnacyjne prowadzące do powstaniapełnej warstwowej struktury drzewostanu. Należy dążyć aby zewnętrzne obrzeża lasuoraz lasy wzdłuż gruntów nieleśnych wewnątrz kompleksu leśnego były maksymalniewypełnione przez roślinność zielną, krzewy i drzewa w układzie pionowym ipoziomym.W tym celu należy:wykorzystywać istniejące odnowienia naturalne różnych gatunków drzew i krzewów,sadzić możliwie wiele gatunków drzew i krzewów rodzimego pochodzeniawłaściwych dla danego siedliska,stosować przede wszystkim drzewa i krzewy światłożądne odporne napodkrzesywanie i zgryzanie oraz działanie wiatru i mrozu. Gatunki te powinnywyróżniać się dużymi walorami estetycznymi i pokarmowymi (rośliny miododajne)oraz dawać dobre schronienie dla zwierząt,stosować dla krzewów zmieszanie grupowe (5-10 sadzonek jednego gatunku wjednej grupie),stosować luźniejszą więźbę sadzenia,wykonywać częstsze i silniejsze cięcia pielęgnacyjne w celu wykształcenia drzew zsilnym ugałęzionym pniem i silnym systemem korzeniowym,Przy sposobie zagospodarowania lasu opartym na rębniach częściowych (a takiprzeważa w Nadleśnictwie) strefa ekotonowa kształtowana jest automatycznie. Należyjedynie w trakcie zabiegów pielęgnacyjnych i hodowlanych na obrzeżach lasu stosowaćsilniejsze cięcia umożliwiające wnikanie światła do wnętrza lasu i tworzenie wyżejopisanego pasa. W trakcie cięć należy popierać zwłaszcza drzewa silnie ukorzenione iugałęzione, mimo ich złej jakości technicznej. Konieczność sztucznego zakładania tejstrefy występuje tylko w przypadku, gdzie z przyczyn sanitarnych doszło do zrębówzupełnych. Należy wtedy stosować wyżej podane zasady.4. Ochrona bioróżnorodnościRóżnorodność na wszelkich poziomach, bogactwo genetyczne, zgodność zwarunkami siedliskowymi czy rodzime pochodzenie są czynnikami wzmacniającymitrwałość lasu. Ochrona tej bioróżnorodności, gdzie ona występuje i przywracanie jej wmiejscach gdzie została zachwiana należy do podstawowych działań współczesnegoleśnictwa.

108Ochrona różnorodności biologicznej jest realizowana w oparciu o obowiązującew Lasach Państwowych zarządzenia i instrukcje. Do najważniejszych z nich należą dwazarządzenia Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych: nr 30 z 1994 r. (w sprawieLeśnych Kompleksów Promocyjnych) oraz nr 11A z 1999 r.Ochrona różnorodności biologicznej powinna przebiegać na wszystkichpoziomach.Na poziomie krajobrazu należy dążyć do zachowania naturalnych formkrajobrazu jakimi są: różne typy lasu (bory, lasy liściaste, olsy i łęgi), śródleśne łąki,bagna, torfowiska, wrzosowiska itp. oraz twory przyrody nieożywionej (wychodnieskalne, jaskinie). Poprzez kształtowanie strefy ekotonowej należy dążyć doharmonizowania przejść pomiędzy różnymi biotopami (formami krajobrazu).Na poziomie ekosystemu należy jak najszerzej chronić i wykorzystywać whodowli lasu zmienność mikrosiedlisk. Mikrosiedliska zajmujące nieraz bardzo małepowierzchnie należy wykorzystywać do wprowadzenia cennych gatunkówdomieszkowych. Chronić należy małe ekosystemy wilgotne jak młaki, źródliska,bagienka, torfowiska, mszary będące środowiskiem występowania rzadkiej flory ifauny.Różnicowanie drzewostanów zgodne z warunkami naturalnymi polega nautrzymaniu odpowiedniej struktury gatunkowej, wiekowej, warstwowej i przestrzennej.Zapewnieniu takiej różnorodności drzewostanów ma służyć odpowiednio prowadzonagospodarka leśna, a szczególnie rębnie złożone dostosowane do siedliska i drzewostanuw taki sposób by stworzyć najlepsze warunki dla odnowienia i rozwoju lasu.Wykonywane cięcia należy dostosować do konkretnych warunków lokalnych. Przycięciu uprzątającym wskazane jest pozostawienie w formie biogrup fragmentówdrzewostanów (ok. 5%) o najlepszej żywotności (odpornych na wiatr, zgorzel słonecznąitp.) Wzbogaceniu różnorodności drzewostanów ma również służyć pozostawienieniektórych starych drzew do ich fizjologicznej starości, a nawet biologicznej śmiercioraz pozostawienie wybranych drzew martwych (szczególnie dziuplastych), jakosiedziby licznych organizmów decydujących o bogactwie i procesach samoregulacji wprzyrodzie.Na poziomie gatunkowym ochrona różnorodności może dotyczyć warstwydrzew, krzewów czy runa. W przypadku drzew chodzi głównie o wzbogacenie składugatunkowego drzewostanów. Cenne domieszki (np. fitomelioracyjne) korzystniewpływają na trwałość lasów, ale przy ich wprowadzaniu należy się kierowaćwymaganiami siedliskowymi i klimatycznymi poszczególnych gatunków(wykorzystanie mikrosiedlisk). W przypadku rzadkich czy chronionych gatunkówkrzewów czy roślin runa należy zabiegi hodowlane w drzewostanie podporządkowaćochronie tych stanowisk .W zróżnicowanym środowisku leśnym występuje również większaróżnorodność gatunków zwierząt. Między innymi bardzo wiele gatunków jestzwiązanych z martwą i butwiejącą tkanką drzew, stąd korzystne jest pozostawianiepewnej ilości martwych drzew w lesie do ich mineralizacji.Na poziomie genetycznym należy dążyć do zachowania możliwie jaknajszerszej puli genowej, co sprzyja zwiększeniu odporności na zmieniające się warunkistresogenne, poprzez rozszerzenie bazy genowej biorącej udział w selekcji naturalnej.Wskazane jest zatem na możliwie jak największych obszarach zachowywanie

109różnorodności genowej. Można to osiągnąć przez maksymalne wykorzystanieodnowienia naturalnego pochodzącego od jak największej liczby osobników.Prowadzona w lasach gospodarka selekcyjna dążąca do wyodrębnienianajcenniejszych ekotypów gatunków drzew leśnych również wpływa na zachowaniezasobów genowych. W związku z tym, że selekcję prowadzi się w kierunkupopulacyjnym, a nie osobniczym nie zachodzi obawa zawężenia puli genowej.5. Rozwój rekreacji i turystykiW bieżącym okresie gospodarczym prace w zakresie zagospodarowaniaturystycznego należy skoncentrować na:1. Ograniczaniu uciążliwości dla środowiska leśnego już istniejących obiektów iurządzeń turystycznych. Do działań tych zaliczyć można: sprawne gromadzenie iwywóz śmieci, likwidacja dzikich wysypisk śmieci. Należałoby w tym zakresiewspółpracować z gminami, które podobne postulaty przedstawiają w „Studiachzagospodarowania przestrzennego”.2. Podnoszenie standardu obsługi ruchu turystycznego poprzez:budowę wiat i schronów przeciwdeszczowych na długich odcinkach szlaków,-wyznaczanie miejsc do palenia ognia, oraz w miarę możliwości zapewnienieopału (odpłatnie),wyznaczenie nowych ścieżek przyrodniczych (dydaktycznych),ustawienie tablic informacyjnych, oraz poprowadzenie ścieżek do ciekawych tworówprzyrody, kapliczek, źródeł wody itp.wyznaczenie tras dla narciarstwa biegowego i turystycznego, ścieżkami o długimzaleganiu pokrywy śnieżnej i nie wykorzystywanymi do zrywki oraz transportudrewna,zapobieganie naturalnej sukcesji punktów widokowych przy szlakach turystycznych,wzrastająca popularność jazdy konnej powinna sprzyjać rozważeniu możliwościwyznaczenia szlaków do jazdy konnej na terenie nadleśnictwa,wydawanie informatorów o atrakcjach czekających na turystów w lasachnadleśnictwa,zapewnienie miejscom o szczególnie dużej koncentracji turystów obsługigastronomicznej.Uregulowania wymaga problem sportów motocyklowych (postulowane jestzdecydowane egzekwowanie zakazu ruchu pojazdów mechanicznych na terenachleśnych).Główna część ruchu turystycznego koncentruje się obecnie w okolicach miasttakich jak Częstochowa, Krzepice i Wręczyca Wielka. Należy zatem przygotowywaćinfrastrukturę turystyczną na odpowiednim poziomie zaspokajającym rosnący ruchturystyczny, aby rozwój różnych form turystyki przebiegał w sposób kontrolowany niestwarzając licznych zagrożeń dla ekosystemów leśnych, unikatowych nieraz wartościprzyrodniczych i prowadzonych zabiegów gospodarczych. W związku z tym korzystnebyłoby, aby rozwój turystyki przebiegał przy współpracy Nadleśnictwa z lokalnymiwładzami samorządowymi. Nadleśnictwo musi mieć możliwość opiniowaniaprzedsięwzięć z tego zakresu mających miejsce w pobliżu lasów ALP a bezwzględniegdy przebiegają przez jego teren.

1106. Edukacja ekologicznaWyniki badań naukowych świadczą o dużej zależności między stanemświadomości ekologicznej społeczeństwa, a stanem środowiska. Wynika z nich także,że różne działania przyjazne środowisku są podejmowane przez ludzi tym chętniej, imwyższa jest ich świadomość przyrodnicza. Sposobem na osiągnięcie pożądanego stanuświadomości społecznej jest realizacja planowych programów edukacji ekologicznej,obejmująca wszystkie grupy społeczne, wykorzystująca wszystkie strukturyedukacyjne, formalne i nieformalne. Trzeba zdawać sobie jednak sprawą że na efektyedukacji ekologicznej trzeba czekać latami. Oddziaływaniem edukacyjnym należy objąćcałe społeczeństwo z priorytetem dla szkolnictwa formalnego.Edukacyjna działalność Nadleśnictwa może przybierać różne formy np.:założenie własnej strony internetowej,publikacje naukowe i popularnonaukowe w czasopismach leśnych i przyrodniczych,publikacje w prasie lokalnej,udział w audycjach radiowych i telewizyjnych (zwłaszcza w programach lokalnych)wydawanie folderów, informatorów itp. o tematyce ekologicznejorganizowanie spotkań w klubach, szkołach, w plenerze z wykorzystaniem ścieżekedukacyjnych itp.Należy również postulować rozszerzenie działań proekologicznych pozanadleśnictwem. Dotyczy to szczególnie szkolnictwa, które może nawiązać współpracę zleśnictwem. Może to przebiegać np. przez:unowocześnienie programu z przedmiotu „Ochrona i kształtowanie środowiska”zwłaszcza w szkołach gdzie nie ma biologii w ogóle, takich jak technika czyzasadnicze szkoły zawodowe,wspieranie inicjatywy organizowania klas ekologicznych oraz tworzenie programówautorskich zarówno w szkołach podstawowych jak i średnich,wejście w porozumienie z zakładami pracy, w których działają wzorcowe urządzeniaproekologiczne aby przeszkoliły pracowników do oprowadzenia wycieczekszkolnych i poprowadzenia lekcji poglądowych,wybranie miejscowości do których mogłyby przyjeżdżać szkoły z terenuwojewództwa i z innych regionów Polski na kilkudniowe szkolenia w dobrzezorganizowanych zielonych szkołach.zinwentaryzowanie zawartości bibliotek szkolnych i pedagogicznych, orazdofinansowanie tych bibliotek, które mogłyby stać się małymi centrami edukacjiekologicznej w swoim najbliższym rejonie,Jednym z środków edukacji ekologicznej są również ścieżki przyrodnicze idydaktyczne. Obecnie na obszarze Nadleśnictwa istnieją ścieżki dydaktyczne Bardzokorzystne jest opracowanie i wydanie folderów lub przewodników do tych ścieżek.Opracowania takie powinny zawierać nie tylko precyzyjny opis terenu, osobliwościprzyrodniczych, ale również sugestie jakiego rodzaju zajęcia można na tym terenieprzeprowadzić.

111Ważnym elementem edukacji ekologicznej docierającym do wszystkichturystów są tablice informacyjne. Powinny one jednak zawierać podane w atrakcyjnejformie informacje o osobliwościach przyrodniczych i kulturowych. Unikać należy tablicz samymi zakazami. Dotyczy to również tablic informujących o pracach z zakresugospodarki leśnej. W obecnym czasie gdy wycięcie pojedynczego drzewa budzi nierazszereg kontrowersji i protestów, wynikających często z braku dostatecznej wiedzy zzakresu biologii lasu, celowe jest uzupełnienie tablic zakazujących wstępu z powoduprac leśnych o takie informacje jak: rodzaj wykonywanego zabiegu, jego cel orazuzasadnienie konieczności jego wykonania. Ważne jest umieszczanie takich informacjizwłaszcza w miejscach o dużym natężeniu ruchu turystycznego. Pozwoli to rozwiaćszereg wątpliwości u osób stykających się z takimi pracami, jak również podnieśćpoziom ich wiedzy na ten temat.Opracowała: mgr inż. Aleksandra Jasińska-M`Bodj

112MapyZgodnie z obowiązującą instrukcją, wykonana została mapa sytuacyjno –przeglądowa walorów przyrodniczo – kulturowych, na bazie mapy funkcji lasu w skali1 : 50 000.Zawartość mapy1. Prawne formy ochrony przyrodyrezerwaty przyrodylasy ochronneparki krajobrazoweobszary chronionego krajobrazupomniki przyrodyużytki ekologicznestanowiska roślin i zwierząt chronionych2. Obiekty projektowane do objęcia ochroną prawną.3. Obiekty o nadzwyczajnych walorach przyrodniczych i kulturowychlasy o charakterze zbliżonym do naturalnegolasy o szczególnym bogactwie przyrodniczymmiejsca występowania rzadkich gatunków roślin i zwierząttereny źródliskowemiejsca kultu religijnegomiejsca historycznezabytki kultury materialnejobiekty pamięci narodowejmiejsca widokoweinne obiekty zasługujące na ochronę4. Obiekty badawcze i edukacyjnepowierzchnie badawcześcieżki przyrodnicze i edukacyjne

113LiteraturaAlexandrowicz B.W. Typologiczna analiza lasu. PWRiL, Warszawa 1972.Amann G. Rośliny runa. Multico Oficyna Wydawniczo Warszawa 1997.BULiGL O/Kraków Plan Urządzenia Lasu Nadleśnictwa Kłobuck na lata 2009-2018, BULiGL O/Kraków.Cieśla R.Blask dawnych Krzepic, op.cit.Fonder W.Wstępne zalecenia do przebudowy drzewostanów położonych w strefie ekotonowej wzdłużautostrad. Postępy techniki w leśnictwie. Wydawnictwo Świat. Warszawa 1997 .Głowaciński Z. (red.) Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. PAN Kraków1992.Głowaciński Z. (red.) Polska czerwona księga zwierząt. PWRiL Waeszawa1992.Grzywacz A. i inni Problemy realizacji proekologicznego modelu leśnictwa metodami aktywnej gospodarki leśnej.Materiały kursu zorganizowanego dla pracowników LP na zlecenie Biura Grantu GlobalEnviromental Facility. Wydawnictwo SGGW. Rogów - Warszawa 1995.IBL Warszawa Rejestr bazy nasiennej w Polsca. Warszawa 1996Instytut Geologiczny Mapa Geologiczna Polski (Mapa podstaw 1: 50 000 ark. Kraków).Warszawa 1979.Janusiewicz A.Baza gastronomiczna w Polsce w obiektach noclegowych turystyki, InstytutTurystyki, W-wa 2004M. Wrzalik Dokąd na weekend, [w:] Dziennik Zachodni, 28 kwietnia 2005.Majewski J. Agroturystyka to też biznes, wyd. fundacja Wspomagania Wsi, W-wa 2004.Mańka K. Fitopatologia leśna. PWRiL. Warszawa 1992Marek A.Jak uchronić granice polno-leśne przed zabudowaniem.Matuszkiewicz W. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. PWN, Warszawa 1982.Min. Gosp. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 13 czerwca 2001, Dz. U., nr 62, poz. 633Mirek Z i inni Vascular plants of Poland a checklist. Polish Academy of Sciences. Kraków 1995.MOŚZNiL Polityka Leśna Państwa. Wydawnictwo Świat. Warszawa 1997 .Pancer-Kotejowa E i inni Rośliny Naczyniowe runa leśnego A.R. w Krakowie 1996.Piersiak T. Krzepice. Miasteczko z inwestycjami w tle, [w:] Gazeta Wyborcza, 23 grudnia 2004.Piotrowski J. P., IdziakW.Kultura bogactwem turystyki wiejskiej, wyd. Fundacja Wspomagania Wsi, W-wa2004Praca zbior.Strategia rozwoju turystyki w województwie śląskim na lata 2004-2013 (dalej:Strategia…),praca zbiorowa, wyd. Zarząd Województwa Śląskiego, Katowice 2004PUP Taxus.cOperat Glebowo-Siedliskowy Nadleśnictwa Kłobuck wg stanu 1.01.2004r.Przedsiębiorstwo Usług Przyrodniczo-Leśnych „Taxus”s.c.Radziejowski J. (red.) Obszary chronione w Polsce. Instytut Ochrony Środowiska. Warszaw 1996.Rykowski K.Elementy strategii ochrony bioróżnorodności w lasach.Różni autorzyOpracowania dostępne w sieci Internet.Sarul J. Polityka ochrony przyrody w Polsce - stan obecny i perspektywy. MOŚZNiL Ustroń -Warszawa 1996.Smoleński M.Zagospodarowanie obrzeży lasu - kształtowanie strefy ekotonowej. Postępy techniki wSobczak R. (red.)leśnictwie. Wydawnictwo Świat Warszawa 1997.Problematyka zagospodarowania lasów o specjalnym przeznaczeniu. Postępy technikiw leśnictwie 64. Wydawnictwo Świat. Warszawa 1997.Sokołowski J. Ptaki Polski. Wydawnictwo szkolne i pedagogiczne. Warszawa 1988.Szafer W. ( red. ) Rośliny polskie. PWN, Warszawa 1986.Szafer W. ( red. ) Szata roślinna Polski. PWN. Warszawa 1982.Trampler T. ( red. ). Siedliskowe podstawy hodowli lasu. PWRiL. Warszawa 1990.Trampler T.,Tyszka J.Wawrzoniak J. (red.)Zarząd ZespołuKliczkowska A., Dmyterko E., Sierpińska A. Regionalizacja przyrodniczo- leśna, napodstawach ekologiczno-fizjograficznych. PWRiL, Warszawa 1990.Zaopatrzenie lasu w wodę przy wykorzystaniu małej retencji. Postępy techniki w leśnictwie.Wydawnictwo Świat. Warszawa 1997.Zanieczyszczenia powietrza w lasach. Sprawozdania z monitoringu technicznego.IBL. Warszawa 1989 - 1995.Jurajskich Parków Krajobrazowych w Krakowie. Praca zbiorowa. Natura i kultura wkrajobrazie Jury. Pradzieje i Średniowiecze. Kraków 1995.

114Zarzycki K.,Zawadzka D., ZawadzkiZielony R. (red.)Zielony R., Bellon S,Kazimierczakowa R. (red.) Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i roślinykwiatowe. Polska Akademia Nauk. Kraków 1993.J.Ochrona strefowa zagrożonych gatunków zwierząt. Wydawnictwo ŚwiatWarszawa 1997.Instrukcja sporządzania programu ochrony przyrody w nadleśnictwie. Warszawa1996.Rozwałka Z., Smykała J. Referaty na temat: „Polska polityka zrównoważonego rozwojulasów”. Sękocin 1995.

115Dokumentacja fotograficznaWykorzystano zdjęcia P. Krej, T. Paciepnik i inne ze zbiorów Nadleśnictwa orazdostępne w internecie.Rezerwat „Szachownica”. Ostoja siedliskowa Natura 2000.Użytek ekologiczny „Dzicze bagno”.

116Dąb – pomnik przyrody.Dąb – pomnik przyrody.

117Ols.Oczko wodne. Ochrona bioróżnorodności.

118Budynki gospodarstwa szkółkarskiego.Sadzonki drzew leśnych.

119Zakładanie gniazd odnowieniowych.Odnowione gniazdo w drzewostanie bukowym.

120Wyłączony drzewostan nasienny.Drzewo doborowe – Jodła pospolita.

121161Spałowany młodnik sosnowy.Szeliniak sosnowiec szkodnik upraw i młodników.

122Zabezpieczona uprawa przed zwierzyną łowną.Paśnik dla zwierzyny.

123Wydra Lutra lutra Brisson.Żuraw Grus grus L.

124Miejsce odpoczynku przy ścieżce dydaktycznej.Siedziba Nadleśnictwa wraz z Izbą Edukacyjną.

Kronika125

126

127

128

129

130

131

132