wojsk lÄ dowych - Polska Zbrojna

przegląd NR 02 (059)KWARTALNIKwrzesień 2012wojsk lądowychCena 18 zł (w tym 5% VAT)ISSN 1897-8428str. 34Implementacjastandardu wymianydanych LINKEksploatowane w poszczególnych rodzajach sił zbrojnychsystemy wspomagania dowodzenia mają ograniczonązdolność wymiany informacji.

OD REDAKCJIprzeglądwojsk lądowychwrzesień 2012 | NR 02 (059)SzanowniCzytelnicy!W letnich miesiącach, będących czasem wakacji i urlopów, warto także wspomniećo kilku ważnych rocznicach chwały polskiego oręża. Są to między innymi zwycięskabitwa pod Grunwaldem (15 lipca 1410) oraz wiktoria wiedeńska (12 września1683), która uważana jest za jedną z dwudziestu przełomowych bitew w historiiświata. To właśnie ten dzień Wojska Lądowe wybrały na obchody swojego święta.Z kolei 1 sierpnia to rocznica zrywu powstańczego naszej stolicy (1944). Znamiennądatą jest również 15 sierpnia – Święto Wojska Polskiego uchwalone na pamiątkębitwy warszawskiej 1920 roku. Do zadumy nad pogmatwanymi losami wielu żołnierzywalczących we wrześniu 1939 oraz uczestniczących w późniejszych starciachna wschodzie i zachodzie Europy skłania rocznica wybuchu II wojny światowej. Wymienionedaty powinny pobudzić do refleksji ludzi w mundurach. Obrona Ojczyznyto nie są puste słowa – w konkretnej sytuacji trzeba podjąć zdecydowane działania,by zapewnić jej pokój i rozkwit. Dlatego już w konstytucji jest zapis (artykuł26), mówiący o tym, że Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej służą ochronie niepodległościpaństwa i niepodzielności jego terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwai nienaruszalności jego granic. Większą uwagę należałoby zatem skupićna prowadzeniu działań na obszarze kraju. Nasz udział w operacji ISAF zbliża siędo końca i polskie kontyngenty nie będą już tak liczne jak obecnie. Biorąc pod uwagęzmiany organizacyjne dokonywane w związkach taktycznych i oddziałach WojskLądowych, nie można działań obronnych postrzegać li tylko przez pryzmat obronystałej. Należy więcej uwagi poświęcić obronie manewrowej. Należy jednak pamiętać,kto będzie jej organizatorem. Poza tym wybrane elementy utworzonego ugrupowaniabojowego będą musiały bronić się w rozbudowanych pod względem fortyfikacyjnympunktach oporu i rejonach obrony, gdyż w ten sposób zapewniąosiągnięcie celu walki. Usamodzielnienie elementów ugrupowania bojowego przeztworzenie zgrupowań zadaniowych nie jest niczym nowym. Kiedyś na czas walki batalion,na przykład, był wzmacniany pododdziałami innych rodzajów wojsk i służb.Należałoby zastanowić się nad nowymi formami prowadzenia działań obronnych,gdyż Wojska Lądowe dysponują nowoczesnymi środkami walki, które powinnybyć wykorzystywane zgodnie z ich możliwościami.Analizując artykuły zamieszczane na łamach PWL, nie sposób oprzeć się wrażeniu,że nikt nie chce dzielić się swoimi przemyśleniami na temat taktyki pododdziałóww walce. A przecież doświadczenia afgańskie wskazują, że prowadzenie działańw nocy i w trudnych warunkach atmosferycznych jest normą. Dlaczego zatem nieuwzględnić ich w szkoleniu pododdziałów w kraju. Przecież wszyscy dążą do profesjonalizmuna każdym stanowisku. Milczą również ośrodki szkolenia i wyższe uczelnie,nie informując szerokiego grona czytelników o nowych trendach w realizowaniuzadań przez oddziały i pododdziały nie tylko wojsk pancernych i zmechanizowanych.Proszę mi wybaczyć ten ton, ale mimo że jestem już na uboczu spraw żywotnie związanychz obronnością naszego kraju, chciałbym, aby o formach i metodach działaniaw nowych uwarunkowaniach artykułów było jak najwięcej.Życzę zatem przyjemnej lektury.płk rez. dr Jan Brzozowskiredaktor prowadzącyAleje Jerozolimskie 9700-909 Warszawatel.: CA MON 845 365, 845 685faks: 845 503e-mail: sekretariat@zbrojni.plRedaktor naczelny:Wojciech Kiss-Orskitel.: +48 22 684 02 22e-mail: wko@zbrojni.plKierownik Wydziału WydawnictwSpecjalistycznych:Joanna Rochowicztel.: +48 22 684 52 30Redaktor prowadzący:płk rez. dr Jan Brzozowskitel.: CA MON 845 186e-mail: przeglad-sz@zbrojni.plOpracowanie redakcyjne:Katarzyna Kocońtel.: CA MON 845186Skład i łamanie:militarum studioKolportaż i reklamacje:TOPLOGISTICtel.: 22 389 65 87kom.: 500 259 909faks: 22 301 86 61email: biuro@toplogistic.plwww.toplogistic.plZdjęcie na okładce:adam roik / Combat Camera – DOSZDruk: ArtDrukul. Napoleona 4, 05-230 Kobyłkawww.artdruk.comNakład: 3000 egz.„Przegląd Wojsk Lądowych”ukazuje się od czerwca 1959 roku.

PRAWO I DYSCYPLINAPrzestępstwo znęcania się nad podwładnym lub żołnierzemrównym stopniemdr Paweł Kobes...............................................................................75Bezzałogowe statki powietrzne w Żandarmerii Wojskowejmjr Maciej Fijałka...........................................................................80INNE ARMIEpłk rez. Tomasz LewczakSposoby działaniaafgańskichpartyzantówDOŚWIADCZENIAWnioski z eksploatacji ZSU-23-4 MP Białapor. Tomasz Gabrych.....................................................................83Przygotowanie personelu Zespołu Specjalistów PRTmjr Paweł Chabielski.....................................................................87CIMIC w działaniach przeciwpartyzanckichkpt. Tomasz Kowal.........................................................................94BRDM-2rsM – założenia a rzeczywistośćkpt. Bartosz Depciuch................................................................ 100Szkolenie żołnierzy Narodowych Sił Rezerwowychkpt. Łukasz Ruta.......................................................................... 104Inżynieria wojskowa i inżynierowiemgr inż. Stanisław Kraszewski.................................................. 107INNE ARMIESposoby działania afgańskich partyzantówpłk rez. Tomasz Lewczak.............................................................. 111FelietonGenerał dywizji Zygmunt Piotr Bohusz-Szyszko (1893–1982)płk dypl. w st. spocz. Zygmunt Czarnotta.................................... 120str. 111Artykuły, które ukazały się tylkow wersji elektronicznejw zakładce: Kwartalnikina portalu www.polska-zbrojna.plRozwój systemu OPBMR w SiłachZbrojnych RPpłk dypl. Sławomir KleszczUpowszechnianie doświadczeńpaństw NATOmjr Wojciech FiderekDokumentacja obsług i remontówwojskowych pojazdów mechanicznych –wybrane aspekty cz. IIchor. sztab. Dariusz WoźniakZ praktyki zużycia i awarii w pojazdachchor. sztab. Dariusz WoźniakDziałalność edukacyjna patrolurozminowaniamjr Mirosław ZyberUżycie śmigłowców w misji ONZna Saharze Zachodniejdr Krzysztof JurekBezzałogowe pionowzloty transportowei ewakuacji medycznejppłk w st. spocz. dr inż. Jerzy GarstkaZmiana właściwości sądów wojskowychuwagi na tle art. 647 k.p.k.dr Andrzej Ważny

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plNa miarę możliwościTRENDYcji oraz sytuacji planistycznych służy do identyfikowaniaminimalnych wymagań niezbędnych doosiągnięcia określonego poziomu ambicji. Konsekwencjątych działań jest przydzielanie danympaństwom Sojuszu odpowiednich celów NATO.Zdefiniowane zdolnościW Siłach Zbrojnych RP wyodrębniono siedempriorytetowych zdolności. W wyniku analizyokreślono następujące zdolności:– dowodzenia;– rozpoznania;– rażenia;– wsparcia działań;– przerzutu i mobilności;– przetrwania i ochrony wojsk;– wsparcia układu pozamilitarnego w sytuacjachzagrożeń niemilitarnych.W ramach pięciu systemów funkcjonalnychbudowanych jest sześć z wymienionych obszarów.Zdolność do wsparcia układu pozamilitarnegow warunkach zagrożenia niemilitarnegobędzie rozwijana w obrębie wszystkich siedmiusystemów: wsparcia dowodzenia, rozpoznania,rażenia, przetrwania i ochrony wojsk, logistyki,uzupełnień i mobilizacji oraz szkolenia (rys. 1).Siły dwóch z nich – uzupełnień i mobilizacjioraz szkolenia będą uczestniczyć w rozwojuwszystkich zdolności.Ustalono organizatorów systemów funkcjonalnych,czyli tzw. supergestorów. Osoby te majązasadniczy wpływ na kierunki rozwoju uzbrojeniai sprzętu wojskowego (UiSW) danego rodzajuwojsk (co leży również w kompetencji gestora)oraz na osiąganie zdolności, ponieważ uczestnicząw konstruowaniu planów modernizacjitechnicznej SZRP.Od organizatora systemu funkcjonalnego zależąrównież planowanie i programowanie rozwojudanego systemu (zdolności) oraz podział środkówfinansowych przeznaczonych na ten cel.Z założenia ustanowienie organizatorów miałowpłynąć na uzyskanie kompatybilności systemów(dowodzenia, rozpoznania i uzbrojenia) –od poziomu taktycznego do strategicznego wewszystkich rodzajach sił zbrojnych.Wojska OPL WLąd są zaangażowane wewszystkie systemy funkcjonale oraz procesyosiągania zdolności. Jednakże zasadniczy udziałbiorą w dążeniu do uzyskania trzech zdolności,tj. rażenia, dowodzenia i rozpoznania.Zdolność do rażenia obejmuje środki zdolnedo zwalczania wszystkich zagrożeń powietrznychprzez przeciwlotnicze zestawy rakietowe(PZR), przenośne przeciwlotnicze zestawy rakietowe(PPZR) oraz środki artyleryjskie i artyleryjsko-rakietowe.Zdolność do dowodzenia natomiast wynikaz zastosowania środków kierowania ogniemoraz służących do wspierania procesu dowodzeniai koordynacji działań w przestrzeni powietrznej.Zdolność do rozpoznania to wykorzystanieurządzeń mających zapewnić środkom rażeniaOPL oraz pozostałym rodzajom wojsk informacjęo sytuacji powietrznej.Udział OPL w zapewnianiu zdolności do przetrwaniai ochrony wojsk obejmuje przede wszystkimrealizację przedsięwzięć powszechnej obronyprzeciwlotniczej. SWOPL DWLąd jest takżezaangażowane w pozostałe zdolności: wsparciadziałań, przerzutu i mobilności. Dzięki jegoudziałowi w procesie pozyskiwania UiSW (w całymcyklu życia UiSW) można kreować kierunkirozwoju wojsk OPL w celu osiągnięcia zakładanychzdolności (perspektywicznych i bieżących),służących zapewnianiu we wszystkich możliwychsytuacjach zagrożenia szeroko pojętej osłonyprzeciwlotniczej.Wpływ Szefostwa Wojsk OPL na osiąganiezdolności polega na:– udziale w pracach analitycznych;– identyfikowaniu potrzeb operacyjnych;– opracowywaniu wymagań operacyjnych;– udziale w pracach rozwojowych i wdrożeniowych;– realizacji procesu eksploatacji UiSW, w tymw szczególności na organizowaniu szkolenia,modernizacji i remontów sprzętu;– wycofywaniu i utylizacji UiSW.RealizacjaW celu zapewnienia możliwości osiąganiaperspektywicznych zdolności operacyjnychSZRP minister obrony narodowej 19 października2009 roku podjął decyzję o uruchomieniu2012/02przegląd wojsk lądowych7

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plTRENDYNa miarę możliwościZdolność do wsparcia układu pozamilitarnegoszef – P6 SGWPszef – P2 SGWPszef – P3 SGWPszef – P3 SGWPszef – P4 SGWPsystem funkcjonalnywsparcia dowodzeniasystem funkcjonalnyrozpoznaniasystem funkcjonalnyrażeniasystem funkcjonalnyprzetrwania i ochrony wojsksystem funkcjonalnylogistykiZdolność do dowodzeniaZdolność do rozpoznaniaZdolność do rażeniaZdolność do przetrwaniai ochrony wojskZdolność do przerzutu i mob.Zdolność do zabezp. działańsystem funkcjonalnyuzupełnień i mobilizacjiszef – P1 SGWPsystem funkcjonalnyszkoleniaszef – P1 SGWPŹródło: baza danych SWOPL DWLąd.Rys. 1. Budowa zdolności w ramach systemów funkcjonalnych14 programów operacyjnych, a na ich podstawieprogramów uzbrojenia. Zostały one określonew dokumencie pt. Programy operacyjnei programy uzbrojenia w latach 2009–2018.Edycja 2009. Jednym z najważniejszych jestprogram pn. System obrony powietrznej i obronyprzeciwlotniczej.Program operacyjny to zbiór powiązanych zesobą i skoordynowanych przedsięwzięć, realizowanychwe wszystkich obszarach funkcjonowaniasił zbrojnych, które zapewnią osiągnięcie pożądanychzdolności.W programie operacyjnym należy uwzględnićmożliwość równoczesnego działania w wieluobszarach funkcjonowania wojsk, tj.: szkolenia,organizacyjno-dyslokacyjnym, osiąganiagotowości bojowej, inwestycji, interoperacyjności,pozyskiwania środków bojowych i materiałowychoraz zabezpieczenia eksploatacji i remontów.Celem realizowania programu operacyjnegoprzez wojska OPL WLąd jest:– zwiększenie możliwości wykrywania i zwalczaniawspółczesnych zagrożeń, w tym zdolnoścido zwalczania taktycznych rakiet balistycznychoraz pocisków rakietowych, artyleryjskichi moździerzowych (RAM);– zwiększenie żywotności wojsk OPL orazelastyczności i mobilności strategicznej systemuobrony przeciwlotniczej;– uzyskanie pełnej interoperacyjności w ramachzintegrowanej obrony powietrznej RPi NATO, w tym możliwości pracy w protokołachLink 11B oraz Link 16.W ramach wspomnianego priorytetowegoprogramu operacyjnego przystąpiono aż do11 projektów. Kierownikiem siedmiu z nich jestszef wojsk OPL DWLąd (rys. 2). Są to następująceprojekty:– przeciwlotniczy zestaw rakietowy bliskiegozasięgu Poprad;– zdolna do przerzutu stacja radiolokacyjnaBystra;– przenośny przeciwlotniczy zestawy rakietowyGrom/Piorun;– modernizacja zestawów rakietowych Osa-M;– modernizacja zestawów rakietowych Kub-M;– modernizacja samobieżnego przeciwlotniczegozestawu artyleryjskiego Biała;– modernizacja stacji radiolokacyjnej NUR-21.8 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plNa miarę możliwościTRENDYprogram operacyjny„System obrony powietrznej i obrony przeciwlotniczej”cel: osiągnięcie zdolności operacyjnych w następujących obszarach:zwiększenie zdolności1wykrywania, rozpoznawania i identyfikacji2niszczenia różnych kategorii ŚNP3dowodzenia i interoperacyjności4elastyczności systemu OPL5żywotności wojskŹródło: baza danych SWOPL DWLąd.Rys. 2. Kierunki modernizacji technicznej wojsk OPL WLądNależy podkreślić, że wprowadzenie na dużąskalę nowych systemów przeciwlotniczych o budowiemodułowej i różnych konstrukcjach zabudowy(holowane, samobieżne, stacjonarne) spowodujezwiększenie skuteczności podsystemurażenia obrony powietrznej, możliwości zwalczanianowych zagrożeń powietrznych oraz żywotnościosłanianych wojsk.PerspektywyW ciągu kilku ostatnich lat nastąpił szybkirozwój broni laserowej, w tym laserowego systemuprzeciwdziałania zagrożeniom z powietrza,służącego do niszczenia wiązką promieniowaniarakiet, pocisków moździerzowych oraz samolotów.Przykładem mogą być następujące realizowaneprojekty:– THEL (Tactical High Energy Laser, Izrael).Jest to pierwszy demonstrator technologii laserowejwykorzystywany jako efektor do niszczeniaśrodków napadu powietrznego. Laser powstałw 1996, a w 2002 roku z powodzeniem zestrzelonoz jego użyciem pociski typu katiusza orazpięć pocisków artyleryjskich.– AVENGER (USA). System przeznaczony doobrony przeciwlotniczej bliskiego zasięgu jestpotencjalnym następcą systemu przeciwlotniczegoAvenger (rakiety Stinger). Zastosowany w systemielaser generuje wiązkę w trybie ciągłymo mocy 1 kW. Jest naprowadzany z wykorzystaniemwłasnego systemu optycznego. Nośnikamisystemu są pojazdy typu HMMWV. Docelowolaser może być zamontowany na pojazdach typuJoint Light Tactical Vehicle (następcaHMMWV). Zadaniem systemu jest zwalczaniegłównie BSP. Zdolny jest także do niszczenia improwizowanychurządzeń wybuchowych (IED).W 2010 roku firma Raytheon przeprowadziłabadania mające na celu sprawdzenie możliwościniszczenia pocisków moździerzowych kalibru60 mm. Pociski te zostały zniszczone w odległości500 m za pomocą lasera o mocy 20 kW. Doświadczalnielaser posadowiono na podstawiesystemu przeciwlotniczego Phalanx.Z kolei firma Rheinmetall poinformowałao udanych próbach demonstratora technologii laserowegosystemu C-RAM (Counter-Rockets,Artillery, and Mortars) o mocy 10 kW, przezna-2012/02przegląd wojsk lądowych11

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plTRENDYNa miarę możliwościFrancuski zestaw rakietowy obrony powietrznejSAMP/T spełnia wymagania dotyczące zwalczaniapocisków balistycznych.FOT. bumAr saczonego do zwalczania pocisków artyleryjskich,rakietowych i moździerzowych.Oznacza to, że około 2015 roku Niemcy będądysponować bronią o mocy 100 kW i osiągnązdolność zwalczania celów powietrznych w odległoścido 10 km.W ubiegłym roku firma MBDA przekazaławiadomość o udanych próbach demonstratoratechnologii laserowego systemu C-RAM, przewidzianegodo zwalczania pocisków artyleryjskich,rakietowych i moździerzowych. Po raz pierwszyudało się porazić wiązką laserową o mocy ponad10 kW szybko poruszający się obiekt w odległościponad 2300 m. Oznacza to, że MBDA jestobecnie w posiadaniu technologii będącej w stanieprzenieść wiązkę laserową o mocy odpowiedniejdo skutecznego rażenia pocisków artyleryjskichna odległość od 1 do 3 km. Stwierdzono, żerażenie pocisków artyleryjskich czy artyleryjskichpocisków rakietowych, a także małych BSPz użyciem wiązki laserowej jest znacznie efektywniejszeniż zastosowanie klasycznej amunicjiartyleryjskiej (w tym programowalnej) ze względuna krótszy czas reakcji, większą szybkostrzelność,a także brak zużycia amunicji w klasycznymrozumieniu tego zjawiska.Również USA ujawniły, że w maju bieżącegoroku u wybrzeży Kalifornii amerykańska armiaz powodzeniem przetestowała broń laserową.Z pokładu okrętu zestrzelono laserem cztery samoloty.Ćwiczenia w wielkiej tajemnicy przeprowadzonona Pacyfiku, około 180 km od LosAngeles. Celem dla lasera były cztery platformybezzałogowe, które poruszały się z prędkościąokoło 500 km/h.Dla zwiększenia zdolności zwalczania pociskówartyleryjskich, rakietowych i moździerzowychfirma Rheinmetall proponuje zastosowaniew systemie C-RAM kryptonim „MANTIS” (wykorzystującymamunicję programowalną) równieżtechnologii laserowej.Walka o informacjęW odniesieniu do podsystemu dowodzeniagłównym kierunkiem działania wojsk OPLWLąd będzie dążenie do osiągnięcia zdolnościimplementacji formatu wymiany danych LINK16. Rozwiązanie to umożliwi działanie w środowiskusieciocentrycznym oraz współdziałaniez wojskami OPL innych rodzajów sił zbrojnychoraz państw NATO w ramach wspólnego systemuOPL-NATINADS.Wspomniany format wymiany danych zostałwprowadzony w US Navy i US Air Forcew 1994 roku. Jego przepustowość jest 30 razywiększa niż formatu LINK 11 (LINK 16 –54 Kb/s).Zastosowanie formatu LINK 16 zapewni:– wspomnianą dużą przepustowość transmisjidanych;– dużą odporność na zakłócenia dzięki zastosowaniuodpowiednich algorytmów detekcjii korekcji błędów oraz dwuetapowego zabezpie-12 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plNa miarę możliwościTRENDYczenia transmisji danych (wprowadzenie urządzeniaszyfrującego);– elastyczność przez zwiększenie świadomościsytuacyjnej osiąganej w czasie zbliżonym dorzeczywistego (np.: określenie pozycji wojskwłasnych, definiowanie informacji o celach i statusieuzbrojenia, a także zapewnienie niejawnejkomunikacji głosowej).Protokół LINK 16 zapewnia użycie funkcjiTDMA (Time Division Multiple Access – wielodostępuz podziałem czasu) do transmisji danychbez potrzeby platformy, która realizowałabyfunkcję kontroli sieci.Zgodnie z zapisami zawartymi w programieoperacyjnym wojsk OPL WLąd, wraz z sukcesywnymwycofywaniem obecnie eksploatowanychzestawów rakietowych typu Kub i Osa, pozyskiwanebędą zestawy rakietowe nowego typuz systemem dowodzenia umożliwiającym pełnewykorzystanie formatu wymiany danych LINK16 (format ten będzie w nich zaimplementowany).Natomiast do czasu wprowadzenia do wyposażeniawojsk nowych zestawów rakietowychw dalszym ciągu planuje się stosowanie systemudowodzenia Łowcza/Rega, poddanego modernizacjipolegającej na wymianie bazy elementoweji środków łączności oraz na zapewnieniu możliwościwymiany informacji z wykorzystaniemformatu wymiany danych LINK 11B. Obecnietrwają prace nad budową interfejsu LINK 11B.W celu umożliwienia komunikowania sięz systemami dowodzenia stosującymi format wymianydanych LINK 16 w pierwszej kolejnościzdolność ta będzie osiągnięta w urządzeniu Łowcza3KSR, zamontowanym w KTO Rosomak.KonkluzjaPodsumowując, należy stwierdzić, że wojskaOPL WLąd zaangażowane są w prace nadwszystkimi systemami funkcjonalnymi orazw osiąganie założonych zdolności. Jednakże zasadniczyich udział dotyczy trzech zdolności,tj. rażenia, dowodzenia i rozpoznania.1. Ze względu na kończące się resursy eksploatacyjnebędących w wyposażeniu Wojsk Lądowychprzeciwlotniczych zestawów rakietowychKub i Osa, najważniejszym kierunkiem działaniajest osiągnięcie zdolności zwalczania nowychkategorii środków powietrznych, w tym takżetaktycznych rakiet balistycznych.2. W celu zwiększenia żywotności wojsk OPLoraz zdolności prowadzenia rozpoznania niezbędnejest wprowadzenie sensorów wielofunkcyjnychi wielozadaniowych oraz pasywnej radiolokacjiPET lub PCL.KonsekwencjaNa potrzebę pozyskania nowego systemu przeciwlotniczego,w którym istnieje możliwość zastosowania amunicjiprogramowalnej, wskazało SWOPL DWLąd podczas przeglądupotrzeb operacyjnych (edycja 2011). Potrzebę tęstwierdzono w czasie opracowywania Wymagań operacyjnychna osiągniecie zdolności do zwalczania zagrożeńtypu RAM (kryptonim „SONA”).3. Mimo modyfikacji i modernizacji zestawówartyleryjskich kalibru 23 mm, nie będą onew stanie sprostać wymaganiom przyszłego polawalki, w tym przede wszystkim skutecznie oddziaływaćogniowo na zagrożenia klasy BSPi RAM. Dlatego też konieczne jest pozyskanienowego systemu przeciwlotniczego, umożliwiającegoużycie amunicji programowalnej.4. Doświadczenia w dziedzinie rozwoju technikilaserowej wskazują na możliwość wykorzystaniabroni laserowej do przeciwdziałania zagrożeniomz powietrza. Śmiało więc można stwierdzić,że gwiezdne wojny to już rzeczywistość.5. Implementacja formatu wymiany danychLINK 16 przez wojska OPL WLąd umożliwidziałanie w środowisku sieciocentrycznym orazzapewni współdziałanie z wojskami OPL innychrodzajów sił zbrojnych oraz państw NATO. •2012/02przegląd wojsk lądowych13

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plSZKOLENIEpłkJarosław JabłońskiCentrum Doktryn i SzkoleniaSił ZbrojnychBy móc zapobiegaćppłk drAndrzej LisCentrum Doktryn i SzkoleniaSił ZbrojnychIdentyfikacja obserwacjiw procesie wykorzystaniadoświadczeńKonieczne jest upowszechnianie wiedzy na temat założeń,procedur i narzędzi Systemu Wykorzystania Doświadczeń.FOT. adam roik / combat camera – doszWSiłach Zbrojnych RP 1 stycznia2012 roku wprowadzono powszechny,narodowy SystemWykorzystania Doświadczeń(SWD) 1 . Zastąpił on, opierający się na nieetatowychstrukturach, system zbierania i upowszechnianiadoświadczeń z operacji prowadzonych przezSZRP poza granicami kraju 2 . Jego celem jest [...]wspieranie dowódców w procesie doskonaleniadziałalności i zdolności podległych im struktur organizacyjnychw okresie pokoju, kryzysu i wojnypoprzez wdrażanie zdobytych doświadczeń i dobrychpraktyk. System przeznaczony jest do doskonaleniafunkcjonowania SZRP przy wykorzystaniuwłasnych doświadczeń oraz państw Sojuszu, partnerskichi koalicyjnych, w tym również wnioskówz operacji wojskowych i konfliktów zbrojnych,uwzględniających źródła historyczne 3 . Tworzą go14 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plBy móc zapobiegaćSZKOLENIEkomórki organizacyjne oraz specjaliści działającyna trzech poziomach dowodzenia: strategicznym,operacyjnym i taktycznym. Zbieranie i wykorzystaniedoświadczeń odbywa się zgodnie z jednolitym,pięcioetapowym procesem, spójnym z modelemobowiązującym w NATO.Biorąc pod uwagę fakt, że System WykorzystaniaDoświadczeń w obecnym kształcie funkcjonujew Siłach Zbrojnych RP od niedawna, konieczne jestupowszechnianie wiedzy na temat jego założeń,procedur i narzędzi. Tworząc jego zręby, założono,że w pierwszym roku po jego wprowadzeniu zostanąprzeanalizowane i zweryfikowane przyjęte rozwiązania.W Centrum Doktryn i Szkolenia SiłZbrojnych (CDiSSZ) przeprowadzono analizę nt.Doskonalenie SWD w SZRP w oparciu o doświadczeniaz procesu wdrażania w 2012 r. Opracowaniemetodyki stanowiącej uzupełnienie obowiązującejinstrukcji jest jedną z dziedzin systemu wymagającąusprawnień. Jej identyfikacji dokonano z zastosowaniemmetod heurystycznych (brainwritingtechniką 635) na podstawie opinii specjalistów dotyczącychwykorzystania doświadczeń z poziomustrategicznego i operacyjnego.Wykorzystanie doświadczeńZarządzanie w tej sferze w Siłach Zbrojnych RPodbywa się według jednolitego, pięcioetapowegoprocesu, obejmującego: identyfikację obserwacji,analizę, opracowanie i zatwierdzenie planu działańnaprawczych, wdrażanie i monitorowanie zmianoraz weryfikację przyjętych rozwiązań 4 . Rozwiązaniate to nic innego jak model procesu wykorzystaniadoświadczeń obowiązujący w NATO i stosowanymiędzy innymi przez Połączone CentrumAnaliz i Wykorzystania Doświadczeń NATO (JointAnalysis and Lessons Learned Centre –JALLC) 5 . Należy jednocześnie zauważyć, żew 2011 roku ten natowski model został uzupełnionyo szósty etap, który obejmuje upowszechnianie(Dissemination) zdobytych doświadczeń 6 . Obawspomniane modele, natowski i narodowy, odwołująsię w swojej istocie do koncepcji zarządzaniawiedzą, która – w ujęciu procesowym – obejmujedziałania organizacji mające na celu: lokalizowaniewiedzy, jej pozyskiwanie i rozwijanie, dzieleniesię nią, jej wykorzystywanie i wreszcie zachowywanie7 . Z perspektywy procesów konwersjiwiedzy w organizacji w systemie wykorzystaniadoświadczeń kluczowe znaczenie ma jej eksternalizacja,czyli zamiana wiedzy ukrytej (tacit knowledge)w jawną (explicit knowledge) 8 .Przyjęcie w procesie analizy podejścia procesowegopozwala również zidentyfikować sposób tworzeniaprzez System Wykorzystania Doświadczeń„wartości dodanej” dla Sił Zbrojnych RP. Zgodniez modelem jej tworzenia włączenie się do procesuwykorzystania doświadczeń może nastąpić natrzech etapach:– identyfikacji obserwacji dokonanej przez jednostkęorganizacyjną Sił Zbrojnych RP oraz żołnierzai (lub) pracownika wojska;– analizy problemu, przekazanego przez dowódcęspecjalistom od wykorzystania doświadczeń;– weryfikacji przyjętych rozwiązań w odniesieniudo opracowanej wcześniej koncepcji.Produktami procesu generowania „wartości dodanej”przez system wykorzystania doświadczeń –w zależności od potrzeb oraz decyzji przełożo-1System Wykorzystania Doświadczeń został wdrożony w Siłach ZbrojnychRP na podstawie Rozkazu nr 2/Szkol./P7 Szefa Sztabu GeneralnegoWP z dnia 3 stycznia 2011 r. w sprawie wdrożenia i funkcjonowaniaSystemu Wykorzystania Doświadczeń w Siłach ZbrojnychRP oraz według Wytycznych Zastępcy Szefa Sztabu GeneralnegoWP z dnia 23 maja 2011 r. w sprawie organizacji i funkcjonowaniaSystemu Wykorzystania Doświadczeń w Siłach Zbrojnych RP.2Narodowy system zbierania i upowszechniania doświadczeń z operacjiprowadzonych przez Siły Zbrojne RP poza granicami kraju funkcjonowałod 2007 roku z wykorzystaniem nieetatowych strukturw Sztabie Generalnym WP oraz w dowództwach rodzajów sił zbrojnych(równorzędnych). Organizatorem systemu był Zarząd Szkolenia– P7 SGWP. Początkowo był ukierunkowany wyłącznie na zbieraniedoświadczeń z udziału PKW w operacjach poza granicamipaństwa. Następnie, od 2009 roku, zakres zainteresowania rozszerzonona szkolenie i ćwiczenia wojskowe. Analizy założeń i organizacjisystemu, ze szczególnym uwzględnieniem perspektywy WojskLądowych, oraz jego transformacji w funkcjonujący obecnie SystemWykorzystania Doświadczeń w Siłach Zbrojnych RP dokonał:W. Fiderek: System wykorzystania doświadczeń w WLąd. „PrzeglądWojsk Lądowych” 2012, nr 2, s. 39–42.3Instrukcja Systemu Wykorzystania Doświadczeń w Siłach ZbrojnychRP. CDiSSZ, Bydgoszcz 2011, s. 4–5.4Ibidem, pkt 2000.5NATO Lessons Learned Policy, PO(2011)0293-AS1. 9 września2011, s. 1–4. Por.: NATO Lessons Learned Handbook. First edition,JALLC, Lizbona, październik 2010, s. 6.6Por.: Bi-Strategic Command Directive (Bi-SCD) 80-6 LessonsLearned. 6 lipca 2011, s. 9; NATO Lessons Learned Handbook. Secondedition, JALLC, Lizbona, wrzesień 2011, s. 117Por. G. Probst, S. Raub, K. Romhardt: Zarządzanie wiedzą w organizacji.Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002, s. 46.8Por. I. Nonaka, H. Takeuchi: Kreowanie wiedzy w organizacji. Jakspółki japońskie dynamizują procesy innowacyjne. Poltext, Warszawa2000, s. 86.2012/02przegląd wojsk lądowych15

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plSZKOLENIEBy móc zapobiegaćnych lub instytucji zlecających analizy, a dotyczącychrealizowania kolejnych etapów tego procesu– mogą być: analizy, koncepcje, doświadczeniawykorzystane, zweryfikowane koncepcje oraz zapisyw dokumentachJedną z podstawowych zasadfunkcjonowania systemuwykorzystania doświadczeńw Siłach Zbrojnych RP jest jegopowszechność.Identyfikacja obserwacjiAnalizaZatwierdzenie działań naprawczychWdrażanie i monitorowanie zmianWeryfikacja przyjętych rozwiązańŹródło: opracowanie własne na podstawie: Instrukcja Systemu WykorzystaniaDoświadczeń w Siłach Zbrojnych RP. CDiSSZ, Bydgoszcz2011, pkt 2000.Rys. 1. Ogólny model procesu wykorzystaniadoświadczeń w Siłach Zbrojnych RPdoktrynalnych i instrukcyjnych(rys. 1).Uwzględniającprzedstawiony modelprocesu tworzenia„wartości dodanej”,system wykorzystaniadoświadczeń możnatraktować jako pierwotnyw stosunku dosystemów rozwojukoncepcji i eksperymentowaniaoraz systemustandaryzacji operacyjnej, które są pozostałymidomenami działalności CDiSSZ (rys. 2). Dane,informacje i wiedza pozyskane i (lub) wygenerowanew ramach tego systemu stanowią bowiem zasóbpierwotny dla rozwoju koncepcji oraz tworzeniadokumentów doktrynalnych 9 . Jednocześnie systemrozwoju koncepcji i eksperymentowania odgrywaistotną rolę wspierającą funkcjonowanie systemuwykorzystania doświadczeń, zwłaszcza na etapachanalizy i weryfikacji rozwiązań (podsystem eksperymentowania)oraz opracowywania planów działańnaprawczych o charakterze systemowym (podsystemrozwoju koncepcji).Mając świadomość kluczowego znaczenia właściwychzachowań organizacyjnych, jego twórcy dodeterminantów efektywności systemu zaliczyli:kreatywne i innowacyjne myślenie żołnierzy i pracownikówwojska ukierunkowane na doskonaleniedziałalności i zdolności SZRP oraz gotowość dodzielenia się doświadczeniami i wymianę informacjiw ramach systemu 10 . Ze względu na powszechnośćsystemu w procesie wykorzystania doświadczeńistotne znaczenie ma pierwszy jego etap –identyfikacja obserwacji. Jej istota polega na zidentyfikowaniupowtarzających się problemów lub negatywnychzjawisk, które mają zasadniczy wpływna zdolności operacyjne SZ lub ich pokojowe funkcjonowanie,a które nie zostały rozwiązane w ramachzwykłej działalności służbowej. Identyfikacjaobserwacji dotyczy również zaobserwowanych dobrychpraktyk. Tym samym aktywne zaangażowaniesię wszystkich żołnierzy i pracowników wojska,a zwłaszcza dowódców, w identyfikowanie problemówi zjawisk negatywnych oraz dobrych praktykmożliwych do powszechnego wykorzystania w siłachzbrojnych wydaje się być kluczowym czynnikiemdecydującym o sprawności i skutecznościSystemu Wykorzystania Doświadczeń w SiłachZbrojnych RP.Algorytm postępowaniaIdentyfikacja obserwacji jest to działanie podejmowaneprzez żołnierzy i pracowników wojska nawszystkich szczeblach dowodzenia, mające na celuokreślenie powtarzających się problemów lub negatywnychzjawisk oraz wskazanie najlepszychpraktyk (best practices), które warto rozpowszechniaćw siłach zbrojnych (rys. 3). Z formalnego9Por. A. Koźmiński: Zarządzanie w warunkach niepewności. Podręcznikdla zaawansowanych. PWN, Warszawa 2005, s. 96.10Instrukcja Systemu Wykorzystania Doświadczeń..., op.cit., s. 6.16 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plBy móc zapobiegaćSZKOLENIEobserwacje•żołnierze•pracownicy wojskaidentyfikowanieproblemydo analizy•MON, SGWP•CDiSSZanalizowanieAnalizyPlanowaniekoncepcjemonitorowaniedoświadczeniawykorzystanekoncepcjezweryfikowaneKoncepcje•MON•SGWPweryfikowaniedoktrynyŹródło: opracowanie zespołowe Oddziału Analiz Funkcjonowania Sił Zbrojnych CDiSSZ.Rys. 2. Proces tworzenia „wartości dodanej” przez System Wykorzystania Doświadczeń w SiłachZbrojnych RPpunktu widzenia identyfikacja obserwacji obejmujetrzy zasadnicze fazy: zbierania danych, ich interpretacjioraz kwalifikowania problemu. Instrukcjadotycząca Systemu Wykorzystania Doświadczeńzawiera katalog obszarów znajdujących się w kręguzainteresowania systemu, których przede wszystkimpowinny dotyczyć obserwacje. Obejmuje onzdolności operacyjne 11 oraz pokojowe funkcjonowanieSił Zbrojnych RP. Obserwacje mogą być prowadzonepraktycznie w ramach wszystkich formdziałalności służbowej. We wspomnianej instrukcjiwymieniono przedsięwzięcia, podczas realizacjiktórych należy pozyskiwać informacje i dane doanaliz. Wykaz ten obejmuje: operacje, szkoleniai ćwiczenia w wymiarze narodowym i międzynarodowym,kontrole i inspekcje, istotne zadania z działalnościbieżącej, wymianę doświadczeń z armiamiinnych państw oraz analizę historycznych źródeł 12 .Jednak katalog ten należy traktować jedynie jakoukierunkowanie działań na te przedsięwzięcia, któremogą być źródłem szczególnie wartościowychobserwacji. W żaden zatem sposób nie ograniczasię aktywności w ramach systemu wykorzystaniadoświadczeń w innych obszarach funkcjonowaniasił zbrojnych.Zidentyfikowany problem lub dobra praktyka sąopisywane w formularzu zgłoszenia obserwacji, poczym zostają wprowadzone do Centralnej Bazy Danych(CBD) Systemu Wykorzystania Doświadczeńw Siłach Zbrojnych RP. Formularz, oprócz danychidentyfikacyjnych zgłaszającego obserwację,zawiera 13 :– tytuł obserwacji;– jej opis (krótka relacja o zdarzeniu);11Zdolność do dowodzenia, rozpoznania i użycia sił, potencjał siłzbrojnych, możliwość przemieszczania i mobilność, utrzymanie ciągłościdziałania, zdolność do skutecznego działania, przetrwaniai ochrony wojsk, projekcji siły oraz udziału w operacjach sojuszniczychi koalicyjnych.12Por.: Instrukcja Systemu Wykorzystania..., op.cit., pkt. 2001–2005.13Ibidem, zał. E. Układ formularza zgłoszenia obserwacji jest zgodnyz wzorami dokumentów obowiązujących w NATO, które zawierająodpowiednio następujące pola: Title, Observation, Discussion,Conclussion, Recommendation (ODCR). Por.: ACO Directive 80-1Lessons Learned. 13 lipca 2009, Annex D. Układ formularza dosto-2012/02przegląd wojsk lądowych17

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plBy móc zapobiegaćSZKOLENIEPraktyka zarządzania omawianym systememwskazuje, że na etapie identyfikacji zgłoszonychobserwacji można wyróżnić dwie sytuacje, w którychdokonywana jest ich weryfikacja. Po pierwsze,obserwacje zidentyfikowane przez żołnierzai (lub) pracownika wojska, zanim zostaną przedstawionedowódcy i zamieszczone w Centralnej BazieDanych SWD, mogą wymagać wstępnej weryfikacjiprzez specjalistę SWD. Jej celem jest pozyskaniemożliwie pełnej informacji od zgłaszającegooraz eksternalizacja i werbalizacja problemu doanalizy. Na tym etapie wspomniany specjalistawspólnie ze zgłaszającym obserwację podejmująpróbę odpowiedzi na wiele pytań mających na celuszczegółowe opisanie problemu 19 . Efektem tychdziałań jest wypełniony formularz zgłoszenia obserwacji.Po drugie, w przypadku gdy zidentyfikowanyproblem przekracza kompetencje dowódcyna danym szczeblu i został zgłoszony jako propozycjado listy priorytetowych analiz (LPA) szczeblanadrzędnego, weryfikacja ma na celu określenieprzydatności problemu do analizy. Weryfikacjidokonują wówczas specjaliści od wykorzystaniadoświadczeń szczebla nadrzędnego – w praktycenajczęściej oficerowie oddziałów analiz CDiSSZoraz wydziałów wykorzystania doświadczeń dowództwrodzajów sił zbrojnych (równorzędnych).Po zweryfikowaniu obserwacja jest wpisywana doprojektu LPA i przedstawiana dowódcy jako propozycjaproblemu do analizy.•pozyskiwanie danych•grupowanie danychZbieranie danychinterpretacja danych•sformułowanie sytuacji problemowej•porównanie sytuacji z założeniami•stwierdzenie różnic•sformułowanie problemukwalifikacja problemu•określenie charakteru problemu•określenie zasadności problemu do dalszegoprocedowaniaŹródło: Instrukcja Systemu Wykorzystania Doświadczeń w SiłachZbrojnych RP. CDiSSZ, Bydgoszcz 2011, pkt 2003.Rys. 3. Identyfikacja obserwacjiLista priorytetowych analizLista ta (Prioritized Analyses Requirements List)jest to dokument określający priorytety w odniesieniudo zgłoszonych problemów (obserwacji) naokreślonym szczeblu dowodzenia 20 . Opracowywanajest przez Centrum Doktryn i Szkolenia Sił Zbrojnychoraz komórki i specjalistów od wykorzystaniadoświadczeń na szczeblu operacyjnym i taktycznymna podstawie zgłoszonych wniosków (obserwacji)oraz tematów analiz zidentyfikowanych wewłasnym zakresie. Po zatwierdzeniu przez dowódcęwłaściwego szczebla LPA włączana jest jako załącznikdo planu zasadniczych przedsięwzięć jednostkiwojskowej (dowództwa, instytucji) 21 .Obowiązująca instrukcja SWD nie precyzuje algorytmupostępowania podczas opracowywania listypriorytetowych analiz, pozostawiając dowódcomi specjalistom SWD dużą swobodę w tym obszarze.Jednocześnie, biorąc pod uwagę krótkiokres funkcjonowania systemu, uzasadniona wydajesię potrzeba zidentyfikowania i upowszechnieniadobrych praktyk w tej dziedzinie. Dlatego19Katalog pytań ułatwiających werbalizację zaobserwowanego problemulub dobrej praktyki i ich opisanie w formularzu zgłoszenia obserwacjizawiera instrukcja. Ibidem, pkt 2006.20Ibidem, s. 26. We wcześniejszych dokumentach regulującychdziałalność Systemu Wykorzystania Doświadczeń w Siłach ZbrojnychRP funkcjonowało pojęcie priorytetowej listy analiz (PreferenceList of Analyses), przez które rozumiano dokument sporządzonyna podstawie otrzymanych (zgłoszonych) propozycji problemów badawczych,które należy poddać procesowi wykorzystania doświadczeńw danym roku kalendarzowym. Por. Koncepcja Systemu WykorzystaniaDoświadczeń w Siłach Zbrojnych RP. Sztab GeneralnyWP, Warszawa 2009, s. 27.21Instrukcja Systemu Wykorzystania Doświadczeń..., op.cit.,pkt. 2014–2015.2012/02przegląd wojsk lądowych19

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plSZKOLENIEBy móc zapobiegaćFormularz zgłoszenia obserwacjiNazwiskoImięTelefon/faksTelefon kom.Jednostka wojskowastopieńRSZe-mail jawnye-mail Mil-WanData obserwacji:Tytuł:Podanie głównego zaobserwowanego problemu, negatywnego zjawiska lub dobrej praktyki.Rodzaj działalności:Określenie obszaru działalności służbowej, w której doszło do obserwacji, np.: operacja międzynarodowa,ćwiczenie z wojskami, trening sztabowy, zajęcia szkolne itp.Opis obserwacji:Krótki opis zdarzenia. Podanie zwięzłego opisu zaistniałego problemu, negatywnego zjawiska lub dobrej praktyki.Okoliczności (przyczyny) zdarzenia:Określenie przyczyn zdarzenia wraz z podaniem powodów i okoliczności, jakie miały wpływ na jego zaistnienie.Uszczegółowienie obserwacji z podaniem odpowiedzi na pytania według schematu: kto, co, gdzie, kiedy, dlaczegoi jak. Precyzyjne przedstawienie, jakie działania zostały podjęte, aby wyeliminować problem lub negatywnezjawisko oraz dlaczego nie udało się go rozwiązać (nie powtarzać danych z poprzednich punktów formularza).Podsumowanie obserwacji:Zwięzłe i logiczne podsumowanie zaobserwowanych przyczyn i skutków negatywnego zdarzenia lub dobrychpraktyk.Propozycja (rekomendacja):Propozycja powinna zawierać, jeśli jest to możliwe, rekomendowane działania naprawcze oraz ich wykonawcę.Wskazanie działań, jakie należy podjąć (np. dokonanie pozytywnych zmian, udoskonalenia) w celu uniknięciapowtórzenia się zaobserwowanego problemu oraz przedstawienie propozycji wykonawcy działań naprawczych.Mogą to być np. działania dotyczące zmian zapisów instrukcji, publikacji, procedur postępowania, reorganizacjistruktur dowodzenia, doskonalenia procesu szkolenia, wyposażenia itp.Źródło: Instrukcja Systemu Wykorzystania Doświadczeń w Siłach Zbrojnych RP. CDiSSZ, Bydgoszcz 2011, zał. E.Rys. 4. Wzór formularza zgłoszenia obserwacjiteż, doceniając znaczenie dzielenia się wiedzą,zdecydowano się na przedstawienie pierwszychdoświadczeń zdobytych na szczeblu CDiSSZ podczastworzenia listy priorytetowych analiz SiłZbrojnych RP na 2012 rok oraz refleksji związanychz tym procesem.Uwzględniając złożoność oraz liczbę obserwacji22 zgłoszonych do LPA, w CDiSSZ powołanozespół koordynacyjny ds. tej listy. Wyznaczonokomórki organizacyjne oraz osoby funkcyjne odpowiedzialneza weryfikowanie obserwacji. Wnioskiz tego procesu wraz z rekomendacjami dotyczącymiich dalszego procedowania (weryfikacjapozytywna, odrzucenie obserwacji lub przesłaniejej do zgłaszającego w celu uzupełnienia) omówionopodczas roboczego spotkania zespołu.22W pierwszej wersji do LPA SZRP na 2012 rok zgłoszono 61 obserwacji.Po wstępnej weryfikacji do dalszego procedowania zakwalifikowano33 z nich.20 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plBy móc zapobiegaćSZKOLENIEW ramach jego prac ustalono również priorytetowetematy, z uwzględnieniem możliwościCDiSSZ prowadzenia analiz, oraz komórki (zespołybadawcze) odpowiedzialne za ich realizację.Projekt LPA został uzgodniony z szefami zarządówSztabu Generalnego WP, dowódcami rodzajówsił zbrojnych (równorzędnymi) oraz szefamikomórek i jednostek organizacyjnych MON, planowanychdo udziału w przedmiotowych analizach.Ponadto w trybie roboczym na szczeblu specjalistówod wykorzystania doświadczeń zainteresowanymdowództwom przekazano informacje natemat statusu zgłoszonych przez nich obserwacji.Ostatecznie na Liście priorytetowych analiz SiłZbrojnych RP na 2012 rok ujęto jedenaście obszarówbadawczych, obejmujących:– tematy zlecone przez szefa Sztabu GeneralnegoWP oraz zgłoszone jako propozycje przez dowódcówrodzajów sił zbrojnych (równorzędnych);– kompleksowe analizy dotyczące zdolności SiłZbrojnych RP zidentyfikowanych na podstawie obserwacjicząstkowych przesłanych z rodzajów siłzbrojnych (równorzędnych);– problemy badawcze zidentyfikowane przez oficerówCDiSSZ.Opracowanie listy priorytetowych analiz wieńczyetap identyfikacji obserwacji. Po zatwierdzeniujej przez dowódcę znajdujące się na niej obserwacjeuzyskują status obserwacji zidentyfikowanych(Identified Observations). Podsumowując,należy podkreślić, że lista priorytetowych analizjest dokumentem zawierającym skonsolidowanywykaz obserwacji zidentyfikowanych, w odniesieniudo których planowane jest podjęcie procesuanalizy lub jego kontynuowanie (uwzględnia onarównież analizy rozpoczęte w poprzedzającymokresie rozliczeniowo-planistycznym). LPA określapriorytety, komórki organizacyjne (osobyfunkcyjne) odpowiedzialne za przeprowadzenieanalizy lub w niej uczestniczące oraz wstępny harmonogrampodjęcia kolejnych (stosownie do możliwościoraz dostępności sił i środków na danymszczeblu dowodzenia).PodsumowanieSystem Wykorzystania Doświadczeń w SiłachZbrojnych RP formalnie funkcjonuje od 1 styczniabieżącego roku. Należy mieć jednak świadomość,że stworzenie sprawnego i skutecznego systemuorganizacyjnego uczenia się jest złożonym i długotrwałymprocesem wymagającym nie tylkozbudowania struktur, wdrożenia procedur i zapewnieniatechnicznego oprzyrządowania, lecz również,a może przede wszystkim ukształtowania odpowiedniegopotencjałuorganizacyjnego23 , stymulującegouczenie się, wykorzystaniewiedzy i dzieleniesię nią. Na podstawieobserwacjiprocesu wdrażania tegosystemu w SiłachZbrojnych RP, wywiadówz oficeramiLista priorytetowych analizokreśla komórki organizacyjneodpowiedzialne za ichprzeprowadzenie oraz wstępnyharmonogram podjęciakolejnych.Lessons Learned(LL) z JALLC, doświadczeńarmii StanówZjednoczonych czy RFN oraz analizy literaturyprzedmiotu z dziedziny zarządzania wiedząw organizacjach komercyjnych 24 – można wskazaćtrzy zasadnicze wyzwania, które wydają siębyć jednocześnie kluczowymi czynnikami sukcesuw wykorzystaniu doświadczeń: świadomośći zaangażowanie dowódców, systemowe podejściełączące hierarchiczną strukturę wojska z oddolnąinicjatywą i kreatywnością oraz wewnętrzne środowiskoorganizacyjne sprzyjające uczeniu sięi dzieleniu wiedzą.Rola dowódców w procesie wykorzystania doświadczeńjest akcentowana zarówno w instytucjachNATO, jak i w armiach, w których systemyLL/SWD funkcjonują od lat. Mimo to należy pa-23Więcej na temat potencjału organizacji oraz koncepcji pozytywnegozarządzania nią m.in. w: M.J. Stankiewicz (red.): Pozytywny potencjałorganizacji. Wstęp do użytecznej teorii zarządzania. TNOiK,Toruń 2010; K.S. Cameron, J.E. Dutton, R.E. Quinn (red.): PositiveOrganizational Scholarship: Foundations of a New Discipline.Berett-Koehler Publisher, San Francisco 2003.24Por. m.in.: M. Kalińska: Uwarunkowania wewnątrzorganizacyjnezarządzania wiedzą w polskich przedsiębiorstwach. W: Zarządzaniewiedzą jako kluczowy czynnik międzynarodowej konkurencyjnościprzedsiębiorstwa. M.J. Stankiewicz (red.). TNOiK, Toruń 2006,s. 233–268; A. Glińska-Neweś: Kultura organizacyjna a procesy zarządzaniawiedzą w polskich przedsiębiorstwach. W: Zarządzaniewiedzą..., op.cit, s. 269–306; A. Glińska-Neweś: Kulturowe uwarunkowaniazarządzania wiedzą w przedsiębiorstwie. TNOiK, Toruń2007.2012/02przegląd wojsk lądowych21

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plZwiększenie efektywnościSZKOLENIEmjrWojciech FiderekWielonarodowy KorpusPółnocno-WschodniSystem WykorzystaniaDoświadczeń w oddziale(artykuł dyskusyjny)Efektywne i sprawne funkcjonowanie SystemuWykorzystania Doświadczeń w Siłach Zbrojnych RP wymagazaangażowania wszystkich żołnierzy, w tym zwłaszcza nanajniższych szczeblach dowodzenia.Wzwiązku z wprowadzeniemz dniem 1 stycznia 2012 roku narodowegoSystemu WykorzystaniaDoświadczeń w miejsce narodowegosystemu zbierania i upowszechniania doświadczeńz udziału SZRP w operacjach poza granicamikraju, zgodnie z zapisami Rozkazu nr 2/Szkol./P7 Szefa Sztabu Generalnego WP z dnia3 stycznia 2011 r. w sprawie wdrożenia i funkcjonowaniaSystemu Wykorzystania Doświadczeń w SiłachZbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz WytycznychZastępcy Szefa Sztabu Generalnego WPz dnia 23 maja 2011 r. w sprawie organizacji i funkcjonowaniaSystemu Wykorzystania DoświadczeńFOT. dariusz kudlewski2012/02przegląd wojsk lądowych23

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plSZKOLENIEZwiększenie efektywnościszef sztabu generalnego wpcentrum doktryn i szkolenia szCentralna Baza DanychZbieranieAnalizowanieUpowszechnianieDzielenie się doświadczeniamizsg wp srw doszdwlądDSP DMW IWspSZ IWSZZbieranieAnalizowanieUpowszechnianieDzielenie się doświadczeniamiztOddziałpkw/pjwPoszczególni żołnierzePracownicy wojskaDostęp uczestników systemu do centralnej bazy danych SWDZbieranieAnalizowanieUpowszechnianieDzielenie się doświadczeniamiZbieranieAnalizowanie (klasyfikacja obserwacji)UpowszechnianieDzielenie się doświadczeniamiopracowanie własnew Siłach Zbrojnych RP, postanowiono utworzyćw dowództwach rodzajów sił zbrojnych wyspecjalizowaneelementy SWD wielkości wydziału. Strukturasystemu będzie zatem następująca:• y pion rozwoju koncepcji i wykorzystania doświadczeńCentrum Doktryn i Szkolenia Sił Zbrojnych(CDiSSZ) na poziomie strategicznym;• y komórki wewnętrzne wykorzystania doświadczeń(WD) bezpośrednio podległe dowódcy operacyjnemusił zbrojnych (DOSZ), dowódcom rodzajówsił zbrojnych (RSZ), szefowi InspektoratuWsparcia Sił Zbrojnych (IWspSZ) oraz szefowiInspektoratu Wojskowej Służby Zdrowia (IWSZ)na poziomie operacyjnym;• y sekcja (specjalista) WD na poziomie taktycznym;• y sekcja (specjalista) WD w polskim kontyngenciewojskowym (polskiej jednostce wojskowej).Strukturę i organizację komórek określa właściwydowódca.Rolę organizatora SWD SZRP będzie pełnićCDiSSZ oraz odpowiadać za jego funkcjonowanie.Ponadto jego zadaniem będzie zarządzanie CentralnąBazą Danych (CBD), przedstawiania szefowiSztabu Generalnego WP wniosków i propozycjidotyczących przeprowadzania strategicznych analiz,a także opracowywanie – na podstawie zgłoszonychwniosków odnoszących się do działań naprawczychprzekraczających kompetencje DOSZ,RSZ, IWspSZ, IWSZ – listy priorytetowych strategicznychanaliz SZRP.Na poziomie taktycznym do zadań sekcji (specjalisty)WD należy:– koordynowanie funkcjonowania SWD w podległychjednostkach;– opracowywanie LPA na podstawie zgłoszonychoraz zidentyfikowanych we własnym zakresieproblemów do analizy;– wykorzystywanie CBD w ramach realizowanychprocesów WD zgodnie z posiadanymi kompetencjamii nadanymi uprawnieniami;– prowadzenie wstępnej analizy zgłaszanych problemóworaz przygotowywanie dla właściwegoprzełożonego wniosków przekraczających kompetencjedanego dowódcy;– analizowanie wyników obserwacji oraz zgłoszonychproblemów;– przygotowywanie sprawozdań końcowychz przeprowadzanych analiz; identyfikowanie wynikówobserwacji na bieżąco, bezpośrednio po zakończeniukażdych działań ZT (oddziału), takichjak misje, szkolenia lub ćwiczenia, oraz formułowanieproblemów do analizy;24 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plZwiększenie efektywnościSZKOLENIE– pozyskiwanie dodatkowych informacji i danychna potrzeby SWD szczebla nadrzędnego;– monitorowanie procesu WD;– upowszechnianie doświadczeń;– doskonalenie procedur funkcjonowania orazprzedstawianie wniosków i propozycji w tej dziedzinie;– prowadzenie szkoleń na temat SWD;– pełnienie funkcji punktu kontaktowego w ramachtego systemu;– opracowywanie sprawozdań z działalności jegokomórek.Składowe procesuPraca oficerów WD przebiega w ramach jednolitegoprocesu wykorzystania doświadczeń, obowiązującegow Siłach Zbrojnych RP na każdym poziomiedowodzenia.W procesie tym istotną rolę odgrywają poszczególnijego uczestnicy, a zwłaszcza dowódcy jednostekorganizacyjnych. Po zaistnieniu zdarzenia,a więc po jego zgłoszeniu przez uczestnika systemu,komórki i specjaliści WD poziomu taktycznegorealizują etap identyfikacji obserwacji orazwstępnej jej analizy w celu potwierdzenia zasadnościlub odrzucenia. Następnie przedstawiany jestwynik tego etapu dowódcy, który zatwierdza go lubodrzuca, po czym kieruje do procedowania w ramachjednostki lub – w przypadku problemu przekraczającegojego kompetencje – do komórki WDwyższego poziomu dowodzenia. Obserwacja wyjściowawymaga uszczegółowienia przez przedstawicielikomórki wykorzystania doświadczeń w celuokreślenia problemu badawczego oraz ustalenia jegogestora (stosownie do tematyki). Następnie komórkiWD poziomu operacyjnego realizują procesybadawczy i analityczny, w wyniku których powstajeobserwacja kompletna. Efektem tych pracjest zaakceptowany przez dowódcę określonego poziomudowodzenia raport końcowy (sprawozdanie),w którym określa się wykonawcę tzw. działań naprawczych.Obserwacja kompletna, po określeniudziałań naprawczych, a więc po zakończeniu etapuanalizy, jest traktowana jako doświadczenie zidentyfikowane(Lessons Indetifited). Zostaje poddananastępnym fazom procesu, tj. zatwierdzeniu orazstawianiu zadań wykonawcy działań naprawczych.Wykonawca jest zobowiązany do opracowania planutych działań i rozpoczęcia jego wdrażania. Procesten jest monitorowany przez stawiającego zadanieoraz komórki SWD.W dalszym etapie następuje weryfikacja działańnaprawczych w celu dokonania zmian wpływającychna poprawę zdolności operacyjnych. Ichwykonawcy zobowiązani są złożyć melduneko ich przebiegu do przełożonego określonego poziomudowodzenia, który nakazał im wdrożenietych działań.Jednolity proces wykorzystania doświadczeńw przypadku każdej obserwacji kończy się wprowadzeniemzmian wpływających na zdolności operacyjne(rozwiązanie problemu).Po zakończeniu etapu wprowadzania działań naprawczychdoświadczenie zidentyfikowane staje siędoświadczeniem wdrożonym (Lessons Learned).Na wszystkich etapach omawianego procesu orazpoziomach dowodzenia w zarządzaniu nim i CBD,a także w upowszechnianiu doświadczeń wykorzystywanejest oprogramowanie informatyczne.W koncepcji Sytemu Wykorzystania Doświadczeńw Siłach Zbrojnych RP z 17 czerwca 2009 rokunie wspomina się o jego działaniu na szczeblubatalionu (dywizjonu). Należy jednak pamiętać, żeefektywny i sprawny SWD wymaga zaangażowaniawszystkich żołnierzy oraz pracowników wojska.Każdy z nich powinien mieć możliwość korzystaniaz Centralnej Bazy Danych (zgodniez posiadanymi uprawnieniami) oraz zasilać ją zebranymidoświadczeniami, wnioskami i spostrzeżeniami(rys.).Należy zatem zadać pytanie, kto na szczeblu batalionu(dywizjonu) powinien zajmować się SystememWykorzystania Doświadczeń? Czy jeden oficerSWD występujący w brygadzie (pułku) poradzisobie z zadaniami wynikającymi z zakresu jegoobowiązków? Będzie bowiem musiał nie tylko procedowaćobserwacje wpływające do Centralnej BazyDanych na szczeblu pułku (brygady), lecz takżeje analizować i wprowadzać wyniki tej analizy doużytku służbowego.Myślę, że należy skorzystać z rozwiązań stosowanychw innych armiach państw NATO. Podczastworzenia narodowych systemów SWD wszędzienapotykano problemy związane z brakiem środkówfinansowych na utworzenie etatowych strukturna poziomie taktycznym. W związku z tym na2012/02przegląd wojsk lądowych25

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plSZKOLENIEZwiększenie efektywnościObowiązkiWewnętrzne komórki zajmujące się wykorzystaniem doświadczeń(DOSZ, RSZ, IWsp SZ, IWSZ) będą wykonywaćnastępujące zadania:• y korzystać z CBD w ramach realizowanych procesów WDzgodnie z posiadanymi kompetencjami i nadanymi uprawnieniami;• y opracowywać listy priorytetowych analiz (LPA) na podstawieproblemów zgłoszonych do odpowiedniego dowództwa lub inspektoratuoraz zidentyfikowanych we własnym zakresie;• y przesyłać do CDiSSZ propozycje do uwzględnienia w liściepriorytetowych strategicznych analiz SZRP;• y koordynować wdrażanie planów działań naprawczych, którychgłównym wykonawcą zostało wyznaczone dowództwolub inspektorat;• y upowszechniać w całych SZRP najlepsze rozwiązania (dobrepraktyki) wypracowane w ramach SWD.szczeblu batalionu zadania związane z funkcjonowaniemSWD powierza się nieetatowo lub też ujmujew zakresie obowiązków oficera sekcji S-3lub pomocnika dowódcy batalionu (dywizjonu)ds. podoficerów. Osoby te są odpowiedzialne międzyinnymi za tworzenie bazy danych dotyczącychdotychczasowych doświadczeń szkoleniowychpododdziału, zdobytych podczas udziału w operacjachpoza granicami kraju, a także w czasie szkoleńi ćwiczeń. Nadzorują ponadto proces wdrażanianakazanych przez przełożonych wnioskówi obserwacji w trakcie szkolenia pododdziałówprzez wskazanie zasadniczego celu, jaki ma byćosiągnięty, ułożenie harmonogramu wprowadzaniazmian naprawczych oraz monitorowanie uzyskanychefektów.Osoby te nie kontrolowałyby zatem efektów szkoleniowychosiągniętych przez pododdział, lecz skupiałyjedynie na eliminowaniu powtarzających siębłędów i niedociągnięć oraz wdrażaniu działań naprawczych,na przykład przez zastosowanie metodydoraźnej analizy działania (After Action Review).Poza tym rola oficera sekcji S-3 lub pomocnikadowódcy ds. podoficerów sprowadzałaby się do zachęcaniażołnierzy i dowódców pododdziałów dokorzystania z CBD podczas osobistego przygotowywaniasię do zająć, ćwiczeń itp. Ponadto żołnierzeci mogą wstępnie analizować zgłaszane problemyoraz opracowywać wnioski dla właściwegoprzełożonego. Należy pamiętać, że system w początkowymokresie funkcjonowania będzie traktowanymylnie jako biuro skarg i wniosków, zwłaszczaprzez żołnierzy młodszych służbą.PodsumowanieSystem Wykorzystania Doświadczeń służyosiąganiu lepszych wyników szkoleniowych orazwprowadzaniu doskonalszych rozwiązań organizacyjnych.Nie jest natomiast narzędziem kontroliuzyskanych efektów. Ma także na celu eliminowanieciągle powtarzających się błędów i niedociągnięć.Ponadto stanowi wsparcie dla dowódcóww procesie doskonalenia zdolności operacyjnychSił Zbrojnych RP i ich pokojowego funkcjonowaniadzięki wprowadzaniu zmian oraz upowszechnianiunajlepszych rozwiązań w danym obszarze(DOTMLPF‐I) 1 .Nie należy jednak zapominać, że siła i efektywnośćsystemu zależą od czynnego zaangażowaniaw jego funkcjonowanie żołnierzy i pracownikówwojska, jednostek wojskowych, centrów i ośrodkówszkolenia, komórek wewnętrznych DWLądoraz innych jednostek organizacyjnych Wojsk Lądowych,a nie tylko od pracy etatowej komórkiWD. Pełni ona w systemie jedynie rolę jego organizatorai koordynatora na każdym poziomie dowodzenia.W związku z występującymi uwarunkowaniamifinansowymi w większości sił zbrojnychpaństw NATO osobami odpowiedzialnymi zafunkcjonowanie SWD w pododdziale (oddziale) sąpomocnik dowódcy batalionu ds. podoficerów lubjeden z oficerów komórek operacyjnych. •Autor jest absolwentem WAT (1997). Służył w 5 BSap(1999–2000), w 5 pinż (2000–2008), Szefostwie WojskInżynieryjnych DWLąd na stanowisku specjalisty Wydziału UiSW(2009–2010), następnie jako specjalista OddziałuWykorzystania Doświadczeń DWLąd. Od 2011 r. pełni obowiązkispecjalisty Oddziału Logistyki G-4 WKP-W.1Doctrine, Organization, Training, Materiel, Leadership, Personnel,Facilities – Interoperability (doktryna, organizacja, szkolenie, zasoby,dowodzenie i kierowanie, personel, infrastruktura –interoperacyjność).26 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plPropozycjaSZKOLENIEpłk drRobert KosowskiDowództwo WojskLądowychKompleksowy system symulacjipola walki – założenia,wymagania, potrzebyNie jest niczym nowym ani odkrywczym dążeniedo oprzyrządowania procesu szkolenia w urządzeniawspomagające jego efektywną realizację oraz obiektywnąocenę, przy jednoczesnym obniżaniu kosztów.Chcąc właściwie zidentyfikowaćwymagania, jakie powinien spełniaćsystem symulacji pola walkiwojsk obrony przeciwlotniczejWojsk Lądowych, a tym samym jakie powinnyzostać podjęte działania dla jego ewentualnegopozyskania, celowe było dokonanie analizy kluczowychuwarunkowań, które niewątpliwie będąmiały istotny wpływ na jego ostateczny kształt.Zadania, do realizacji których będziemy przygotowywaćoddziały i pododdziały WOPLWLąd zarówno obecnie, jak i w przyszłości, zależąod charakteru potencjalnych zagrożeń powietrznych,jak również tendencji ich rozwoju.FOT. michał romańczuk2012/02przegląd wojsk lądowych27

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plSZKOLENIEPropozycjaPrzewiduje się, że nadalwśród ŚNP największe zagrożeniestanowić będzielotnictwo, zwłaszcza samolotymyśliwsko-bombowei szturmowe oraz śmigłowcebojowe.Osiągnięcie zdolności do przeciwdziałania im,poza koniecznością pozyskania określonegouzbrojenia i sprzętu wojskowego (UiSW), wymagarównież właściwego oprzyrządowania procesuszkolenia, w ramach którego żołnierze będą opanowywaliumiejętność efektywnego wykorzystywaniawalorów bojowych posiadanych środkówwalki. Istotny jest także sam proces szkolenia,który określa pewnegorodzaju kanonyi strukturę oraz sposobyi formy zarównoprzygotowania, jaki oceny poziomu wyszkoleniawojsk.Ostatnim elementemjest posiadane orazplanowane do wprowadzeniawyposażeniepododdziałówprzeciwlotniczych,które będzie warunkowaćzakres zadań, do realizacji których trzebaprzygotować przeciwlotników.Charakter zagrożeńNa rozwój poszczególnych kategorii zagrożeniawpływa wiele czynników. Jednym z nich jestniewątpliwie dążenie do obniżenia kosztów środkównapadu powietrznego (ŚNP), przy jednoczesnymosiąganiu zdolności do masowego posiadaniaśrodków rażenia, mogacych stanowićskuteczne narzędzie ataków z powietrza.Zagrożenie powietrzne stanowią między innymitaktyczne rakiety balistyczne, artyleryjskie pociskirakietowe i moździerzowe (RAM – Rocket,Artillery, and Mortars) oraz BSP (bezzałogowestatki powietrzne). Dążenie do ciągłego zmniejszaniaskutecznej powierzchni odbicia ŚNP stanowipoważne wyzwanie dla pododdziałów przeciwlotniczychw kwestii ich wykrywania, a następnieśledzenia i zwalczania (rys. 1).Przewiduje się, że nadal wśród ŚNP największezagrożenie stanowić będzie lotnictwo,zwłaszcza samoloty myśliwsko-bombowei szturmowe oraz śmigłowce bojowe. Z drugiejjednak strony, prace podejmowane w dziedzinietechnologii uzbrojenia pozwalają przypuszczać,że w niedalekiej przyszłości ich procentowyudział w walce będzie malał na korzyść pociskówrakietowych – manewrujących i balistycznych,amunicji precyzyjnej i bezzałogowych statkówpowietrznych (rys. 2).Fakt, że WOPL WLąd wydzielają swoje pododdziałydo składu Sił Odpowiedzi NATO(SON) czy też Grup Bojowych Unii Europejskiej(GB UE) wiąże się również z potrzebąsprostania określonym wymaganiom warunkującymskuteczną realizację zadań w międzynarodowymśrodowisku.ZałożeniaZarówno posiadane, jak i planowane do wprowadzeniaw najbliższym czasie do wyposażeniaWOPL WLąd systemy rażenia będą warunkowaćzarówno system szkolenia, jak i jego oprzyrządowanie.Dlatego też, dokonując analizy potrzeboraz wymagań dotyczących przyszłego systemusymulacji pola walki, należy brać pod uwagę zarównoUiSW planowane do wprowadzeniaw perspektywie 2–3 lat, jak i to, które przewidujesię wdrożyć około roku 2018 i później.Jeżeli chodzi o sam proces szkolenia, tow myśl założeń zawodowej armii jest on realizowanyod 2010 roku w cyklu 36-miesięcznym.Aby możliwe było osiągnięcie zakładanych jegocelów, niezbędne jest odpowiednie oprzyrządowanietego procesu, które zgodnie z opracowanąprzez SGWP Koncepcją zabezpieczenia szkoleniaz wykorzystaniem symulatorów i trenażeróww SZRP obejmuje cztery poziomy (rys. 3).Poziom I – odnosi się do zabezpieczenia szkoleniapodstawowego i specjalistycznego prowadzonegow centrach i ośrodkach szkolenia orazdo szkolenia ogólnego w jednostkach wojskowychw ramach pakietu podstawowego (przewidujesię, że elementy tego poziomu mogą byćrozmieszczone w JW dla utrzymania odpowiedniegostopnia wyszkolenia).Poziom II – to zabezpieczenie zgrywania bojowegona szczeblu baterii.Poziom III – dotyczy zabezpieczenia zgrywaniabojowego dywizjonu.Poziom IV – obejmuje zabezpieczenie zgrywaniabojowego organów dowodzenia oddziałui wyższych szczebli.28 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plPropozycjaSZKOLENIE1–5 m 2 0,1–0,5 m 2 0,01–0,05 m 2 0,001–0,005 m 2Rys. 1. Skuteczna powierzchnia odbicia ŚNP100%80%60%40%20%1980tendencjA malejącA1990Rys. 2. Ewolucja zagrożeń z powietrza2000Obecnie w WOPL WLąd w procesie szkoleniawykorzystywane są następujące trenażery:– 9F62M – przeznaczony do szkolenia i trenowaniaobsług SSWN Kub w wykrywaniu,przechwytywaniu i śledzeniu celu powietrznegooraz do kontroli pracy szkolonych obsługw przechwytywaniu danego obiektu. Umożliwiaszkolenie i trenowanie obsług w wykrywaniu,rozpoznawaniu i wyborze celów do zniszczenia,w przechwytywaniu i automatycznymich śledzeniu, w tym stosujących zakłócenia,oraz w określaniu momentu startu rakiety;20102020tendencjA rosnącApociski balistyczneBSPrakiety manewrująceamunicja precyzyjnaśmigłowcesamoloty– 9F632 – używany w szkoleniu i trenowaniuobsług PRWB Osa w wykrywaniu, rozpoznawaniui wyborze celów do zniszczenia, w przechwytywaniui automatycznym ich śledzeniu,w tym stosujących zakłócenia, w strzelaniu docelów grupowych, określaniu momentu starturakiety oraz w wyprowadzaniu i naprowadzaniuich na cel, a także do kontroli poziomu wyszkoleniaobsług;– IGLICA 1 i 2 oraz UST-1 – służą do zabezpieczeniaprocesu szkolenia obsług PPZRGrom i S-2 z wykorzystaniem zarówno imitato-opracowanie własne (2)2012/02przegląd wojsk lądowych29

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plSZKOLENIEPropozycjaEtap II –realizacja zadańszkolenie doskonalącew ramach pododdziałuProgram szkolenia wopl wludział w składzie pkwodtworzenie zdolności bojowejudział w ćwiczeniutaktycznymprzełożonegokoncepcja zabezpieczenia szkoleniaz wykorzystaniem symulatorówi trenażerówzabezpieczenie zgrywaniabojowego organówdowodzenia oddziałui wyższego szczeblaIVpoziomEtap I – szkolenie (dwa lata)II okresszkolenie zgrywająceprzygotowanie do składu PKWI okresdoskonalenie indywidualnei szkolenie zespołowezgrywanie baterii,dywizjonuzgrywanie drużynyi plutonuszkolenieindywidualneprzygotowaniedo składu PKWćwiczenie CPX/LIVEXsprawdzające PKW –nadanie certyfikatućwiczenie taktycznesprawdzającedywizjon – nadaniecertyfikatućwiczenie taktycznesprawdzające baterię –nadanie certyfikatuzajęcia taktycznesprawdzające pluton –nadanie certyfikatuzawody drużyn –nadanie certyfikatuzabezpieczeniezgrywania bojowegodywizjonuzabezpieczeniezgrywania bojowegopododdziałów do bateriiwłączniezabezpieczenieszkoleniapodstawowegoi specjalistycznegow centrach i ośrodkachszkolenia oraz ogólnegow jednostkachIII poziomII poziomI poziomopracowanie własneRys. 3. System szkolenia WOPL WLądrów celów powietrznych, jak i realnych w warunkachpoligonowych. Pozwalają na specjalistyczneszkolenie operatorów oraz doskonalenieumiejętności taktycznego wykorzystania PPZRpodczas treningów ogniowych poświęconychwykrywaniu, przechwytywaniu i śledzeniu celówpowietrznych oraz na kompleksową analizęprocesu strzelania i obiektywną jego ocenę.Szkolenie z zastosowaniem wspomnianychtrenażerów wspierają imitatory celów powietrznych(ICP) typu: SMCP – WU Szerszeń, SMCP– JU Komar, SCP – JU Delta oraz LCP-250Beta. Zabezpieczają szkolenie obsług PPZR,ZUR-23-2KG i ZSU-23-4 MP Biała. W ograniczonymzakresie stosowane są także poruszającesię po torze balistycznym ICP typu: RWMSoraz ICP-89, ICP-M14, FLG-5000 i HLZ 500oraz 1000, a także przetestowany w czerwcubieżącego roku na terenie Centralnego PoligonuSił Powietrznych w Ustce nabój oświetlającyMithras.W wyniku analizy uwarunkowań realizacjiprocesu szkolenia z uwzględnieniem posiadanychurządzeń szkolno-treningowych oraz ICP30 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plPropozycjaSZKOLENIEzdefiniowano jego zasadnicze ograniczeniadotyczące braku możliwości:– szkolenia w zwalczaniu nowych kategoriizagrożenia powietrznego, w tym artyleryjskichpocisków rakietowych i moździerzowych, ŚNPo mniejszych sygnaturach termalnych i radiolokacyjnych;– przygotowania do działania w zintegrowanymsystemie obrony powietrznej, w tym szkoleniaw zakresie koordynacji działań w przestrzenipowietrznej;– wsparcia procesu szkolenia trenażeramii symulatorami powyżej poziomu obsługi (drużyny),co wiąże się z koniecznością wykorzystywaniarealnych lotów lotnictwa do zabezpieczeniaszkolenia oraz zgrywania już od szczeblaplutonu;– użycia trenażera do pracy po każdej zmianierejonu szkolenia bez konieczności ponownegojego przygotowania;– symulowania zmian warunków pogodowychoraz klimatycznych podczas szkolenia;– symulowania celów manewrujących i stosującychzakłócenia oraz ich automatycznej identyfikacji„swój–obcy”.WymaganiaZe względu na uwarunkowania przebieguprocesu szkolenia, jak również zdefiniowaneograniczenia dotyczące jego oprzyrządowaniaoraz zapisy wynikające ze standardów NATO –system symulacji pola walki, który miałbywspierać realizację tego procesu, powinienstwarzać warunki do tego, by w kluczowychjego etapach uczestniczyło realnie działającelotnictwo. Ponadto przyszłe symulatory powinnybyć w stanie odwzorowywać możliwości bojoweUiSW będącego w wyposażeniu WOPLWLąd, z jednoczesną możliwością pracy jakosamodzielny oddział (pododdział), a także w ramachsieci, z uwzględnieniem możliwości ŚNP,szeroko rozumianej walki elektronicznej orazcharakteru działania potencjalnych obiektówosłony. System powinien również umożliwiaćdokonywanie niezależnej oceny ćwiczącychzgodnie z kryteriami określonymi w dokumentachnormatywnych (zarówno narodowych, jaki sojuszniczych).Podstawowa funkcja symulatora zestawówartyleryjskich i artyleryjsko-rakietowychto zapewnienie możliwości szkolenia w zakresie:– przestrzennego zobrazowania granic strefognia i rażenia dla różnych typów zestawówi celów;Zdefiniowane kryteriaOdpowiednio zorganizowana i wyposażona baza szkoleniowajest niezbędnym warunkiem nie tylko skutecznej realizacjiprocesu szkolenia, lecz także minimalizowania ryzykauszkodzenia UiSW nowej generacji przez nie w pełni wyszkolonychużytkowników oraz stworzenia możliwości utrzymaniawymaganego poziomu zdolności bojowej oddziałów i pododdziałówWOPL w przypadku wystąpienia określonych ograniczeń(np. finansowych).– reagowania na wydawane komendy;– opanowania zasad celowania do celów powietrznych,naziemnych oraz nawodnych;– wykrywania celów powietrznych, ich śledzeniaoraz identyfikacji, a także wyboru kolejnościzwalczania;– określania sposobu strzelania, reżimu ogniaoraz momentu jego otwarcia;– przeniesienia lub podziału ognia;– prawidłowej oceny sytuacji taktycznej tła;– obserwacji i rejestrowania rezultatów strzelaniaw czasie rzeczywistym.Ponadto powinien dysponować modułem inicjującymwystrzelenie rakiety oraz imitującymstrzelanie z armat przeciwlotniczych (ZU, ZUR,ZSU), wyposażonym w:– elektroniczne urządzenie wysyłające wiązkępromieniowania (imitacja toru lotu rakiety),2012/02przegląd wojsk lądowych31

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plSZKOLENIEPropozycjaIVpoziomIII poziomII poziomI poziomopracowanie własneRys. 4. System symulacji pola walki dla PZA, PZA-R oraz PZRsprzężone z urządzeniem wyzwalającym (mechanizmstartowy);– system mocowania na uzbrojeniu (makietagabarytowo-masowa);– symulowany system identyfikacji „swój–obcy”;– system łączności cyfrowej z jednostką centralną(sterującą);– niezależne źródło zasilania umożliwiająceszkolenie w garnizonie i na poligonach.Poza tym powinien być kompatybilny z symulatoramicelów (naziemnych i powietrznych),umożliwiać kreowanie realistycznychscenariuszy pola walki z jednoczesną możliwościąich modyfikacji w czasie rzeczywistymoraz zderzenie założeń teoretycznych z praktycznymi(realny czas lotu rakiet i ich załadunkuoraz zmiany stanowiska ogniowego – startowego,odtworzenia zdolności bojowej itp.),a także symulowanie strat własnych i przeciwnika,realnego zużycia środków bojowych i materiałowychitp.PotrzebyUwzględniając podane wymagania dotyczącesystemu symulacji pola walki dla PZAi PZA-R, oprzyrządowanie procesu szkoleniana poszczególnych poziomach powinno byćnastępujące (rys. 4):Poziom I (w garnizonie) – szkolenie poszczególnychspecjalistów (operatora, działonowego,kierowcy) do szczebla plutonu z wykorzystaniemzintegrowanych komputerów rozmieszczonychw gabinetowej bazie szkolenioweji z odpowiednim oprogramowaniem symulacyjnymoraz stanowiskiem komputerowym przewidzianymdla instruktora. Liczba stanowiskkomputerowych oraz ich oprogramowanie byłybydostosowane do określonego uzbrojeniai specyfiki jego użycia w walce (PPZR Grom,ZUR-23-2 KG, PRWB Osa itp.).Poziom II (w garnizonie) – szkolenie doszczebla baterii z wykorzystaniem w końcowejfazie symulatora z ekranem sferycznym (dlaPZA i PZAR, pozwalającym na wprowadzeniescenariuszy działania środków napadu powietrznego(o określonym stopniu skomplikowania),określonych warunków terenowych, atmosferycznych,pory doby itp., z możliwością wpięciabędących w wyposażeniu WOPL WLąd trenażerów,np. UST-1, jako elementu obiektywnejoceny poziomu wyszkolenia.Poziom III (na poligonie) – szkolenie doszczebla dywizjonu z wykorzystaniem etato-32 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plPropozycjaSZKOLENIEwych środków rozpoznania oraz ZSyD i KOŁowcza/Rega, przy jednoczesnym symulowaniudziałania ŚNP przez bezzałogowe sterowanecele powietrzne (SCP, w tym również tez programowalną trasą lotu). Obiektywna ocenapoziomu wyszkolenia byłaby dokonywana z zastosowaniemistniejących urządzeń szkolno-treningowychdla PPZR (Iglica 1 i 2 oraz UST-1)oraz laserowego symulatora strzelań zestawówartyleryjskich.Poziom IV (na poligonie) – szkolenie do szczeblapułku włącznie z zastosowaniem, poza SCP,realnie działającego lotnictwa (do symulowaniazbliżonej do realnej sytuacji powietrznej) orazsystemu symulacji i oceny pracy dowództwi sztabów, np. JTLS, JCATS itp.W przypadku zestawu symulacyjnego dlaPZR powinien on, poza funkcjami i zdolnościamiprzewidzianymi dla PZA i PZA-R, zapewniać:– rozpoznanie w trafionym celu numeru strzelającego,dzięki posiadaniu przez każdy egzemplarzsymulatora zakodowanego numeru indywidualnego;– sygnalizowanie trafienia optycznie i dźwiękowo;– proste mocowanie, amortyzację oraz zabezpieczenieurządzeń i zespołów z wymaganą odpornościąna oddziaływanie mechaniczne;– zastosowanie będących w wyposażeniu rakietszkolno-działających.Natomiast dla PZR oprzyrządowanie procesuszkolenia na poszczególnych poziomach powinnobyć następujące:– poziom I (w garnizonie) i poziom IV (na poligonie)analogiczne jak w przypadku PZAi PZA-R;– poziom II (w garnizonie) – szkolenie doszczebla baterii włącznie z wykorzystaniemw końcowej fazie kontenerowego symulatora polawalki. Umożliwiałby on wpięcie przez odpowiednieinterfejsy etatowo występującychw uzbrojeniu zestawów rakietowych, np. bateriiPRWB Osa, z elementami dowodzenia i rozpoznania.Symulowanie scenariuszy działania ŚNP(o określonym stopniu skomplikowania), jakrównież obiektywna ocena poziomu wyszkoleniabyłyby dokonywane przez operatorów stano-wisk komputerowych umieszczonych wewnątrzkontenera;– poziom III (na poligonie) – szkolenie doszczebla dywizjonu z wykorzystaniem etatowychśrodków rozpoznania oraz ZSyD i KOŁowcza/Rega, przy jednoczesnym symulowaniudziałania ŚNP przez bezzałogowe sterowanecele powietrzne (SCP, w tym również tez programowalną trasą lotu). Niemniej, biorącpod uwagę ograniczony czas eksploatacji PZRKub i Osa, oprzyrządowanie procesu szkoleniawraz z automatyzacją systemu obiektywnejjego oceny na tym poziomie powinno być zapewnionew ramach pakietu szkoleniowego dlaplanowanych do wprowadzenia zestawów rakietowychnowej generacji.PodsumowanieNależy stwierdzić, że podejmowanie działańzmierzających do pozyskania kompleksowegosystemu symulacji pola walki na potrzeby wsparciaprocesu szkolenia WOPL WLąd jest zasadne,pod warunkiem że będzie on umożliwiał:– szkolenie i zgrywanie oddziałów i pododdziałówWOPL wspólnie z obiektami osłony orazelementami współdziałającymi zarówno w warunkachgarnizonowych, jak i na poligonach;– włączenie już istniejących urządzeń szkolno--treningowych;– podgrywanie działania przeciwnika powietrznegozarówno przez system, jak i personellatający (np. z eskadry lotnictwa taktycznegoSP).Oczywiście żaden system symulacji nie zastąpirealnego działania, wystrzałów, dymu, kurzui żołnierskiego potu, ale z założenia ma stanowićnarzędzie wspierające proces szkolenia orazobiektywną jego ocenę.W przypadku WOPL WLąd jest to początekdrogi do tworzenia założeń kompleksowego systemusymulacji pola walki. Dlatego też żywięnadzieję, że artykuł ten będzie zarzewiem dodyskusji i wymiany podglądów na ten temat nałamach PWL i nie tylko.•Autor jest absolwentem WSOWOPL, UniwersytetuOpolskiego oraz AON. Obecnie jest szefemOddziału Szkolenia Szefostwa Wojsk ObronyPrzeciwlotniczej DWLąd.2012/02przegląd wojsk lądowych33

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plSZKOLENIEBy nie dać się zaskoczyćmjr ArkadiuszSkonieckiDowództwo WojskLądowychkpt. PiotrCałka4 Pułk PrzeciwlotniczyImplementacja standarduwymiany danych LINKEksploatowane w poszczególnych rodzajach sił zbrojnychsystemy wspomagania dowodzenia mają ograniczonązdolność wymiany informacji.FOT. magdalena kowalska-sendekCharakterystyczną cechą współczesnegopola walki jest prowadzenieszybkich działań wewszystkich wymiarach. Podstawąich skuteczności jest możliwość współużytkowaniainformacji o powstałej sytuacji przezwszystkich uczestników walki. Systemy automatyzacjidowodzenia powinny zatem zapewniaćdostarczanie odpowiednich wiadomości właściwymdowódcom, we właściwym czasie i wewłaściwej postaci. Problem ten nabiera szczególnejwagi w przypadku kierowania platformamipowietrznymi oraz koordynowania ich działańz systemami obrony przeciwlotniczej i rażeniaogniowego.Eksploatowane w poszczególnych rodzajach siłzbrojnych systemy wspomagania tego procesu mająograniczoną zdolność wymiany informacji. Istnieje34 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plBy nie dać się zaskoczyćSZKOLENIEzatem potrzeba ich integracji. Implementacja standardówLINK może ułatwić to zadanie.Konieczność zmianPotrzeby informacyjne systemów kierowaniaśrodkami walki, do których informacja musi być dostarczanaz wykorzystaniem systemów transmisjidanych LINK 16, powinny wymusić taką organizacjęjej zdobywania, przetwarzania i przekazywania,by odpowiadała ona protokołom i formatom danycho standardzie LINK. Należy podkreślić, że wiadomościw systemach i między systemami bazowymirodzajów sił zbrojnych nie muszą być przekazywanezawsze za pomocą systemu transmisji danych LINKczy w formacie zgodnym z tymi standardami.Wojska obrony przeciwlotniczej Wojsk Lądowychod około 10 lat wykorzystują zautomatyzowanysystem dowodzenia i kierowania ogniemŁowcza/Rega. Zasadniczym medium transmisyjnymdla tego systemu i pozostałych jego elementówjest radio. Formatem wymiany danych wykorzystywanymdo transmisji jest dostosowany doprzekazu radiowego w cyklu TDMA (Time DivisionMultiple Access – wielodostępu z podziałemczasu) format depesz typu ADAM 1 .Niestety, użytkowanie tego protokołu wiąże sięz ograniczeniami związanymi z jego zawartościąinformacyjną oraz brakiem kompatybilności z systemamiinnych armii państw NATO. Informacja radiolokacyjnapochodzi jedynie z narodowych środkówi może być ewentualnie rozbudowanao sytuację powietrzną przekazaną przez system SiłPowietrznych Dunaj za pomocą adapteru dopasowaniaprotokołów (ADP-20).W celu zmiany tego stanu rzeczy w wojskachOPL WLąd od 2002 roku podejmuje się staraniaw celu zwiększenia możliwości funkcjonalnychsystemu dowodzenia Łowcza/Rega.Są one ukierunkowane na osiągnięcie następującychzdolności:• w pierwszym etapie – możliwości wymiany informacjio sytuacji powietrznej oraz komend dowodzeniaw formacie LINK 11B z wykorzystaniem dotego celu interfejsu LINK 11B w zautomatyzowanymwozie dowodzenia (ZWD) Łowcza 3K z innymisystemami C2 (Command and Control);• w drugim etapie – możliwości wymiany informacjio sytuacji powietrznej między węzłamiLLAPI 2 drogą przewodową i radiową (opcjonalnie)zgodnie z wymaganiami zawartymi w STA-NAG-u 4312;• w trzecim etapie – możliwości wymiany informacjio sytuacji powietrznej i komend dowodzeniaw formacie LINK 16 z wykorzystaniem terminaluMIDS LVT oraz integracji tego urządzenia z systememBMS 3 z zastosowaniem łączności radiowej.Celem implementacji systemu LINK jest zapewnieniedostępu do rozpoznanego obrazu sytuacjipowietrznej (RecognizedAir Picture –RAP) dla Wojsk Lądowychprzy zachowaniupełnej interoperacyjnościz pozostałymirodzajami siłzbrojnych oraz siłamipaństw NATO.Systemy transmisjidanych LINK, przewidywanedo wdrożeniaw wojskach obronyprzeciwlotniczej, powinnyzapewnić:Pełna zdolność operacyjnabędzie polegać nawdrożeniu systemu transmisjidanych LINK 16 dosystemów dowodzeniai kierowania środkami walkiw nowych zestawach rakietowychpozyskiwanychw miejsce wycofywanychzestawów typu Kub i Osa.• wymianę informacji o sytuacji na polu walkimiędzy wojskami OPL WLąd a innymi rodzajamisił zbrojnych na temat:– położenia i stanu sił własnych;– rozpoznanego obrazu sytuacji powietrznej(RAP) oraz rozpoznanej informacji o sytuacji lądowej(Recognized Ground Picture – RGP);– wczesnego ostrzegania o zagrożeniach;• kierowanie systemami uzbrojenia wojsk OPLWLąd, przede wszystkim w zakresie:– terminowego i precyzyjnego wskazywania celuwraz z jego identyfikacją;– zapewnienia bezpieczeństwa własnym elementom;1Format wymiany danych ADAM (powstał na bazie formatu wymianydanych PASUW) zaimplementowano i dostosowano do możliwościtransmisji danych w cyklu TDMA.2Low Level Air Picture Interfejs, w SZRP kryptonim urządzenia toRega 5. Wykorzystuje ono do transmisji niektóre słowa serii „J” formatuwymiany danych LINK 16.3Battle Management System – system informatyczny zarządzaniapolem walki przeznaczony dla szczebla taktycznego. Jedną z jegofunkcji jest zobrazowanie położenia sił i środków wojsk własnych(przeciwnika), co pogłębia wiedzę o sytuacji na polu walki.2012/02przegląd wojsk lądowych35

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plSZKOLENIEBy nie dać się zaskoczyćrodzaj uiswwstępnazdolność operacyjnapełnazdolność operacyjnałowcza 3K z LINK 11BDo 2020Do 2030LLAPI/Rega 5łowcza 3KS z LINK 11Bi LINK 16 z BMSnowe zestawy rakietoweRys. 1. Oś czasowa wstępnej i pełnej zdolności operacyjnej– koordynacji ognia środków należących dokomponentów rodzajów sił zbrojnych;– stworzenia warunków do włączenia się w koalicyjnysystem obrony przeciwrakietowej.Osiągnięcie zdolnościPrace związane z wprowadzaniem do uzbrojeniainterfejsu systemu wymiany danych szczebla taktycznegoRega 5 (LLAPI) rozpoczęto kilka lat temu.System ten wykorzystuje do komunikowaniasię niektóre z depesz serii „J” taktycznej sieci wymianydanych LINK 16.Założono, że w ciągu kilku lat zostanie w pełniwdrożony. Program budowy interfejsu wymiany informacjio sytuacji powietrznej został zainicjowanyprzez USA i RFN w 1998 roku. Następnie po konferencjiw Los Angeles w roku 2001 podpisano porozumienieMOU (Memorandum of Understanding),w którym oprócz tych krajów ujęto także inne,które dołączyły do programu. W roku 2002 pokonferencji programowej w Rzymie został zgłoszonyakces Polski i Czech.Głównym celem programu LLAPI jest:• Opracowanie i wdrożenie wspólnego standardudla systemów dowodzenia, umożliwiającego wymianęinformacji o sytuacji powietrznej międzysystemami OPL krótkiego zasięgu sojuszniczychpaństw bez względu na zastosowany format przesyłaniadanych.• Zdefiniowanie potrzebnych zmian (dotyczącychhardware & software) w użytkowanych systemachdowodzenia.• Wyprodukowanie urządzenia LLAPI (w wojskachOPL WLąd – interfejs Rega 5).• Rozwijanie i doskonalenie niezbędnego oprogramowania.Wojska OPL WLąd pomyślnie przeprowadziłytesty sprawdzające operacyjność systemów dowodzeniaŁowcza/Rega z amerykańskim systememFAAD C2 (Forward Area Air Defence System),a obecnie przygotowują się do testów z baterią Patriot.Wykorzystanie interfejsu LLAPI zapewniuzyskanie takiej samej świadomości sytuacyjnej jakw systemach dowodzenia sił koalicyjnych.36 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plBy nie dać się zaskoczyćSZKOLENIElink 16rega 5link 16pasuwzwd 10r łowcza 3ksrega 2 / zestaw prwb Osapasuwrega 2 / sswnrega 1rega 2 / zsu-23-4 mp białaRys. 2. Zastosowanie Rega 5 (LLAPI)link 16Rys. 3. Stan docelowy implementacji standardu wymiany danych LINK w WOPLopracowanie własne (3)Budowa poszczególnych depesz protokołuLINK 11B jest podobna do budowy depesz formatuwymiany danych ADAM. Zakłada się, że w ciągunajbliższych kilku lat interfejs zapewniającyprzekształcanie formatu LINK 11B w formatADAM i odwrotnie zostanie wdrożony w SiłachZbrojnych RP.Protokół zapewnia możliwość przesyłania następującychrodzajów informacji:– z rozpoznania o trasach powietrznych, nawodnychi podwodnych, o namiarach oraz punktachspecjalnych;– o położeniu i charakterystykach własnych jednostek(Blue Force Tracking);– związanych z walką radioelektroniczną;– kierowania i dowodzenia;– o statusie jednostek.Informacja przesyłana za pomocą protokołu2012/02przegląd wojsk lądowych37

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plSZKOLENIEBy nie dać się zaskoczyćLINK 11B jest zabezpieczona kryptograficznie.Jednostki biorące udział w wymianie informacjizgodnie z tym protokołem zwykle tworzą sieć połączeńtypu punkt–punkt. W takiej sieci poszczególnejednostki mają przypisane ściśle określone role.Przekazywana informacja może podlegać filtracjiobszarowej (otrzymujemy bądź przekazujemy informacjęjedynie ze zdefiniowanych przestrzeni lubobszaru) albo parametrycznej (uzyskujemy informacjęokreślonego rodzaju, na przykład o trasachpowietrznych). Filtry protokołu LINK 11B mogąbyć zakładane zarówno na informację odbieraną,jak i nadawaną.Kolejna wersjaProtokół LINK 11B jest wersją protokołu LINK 11 wykorzystującądo transmisji informacji połączenie typu punkt–punktza pomocą kabla bądź radiolinii. Informacja przesyłana jestz użyciem wiadomości serii „M”.Podobnie jak w przypadku innych protokołówtypu LINK, z protokołem LINK 11B związane sąprocedury operacyjne wykorzystujące jego możliwości.LINK 16Planuje się wprowadzenie do uzbrojenia zmodernizowanegoZWD Łowcza 3KS na KTO Rosomak,wyposażonego w terminale wielofunkcyjne typuMIDS pracujące w protokole LINK 16. Pełna zdolnośćoperacyjna systemu będzie polegać na wdrożeniusystemu transmisji danych LINK 16 do systemówdowodzenia i kierowania środkami walkiw nowych zestawach rakietowych pozyskanychw zamian za wycofywane zestawy typu Kub i Osa.W terminologii wojskowej do określenia formatuwymiany danych LINK 16 wykorzystywanejest zamiennie określenie: taktyczne łącze transmisjidanych serii „J” (Tactical Data LINK-J –TDL-J).Głównym medium transmisyjnym dla tego formatuwymiany danych jest radio, a urządzenia,które zapewniają realizację transmisji (oprócz radiostacji),to na przykład terminale wielofunkcyjnetypu MIDS. Obecnie występuje jedenaście typówtych terminali.Omawiany format wymiany danych został wprowadzonyw US Navy i US Force w 1994 roku. Jegoprzepustowość jest 30 razy większa niż w przypadkuformatu wymiany danych LINK 11 (LINK 16 –54 Kb/s).Jego zastosowanie zapewnia:– wspomnianą już niemałą przepustowość transmisjidanych;– dużą odporność na zakłócenia dzięki zastosowaniuodpowiednich algorytmów detekcji i korekcjibłędów oraz dwuetapowego zabezpieczeniatransmisji danych przez zastosowanie urządzeniaszyfrującego;– elastyczność przez zwiększenie świadomościsytuacyjnej osiąganej w czasie zbliżonym do rzeczywistego(określenie pozycji wojsk własnych,definiowanie informacji o celach i statusie uzbrojenia,a także zapewnienie niejawnej komunikacjigłosowej).Protokół LINK 16 pozwala na wykorzystaniefunkcji TDMA do transmisji danych bez potrzebywydzielania platformy, która realizowałaby zadaniekontroli sieci.W przeciwieństwie do protokołu LINK 11,LINK 16 transmituje wiadomość PPLI (PreciseParticipant, Position, Location and IdentificationInformation).W odróżnieniu od innych taktycznych łączy danychjego przepustowość nie jest ograniczona przepustowościąterminali.Pamiętając, że protokół wykorzystuje wielodostępz podziałem czasu (TDMA), mimo że przepustowośćterminala wynosi 54 kb/s, przepustowośćoperacyjna systemu, która jest sumą przepustowo-38 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plBy nie dać się zaskoczyćSZKOLENIEPorównanie LINK 11 i LINK 16Parametr LINK 11/LINK 11B LINK 16Zakres częstotliwościSzybkość transmisji danych(przepustowość terminala)Przepustowość operacyjnasystemuFunkcjaUHF, HF(225–400 MHz, 2–30 MHz)UHF(960–1215 MHz)1,8 kb/s lub 1,2 kb/s 54 kb/s1,8 kb/s lub 1,2 kb/s 1 Mb/s (szacunkowo)obserwacja przestrzenipowietrznej, dowodzeniei kierowaniewielofunkcyjność, dane, głosOdporność na zakłócenia NIE TAKFormat wiadomości wiadomość serii M wiadomość serii JProtokoły polling/serial TDMADokładność lokalizacji 1852 m na 304,8 m 9,45 m na 7,62 mZasięgLOS, BLOS•łączność z widzialnością horyzontalną (LOS):- w trybie normalnym 300 NM (ok. 555,6 km);- w trybie rozszerzonym 500 NM (ok. 926 km);•łączność bez widzialności horyzontalnej – retransmisja (BLOS):- ograniczenia: retransmisja musi odbywać się w widoczności horyzontalnej ALF;- zamiast retarnsmisji można wykorzystać protokoły JREP A/B/Copracowanie własneści terminali, oscyluje w granicach 1 Mb/s (ograniczeniewynika z możliwości jednoczesnej pracyw sieci bez wzajemnego zakłócania się około20 terminali).Dokładność pozycjonowania LINK 16 znacznieprzewyższa dokładność, jaką zapewnia formatLINK 11.Protokoły JREP umożliwiają przekazywanie danychtaktycznych za pomocą mediów, które nie byłyoryginalnie projektowane do użycia przez terminalesieci LINK 16, na przykład przez sieci satelitarne.Protokół ten może służyć jako zapasowyw przypadku dostępu do sieci radiowej LINK orazzapewnić połączenia, które nie są wyposażonew terminale tej sieci.PODSUMOWANIEDo czasu wycofania (obecnie eksploatowanych)systemów rakietowych Kub i Osa będzie używanysystem Łowcza/Rega, którego interoperacyjnośćplanuje się zapewnić przez zastosowanie interfejsuRega 5 (LLAPI) i interfejsu LINK 11B w ZWDŁowcza 3KS.Wraz z wprowadzeniem nowego systemu (systemów)rakietowego będzie wdrażany nowy systemautomatyzacji dowodzenia spełniający kryteria interoperacyjnościw ramach struktur sojuszniczychopierających się na formacie wymiany danychLINK 16.•Major Arkadiusz Skoniecki jest absolwentem WAT (1998)i studiów podyplomowych w AON. Zawodową służbę wojskowąpełnił kolejno na stanowiskach: dowódcy plutonu dowodzenia,dowódcy kompanii dowodzenia, szefa OPL DWLąd, oficerakierunku stanowiska dowodzenia OPL DWLąd. Od 2007 r. jestspecjalistą Wydziału Uzbrojenia i Sprzętu Wojskowego SzefostwaWojsk OPL.Kapitan Piotr Całka jest absolwentem WAT (1998). Obecniepełni obowiązki dowódcy 1 baterii dowodzenia w 4 pplot.2012/02przegląd wojsk lądowych39

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plSZKOLENIEDoskonalić gotowość bojowąw wymiarze dwóch dni (wtorek – trening techniczno-bojowy,środa – trening kierowania OPLwe współdziałaniu z Siłami Powietrznymi).Istotą treningów systemowych jest doskonaleniefunkcjonowania oraz zgrywanie komórek funkcjonalnychobrony przeciwlotniczej (OPL) stanowiskdowodzenia w dziedzinie planowania obrony przeciwlotniczejwojsk i obiektów, kierowania odpieraniemuderzeń przeciwnika powietrznego, współppor.JustynaMalinowska15 Pułk PrzeciwlotniczyTreningi systemowe w pułkuprzeciwlotniczymPrzygotowanie do treningów rozpoczyna się podczasplanowania zajęć na następny miesiąc. Wstępnie określa sięsiły, jakie mogą wziąć w nich udział, z uwzględnieniem innychzadań realizowanych przez pododdziały pułku.FOT. archiwum 15 pplotTreningi systemowe i specjalistycznesą jednym z ważniejszychelementów przygotowującychpododdziały przeciwlotnicze dowykonywania zadań zgodnie z ich wojennymprzeznaczeniem. Realizowane są one zgodniez rozkazem dowódcy Wojsk Lądowych oraz wytycznymiszefa szkolenia WLąd osiem razy w roku,raz w miesiącu (trzeci tydzień miesiąca),40 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plDoskonalić gotowość bojowąSZKOLENIEII tydzieńIII tydzieńPn. Wt. Śr. Czw. Pt. Sob. Niedz. Pn. Wt. Śr. Czw. Pt. Sob. Niedz.Instruktaż do treningu.Określenie sił i środków,miejsca realizacji treninguTrening techniczno-bojowy.Rozwinięcie stanowiskdowodzenia. Sprawdzeniesystemu dowodzeniai łącznościInstruktaż szczegółowyw terenie. Podanie punktudo rozkazu dziennegoRys. 1. Plan realizacji treningów systemowychTrening kierowania OPLwe współdziałaniu z SPMeldunek sprawozdawczyopracowanie własnedziałania z ośrodkami dowodzenia Sił Powietrznychoraz koordynacji działań w przestrzeni powietrznej(rys. 1).ZałożeniaGłównym celem treningów jest doskonaleniefunkcjonowania wybranych systemów dowodzeniaoraz obrony przeciwlotniczej, a w ramach tych systemów– podsystemów: dowodzenia ogniem, rozpoznaniaprzestrzeni powietrznej oraz ognia.Są one prowadzone zgodnie z opracowaną sytuacjąoperacyjno-taktyczną przyjętą w Zespole ObronyPrzeciwlotniczej i Koordynacji Działań w PrzestrzeniPowietrznej Dyżurnej Służby OperacyjnejWLąd (ZOPL i KDwPP DSO WLąd). Na poszczególnychszczeblach organizacyjnych ćwiczą, tworzonezgodnie z wojennym systemem dowodzenia, komórkifunkcjonalne OPL, których zakres działaniaokreślają stałe procedury operacyjne (SOP).W czasie treningów systemowych planowane jestszkolenie bojowe pododdziałów z uwzględnieniemwniosków wynikających z zajęć prowadzonychw mijającym miesiącu.W drugim tygodniu miesiąca, począwszy odwtorku, uszczegóławia się dane do treningu orazokreśla możliwości dywizjonów przeciwlotniczychi baterii dowodzenia tak, by w środę w ramach instruktażumożna było postawić szczegółowe zadaniaich dowódcom.W piątek jest prowadzony instruktaż w terenie.Ustalane są miejsca rozwinięcia stanowisk dowodzenia,środków rozpoznania oraz ćwiczących pododdziałów.Po otrzymaniu danych do treningu sztabydywizjonów opracowują niezbędne dokumentybojowe (rys. 2), w tym rozkazy (zarządzenia bojowe),zapotrzebowania na łącza, zestawienia siłi środków faktycznie biorących udział w treningu,zapotrzebowania na strefy użycia uzbrojenia WEZREQ 1 oraz składany jest meldunek o położeniuwojsk OPL – AOAD LOCSTAT 2 .Opracowane dokumenty przesyłane są na stanowiskodowodzenia pułku, gdzie jest weryfikowanapoprawność danych. Otrzymują je przełożeniw terminach określonych w harmonogramieobiegu dokumentów na czas treningu systemowego.Zapotrzebowanie na strefy użycia uzbrojeniadla zestawów ogniowych OPL (WEZ REQ) skła-1WEZ REQ – Weapon Engagement Zone Request.2AOAD LOCSTAT – Army Organic Air Defence Location Status.2012/02przegląd wojsk lądowych41

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plSZKOLENIEDoskonalić gotowość bojowąZarządzenie bojowe dowódcy pułkuWEZ REQZapotrzebowanie na strefy użycia uzbrojeniaAOAD LOCSTAT Meldunek dotyczący położenia WOPLStan sił i środków (faktyczny i aplikacyjny)SSTO Rozkaz taktyczny dla WOPLdają wszystkie oddziały (pododdziały) obronyprzeciwlotniczej mające wykorzystywać systemyuzbrojenia. W normalnym trybie WEZ REQ sązbierane w określonym cyklu, następnie na poszczególnychszczeblach opracowywane (uogólniane).Do przełożonego powinny dotrzeć co najmniej24 godziny przed czasem ich aktywacji.Celem meldunku AOAD LOCSTAT jest podanierozmieszczenia oraz możliwości bojowych pododdziałów(oddziałów) OPL. Pododdziały przeciwlotniczeprzesyłają go w zależności od sytuacjii zmiany stanowisk, ale w ramach treninguwymagany jest dwa dni przed treningiem w kierowaniuOPL we współdziałaniu z Siłami Powietrznymi.Dwa dni po instruktażu udzielonym przez dowódcępułku dowódcy dywizjonów przeprowadzająinstruktaż z podległymi dowódcami w planowanymmiejscu realizowania ćwiczeń. Dowódcydywizjonów uszczegółowiają informacje otrzymanepodczas instruktażu z dowódcą pułku, wskazującmiejsca rozmieszczenia oraz stawiając zadaniapodwładnym w rejonie ćwiczeń. Na tym etapiesprawdzane są: przygotowanie infrastruktury w rejoniezajęć, sprawność łączy telefonicznych orazprzejezdność dróg.SSREP Meldunek o stanie sił i środków WOPLFIRST HOSTILE ACT Meldunek o pierwszymwrogim ataku przeciwnika powietrznegoKill REP Meldunek o stratach zadanychlotnictwu przeciwnikaPOST EXERCISE report Meldunek po treningumeldunek sprawozdawczyRys. 2. Dokumentacja opracowywana do treningówsystemowychopracowanie własnePrzebiegTrening techniczno-bojowy zaczyna się instruktażemdowódcy baterii w miejscu rozpoczęciazajęć. Sprawdza on przygotowanie obsług do udziałuw nich, przypomina o zasadach bezpieczeństwaobowiązujących w czasie przemieszczania się dorejonu ćwiczeń oraz w czasie ich trwania. Jednąz doskonalonych umiejętności jest marsz pododdziałówdo nakazanych rejonów.Po dotarciu w rejon ćwiczeń pododdziały rozwijająstanowiska dowodzenia, punkty dowódczo-obserwacyjneoraz środki łączności, rozpoznaniai ogniowe (fot.). W tym samym czasie sprawdzanesą wybrane normy szkolenia bojowego dotyczącerozwijania wybranych środków oraz osiągania gotowoścido działania.Po przygotowaniu miejsc pracy na SD osobyfunkcyjne sztabu nanoszą sytuację wyjściową,opracowują aktualną sytuację w pakiecie grafikioperacyjnej (PGO) oraz sporządzają dokumentydowodzenia. W tym czasie obsługi wozów bojowychsprawdzają funkcjonowanie sprzętu, co takżestanowi jeden z elementów podlegających ocenieprzez osoby kontrolujące. Wszelkie błędy i niedociągnięciaw tym zakresie są omawiane po zakończeniutreningu jako podstawa planowania szkoleniana następny miesiąc.Trening kierowania ogniem, prowadzonyw drugim dniu treningu systemowego, jest poświęconysprawdzeniu i doskonaleniu umiejętności obsługbojowych oraz kadry sztabu związanych z pra-42 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plDoskonalić gotowość bojowąSZKOLENIEŚrodki rozpoznania rozwinięte do pracy w czasie treningu techniczno-bojowegoFOT. archiwum 15 pplotcą na stanowiskach funkcyjnych (zgodnie ze stałymiprocedurami operacyjnymi i innymi dokumentaminormatywnymi). Tuż przed rozpoczęciem treninguna stanowisko dowodzenia pułku wpływarozkaz dla wojsk OPL – SSTO 3 , w którym przekazywanesą zadania taktyczne dla jednostek OPL.W rozkazie aktywowane są strefy MEZ 4 i SHORA-DEZ 5 , podawane ograniczenia w prowadzeniuognia WCS 6 i stany gotowości RS 7 , a także inne informacjeważne dla użytkowników przestrzeni powietrznej.Następnie uszczegółowiony rozkaz jestprzesyłany na stanowiska dowodzenia dywizjonów.Funkcyjni stanowisk dowodzenia doskonaląumiejętności współdziałania z podległymi pododdziałamioraz opracowywania dokumentów bojowych.W czasie treningu w zaplanowanym czasieodbierane są z ośrodka dowodzenia i naprowadzania(ODN) informacje o sytuacji powietrznej wedługsiatki OP-61 8 . Wszystkie dane wpływające nastanowisko dowodzenia są zapisywane w dziennikudziałań bojowych, którego prowadzenie ma nacelu przedstawienie przebiegu działań oraz przepływudokumentów i informacji. Ujmowane sąw nim informacje dotyczące zarówno relacji wewnętrznych,jak i odzwierciedlające wymianę dokumentów(wiadomości) z podwładnymi, przełożonym,sąsiadami i jednostkami współdziałającymioraz wspierającymi. Dziennik działań bojowychmusi być prowadzony precyzyjnie i zawierać rzeczywistezdarzenia.Kolejne stopnie gotowości bojowej pododdziałówdo prowadzenia działań wprowadzane są zgodniez sytuacją taktyczną. Wszystkie osoby funkcyjnena stanowiskach muszą wykazać się niezbędnąwiedzą i sprawnością działania, tak by w możliwiekrótkim czasie reagować na dynamicznie zmienia-3SSTO – Sam Shorad Tactical Order.4MEZ – Missile Engagement Zone – strefy użycia rakiet.5SHORADEZ (SHORAD) – Short Range Air Defense – strefy użyciaśrodków OPL bliskiego zasięgu (np. ZUR-23-2).6WCS – Weapon Control Status – stan kontroli gotowości uzbrojenia.7RS – Readiness State – stopnie gotowości bojowej.8Siatkę OPL-1961 nanosi się na mapy w skali 1:500000,1:1000000, 1:2000000, 1:2500000, dzieląc powierzchnię półkulipółnocnej na system stref, sektorów i kwadratów, które są podstawąsiatki. Przeznaczona jest do ujednolicenia zobrazowania informacjio przeciwniku powietrznym i o własnym lotnictwie, przekazywanejw sieciach radiowych powiadamiania.2012/02przegląd wojsk lądowych43

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plSZKOLENIEDoskonalić gotowość bojowąjącą się sytuację. Operatorzy planszetów i zautomatyzowanychwozów dowodzenia nieustannie nasłuchująkomunikatów radiowych ze źródeł powiadamianiaoraz obserwują sytuację, śledząc wskaźniki.Bardzo ważna jest szybka i bezbłędna ocena zagrożeniaoraz natychmiastowe podejmowanie działań.Niezbędna okazuje się także wiedza na tematmożliwości ogniowych własnych pododdziałów,zasad koordynacji działań w przestrzeni powietrznejoraz kierowania ogniem.OczywistośćNieodzownym elementem każdego treningu jest doskonalenieumiejętności kadry sztabów (na co dzień niemającejkontaktu ze sprzętem bojowym) przygotowania sprzętu bojowegodo użycia i pracy z jego wykorzystaniem oraz posługiwaniasię środkami łączności.Po zakończeniu przygotowania stanowisk dowodzenia i sprzętubojowego przystępuje się do sprawdzania systemu łącznościradiowej i przewodowej.Prowadzone są co najmniej trzy seanse kierowaniaogniem, podczas których doskonali się różneaspekty dowodzenia pododdziałami OPL, zwiększającza każdym razem stopień trudności.Przed każdym seansem na stanowisko dowodzeniapułku wpływają meldunki o stanie siłi środków OPL – SSREP 9 , przeznaczone do przekazywaniainformacji o gotowości do użycia(zdolności bojowej) pododdziałów (oddziałów)OPL. SSREP określa zdolność bojową danej jednostkioraz szacunkowy czas osiągnięcia nakazanejgotowości bojowej. Po pierwszym ataku środkanapadu powietrznego niezwłocznie sporządzasię o tym meldunek – FIRST HOST ACT REP 10 .Ma to na celu przygotowanie pododdziałów dopodjęcia przeciwdziałania w jak najkrótszym czasie.Po zakończonej działalności ogniowej (poostatnim seansie) na stanowiskach dowodzeniadywizjonów przygotowywane są meldunki o stratachzadanych lotnictwu przeciwnika – KILLREP 11 – przez oddziały i pododdziały OPLw czasie 24 godzin (trening). Obsada stanowiskadowodzenia pułku po zebraniu meldunków od poszczególnychdywizjonów uogólnia je i przesyłaprzełożonemu. Dodatkowo na każdym szczebludowodzenia wykonywane są schematy sprawozdawcze(kalki) odzwierciedlające sposób prowadzeniacelów powietrznych oraz rezultaty działańbojowych – oddziaływania na cele powietrznew określonym czasie [nie dłuższy niż: na szczeblubaterii przeciwlotniczej – 1 h, na szczeblu dywizjonu(pułku) przeciwlotniczego – 4 h].Zakończenie treninguOstatnim z ćwiczonych elementów jest powrótpododdziałów do miejsca stałej dyslokacji orazodtworzenie gotowości bojowej. W tym czasieprowadzona jest analiza wniosków i uwag z treninguoraz opracowywane są dokumenty sprawozdawcze,w tym meldunek z jego przebiegu –POST EXE REP 12 , który dostarcza informacjio rezultatach oddziaływania środków ogniowychpododdziałów OPL biorących w nim udział.Ostatnim dokumentem jest meldunek sprawozdawczy,w którym przekazuje się przełożonemuinformacje na temat przebiegu tego przedsięwzięciaszkoleniowego. Powinien on zawieraćkrótki opis treningu, główne wnioski, podjętelub też proponowane działania oraz sposóbwdrożenia ich do procesu szkolenia w kolejnychmiesiącach.•Autorka jest absolwentką Studium OficerskiegoWSOWLąD (2009). Służbę rozpoczęła jakodowódca plutonu ogniowego. Obecnie pełniobowiązki oficera SD 15 pplot.9SSREP – Sam/Shorad Status Report (np. SSREP-01, SSREP-02,SSREP-03).10FIRST HOST ACT REP – First Hostile Act Report.11KILL REP – Enemy Aircraft Kill Report.12POST EXE REP – Post Exercise Report.44 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plSkutecznie osłaniaćSZKOLENIEmjr TomaszAdamczyk7 Brygada Obrony WybrzeżaObrona przeciwlotniczawybrzeża morskiegoRozważając możliwość wysadzenia desantu morskiegoprzez przeciwnika, musimy zdawać sobie sprawę, że przystąpion do realizacji tego przedsięwzięcia tylko w przypadkuwywalczenia przewagi na morzu i w powietrzu.FOT. tomasz mielczarekObszar naszego wybrzeża stwarzadogodne warunki do wysadzaniadesantów morskich. Rzeźba terenupozwala na wybór rejonu desantowaniana całej jego długości, a niektóre rejony wybrzeżaklifowego nie stwarzają przeszkody przeciwnikowiprowadzącemu morską operację desantową.Doświadczenia historyczne wyraźnie wskazują,że pełne powodzenie można osiągnąć tylko w przypadkupanowania zarówno w powietrzu, jak i namorzu. Dlatego obrona wybrzeża morskiego powinnabyć prowadzona we współdziałaniu sił morskich,powietrznych i lądowych 1 . Może się okazać,że głównymi siłami realizującymi to zadanie będziekomponent wojsk lądowych, który powinien skupić1Regulamin działań Wojsk Obrony Przeciwlotniczej Wojsk Lądowych.DWLąd, Warszawa 2009, pkt 10028.2012/02przegląd wojsk lądowych45

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plSZKOLENIESkutecznie osłaniaćWażny elementObrona przeciwlotnicza w czasie obrony odcinka wybrzeżamorskiego ma szczególne znaczenie. Wiąże się to z szerokościąrejonu obrony, która może dochodzić do 60 km. Będzieto decydowało o sposobie wykorzystania sił i środkówOPL do najefektywniejszej osłony najważniejszych elementówugrupowania bojowego oddziału.Dużym wyzwaniem jest zabezpieczenie logistyczne działań,zwłaszcza w przypadku wsparcia siłami i środkami OPL przezprzełożonego.FOT. tomasz mielczareksię na organizowaniu współdziałania z elementamiMarynarki Wojennej i Sił Powietrznych, zwłaszczaprzygotowując podsystem rozpoznania. Biorąc jednakpod uwagę wielkość Morza Bałtyckiego, jakrównież długość naszej granicy morskiej, możnawysnuć wniosek, że wysadzenie desantu morskiegoprzez przeciwnika będzie pomocniczym kierunkiemw operacji lądowej. I taki scenariusz przyjmijmydo dalszych rozważań.Hipotetyczny przeciwnikW czasie obrony wybrzeża morskiego celemdziałania środków napadu powietrznego (ŚNP) będzieprawdopodobne obezwładnienie wojsk broniącychrejonów dogodnych do wysadzenia desantówmorskich i powietrznych oraz odwodów. Obiektamiataku mogą być pododdziały zmechanizowane(zmotoryzowane) oraz czołgów, broniące kluczowychrejonów (obiektów), a także stanowiskaogniowe artylerii i odwody 2 .Główne zasady użycia ŚNP, z których wynikazagrożenie dla oddziału podczas organizowaniai prowadzenia obrony wybrzeża z powietrza, są następujące:– powiązanie działań lotnictwa taktycznegoi śmigłowców w ramach bezpośredniego przygotowaniai wsparcia ogniowego desantu w czasie jegoprzejścia morzem, lądowania i po wylądowaniupodczas opanowywania przyczółków;– wykorzystanie lotnictwa w decydującymmomencie walki w celu zniszczenia lub obezwładnieniaprzeciwnika oraz uniemożliwieniamu zorganizowania i prowadzenia obrony przeciwdesantowej.ŚNP będą oddziaływać na pododdziały (oddziały)w ramach wsparcia lotniczego sił lądowychi morskich, wykonując uderzenia na obiekty w strefietaktycznej na głębokość 100–160 km od liniibrzegowej. W ramach ogólnego wsparcia wyodrębniasię wsparcie bezpośrednie, które może być prowadzonena głębokość do 50 km, oraz izolację polawalki w odległości 60–160 km.W końcowych etapach desantowania należy liczyćsię z wykonywaniem przez lotnictwo taktyczneześrodkowanych uderzeń. Zadanie to realizujągrupy składające się z 20 do 60 samolotów w zależnościod celu uderzenia i obiektów ataku. W trakcieuderzenia atak wykonywany jest jednocześnie lubkolejno na zasadnicze obiekty oraz pododdziałyprzeciwlotnicze. Uderzenia ześrodkowane mogąbyć wykonywane samodzielnie lub w ramach uderzeńzmasowanych, tzn. na wojska i obiekty szcze-2Ibidem, pkt 10029.46 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plSkutecznie osłaniaćSZKOLENIEbla operacyjnego, składających się z kilku do kilkunastuuderzeń ześrodkowanych na mniejsze obiekty,między innymi szczebla taktycznego. W trakcieuderzeń zmasowanych i ześrodkowanych ataki naposzczególne obiekty mogą być wykonane metodąuderzenia jednoczesnego lub urzutowanego.Uderzenia jednoczesne są realizowane w przypadkunieobezwładnienia obrony przeciwlotniczej,przede wszystkim podczas ataku na obiekty położonew głębi.Uderzenia urzutowane mogą być wykonywanemałymi grupami (podgrupami) w składzie od 4–8do 18–24 samolotów wchodzących w rejon celuz różnych kierunków lub kolejno z tego samegokierunku w odstępach od kilku do kilkudziesięciuminut. ŚNP będą atakować podczas jednego lubkilkakrotnych zajść.W sytuacji silnego oddziaływania środków obronyprzeciwlotniczej cele naziemne będą atakowanew zasadzie podczas jednego zajścia, by skrócićczas przebywania w strefie ognia przeciwlotniczego.Jeśli ŚNP nie wykonają zadania, należy liczyćsię z ponowieniem ataku. Zależy to od czasu potrzebnegodo wykonania powtórnego uderzeniatymi siłami, na który składa się czas:– przelotu ŚNP znad obiektu ataku na lotnisko(lotniskowiec) i powrotu nad obiekt;– odtworzenia gotowości (do 30 min);– startu (2–3 min);– przebywania ŚNP w rejonie obiektu ataku;– lądowania (1–3 min).Można przyjąć, że ponowne uderzenie samolotówna ten sam obiekt może nastąpić nie wcześniejniż po upływie 2–3 godzin.SpecyfikaW czasie prowadzenia obrony wybrzeża morskiegooddziały i pododdziały wojsk obrony przeciwlotniczejWLąd we współdziałaniu z siłamiOPL MW i SP skupiają główny wysiłek na osłonieodwodów oraz pododdziałów zmechanizowanychi czołgów broniących rejonów dogodnych do wysadzeniadesantów morskich, stanowisk dowodzeniaoraz artylerii na stanowiskach ogniowych 3 .Ważnym elementem jest współdziałanie zarównooperacyjno-taktyczne, jak i ogniowe systemówOPL. Koordynator (dowódca, szef OPL), organizującten system, musi zsynchronizować wszystkiepodsystemy – zarówno podległych sił OPL, jaki sąsiednich oraz wspierających.W celu przygotowania podsystemu ognia wielowarstwowegoprzełożony powinien wyznaczyć posiadaneśrodki OPL do działania na korzyść oddziałówrealizujących obronę odcinka wybrzeżamorskiego. Najkorzystniej byłoby przydzielać jew relacji operacyjnego dowodzenia (OperationalCommand – OPCOM), która daje większe możliwościdowódcom (szefom OPL) w toku organizowaniasystemu obrony przeciwlotniczej.Ugrupowanie bojowe środków OPL powinno zapewnićodpieranie ataków ŚNP z dowolnego kierunkuoraz umożliwić szybkie wykonanie manewruw celu osłony innego obiektu (np. odwoduw czasie rozwijania się i wykonywania kontrataku).Podczas przechodzenia do obrony wybrzeża będąsprzyjające warunki do zorganizowania obronyprzeciwlotniczej ze względu na brak stycznościz przeciwnikiem. Nie oznacza to jednak, że nie będzieistnieć zagrożenie atakami z powietrza lub onosię zmniejszy.Pododdziały OPL w takiej sytuacji muszą równieżbyć w gotowości do walki ze ŚNP przeciwnika.Na organizację podsystemu rozpoznania, ogniai dowodzenia siły OPL będą miały więcej czasu.Pozwoli to na dokładniejsze przeprowadzenie rekonesansu,postawienie i sprecyzowanie zadań orazzorganizowanie współdziałania. Dużą rolę w działaniachbędzie odgrywało maskowanie. Dowódcywszystkich szczebli muszą zastosować jego pełnespektrum – od wykorzystania maskujących właściwościterenu, na maskowaniu pracy urządzeń radiowychi elektronicznych oraz budowaniu stanowiskpozornych kończąc.Podczas organizowania obrony, w celu wprowadzeniaprzeciwnika w błąd co do liczby i rejonówrozmieszczenia pododdziałów przeciwlotniczych,wyznacza się pododdziały wędrowne i (lub) przygotowujezasadzki przeciwlotnicze. Wskazane jest, bytworzyły je zespoły ogniowe (ZO) o zróżnicowanychmożliwościach bojowych, które mogłyby samodzielnierozpoznawać i zwalczać ŚNP. Często w przypadkudziałania pododdziału wędrownego i zasadzki następujedecentralizacja kierowania ogniem.3Ibidem, pkt 10030.2012/02przegląd wojsk lądowych47

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plSZKOLENIESkutecznie osłaniaćO działaniu pododdziałówwędrownych oraz przygotowaniuzasadzek przeciwlotniczychnależy bezwzględniepowiadomić (jeszcze w fazieplanowania) dowódców,w których ugrupowaniu elementyte będą działały.Zadaniem pododdziałuwędrownegobędzie niszczenie celówpowietrznychw początkowym okresielądowania desantui dzięki temu ukrycierzeczywistego ugrupowaniasił i środkówOPL. Elementy wyznaczonedo pododdziałuwędrownegopowinny odznaczaćsię aktywnością i dużąmanewrowością. Zadaniem tego pododdziału będzienie tylko osłona przed ŚNP, lecz przedewszystkim prowadzenie ognia z ciągle zmienianychrejonów stanowisk i tym samym ograniczanie swobodydziałania przeciwnikowi powietrznemu.Stawiając zadania pododdziałowi wędrownemu,określa się:– rejony kolejnych stanowisk ogniowych (trasęmanewrowania);– limit zużycia rakiet i amunicji;– sposób utrzymywania łączności;– sygnały dowodzenia.W zależności od rejonu obrony (struktury) i warunkówterenowych, a przede wszystkim charakterudziałania ŚNP, organizuje się na najbardziejprawdopodobnych kierunkach ich aktywności,zwłaszcza śmigłowców bojowych, i wysadzania desantupowietrznego – zasadzki przeciwlotnicze.Sposób ich działania i skład określa dowódca(szef OPL). Umieszcza się je zazwyczaj na kierunkachumożliwiających ŚNP najłatwiejszy doloti atak na wybrane cele.Ze względu na szerokość rejonu obrony oraz liczbęobiektów, które będą wymagały osłony przeciwlotniczej,uwzględniając możliwości bojowe pododdziałówOPL, osłonę należy skupić na pododdziałachrealizujących zadanie główne (walczących w rejoniekluczowym obrony, wykonujących kontratak).Ich rola, w zależności od sytuacji, będzie zróżnicowana.Od pododdziałów OPL będzie wymaganagotowość do wykonania manewru w każdejchwili, co zapewni wykonanie zadania i będziejednym ze sposobów zwiększających żywotnośćpododdziałów przeciwlotniczych. Ruch poszczególnychelementów ugrupowania musi być zsynchronizowanyz manewrem wykonywanym przezobiekt osłony. Podczas przygotowania manewruwskazuje się jego cel, nowy rejon ugrupowaniabojowego i drogę marszu do niego, a także sygnałdo zmiany stanowiska i sposób jej dokonania oraztermin osiągnięcia gotowości.Działanie sił i środków OPL podczas osłony pododdziałóww obronie wybrzeża morskiego będziewymagało, ze względu na możliwe duże odległościmiędzy poszczególnymi elementami systemu obronyprzeciwlotniczej, szczegółowego i dokładnegopostawienia zadań przez dowódcę (szefa OPL) orazwspółdziałania. Ponadto będzie się charakteryzowałozłożonością zadań oraz dużą liczbą manewróww celu jak najefektywniejszego wykorzystaniaśrodków OPL do zapewnienia osłony elementomugrupowania bojowego.WnioskiOrganizowanie systemu OPL w obronie wybrzeżamorskiego wymaga od dowódców stosowania nieszablonowychrozwiązań. Im bardziej będzie on złożony,tym więcej zadań będzie można wykonać przymałych stratach potencjału bojowego. Niezbędnymczynnikiem jest posiadanie przez dowódcę wiarygodnychinformacji. Dlatego podczas procesu planowaniamusi on zostać zaopatrzony we wszelkiego rodzajuszczegółowe wiadomości na temat ŚNP, terenu,działania obiektów osłony itp. Wszystkie działaniamuszą być zsynchronizowane oraz opracowaneplany alternatywne. Dużym wyzwaniem jest równieżzabezpieczenie działań pod względem logistycznym,zwłaszcza w przypadku wsparcia siłamii środkami OPL przełożonego. Cały proces zaopatrywaniawymaga wówczas koordynacji. Zgraniewszystkich podsystemów wymusza na dowódcy, koordynującymsystem OPL, posiadanie umiejętnościwykraczających poza konwencjonalne działanie.Wiedza i wyobraźnia w połączeniu z doświadczeniempozwolą w znacznym stopniu zminimalizowaćskutki działania środków napadu powietrznego. •Autor jest absolwentem WSOWOPL (1992), WydziałuMechanicznego Politechniki Koszalińskiej (2006) i PSOT w AON(2007). Służbę zawodową rozpoczął w 16 pz na stanowiskudowódcy plutonu ogniowego. Następnie pełnił obowiązkidowódcy bplot, szefa sekcji operacyjnej Sztabu Dywizjonu orazszefa Sztabu Dywizjonu w 7 BOW. W 2009 r. był dowódcąX zmiany PKW w Bośni i Hercegowinie. Obecnie jest zastępcądowódcy Dywizjonu Przeciwlotniczego w 7 BOW.48 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plByć wszechstronnie wyszkolonymSZKOLENIEpłk JanuszWałachowskiSzefostwo OPBMRDWLądppłk rez.Ryszard RuminiakSzefostwo OPBMRDWLądPokonywanie przeszkodywodnej przez pododdziałyrozpoznania skażeńPo wielu latach do programu szkolenia pododdziałówzawodowych wojsk chemicznych powróciłatematyka pokonywania przeszkody wodnej.Wdobie profesjonalizacji sił zbrojnychszczególny nacisk powinienbyć położony na kompleksowewyszkolenie poszczególnych żołnierzyoraz całych pododdziałów pod kątem wykorzystaniawalorów techniczno-bojowych uzbrojeniai sprzętu wojskowego znajdującego się w ich wyposażeniupodczas prowadzenia działań w różnorodnymśrodowisku współczesnego pola walki.Zasadniczym sprzętem, którym dysponują pododdziałyrozpoznania skażeń w Wojskach Lądowych,jest samochód opancerzony w wersji rozpoznaniaskażeń (BRDM-2rs). Pojazd ten przystosowanyjest do pokonywania przeszkód wodnych,FOT. Mirosław Heberlej2012/02przegląd wojsk lądowych49

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plSZKOLENIEByć wszechstronnie wyszkolonymszkolenieEtap I (24 miesiące)I okres szkolenia• z Przygotowanie pojazdu rozpoznania skażeń dopokonywania przeszkody wodnej;• z Udzielanie pierwszej pomocy w nagłych wypadkach(utonięcia);• z Rozpoznanie i pokonywanie przeszkód wodnychoraz organizacja przepraw w bród i desantowejna etatowym sprzęcie;• z Omówienie warunków bezpieczeństwa podczaspokonywania przeszkód wodnych;• z Pokonanie przeszkody wodnej samochodem rozpoznaniaskażeń;• z Udział w ćwiczeniach powiązanych z pokonywaniemprzeszkody wodnejII okres szkolenianieuczestniczenie w misji• z Doskonalenie umiejętności pokonania przeszkodywodnej samochodem rozpoznania skażeńudział w misji• z W zależności od potrzebEtap II (12 miesięcy)nieuczestniczenie w misji• z Doskonalenie umiejętności pokonania przeszkodywodnej samochodem rozpoznania skażeńudział w misji• z W zależności od potrzebPododdziały rozpoznania skażeńprzygotowane do pokonywania przeszkódwodnych sposobem desantowaniaRys. 1. Szkolenie pododdziałów w pokonywaniuprzeszkody wodnej w trzyletnim cyklu szkoleniaa jego profesjonalne wyposażenie umożliwia bezpiecznewykonanie tego zadania.Ze względu na złożoną pod względem organizacyjnymi szkoleniowym realizację przedmiotowegoprzedsięwzięcia, w Szefostwie OPBMRDWLąd podjęto działania w celu przygotowaniadowódców i instruktorów do prowadzenia szkoleniaz pokonywania przeszkód wodnych przez pododdziałyrozpoznania skażeń wyposażone w samochodyopancerzone BRDM-2rs.Reaktywacjaprocesu szkoleniaW tym celu w maju 2011 roku w CentrumSzkolenia Wojsk Inżynieryjnych i Chemicznychzostały przeprowadzone zajęcia instruktażowo--metodyczne z dowódcami pododdziałów rozpoznaniaskażeń nt. Przygotowanie i pokonywanieprzeszkody wodnej przez pododdziały rozpoznaniaskażeń.Ponadto, uwzględniając dotychczasowe doświadczeniaw realizacji tego typu szkoleń w WojskachLądowych, przy współudziale oficerówz innych rodzajów wojsk, zwłaszcza wojsk inżynieryjnych,opracowano wydawnictwo pt. Szkoleniepododdziałów rozpoznania skażeń w pokonywaniuprzeszkody wodnej (sygn. DWLąd Wewn.194/2012).Szkolenie z pokonywania przeszkód wodnychbędzie prowadzone w ramach dwóch tematówz przedmiotu „Budowa i eksploatacja uzbrojeniai sprzętu wojskowego” (BiEUSW) dla pododdziałówrozpoznania skażeń i pododdziałów chemicznychbrygad [w których występują drużyny (sekcje)rozpoznania skażeń wyposażone w samochodyopancerzone BRDM-2rs], tj. T (1): Przygotowaniesamochodu rozpoznania skażeń do pokonaniaprzeszkody wodnej oraz T (2): Pokonanie przeszkodywodnej samochodem rozpoznania skażeń.Tematy te zostały przewidziane do realizacjiw pierwszym okresie pierwszego etapu szkolenia(w pierwszym roku obejmującym trzyletni cyklszkolenia pododdziałów zawodowych). Ponadtow ramach doskonalenia drużyn (sekcji) należy jepowtarzać w kolejnych okresach (etapach) szkoleniatak, by raz w roku każdy pododdział mógłprzejść cały cykl z praktycznym pokonaniemprzeszkody wodnej (rys. 1).50 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plByć wszechstronnie wyszkolonymSZKOLENIERejon rozpoczęciai zakończenia zajęćPrzegląd samochodu przedpokonaniem przeszkody wodnejPrzegląd samochodu po pokonaniuprzeszkody wodnejDrużyna ewakuacjiKierownik zajęćPływanie na wodzieSekcja ciągnikówRys. 2. Organizacja zajęć w II etapie szkoleniaDowództwo GREJezioro BrzeziePrzegląd kontrolny samochodui drużyny przed wjazdem do wodyPunkt medycznySzkolenie należy planować i prowadzić w dwóchetapach:• y I – przygotowawczy do pokonania przeszkodywodnej;• y II – pokonywanie przeszkody wodnej.Etap I, który może być realizowany w warunkachgarnizonowych, powinien obejmować następującątematykę:1) BiEUSW T (1): Przygotowanie samochodurozpoznania skażeń do pokonania przeszkodywodnej;2) szkolenie medyczne T (5): Zasady udzielaniapierwszej pomocy medycznej w nagłych przypadkach;3) szkolenie inżynieryjne T (13): Rozpoznaniei pokonywanie przeszkód wodnych. Organizacjaprzepraw w bród, desantowej na etatowych i podręcznychśrodkach przeprawowych.Pod względem organizacyjnym szkolenie powinnobyć prowadzone w formie blokowej z zastosowaniemmetod praktycznych i poglądowych.Na realizację przedstawionych tematów należyprzewidzieć 4–6 godzin lekcyjnych, w tym 2–3godziny na temat z BiEUSW jako wiodący oraz2–3 godziny na pozostałe. W ramach tematu 5 zeszkolenia medycznego szczególną uwagę należyzwrócić na nauczenie (doskonalenie) żołnierzywykonywania podstawowych zabiegów resuscytacyjnych(udrażnianie dróg oddechowych, zewnętrznymasaż serca, sztuczne oddychanie), natomiastw szkoleniu inżynieryjnym na:– elementy wsparcia inżynieryjnego szkolenia;– skład i zadania grupy ratunkowo-ewakuacyjnej(GRE);– praktyczne rozpoznanie przeprawy wodnej (rodzajprzeprawy, stan brzegu, prędkość nurtu itp.);– posługiwanie się kamizelką ratowniczą.Szkolenie w I etapie kończy się sprawdzianemwiedzy i umiejętności żołnierzy z przerobionejproblematyki szkoleniowej oraz kontrolą stanutechnicznego urządzeń BRDM- 2rs wykorzystywanychpodczas praktycznego pokonywania przeszkodywodnej. Oceny ze sprawdzianu powinnybyć ujęte w dziennikach ewidencji szkolenia, natomiastze sprawności technicznej każdego pojazdusporządza się protokół stanu technicznego. Powinnoznaleźć się w nim stwierdzenie, że pojazdjest sprawny (lub nie) do pokonania przeszkodywodnej. Wyniki sprawdzianu żołnierzy oraz stanutechnicznego samochodów opancerzonych sąpodstawą dopuszczenia (lub nie) żołnierzy i pojazdówdo drugiego etapu szkolenia.Etap II, który polega na praktycznym pokonaniuprzeszkody wodnej, powinien być realizowanyw warunkach poligonowych z wykorzystaniemspecjalistycznego ośrodka szkolenia lub przeszkodywodnej przystosowanej do tego typu zajęć(rys. 2). Przygotowując szkolenie, kierownik za-opracowanie własne (2)2012/02przegląd wojsk lądowych51

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plSZKOLENIEByć wszechstronnie wyszkolonymjęć musi przede wszystkim ustalić osoby i grupyfunkcyjne przewidziane do jego zabezpieczenia,w tym skład i wyposażenie:• y grupy ratunkowo-ewakuacyjnej (GRE) z wojskinżynieryjnych;• y punktu medycznego (z wojskowej służby zdrowia);• y punktów przeglądu samochodu przed pokonaniemprzeszkody wodnej, przed wjazdem do wodyoraz po pokonaniu przeszkody.Jeżeli wojska chemiczne Wojsk Lądowychszkolą się na poligonie, osoby i grupy funkcyjnemogą być wyznaczone dla wszystkich pododdziałówuczestniczących w tym przedsięwzięciuzgodnie z harmonogramem szkolenia dowódcyzgrupowania poligonowego.Kolejną czynnością kierownika zajęć jest zorganizowaniesytemu łączności i dowodzeniaw czasie pokonywania przeszkody wodnej, któryobejmowałby wszystkie osoby funkcyjne zabezpieczająceszkolenie oraz dowódców drużyn (sekcji)rozpoznania skażeń – uczestników szkolenia.Podsumowaniem części organizacyjnej jest rekonesansw rejonie planowanych zajęć, w którympowinny uczestniczyć wszystkie wymienioneosoby. Po przeprowadzonym rekonesansie kierownikzajęć podaje punkt do rozkazu dowódcyzgrupowania poligonowego (jednostki wojskowej),który powinien zawierać:• y temat zajęć;• y miejsce ich przeprowadzenia;• y osoby funkcyjne, w tym:– kierownika zajęć;– pomocnika kierownika zajęć ds. medycznych;– dowódcę GRE oraz jej skład (osobowy i techniczny).Jeżeli GRE jest z innej jednostki, należypodać jej nazwę;– dowódców punktów przeglądów kontrolnychpojazdu (przed pokonaniem przeszkody wodnej,przed wjazdem do wody oraz po jej pokonaniu);• y organizację dowodzenia podczas pokonywaniaprzeszkody wodnej;• y skład osobowy uczestników szkolenia orazużywane pojazdy.Drugi etap szkolenia jest prowadzony sposobempotokowym. Drużyny (sekcje) rozpoznaniaskażeń realizują kolejno następujące zagadnieniaszkoleniowe:1) Szkolenie zapoznawcze.2) Przygotowanie samochodu do pokonaniaprzeszkody wodnej.3) Przegląd kontrolny samochodu oraz sprawdzeniedrużyny (sekcji) przed jej pokonaniem.4) Pokonywanie przeszkody wodnej.5) Czynności i przegląd samochodu po jej pokonaniu.Najważniejsze zagadnienie, czyli pokonywanieprzeszkody wodnej, tzw. szkolenie na wodzie, powinienprowadzić osobiście kierownik zajęć, kierująckolejno drużyny (sekcje) do jej pokonania z zachowaniemodpowiedniego odstępu czasowego(kolejna drużyna nie może rozpocząć szkolenia,jeśli nie zakończyła go poprzedzająca ją) oraz warunkówbezpieczeństwa opisanych w rozdziale 4wydawnictwa. Po zakończeniu szkolenia kierownikzajęć powinien podać punkt do rozkazu dziennegopododdziału, potwierdzając uczestnictwo w nimżołnierzy drużyny (sekcji) rozpoznania skażeń(imienny wykaz wraz z podaniem typu i numerurejestracyjnego BRDM-2 rs).PodsumowaniePraktyczne pokonywanie przeszkody wodnejnależy do przedsięwzięć szkoleniowych, którewymagają zgrania w jednym miejscu i czasiewielu elementów niepodlegających kierownikowiszkolenia. W związku z tym sprawne i bezpieczneprzeprowadzenie zajęć wymaga wspólnego ichplanowania, przynajmniej z rocznym wyprzedzeniem,wraz z jednostkami (pododdziałami) innychrodzajów wojsk biorącymi udział w tymprzedsięwzięciu. Praktyczne przygotowanie i realizacjatego typu zajęć nie tylko uczy żołnierzywykorzystania walorów techniczno-bojowychuzbrojenia i sprzętu wojskowego, lecz także doskonaliumiejętności dowódców praktycznej realizacjiprzedsięwzięć zabezpieczenia bojowegopododdziałów.Pułkownik Janusz Wałachowski jest szefem Oddziału Szkoleniai Analiz Szefostwa OPBMR Dowództwa Wojsk Lądowych. Jestautorem i współautorem wydawnictw z zakresu szkoleniapododdziałów wojsk chemicznych.Podpułkownik rez. Ryszard Ruminiak jest specjalistą OddziałuSzkolenia i Analiz Szefostwa OPBMR Dowództwa WojskLądowych. Służbę wojskową pełnił na stanowiskach dowódczychi szkoleniowych.•52 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plSprawność działaniaSZKOLENIEkpt. SzymonWalczak5 Pułk InżynieryjnyZadania kompaniidowodzenia pułkuBy zapewnić określony stopień żywotności stanowiskadowodzenia, należy zrealizować wiele przedsięwzięć,w tym rozbudować pod względem inżynieryjnym rejonjego rozmieszczenia.FOT. bogusław politowskiStanowisko dowodzenia (SD) pułkuinżynieryjnego jest to przygotowanei odpowiednio wyposażonemiejsce lub rejon, z któregodowódca dowodzi podległymi wojskami. Stanowiono część systemu dowodzenia związku operacyjnego.Organizuje się je z etatowych siłi środków z wykorzystaniem kompanii dowodzenia.Składa się ono z następujących elementów:– grupy operacyjnej (organ dowodzenia);– węzła łączności;– grupy zabezpieczenia.Grupa operacyjna jest zasadniczą częścią stanowiskadowodzenia. W jej skład wchodzą elementyfunkcjonalne wydzielone z komórek organizacyjnychdowództwa pułku oraz podległychpododdziałów. Rozmieszczenie poszczególnychosób funkcyjnych i komórek organizacyjnych2012/02przegląd wojsk lądowych53

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plSZKOLENIESprawność działaniagrupy operacyjnej powinno zapewnić dogodnewarunki do wymiany informacji oraz utrzymywaniabezpośrednich kontaktów, a także do rozwinięciai nawiązywania łączności wewnętrznejprzy jak najmniejszych nakładach pracy i zużyciuśrodków.Węzeł łączności stanowiska dowodzenia jestprzeznaczony do organizowania i utrzymywaniaciągłej łączności z podwładnymi, przełożonym,sąsiadami i wojskami współdziałającymi.Grupa zabezpieczenia ma za zadanie stworzeniedogodnych warunków pracy grupie operacyjnejoraz ochronę i obronę SD.Rejon rozmieszczenia stanowiska dowodzeniapułku powinien zapewnić dogodne warunki do:– rozśrodkowania oraz skrytego rozmieszczenialudzi i sprzętu;– zorganizowania łączności z przełożonym,podwładnymi, sąsiadami i oddziałami (pododdziałami)wspieranymi inżynieryjnie;– uniknięcia prawdopodobnych uderzeń (bezpiecznaodległość od rejonów lub obiektów ataku);– sprawnego rozwinięcia, zwinięcia i wykonaniamanewru (przygotowane i utrzymywane drogiwjazdu i wyjazdu);– ochrony i obrony, w tym dogodnej rozbudowyinżynieryjnej;– maskowania oraz organizowania wyżywienia,a także odpoczynku.W ramach rozbudowy inżynieryjnej stanowiskadowodzenia pułku buduje się posterunki obserwacyjne,ukrycia dla żołnierzy z węzła łącznościi pododdziałów ochrony oraz obsługi,ukrycia na samochody specjalne i transportowe,okopy dla ubezpieczenia bezpośredniego orazpunkty zaopatrywania w wodę, a także przygotowujei utrzymuje drogi dojazdowe. Miejsce rozmieszczeniastanowiska dowodzenia dokładniesię maskuje.Ze względu na fakt, że w działaniach bojowychprzeciwnik może stosować miny ustawianesposobem klasycznym oraz zdalne minowanie,konieczne jest przed przystąpieniem do rozbudowySD sprawdzenie terenu pod względem zaminowania.Z obowiązującego podziału funkcjonalnegooraz zasad rozmieszczenia stanowiska dowodzeniawynika określony zakres rozbudowy inżynieryjnej,który warunkuje możliwość zrealizowaniazadania. Organizowanie tej rozbudowy obejmuje:– określenie głównego wysiłku prac inżynieryjnychna SD;– synchronizację realizacji poszczególnych zadań,zmierzającą do utworzenia szerokiego frontuwykonywanych prac;– przewidywanie i uwzględnianie wymagańfunkcjonalnych rozbudowywanych obiektóworaz związaną z tym ich kwalifikację wedługważności;– wybór efektywnej struktury technologicznej,która powinna zapewnić równoległość realizacjizadań związanych z budową obiektów, ich wyposażeniem,zajmowaniem przez funkcyjnychżołnierzy w miarę powstawania oraz eliminowaniezakłóceń w organizacji pracy poszczególnychgrup wykonawczych.W związku z tym zadania rozbudowy inżynieryjnejnależy pogrupować w następujący sposób:– ze względu na ważność grupy operacyjnejgłówny wysiłek rozbudowy inżynieryjnej powinienbyć skupiony w rejonie jej rozmieszczeniaoraz węzła łączności;– przed rozwinięciem stanowiska dowodzenianależy sprawdzić teren pod względem zaminowania,przede wszystkim w zasadniczych rejonachrozmieszczenia głównych jego elementów;– dla zapewnienia komunikacji między poszczególnymielementami stanowiska dowodzenia(grupami funkcjonalnymi) oraz zmniejszeniazakresu prac inżynieryjnych należy przewidywaćdla nich miejsce wzdłuż istniejących dróg;– w rejonie rozmieszczenia grupy operacyjnejpowinno się wykonywać obiekty fortyfikacyjneprzeznaczone do jej pracy oraz rowy łączące doskrytej komunikacji;– w rejonie węzła łączności zasadnicząuwagę trzeba zwrócić na ukrycie środkówłączności;– w grupie zabezpieczenia główny wysiłekrozbudowy inżynieryjnej należy skupić na wykonaniuobiektów fortyfikacyjnych przeznaczonychdo prowadzenia ognia, obserwacji i kierowaniaogniem, a także na punkt medyczny orazdo ochrony stanów osobowych, sprzętu i środkówmateriałowych.54 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plSprawność działaniaSZKOLENIEZakres rozbudowy inżynieryjnej stanowiskadowodzenia pułku obejmuje następujące przedsięwzięcia:– rozpoznanie inżynieryjne terenu;– budowę polowych lub adaptację istniejącychobiektów fortyfikacyjnych;– przygotowanie i utrzymanie dróg niezbędnychdo funkcjonowania stanowiska dowodzenia;– budowę punktów wodnych;– budowę zapór inżynieryjnych;– wykonywanie prac związanych z maskowaniembezpośrednim.W pułku inżynieryjnym (5 pinż) zadanie rozwinięcia,rozbudowy inżynieryjnej oraz zabezpieczeniafunkcjonowania stanowiska dowodzenia i systemułączności wykonuje kompania dowodzenia.Kompania dowodzeniaJest ona bezpośrednio podporządkowana dowódcypułku. W jej skład wchodzą:– pluton rozpoznania inżynieryjnego;– pluton zabezpieczenia technicznego;– pluton łączności.W wyposażeniu kompanii są m.in.: autobusysztabowe i kancelarie zamontowane na samochodachciężarowo-terenowych Star 266, Star 944i Honker 2000, wozy dowodzenia ZWD-3, aparatownieJaśmin, ruchomy węzeł łączności cyfrowej,wóz kablowy, pojazd pocztowy PWP, modułystanowiska dowodzenia na bazie ZOZTL Ozyrys,transportery rozpoznania inżynieryjnego, a takżewyposażenie dodatkowe (polowy sprzęt łączności,radiostacje TRC czy agregaty prądotwórcze).Stanowisko dowodzenia może być urządzonew dwóch wariantach, a mianowicie:a) z wykorzystaniem bazy ZOZTL Ozyrys;w skład kompletu wchodzą wówczas:– człony-namioty pneumatyczne z podpinkami,łączone ze sobą, plus śluzy wejściowe;– zestawy do pompowania oraz zestawy do stabilizacjinamiotów;– sieć elektryczna w postaci rozdzielnic energetycznychz kablami zasilającymi;– oświetlenie namiotów i terenu obozowiska;– dodatkowe podłogi;– wyposażenie logistyczne, tj. stoły, krzesła i łóżkapolowe oraz klimatyzatory;ZasadyRozmieszczenie elementów i komórek organizacyjnychpowinno wykluczyć możliwość jednoczesnego porażeniadwóch z nich na skutek wybuchu jednego pocisku. Dlategoteż podczas rozbudowy inżynieryjnej rejonu rozmieszczeniastanowiska dowodzenia oraz wykonywania w nim szczelinprzykrytych i schronów typu przedpiersiowego należy zachowaćodległości między schronami lub wozami dowodzeniaminimum 50 m, natomiast między grupami schronów niemniej niż 150–200 m.– pomocniczy agregat prądotwórczy typuPAD-20;– gaśnice i latarki;– urządzenia filtrowentylacyjne zamontowane naprzyczepach transportowych;– osprzęt pomocniczy rozmieszczony w specjalnychskrzyniach.Bazę składającą się z sześciu kompletów namiotówpneumatycznych oraz śluz wejściowychmożna rozstawiać w różnych wariantach w zależnościod konfiguracji terenu oraz od wielkościpotrzebnych pomieszczeń. Namioty mogąbyć łączone w zespoły za pomocą kołnierzy połączeniowychumiejscowionych w ścianachszczytowych.W namiotach w ścianach szczytowych wykonanootwory z rękawami, przewidziane do przeprowadzeniaprzewodów sieci energetycznej i innychmediów (np. środków teleinformatycznych).W ścianach bocznych znajdują się symetryczneotwory do podłączenia nagrzewnic zewnętrznych.Klimatyzatory pełnią również funkcję grzewczą.Komfort użytkowania namiotów zapewniają podpinkiz dzianiny poliestrowej trudnopalnej w kolorzebiałym. Zwiększają one izolacyjność ścian na-2012/02przegląd wojsk lądowych55

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plSZKOLENIESprawność działaniamiotów zarówno w wysokich, jak i niskich temperaturachotoczenia;b) z wykorzystaniem namiotów. W tym przypadkuSD będzie obejmowało zespół dziesięciu namiotówtypu NS wz. 97 (każdy z kompletów jest przystosowanydo zakwaterowania dziesięciu żołnierzy).NarzędziePowszechnie uważa się, że przyszłe pole walki będzie cechowaćsię złożonością sytuacji oraz dynamicznymi jej zmianami.Niezmiernie ważne jest zatem sprawne przemieszczaniesię i zajmowanie rejonu rozmieszczenia SD, szybkieodtwarzanie zdolności bojowej po wykonaniu marszu orazosiąganie gotowości do realizacji zadań. Sprostać tym wyzwaniommoże sprawnie działająca kompania dowodzenia.W każdym z nich będzie:– wyposażenie logistyczne: stoły i łóżka poloweoraz krzesła;– system ogrzewania namiotów (nagrzewniceolejowe powietrza);– instalacja elektryczna wraz ze źródłem zasilania,którym jest agregat prądotwórczy o mocy20 kVA znajdujący się na przyczepie jednoosiowej,obsługujący dwie bazy, oraz dodatkowe źródło zasilaniaw postaci pomocniczego, przenośnego agregatuprądotwórczego.Rozwinięcie stanowiskadowodzeniaKompania dowodzenia przygotowuje ponad trzydzieścimiejsc pracy dla dowództwa, oficerówi podoficerów sztabu. Ponadto zapewnia ochronęi obronę stanowiska dowodzenia, a także budujeniezbędną infrastrukturę teleinformatyczną. Zajmujesię również zabezpieczeniem logistycznym, zapewniającstanowi osobowemu SD zakwaterowanie,wyżywienie oraz transport.Plutony kompanii dowodzenia w miejscu rozmieszczeniaSD działają następująco:• pluton rozpoznania inżynieryjnego będzie:– rozpoznawał drogi marszu, rejon rozmieszczeniaoraz możliwe kierunki oddziaływania przeciwnika;– przygotowywał i ubezpieczał rejon SD;– płynnie wprowadzał elementy stanowiska dowodzeniado rejonu rozmieszczenia.Dostarczenie dowódcy aktualnych i wiarygodnychinformacji o wyznaczonej drodze marszu, rejonierozmieszczenia i oddziaływaniu przeciwnikaw tym rejonie może zapewnić rozpoznanie. Będzieprowadzone w trzech zasadniczych etapach:1) marszu do rejonu rozmieszczenia SD;2) przygotowania rejonu do zajęcia przez jegoelementy;3) wprowadzania ich „na siebie”.W poszczególnych etapach pluton rozpoznaniainżynieryjnego może wykonywać następujące zadania:• w pierwszym etapie rozpoznawać:– drogi marszu i obiekty drogowe pod względemprzejezdności;– objazdy newralgicznych obiektów (rejonów) nadrodze marszu;– dogodne rejony do organizowania postojówi odpoczynków;– infrastrukturę oraz zasoby miejscowe wzdłużdrogi marszu, zwłaszcza w rejonach planowanychpostojów i odpoczynków;• w drugim etapie rozpoznawać:– istniejące zapory inżynieryjne;– rejon w celu wykrycia ewentualnych grupdywersyjnych i elementów rozpoznawczychprzeciwnika oraz korzystnych kierunków jegodziałania;– dogodne miejsca rozmieszczenia elementówSD;– odpowiednie miejsca rozwinięcia urządzeń logistycznychi pododdziałów zabezpieczającychfunkcjonowanie stanowiska dowodzenia;– obiekty (budynki, obiekty fortyfikacyjne itp.)do organizowania odpoczynku oraz do urządzenia56 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plSprawność działaniaSZKOLENIESD, punktów opatrunkowych i remontowych, składówśrodków bojowych itp.;– drogi manewru w rejonie stanowiska dowodzenia;– istniejące źródła wody pod kątem użycia jej docelów spożywczych;– infrastrukturę i zasoby miejscowe możliwe dowykorzystania przez SD;– rejony rozmieszczenia ubezpieczeń na prawdopodobnychkierunkach oddziaływania przeciwnika(grup dywersyjnych, elementów rozpoznawczychitp.).Na podstawie meldunków z rozpoznania rejonukomendant SD określa dowódcom plutonów (rozpoznaniai zabezpieczenia technicznego) siły, któremają wyznaczyć do rozbudowy inżynieryjneji ochrony rejonu rozmieszczenia SD pułku orazmiejsca i zadania elementów ubezpieczenia (czaty,posterunki obserwacyjne, patrole). W celu osłonystanowiska uściśla również miejsca ustawienia zapórinżynieryjnych. By uniknąć uderzeń przeciwnika,rejon SD powinien być zajmowany bez zatrzymywaniasię kolumny. Możliwość szybkiego odtworzeniazdolności bojowej po wykonaniu marszumoże zapewnić wcześniejsze przygotowanie rejonudo zajęcia oraz ubezpieczenie go;• pluton zabezpieczenia technicznego odpowiadaza:– rozwinięcie, urządzenie i przygotowanie stanowiskadowodzenia do pracy;– jego ochronę i obronę oraz zapewnienie regulacjiruchu podczas przemieszczania się jego elementów;– zapewnienie prądu i oświetlenia zarówno dlastanowiska pracy sztabu, jak całego SD.Zadaniami plutonu zabezpieczenia zatem będą:– ochrona rejonu;– ubezpieczenie rejonu zaporami inżynieryjnymina dogodnych (prawdopodobnych) kierunkachdziałania przeciwnika;– przygotowanie miejsc pracy dla poszczególnychzespołów funkcyjnych SD i TSD (tymczasowegostanowiska dowodzenia);– wykonanie ukryć dla zasadniczego sprzętułączności SD oraz pododdziałów;– zorganizowanie oddziału zabezpieczenia ruchuw celu przygotowania i utrzymania dróg manewruw rejonie rozmieszczenia stanowiska;– rozwinięcie w niezbędnym zakresie urządzeńlogistycznych w miejscach przewidzianych do ichfunkcjonowania;– rozwinięcie punktu żywienia w gotowości dowydania posiłku po zajęciu rejonu przez grupyfunkcjonalne SD;– realizowanie przedsięwzięć zabezpieczeniatechnicznego w czasie wprowadzania elementówstanowiska do rejonu rozmieszczenia i rozwijaniaw nim.Przedstawione zadania plutonu zabezpieczeniapowinny być wykonane, zanim SD przemieści siędo wyznaczonego rejonu. Tak więc czas potrzebnyplutonowi na ich zrealizowanie będzie decydował,kiedy elementy stanowiska dowodzenia mają wyjśćz dotychczas zajmowanego rejonu;• pluton łączności na potrzeby dowodzenia rozwijasystem łączności radiowej i przewodowej. Odpowiadaza:– zabezpieczenie łączności radiowej i telefonicznej;– okablowanie strukturalne stanowisk dowodzeniaoraz zarządzanie sieciami komputerowymi;– przyjęcie przydzielonych dla pułku łączy telefonicznychoraz rozwinięcie łączności przewodowejna kierunku łącze – SD pułku;– nawiązanie łączności z przełożonym;– zorganizowanie ubezpieczenia rejonu (na najbardziejzagrożonych kierunkach);– rozwinięcie łączności przewodowej.WnioskiOgólne ujęcie zagadnienia rozbudowy inżynieryjnejSD nie zawiera oczywiście wszystkichodpowiedzi na nurtujące pytania w tym zakresie.Może jednak stanowić punkt wyjścia do planowaniaużycia kompanii dowodzenia w konkretnejsytuacji taktycznej. Istotne jest jednak, bydo przewidywanych efektów działania dostosowaćjej zadania, skład i wyposażenie. Samo działanienatomiast nie powinno ulegać radykalnymzmianom.•Autor jest absolwentem WSOWLąd (2004). Był dowódcą grupyinżynieryjnej w ramach VII zmiany PKW w Afganistanie.Ukończył kurs dowódców plutonów wojsk inżynieryjnych„Platoon Leader Course” (ENTEC Monachium, Niemcy) orazkurs obrony przed IED „C-IED train the Rainer course”(Oberammergau, Niemcy). Obecnie jest dowódcą kompaniidowodzenia w 5 Pułku Inżynieryjnym.2012/02przegląd wojsk lądowych57

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plSZKOLENIEWłaściwie przygotowanippor.Kamil Piekarz4 Brodnicki Pułk ChemicznyPrzygotowanie i pełnieniedyżuru bojowegoW czasie zgrupowania poligonowego wojsk chemicznychw czerwcu 2010 roku odbyła się certyfikacja kompanii likwidacjiskażeń: narodowa do 16 i 17 zestawu SONoraz międzynarodowa do 16 zestawu.FOT. krzysztof wojciewskiKonieczność utrzymania Sił OdpowiedziNATO (NATO ResponceForce – NRF), zdolnych do operowaniaw obliczu zagrożeniaużyciem broni masowego rażenia (BMR) i gotowychdo działania w krótkim czasie, oraz potrzebazapewnienia możliwości ich przerzutu w każdyzakątek naszego globu są związane z niestabilnąsytuacją geopolityczną.Do składu Wielonarodowego Batalionu Obronyprzed Bronią Masowego Rażenia (wbOPBMR)16 i 17 zestawu Sił Odpowiedzi NATO, zgodniez rozkazem przełożonych, wydzielono kompanięlikwidacji skażeń z 4 Brodnickiego Pułku Chemicznego.W jej skład wchodziły: dwa plutony likwidacjiskażeń, pluton rozpoznania skażeń, plutonremontowy, pluton gospodarczy, sekcja ZWD,drużyna ochrony oraz sekcja medyczna (zadekla-58 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plWłaściwie przygotowaniSZKOLENIErowane siły liczyły 118 żołnierzy oraz 56 jednosteksprzętu – pojazdów i przyczep).PRZYGOTOWANIEDowódca kompanii, podobnie jak podlegli jemudowódcy, stanął przed bardzo trudnym zadaniemzwiązanym z ukompletowaniem oraz zgraniempododdziału zdolnego do wykonywaniazadań w składzie wbOPBMR. Przygotowania dopełnienia dyżuru w 16 i 17 zestawie SON rozpoczęłysię już w 2009 roku. Tak długi okres realizowaniatego procesu wiązał się z wieloma problemami,które musiał rozwiązać pododdział.W momencie otrzymania zadania nie miał on pełnejobsady etatowej, co uniemożliwiało prowadzenieszkolenia. W związku z tym uzupełniono stanosobowy kompanii żołnierzami z pozostałych pododdziałówpułku, a także z innych jednostek. Ponadtonie można było przyspieszyć terminu przeprowadzeniabadań lekarskich dopuszczającychżołnierzy do udziału w SON oraz wykonaniaszczepień prewencyjnych. Długotrwałą czynnościąbyło również gromadzenie dokumentówumożliwiających służbę poza granicami państwa(m.in. ID card’s, paszporty, poświadczenia bezpieczeństwa– NATO Secret/Confidential).Dzięki zaangażowaniu zarówno przełożonych,jak i żołnierzy kompanii prowadzono równocześniedziałania polegające na pozyskiwaniu żołnierzyna wakujące stanowiska, prowadzeniu programowegoszkolenia w kompanii oraz nakompletowaniu dokumentów. Oprócz przygotowańw kraju, dowódca kompanii brał udziałw międzynarodowych konferencjach planistycznychdotyczących funkcjonowania wbOPBMRw ramach 16 i 17 zestawu SON (m.in. w Słoweniii Czechach). Ich celem było zapoznanie ichuczestników ze strukturą organizacyjną oraz specjalistycznymizdolnościami WielonarodowegoBatalionu OPBMR, a także przedstawienie informacjio narodowych certyfikacjach i ćwiczeniachsłużących jego zgrywaniu.CERTYFIKACJAW czasie poligonowego zgrupowania wojskchemicznych na poligonie drawskim w czerwcu2010 roku zostało przeprowadzone ćwiczenie taktyczno-specjalne,,TOR ’10”, w ramach któregoodbyła się certyfikacja kompanii likwidacji skażeń:narodowa do 16 i 17 zestawu SON oraz międzynarodowado 16 zestawu.Przeprowadzenie certyfikacji rozpoczęło się odzłożenia meldunku przewodniczącemu zespołuSprawdzianCertyfikacja narodowa została przeprowadzona przezoficerów z Dowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych. Jej przebiegbył monitorowany przez przedstawicieli dowództwawbOPBMR ze Słowenii i Czech. Podstawą certyfikacji byłykryteria i wymagania określone w programie oceny gotowościbojowej dowództw i jednostek wojsk lądowych (CREVAL).certyfikującego przez dowódcę kompanii o staniejej przygotowania do likwidacji skażeń (samoocena).Po zapoznaniu się z meldunkiem przewodniczącyzespołu określił sposób i zakres certyfikacji.Obejmowała ona dwa zasadnicze etapyrealizowane w ciągu trzech dni. W pierwszym skupionosię na apelu ewidencyjnym żołnierzyi sprzętu, a także na sprawdzeniu dokumentacjioperacyjno-szkoleniowej pododdziału. W drugimetapie przeprowadzono ćwiczenie certyfikujące(czerwiec 2010) ,,TOR ’10”.Podczas ćwiczenia taktyczno-specjalnego wykonywanozadania wynikające z obrony przed broniąmasowego rażenia w czasie operacji wsparciapokoju w sytuacji użycia tej broni, awarii chemicznej,wypadku radiacyjnego i aktu terroru. Ponadtosprawdzono przebieg procesu kierowania i dowodzeniaoraz realizacji zadań specjalistycznychprzez kompanię. We wszystkich etapach ćwiczeniaw związku z możliwością działania w między-2012/02przegląd wojsk lądowych59

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plSZKOLENIEWłaściwie przygotowaninarodowym środowisku obowiązywał język angielski.Obejmowało ono następujące zasadniczezagadnienia:– przemieszczenie i rozmieszczenie kompaniiw rejonie ześrodkowania;– działanie pododdziału w rejonie ześrodkowaniaoraz realizacja przedsięwzięć zabezpieczeniabojowego;– dowodzenie i kierowanie podczas wykonywaniazadań specjalistycznych;– wykonywanie tych zadań;– odtworzenie zdolności bojowej po zakończeniudziałania.Należy podkreślić, że ćwiczenie certyfikującekompanię odbywało się w trudnych warunkachpogodowych – w wysokiej temperaturze i dużejwilgotności powietrza, co znacznie utrudniało wykonywaniezadań przez żołnierzy (zwłaszczaw odzieży ochronnej i maskach przeciwgazowych).Mimo ogromnego zmęczenia i trudności,postawione zadania zostały wykonane dokładniei z poświęceniem, co spotkało się z podziwem zarównozagranicznych przedstawicieli wbOPBMR,jak i polskiego zespołu certyfikującego.W listopadzie 2010 roku grupa operacyjna (ResponseCell – RC) uczestniczyła w międzynarodowejcertyfikacji wbOPBMR do 16 zestawuSON – w ćwiczeniu „Decisive Respond”. Monitorowalije przedstawiciele SHAPE (SupremeHeadquarters Allied Powers Europe) oraz JFC(Joint Force Command) z Neapolu.Na przełomie kwietnia i maja 2011 rokuw Czechach zostało przeprowadzone ćwiczenie,,Peacefull Dragon ’11” w ramach certyfikacjimiędzynarodowej Batalionu do 17 zestawuSON. Wzięła w nim udział również grupa operacyjnaRC kompanii likwidacji skażeń z dowódcąkompanii. Ćwiczenie ponownie monitorowaliprzedstawiciele SHAPE oraz JFC z Neapolu.Działanie żołnierzy kompanii znalazłouznanie wśród przedstawicieli dowództwawbOPBMR i potwierdziło wysoki poziom ichwyszkolenia.DYŻUR BOJOWYJego pełnienie wiązało się z utrzymaniemw pełnej gotowości wydzielonych sił i środkówdo przerzutu w każdy zakątek globu.Na potrzeby kompanii, w celu utrzymania wysokiegopoziomu wyszkolenia, opracowano Planszkolenia uzupełniającego klsk na rok 2011. Ujętow nim zagadnienia do realizacji w różnych sytuacjachna polu walki [m.in. przeciwdziałanieimprowizowanym urządzeniom wybuchowym –IED, ewakuacja medyczna – MEDEVAC, szkoleniez SERE (Survival, Evasion, Resistance,Escape)] oraz w specyficznych warunkach klimatycznychi terenowych.Dowódca kompanii likwidacji skażeń w trakciedyżuru bojowego często brał udział w międzynarodowychćwiczeniach dowódczo-sztabowych,m.in. ,,Noble Light 2011” oraz ,,Steadfast Joist’11”, które realizowano w Połączonym CentrumDziałań Wojennych (Joint Warfare Center –JWC). Miały one na celu certyfikację wszystkichdowództw i sztabów wchodzących w skład komponentulądowego 16 oraz 17 zestawu SON. Byłyone prowadzone w siedmiu miejscach w Europie.W sumie w tego typu ćwiczeniach uczestniczyłoponad 2 tys. żołnierzy.W czasie omówienia ćwiczenia dowódczo-sztabowegowspomaganego komputerowo „StedfastJoist ’11” na 350 żołnierzy ćwiczących w Stavangerza ponadprzeciętne zaangażowanie 15 zostałoodznaczonych przez szefa sztabu JWC gen.bryg. Stevena J. DePalmera odznaką pamiątkową.W gronie wyróżnionych znalazł się dowódca kompaniilikwidacji skażeń.We wrześniu 2011roku w CSWLąd w DrawskuPomorskim kompania, działając jako 212kompania chemiczna, została poddana sprawdzianowipraktycznych umiejętności podczasćwiczenia taktycznego z wojskami ,,Dragon’11”, zorganizowanego przez dowódcę WojskLądowych.Kompania likwidacji skażeń z końcem grudnia2011 roku zakończyła dyżur w ramach 16i 17 zestawu SON. Doświadczenia zdobyte przezżołnierzy podczas jego pełnienia pozwalają zespokojem spoglądać w przyszłość brodnickichchemików.•Autor jest absolwentem Studium OficerskiegoWSOWLąd (2009). Zawodową służbę wojskowąrozpoczął na stanowisku dowódcy plutonu likwidacjiskażeń w 4 pchem.60 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plNa rzecz bezpieczeństwa państwaLOGISTYKApłkMarek NienartowiczSztab Generalny WojskaPolskiegomgr inż.Jolanta BoreckaSztab Generalny WojskaPolskiegoNowa filozofia rezerwstrategicznychRestrukturyzacja systemu rezerw nałożyła na ministra właściwegodo spraw gospodarki zadanie utworzenia systemowegozabezpieczenia potrzeb różnych organów, w tym Sił Zbrojnych RP,na wypadek sytuacji kryzysowej.Ustawa z dnia 29 października2010 r. o rezerwach strategicznych(DzU 2010 nr 229poz. 1496), która w sposób zasadniczyzmieniła system tworzenia rezerw na wypadekzagrożenia bezpieczeństwa państwa weszław życie 5 lutego 2011 roku. Zlikwidowała jednocześniezapasy zastrzeżone dla ministra obrony narodowej(materiałów pędnych i smarów, żywnościoraz produktów leczniczych i wyrobów medycznych),utrzymywane dotychczas w ramach państwowychrezerw gospodarczych. Celem ustawybyło utworzenie nowoczesnego systemu rezerw,pozwalającego na sprawne wykonywanie zadańpaństwa w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa.System ten, dzięki skupieniu wszystkich uprawnieńzwiązanych z jego funkcjonowaniem w ręku ministrawłaściwego do spraw gospodarki, ma zredukowaćutrudnienia biurokratyczne wypływającez procedur tworzenia, udostępniania i likwidacjiFOT. KRZYSZTOF WILEWSKI2012/02przegląd wojsk lądowych61

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plLOGISTYKANa rzecz bezpieczeństwa państwarezerw. Wprowadzone rozwiązania odpowiadająuwarunkowaniom międzynarodowym, wynikającymz członkostwa Polski w Unii Europejskieji Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego.Rozwiązania systemoweZgodnie z artykułem 3 wspomnianej ustawyRezerwy strategiczne tworzy się na wypadek zagrożeniabezpieczeństwa i obronności państwa, bezpieczeństwa,porządku i zdrowia publicznego orazwystąpienia klęski żywiołowej lub sytuacji kryzysowej,w celu wsparcia wykonywanych zadań w zakresiebezpieczeństwa i obrony państwa, odtworzeniainfrastruktury krytycznej, złagodzenia zakłóceńw ciągłości dostaw służących funkcjonowaniu gospodarkii zaspokojeniu podstawowych potrzebobywateli, ratowania ich życia i zdrowia,a także wypełnienia zobowiązań międzynarodowychRzeczypospolitej Polskiej.W ramach rezerw strategicznych może byćutrzymywany asortyment niezbędny do osiągnięciawymienionychcelów, taki jak:Rządowy program rezerwstrategicznych będzie finansowanyw całości z budżetupaństwa w postaci dotacjicelowej, dotacji podmiotoweji w uzasadnionych przypadkach– z rezerwy celowej.surowce, materiały,urządzenia, maszyny,konstrukcje składanychwiaduktów,mostów drogowychi kolejowych, elementyinfrastrukturykrytycznej, produktynaftowe,produkty rolno-spożywcze,wyroby medycznei produktylecznicze (tab.). Dokonane w artykule porównaniez dotychczas obowiązującymi uregulowaniamidotyczącymi rezerw państwowych pozwolilepiej ocenić wprowadzone zmiany.W omawianej ustawie zawarto metodykę tworzeniarezerw strategicznych. Zgodnie z wprowadzonymiuregulowaniami, asortyment i ilości rezerwokreśla Rządowy program rezerw strategicznych(RPRS). Dokument ten opracowuje minister właściwyds. gospodarki co pięć lat (z możliwościącorocznej aktualizacji) i jest on przyjmowany przezRadę Ministrów, w drodze uchwały, do 30 majadanego roku.Program jest opracowywany we współpracyz: ministrem obrony narodowej, ministrem sprawiedliwości,ministrami właściwymi do spraw:wewnętrznych, rolnictwa i rynków rolnych, transportui zdrowia, szefem Agencji BezpieczeństwaWewnętrznego oraz innymi organami administracjirządowej, które wykonują zadania związane z bezpieczeństwemi obronnością państwa, zarządzaniemkryzysowym i ochroną infrastruktury krytycznejoraz bezpieczeństwem, porządkiem i zdrowiempublicznym.Wymienione organy przekazują ministrowi właściwemuds. gospodarki wykazy swoich potrzebdotyczących utworzenia rezerw strategicznychw danym asortymencie i ilości, wraz ze wskazaniemich planowanego przeznaczenia. Zgłoszonepotrzeby muszą wynikać z analizy ryzyka możliwościwystąpienia zagrożeń bezpieczeństwai obronności państwa, bezpieczeństwa, porządkui zdrowia publicznego, klęski żywiołowej lub sytuacjikryzysowej.Tworzenie rezerwRezerwy strategiczne są tworzone na podstawiedecyzji ministra właściwego ds. gospodarki.Nowy system przewiduje dwa rozwiązania.Pierwsze z nich, podstawowe, to tworzenie rezerwzgodnie z ustaleniami RPRS. Drugie dotyczytworzenia rezerw strategicznych nieobjętychtym programem. Ustawa dopuszcza taki wariantpostępowania, jeżeli w przypadku określonychzagrożeń wystąpił brak lub znaczny deficyt rezerwniepodlegających odtworzeniu, niezbędnychdo zapobieżenia lub usunięcia skutków tychzagrożeń. Rozwiązanie takie jest możliwe do zastosowaniatakże w celu pozyskania asortymentuniezbędnego do przeciwdziałania skutkom zagrożeńnieprzewidzianych oraz jeżeli z rekomendacjiorganizacji międzynarodowych wynika pilnapotrzeba utworzenia rezerw strategicznych.W obu przypadkach decyzję o utworzeniu rezerwrealizuje Agencja Rezerw Materiałowych(ARM). Do decyzji tej, jako skierowanej od przełożonegodo podwładnego, nie stosuje się przepisówKodeksu postępowania administracyjnego.Na podstawie decyzji ministra właściwego dospraw gospodarki o utworzeniu rezerw strategicznychAgencja Rezerw Materiałowych, stosując62 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plNa rzecz bezpieczeństwa państwaLOGISTYKANajważniejsze rozwiązania systemowe, dotyczące rezerw państwowych, wprowadzonenową ustawą w porównaniu z uregulowaniami obowiązującymi wcześniejCecha Rezerwy państwowe Rezerwy strategiczneRodzaje rezerwOrgany uprawnionedo tworzenia rezerwPrzeznaczeniePodstawa tworzeniarezerwMetodyka tworzeniarezerwProceduryOdpowiedzialnośćza funkcjonowaniesystemuWłasność rezerwPrzechowywanierezerwZabezpieczeniepotrzeb SZRP1) gospodarcze (w tym stanyzastrzeżone),2) mobilizacyjnead. 1 – minister właściwy ds. gospodarki,ad. 2 – ministrowie, kierownicy urzędówcentralnych i wojewodowierealizacja zadań związanychz obronnością i bezpieczeństwempaństwa oraz zaspokajaniem potrzebgospodarki narodowej i utrzymaniemciągłości zaopatrywania ludnościad. 1 – zapotrzebowania resortówzgłaszane ministrowi właściwemuds. gospodarki,ad. 2 – zakres działalności statutowejbrakprzepisy aktów wykonawczychrozproszonawyodrębniony majątek Skarbu Państwa– w magazynach Agencji RezerwMateriałowych,– w magazynach przedsiębiorcówna podstawie umowy cywilnoprawnejzawartej z organem tworzącym rezerwyuwzględnienie potrzeb SZRP przezutrzymywanie stanów zastrzeżonychrezerw państwowych gospodarczychrezerwy strategiczneminister właściwy ds. gospodarkiwsparcie realizacji zadań związanych z:– bezpieczeństwem i obroną państwa,– odtwarzaniem infrastruktury krytycznej,– złagodzeniem zakłóceń w ciągłości dostawsłużących funkcjonowaniu gospodarkii zaspokojeniu podstawowych potrzebobywateli,– ratowaniem życia i zdrowia obywateli,– wypełnianiem zobowiązań międzynarodowychRzeczypospolitej Polskiejrządowy program rezerw strategicznychprzyjmowany przez Radę Ministrówanaliza ryzyka i niepewności wystąpieniazagrożeń bezpieczeństwa państwa, do którychzwalczania lub przeciwdziałania im określonyasortyment miałby zastosowanieszczegółowo określone w ustawie dlatworzenia, udostępniania i likwidacji rezerwstrategicznych i ich finansowaniapowierzona jednemu organowi – ministrowiwłaściwemu ds. gospodarkigłównie wyodrębniony majątek SkarbuPaństwa, ale rezerwy mogą być równieżpowierzone organom administracji publicznejlub mogą stanowić własność przedsiębiorcówlub innych podmiotów– w magazynach własnych Agencji RezerwMateriałowych,– w magazynach przedsiębiorcy, organuadministracji publicznej lub spełniającegookreślone warunki podmiotu niebędącegoprzedsiębiorcą – za wynagrodzeniem,na podstawie umowy przechowania zawartejz Agencją Rezerw Materiałowychrówne prawo wszystkich podmiotówdo korzystania z rezerw strategicznych,w zależności od zaistniałej sytuacjii wynikających potrzebopracowanie autorów2012/02przegląd wojsk lądowych63

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plLOGISTYKANa rzecz bezpieczeństwa państwaprzejrzyste, niedyskryminacyjne i konkurencyjnewarunki wyłaniania sprzedawcy, dokonuje zakupuokreślonej ilości asortymentu rezerw. Nabytyw ten sposób asortyment Agencja przechowujew magazynach rezerw strategicznych, będącychjej własnością.Ustawodawca przewidział jednocześnie możliwośćoddania rezerw na przechowanie – za wynagrodzeniem,na podstawie umowy przechowywaniazawartej między Agencją Rezerw MateriałowychWyjątkiAgencja Rezerw Materiałowych, oprócz środków stanowiącychrezerwy strategiczne, może, na podstawie odpłatnejumowy, utrzymywać we własnych magazynach rezerwystrategiczne stanowiące własność przedsiębiorców lub innychpodmiotów. Jest to dopuszczalne jedynie w przypadkachuzasadnionych rachunkiem ekonomicznym, szczególnymiwzględami technologicznymi lub organizacyjnymi.a przedsiębiorcą, organem administracji publicznejlub innym, spełniającym określone warunki podmiotem,niebędącym przedsiębiorcą. Warunkiemprzyjęcia takiego wariantu jest posiadanie przezdany podmiot odpowiedniej bazy magazynowej,gwarantującej właściwą jakość przechowywanychrezerw, a w przypadku przedsiębiorców dodatkowoprowadzenie działalności gospodarczej związanejz produkcją, handlem lub magazynowaniem danegoasortymentu.Agencja Rezerw Materiałowych jest agencjąwykonawczą w rozumieniu ustawy o finansachpublicznych 1 . Jest więc państwową osobą prawnąutworzoną w celu realizacji zadań państwa określonychw ustawie o rezerwach strategicznychoraz w ustawie o zapasach ropy naftowej i produktównaftowych 2 . Podlega ministrowi właściwemudo spraw gospodarki. Do jej zadań należy międzyinnymi: utrzymywanie rezerw strategicznych(przechowywanie, dokonywanie wymiany lub zamianyoraz przeprowadzanie konserwacji przechowywanychasortymentów), kupowanie określonychw RPRS asortymentów rezerw, sprzedażlub nieodpłatne przekazywanie zlikwidowanychrezerw. Agencja organizuje również wydawanieudostępnionych rezerw, przy czym jest zobowiązanado zapewnienia – przed ich wydaniem –przetworzenia rezerw utrzymywanych w postacisurowców i półproduktów do postaci finalnej.Ponadto ustawowym obowiązkiem prezesaAgencji Rezerw Materiałowych jest prowadzeniekontroli podmiotów, z którymi zawarto umowy naprzechowywanie rezerw strategicznych.Udostępnianie rezerwOrganem wydającym decyzję w sprawie udostępnieniarezerw strategicznych jest minister właściwy dospraw gospodarki. Są one przekazywane w celuwsparcia realizacji zadań związanych z bezpieczeństwemi obronnością państwa, odtworzeniem infrastrukturykrytycznej, złagodzeniem zakłóceń w ciągłościdostaw służących funkcjonowaniu gospodarkii zaspokojeniem podstawowych potrzeb obywateli, ratowaniemich życia, a także wypełnieniem zobowiązańmiędzynarodowych Rzeczypospolitej Polskiej.Udostępnianie rezerw strategicznych jest nieodpłatne.Decyzja o ich udostępnieniu jest wydawanaz urzędu lub na wniosek:– ministra obrony narodowej – w przypadkuzadań obronnych;– ministra właściwego do spraw wewnętrznych– w odniesieniu do zadań związanych z bezpieczeństwemi porządkiem publicznym, ochronąludności oraz wynikających z zobowiązań międzynarodowych;– ministra właściwego do spraw rolnictwa lubministra właściwego do spraw rynków rolnych –1Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.DzU 2009 nr 157 poz. 1240 z późn. zm.2Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o zapasach ropy naftowej,produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadachpostępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowegopaństwa i zakłóceń na rynku naftowym. DzU 2007 nr 52poz. 343 z późn. zm.64 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plNa rzecz bezpieczeństwa państwaLOGISTYKAw przypadku zadań związanych z zaspokojeniempotrzeb żywnościowych obywateli;– ministra sprawiedliwości – w sferze bezpieczeństwai porządku publicznego;– ministra właściwego do spraw transportu –w odniesieniu do zadań związanych z funkcjonowanieminfrastruktury transportowej;– ministra właściwego do spraw zdrowia –w przypadku zadań związanych z ratowaniem życiai ochroną zdrowia obywateli;– innych organów wykonujących zadania w sferzebezpieczeństwa i obronności państwa, zarządzaniakryzysowego i ochrony infrastruktury krytycznej,zdrowia publicznego, porządku publicznego orazochrony i bezpieczeństwa obywateli.Na podmiocie, któremu wydano rezerwy, spoczywaobowiązek ich odbioru, transportu i dystrybucjido odbiorców ostatecznych. Udostępnionerezerwy należy wykorzystywać zgodnie z ich przeznaczeniem,a niewykorzystaną część zwrócićAgencji Rezerw Materiałowych.Rezerwa strategiczna, zgromadzona zgodniez zapisami Rządowego programu rezerw strategicznych,może zostać zlikwidowana. Decyzję ministrawłaściwego do spraw gospodarki, dotyczącą tej rezerwy,wykonuje Agencja Rezerw Materiałowych, którasprzedaje przeznaczone do likwidacji rezerwy strategicznena giełdzie towarowej lub w drodze przetargu.W razie braku zainteresowania zakupem zlikwidowanychrezerw, Agencja może nieodpłatnie przekazaćdany asortyment państwowym jednostkom organizacyjnym,jednostkom samorządu terytorialnego lubutworzonym przez nie jednostkom organizacyjnym,biorąc pod uwagę potrzeby tych jednostek oraz przydatnośćprzekazywanego asortymentu pod kątem realizowanychprzez nie zadań. Zgodnie z ustawą ministerwłaściwy do spraw gospodarki może równieżzlikwidować, w drodze decyzji, określony asortymentrezerw strategicznych, którego likwidacja niezostała ustalona w RPRS, w szczególności gdy:– nie może być on dłużej utrzymywany z powoduograniczeń, takich jak: zakaz jego stosowania, użyciabądź spożycia lub wygaśnięcie dopuszczenia doobrotu, upływ terminu ważności lub przydatnoścido użycia;– nie może być wymieniony ze względu na jegowłaściwości, skład lub zastosowanie albo brakasortymentu, którym może zostać zastąpiony;– wymaga zamiany na inny asortyment, w ramachjednej grupy rodzajowej;– utracił swoje przeznaczenie albo z przyczynekonomicznych niezasadne jest jego dalsze utrzymywanie,stał się nieprzydatny w wyniku nieodwracalnejutraty właściwości albo jakości lub trwałegouszkodzenia;– stał się odpadem.Przedsięwzięciami realizowanymi przez ministragospodarki w ramach uprawnień i obowiązkówustawowych są przegląd rezerw mobilizacyjnychi przygotowanie do opracowania RPRS.Na mocy ustawy o rezerwach strategicznychrezerwy mobilizacyjne utworzone przez ministrów,kierowników urzędów centralnych i wojewodów napodstawie wcześniejszych aktów prawnych 3 stałysię rezerwami strategicznymi.Ustawa nałożyła na ministra właściwego dospraw gospodarki obowiązek przeprowadzenia,w terminie do lutego 2012 roku, przeglądu utrzymywanychrezerw w celu określenia asortymentui ilości rezerw mobilizacyjnych, których dalszeutrzymywanie uznaje się za uzasadnione ekonomiczniei celowe ze względu na realizację Rządowegoprogramu rezerw strategicznych (art. 56).Powołany przez ministra gospodarki zespół dospraw przeglądu rezerw mobilizacyjnych pracowałw grupach tematycznych, wyznaczonych stosowniedo asortymentu rezerw i organów, które je tworzyły.W efekcie poszczególne rodzaje rezerw zakwalifikowanodo jednej z trzech kategorii:– przewidzianych do ujęcia w Rządowym programierezerw strategicznych;– zbędnych;– wymagających podjęcia decyzji o dalszejprzydatności.Rezerwy uznane za zbędne zostały przeznaczonedo zbycia (sprzedaży, przekazania nieodpłatnego).Asortyment przypisany do ostatniejkategorii podlegał przeglądowi i weryfikacjiw kontekście jego przydatności do dalszego użyciaw ramach rezerw.Sprawozdanie z przeglądu rezerw mobilizacyjnychzostanie dołączone do pierwszego Rządowegoprogramu rezerw strategicznych. Asortyment3Ustawa z dnia 30 maja 1996 r. o rezerwach państwowych. DzU2007 nr 89, poz. 594 z późn. zm.2012/02przegląd wojsk lądowych65

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plLOGISTYKANa rzecz bezpieczeństwa państwazakwalifikowany do programu, do czasu przejęciago przez Agencję Rezerw Materiałowych, jestutrzymywany przez organy, które tworzyły rezerwymobilizacyjne.RealizacjaResort obrony narodowej, zgodnie z zaleceniami ministragospodarki i uwzględniając zadania, do których wykonaniasą powołane Siły Zbrojne RP, dokonał analizy ryzyka wystąpieniazagrożeń dla bezpieczeństwa i obronności państwa,następnie zgłosił stosowne potrzeby rezerw strategicznychdo uwzględnienia ich w Rządowym programie rezerw strategicznych.Nowe opracowanieW ramach koordynacji prac nad RPRS ministergospodarki przedstawił Zalecenia do opracowaniawykazów potrzeb dotyczących utworzeniaokreślonego asortymentu i ilości rezerw strategicznych.Celem dokumentu jest usystematyzowaniei ujednolicenie metodyki postępowania uprawnionychorganów w tym zakresie. Zaleceniaopisują sposób dokonywania analizy ryzyka, stanowiącejpodstawę składania zapotrzebowania narezerwy strategiczne.Jako pierwszy i niezbędny krok przy analizieryzyka i niepewności wskazano rozpoznawaniezagrożeń. Aby stworzyć katalog najbardziej powszechnychi prawdopodobnych zagrożeń, mogącychwystąpić na terytorium RzeczypospolitejPolskiej, minister gospodarki posłużył się danymizawartymi w Raporcie o zagrożeniach bezpieczeństwanarodowego 4 , który, zgodnie z artykułem5a ustawy o zarządzaniu kryzysowym 5 , jestsporządzany na potrzeby Krajowego planu zarządzaniakryzysowego z wykorzystaniem materiałówopracowanych przez ministrów kierującychdziałami administracji rządowej, kierownikówurzędów centralnych oraz wojewodów. Utworzonyna potrzeby opracowania RPRS katalog zagrożeńbezpieczeństwa i obronności państwa obejmujezagrożenia, którym będzie można przeciwdziałaćlub ograniczyć ich skutki dzięki wykorzystaniudostępnego asortymentu rezerw strategicznych.Kolejnym krokiem podejmowanym przez wskazanew ustawie organy w ramach analizy ryzykai niepewności jest określenie i oszacowanie prawdopodobieństwawystąpienia zagrożenia oraz ustaleniejego skutków. Pozwala to na identyfikacjęźródła ryzyka i uświadomienie, które zagrożenia sązwiązane z największym ryzykiem.Zgodnie z zaleceniami ministra gospodarkiw analizie ryzyka i niepewności należy uwzględniaćzagrożenia, których skutki przekraczają poziomlokalny. Do przeciwdziałania zagrożeniomo skutkach mniejszych niż umiarkowane władzesamorządowe powinny się przygotowywać, wykorzystujączasoby własne, zgodnie z zasadami zarządzaniakryzysowego 6 . Rezerwy strategiczne,które stanowią wsparcie działań na poziomie lokalnym,powinny być uruchamiane po wyczerpaniusię własnych zasobów.Po wyselekcjonowaniu zagrożeń należy wskazaćasortyment, który będzie służył do zapobieganiazdarzeniom niekorzystnym, wpływał na zmniejszenieich skutków oraz pozwalał na usuwaniezniszczeń i odtwarzanie lub modernizację infrastrukturytechnicznej. Podstawowym celem utworzeniadanego asortymentu rezerw strategicznychpowinna być ochrona życia i zdrowia ludzi, a takżewspieranie działań prowadzonych na poziomie lokalnymz poziomu centralnego.Do kryteriów determinujących poszczególnegrupy asortymentowe należy zaliczyć przede4Opracowanie Raportu o zagrożeniach bezpieczeństwanarodowego koordynuje dyrektor Rządowego Centrum Bezpieczeństwa.Sposób, tryb i terminy jego opracowania określonow Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2010 r.w sprawie raportu o zagrożeniach bezpieczeństwa narodowego. DzU2010 nr 83 poz. 540.5Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym.DzU 2007 nr 89 poz. 590.6Ibidem.66 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plNa rzecz bezpieczeństwa państwaLOGISTYKAwszystkim: dostępność asortymentu na krajowymrynku, konieczność szybkiego uruchomienia rezerwystrategicznej (minuty/godziny od niekorzystnegozdarzenia), czas udzielenia pomocy poszkodowanym,brak występowania substytutu określonegoasortymentu, możliwości zamiany lub wymianyasortymentu w trakcie utrzymywania rezerw strategicznych,cykl produkcyjny, zdolności produkcyjne,krajowe zasoby surowców naturalnych, zapasyprzedsiębiorców, konieczność utrzymywania nietypowychproduktów z uwagi na charakter zagrożenia(czynnika wywołującego zdarzenie), specyficznośći strukturę branży, możliwość alokacjizasobów (fot.).W Ministerstwie Gospodarki trwa agregacjapotrzeb zgłoszonych do RPRS przez uprawnioneorgany. W trakcie opracowywania projektu programukonieczne będzie znalezienie równowagi międzyoczekiwaniami jego przyszłych beneficjentówa możliwościami finansowania rezerw z budżetupaństwa.Implikacjedla Sił ZbrojnychRzeczyPospolitej polskiejDo czasu wejścia w życie ustawy z 29 października2010 roku o rezerwach strategicznych, jeślichodzi o utrzymywanie rezerw umożliwiającychwykonywanie zadań w dziedzinie obronności i bezpieczeństwapaństwa, obowiązywały zasady określonew ustawie z 30 maja 1996 roku o rezerwachpaństwowych.Nieobowiązująca już dzisiaj ustawa przewidywałautworzenie rezerw państwowych surowców, materiałów,paliw, maszyn, urządzeń, produktów rolnych,produktów i półproduktów żywnościowych,produktów leczniczych i wyrobów medycznychoraz wielu innych wyrobów na potrzeby zabezpieczeniazadań związanych z obronnością i bezpieczeństwempaństwa. W ramach rezerw państwowychfunkcjonował podział na rezerwy mobilizacyjneoraz gospodarcze, w których były wyodrębnionestany zastrzeżone dla celów mobilizacyjnychministra obrony narodowej. Dzięki temu rezerwystanowiły gwarantowane, łatwe do zidentyfikowania(pod względem asortymentu, ilości i lokalizacji)źródło dostaw w systemie zaopatrywania SiłZbrojnych RP.zasoby rezerw strategicznych powinny byćdostępne u rodzimych producentówRestrukturyzacja systemu rezerw, przeprowadzonana mocy nowej ustawy, wprowadziła równośćwszystkich podmiotów zgłaszających swoje potrzebydo Rządowego programu rezerw strategicznych.Zgromadzone rezerwy strategiczne są przeznaczonedla całego państwa i będą udostępniane w przypadkuwystąpienia konkretnej sytuacji kryzysowej,niezależnie od organu, który dany asortyment rezerwzapotrzebował.Rezerwy strategiczne, mimo zmienionej formuły,nadal stanowią źródło zabezpieczenia potrzeb siłzbrojnych. Ich udostępnianie będzie następowałona mocy decyzji ministra właściwego do spraw gospodarki,wydanej na wniosek ministra obrony narodowejwynikający z potrzeby wsparcia rezerwamizadań obronnych wykonywanych przez Siły ZbrojneRzeczypospolitej Polskiej.•W artykule wykorzystano materiały udostępnione przez MinisterstwoGospodarki w ramach koordynowania prac nad Rządowym programemrezerw strategicznych.Pułkownik Marek Nienartowicz jest zastępcą szefaOddziału Programu Mobilizacji Gospodarki w ZarządziePlanowania Logistyki – P4 SGWP.Magister inżynier Jolanta Borecka jest głównym specjalistąw Oddziale Programu Mobilizacji Gospodarki w ZarządziePlanowania Logistyki – P4 SGWP.FOT. IWSZ2012/02przegląd wojsk lądowych67

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plLOGISTYKANowe podejściekpt.PrzemysławKęsicki10 Pułk DowodzeniaKolumny logistyczneOperacje prowadzone poza granicami kraju przyniosłybogate doświadczenia związane z przygotowaniemi przemieszczaniem kolumn logistycznych przez brygadowe(pułkowe) bataliony logistyczne.FOT. andrzej pindorLądowe kolumny logistyczne są organizowanew operacjach pozagranicami kraju. Sposób ich formowaniajest uzależniony od obszarudziałania. Inaczej były przygotowywanew Libanie przez batalion logistyczny (POLLOG),a zupełnie inaczej w Iraku. Najbardziej złożonei niebezpieczne były i są te w Afganistanie.Gdy rozpocząłem służbę w batalionie logistycznym,zaczął nurtować mnie problem organizowaniai przemieszczania się kolumn logistycznych w krajuw czasie kryzysu i wojny w obliczu działań grupdywersyjno-rozpoznawczych czy innych zakłóceń,jakie może spowodować przeciwnik.W wyniku zmian etatowych wprowadzonychw ostatnim czasie powstały nowe, a w zasadzie starew nowej formule pododdziały logistyczne. Z połączeniakompanii remontowej i zaopatrzenia utworzonobataliony logistyczne. Struktura batalionu logistycznego(blog) z dowództwem, sztabemi pododdziałem dowodzenia (pluton, kompania) pozwalarzetelnie zaplanować jego szkolenie pod kątemużycia podczas działań bojowych. Jednym z zadańpododdziału jest zabezpieczenie materiałowe68 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plNowe podejścieLOGISTYKAwalczących sił, co wiąże się z planowaniem i wykonywaniemmarszów przez kolumny logistyczne.IstotaNie jest moim celem opisywanie sposobów naliczaniazapasów, ich załadunku, rozładunku czy dystrybucji.Chcę się skupić na przygotowaniu i realizacjiprzedsięwzięcia, jakim jest przemieszczanie kolumnylogistycznej, oraz przedstawić główne założeniai determinanty, jakie – moim zdaniem – powinnybyć uwzględnione podczas jego organizowania.Przedstawię hipotetyczny konwój logistyczny przygotowanyprzez batalion logistyczny (występującyw strukturach pułku, brygady) w czasie kryzysu lubwojny, przemieszczający się na obszarze kraju.Konwoje mogą być organizowane jako:• y kolumny logistyczne mające za zadanie uzupełnieniezapasów taktycznych brygady (pułku). Konwójrusza z rejonu rozwinięcia blog do wskazanychprzez przełożonego baz lub składnic logistycznych;• y kolumny logistyczne zaopatrujące pododdziaływłasne. W tym przypadku konwój przemieszczasię z rejonu rozwinięcia blog do pododdziałówwłasnych.O ile pierwszy wariant będzie realizowany przezbataliony logistyczne wszystkich oddziałów rodzajówwojsk, o tyle drugi będzie dotyczyć przedewszystkim jednostek, których pododdziały mogąwykonywać zadania w różnych miejscach, częstooddalonych od rejonu rozwinięcia blog. Szczególnymprzypadkiem będzie na przykład pułk dowodzeniaczy pułk przeciwlotniczy, którego batalionylub dywizjony mogą być rozmieszczone w oddalonychod siebie rejonach, albo oddziały czy pododdziaływojsk inżynieryjnych realizujące zadaniaw obszarze (pasie, rejonie) prowadzenia operacjiobronnej (obrony). Można zatem przyjąć, że rejonrozwinięcia blog to główny rejon rozwinięcia urządzeńlogistycznych, czyli brygadowych (pułkowych)punktów zaopatrywania (BPZ, PPZ) i brygadowych(pułkowych) punktów zbiórki uszkodzonegosprzętu (PZUS).W jednostkach ogólnowojskowych punkty zaopatrywaniabędą rozwijane zgodnie z regulaminemdziałań w dwóch rzutach 1 . Pierwszy – to czołówkimateriałowe, które na bieżąco będą zaopatrywaćwalczące pododdziały. Drugi rzut to właśniepozostałe siły i środki zaopatrzenia i remontowe,które rozwijają punkty zaopatrzenia oraz punktyzbiórki uszkodzonego sprzętu.Lądowe konwoje logistyczne zatem to szczególnyrodzaj działalności pododdziałów logistycznych.Z jednej bowiem strony jest to marsz, z drugiej zaśdostarczanie określonych środków zaopatrzeniawalczącym pododdziałom.PrzesłanieArtykuł stanowi podsumowanie doświadczeń i wnioskówz operacji w Libanie i Afganistanie. Wszelkie doświadczeniaw tej dziedzinie należy brać pod uwagę, o czym boleśnieprzekonał się kontyngent hiszpański, działający w ramachUNIFIL w Libanie w czerwcu 2007 roku. W związku z brakiemoddziaływania od dłuższego czasu Hezbollahu czy innych organizacjiżołnierze hiszpańscy, nie zachowując podstawowychzasad bezpieczeństwa w warunkach, bądź co bądź, wojennych,zostali zaatakowani samochodem pułapką. W wynikuataku śmierć poniosło sześciu z nich.PlanowaniePrzedsięwzięcie to musi być realizowane wedługokreślonych ustaleń. Po pierwsze, musi odbywaćsię zgodnie ze sztuką wojowania. Po drugie, przebiegaćwedług zasad zabezpieczenia logistycznego,w tym materiałowego, oraz transportu i ruchuwojsk 2 . Po trzecie, uwzględniać reguły, jakie należystosować podczas planowania ruchu wojsk naobszarze kraju w okresie kryzysu lub wojny 3 .Jak już wspomniałem, lądowy konwój logistycznyto szczególny rodzaj działań. Mimo braku1Regulamin działań Wojsk Lądowych. Sygn. DWLąd Wewn.115/2008, pkt 17013.2Ibidem, rozdz. 17.3Instrukcja wojskowego ruchu drogowego (DD/4.4.4(A). Szef. Kom.,Warszawa 2008, pkt 4007.2012/02przegląd wojsk lądowych69

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plLOGISTYKANowe podejściew Regulaminie działań Wojsk Lądowych (sygn.DWLąd Wewn. 115/2008) unormowań dotyczącychtych konwojów, uważam, że studiując ten dokument,można z poszczególnych jego rozdziałówuzyskać bardzo pożyteczną wiedzę. W planowaniupomocne będą także stałe procedury operacyjne(SOP) opracowane w blog, które powinny określaćogólny sposób realizacji tego typu przedsięwzięć,jednocześnie podając szczegółowe rozwiązaniadotyczące:• y składu kolumny (np.: ubezpieczenie, środkitransportowe, zabezpieczenie techniczne);• y kto powinien być jej dowódcą, uwzględniającopracowywane warianty; należy wziąć pod uwagęfakt, że w skład kolumny mogą wchodzić pododdziałyróżnych rodzajów wojsk (zaopatrzenia, remontowe,zmotoryzowane, inżynieryjne), stanowiącena czas wykonywania zadania jedną grupęi wymagające jednego dowódcy;• y sposobu tworzenia kolumny marszowej, tzn. jakpowinny być ustawione pojazdy ubezpieczenia orazlogistyczne z poszczególnym asortymentem (paliwo,środki bojowe, żywność), zestawy niskopodwozioweitp.;• y liczby pojazdów ubezpieczenia przypadającej naliczbę pojazdów konwojowanych;Konwój logistyczny jestszczególnie wrażliwy na bezpośredniogień przeciwnika.W związku z małą manewrowościąstaje się łatwym celem,zwłaszcza w terenie zurbanizowanym,w którym partyzancimogą zastosować dość skutecznesposoby zatrzymaniakolumny.• ysystemu łączności.Organizując lądowekonwoje logistycznena obszarze kraju, należyzawsze uwzględniaćnastępujące uwarunkowania:a) Najdogodniejszewarunki przemieszczaniasą przed wybuchemwojny (w okresiezagrożenia wojennego).W tej sytuacjiruch wojsk będziekoordynowany zgodnie z centralnym planemprzegrupowania operacyjnego sił zbrojnych. Dozabezpieczenia marszu zostaną użyte siły i środkiregulacji ruchu oraz policji. Realizowane będątakże przedsięwzięcia w ramach świadczeńosobowych i materiałowych. Marsz będzie przebiegałwedług ustalonego harmonogramuz uwzględnieniem minimalnego wysiłku ludzioraz użycia środków materiałowych i sprzętubojowego.b) Skomplikowana sytuacja powstanie podczasprzemieszczania się w początkowym okresie wojny(wybuch konfliktu i przestawienie gospodarkiz okresu pokoju na czas wojny), zwłaszcza w warunkachużycia broni precyzyjnej. Niezależnie odlinii styczności wojsk, przeciwnik może oddziaływaćna maszerujące wojska lotnictwem, grupamidywersyjno-rozpoznawczymi i pododdziałami desantowo-szturmowymi.W miarę zbliżania się do liniifrontu zwiększy się zagrożenie ze strony desantówpowietrznych oraz lądowych zgrupowań uderzeniowychprzeciwnika.c) Większe trudności w przemieszczaniu powstanąw toku wojny. W wyniku oddziaływania lotnictwa,środków walki elektronicznej i innych środkówo wzmocnionej sile rażenia mogą wystąpić zakłóceniaw utrzymywaniu nakazanego harmonogramumarszu. Często torowanie i wykonywanie obejśćbędzie jedynym rozwiązaniem przywracającympłynność marszu. Szczególnie skomplikowana sytuacjapowstanie w razie użycia środków precyzyjnegorażenia, które mogą spowodować zniszczeniadróg i urządzeń systemu komunikacyjnego. Powstanąwówczas trudne do pokonania zawały, pożary,a przede wszystkim strefy skażeń toksycznymiśrodkami przemysłowymi.d) Konieczność obchodzenia rejonów uznawanychza nieprzekraczalne będzie wydłużać drogę, tym samympowstaną opóźnienia i zakłócenia w planachprzemieszczania. Bezpośrednie uderzenia na maszerującekolumny oraz oddziaływania grup dywersyjno-rozpoznawczychmogą powodować straty w stanieosobowym i sprzęcie, co będzie wymagać dodatkowegoczasu na wykonanie zadania.e) Intensywność oraz charakter oddziaływaniaprzeciwnika na maszerujące kolumny będą różne,można jednak z dużym stopniem prawdopodobieństwaoczekiwać wzmożonej jego aktywności w czasieprzekraczania przeszkód wodnych oraz pokonywaniadużych kompleksów leśnych, węzłów dróg i obszarów,w którym praktycznie istnieje „jedna droga”.f) Uwzględniając te utrudnienia, należy od początkuorganizowania przemieszczania przewidywaćodpowiednie środki zaradcze niwelujące skutkioddziaływania przeciwnika. Zawsze bowiem dotrzymanieterminu dotarcia do wyznaczonego rejo-70 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plNowe podejścieLOGISTYKAnu lub na nakazaną rubież przy zachowaniu gotowościbojowej powinno być celem nadrzędnym przyjmowanychrozwiązań i podejmowanych zamiarów.Otrzymanie rozkazu bojowego przez dowódcębatalionu logistycznego rozpoczyna proces decyzyjnyna stanowisku dowodzenia (SD) batalionu.W przebiegu tego procesu chciałbym wyeksponowaćte aspekty, na które sztab batalionu powinienzwrócić szczególną uwagę, a mianowicie:• y głównym i jedynym zadaniem konwoju logistycznegojest dostarczenie ładunku z punktu A dopunktu B;• y ma on ograniczoną manewrowość, zwłaszcza gdyw jego skład wchodzą zestawy niskopodwoziowe;• y dla konwoju (kolumny) szczególnie niedogodnyjest teren, w którym grupy dywersyjne mogą zatrzymaćgo i zniszczyć poszczególne środki transportowe;• y czas kryzysu czy wojny nie zwalnia z wystąpieniao pozwolenie na marsz i uzyskania go;• y planowanie konwoju z wykorzystaniem centralnychdróg samochodowych 4 ułatwi wykonanie zadania,ponieważ regulacja ruchu i pilotowanie potych drogach należą do organów kierowania ruchemwojsk.Szczegółowej analizie należy poddać także samozadanie, czyli:• y co będziemy transportować i na jaką odległość.Wiąże się z tym określenie rodzajów środkówtransportowych, ich liczby oraz liczby pojazdówubezpieczenia;• y drogi dowozu (ewakuacji) pod kątem uzupełnianiapaliwa. Należy odpowiedzieć sobie na pytanie,czy wystąpi konieczność jego uzupełniania i czybędzie to możliwe w miejscu załadunku bądź rozładunkuprzewożonych środków;• y czy przełożony przydzielił do realizacji zadaniapododdział ubezpieczający marsz; jeśli nie, toubezpieczenie należy zorganizować z własnychpododdziałów;• y jaka jest sytuacja w rejonie wykonania zadania.Musimy wiedzieć, czy istnieje możliwość oddziaływaniagrup dywersyjno-rozpoznawczych, a możeo charakterze typowo przestępczym. Wiedza takapozwoli zaplanować odpowiednie ubezpieczenie.Wnioski te nasuwają się po analizie konwojówprowadzonych w Afganistanie (VII zmiana). Oczywiścieteren jest diametralnie inny niż w naszymkraju, ale działanie partyzantów skierowane przeciwkokolumnom logistycznym organizowanymprzez Polskie Siły Zadaniowe można porównać doataków wykonywanych przez grupy dywersyjno--rozpoznawcze na obszarze Polski. Dlatego uważam,że zdobyte doświadczenia trzeba wykorzystaćpodczas szkolenia pododdziałów logistycznych.Doświadczenia zdobyte podczas operacji prowadzonychpoza granicami kraju pozwalają sformułowaćwnioski dotyczące następujących kwestii:Skład kolumnyGłówne siły to oczywiście grupa środków transportowych,czyli pojazdy przewożące środki bojowei materiałowe, uzbrojenie i sprzęt wojskowy.Kolejnym elementem będą pojazdy ubezpieczenia(eskorta). Ich liczba i rodzaj będą uzależnione odwielu czynników (przedstawionych wcześniej).W warunkach afgańskich SOP wskazywały na naliczenieco najmniej jednego pojazdu ubezpieczenia(KTO różnego typu) na cztery pojazdy konwojowane.Pododdziały logistyczne zawsze były wzmacnianepiechotą zmotoryzowaną i saperami. Zdającsobie sprawę, że nie zawsze będzie to możliwe, dowódcypododdziałów logistycznych muszą być gotowido organizowania ubezpieczenia samodzielnie.W przypadku braku pojazdów opancerzonychzasadne wydaje się wykorzystanie samochodówciężarowo-osobowych dużej mobilności, ewentualniesamochodów średniej ładowności i dużej mobilności.Ich liczba zależy oczywiście od rodzajuzagrożenia. Wydaje się jednak, że w sytuacji realnegozagrożenia działalnością przeciwnika naliczeniaod jednego do czterech będą zasadne. Ostatnimelementem przemieszczającej się kolumny powinnybyć pojazdy zabezpieczenia technicznego.Z tym problemów nie ma. Bataliony logistycznemają kompanie remontowe, zatem z tym zabezpieczeniempowinny sobie poradzić.Kto dowodzi?I znów chciałbym wykorzystać afgańskie doświadczenia.Gdy konwój logistyczny ma przydzielonypluton zmotoryzowany (plzmot) jako4Zarządzenie nr 22 Ministra Infrastruktury z 24 września 2004 r.w sprawie określenia dróg o znaczeniu obronnym, z późniejszymizmianami (niejawne, niepodlegające opublikowaniu).2012/02przegląd wojsk lądowych71

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plLOGISTYKANowe podejścieFOT. archiwum autoraubezpieczenie, dowódcą kolumny powinien byćdowódca tego plutonu. To on będzie musiał podejmowaćdecyzję w przypadku kontaktu ogniowegoz przeciwnikiem i na jego plutonie będzie spoczywaćzadanie bezpiecznego przeprowadzenia kolumny.Warto, by w rozkazie bojowym wyznaczyćdowódcę środków transportowych, na przykładdowódcę plutonu zaopatrzenia (plzaop), oraz dowódcęzabezpieczenia technicznego. Jeżeli blogbędzie realizował zadanie bez wsparcia z zewnątrz,to ubezpieczenie wystawi prawdopodobniekompania zaopatrzenia (biorąc pod uwagęstrukturę organizacyjną blog) i jej dowódca będziedowódcą kolumny.FormowaniE kolumnyUstawienie poszczególnych grup pojazdów będzieoczywiście zależało od rodzaju transportu. Jestkilka wariantów tego ustawienia, ale można zaobserwowaćkilka wspólnych cech:• y dowódca kolumny nigdy nie przemieszcza się jakopierwszy. Jego zasadnicze miejsce, choć nie jestto regułą, jest w drugim pojeździe;• y jako pierwszy przemieszcza się KTO lub pojazdubezpieczenia. Warto mieć logistyków przeszkolonychw dziedzinie counter-IED 5 , zwłaszcza że Programszkolenia pododdziałów logistycznych przewidujew ramach szkolenia inżynieryjno-saperskiegotakie zagadnienie 6 ;• y pojazdy ubezpieczenia ustawiane są między wozamiubezpieczanymi, a kolumnę zamyka pojazdzabezpieczenia technicznego. Niekiedy lepiej nakońcu kolumny umieścić kolejny pojazd ubezpieczający,zwłaszcza jeśli będzie to KTO. Pojazdyz materiałami niebezpiecznymi rozmieszcza siętak, by środki zaopatrzenia klasy V (środki bojowe)były możliwie jak najdalej od klasy III (MPS).PrzygotowaniE żołnierza –logistykaOprócz zasad, jakie obowiązują przy organizowaniukolumn, należy jeszcze uwzględnić przygotowanieżołnierza z pododdziału logistycznego dorealizacji zadań ubezpieczenia marszowego – zarównodo wystąpienia w roli kierowcy, jak i żołnierzaosłaniającego kolumnę. O ile w pierwszym5Przeciwdziałanie uderzeniom improwizowanych ładunków wybuchowych(IED).6Temat 14: Przeciwdziałanie zdalnie kierowanym improwizowanymładunkom wybuchowym IED; temat 15: Procedury bezpieczeństwapodczas rozpoznania przedmiotów niebezpiecznych; temat 16: Doskonalenieumiejętności rozpoznawania i właściwego zachowaniasię w sytuacjach zagrożenia minowego, niewypałami oraz zagrożeniapowodowanego przez IED.72 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plNowe podejścieLOGISTYKADziałalność praktycznaW ubiegłym roku żołnierze batalionu logistycznegouczestniczyli w szkoleniu z organizacji lądowego konwojulogistycznego. Mimo że batalion to pododdział logistyczny,żołnierze opanowywali zasady prowadzenia ubezpieczeniabezpośredniego konwojów w terenie zurbanizowanym, ponieważw warunkach bojowych może dojść do sytuacji, że będąmusieli sami zadbać o bezpieczeństwo maszerującej kolumny.W trakcie zajęć sięgano między innymi do doświadczeńoficerów i podoficerów batalionu, którzy służyli w polskichkontyngentach wojskowych. Warto podkreślić, że prawiewszystkie osoby funkcyjne do szczebla dowódcy plutonuwłącznie zdobyły takie doświadczenie.przypadku nie powinniśmy mieć problemów, o tyleprzygotowanie do osłony i ubezpieczenia kolumnyz wykorzystaniem sprzętu znajdującego się w wyposażeniublog wymaga kilku uwag.Podczas zajęć taktyczno-logistycznych możnawprowadzić element przemieszczania się kolumnylogistycznej (temat 21 i 25 7 dla pododdziałów przygotowującychsię do udziału w operacji poza granicamikraju). Dobrym pomysłem byłoby zaproszenieoficera czy podoficera z pododdziałuogólnowojskowego jako instruktora. Do głównychzagadnień szkoleniowych, na które należałobyzwrócić uwagę żołnierzom pododdziałów zwanychkolokwialnie „niewalczącymi”, należą:• y osobiste przygotowanie do realizacji zadania podkątem ogólnowojskowym (wyposażenie osobiste,broń, amunicja, granaty, maskowanie, środki medyczne);• y obserwacja podczas marszu z podziałem na sektoryoraz techniki jej prowadzenia z wykorzystaniemna przykład włazów pojazdów będącychw wyposażeniu blog (Star 266, WOP);• y ubezpieczenie bezpośrednie podczas postojóworaz stosowane w tym czasie sygnały dowodzenia;• y techniki prowadzenia ognia z pojazdów podczasmarszu (należy zwrócić uwagę na włazy, skrzynieładunkowe przystosowane do przewozu osób itp.);• y rola i sposób zachowania się kierowcy w kolumniepodczas kontaktu ogniowego z przeciwnikiem.Przygotowanie środkówtransportowychBy kolumna logistyczna przemieściła się sprawniei bezkolizyjnie, a przede wszystkim bez strat(lub przynajmniej z jak najmniejszymi), należy odpowiednioprzygotować środki transportowe. Niechcę opisywać procedur realizowanych przed każdymprzemieszczeniem, takich jak przeglądy codzienne,tankowanie itp. Są to przedsięwzięciaoczywiste i znane. Jednak problemy pojawiają sięprzy przewożeniu materiałów niebezpiecznych,których transport regulują przepisy międzynarodowe(ADR 8 ) i ustawa 9 . W paragrafie 5 stanowi ona,że Dopuszcza się odstępstwa w przypadku przewo-7Program szkolenia pododdziałów logistycznych. Sygn. Szkol.817/2010. Temat 21: Konwojowanie; temat 25: Organizacja konwojóworaz wykorzystanie zestawów zakłóceniowych łączności do zdalnegosterowania improwizowanymi ładunkami wybuchowymi (IED).8ADR (fr. L’ Accord européen relatif au transport international desmarchandises Dangereuses par Route) – międzynarodowa konwencjadotycząca drogowego przewozu towarów i ładunków niebezpiecznych,sporządzona w Genewie 30 września 1957 roku. Ratyfikowanaprzez Polskę w 1975.9Ustawa z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarówniebezpiecznych.2012/02przegląd wojsk lądowych73

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plLOGISTYKANowe podejścieNależy pamiętaćPo raz kolejny można sięgnąć do doświadczeń afgańskich.Otóż, tak organizowano konwój logistyczny, by partyzanci niemieli szans wskazać pojazdu, który przewozi amunicję artyleryjską.Uważam, że maskowanie przewożonych ładunków orazprzygotowanie środków transportowych powinno zmierzać dotego, by każdy pojazd wizualnie, w miarę oczywiście możliwości,wyglądał tak samo. Czyli popularny samochód średniejładowności dużej mobilności marki Star 266 przewożący zapasyklasy I (żywność) wyglądał identycznie jak pojazd przewożącyśrodki zaopatrzenia klasy V (środki bojowe). Możnaprzyjąć, że maskowanie, podobnie jak w świecie zwierząt, jestjedyną skuteczną obroną przed drapieżnikiem.ciwnikowi pojazdów, które są wypełnione amunicjączy innymi środkami bojowymi, naraża je nazniszczenie bądź grozi ich utratą. Staną się onew pierwszej kolejności celem ataku grup dywersyjnych,rozpoznawczych czy sił specjalnych przeciwnika.Przygotowania wymagają również pojazdy ubezpieczające,gdy konwojowanie będzie realizowaneprzez blog. Jeżeli użyjemy samochodów ciężarowychśredniej ładowności dużej mobilności (Star266, 944), można unieść opończę, pozostawiając jązu towarów niebezpiecznych […] pojazdami będącymiw dyspozycji Sił Zbrojnych RzeczypospolitejPolskiej – na warunkach i w trybie określonychodrębnymi przepisami, w przypadkach uzasadnionychwzględami obronności państwa lub koniecznościązapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego.W artykule dotyczącym kierowania ruchemwojsk 10 , który ukazał się w listopadowymnumerze PWL, ppłk Ireneusz Jankowski podał, żetrwają prace nad zmianą czy też aktualizacją uregulowań.Można mieć nadzieję, że zostanie jednoznacznieokreślone wyłączenie przepisów w warunkachkryzysu i wojny, gdy wskazywanie przejedyniejako przykrycie górnej części pojazdu.Umożliwi to przydzielenie żołnierzom eskorty sektorówobserwacji i ognia, a górna część opończyuchroni przed wpadnięciem granatu do wnętrzaskrzyni ładunkowej. Zasadne jest również umożliwienieprowadzenia ognia czy samej obserwacjiz włazów dachowych w kabinie kierowcy lub w tylnejczęści ruchomych warsztatów obsługowo-remontowych(nadwozie Sarna-2).ZakończenieDoświadczenia z udziału w operacjach poza granicamikraju, a nawet z czasów II wojny światowejwskazują, że kolumny logistyczne są konieczne –bez nich prowadzenie walki staje się wręcz niemożliwe.Głównym moim celem było przedstawienie,na podstawie różnych doświadczeń, pewnych zasadczy raczej wskazań, większość z nich bowiem niema podłoża formalnego, dotyczących organizacjikolumn logistycznych w warunkach naszego kraju.Mam nadzieję, że dotknąłem również drugiego problemu,a mianowicie zmian, jakie od pewnego czasusą wprowadzane w dziedzinie działalności logistycznej.Pododdziały logistyczne w brygadachi pułkach zmienią w pewnym sensie główny kierunekswojej działalności bieżącej (część zadań przejmująwojskowe oddziały gospodarcze). Nie wdającsię w rozważania dotyczące słuszności tej ewolucji,chciałem wskazać możliwości ukierunkowaniadziałalności szkoleniowej w batalionie logistycznymw dziedzinie organizacji i prowadzenia lądowychkonwojów logistycznych, zwłaszcza że sąpodstawy programowe do podjęcia tych zagadnień.Szkolenie takie ma jeszcze jedną wartość – jestatrakcyjne dla najmłodszych logistyków, którzyczęsto od służby wojskowej oczekują nie tylko codziennychrutynowych zajęć, lecz także możliwościrealizowania zadań bojowych.•Autor jest absolwentem WSO im. T. Kościuszki (1996)i Uniwersytetu Wrocławskiego (2003). Służbę zawodowąrozpoczął w 34 BKPanc jako dowódca plutonu. Brał udziałw misjach jako zastępca dowódcy kompanii transportowejw PKW w Libanie, szef S-4 Zgrupowania Bojowego Alfa podczasVII zmiany PKW w Afganistanie. Obecnie jest szefem sztabubatalionu logistycznego w 10 pdow.10I. Jankowski: Kierowanie ruchem wojsk na drogach. „PrzeglądWojsk Lądowych” 2011 nr 11, s. 30–35.74 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plOdpryski służbyprawo i dyscyplinadrPaweł KobesUniwersytet WarszawskiPrzestępstwo znęcania sięnad podwładnym lubżołnierzem równym stopniemUmyślne, a więc zamierzone przez sprawcę zadawanie ofierzedodatkowych cierpień fizycznych i psychicznych kwalifikowanejest jako przestępstwo.Służba wojskowa może sprawiaćniektórym żołnierzom pewnetrudności ze względu na to, żepełnią ją w szczególnych warunkach,czyli w koszarach i na poligonach. Ponadtouczestniczą w operacjach poza granicami kraju.Trudności wynikają także z faktu, że wchodząw kontakt z przełożonymi i innymi żołnierzami,często starszymi stopniem oraz stażem. Rozpoczynającysłużbę wojskową muszą być im podporządkowani,tj. przełożonym z uwagi na regulamin orazstarszym żołnierzom w związku z nieformalnymirelacjami 1 . Dlatego też charakter relacji interpersonalnychw wojsku powoduje często powstawa-1T. Sołtysiak, Cz. Cekiera: Subkultura żołnierska czyli „fala“ w wojsku(niektóre objawowe aspekty zjawiska). W: Przemoc dzieci i młodzieży.J. Papież, A. Płukis (red.). Toruń 2000, s. 475.FOT. jarosław wiśniewski2012/02przegląd wojsk lądowych75

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plprawo i dyscyplinaOdpryski służbynie nieakceptowalnych społecznie form zachowańjednych żołnierzy względem drugich 2 , jak równieżincydentalnych zachowań będących nieuprawnionymwykorzystywaniem nadrzędnej pozycji w hierarchiiwojskowej.Ochrona prawnaW systemie ochrony prawnej przed tego typupraktykami znalazł się przepis w części wojskowejkodeksu karnego, penalizujący znęcanie się.Właściwie ocenićO uznaniu za znęcanie się zachowania sprawiającegoból fizyczny lub dotkliwe cierpienia moralne ofiary powinnadecydować ocena obiektywna, a nie subiektywne odczucieosoby pokrzywdzonej. Pewne jest to, że za znęcaniesię w rozumieniu art. 184 § 1 k.k. [obecnie art. 207 § 1 k.k.– przyp. autora] nie można uznać zachowania się sprawcy,które nie powoduje u ofiary poważnego bólu fizycznego lubcierpienia moralnego, ani sytuacji, gdy między osobą oskarżonąa pokrzywdzoną dochodzi do wzajemnego znęcaniasię. Przez znęcanie się w rozumieniu art. 184 § 1 k.k. [obecnieart. 207 § 1 k.k. – przyp. autora] należy rozumieć takżeumyślne zachowanie się sprawcy, które polega na intensywnymi dotkliwym naruszaniu nietykalności fizycznej lub zadawaniucierpień moralnych osobie pokrzywdzonej w celujej udręczenia, poniżenia lub dokuczenia albo wyrządzeniajej innej przykrości, bez względu na rodzaj pobudek.Jego treść brzmi następująco:Art. 352. § 1. Żołnierz, który znęca się fizycznielub psychicznie nad podwładnym, podlega karzepozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.§ 2. Jeżeli czyn określony w § 1 połączony jestze stosowaniem szczególnego okrucieństwa,sprawca podlega karze pozbawienia wolności odroku do lat 10.§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonegow § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonegona własne życie, sprawca podlega karze pozbawieniawolności od lat 2 do 12.Zatem przestępstwo określone w przepisieart. 352 k.k. ma charakter indywidualny, gdyżjego zakres podmiotowy obejmuje trzy kategoriesprawców mających określone właściwości,tzn.:a) żołnierza będącego przełożonym;b) żołnierza, który nie jest przełożonym, ale jeststarszy stopniem (art. 353 k.k.);c) żołnierza, który jest równorzędny stopniem, jednakżedłużej pełni służbę wojskową (art. 353 k.k.).Konstrukcja prawna określona w art. 352 k.k.jest wzorowana na przepisie art. 207 k.k., typizującymprzestępstwo znęcania się nad osobą zależną.Jednak ze względu na to, że przedmiotowyprzepis ma charakter lex specialis, nie można stosowaćprzepisu art. 207 k.k. Nie ogranicza towszakże możliwości odwoływania się do ustaleńzawartych w tym artykule. Z tego też względu zapisydoktryny i judykatury dotyczące rozwiązańprzewidzianych w jego treści należy przyjąć odpowiedniodo konstrukcji przestępstwa ujętejw art. 352 k.k.Zachowanie sprawcy omawianego przestępstwapolega na znęcaniu się fizycznym lub psychicznym,co stanowi kluczowe znamię czynu ujętegow art. 352 k.k. Oznacza to, że ma ono charakterwielorodzajowy oraz że żołnierz może znęcać siętylko fizycznie albo tylko psychicznie bądź też jegozachowanie obejmuje obie formy (fot.).Gra sprawcy z ofiarąPojęcie „znęcać się” oznacza zadawanie komuścierpień fizycznych lub psychicznych, męczenie,dręczenie, pastwienie się nad kimś 3 .Znęcanie fizyczne będzie się łączyło zawsze z naruszeniemnietykalności ofiary. Do jego form zaliczasię m.in.: popychanie, poszturchiwanie, szczypanie,klapsy, wymierzanie policzków, uderzaniepięścią, obezwładnianie, ciskanie przedmiotamiw ofiarę, kopanie, gryzienie, drapanie, ciągnięcieza włosy, wykręcanie rąk, duszenie, przypalanie,podpalanie, ciosy nożem lub innym narzędziemsprawiające ofierze ból, wyrzucanie przez okno,topienie, polewanie wrzątkiem, strzelanie, otrucie,ograniczanie swobody, zamykanie, głodzenie, na-2Więcej na temat fali w wojsku: M. Jędrzejewski: Subkultury a przemoc.Warszawa 2001, s. 142–147.3O. Górniok, S. Hoc, M. Kalinowski et al.: Kodeks karny. Komentarz.Gdańsk 2002/2003, s. 1013. Zob. także na temat znęcania:H. Kolakowska-Przełomiec: Przemoc w rodzinie. RPEiS 1985 nr 1,s. 141–143.76 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plOdpryski służbyprawo i dyscyplinarażenie na wyziębienie ciała żołnierza, jak równieżnarażenie go na skrajne niebezpieczeństwo 4 .Natomiast znęcanie psychiczne może obejmować:przymus, groźby, zastraszanie, emocjonalnewykorzystywanie, za które uważa się: oskarżanie,upokarzanie, poniżanie, obwinianie i manipulowaniepoczuciem winy, wyzwiska, wmawianie chorobypsychicznej, izolowanie żołnierza przez kontrolowaniejego kontaktów z innymi. Z wymienionychprzykładów przemocy psychicznej wynika, że niezawsze zachowania te da się łatwo udowodnić jakoformy przemocy. Często przejawom znęcania siępsychicznego towarzyszy swego rodzaju finezyjnagra sprawcy z ofiarą, która polega na kamuflowaniuintencjonalnych zachowań zorientowanych nauprzykrzenie drugiej osobie życia przez zasłanianiesię działaniem na przykład dla jej dobra, czy też dladobra wspólnego drużyny, plutonu itd.Jak słusznie zauważają znawcy przedmiotu,sprawcy przemocy psychicznej posługują się kamuflażemi często, naruszając prawo moralne, niełamią jednak norm prawnokarnych. Nie ujawniająswoich zachowań i przekonań przed osobami,od których zależy ich funkcjonowanie. Przez innychczęsto są postrzegane jako osoby układne,niezależne. Są czarujący, dowcipni, a swoje kontrowersyjnepoglądy uzasadniają chęcią podtrzymaniarozmowy. Skutkuje to tym, że przemoc emocjonalnaodbywa się bez świadków 5 .Mówiąc o znęcaniu, nie wolno zapominaćo jego seksualnych przejawach. Otóż w opiniiJ. Cichli przemoc seksualna charakteryzuje sięprzedmiotowym traktowaniem drugiej osoby w celuzaspokojenia własnych potrzeb 6 . Jej zdaniem,występuje ona łącznie ze znęcaniem się fizycznymi psychicznym 7 .Znęcanie może mieć formę zarówno działania,jak i zaniechania. Przykładem znęcania przez działaniesprawcy jest zadawanie bólu przez szarpanieza włosy itp. Natomiast znęcanie przez zaniechaniemoże sprowadzać się do ograniczenia racjiżywnościowych lub możliwości załatwiania potrzebfizjologicznych.Wyczerpanie znamionprzestępstwaW ocenie Sądu Najwyższego: Zadawanie cierpieńmoralnych, psychicznych osobie pokrzywdzo-Znęcanie się nad żołnierzem skutkujearesztowaniem sprawcy takiego czynunej w celu jej udręczenia, poniżenia lub dokuczeniaalbo wyrządzenia jej innej przykrości, bezwzględu na rodzaj pobudek, nie będzie stanowiło„znęcania się” [...], skoro nie miały one charakterudziałań „dotkliwych” i „ponad miarę”, a więcswą intensywnością wykraczających poza granicezwyczajnego naruszenia nietykalności fizycznej,znieważenia, poniżenia czy innego naruszeniaczci pokrzywdzonej osoby. Kryterium podmiotowo-przedmiotowezachowania się sprawcy, wy-4P. Bucoń: Przemoc w rodzinie w ujęciu prawnokarnym. W: Zjawiskoprzemocy we współczesnym świecie. Wybrane aspekty. J. Maciaszek(red.). Stalowa Wola 2010, s. 11.5E. Pragłowska: Zbrodnia doskonała. Mechanizm działania przemocyemocjonalnej – podejście poznawczo-behawioralne. NL 2006nr 1/42, s. 6.6J. Cichla: Przemoc wobec dzieci w ocenie Policjantów. W: Agresjawirtualna vs realna. Poglądy i badania. Z. Majchrzyk, J.F. Terelak(red.). Białystok 2011, s. 143.7Taże: Przemoc wobec kobiet. Diagnoza i profilaktyka. W: Probacjai resocjalizacja instytucjonalna. Wybrane problemy teorii i praktyki.H. Kupiec (red.). Szczecin 2010, s. 214.FOT. sylwia guzowska2012/02przegląd wojsk lądowych77

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plprawo i dyscyplinaOdpryski służbyczerpującego znamiona czynu określonego w art.184 § 1 k.k. z 1969 r. [obecnie art. 207 § 1 k.k. –przyp. autora], na pewno nie może ograniczać siętylko do systematyczności lub zwartego czasowolub miejscowo zdarzenia, jeżeli nie towarzyszy temuintensywność, dotkliwość i poniżanie w eskalacjiponad miarę oraz cel przewidziany w pojedynczychczynnościach naruszających różne dobrachronione prawem (np. nietykalność osobista,godność osobista, mienie) 8 .W opinii A. Ratajczaka cechą znęcania jest to,że może ono obejmować różnorodne sposoby zachowania,które polegają nie tylko na działaniu lubzaniechaniu, lecz także na całej złożonej działalności.Kolejną jego cechą – według tego autora –jest to, że co do zasady jest ono stosowane wobecosób słabszych fizycznie 9 .Jak słusznie zauważyła V. Konarska-Wrzosek,dla oceny prawnej znęcania ważne jest także to,że w zachowaniu sprawcy nie ma elementów,które przemawiałyby za jakąkolwiek jego racjonalnością10 .W ocenie znęcaniaPrzejawy znęcania mogądotyczyć zarówno sferypsychicznej, jak i fizycznej.Szczególne okrucieństwoi udręczenie to kwalifikowaneznamiona przestępstw umyślnych,połączonych głównie zestosowaniem przez sprawcęprzemocy, a także drastycznychform psychicznego znęcaniasię nad ofiarą.kluczowy jest obiektywnypunkt widzenia,a nie subiektywneodczucie pokrzywdzonego,któregowrażliwość może byćstępiona w wynikudługotrwałego pastwieniasię 11 . Pogląddoktryny w tej mierzepodziela judykatura.Otóż, Sąd Najwyższystwierdził, że Kryteriumprzedmiotowo-podmiotowe zachowania sięsprawcy, wyczerpującego znamiona czynu określonegow art. 184 § 1 k.k. [obecnie art. 207 § 1k.k. – przyp. autora], na pewno nie może ograniczaćsię do systematyczności lub zwartego czasowoi miejscowo zdarzenia, jeśli nie towarzyszytemu intensywność, dotkliwość i poniżanie w eskalacjiponad miarę oraz cel przewidziany w pojedynczychczynnościach naruszających różne dobrachronione prawem (np. nietykalność ciała,godność osobista, mienie). W podobnym toniew jednym z orzeczeń stwierdził, że: Istota przestępstwaokreślonego w art. 184 § 1 k.k. [obecnieart. 207 § 1 k.k. – przyp. autora] polega na jakościowoinnym zachowaniu się sprawcy, aniżeli nazwyczajnym znieważeniu lub naruszeniu nietykalnościosoby pokrzywdzonej.Przestępstwo znęcania może być jednorazowymzachowaniem intensywnym, jak również pewnymstanem trwającym określony czas. W tym duchuwypowiedział się także Sąd Najwyższy, którystwierdził, że Kryterium przedmiotowo-podmiotowezachowania się oskarżonego wyczerpujące znamionaczynu oskarżonego z art. 207 § 1 k.k. napewno nie może ograniczać się do systematycznościlub zwartego czasowo i miejscowo zdarzenia,jeśli nie towarzyszy temu intensywność, dotkliwośći poniżanie w eskalacji ponad miarę oraz cel przewidzianyw pojedynczych czynnościach naruszającychróżne dobra chronione prawem 12 . Natomiastw innym wyroku Sąd Najwyższy zauważył,że Przestępstwo znęcania się zostało w kodeksieskonstruowane jako zachowanie z reguły wielodziałaniowe.Pojęcie znęcania się w podstawowejpostaci, ze swej istoty zakłada powtarzanie przezsprawcę w pewnym przedziale czasu zachowańskierowanych wobec pokrzywdzonego. Zatem, pozaszczególnymi przypadkami, dopiero pewna sumatych zachowań decyduje o wyczerpaniu znamionprzestępstwa z art. 207 § 1 kk 13 .Od strony podmiotowej rzecz ujmując, znęcaniemoże zostać popełnione jedynie umyślnie w zamiarzebezpośrednim. Podobny pogląd wyraziłSąd Najwyższy, który stwierdził, że Przestępstwaz art. 184 § 1 k.k. [obecnie art. 207 § 1 k.k. – przyp.autora] można dopuścić się tylko z zamiarem bezpośrednim.Znęcanie się bowiem ze swej istoty polegana tym, że sprawca chce zadać pokrzywdzonemucierpienia fizyczne lub moralne. Dlatego teżgodzenie się sprawcy na taki charakter zachowa-8Wyrok SN z 24 X 2000 r., WA 37/00. System LEX nr 332949.9A. Ratajczak: Przestępstwa przeciwko rodzinie, opiece i młodzieżyw systemie prawa polskiego (zagadnienia wybrane). Warszawa1980, s. 132–133.10V. Konarska-Wrzosek: Ochrona dziecka w polskim prawie karnym.Toruń 1999, s. 54 i nast.11I. Andrejew, W. Świda, W. Wolter: Kodeks karny z komentarzem.Warszawa 1973, s. 540.12Wyrok SN z 9 I 2001 r., WA 43/00. System LEX nr 550460.13Postanowienie SN z 11 XII 2003 r., IV KK 49/03. System LEXnr 108048.78 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plOdpryski służbyprawo i dyscyplinania się nie jest wystarczające do przypisania popełnieniawystępku z art. 184 § 1 k.k. [obecnie art.207 § 1 k.k. – przyp. autora] 14 . W innym miejscupotwierdził swój wcześniejszy pogląd, głosząc, żePrzestępstwo określone w art. 207 § 1 kk może byćpopełnione umyślnie i to wyłącznie z zamiarembezpośrednim. Przesądza o tym znamię intencjonalne„znęca się”, charakteryzujące szczególnenastawienie sprawcy. Pojęcie „znęcanie się” […]zawiera w sobie istnienie przewagi sprawcy nadosobą pokrzywdzoną, której nie może się ona przeciwstawićlub może to uczynić w niewielkim stopniu.Nie jest zatem możliwe wzajemne znęcanie sięnad sobą np. małżonków w tym samym czasie 15 .Typy kwalifikowanePrzestępstwo znęcania występuje równieżw dwóch typach kwalifikowanych. Pierwszym jestznęcanie się połączone ze szczególnym okrucieństwem(art. 352 § 2 k.k.), natomiast drugi typ występujewówczas, gdy skutkiem znęcania się nadpokrzywdzonym jest targnięcie się przez niego nawłasne życie (art. 352 § 3 k.k.).Jeśli chodzi o znęcanie się ze szczególnym okrucieństwem,należy je rozumieć jako świadome wyrządzanieofierze dolegliwości fizycznych lub psychicznych,które są znacznie większe od tych właściwychtypowi podstawowemu, określonemuw art. 352 § 1 k.k. Różnica będzie się sprowadzałado natężenia dolegliwości zadawanych ofierze 16 .Drugi typ kwalifikowany jest jednocześnie przestępstwemskutkowym, gdyż do jego znamionnależy skutek w postaci targnięcia się pokrzywdzonegona własne życie. Bez znaczenia dla odpowiedzialnościkarnej sprawcy pozostaje to, czy pokrzywdzonytargnął się skutecznie, czy też nie, tzn.czy popełnił samobójstwo lub usiłował je popełnić.Istotny pozostaje tylko związek przyczynowo-skutkowymiędzy znęcaniem się nad pokrzywdzonyma targnięciem się przez niego na własne życie.Ten czyn zabroniony, opisany w przepisie art. 352§ 3 k.k. jako przestępstwo kwalifikowane przez następstwo,sprawca może popełnić także z winy mieszanej.Będzie to miało miejsce wówczas, gdy chcedręczyć pokrzywdzonego, intencjonalnie znęca sięnad nim, jednakże nie chciał doprowadzić do skutkuw postaci targnięcia się ofiary na własne życie.Mógł on nawet tego nie przewidywać.W wypadku kwalifikowanego znęcania się […]oprócz ustalenia związku przyczynowego międzyaktami znęcania się a targnięciem się ofiary naswoje życie niezbędne jest ponadto ustalenie, żesprawca tego przestępstwa następstwa swojegoczynu co najmniej mógł przewidzieć. Przestępstwoopisane w art. 207 § 3 k.k. jest bowiem tzw. przestępstwemumyślno-nieumyślnym, co oznacza, żesprawca umyślnego znęcania się określonegow § 1 poniesie surowszą odpowiedzialność z § 3tegoż przepisu tylko wtedy, jeśli skutek swego czynuw postaci co najmniej usiłowania samobójstwaofiary przewidywał albo mógł przewidzieć.Oceniając kwestię możliwości i powinności przewidywaniaprzez skazanego następstw swojego czynu,należy mieć na uwadze, iż decydować o tej oceniebędą takie okoliczności, jak właściwości osobisteskazanego, środowisko, w jakim dokonał przestępstwa,częstotliwość i intensywność znęcania się nadofiarą, jej reakcje na to znęcanie, a także stan psychiczny,w jakim się wówczas znajdowała 17 .ZakończeniePodsumowując rozważania na temat ochronyprzed znęcaniem w trakcie służby wojskowej, należystwierdzić, że omówiona regulacja kodeksowanie rozwiązuje przedstawionego problemu.Potrzebne jest bowiem spełnienie dwóch podstawowychwarunków. Po pierwsze, ofiary musząmieć świadomość o bezprawności określonych zachowańpodejmowanych wobec nich przez innychżołnierzy. Po drugie, zmowa milczenia, jaka istniejemiędzy sprawcą a ofiarą, uniemożliwia realnąochronę przed patologicznymi praktykami. Jednakżekwestie te nie wymagają zmian w prawie,lecz w świadomości żołnierzy.•Autor jest specjalistą z zakresu prawa karnego materialnego,problematyki postępowania z nieletnimi oraz bezpieczeństwawewnętrznego. Adiunkt na Wydziale Stosowanych Nauk Społecznychi Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego oraz wykładowcaw Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej im. Witelona w Legnicy.Członek Towarzystwa Naukowego Prawa Karnego w Warszawie.Współpracuje z wieloma uczelniami zagranicznymi.14Wyrok SN z 23 II 1995 r., II KRN 6/95. System LEX nr 24461.15Wyrok SN z 11 II 2003 r., IV KK 312/99. System LEXnr 77436.16M. Szewczyk. W: Kodeks karny. Część szczególna. A. Zoll (red.),A. Barczak-Oplustil, M. Bielski et al. T. II. Warszawa 2008, s. 733.17Wyrok SN z 3 VI 2004 r., V KK 13/04. System LEX 109518.2012/02przegląd wojsk lądowych79

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plprawo i dyscyplinaO lepszą jakość służbymjrMaciej FijałkaOddział ŻandarmeriiWojskowej w KrakowieBezzałogowe statki powietrznew Żandarmerii WojskowejZe względu na niewielkie rozmiary, BSP mogą byćwykorzystywane przez patrole Żandarmerii Wojskowej.FOT. wbe electronicsAnaliza możliwości użycia bezzałogowychstatków powietrznych(BSP) stanowi próbę wskazaniapotrzeby wyposażenia w nie terenowychjednostek ŻW. Mogą bowiem być elementemwspomagającym realizację ustawowychzadań przez tę formację.W myśl artykułu 4 Ustawy o Żandarmerii Wojskowejgłównym jej przeznaczeniem jest:– ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mieniawojskowego przed zamachami naruszającymi tedobra;– wykrywanie przestępstw i wykroczeń, w tymskarbowych, ujawnianie i ściganie ich sprawcóworaz zabezpieczanie dowodów tych przestępstwi wykroczeń;– usuwanie skutków klęsk żywiołowych, likwidacjanadzwyczajnych zagrożeń środowiskai ich skutków oraz czynne uczestniczenie w akcjachposzukiwawczych, ratowniczych i humanitarnych,mających na celu ochronę życia i zdrowiaoraz mienia.Teoria i praktyka dowodzą, że przedstawionezadania mogą być realizowane przez żoł-80 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plO lepszą jakość służbyprawo i dyscyplinanierzy Żandarmerii Wojskowej w różnym środowiskugeograficznym oraz o każdej porzeroku i doby.Do charakterystycznych cech poszczególnychśrodowisk, w którym przyjdzie działać żołnierzomŻW, należy zaliczyć:a) teren górzysty – znaczne różnice wysokości,strome stoki i zbocza, liczne doliny (zapewniającedobrą obserwację, ale i maskowanie);b) obszar lesisty (lesisto-jeziorny) – ograniczonyruch pojazdów, konieczność zaangażowaniawiększej liczby żandarmów do prowadzeniadziałań;c) obszar zurbanizowany – występowanie dodatkowychzagrożeń ze względu na bezpośrednikontakt poszukiwanych osób (rzeczy) z ludnościącywilną;d) działania w warunkach ograniczonej widoczności(noc, mgły, opady atmosferyczne) –potrzebę wyrobienia dużej wytrzymałości w żołnierzachoraz odpowiedniego zabezpieczenia logistycznego.Rozpatrując te uwarunkowania, można śmiałowywnioskować, że podstawą sukcesu w działaniachjest odpowiednie przygotowanie psychicznei fizyczne żołnierzy ŻW, jak równieżwyposażenie ich w specjalistyczny sprzęt.Technika a zadaniaRozwój elektroniki umożliwia sprostaniewielu trudnościom dzięki wykorzystaniu zminiaturyzowanychkamer zamontowanych na pokładachbezzałogowych statków powietrznych.Są to platformy zapewniające przekazanie obrazuw czasie zbliżonym do rzeczywistegoz obszaru zainteresowania do stanowisk dowodzenia,co pozwala dowódcom różnych szczeblina podejmowanie właściwych decyzji.Uwzględniając spektrum zadań wykonywanychprzez BSP, mogą one być wyposażone w:– kamerę na podczerwień, dzięki której możnawykrywać ludzi, zwierzęta lub pojazdy;– kamerę światła dziennego, umożliwiającątransmisję w czasie rzeczywistym obrazów tego,co dzieje się w danej chwili w określonymrejonie.Bezzałogowe statki powietrzne są budowanez kompozytów o dużej wytrzymałości, napędzanesilnikiem elektrycznym zasilanymbateriami. Zastosowane w nich głowice optoelektronicznepozwalają przede wszystkim naprowadzenie rozpoznania przez siły zbrojneoraz działalności naukowej i badawczej w sferzecywilnej.Różnorodność budowy, parametrów oraz możliwychzastosowań sprawia, że BSP dzieli się zewzględu na zasięg (krótkiego i średniego zasięgu);długotrwałość lotu i pułap (niskiego pułapu– głębokiej penetracji oraz średniego pułapu– długotrwałego lotu). I tak:– zasięg wynosi: do 10 oraz 10–500 km;– pułap lotu: 250, 350, 3000–5000, 5000––8000 m;– długotrwałość lotu: 1–48 h.KorzyściDo głównych zalet BSP należą:– niewielkie wymiary pozwalające na bezpieczne wykonaniezadania, gdy udział śmigłowców może być niebezpiecznydla załogi;– możliwość użycia zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz budynkówze względu na małe wymiary oraz specyficzne wyposażenie;– bezpieczeństwo pilota operatora;– małe koszty eksploatacji.Do głównych zadań BSP należy zdobywanieinformacji o przeciwniku i terenie w rejonie (pasie)prowadzenia działań oraz wewnątrz pomieszczeń.Te platformy powietrzne pozwalająna bezpieczną realizację zadań oraz szybką reakcjęna zaistniałą sytuację.Dzięki zastosowaniu modułowych głowic obserwacyjnych(dziennej i termalnej) system mamożliwość prowadzenia obserwacji zarówno2012/02przegląd wojsk lądowych81

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plprawo i dyscyplinaO lepszą jakość służbyw dzień, jak i w warunkach ograniczonejwidoczności.BSP a ŻWŻandarmeria Wojskowa w odróżnieniu od włoskichCarabinieri 1 , francuskiej Żandarmerii Narodowej2 czy chociażby Policji i Straży Granicznejnie ma w swoich strukturach pododdziałówśmigłowców. Wyposażenie terenowych jednostekŻW w BSP jest zatem potrzebą. W przypadkupowstania zagrożenia ich użycie może przyczynićsię do szybszego opanowania sytuacjikryzysowej bez uruchamiania procedury wykorzystaniastatków powietrznych innych formacjioraz rodzajów sił zbrojnych.Bezzałogowe statki powietrzne mogłyby byćpomocne patrolowi Żandarmerii Wojskowej przemieszczającemusię pieszo lub pojazdem interwencyjnym(TIWD – terenowy interwencyjny wózdowodzenia) w rejon podlegający obserwacjom.Mogą bowiem służyć m.in. do:– monitorowania ruchu drogowego (gromadzeniei analizowanie otrzymywanych informacji),a tym samym ułatwić współdziałanie z organamiodpowiedzialnymi za zapewnienieprzestrzegania prawa i porządku publicznegow granicach określonych ustawą;– prowadzenia działań zmierzających do zatrzymaniasprawców wypadków drogowych;– konwojowania ładunków specjalnych;– obrony dowództw i sztabów przed atakamiterrorystycznymi, dywersyjnymi i sabotażowymi;– ochrony VIP-ów w rejonach zagrożenia atakami(zamachy);– kontrolowania i ewakuacji osób ze stref zagrożonych;– sprawdzania rejonów rozmieszczenia jednostek,dowództw i sztabów;– obserwowania ćwiczeń wojsk własnych i sojuszniczychprowadzonych na terytorium RP podkątem możliwych ataków wynikających z działalnościterrorystycznej;– monitorowania udziału żołnierzy Sił ZbrojnychRP w akcjach humanitarnych;– sprawdzania stawiennictwa żołnierzyrezerwy w trakcie mobilizacyjnego rozwinięciajednostek.W przypadku wykrycia zagrożenia patrolutrzymywałby bezpośredni, stały kontaktz obiektem będącym w sferze zainteresowań,a informacja byłaby przekazywana na bieżącogrupie operacyjnej w celu wypracowania odpowiedniejdecyzji dotyczącej podjęcia właściwegodziałania.PodsumowanieRozpatrując możliwości techniczne BSP, bezsporniemożna uznać jego walory i znaczeniepodczas realizacji zadań w terenie trudno dostępnym.Platformy bezzałogowe umożliwiają równieżwykrycie skażeń wód, pożarów, rozlewisk i podtopień,a tym samym określenie dynamiki powstawaniazmian.Penetracja terenów pokrytych gęstym lasem,z wieloma zbiornikami wodnymi i bagnami, wymagazastosowania specjalnych środków, nie zawszedostępnych na szczeblu jednostki. Takąmożliwość zapewnia właśnie BSP, gdyż pozwalana zdobycie informacji z terenów niedostępnychbez narażania na niebezpieczeństwo żołnierzybiorących udział w działaniach.Dodatkowym atutem przemawiającym za uzupełnieniemwyposażenia jednostek ŻandarmeriiWojskowej w BSP jest fakt, że szkolenie teoretyczneoraz praktyczne pozwoli żołnierzom nawykonywanie samodzielnie czynności z użyciemBSP, a tym samym ułatwi planowanie służbpatrolowych z ich udziałem oraz umożliwi imzdobycie kolejnej specjalności.Podsumowując rozważania na temat doposażeniajednostek terenowych Żandarmerii Wojskowejw bezzałogowe statki powietrzne w celuusprawnienia realizacji przez nie ustawowychzadań, można stwierdzić, że tona prewencji jestlepsza od garści interwencji.•Autor jest absolwentem Wojskowej Akademii Technicznej.Ukończył studia podyplomowe na kierunku profilaktykaspołeczna i prewencja kryminalna na UniwersyteciePedagogicznym w Krakowie. Pełni służbę w OddzialeŻandarmerii Wojskowej w Krakowie.1Arma dei Carabinieri.2Gendarmerie Nationale.82 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plWłaściwy kierunekDOŚWIADCZENIApor.Tomasz Gabrych10 Brygada KawaleriiPancernejWnioski z eksploatacjiZSU-23-4 MP BiałaPrzeciwlotniczy samobieżny zestaw artyleryjsko-rakietowy kalibru23 mm ZSU-23-4 MP Biała był jednym z pomysłów na modernizacjęsprzętu, którym dysponują pododdziały przeciwlotnicze wojsk lądowych.FOT. archiwum autoraStary zestaw przeciwlotniczy, popularnieznany jako Szyłka, zostałzastąpiony przez Białą, wyprodukowanąprzez OśrodekBadawczo-Rozwojowy Sprzętu MechanicznegoSp. z o.o. w Tarnowie.Modernizacja zestawu polegała na wymianiezespołu radiolokacyjno-przelicznikowego,zwłaszcza radiolokacyjnej stacji naprowadzania1RL33, na nowoczesny zespół przyrządów systemukierowania ogniem, który obejmuje:– głowicę obserwacyjno-śledzącą;– interfejs operatora i dowódcy;– układy sterowania i kontroli.Ponadto zastosowano wyrzutnię przeciwlotniczychrakiet Grom oraz wprowadzono w niejzmiany konstrukcyjne pod kątem uzyskania możliwościzewnętrznego elektrycznego sterowaniasygnałem „pościg/spotkanie” oraz jednoznacznegojej justowania z rakietami znajdującymi sięna platformach dowiązanych do zewnętrznychsystemów kierowania ogniem.2012/02przegląd wojsk lądowych83

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plDOŚWIADCZENIAWłaściwy kierunekSzeroka gama imitatorów celów powietrznych pozwala na prowadzenie realnego szkolenia obsług środkówprzeciwlotniczych.W celu automatyzacji dowodzenia pododdziałamiZSU-23-4 MP Biała zestawy wyposażonow urządzenia Rega-2, które pozwala na jednoczesnekierowaniewieloma środkamiNajistotniejszym elementemprzeciwlotniczego samobieżnegozestawu artyleryjsko-rakietowegoZSU-23-4MP jest nowoczesny zespółprzyrządów SKO.ogniowymi orazskrócenie czasu reakcjiogniowej.Silnik turbinowy2PW8-1 zastąpionoagregatem prądotwórczymPanda18NE. Dzięki temuzredukowano zużyciepaliwa z 90 l /mtgdo 4,3 l/mtg.W Szyłce obsługęstanowiło czterech żołnierzy, w Białej jest totrzech funkcyjnych: dowódca zestawu, technikoraz kierowca-elektromechanik.PrzeznaczeniePrzeciwlotniczy samobieżny zestaw artyleryjsko-rakietowyZSU-23-4 MP jest przeznaczonydo zwalczania celów powietrznych samonaprowadzającymisię pociskami rakietowymiGrom lub za pomocą zestawu artyleryjskiegoz samoczynną armatą przeciwlot niczą kalibru23 mm AZP-23.Może być również wykorzystany do zwalczanialekko opancerzonych celów naziemnych i nawodnych.Cele można zwalczać w dowolnej porze dniai roku zarówno w miejscu (postój), w czasie krótkichprzystanków, jak i podczas marszu.W skład przeciwlotniczego samobieżnego zestawuartyleryjsko-rakietowego ZSU-23-4 MPwchodzą następujące zasadnicze zespoły, mechanizmyi urządzenia:– samoczynna armata przeciwlotnicza kalibru23 mm AZP-23;– przeciwlotniczy zestaw rakietowy Grom;– elektrohydrauliczne napędy naprowadzania2E2;– napęd naprowadzania zestawu kontenerówstartowych w kącie podniesienia (elewacji);– system kierowania ogniem (SKO);– układ zasilania elektrycznego (UZE);– aparatura do utrzymywania łączności wewnętrzneji zewnętrznej;FOT. Krzysztof Wojciewski84 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plWłaściwy kierunekDOŚWIADCZENIA– transporter gąsienicowy GM-575;– zautomatyzowany system dowodzenia Rega-2.Dzięki zastosowaniu nowoczesnych sensorów(kamery: telewizyjna i termowizyjna, dal mierzlaserowy) możliwa jest obserwacja przedpola,wykrywanie, rozpoznawanie i śledzenie celóworaz prowadzenie skutecznego ognia rakietowegolub artyleryjskiego nieza leżnie od pory dniai warunków meteorologicznych. W zestawieZSU-23-4 MP wyeliminowano promieniowanieradiolokacyjne. Na krótko przed otwarciem ogniapojawia się jedynie promieniowanie laserowedalmierza.System kierowania ogniem (SKO) ma możliwośćdostępu do informacji o sytuacji powietrznejpochodzącej ze szczebla nadrzędnegodzięki współpracy ze zautomatyzowanymsystemem dowodzenia Rega-2 (wykorzystującymwóz typu Łowcza), który zapewnia automatycznedowo dzenie obroną przeciwlotnicząw czasie rzeczywistym na szczeblu związkutaktycznego.Dowódca baterii może kierować zadaniaogniowe do poszczególnych środków ogniowych,ponieważ urządzenie Rega-2 pracuje w zautomatyzowanympodsystemie, który odbiera informacjeoraz zobrazowuje sytuację powietrznąi postawione zadania otrzymane z nadrzędnegosystemu.Dowódca ZSU 23-4 MP Biała dysponuje pulpitem,w którego skład wchodzą monitor orazzespół łączników umożliwiających dublowanieczynności operatora. Na ekranie monitora zostajezobrazowana infor macja o sytuacji bojowej,pochodząca z systemu dowodzenia i wskazywaniacelów.Jedną z możliwości nowego SKO jest określanieparametrów balistycznych różnych rodzajówamunicji. Pozwala to na wprowadzenie do użytkowanianowej amunicji podkalibrowej APDS-Ti FAPDS-T. Amunicja ta zwiększa skuteczny zasięgrażenia o około 33% w pionie i około 20%w poziomie.Praca bojowaSzybko zmieniająca się na polu walki sytuacjawymaga od obsługi niezwłocznego przygotowaniasię do otwarcia ognia. Jest to możliwe tylkopod warunkiem doskonałej znajomości budowyzestawu artyleryjskiego i rakietowego, zespołuprzyrządów systemu kierowania ogniem i napędówelektrohydraulicznychoraz sprawnegowspółdziałaniacałej obsługi w wykonywaniuczynnościzwiązanych z eksploatacjąZSU-23-4.Rozwiązania techniczneoraz zastosowanaw zestawieaparatura pozwalająna jego włączeniew struktury nowoczesnychsystemówWykonywanie zadańogniowych rakietowych i artyleryjskichz użyciem systemukierowania ogniem pracującymw podstawowychtrybach jest zasadniczymsposobem strzelania do celówpowietrznych. Realizujesię je w miejscu, podczaskrótkich przystanków i w czasiemarszu.dowodzenia, przy zachowaniu możliwości autonomicznejjego pracy dzięki wprowadzeniuperyskopu wstępnego wskazywania celuPWWC-N1.W układzie autonomicznym wykrycie celunastępuje przez obserwację pola walki z użyciemtego właśnie peryskopu. Po przechwyceniunim celu informacja o położeniu obiektujest przekazywana do systemu kierowaniaogniem. Przystępuje się wówczas do realizacjizadania ogniowego według jednego z wymienionychsposobów: w trybie pracy podstawowymlub awaryjnym.Sposób podstawowy – śledzenie automatyczne(tryb nr 1). Głowica optoelektroniczna poprzechwyceniu celu przez wideotraker śledzi gowe współrzędnych kątowych oraz określa odległośćdo niego. Następnie przekazuje automatyczniedo modułu przelicznika balistycznegoSKO współrzędne bieżące położenia celu, na którychpodstawie moduł wypracowuje dane o położeniulinii strzału (azymut wyprzedzenia i kątpodniesienia armaty). Śledzenie celu oraz prowadzenieognia podczas ruchu zestawu możliwesą dzięki układom stabilizacji linii celowania i liniistrzału.Drugi sposób – naprowadzanie wstępne (trybpodstawowy nr 2). Operator za pomocą manipulatorautrzymuje cel w środku ekranu monitora.Nadaje głowicy prędkość proporcjonalnąw przybliżeniu do kwadratu kąta wychylenia2012/02przegląd wojsk lądowych85

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plDOŚWIADCZENIAWłaściwy kierunekmanipulatora. Jest to pomocniczy sposób pracyzestawu ZSU-23-4 MP, stosowany wtedy,gdy występują trudności w śledzeniu celu przezwideotraker. Podczas strzelania do celów naziemnychjest to sposób podstawowy. W tymprzypadku odległość do celu najczęściej jestwprowadzana za pomocą potencjometru na pulpicieoperatora.Trzeci sposób – według „zapamiętanych” parametrów.W tym sposobie współrzędne wyprzedzeniasą wypracowywane w module przelicznikabalistycznego według „za pamiętanych”wartości współrzędnych bieżących x, y i h orazskładowych prędkości celu V x , V y i V h , któreustalono na podstawie hipotezy o jednostajnymi prostoliniowym ruchu celu w dowolnej płaszczyźnie.Czwarty sposób – zdalne naprowadzanie. Celjest śledzony we współrzędnych kątowych przezoperatora wynośnego optycznego przyrząduTZK (lorneta przeciwlotnicza).Piąty sposób – strzelanie z użyciem celownika.Ten sposób stosuje się podczas strzelaniaw miejscu oraz w przypadku całkowitego uszkodzeniazespołu przyrządów SKO.Awaryjne tryby pracy zespołu przyrządówsystemu kierowania ogniem są pomocniczymsposobem wykonywania zadań ogniowych rakietowychi artyleryjskich. Stosowane są tylkoprzy działaniu w miejscu. Zmodernizowaneoptyczne urządzenie celownicze (celownik) powbudowaniu optycznego modułu noktowizji pasywnejII generacji umożliwi prowadzenieognia w awaryjnych trybach (sposobach) pracyzespołu przyrządów SKO zarówno w dzień, jaki w nocy oraz w dowolnych warunkach pogodowych.SzkolenieZastosowanie w szkoleniu zdalnie sterowanychmodeli latających w znaczący sposób podniosłopoziom wyszkolenia załóg ZSU-23-4MP. Dotychczasowe imitatory celów powietrznych(naboje sygnałowe, HLZ) oraz skromnabaza szkoleniowa nie pozwalały na pełne wykorzystaniepotencjału zestawu. Początkowomodele latające były stosowane podczas szkoleniaoperatorów zestawów Grom. Szybko okazałosię, że modele typu FunJet oraz TwinStardoskonale nadają się do użycia w szkoleniu jakocele treningowe w pracy z SKO. Ich szybkość,wielkość oraz charakterystyka lotu pozwalajązgrywać obsługi w uchwytywaniu i śledzeniucelów powietrznych (fot.). Ponadto uległznacznemu skróceniu czas reakcji załogi, a tymsamym zmniejszyły się koszty szkolenia. Wewrześniu 2011 roku ponownie podniesionostandardy szkolenia obsług, wprowadzającw modelach latających oświetlenie niezbędnedo wykonywania nocnych lotów.WnioskiMimo bardzo dobrych wyników osiąganychw szkoleniu obsług zestawów Biała, zwłaszczastrzelań bojowych wykonywanych podczas ćwiczeńpoligonowych, użytkownikom nasuwają siępewne wnioski dotyczące zmian, których wprowadzeniewpłynęłoby na jakość szkolenia orazjego rezultaty. Można je ująć w następującychwskazówkach dotyczących:– dokładniejszego dowiązania SKO do systemuRega-2. Obecnie dużą trudność sprawiazałodze zorientowanie zestawu na cel wskazywanyprzez zautomatyzowany system dowodzenia;– naprawy zestawów przez etatową obsługę.Większości napraw dokonuje producent, użytkownicybowiem nie mają specjalistycznychurządzeń oraz części zamiennych. Eksploatacjęsystemu ułatwiłby wóz techniczny, którego niema w wyposażeniu baterii;– wozu amunicyjnego TZM, który nie spełniawymagań odnoszących się do przewożeniarakiet Grom. Jego modernizacja pozwoliłabytransportować każdy rodzaj amunicji, z któregostrzela Biała, a zamontowanie urządzeniadźwigowego na wozie amunicyjnym ułatwiłobyobsługę lub wymianę armaty AZP-23 (takiwóz amunicyjny przewidywano w projekcieLoara).•Autor jest absolwentem WSOSP. Służbęrozpoczął w ododdziałach przeciwlotniczych10 BKPanc. Obecnie jest zastępcą dowódcybaterii przeciwlotniczej.86 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plIstotny elementDOŚWIADCZENIAmjrPaweł ChabielskiCentrum Przygotowańdo Misji ZagranicznychPrzygotowanie personeluZespołu Specjalistów PRTOgromne znaczenie dla kreowania wizerunku naszego kraju jako państwaod lat zaangażowanego w proces stabilizacji sytuacji w Afganistaniema działalność elementów współpracy cywilno-wojskowej.FOT. artur weberRealizacja zadań w ramach MiędzynarodowychSił Wsparcia Bezpieczeństwaw Afganistanie, którychcechą wspólną jest zależność siłymilitarnej, polityki (dyplomacji) oraz współpracy cywilno-wojskowej(CIMIC) 1 , stanowi ogromne wyzwaniedla polskiego rządu. Związane jest to bezwątpienia z podjęciem wysiłku ekonomiczno-militarnego,jakim obarczona jest ta operacja NATO.Przedsięwzięcia realizowane w ramach dążeniado wspólnego celu, mające stworzyć warunkiumożliwiające osiągnięcie stabilizacji w regionie,rozwiązywanie sytuacji konfliktowych lub kryzysowych,wymuszanie (wsparcie) pokoju, przywróceniestanu sprzed kryzysu, udzielenie wsparcia władzomcywilnym, zapewnienie pomocy humanitarnejlub wsparcie działań humanitarnych 2 , stanowią1T. Szubrycht: Analiza podobieństw operacji militarnych innych niżwojna oraz działań pozwalających zminimalizować zagrożenia asymetryczne.„Zeszyty Naukowe AMW”, Gdynia 2006, rok XLVII, nr 1(164), s. 136.2Ibidem, 136.2012/02przegląd wojsk lądowych87

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plDOŚWIADCZENIAIstotny elementbardzo ważny element naszych zobowiązań polityczno-militarnychnałożonych przez Sojusz Północnoatlantycki.Warunkiem wypełnienia tych deklaracji jestwłaściwe przygotowanie poszczególnych elementówmających wpływ na bezpieczeństwooraz wsparcie miejscowych władz, które jakosamodzielne będą w stanie autonomicznie odgrywaćrolę administracyjno-urzędniczą w procesiepost-transition.Ogromne znaczenie dla kreowania wizerunkunaszego kraju jako państwa od lat zaangażowanegow proces stabilizacji sytuacji w Afganistaniema działalność elementów współpracy cywilno--wojskowej 3 . Jednym z nich jest bez wątpienia ZespółSpecjalistów PRT (Provincial ReconstructionTeam – Zespół Odbudowy Prowincji), którego zadaniastanowią typowy przykład działań niekinetycznych4 . Funkcjonuje on na granicy środowiskacywilnego i wojskowego, wykonując zadania narzecz administracji prowincji Ghazni i lokalnejspołeczności.PrzygotowaniePodobnie jak każdy pododdział stanowiący strukturalnączęść komponentu X zmiany PKW, był przygotowywanyniemal przez rok, co polegało zarównona szkoleniu żołnierzy, jak i gromadzeniu niezbędnegosprzętu. Proces ten był trudniejszy niż w przypadkutypowych pododdziałów bojowych, nie dotyczyłbowiem tylko zgrania żołnierzy w wykonywaniuzadań, lecz przede wszystkim zespolenia w jednoogniwo grupy pracowników wojska i żołnierzy orazukierunkowania ich działań na wypełnienie międzynarodowychzobowiązań, w ramach pomocy dwustronnej,przez MSZ, MON i rząd RP 5 .Zespół Specjalistów PRT złożony jest z trzechodrębnie przygotowywanych elementów: grupy dowodzenia,plutonu ochrony oraz grupy ekspertówi doradców.Każdy z nich w procesie poprzedzającym wykonywaniezadań w obszarze operacji był organizowanyi szkolony według oddzielnych planów,z uwzględnieniem specyfiki ich działania.Grupa dowodzeniaProces przygotowania żołnierzy stanowiącychgłówny trzon Zespołu Specjalistów PRT rozpocząłsię pod koniec 2010 roku. Na wstępie przeprowadzonokwalifikację kandydatów spełniających warunkiaplikacyjne do objęcia stanowisk: szefa zespołu,szefa grupy ekspertów i doradców oraz oficeraoperacyjnego.W ramach etatu X zmiany PKW w Afganistaniena stanowiska wyznaczono żołnierzy w stopniachniższych od wymaganych, jednakże bardzo dobrzeprzygotowanych merytorycznie do wykonywaniazadań. Ze względu na umiejscowienie ZespołuSpecjalistów PRT w strukturze US PRTzwrócono również uwagę na umiejętności językowewyznaczonych oficerów. Każdy żołnierz z grupydowodzenia posługiwał się językiem na poziomiezaawansowanym (STANAG 3333).Doświadczenia zdobyte w innych operacjach 6 ,kursy ukończone w kraju 7 , a także za granicą 8 pozwoliłyna pogłębienie wiedzy i odpowiednieprzygotowanie się do operacji.W ramach podstawowego szkolenia zrealizowanocykl zamierzeń poświęconych praktycznemudziałaniu, jak również pozyskiwaniu informacji natemat funkcjonowania w obszarze operacji.Na etapie szkolenia teoretycznego omawiano zagadnieniadotyczące: prawa wojennego, międzynarodowegoprawa konfliktów zbrojnych, prowadzeniadziałań w odmiennych warunkach klimatycz-3Przykładem 87 Zespół Specjalistów PRT, Zespół ds. ZarządzaniaDystryktami, taktyczne zespoły wsparcia CIMIC (grupa wsparciaCIMIC), Grupa Działań Psychologicznych, komórka działań informacyjnych.4Działania niekinetyczne – to oddziaływanie na środowisko (ludność)przez działania psychologiczne, współpracę cywilno-wojskową,działania przeciwwywiadowcze oraz przedsięwzięcia realizowanew obszarze walki elektronicznej i sieciowo-informatycznym. Przyzałożeniu, że w wyniku tych działań nie dojdzie do strat osobowych.Por. K.G. Robinson: The death of information operations: makingthe case for non-kinetic operations. Maxwell Air Force Base, Alabama,kwiecień 2005, s. 22–24.5Pomoc dwustronna to pomoc przekazywana bezpośrednio polskiemupartnerowi. Najczęściej ma ona formę projektów i zadań realizowanychprzez polskie organizacje pozarządowe, organy administracjirządowej, jednostki samorządu terytorialnego i polskieprzedstawicielstwa dyplomatyczne. Zob. M. Wytrykowska: Polskawspółpraca rozwojowa z Afganistanem. Ministerstwo Spraw ZagranicznychRP, Departament Współpracy Rozwojowej, Warszawa 2010,s. 33.6Żołnierze wyznaczeni na stanowiska wykonywali zadania w ramachdwóch – trzech misji: w Iraku, Afganistanie i Czadzie.7Przykładem kurs szacowania zniszczeń infrastruktury i sposobówjej odtwarzania, kurs na temat międzynarodowego prawa konfliktówzbrojnych, kurs o protokole dyplomatycznym oraz o kulturze bliskowschodnieji afrykańskiej.8Podstawowy kurs NATO CIMIC, operacyjny kurs NATO CIMIC.88 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plIstotny elementDOŚWIADCZENIAnych, obyczajów, zwyczajów i kultury ludności zamieszkującejobszar operacji, sytuacji społeczno--politycznej oraz zasad użycia siły (Rules Of Engagement– ROE).Szkolenia te miały na celu przypomnienie i jednocześnieugruntowanie wiedzy niezbędnej w kolejnymetapie przygotowań – praktycznym.Szkolenie praktyczne obejmowało takie elementy,jak patrolowanie, konwojowanie, działanie w pomieszczeniachoraz procedury SERE (Survival,Evasion, Resistance, Escape – przetrwanie, unikanie,przeciwdziałanie, ucieczka), COIN (CounterInsurgency – przeciwrebelianckie), MEDEVAC(Medical Evacuation – ewakuacja medyczna) i CA-SEVAC (Casualties Evacuation – ewakuacja poszkodowanych)oraz udzielanie pierwszej pomocy,jak również strzelania sytuacyjne i bojowe.Kolejnym etapem był cykl szkoleń poświęconypogłębianiu specjalistycznej wiedzy o społeczno--administracyjnym charakterze prowincji, a takżeo pomocy udzielanej jej przez Ministerstwo SprawZagranicznych. W jego ramach uczestniczono międzyinnymi w:• y kursach:– ISAF PRT (RFN);– na temat zagadnień kulturowych (Kielce);– przeciwdziałania improwizowanym urządzeniomwybuchowym (Counter-Improvised ExplosiveDevices – C-IED) – Attack the Network TacticalAwareness Course (Bydgoszcz);– ratownictwa medycznego (Kielce);– ADL (Advanced Distributed Learning – systemdystrybucji zaawansowanego nauczania) MultinationalCrises Management (kurs międzynarodowegozarządzania kryzysowego);– specjalistycznym na temat roli PRT w procesieprzekazywania pełnej odpowiedzialności za prowincję(MSZ, DOSZ – Warszawa);– INFO OPS (Information Operations – działaniainformacyjne) (Giżycko);– języka pasto i dari (Kielce);– języka angielskiego (Kielce);• y szkoleniach:– o działalności pomocowej dla Afganistanu(MSZ, Warszawa);– medialnych (Giżycko);– obsady PRT z wykorzystaniem informacji pozyskanychpodczas rekonesansu (Kielce);– na temat Zakresu zadań oraz obowiązków wynikającychz planu udziału X zmiany PKW Afganistanw operacji Międzynarodowych Sił WsparciaBezpieczeństwa oraz realizacji projektów rozwojowychz rezerwy budżetowej państwa będącychw dyspozycji Ministerstwa Spraw Zagranicznych(DOSZ, Warszawa);• y wizytach roboczych poświęconych omówieniunastępujących zagadnień:– Zalecenia i wymogi MSZ dotyczące proceduryprojektowej, na podstawie propozycji projektowychVIII i IX zmiany PKW Afganistan (MSZ, Warszawa);– Wstępna analiza kierunków rozwojowych i celówprojektowych na 2012 rok (MSZ, Warszawa);– Komisja kwalifikująca specjalistów do pracyw rejonach działania PKW (DOSZ, Warszawa);• y rekonesansie obszaru operacji.W okresie przygotowawczym bardzo przydatneokazały się spotkania robocze w DepartamencieWdrażania Programów Rozwojowych MinisterstwaSpraw Zagranicznych oraz w Wydziale CIMICDowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych, które pozwoliłyna skonkretyzowanie oczekiwań stawianychZespołowi Specjalistów PRT. Dzięki nimmożliwe było sprecyzowanie celów rozwojowychz uwzględnieniem dwóch odrębnych, wojskowegoi cywilnego, punktów widzenia zamierzonegoprzedsięwzięcia, jakim było przygotowanie żołnierzyCIMIC do właściwego planowania oraz wdrażaniaprojektów (na ogólną kwotę 23 mln złotych)w ramach pomocy dwustronnej MinisterstwaSpraw Zagranicznych.Grupa dowodzenia przygotowywała się równieżw ramach szkolenia poligonowego na terenieOśrodka Szkolenia Poligonowego Wojsk Lądowychw Wędrzynie, skupiając się na praktycznymćwiczeniu stosowania procedur i technik operacyjnych,na strzelaniach szkolnych i bojowych oraz sytuacyjnych,na wykonywaniu zadań w środowiskuzagrożonym występowaniem min, min pułapek,improwizowanych urządzeń wybuchowych i niewybuchóworaz na rozpoznawaniu i oznakowywaniumiejsc ich występowania. Ponadto na praktycznymstosowaniu procedur użycia siły (ROE), naopanowaniu umiejętności odzyskiwania izolowanegopersonelu oraz zabezpieczania uzbrojeniai sprzętu wojskowego, w tym środków bojowych2012/02przegląd wojsk lądowych89

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plDOŚWIADCZENIAIstotny elementi materiałowych przed ich wykorzystaniem przezprzeciwnika, oraz na poznaniu zasad zachowaniabezpieczeństwa podczas ich niszczenia, jak równieżna organizowaniu współdziałania z załogamiśmigłowców w różnych sytuacjach bojowych.Końcowym etapem sprawdzenia umiejętnościi nabytej wiedzy oraz gotowości do wykonywaniazadań w obszarze operacji było ćwiczenie „BagramX”, stanowiące ostatnie przed wylotem przedsięwzięcie,w którym uczestniczyły wszystkie komponentywchodzące w skład X zmiany PKW.Pluton ochronyPrzygotowanie tego elementu, mającego ogromneznaczenie dla funkcjonowania całego zespołu,rozpoczęto od wyboru dowódcy plutonu, dowódcówdrużyn i pozostałych żołnierzy.Następnie realizowano szkolenie plutonu w cyklupięciomiesięcznym. Obok zasadniczej tematykinauczania 9 uwzględniono element uzupełniający –doskonalenie umiejętności żołnierzy prowadzonew ośrodkach szkolenia w kraju. Intensyfikacja tegoetapu zależała w dużym stopniu od doświadczeniakandydatów zdobytego podczas udziału w operacjachpoza granicami kraju, od kwalifikacji językowychoraz ich cech osobowych.Przygotowanie grupy dowodzenia oraz plutonuochrony Zespołu Specjalistów PRT realizowanow trzech fazach:– planowania;– formowania;– szkolenia.Ostatnia faza została podzielona na cztery okresy(szkolenie indywidualne, szkolenie przygotowującedo zgrywania plutonu, zgrywanie plutonu orazudział w zgrywaniu kontyngentu X zmiany PKW),pozwalające na sukcesywne opanowywanie umiejętnościoraz pozyskiwanie wiedzy, aż do całkowitegozgrania całego plutonu.• y I okres szkolenia – założono osiągnięcie co najmniejdobrego poziomu wyszkolenia specjalistycznegooraz zgranie sekcji. W ramach tego okresuprowadzono m.in. szkolenie:– kursowe (kulturoznawcze, medyczne);– z międzynarodowego prawa humanitarnegokonfliktów zbrojnych oraz zasad użycia siły (ROE);– na temat historii, kultury oraz religii Afganistanu;– z dziedziny C-IED;– z udzielania pierwszej pomocy medycznej orazprocedur MEDEVAC i CASEVAC;– z zakresu ochrony osób oraz działania w rejoniewystępowania min pułapek, improwizowanychurządzeń wybuchowych (IED) oraz niewybuchów;– z procedur zabezpieczenia uzbrojenia i sprzętuwojskowego, w tym środków bojowych i materiałowychprzed użyciem przez przeciwnika oraz z zasadi procedur zachowania bezpieczeństwa podczasich niszczenia.• y II okres szkolenia – przewidziano zgranie komórekorganizacyjnych oraz osiągnięcie gotowości dodziałania w składzie plutonu. Podczas tego okresuprzeprowadzono m.in.:– strzelania bojowe i sytuacyjne w składzie plutonu;– szkolenie z odzyskiwania izolowanego personelu(SERE);– treningi w posługiwaniu się ISOPS.• y III okres szkolenia – poświęcono osiągnięciuzdolności do działania w składzie plutonu ochronyPRT. Obejmował on m.in.:– doskonalenie umiejętności stosowania procedurMEDEVAC i CASEVAC;– opanowywanie zasad użycia siły ROE;– naukę technik operacyjnych (patrolowanie,konwojowanie, zatrzymywanie i przeszukiwanie,działanie w pomieszczeniach, ochrona osób);– przeszkolenie na „ścieżce saperskiej” w Bartoszycach;– naukę zasad odzyskiwania izolowanego personeluze szczególnym uwzględnieniem przetrwaniaw ekstremalnym środowisku oraz unikania (przeciwdziałania)przechwycenia przez przeciwnika.• y IV okres szkolenia – założono osiągnięcie zdolnoścido działania w obszarze operacji w składzieX zmiany PKW w Afganistanie. W jego ramachżołnierze:– brali udział w sprawdzeniu szczelności i dopasowaniafiltracyjnych masek przeciwgazowychw atmosferze skażonej;– uczestniczyli w szkoleniu kierowcóww JMRC (Joint Multinational Readiness Center –Międzynarodowe Połączone Centrum Przygoto-9Szkolenie z C-IED, zasady użycia siły (ROE), szkolenie z zakresuudzielania pierwszej pomocy medycznej, procedury MEDEVACi CASEVAC, szkolenie z dziedziny odzyskiwania izolowanego personelu(SERE), procedury wsparcia ogniowego (CFF) i lotniczego (CAS).90 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plIstotny elementDOŚWIADCZENIAwań) w RFN oraz w specjalistycznym szkoleniuz jazdy w terenie górzystym w Ośrodku SzkoleniaPiechoty Górskiej;– doskonalili umiejętności stosowania technikoperacyjnych, procedur wywoływania ognia CFF(Call For Fire – wsparcie ogniowe) oraz CAS (CallAir Support – wsparcie lotnicze);– szkolili się z procedur cordon&search orazsprawdzania przepustów.Ponadto odbyły się zajęcia ponadprogramoweprowadzone przez: Oddział Specjalny ŻandarmeriiWojskowej na temat ochrony VIP-ów; specjalistęz Centrum Przygotowań do Misji Zagranicznycho współdziałaniu z ludnością cywilną orazprzedstawicielkę stowarzyszenia przyjaźni polsko--islamskiej HAMKARI o poszanowaniu kulturyafgańskiej.W ramach przygotowania do udziału w operacjiżołnierze uczestniczyli również w kursach:– kierowania ogniem moździerzy;– ratowników pola walki;– TACSAT (Tactical Satellite – taktyczna łącznośćsatelitarna);– obsługi broni zespołowej.Okres ten miał kluczowe znaczenie w procesieprzygotowania całego pododdziału do realizacji zadańzabezpieczenia działalności Zespołu SpecjalistówPRT, zwłaszcza pracowników wojska.Pracownicy wojskaSpecjaliści cywilni 10 stanowią odrębny, jednakżebardzo istotny element zespołu. Ich dobór oraz właściweprzygotowanie przebiegało z uwzględnieniemdoświadczeń poprzednich zmian.Nie bez znaczenia, już na początku naboru specjalistów,były częste kontakty z IX zmianą ZespołuSpecjalistów PRT oraz DOSZ, mające zapobieczatrudnianiu pracowników wojska o specjalnościachzbędnych z punktu widzenia planów rozwojui odbudowy prowincji.Dowództwo Operacyjne Sił Zbrojnych, analizująckandydatury, brało pod uwagę umiejętności niezbędnedo wykonywania zadań na stanowisku specjalisty.Warunkiem koniecznym było posiadaniepaszportu, bardzo dobry stan zdrowia, poświadczenieo niekaralności, zgoda zainteresowanego nanienormowany czas pracy, predyspozycje fizycznei psychiczne do pracy w trudnych warunkach, natomiastwskazana znajomość kultury, tradycji, religiii mentalności ludności Afganistanu.Dowództwo Operacyjne Sił Zbrojnych prowadziłorozmowy kwalifikacyjne, w których brali równieżudział przedstawiciele MSZ oraz X zmianyspecjalistów PRT. Na etapie tych rozmów zaaprobowanokandydatury sześciu specjalistów na stanowiskazgodnie z etatem. Pozostałym zatrudnionymw ramach IX zmiany, na podstawie analizy potrzeb,wiedzy i umiejętności, przedłużono umowy na kolejnesześć miesięcy.WymaganiaKażdy specjalista powinien mieć wyższe wykształceniezwiązane ze specjalizacją oraz znać przepisy prawa dotyczącedanej dziedziny. Ponadto powinien charakteryzować siębardzo dobrymi umiejętnościami organizacyjnymi oraz pracyw zespole, a także współpracy ze specjalistami z innychbranż. Jednakże podstawowym atutem jest biegła znajomośćjęzyka angielskiego. Często dotychczas słaba jego znajomośćstanowiła istotną barierę utrudniającą pracę specjalisty orazcałego zespołu.Przeprowadzono ogólny instruktaż dotyczącyobowiązków oraz szkolenie na temat realizacji projektów.W Kielcach specjaliści uczestniczyli w dwudniowymkursie przygotowawczym, obejmującym następującątematykę:– uwarunkowania kulturowe, religijne, terenowei klimatyczne w obszarze operacji;10Specjaliści cywilni byli zatrudnieni po raz pierwszy do realizacjizadań w ramach Polskiego Kontyngentu Wojskowego w I zmianiePKW w Iraku w grupie CIMIC oraz GST (Government Support Team– Zespół Wsparcia Rządu). Zob. Cz. Marcinkowski: Cywilni specjaliściw pierwszej zmianie grup CIMIC i GST. „Przegląd Wojsk Lądowych”2004, nr 5 (539), s. 73–77.2012/02przegląd wojsk lądowych91

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plDOŚWIADCZENIAIstotny element– zasady zachowania się w obszarze operacji zeszczególnym uwzględnieniem zagrożenia IED;– zasady użycia siły ROE;– procedury MEDEVAC oraz CASEVAC;– zasady bezpieczeństwa podczas działania elementówPRT w terenie;– dziedziny polskiego zaangażowania w IslamskiejRepublice Afganistanu w świetle ANDS 11 ;– zadania i struktury oraz funkcjonowanie zespołuPRT w prowincji Ghazni;– współpraca z władzami administracyjnymioraz lokalnymi przedsiębiorcami i kontraktoramiw Afganistanie;– procedury realizacji projektów pomocowychprzez PKW w Afganistanie z funduszy MSZi CERP;– organizacja spotkań z przedstawicielami administracjilokalnej lub kontraktorami.Przygotowanie Zespołu Specjalistów PRT obejmowałonie tylko szkolenia teoretyczne i praktyczne.Ogromne znaczenie nadano także przedsięwzięciompromocyjnym wpływającym na właściwefunkcjonowaniePo szkoleniu realizowanymw kraju w czasie realnegodziałania stwierdzonopewne braki, które w obszarzeoperacji przełożyły się nakonieczność dopracowaniaprocedur funkcjonowania zespołu,a w niektórych przypadkachnawet ich zmian.na teatrze działań. Teprozaiczne poczynaniabyły niezbędnez prestiżowego punktuwidzenia i pozycjiPRT w prowincji. Materiałypozyskanez Departamentu Wychowaniai PromocjiObronności MON, odadministracji województwaświętokrzyskiegooraz z innychźródeł pozwalały na tworzenie medialnego wizerunkuPolskiego Kontyngentu Wojskowego w Ghaznii jego oddziaływanie. Stały się atrybutami niebez znaczenia dla funkcjonowania Zespołu.WnioskiBiorąc pod uwagę przygotowanie żołnierzy grupydowodzenia, można pokusić się o następującewnioski. Otóż, większy nacisk należy położyć naprzygotowanie merytoryczne na temat projektówzrealizowanych od początku działalności PRTw Ghazni w kontekście pomocy udzielanej przezMSZ. Skompensowana wiedza o kierunkach działaniazespołu od 2008 roku, komplementarne szkoleniedotyczące planowania i realizowania projektówwedług dokumentów normatywnych, takichjak ANDS, PDP 12 , NPP 13 , we współpracy z administracjąmogłoby wpłynąć na lepsze projektowanierozwoju i odbudowy prowincji.Należałoby również uwzględnić w tych działaniachwnioski z analizy celowości zrealizowanychprojektów, tak by kolejne wpisywały się w planywspółpracy w tej sferze z Ministerstwem Spraw Zagranicznych.Konieczne byłoby również uwzględnienieplanów transition oraz ogólnie rozumianejpomocy rozwojowej dla Afganistanu w prowincjiGhazni.Ważnym elementem, na którym należałoby sięskupić, jest przygotowanie medialne z uwzględnieniemprotokołu dyplomatycznego, co pozwoliłobyna – relatywnie do sytuacji – swobodne obcowaniez mediami, dziennikarzami oraz oficjalnymi przedstawicielamiwładzy.Ogromnym problemem, zwłaszcza w początkowymetapie wspólnego funkcjonowania, okazał sięproces uświadamiania dowódcom i szefom poszczególnychkomórek oraz szczebli umiejscowieniaZespołu Specjalistów PRT w strukturach PolskiegoKontyngentu Wojskowego oraz jego zadańi przeznaczenia, jak również różnicy w możliwościachrealizowania przedsięwzięć w porównaniuz potencjałem US PRT, operującego w prowincjiGhazni, mającego ogromne zdolności wykonywaniazadań oraz właściwe środki. Niezrozumienieroli PRT generowało wiele problemów i niejasnościw sferze analityczno-meldunkowej.Jednym z rozwiązań mogłoby być utworzeniepołączonego Zespołu Specjalistów PRT, Grupy ds.Zarządzania i Rozwoju Dystryktów 14 , a nawet pokuszeniesię o włączenie elementów taktycznychzespołów wsparcia w celu zwielokrotnienia wysiłkówzwiązanych z pozyskiwaniem konkretnych informacjiniezbędnych do zabezpieczenia funkcjo-11ANDS – Afghan National Development Strategy – Narodowa strategiarozwoju Afganistanu. Dokument ten określa priorytety w rozwojuAfganistanu w latach 2008–2013.12Provincial Development Plan – plan rozwoju prowincji.13National Priority Program – narodowy program priorytetowy.14Przy założeniu zatrudniania doradców i analityków stanowiącychelement doradczy dowódcy w ramach ukierunkowania wysiłków nietylko rozwojowych, czyli cywilnych, lecz także militarnych.92 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plIstotny elementDOŚWIADCZENIAnowania komórki doradczo-analitycznej w aspekcietrzech linii operacyjnych.W odniesieniu do szkolenia żołnierzy plutonuochrony należy zwiększyć liczbę godzin zajęć z tematykiochrony VIP-ów, co jest związane ze specyfikąjego działania. Wskazane byłoby włączenie dozajęć pracowników wojska, co urealniłoby sytuacjeze względu na nieszablonowe i nieprzewidywalnezachowania cywilów.Kolejnym problemem związanym z funkcjonowaniemZespołu Odbudowy Prowincji był brakznajomości zasad korespondencji radiowej w systemiełączności amerykańskiej. Przysparzało to wielukłopotów, zwłaszcza w początkowym etapie działaniaspecjalistów PRT.Podobnie słaba znajomość języka angielskiegoprzez żołnierzy plutonu ochrony. Realizując zadaniawspólnie z wojskami sił koalicji i zabezpieczającich działania, duże utrudnienie stanowiła komunikacjamiędzy żołnierzami polskiego plutonuochrony a elementami amerykańskimi. Często oficerowiegrupy dowodzenia byli zmuszeni tłumaczyćwszelkie kwestie związane z działaniem podczaswykonywania wspólnych zadań.Należałoby zatem obsadzać stanowiska żołnierzamidobrze znającymi język angielski lub zapewnićudział wszystkich żołnierzy plutonu ochronyw zintensyfikowanym kursie języka angielskiegoze szczególnym uwzględnieniem tematyki specjalistycznej,co mogłoby pozwolić na pokonanie barieryjęzykowej.Brak ratownika medycznego w plutonie ochronystanowi poważną niedogodność z punktu widzeniaspecyfiki jego zadań. Zmiana specjalności młodszegostrzelca-młodszego ratownika na ratownikamedycznego w jednej z sekcji umożliwiłaby szybszereagowanie na sytuację. Wskazany byłby równieżudział w szkoleniu w ramach grup ochronyw ośrodku w Hohenfels lub przynajmniej w ośrodkuzurbanizowanym w Wędrzynie z włączenieminstruktorów BOR i oddziału specjalnego ŻW.Pododdział ochrony powinien być traktowanypriorytetowo w procesie szkolenia przed wyjazdemza granicę. Przygotowywany jest bowiem jako elementkinetyczny, współdziałający z pracownikamiwojska oraz ludnością lokalną.Proces szkolenia pracowników wojska powinienbyć skupiony na tematyce projektowej, ze szczególnymuwzględnieniem współpracy z miejscową administracją,na pozyskiwaniu informacji o potrzebachlokalnej społeczności oraz na funkcjonowaniuw obszarze operacji.Należałoby bezwzględnie zsynchronizowaćliczbę i rodzaj stanowisk specjalistów z planami„strategicznymi” i związaną z tym pomocą rozwojowąw zależności od sytuacji występującej w obszarzedziałania.Specjaliści cywilni, podobnie jak żołnierze, powinnibyć opiniowani, co mogłoby wpłynąć na ichzaangażowanie. Poza tym uniknięto by zatrudnianiaosób ponownie starających się o wyjazd, a niespełniającychwymagań na danym stanowisku. Dodatkowymatutem byłoby zatrudnianie specjalistówna okres pełnego roku, co nie kolidowałoby z realizacjązaplanowanych przez nich projektów. Ma toogromne znaczenie z perspektywy planowania i koordynowaniadziałań, zwłaszcza w początkowymoraz wykonawczym etapie nadzorowania projektu.KonkluzjaZespół Specjalistów PRT jest specyficznym elementem,który – wykonując zadania na styku środowiskawojskowego i cywilnego – kreuje relacjedwóch odrębnych światopoglądów, opcji rozwojowychi odmiennych poziomów funkcjonowaniaw sferze administracyjno-projektowej. Oba zmierzajądo tych samych celów, często jednak mająróżne stanowiska.Stanowi to ogromne wyzwanie na etapie przygotowaniacałego zespołu jako wizytówki PolskiegoKontyngentu Wojskowego, którego znaczeniew procesie wypełniania zobowiązań międzynarodowych,jakim jest lokowanie pieniędzy polskiegorządu w realizowane projekty pomocowe, staje sięunikatowe i godne zwrócenia większej uwagi.Mimo kolejnych zmian wykonujących zadaniaw prowincji Ghazni i ogromnego wkładu finansowegojako donatora polskiej pomocy zagranicznej,rola tak ważnego elementu, jakim jest Zespół SpecjalistówPRT, jest nadal wciąż nieznana. •Autor jest absolwentem Wyższej Szkoły Oficerskiejwe Wrocławiu. Służbę rozpoczął w 20 Bartoszyckiej BrygadzieZmechanizowanej. Po ukończeniu kursu operacyjnego CIMICw Holandii został wyznaczony w 2008 r. na stanowiskodowódcy Grupy CIMIC w ramach IV zmianyPKW w Afganistanie.2012/02przegląd wojsk lądowych93

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plDOŚWIADCZENIAKoncentracja na społeczeństwiekpt.Tomasz KowalCentrum Przygotowańdo Misji ZagranicznychCIMIC w działaniachprzeciwpartyzanckichMimo różnorodności ugrupowań partyzanckich jeden czynnikpozostaje niezmienny: dążenie do pozyskania ludności cywilnej,co warunkuje osiągnięcie powodzenia.Zgodnie z AJP-3.4 (A) (AlliedJoint Doctrine for Non-Article5 Crisis Response Operations)działania partyzanckie (insurgency– INS) są definiowane jako zorganizowana,często umotywowana ideologicznie aktywnośćugrupowania lub ruchu, której celemjest spowodowanie lub uniemożliwienie politycznejzmiany; polega na przekonaniu lub zmuszeniuspołeczeństwa do zaakceptowania lubwsparcia swoich działań przez zastosowanieprzemocy politycznej 1 . Często dążeniem takiejgrupy – daje się to zauważyć również w Afganistanie– jest podważenie autorytetu istniejącejadministracji, przedstawienie siebie jako legalneji wiarygodnej alternatywy oraz zdobyciei utrzymanie wsparcia lokalnej społeczności(osiągniętego zarówno metodą perswazji, jaki zastraszania).1AJP -3.4 (A) Allied Joint Doctrine for Non-Article 5 Crisis ResponseOperations, s. 3–5.FOT. archiwum autora94 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plKoncentracja na społeczeństwieDOŚWIADCZENIATen sam dokument określa działania przeciwpartyzanckie(counterinsurgency – COIN) jakozbiór poczynań o charakterze politycznym, ekonomicznym,społecznym i wojskowym oraz z zakresuprawa, a także aktywności cywilnej i przedsięwzięćpsychologicznych ukierunkowanych na pokonanieugrupowania partyzanckiego i usunięcieistniejących (powodujących powstanie lub eskalacjędziałań partyzanckich) powodów społecznegoniezadowolenia 2 (tzw. core grievances). Prowadzenieskutecznych COIN wymaga zrozumienia faktu,że społeczeństwo jest tym elementem, który akceptujebądź neguje ugrupowania partyzanckie.Podobne w treści definicje działań przeciwpartyzanckichmożna znaleźć w narodowych opracowaniachpaństw NATO (amerykański podręcznikFM 3-24 Counterinsurgency Operations lub francuskapublikacja Doctrine for counterinsurgencyat the tactical level) oraz Afghan National DevelopmentStrategy. Zwraca się w nich uwagę na wielowymiarowośćdziałań podejmowanych w celu pokonaniaugrupowań partyzanckich i podkreślazwykle znaczenie płaszczyzny politycznej oraz kluczowejroli poparcia udzielanego przez ludność cywilnąjednej ze stron dla rozwiązania konfliktu.Bardzo ciekawą i jednocześnie zwięzłą definicjętych działań sformułował David Kilcullen w opracowaniuCounterinsurgency. By uniknąć błędnegozrozumienia jej sensu oraz możliwych nieporozumień,zacytuję ją w oryginale: This is a competition withthe insurgent for the right and ability to win hearts,minds and acquiescence of the population 3 .Czynnikiem decydującym o skuteczności prowadzonychdziałań jest zatem społeczność cywilna.Punkt ciężkości działańMimo różnorodności ideologii ugrupowań partyzanckichjeden czynnik pozostaje niezmienny:dążenie do pozyskania ludności cywilnej (zwłaszczakontroli nad nią). Warunkuje on osiągnięciepowodzenia. W Afganistanie stwierdzenie to jestprawdziwe zarówno w odniesieniu do partyzantów,jak i wspieranych przez ISAF (InternationalSecurity Assistance Force) władz Islamskiej RepublikiAfganistanu (Government of IslamicRepublic of Afghanistan – GIRoA) i AfgańskichSił Bezpieczeństwa (Afghan National SecurityForces – ANSF).Punktem ciężkości działań jest zatem ludnośćcywilna. O prawdziwości tego stwierdzenia świadcząnastępujące czynniki: 41. Dążeniem przeciwnika jest doprowadzenie dotego, by ludność cywilna zachowywała się w określonysposób (wynikający m.in. ze zbieżnych przekonańideologicznych, wspólnoty kulturowej, objawiającysię często biernym przyzwoleniem naprowadzenie działań, nieudzielaniem informacji,podatnością na prowokacje w efekcie oddziaływańpropagandowych); bez spełnienia tego warunku aktywnośćpartyzantów zwyczajnie zaniknie lubw ogóle nie zaistnieje (charakterystyczny jest prawiecałkowity ich brak na obszarach zamieszkiwanychprzez Hazarów oraz ograniczona aktywnośćw rejonach, gdzie miejscowa społeczność uznajeprzedstawicielskieOgólna definicja działańprzeciwpartyzanckich możebyć następująca: są to środkipodejmowane przez rządyw celu pokonania ugrupowaniapartyzanckiego. Mogąone mieć charakter polityczny,administracyjny, wojskowy,ekonomiczny lub psychologicznyi są stosowanezazwyczaj jako kombinacjakilku lub – tak jak w afgańskimprzypadku – wszystkich.funkcje legalnej administracjiafgańskiej –dystrykt Khwaja Omariw prowincji Ghazni).2. Przeciwnik osiągnąłwysoki poziommobilności („jest płynny”);społeczeństwow większości (wyjątekstanowią Kuchi – ludnośćnomadyczna)prowadzi osiadły trybżycia w osadach, dlategokontrola społeczeństwa przez GIRoA i ANSFwspierane przez ISAF jest możliwa, natomiast całkowitaneutralizacja partyzantów już nie.3. Dzięki dużej mobilności przeciwnik jestw stanie kontrolować poziom swoich strat. Wynikaz tego wniosek, że jego całkowita fizyczna eliminacjajest właściwie niemożliwa przy zastosowaniudziałań skoncentrowanych wyłącznie na partyzantach(„enemy – centric approach”).4. Obszary objęte aktywnością partyzancką charakteryzująsię występowaniem wielu grup o różnejliczebności, strukturze i motywacji działania,dlatego też przeciwnik może nie być właściwie rozpoznany;identyfikacja ludności cywilnej (w tym2Ibidem, s. 3–6.3D. Kilcullen: Counterinsurgency. New York 2010, Oxford UniversityPress, s. 29.4Ibidem, s. 7–92012/02przegląd wojsk lądowych95

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plDOŚWIADCZENIAKoncentracja na społeczeństwiejej zasadniczych problemów i potrzeb – core grievances)jest natomiast możliwa.Skuteczne prowadzenie działań przeciwpartyzanckichwymaga stałej obecności wśród lokalnejspołeczności 5 . Cytowany David Kilcullenumieszcza ten warunek wśród 28 artykułów(art. 10 6 ) – zbioru użytecznych wskazówek służącychlepszemu zrozumieniu tego zagadnienia.Praktyka działań w Afganistanie wskazuje, że nieobecnośćna miejscu zdarzenia powoduje zazwyczaj,że małe są możliwości podjęcia przeciwdziałania(np. o przypadkach aktywności mobilnychsądów rebelianckich, egzekucji „podatków”, prowadzeniudziałań propagandowych w szkołachi meczetach czy wykorzystaniu infrastrukturysłużby zdrowia do organizowania własnego zabezpieczeniamedycznego żołnierze ISAF dowiadująsię zazwyczaj po fakcie). Podobna teza pojawiłasię w wytycznych gen. Davida Petraeusa, dotyczącychprowadzenia omawianych działań,Live among people 7 . Skutecznie wprowadzają jąw życie koalicyjne siły specjalne w ramach VillageStability Operations (VSO).W praktyce, wbrew powszechnemu przekonaniu,działania COIN skupione na cywilnej społecznościmogą przyczynić się do zdecydowanie częstszegokontaktu z partyzantami niż w przypadkudziałań ukierunkowanych głównie na ich fizycznąneutralizację. Przeciwnik bezwarunkowo potrzebujeludności cywilnej do prowadzenia działań i będziezmuszony podjąć czynności zmierzające dousunięcia sił przeciwpartyzanckich z obszaru warunkującegojego przeżycie (human terrain).Znaczenie CIMICDoświadczenia z działalności elementów CIMICw Iraku, a także w Afganistanie spowodowały, żenie ma prawdopodobnie w SZRP dowódcy, którynegowałby konieczność posiadania sił i środkóworganizujących współpracę cywilno-wojskową.W przypadku Afganistanu zadań z jej zakresunie powinni wykonywać jedynie żołnierze z GrupyCIMIC bądź z Zespołu ds. Rozwoju Dystryktóworaz Zespołu Odbudowy Prowincji. Ze względuna specyficzne wyszkolenie oraz zdobywanedoświadczenie personel CIMIC jest najbardziej predestynowanydo ich realizacji (fot.). Sposób prowadzeniadziałań przeciwpartyzanckich wymusza jednak,by każdy żołnierz kontaktujący się z przedstawicielamimiejscowej ludności (praktycznie każdyżołnierz opuszczający teren FOB, FB, COP, PPB)był przygotowany do udziału w nich (lub do samodzielnegoich prowadzenia).Zgodnie z zapisami zawartymi w AJP-3.4 (A)w operacjach reagowania kryzysowego (Crisis ResponseOperations – CRO) interakcja międzysiłami NATO a środowiskiem cywilnym odgrywakluczową rolę w osiąganiu powodzenia. Jednocześniejest to jedno z najtrudniejszych wyzwańdla dowódców wszystkich szczebli dowodzenia 8 .Z tego powodu konieczne jest jak najwcześniejszenawiązanie relacji z przedstawicielami lokalnejspołeczności.Ważne jest dążenie do stworzenia takiej sytuacji,w której miejscowa administracja i siły bezpieczeństwabędą zdolne pełnić swoje funkcje (rozumianejako zaspokajanie najważniejszych potrzeb lokalnejspołeczności), a miejscowa ludność zanegujeobecność grup partyzanckich (nie będzie postrzegaćich jako czynnika służącego rozwiązaniu ichproblemów).Skutecznie prowadzona współpraca cywilno--wojskowa będzie pełnić trzy podstawowe funkcje 9 :– łącznikową między wojskami własnymi a środowiskiemcywilnym;– wsparcia tego środowiska;– wsparcia wojsk własnych.Francuski dokument Doctrine for counterinsurgencyat the tactical level określa CIMIC jakouczestnictwo w izolowaniu rebeliantów od ludnościcywilnej celem pozbawienia przeciwnikaźródła nowych rekrutów, zasobów, informacji rozpoznawczychi wiarygodności, a jednocześnierozwinięcie lepszych relacji między środowiskiemcywilnym a wojskami własnymi 10 . Definicja taidealnie odpowiada charakterowi afgańskiegokonfliktu.Partyzanci będą dążyć do utrzymania (bądź ograniczenia)skuteczności GIRoA na jak najniższym5AJP 3.4 (A), s. 3 – 66D. Kilcullen: Counterinsurgency, op.cit., s. 35.7D.H. Petraeus: COMISAF’s Counterinsurgency Guidance, s. 1.8AJP 3.4 (A), s. 2–12.9Doktryna współpracy cywilno-wojskowej Sił Zbrojnych RP DD/9.Warszawa 2004, s. 1–4.10Doctrine for counterinsurgency at the tactical level, s. 62.96 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plKoncentracja na społeczeństwieDOŚWIADCZENIAŻołnierze cimic w trakcie spotkania starszyzny plemiennej z przedstawicielem władzy z KabuluFOT. archiwum autorapoziomie, wprowadzając jednocześnie własne „nielegalne”struktury administracyjne, sądowniczei bezpieczeństwa 11 .Przykłady tego zjawiska widoczne są przedewszystkim na poziomie taktycznym. Oto niektórez nich:• Zamknięcie bazaru w dystrykcie Waghez przezpartyzantów w 2008 roku z powodu:– bliskiego położenia ośrodka administracjidystryktu; chodziło zatem o ograniczenie kontaktówmiejscowej społeczności z afgańską administracją;– dążenia do stworzenia sytuacji, w której miejscowaludność będzie zmuszona do korzystaniaz innych bazarów oraz generowania zysków w miejscachkorzystnych dla INS; bliskość posterunkuANSF stwarzała dodatkową trudność (przynajmniejw założeniu) w kontrolowaniu bazaru;– dążenia do ograniczenia przekazywania informacjio własnej aktywności.• Działalność kryminalna w rejonie bazaru w Nani.W 2011 roku talibowie zlikwidowali ośmioosobowągrupę kryminalną terroryzującą sprzedawcóworaz organizującą nielegalne punkty kontrolne.Informacja została pozyskana od przedstawicielastarszyzny i przedstawiona jako pozytywnyaspekt działalności partyzantów.• Spór między przedstawicielami dwóch grupKuchi w dystrykcie Waghez. Jego powodem byłdostęp do ujęcia wody, zakończony nakazem opuszczeniarejonu dystryktu przez jedną z grup, wydanymprzez miejscowego dowódcę partyzantów.Miejscowa społeczność nie musi darzyć ich sympatią.Często stosowane przez nich zasady sądzenia,oparte na prawie koranicznym, spotykają sięz krytyką ze strony przedstawicieli miejscowej społeczności.Jednakże w zupełności wystarczy, byo krok wyprzedzali (byli efektywniejsi w rozstrzyganiusporów i egzekwowaniu swoich nakazów)legalną administrację afgańską.Przedstawione założenia teoretyczne oraz praktykadziałań w Afganistanie wskazują, że na zadaniapersonelu CIMIC wpływają następująceczynniki:– rodzaj prowadzonych działań (z uwzględnieniemich „społeczno-centrycznego” charakteru,11W ten sposób strategia talibów wydaje się luźno opierać na naśladowaniuteorii Mao Tse Tunga (protracted insurgency). A. Giustozzi:Koran, kałasznikow i laptop. Wydawnictwo UniwersytetuJagiellońskiego, Kraków 2009, s. 89.2012/02przegląd wojsk lądowych97

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plDOŚWIADCZENIAKoncentracja na społeczeństwiespecyfiki aktywności w liniach operacyjnych orazteoretycznych podstaw funkcjonowania CIMIC);– umiejscowienie elementów CIMIC w strukturachpododdziałów, na których korzyść wykonujązadania (z uwzględnieniem relacji dowodzenia).Wśród najważniejszych zadań realizowanychprzez elementy współpracy cywilno-wojskowejw Afganistanie w ramach działań przeciwpartyzanckichnależy wymienić:a) Dokonanie pełnej i szczegółowej oceny orazanalizy środowiska cywilnego w rejonie odpowiedzialności,w tym:– przedstawienie dokładnej informacji o strukturzeetnicznej i plemiennej ludności na określonymobszarze (możliwie zbieżnym z obszarem dystryktu);– określenie relacji między grupami etnicznymii plemiennymi, a nawet społecznościami sąsiednichmiejscowości (ustalenie występujących konfliktówi sposobu ich wykorzystania przez rebeliantów);– wskazanie relacji lokalnych społeczności z administracjąafgańską i ANSF (w tym stopnia ichakceptacji);– ustalenie relacji między lokalną społecznościąa partyzantami (zwłaszcza ich strukturami administracyjnymii sądowniczymi);– określenie nastawienia społeczeństwa do wojskwłasnych;– ocena sytuacji mikroekonomicznej w wybranychrejonach.Istotna jest również wiedza na temat wymienionychzależności w czasach reżimu talibów (przed2001 rokiem).b) Uczestniczenie w ustalaniu czynników (wykorzystywanychprzez rebeliantów core grievances)wpływających na niestabilność sytuacji (Sourcesof Instability – SoI), których wyeliminowanie doprowadzido utraty przez partyzantów wsparciamiejscowej społeczności (użyteczny w tym wydajesię mechanizm District Stability Framework).c) Wspieranie lokalnej administracji (zwłaszczana szczeblu dystryktu) w celu nawiązania lubpoprawy relacji ze społecznościami podległychjej rejonów. Bierność urzędników afgańskich(wynikająca głównie z aktywności partyzantówukierunkowanej na izolację lokalnych społecznościod administracji, jak również z braku kwalifikacjiludzi wyznaczanych na stanowiska administracyjne)pozbawia ludność cywilną innej możliwości niższukanie rozwiązania swoich problemów w administracjisprawowanej przez partyzantów (legitymizowanajest tym samym ich działalność).d) Pozostawanie w gotowości do udziału w procesieConsequence Management (przedsięwzięciarealizowane w celu neutralizacji negatywnychskutków działań kinetycznych). Wynikiem bowiemspołecznego podejścia do działań przeciwpartyzanckichoraz maksymalnego zbliżeniaANSF, wspieranych przez siły koalicyjne, do lokalnychspołeczności może być zwiększeniewśród nich liczby ofiar (powstałych główniew wyniku oddziaływania partyzantów próbującychodzyskać wsparcie ludności cywilnej).e) Koordynowanie realizacji zadań dla uniknięcianegatywnego wzajemnego oddziaływania środowiskacywilnego oraz prowadzonych przez siływłasne działań militarnych.f) Wspieranie lokalnej społeczności w dziedzinieodbudowy infrastruktury cywilnej w rejonie odpowiedzialności;należy przy tym pamiętać, że realizacjaprojektów pomocowych nie jest powodemistnienia CIMIC, lecz jedynie narzędziem służącymszybszemu osiągnięciu celów operacji.Istotne jest, by zadania podejmowane w ramachwspółpracy cywilno-wojskowej przyspieszały procesprzekazywania odpowiedzialności (transition)afgańskiej administracji i siłom bezpieczeństwa.Mierniki efektywnościPunktem wyjścia do wskazania skuteczności działańprzeciwpartyzanckich jest stwierdzenie ich „społeczno-centrycznego”charakteru. Mierniki efektywnościwspółpracy cywilno-wojskowej będą zatemindykatorami zmian w środowisku cywilnym. Mniejużyteczne będą tu wartości liczbowe podawane bezkontekstu jakościowego [np.: liczba patroli, zneutralizowanychpartyzantów, znalezionych materiałówwybuchowych, znaczących zdarzeń (SignificantAction – SIGACT) bez wykazania wpływu, jaki miałyna sytuację w wybranych dystryktach].Mierniki efektywności, niżej podane, opracowanona podstawie Counterinsurgency D. Kilcullena12 . Wydaje się zasadne stosowanie ich przy po-12D. Kilcullen: Counterinsurgency, op.cit., s. 59–66.98 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plKoncentracja na społeczeństwieDOŚWIADCZENIAmiarze progresu (lub też stwierdzeniu jego braku)w działaniach przeciwpartyzanckich w Afganistanie.Są one następujące:– liczba informacji o aktywności partyzantówprzekazywanych dobrowolnie przez przedstawicielimiejscowej ludności; może wskazywać na poziomspołecznego zaufania do ANSF oraz chęćudzielenia wsparcia GIRoA; istotna jest ich wiarygodność;– procentowy stosunek zgłoszonych IED (przezprzedstawicieli lokalnych społeczności) do faktycznieznalezionych; ze względu na fakt, że około 50%strat ponoszonych przez ISAF następuje w rezultacieoddziaływania IED, miernik ten został wyodrębnionyz punktu 1 według Kilcullena; może wskazywaćdobrowolną chęć ochrony ANSF i ISAF;– funkcjonowanie lokalnych rynków, w tym cenyartykułów spożywczych sprzedawanych na bazarach(zwłaszcza produktów niewytwarzanych lokalnie)oraz koszty transportu (niski poziom bezpieczeństwawpływa na ich podniesienie); zmianycen mogą odzwierciedlać ogólne poczucie stanubezpieczeństwa w określonym obszarze;– aktywność organizacji pozarządowych w rejonieodpowiedzialności, w tym progres w realizacjiprzez nie projektów; koszty materiałów i siły roboczejbędą uzależnione od poziomu bezpieczeństwa;– różnica w stopniu identyfikacji przez miejscowąspołeczność „sądów” partyzanckich w zestawieniuz sądownictwem legalnych władz; akceptacjai przestrzeganie nakazów „sądów”partyzanckich może wskazywać na stopień poparciaudzielanego INS lub odzwierciedlać nieobecnośćlegalnego sądownictwa afgańskiego;– stopień uczestnictwa w programach i inicjatywachekonomicznych, politycznych i społecznych,odzwierciedlający poziom rozpoznawalnościafgańskiej administracji jako struktury zdolnej rozwiązywaćproblemy lokalnej społeczności;– zdolność afgańskiej administracji do ściąganiapodatków w porównaniu z poziomem „opodatkowania”lokalnej społeczności przez rebeliantów;– liczba zamachów na urzędników administracji,przedstawicieli starszyzny plemiennej lub innychmieszkańców danego obszaru oraz dokonanychich porwań;– aktywność afgańskich urzędników (zwłaszczaszefów dystryktów), w tym możliwość pełnieniaprzez nich funkcji poza siedzibami urzędów; świadczyto o stopniu kontrolowania społeczeństwa przezrebeliantów;– funkcjonowanie systemu bezpieczeństwa publicznego,zwłaszcza znalezienie odpowiedzi napytanie, kogo miejscowa społeczność identyfikujejako podstawę tego systemu.PrzygotowanieBiorąc pod uwagę specyfikę środowiska działań,wymierne korzyści w realizacji zadań w ramachwspółpracy cywilno-wojskowej przyniosłyby takiezamierzenia, jak:– zwiększenie zdolności interakcji z przedstawicielamilokalnych społeczności (w tym szczegółowaznajomość sytuacjiw dystryktach);– szkolenie z zakresuConsequence Management(zgodniez narzuconymi przezCJTF algorytmamipostępowania w przypadkustrat po stronieludności cywilnej);– przygotowanie doSiłą napędową partyzantówjest przede wszystkimsłabość instytucji państwowych,wynikająca z ich niezdolnoścido zaspokajanialudności jej podstawowychpotrzeb (zwłaszcza poczuciabezpieczeństwa) oraz do rozwiązywaniakonfliktów.identyfikacji coregrievances i powodowanejprzez nie niestabilności– SoI (na podstawie mechanizmu DistrictStability Framework);– zapoznanie się z TTPs (Tactics, Techniquesand Procedures) stosowanymi przez pododdziałwspierany przez personel CIMIC.Szkolenie tego personelu nie powinno kończyćsię na etapie przygotowawczym przed przemieszczeniemsię w obszar odpowiedzialności. Zmieniającesię warunki prowadzenia działań wymagająciągłego dostosowywania własnej aktywności.Użyteczne w tym względzie jest uczestnictwow Counterinsurgency Leaders Course organizowanymprzez Counterinsurgency Training Center –Afghanistan (CTC-A) w Camp Julien (Kabul). •Autor jest absolwentem WSO im. T. Kościuszki (2000), Uniwersytetuim. A. Mickiewicza (2005) i AON (2006). Służbę rozpocząłw 6 BKPanc jako oficer rozpoznania, następnie dowodził plr.W latach 2004–2011 służył w CGWWC-W. Od 2011 r. w CentrumPrzygotowań do Misji Zagranicznych.2012/02przegląd wojsk lądowych99

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plDOŚWIADCZENIAMyśleć perspektywiczniekpt.Bartosz Depciuch5 Pułk ChemicznyBRDM-2rsM – założeniaa rzeczywistość (artykuł dyskusyjny)Zasadniczym celem modyfikacji pojazdu BRDM-2rsM byłaautomatyzacja wykonywania zadań rozpoznania skażeńchemicznych i promieniotwórczych oraz ograniczenie czasuprzebywania żołnierza w skażonej strefie.FOT. archiwum autoraSamochód opancerzony do prowadzeniarozpoznania skażeńBRDM-2rsM jest udoskonalonąwersją poprzednika – BRDM--2rs, który jest zasadniczym sprzętem poddziałówrozpoznania skażeń wojsk chemicznych odlat siedemdziesiątych ubiegłego wieku. Wykorzystywanyjest przez pododdziały tego rodzajuwojsk do prowadzenia rozpoznania skażeń chemicznychi promieniotwórczych oraz obserwacjimiejsc wybuchów jądrowych po użyciu przezprzeciwnika BMR.Zmiany wyposażeniaZmiany w wyposażeniu specjalnym samochoduopancerzonego do rozpoznania skażeń BRDM--2rs polegały na usunięciu sprzętu niespełniającegowymagań, na modyfikacji części urządzeń100 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plMyśleć perspektywicznieDOŚWIADCZENIAoraz na wprowadzeniu najnowocześniejszej aparatury,jaką dysponują wojska chemiczne.W pojeździe usunięto następujące przyrządy:– rentgenometr sygnalizacyjny DPS-68;– rentgenometr DP-75;– przyrząd rozpoznania chemicznego PChR--54M;– zestaw meteorologiczny MK-3;– zestaw do pobierania skażonych materiałówKPO-1;– zestaw do prowadzenia likwidacji skażeńDK-4B;– radiostację R123-M;– aparaturę nawigacyjną TNA-3.Wprowadzono natomiast do wyposażenia:– radiometr DPO-1;– automatyczny przyrząd rozpoznania skażeńAP2C;– przyrząd rozpoznania chemicznego PChR--54M-1;– automatyczny przyrząd do detekcji BŚT i wybranychTSP-CAM-2;– zestaw posterunku rozpoznania skażeńZRSK-1, w tym: polową stację meteorologicznąoraz terminal BFC-201 (komputer) z wyposażeniemi oprogramowaniem;– zestaw odkażający ZO-1;– zestaw odkażający ZOE;– radiostację RRC-9311AP;– system nawigacji satelitarnej GPS;W wyposażeniu pozostawiono:– przyrząd do obserwacji wybuchów jądrowychPOW-1;– półautomatyczny przyrząd rozpoznania chemicznegoPPChR;– wyrzutnię znaków ostrzegawczych ze zmodernizowanymichorągiewkami;– zbiorowe środki ochrony przed skażeniami;– wyrzutnię nabojów sygnałowych;– automatyczny sygnalizator skażeń GSA-12;– zmodyfikowany czołgowy telefon wewnętrznyR-124.Niewątpliwie dobrym rozwiązaniem jest wycofanieprzyrządów, których użytkowanie jest nieperspektywiczne,oraz zastąpienie ich nowymi(tab.). Założono, że sprzęt powinien umożliwiaćzdalną detekcję skażeń chemicznych, w tym identyfikacjępodstawowych bojowych środków trującychoraz toksycznych środków przemysłowych,a także wykrywanie i pomiar stopnia skażenia powierzchninuklidami alfa i beta oraz mocy dawkiekspozycyjnej promieniowania gamma.Nowe przyrządyDo wyposażenia samochodu opancerzonegoBRDM-2rsM wprowadzono dodatkowo automatycznyprzyrząd rozpoznania skażeń chemicznychAP2C, który zapewnia ciągłą detekcję BŚT podczasdziałania załogi poza pojazdem, jak równieżpo podłączeniu do magistrali powietrznej z wnętrzapojazdu. Umożliwia on szybkie określenieużytego środka – do kilkunastu sekund w zależnościod warunków meteorologicznych. Zastosowanesposoby podłączenia przyrządu do magistralipozwolą w przyszłości zastąpić AP2C nowszymprzyrządem AP4C.W odniesieniu do sprzętu rozpoznania skażeńpromieniotwórczych zastąpiono analogowe przyrządyDP-75 i DPS-68 cyfrowym radiometremDPO. Pozwala on na precyzyjny pomiar: mocydawki już od poziomu naturalnego tła promieniowania,stopnia skażenia oraz dawki pochłoniętejw określonym przez użytkownika czasie,a także zapisuje zmierzone wartości oraz sygnalizujeprzekroczenie wcześniej ustawionych wartościgranicznych.Dokonano zamiany analogowej aparatury nawigacyjnejTNA-3 na cyfrowy system nawigacji satelitarnejHGPST sprzężony z notebookiemCF-19. Dzięki temu możliwa jest praca na mapachcyfrowych z systemem meldunkowym UTM, pozwalającymna określenie miejsca działania, a takżena zapis przebytej trasy i określonych punktów.Przyrząd do prowadzenia likwidacji skażeńDK-4B wymieniono na mniejszy zestaw odkażającyZOE i ZO-1, w którym zastosowano odkażalnikorganiczny. Przyrządy te nie wymagajązewnętrznego zasilania lub konieczności zamontowaniasilnika. Nadciśnienie w zbiornikuz odkażalnikiem jest wytwarzane za pomocąręcznej pompki, będącej spójnym elementemprzyrządu. Żołnierz podczas prowadzenia likwidacjiskażeń sam w razie potrzeby wytwarza nadciśnieniei dalej wykonuje zadanie.W miejsce zestawu meteorologicznego MK-3wprowadzono skomputeryzowaną polową stację2012/02przegląd wojsk lądowych101

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plDOŚWIADCZENIAMyśleć perspektywiczniePorównanie pojazdów BRDM-2 rs i 2rsM pod kątem dokonanych zmian w ramachmodernizacjiStara wersja BRDM-2rsPrzyrządy rozpoznania skażeń chemicznych:Zmodyfikowana wersja BRDM-2rsM• półautomatyczny przyrząd rozpoznaniachemicznego PPChR;• przyrząd rozpoznania chemicznego PChR-54M;• automatyczny sygnalizator skażeń GSA-12/GSP-11•półautomatyczny przyrząd rozpoznaniachemicznego PPChR;• przyrząd rozpoznania chemicznego PChR--54M-1;• automatyczny sygnalizator skażeń GSA-12;• automatyczny przyrząd rozpoznania skażeńchemicznych AP2C (w przyszłości AP4C);• podręczny automatyczny przyrząd do detekcjiBŚT i wybranych TSP-CAM-2 – w trakciekompletowaniaPrzyrządy rozpoznania skażeń promieniotwórczych:• rentgenometr DP-75;• rentgenometr sygnalizacyjny DPS-68• radiometr DPO-1 (2 szt.– wynośnyi stacjonarny)Przyrządy do określania warunków meteorologicznych:• zestaw meteorologiczny MK-3• polowa stacja meteorologicznaŚrodki łączności:• radiostacja R123-M;• zmodyfikowany czołgowy telefon wewnętrzny R-124• radiostacja RRC-9311AP;• zmodyfikowany czołgowy telefon wewnętrznyR-124Aparatura nawigacyjna:•aparatura nawigacyjna TNA-3• system nawigacji satelitarnej GPSSprzęt do prowadzenia likwidacji skażeń:• sprzęt i środki do likwidacji skażeń DK-4B• zestaw odkażający ZO-1;• zestaw odkażający ZOESprzęt służby uzbrojenia:•aktywny noktowizor kierowcy TWNO-2B;• aktywny noktowizor dowódcy TKN-1S•pasywny noktowizor kierowcy TWNO-2M;• pasywny noktowizor dowódcy TKN-1ZSprzęt teleinformatyczny:• terminal BFC 201;• notebook CF-19 Panasonic;• odbiornik nawigacji satelitarnej HGPSTPonadto w wyposażeniu samochodu pozostawiono:• przyrząd do obserwacji wybuchów jądrowych POW-1;• wyrzutnię znaków ostrzegawczych ze zmodernizowanymi chorągiewkami;• zbiorowe środki ochrony przed skażeniami (urządzenie filtrowentylacyjne z filtropochłaniaczem FPT 100 M)opracowanie własne102 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plMyśleć perspektywicznieDOŚWIADCZENIAmeteorologiczną, pozwalającą na ciągły i dokładnyodczyt takich parametrów, jak kierunek i prędkośćwiatru, temperatura i wilgotność powietrzaoraz ciśnienie atmosferyczne. Zainstalowany napojeździe maszt pozwala na dokonywanie pomiarówna wysokości około 5 m, a dołączona sondado mierzenia temperatury umożliwia pomiaryw wodzie na głębokości do około 0,5 m.W przypadku sprzętu teleinformatycznego zastąpionoanalogową radiostację pokładową R-123radiostacją RRC-9311. Dzięki temu meldunkiNBC są transmitowane w postaci cyfrowej. Ponadtozainstalowano terminal BFC 201, którysprzęgnięto z przyrządami DPO-1, oraz zestawmeteorologiczny Vega, antenę GPS i radiostacjęRRC-9311. Terminal zbiera w czasie rzeczywistymdane uzyskane za pomocą wymienionychprzyrządów i na podstawie ich wskazań formatujesię odpowiedni meldunek NBC i przesyła w formiegraficznej metodą transmisji danych z radiostacjiRRC-9311.Taka forma przesyłu danych w dużym stopniuskraca czas przekazania meldunku, tym samymszybciej można zaalarmować żołnierzy znajdującychsię w zagrożonym obszarze. Kolejną zmianąjest przejęcie od drużyn zadania polegającegona pobieraniu próbek przez wprowadzony dowojsk chemicznych mobilny zestaw do tego przeznaczony.Propozycja zmianNależałoby wprowadzić do wyposażenia wojsknowy pojazd rozpoznania skażeń lub gruntowniezmodernizować jego część samochodową, ponieważdotychczas stosowana platforma, czyliBRDM-2rsM, nie spełnia wymagań mobilności.Konstrukcja z lat sześćdziesiątych jest zawodnapodczas codziennego użytkowania, a brak bazyz częściami zamiennymi uniemożliwia dokonywaniekompleksowych napraw i remontów. Przykłademmoże być wyeksploatowana jednostka napędowao mocy 140 kM, która po zmianie zasilaniabenzyną ołowiową na paliwo bezołowiowewykazuje dużą awaryjność. Ponadto niemałe jestzużycie paliwa, co w połączeniu z ciężarem samochoduuniemożliwia szybkie działanie i przemieszczanesię drużyny zarówno w terenie, jaki po utwardzonych drogach.Zamontowana instalacja elektryczna o napięciu24 V z blokami przetwornic redukującymi napięciedo 12 V, zasilająca nie tylko układ rozruchowysilnika o pojemności 5,5 l, lecz także wszystkieprzyrządy zamontowane wewnątrz pojazdu,wykorzystująca jeden nietypowy akumulator, powodujejego szybkie rozładowanie przy włączonychprzyrządach. Wymusza to konieczność ciągłejpracy silnika, co skutkuje dużym zużyciempaliwa oraz ograniczeniami w jego maskowaniu(ryzyko zapalenia się siatki maskującej lub innychelementów maskowaniaw przypadku kontaktuz rozgrzanymitłumikami silnika,duża widoczność termowizyjnaoraz ciągłyhałas emitowanyprzez pracujący silnik).Wewnątrz pojazdusilnik od załogi oddzielacienka gródź,co w okresie letnimskutkuje utrzymywaniemsię temperaturyokoło 40 o C wewnątrz pojazdu. Wykonywanie zadaniaw tej temperaturze i w nałożonych środkachochrony przed skażeniami jest dużym wyzwaniemdla drużyny. Poza tym powoduje obniżenie jejzdolności bojowej. Rozwiązaniem byłoby zatemzainstalowanie klimatyzacji.W kolejnych latach należałoby uwzględnićmożliwość zastąpienia przestarzałej konstrukcjipojazdem szybszym, o mniejszych wymiarachi jednocześnie większej mobilności. Przykłademmoże być pojazd HMMWV, który spełniate warunki, a jego właściwości ochronneprzewyższają odporność stalowego pancerzaBRDM-2. Jeśli chodzi o maksymalne ograniczeniekontaktu żołnierza z terenem skażonym,rozwiązaniem byłoby instalowanie przyrządówrozpoznania skażeń na mobilnym minirobocie,który zdalnie sterowany dokonywałby pomiaróww skażonej strefie.Usunięcie kół pomocniczychi zamontowanie w ichmiejsce włazów bocznychułatwi sprawne wysiadaniez pojazdu lub wsiadanie doniego, co umożliwi szybkąewakuację z pola walki orazwykorzystanie właściwościochronnych pancerza,a także pojazdu jako zbiorowegośrodka ochrony przedskażeniami.Autor jest absolwentem WSO im. T. Kościuszki (2001) i PolitechnikiCzęstochowskiej (2006). Służbę rozpoczął w 5 bchem jako dowódcaplutonu zadymiania. Pełnił również obowiązki dowódcy plutonu likwidacjiskażeń, oficera sekcji, dowódcy zespołu i kierownika laboratorium.Od 2011 r. jest dowódcą kompanii rozpoznania skażeń.•2012/02przegląd wojsk lądowych103

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plDOŚWIADCZENIAIstotne wzmocnieniekpt.Łukasz Ruta5 Pułk InżynieryjnySzkolenie żołnierzyNarodowych Sił RezerwowychNarodowe Siły Rezerwowe (NSR) stanowią wzmocnieniepotencjału jednostek wojskowych realizujących zadania z zakresuzarządzania kryzysowego.Przygotowanie sił w ramach NSRjest ukierunkowane na opanowanieprzez żołnierzy umiejętnościwykonywania zadań wynikającychz potrzeb: obrony państwa, SZRP lub zarządzaniakryzysowego, a także na utrzymywaniei sprawdzanie ich gotowości do działania. Obejmujeono dwa etapy, tj. szkolenie w:– ramach służby przygotowawczej;– jednostce wojskowej.W pierwszym etapie uczestniczą ochotnicy –kandydaci do NSR. Jest on realizowany w szkołachwojskowych oraz centrach i ośrodkach szkolenia.W ramach tego etapu przewidziano:– przygotowanie zawodowe ochotnika;– poznanie przez niego specyfiki specjalnościwojskowej;– opanowanie wiedzy wymaganej na przewidywanymstanowisku w jednostce.Szkolenie w jednostcePo ukończeniu tego etapu szkolenia żołnierzotrzymuje (za pośrednictwem właściwego wojskowegokomendanta uzupełnień) przydział i mo-FOT. karolina prymlewicz104 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plIstotne wzmocnienieDOŚWIADCZENIADoskonalenieumiejętnościProces szkolenia żołnierzy NSR realizuje się przez trzylata w trzech rocznych etapach w wymiarze do 30 dni w rokuw ramach ćwiczeń rotacyjnych. I tak: pierwszy rok to doskonalenie indywidualnych umiejętności,szkolenie zespołowe, udział w szkoleniu zgrywającympododdział do szczebla plutonu (równorzędnego); drugi rok to uczestniczenie w szkoleniu zgrywającym pododdziałdo szczebla batalionu (równorzędnego); trzeci rok to szkolenie zgrywające, doskonalące lub podtrzymująceumiejętności i nawyki oraz kursy i dodatkoweszkolenia.że wówczas rozpocząć szkolenie w jednostce wojskowej.W drugim etapie przygotowanie w jednostce wojskowejjest organizowane dla żołnierzy NSR kierowanych:– do jej kierowniczych struktur;– do pododdziałów danej jednostki oraz pododdziałówzwartych NSR.Zasadniczo żołnierze NSR z nadanymi przydziałamikryzysowymi uczestniczą w rotacyjnychćwiczeniach wojskowych trwających do 30 dniw roku kalendarzowym. Jednakże mogą takżebrać udział w jednodniowych, krótkotrwałychi długotrwałych ćwiczeniach wojskowych żołnierzyrezerwy.Celem ćwiczeń rotacyjnych jest podnoszenie indywidualnychkwalifikacji żołnierzy, zgrywaniepododdziałów oraz utrzymywanie i sprawdzanieich gotowości do działania. W ich ramach prowadzisię zajęcia praktyczne na tematy ujęte w programie,przygotowujące do wykonywania zadań nazajmowanym stanowisku służbowym oraz wynikającychz przeznaczenia pododdziału. Ponadto należyw nich uwzględniać najważniejsze przedsięwzięciazawarte w rocznym planie szkoleniajednostki. Obejmować mogą również okresowesprawdziany wiedzy i umiejętności (jeżeli nie mamożliwości ich organizowania w ramach ćwiczeńjednodniowych). Wykaz ćwiczeń rotacyjnych w danymroku kalendarzowym ustala dowódca jednostkina podstawie przedsięwzięć szkoleniowych określonychw jej planie rocznym.Rotacyjne ćwiczenia wojskowe są realizowanew następujących formach:– szkolenie uzupełniające, ćwiczenia grupowe,treningi sztabowe, ćwiczenia dowódczo-sztabowe,ćwiczenia taktyczne z wojskami – dla żołnierzyNSR kierowanych do kierowniczych strukturjednostki;– uczestniczenie w zajęciach i ćwiczeniach pododdziałów,ćwiczenia taktyczne i z wojskami (taktyczno-specjalne)– dla żołnierzy Narodowych SiłRezerwowych kierowanych do pododdziałów jednostkioraz pododdziałów zwartych NSR.Szkolenie żołnierzy wyznaczonych do kierowniczychstruktur danej jednostki organizuje się i prowadzina jej szczeblu. Obejmuje ono dwie grupy:dowódców pododdziałów oraz pozostałych żołnierzyspecjalistów. Dowódcy pododdziałów powinniodbywać takie szkolenie co roku w wymiarze dodziesięciu dni, oprócz roku, w którym uczestnicząw ćwiczeniach zgrywających pododdziały. Przygotowaniepozostałych żołnierzy powinno być realizowaneraz do dwóch razy w cyklu trzyletnimw wymiarze do pięciu dni. Podstawą prowadzeniaszkolenia jest plan szkolenia uzupełniającego żołnierzyzawodowych jednostki na dany rok, opracowanyprzez jej sztab.Żołnierzy NSR kierowanych do pododdziałówjednostki – specjalistów obejmuje się systematycznymitreningami prowadzonymi w garnizonieoraz – jeśli wymaga tego ich specjalność –również na poligonach (fot.). Treningi te służądoskonaleniu umiejętności manualnych. Powinnyzakończyć się sprawdzeniem wiedzy i umiejętnościspecjalistycznych oraz wystawieniemkażdemu żołnierzowi oceny. Szkolenie to realizujesię na podstawie wyciągu ze zbiorowegowykazu wojskowych ćwiczeń rotacyjnych żołnierzyNSR jednostki na dany rok, ujętego w programachszkolenia pododdziałów zawodowych,diagramach szkolenia oraz ramowych i tygodniowychplanach szkolenia.2012/02przegląd wojsk lądowych105

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plDOŚWIADCZENIAIstotne wzmocnienieSzkolenie pododdziałów zwartych NSR będzierealizowane zasadniczo na poligonach. Jeżeli infrastrukturai pojemność placów ćwiczeń są odpowiednie,dopuszcza się możliwość szkoleniaw miejscu stałej dyslokacji na przykoszarowychplacach ćwiczeń.W wojskach inżynieryjnychW pododdziałach wojsk inżynieryjnych szkolenieżołnierzy NSR organizuje się i prowadzi w zasadziena szczeblu batalionu (równorzędnego).Pododdziały szkoli się w etatowym składzie. Głównywysiłek powinien być skupiony na realizacji zadańtaktyczno-inżynieryjnych i ogniowych. Wszyscyżołnierze powinni być poddani okresowymsprawdzianom poziomu wyszkolenia z zakresu:– wychowania fizycznego;– szkolenia ogniowego;– wiedzy specjalistycznej.Proces ten w zależności od jego struktury powinienkończyć się następującymi przedsięwzięciamiszkoleniowymi:– zawodami użyteczno-bojowymi drużyn;– zajęciami taktyczno-inżynieryjnymi plutonów;– kompleksowymi ćwiczeniami kompanijnymi(batalionowymi).Zajęcia taktyczno-inżynieryjne oraz ćwiczeniakompleksowe stanowią wszechstronny sprawdzianpoziomu wyszkolenia. Dopuszczalne jest zaliczeniejako sprawdzianu udziału żołnierzy w ćwiczeniachsprawdzających (certyfikujących) drużynę(pluton, kompanię).Pododdziały zwarte NSR szkoli się na podstawiewyciągu z:– zbiorowego wykazu wojskowych ćwiczeń rotacyjnychżołnierzy NSR jednostki na dany rok;– diagramów szkolenia pododdziałów NSR nadany rok (opracowanych na podstawie programówszkolenia pododdziałów zawodowych, przewidywanychzadań pododdziału NSR oraz poziomu wyszkoleniażołnierzy);– ramowych i tygodniowych planów szkolenia.ZakończenieSzkolenie pododdziałów zwartych NSR w pododdziałachwojsk inżynieryjnych powinno być poprzedzonekursem instruktorsko-metodycznym dladowódców kompanii (plutonów, drużyn).W jednostkach inżynieryjnych funkcjonującychw systemie dyżurów przygotowanie żołnierzy NSRprowadzi się zgodnie z decyzją dowódcy jednostkina podstawie planu szkolenia uzupełniającego.W przypadku powołania tych żołnierzy do służbyokresowej i uczestniczenia w operacji poza granicamipaństwa szkolenie będzie realizowanew systemie przyjętym dla personelu i pododdziałówwydzielonych do wykonywania zadań inżynieryjnych.•Szkolenie żołnierzy nsR z zasad ustawianiai maskowania przeciwpancernego pola minowegoFOT. KAROLINA PRYMLEWICZAutor jest absolwentem Wydziału Inżynierii Wojskowej WSO WLąd(2004). Pełnił obowiązki w 5 pinż na stanowisku dowódcy plinżi zastępcy dowódcy kinż, brał udział w drugiej zmianie PKW w Afganistanie.Obecnie służy w 5 pinż na stanowisku dowódcy kinż.LITEATURA:Instrukcja o powoływaniu żołnierzy rezerwy na ćwiczenia wojskowe.Sygn. Szt. Gen. 1633/2011.Instrukcja o szkoleniu rezerw osobowych i jednostek wojskowychpo ich mobilizacyjnym rozwinięciu. Sygn. Szkol. 840/2011.Program szkolenia pododdziałów zawodowych wojsk inżynieryjnych.Sygn. DWLąd. Wewn. 136/2009.Instrukcja o działalności szkoleniowo-metodycznej. Sygn. Szkol.816/2009.106 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plW gąszczu przepisówDOŚWIADCZENIAmgr inż. StanisławKraszewskiSzefostwo InżynieriiWojskowejInżynieria wojskowai inżynierowie (artykuł dyskusyjny)„Przegląd Wojsk Lądowych” to doskonałe łamy do podjęciasaperskich problemów, a także do szczerej rozmowyo sprawach, które w mojej ocenie nie wyglądają zbyt dobrze.FOT. zdzisław krygierWartykule chciałbym oddać istotęzagadnienia, która osadzona jestw pytaniu, jak inżynierowie saperzysą przygotowani do realizacjizasadniczych zadań związanych z dziedziną o nazwie„inżynieria wojskowa”. Wyniki kontroli w jednostkachwojskowych upoważniają mnie do stwierdzenia,że dowódcy prezentują dobry poziom wiedzyfachowej i potrafią organizować wykonywaniezadań ujętych w zestawach inżynieryjnych normszkoleniowych oraz kierować tym procesem.Chciałbym jednak przyjrzeć się przygotowaniudowódców i żołnierzy w kontekście obowiązującegow naszym kraju prawa. Z tej perspektywy postawionena wstępie pytanie nabiera innego znaczeniai staje się fundamentalne w odniesieniu doprofesjonalizmu armii oraz rozwoju zawodowegożołnierzy wojsk inżynieryjnych.TerminologiaNa wstępie, dla przypomnienia terminów, którychznaczenie często zaciera się w natłoku co-2012/02przegląd wojsk lądowych107

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plDOŚWIADCZENIAW gąszczu przepisówdziennych zajęć, podam za Wikipedią ich definicje(inne źródła zawierają zbieżne).Inżynieria wojskowa 1 – dziedzina wiedzy wojskowej,stanowiąca część sztuki wojennej i działogólnych nauk inżynieryjnych. Obejmuje: fortyfikacje,minerstwo, mostownictwo wojskowe, drogownictwowojskowe, maskowanie techniczne, organizacjęi mechanizację prac inżynieryjnych,geologię i hydrotechnikę wojskową i in. ZajmujeJaka wiedza?Myślę, że czymś innym jest szkolenie, a czymś innym budowaobiektów przeznaczonych do eksploatacji niezależnie odtego, kto, gdzie i w jakim celu ich używa. Z tego też względu wracamdo pytania postawionego na wstępie i proponuję rozpoczęciedyskusji na temat potrzeby wyposażenia dowódców pododdziałówinżynieryjnych w uprawnienia pozwalające napełnienie samodzielnych funkcji w budownictwie.się projektowaniem optymalnych rozwiązań konstrukcyjnychoraz technologią i organizacją pracprzy budowie obiektów fortyfikacyjnych, mostówi dróg wojskowych, przy przedsięwzięciach minerskich,maskowniczych itp.Inżynier (inż.) 2 – tytuł zawodowy nadawanyprzez wyższe uczelnie po ukończeniu studiów inżynierskich.Po uzyskaniu tytułu inżyniera dana osoba jestprofesjonalistą zajmującym się tworzeniem lub wykorzystaniemwiedzy inżynierskiej. Współcześniewarunkiem otrzymania statusu inżyniera jest ukończenieodpowiedniego (kończącego się nadaniemtytułu inżyniera) kierunku w szkole wyższej. W naszymkraju najczęściej jest to politechnika.Wykształcenie to, według obowiązujących przepisów,nie pozwala jeszcze na sprawowanie samodzielnychfunkcji technicznych w niektórychspecjalnościach inżynierskich. Możliwość takąuzyskuje się dopiero po zaliczeniu wymaganegookresu praktyki w zawodzie oraz po pozytywnymzdaniu egzaminu przed komisją powoływaną przezodpowiedni organ samorządu zawodowego. Procesten jest określany mianem uzyskiwania uprawnień.Inżynier budownictwa (inżynier budowlany) 3 –zawód związany z inżynierską stroną programowania,planowania, budowy i eksploatacji obiektówbudowlanych. Zawód inżyniera budowlanego wywodzisię tak jak zawód architekta z zawodu muratora.Określenie inżynier dotyczyło początkowowojskowych, twórców mostów i fortyfikacji.Przedstawione definicje wskazują na potrzebępodziału zadań inżynieryjnych według specyfikiprzedmiotów inżynierii wojskowej. Wymaganiaprzewidywanego pola walki wymuszają równieżpewną kategoryzację zadań wsparcia inżynieryjnego.Nie wchodząc w akademickie rozważania, podsumujmy,że wiele zadań tego wsparcia wynikaz potrzeb pola walki, podstawą zaś wykonywaniawszystkich jest wiedza techniczna.Uregulowania prawneWykonywanie zadań inżynieryjnych podlegauregulowaniom prawnym. Są one różnego typu,szczegółowo opisane w instrukcjach o sygnaturze„Inż.”. Realizacja części z nich podlega wielu unormowaniomwojskowym, a także cywilnym.Niewątpliwie obowiązujące zapisy prawa budowlanegoi rozporządzeń z nim związanych dotyczątakich zadań wsparcia inżynieryjnego, jak:budowa dróg i mostów, prace minerskie (wyburzenia,prace minerskie w gruncie itp.). Uregulowania,o których mowa, odnoszą się do realizacji zadańw budownictwie i wielu wojskowych twierdzi,że nie obowiązują żołnierzy podczas szkolenia programowego.Z opinią tą nie zamierzam polemizować,ale w czasie mojej służby nie zetknąłem sięz dokumentami, które jednoznacznie takie twierdzeniepotwierdzają lub mu zaprzeczają.1http://pl.wikipedia.org/wiki/Inżynieria_wojskowa/.2http://pl.wikipedia.org/wiki/Inżynier/.3http://pl.wikipedia.org/wiki/Inżynier_budownictwa/.108 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plW gąszczu przepisówDOŚWIADCZENIAZakres zadań inżynieryjnych wskazuje na trzyrodzaje robót budowlanych, w odniesieniu doktórych saperzy mogliby takie uprawnienia zdobywać.Są to budowa dróg i mostów oraz pracebudowlane z wykorzystaniem materiałów wybuchowych.Nadawanie uprawnień budowlanych oficeromwojsk inżynieryjnych powinno być postrzeganewieloaspektowo. Po pierwsze, chodzi o zapewnieniesamodzielności jednostkom inżynieryjnymw realizacji zadań zgodnie z wymaganiami prawa.Po drugie, co wydaje mi się istotne, ważne jestutrzymanie ciągłości w przekazywaniu wiedzytechnicznej z zakresu realizacji zadań inżynieryjnychoraz zapewnienie zdobywania uprawnień kolejnympokoleniom dowódców. I po trzecie, mamna myśli możliwość przygotowania kadr do pełnieniasamodzielnych funkcji technicznych w dziedzinieinfrastruktury wojskowej.W unormowaniu tych zagadnień widzę możliwośćzapewnienia atrakcyjnej pracy żołnierzomzwalnianym z zawodowej służby wojskowej. Myślę,że zdobywanie uprawnień budowlanych powinnostać się priorytetem w zawodowym rozwoju oficerówzarówno z punktu widzenia dowódców, jaki samych zainteresowanych.Wstępne poznanie uwarunkowań dotyczącychmożliwości podjęcia takich działań wskazuje nakilka problemów, jakie stoją na przeszkodzie w zainicjowaniutego procesu. Są to mianowicie zapisyrozporządzeń regulujących tę problematykę,a zwłaszcza Rozporządzenie Ministra Transportui Budownictwa z dnia 28 kwietnia 2006 r. w sprawiesamodzielnych funkcji technicznych w budownictwie4 . W załączniku nr 1 do tego rozporządzeniaokreślono wykształcenie, jakie jest wymaganedo uzyskania danego rodzaju uprawnień. Jedyniew przypadku uprawnień budowlanych w specjalnościwyburzeniowej prawodawca zadbał o saperów,uznając zdobycie wykształcenia z dziedzinyinżynierii wojskowej jako wystarczające do uzyskaniatych uprawnień „bez ograniczeń”. Przyuprawnieniach mostowych i drogowych podobnezapisy nie występują. Co prawda wyjściem z tejsytuacji jest § 7 pkt 3 niniejszego rozporządzenia,który stanowi, że: Wykształcenie uzyskane za granicąi uznane w Rzeczypospolitej Polskiej na podstawieprzepisów odrębnych, którego kierunek jestokreślany w sposób odbiegający od przyjętegow rozporządzeniu, podlega indywidualnemu rozpatrzeniui uznaniu przez właściwą komisję kwalifikacyjną,na podstawie programu kształcenia,jako wykształcenie odpowiednie lub pokrewne dladanej specjalności. Zapis ten daje jednak komisjimożliwość swobodnej interpretacji zasad odnoszącychsię do spełnienia wymagań przez ewentualnychkandydatów. Problem nie dotyczy absolwentówkierunku „budownictwo” na studiachmagisterskich w WAT oraz oficerów kończącychbudownictwo na uczelniach cywilnych, ale wszyscyabsolwenci WSOWLąd, w których dyplomachnie znajdzie się zapis o ukończeniu specjalności„budownictwo” – takie problemy mieć mogą. Najlepszymzatem rozwiązaniem byłoby umieszczeniew rozporządzeniu zapisu, że inżynieria wojskowajest wykształceniem odpowiednim douzyskania wspomnianych uprawnień.Na rzecz podmiotówcywilnychKolejną sprawą jest odbycie wymaganej przepisamipraktyki zawodowej. Jest to proces długotrwały,wymagający aprobaty ze strony przełożonychoraz utworzenia korzystnych przepisów,zwłaszcza w sferze personalno-kadrowej. Mam namyśli wyselekcjonowanie stanowisk, na którychposiadanie uprawnień byłoby zalecane lub konieczne,co wiązałoby się z korektą kart opisu stanowiska.W mojej ocenie, rozwiązanie tej kwestii leżyw gestii szefa inżynierii wojskowej, który możekształtować dogodne warunki dla oficerów kwalifikującychsię do zdobycia uprawnień zarównow jednostkach wojsk inżynieryjnych, jak i w innychrodzajach wojsk.Rozważając problem uprawnień w wojskach inżynieryjnych,nie sposób pominąć uregulowań, jakimw sferze cywilnej podlega tematyka użytkowaniamateriałów wybuchowych podczas pracbudowlanych, oraz zagadnień związanych z oczyszczaniemterenu.Do najważniejszych aktów prawnych normującychtę problematykę należą:− Ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o materiałachwybuchowych przeznaczonych do użytku cy-4DzU z 2006 r. nr 83, poz. 578.2012/02przegląd wojsk lądowych109

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plDOŚWIADCZENIAW gąszczu przepisówwilnego, która między innymi w artykułach 19 i 20określa wymagania w stosunku do osób dopuszczonychdo wykonywania prac z użyciem materiałówwybuchowych 5 ;− Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracyz dnia 4 lipca 2005 r. w sprawie szkolenia i egzaminowaniaosób mających dostęp do materiałówwybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego,które określa tematykę szkolenia osób dopuszczonychdo wykonywania prac z zastosowaniemmateriałów wybuchowych oraz zawiera wykaz instytucjiuprawnionychDoświadczenia jednostekświadczących specjalistyczneusługi na rzecz podmiotówcywilnych w ramachszkolenia wskazują na dużezainteresowanie współpracąz wojskiem. Podobnie zainteresowanesą wykształconymikadrami instytucje infrastrukturywojskowej. To dobry prognostyk,by konstruować systempraktyk zawodowych.do prowadzenia szkoleń6 ;− RozporządzenieMinistra Gospodarkiz dnia 28 stycznia2009 r. zmieniającerozporządzeniew sprawie szkoleniai egzaminowania osóbmających dostęp domateriałów wybuchowychprzeznaczonychdo użytku cywilnego,które zwiększa grupę osób mogących uczestniczyćw szkoleniach o biorące udział w oczyszczaniu terenui niszczeniu przedmiotów wybuchowych i niebezpiecznych,a także rozszerza wykaz instytucjiuprawnionych do prowadzenia szkoleń 7 ;− Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia5 maja 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawieszkolenia i egzaminowania osób mających dostępdo materiałów wybuchowych przeznaczonychdo użytku cywilnego, które po raz kolejny rozbudowujewykaz instytucji i firm uprawnionych do prowadzeniaszkoleń 8 .Dla wojska problematyka wydaje się być prawnieuregulowana, ponieważ ustawa z 21 czerwca2002 roku w artykule 2 punkt 3 stanowi, że: Przepisówustawy nie stosuje się do materiałów wybuchowychnabywanych, przechowywanych, przemieszczanychi używanych przez Siły ZbrojneRzeczypospolitej Polskiej [...], a pozostałe rozporządzeniajako akty wynikające z ustawy podlegająjej zapisom. Czy jednak ten zapis zapewnia wojskuprawną niezależność w zakresie użytkowaniamateriałów wybuchowych i realizacji prac oczysz-czania terenu z przedmiotów wybuchowych i niebezpiecznych?Obawiam się, że odpowiedź twierdzącanie jest w tym przypadku do końcauprawniona.Pewne obszary działania wojsk inżynieryjnychoraz środowiska cywilnego zazębiają się. Dotyczyto prac minerskich prowadzonych w ramach szkolenia,interwencyjnego oczyszczania terenu przezpatrole rozminowania, oczyszczania terenówz przedmiotów wybuchowych i niebezpiecznychoraz terenów wojskowych przekazywanych gospodarcenarodowej. Wykonywanie wszystkich tychzadań jest regulowane przez wspomniane akty normatywne,z których żaden nie wspomina jednak,że wojsko realizuje je zgodnie z zasadami obowiązującymiw Siłach Zbrojnych RP.ZakończenieNiezależnie od kierunków, jakie przyjmą działaniazmierzające do przyjęcia uregulowań prawnychw opisanych dziedzinach, zasadne wydaje siępodporządkowanie wojska obowiązującym w cywiluprzepisom.Pobieżna chociażby obserwacja tego, co dziejesię w zakresie robót mostowo-drogowych, robótbudowlanych z użyciem materiałów wybuchowychoraz szeroko pojętego oczyszczania terenu pozwalawnioskować, że wojsko nie będzie mile widzianympartnerem. Z drugiej zaś strony, takie prace tochleb powszedni saperów, a żaden poligon nie dajetakich możliwości szkolenia, jak praca w realnych,ściśle określonych technicznie warunkach.Wojska inżynieryjne i Wyższa Szkoła OficerskaWojsk Inżynieryjnych we Wrocławiu od czasówII wojny były kuźnią saperskiego rzemiosła. Pozostajemieć nadzieję, że tę rolę przejmie CentrumSzkolenia Wojsk Inżynieryjnych i Chemicznych,a saperzy będą mogli legitymować się uprawnieniamipozwalającymi im wykonywać zadania inżynierskieważne także w cywilu.•Autor jest absolwentem WSOWInż (1983). Pełnił obowiązkiw Szefostwie Wojsk Inżynieryjnych DWLąd (2001–2007) orazw 1 DZ na stanowisku szefa wojsk inżynieryjnych (2007–2010).Obecnie pracuje w Szefostwie Inżynierii Wojskowej.5DzU z 2002 r. nr 117, poz. 1007.6DzU z 2005 r. nr 135, poz. 1140.7DzU z 2009 r. nr 26, poz. 160.8DzU z 2009 r. nr 72, poz. 623.110 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plBy umieć przeciwdziałaćINNE ARMIEpłk rez.Tomasz LewczakDowództwo WojskLądowychSposoby działaniaafgańskich partyzantówPodczas ćwiczenia „Pashtun Dagger”, przeprowadzonegow Wielkiej Brytanii, jego uczestnicy poznawali taktykępartyzantów afgańskich.FOT. adam roik/combat camera – doszAnalizy TTPs (Tactics, Techniquesand Procedures) stosowanychprzez afgańskich partyzantówdokonały profesjonalne brytyjskieinstytucje i komórki sztabowe na podstawiezdarzeń, do których doszło na obszarze operacji.Autorami opracowania były: komórki rozpoznawczedziałające na teatrze działań (G2), ZespółZbierania Doświadczeń (Lessons ExploitationCell – LXC), LWDG (Land Warfare DevelopmentGroup) i LWC (Land Warfare Centre).Przy czym ustaleń tych nie można traktować jakoniezmiennych przez kilka najbliższych lat.Afgańscy partyzanci są bowiem bardzo doświadczenii inteligentni oraz świetnie znają miejscowewarunki, w związku z tym są zdolni do natychmiastowejzmiany lub przynajmniej modyfikacjisposobów działania, by wyjść naprzeciw zagrożeniu,którego źródłem są ISAF (International SecurityAssistance Force).Podstawę działań sił koalicyjnych (CoalitionForces – CF) stanowią bazy: operacyjne, szkole-2012/02przegląd wojsk lądowych111

Zakładka: kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plINNE ARMIEBy umieć przeciwdziałaćniowe i tymczasowe bazy patrolowe. Wszystkiesą traktowane przez partyzantów jako obiekty ataku,chociaż preferują oni wykonywanie uderzeńna inne cele, powodując szczególne zagrożeniedla afgańskiego aparatu władzy, a także dla pracownikówzwiązanych z instytucjami międzynarodowymioraz zajmującymi się odbudową kraju.Głównie atakowani są zatem członkowie AfghanNational Security Forces (ANSF) oraz pracownicyorganizacji międzynarodowych udzielającychNieszablonowośćAtak nigdy nie będzie taki sam jak poprzednio. Jego niepowtarzalnośćbędzie przede wszystkim wynikiem: wiedzy, doświadczeniai inicjatywy dowódcy, praktycznych umiejętnościoperatorów ustawiających improwizowane urządzenia wybuchowe,ukształtowania i pokrycia terenu, pory doby i warunkówmeteorologicznych, a także dostępności zaopatrzenia.Sposób jego wykonania będzie również się zmieniać w zależnościod: regionu Afganistanu, roli, jaką odgrywają w danejprowincji CF, narodowości żołnierzy tych sił (dlatego istotne sąnarodowe Rules of Engagement – zasady użycia siły), poziomuich wyszkolenia, narodowych TTPs itp.pomocy, działający w agendach rozproszonych naterenie całego kraju. Kolejne obiekty wrażliwe naataki partyzantów to sieć komunikacyjna, zwłaszczałącząca bazy CF, oraz kolumny przemieszczającesię po drogach. Jednakże, gdy obiekty tegotypu są dobrze chronione i ich zaatakowanie jesttrudne, partyzanci bardzo chętnie uderzają w cywilneobiekty, takie na przykład, jak miejsca lokalnegohandlu.Sposoby ich działania mogą być standardowe,czyli znane i opisane w różnych podręcznikach,lub modyfikowane w zależności od wyobraźnii inicjatywy poszczególnych dowódców oraz tych,którzy zakładają improwizowane urządzenia wybuchowe(Improvised Explosive Device – IED).Partyzanci są prawdziwymi ekspertami przedewszystkim od analizy terenu i wyboru miejsc przeprowadzeniaataków. Ponadto mają wybitną zdolnośćoceny terenu pod kątem zamieszkujących goludzi. Potrafią wychwycić często subtelne podziałyreligijne, kulturowe i historyczne oraz wykorzystaćje do swoich celów.Dowodzenie i łącznośćGrupy partyzanckie stosują wciąż ten sam sposóbdowodzenia podwładnymi, polegający na tym,że każdy z partyzantów zna ogólne zadanie swojegopododdziału i jest przygotowywany do wykonywaniazadań cząstkowych z niego wynikających,samodzielnie lub w małym zespole, bez ingerencjidowódcy lub z niewielką. W związkuz tym odsunięcie (wyeliminowanie) partyzanckichdowódców (zabicie ich lub aresztowanie) niepowstrzyma pozostałych członków grupy, lecz jedyniespowoduje jej rozdzielenie. Chociaż w dłuższymokresie, z powodu wyeliminowania dowódców,może dojść do sytuacji, że będzie brakowaćdoświadczonych liderów, zdolnych do przeprowadzaniaataków na siły koalicyjne.Partyzanccy dowódcy niezbyt ufają technicznymśrodkom łączności i najczęściej korzystająz telefonów komórkowych, lecz w uzasadnionychprzypadkach mogą stosować również inne sposobykomunikowania się. Gama tych, często niekonwencjonalnych,form porozumiewania się obejmujena przykład lustra, kolorowy dym lubposłańców (kurierów). Nie można więc zakładać,że zawsze uda się pozyskać informacje o potencjalnychzagrożeniach, prowadząc nasłuch w sieciachłączności.Działania rozpoznawczePartyzanci skutecznie wykorzystują sieć wywiadowcóww celu gromadzenia informacji o planowanychdziałaniach ISAF oraz o ich TTPs. Jużw początkowym etapie przygotowania ataku prowadząrozpoznanie wstępne, nawet na wszystkichszczeblach dowodzenia oraz dodatkowo z udziałemcywilów i dzieci. Analizują zdobyte informacje,na przykład o: sposobach działania pododdziałówISAF, przebiegu porządku dnia, wyposażeniu,personelu i obowiązujących procedurach.Głównie dzieci, a także osoby dorosłe będą uży-112 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plBy umieć przeciwdziałaćINNE ARMIEwane do wskazywania (rozpoznawania) potencjalnychcelów ataków. Dane będą zdobywać dziękiosobistym kontaktom z żołnierzami ISAF. Innymprzykładem wykorzystywania cywilnych informatorówbędą partyzanccy strzelcy wyborowi,którzy również często będą mieć wywiadowcówpracujących razem z nimi.Informacje wywiadowcze będą pozyskiwanetakże przez osoby cywilne zatrudnione w instytucjachzwiązanych z siłami bezpieczeństwa. Będąone, na przykład, zbierać wyrzucone osobistedokumenty i oficjalne informacje na papierowychwydrukach oraz podsłuchiwać rozmowy. Wywiadowcyo większych umiejętnościach technicznychmogą przechwytywać telefoniczne i internetowepołączenia, zarówno służbowe, jak i prywatne.Partyzanci będą zabierać każdy rodzaj wyposażeniai uzbrojenia pozostawiony lub zgubionyprzez żołnierzy ISAF. Ma to na celu przeszukaniego w poszukiwaniu oficjalnych bądź prywatnychinformacji. Znani są również z tego, że prowadząbojową ocenę uszkodzeń sprzętu wojskowegoISAF, powstałych w wyniku ich ataku przeprowadzonegoz użyciem improwizowanych urządzeńwybuchowych. Dokonują oceny spowodowanychzniszczeń, by jeszcze efektywniej wykorzystaćIEDs w przyszłości (fot. 1).Możliwościprowadzenia ogniaPartyzanci mają dostęp do dość dużej gamymoździerzy, karabinów, granatników i granatów,którą mogą zastosować zarówno przeciwko obiektomstałym, jak i mobilnym. Mogą prowadzić różnerodzaje ognia.Ogień pośredni. Celność ich ognia pośredniego(Indirect Fire – IDF) jest bardzo różna. Częśćobsług uzbrojenia prowadzących IDF prezentujedość wysoki stopień wyszkolenia, ale celny ogieńczęsto jest wynikiem szczęścia, nie fachowości.Ataki będą skierowane zarówno przeciwko bazom,jak i patrolom.Ogień bezpośredni. Partyzanci mają równieżwiele środków do prowadzenia ognia bezpośredniego(Direct Fire – DF), takich jak ciężkie karabinymaszynowe (Heavy Machine Guns – HMG)i środki przeciwlotnicze (Anti-Aircraft – AA).W strukturze ich zgrupowań występują strzelcywyborowi zdolni do prowadzenia celnego ogniana dużą odległość. Każdy z nich działa z zespołemochrony, odpowiedzialnym za zapewnieniebezpieczeństwa strzelca oraz wydostanie się podaniu strzału (serii strzałów) z rejonu, w którymbyło stanowisko ogniowe. Strzelec wykonuje swojezadanie w rejonie 200–300 metrów od upatrzonegocelu i daje strzał często z takich obiektów,w których nie powinien się znajdować, czyli naprzykład ze szkół lub meczetów. Na stanowiskoogniowe wybiera te właśnie obiekty, wie bowiem,że powstrzyma żołnierzy ISAF od odpowiedziogniem. Strzelcy wyborowi działają równieżw bezpośredniej styczności z przeciwnikiem. Maskująswój strzał w ramach ognia prowadzonegoz broni strzeleckiej (Small Arms Fire – SAF) przezinnych strzelców.Rozpatrując rozmieszczenie prawdopodobnychstanowisk ogniowych środków przeciwlotniczych(AA) partyzantów, należy uwzględniać miejsca,w których przewidziano awaryjne lądowiska dlaśmigłowców (Emergency Helicopter Landing Sites– EHLS) lub na kursach podchodzenia do lądowaniastatków powietrznych.Ciężkie karabiny maszynowe będą używanew zasadzkach ogniowych do przestrzelenia opancerzeniapojazdów. Do ich zatrzymania w dogodnymmiejscu do rażenia ogniem partyzanci wykorzystująwcześniej przygotowane miny pułapki(na przykład IEDs).Inne uzbrojenie. Przeznaczone do prowadzeniaognia pośredniego i na wprost jest wykorzystywaneprzede wszystkim do niszczenia takich celów,jak śmigłowce i samoloty ISAF. Uzbrojenie to jestszczególnie chronione przez partyzantów: maskowanelub przechowywane w zmienianych częstokryjówkach. Zazwyczaj jest umieszczane na mobilnychplatformach przygotowanych do natychmiastowegomanewru (ucieczki) i chronione przezgrupy partyzantów. Występowanie takiego wyposażeniamoże wzbudzać zainteresowanie miejscowejludności, w związku z tym informacja o nimma szansę trafić również do ISAF lub ANSF.OchronaDziałania organizacyjne partyzantów są ukierunkowanena zapewnienie bezpieczeństwawłasnej łączności oraz wprowadzanie przeciwni-2012/02przegląd wojsk lądowych113

Zakładka: kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plINNE ARMIEBy umieć przeciwdziałaćka w błąd. Są świadomi wrażliwości ich łącznościna podsłuch i pozyskanie informacji przez siłykoalicyjne. Stosują zatem ciszę radiową podczasorganizowania zasadzek i oczekiwania w nich naprzeciwnika, a także w czasie innych form atakowaniaprzemieszczających się kolumn bądź baz.Usiłują również wprowadzać ISAF w błąd przezprzekazywanie fałszywych komunikatów w przekonaniu,że zostaną one odebrane przez sojuszniczesiły. Informacje przechwycone z nasłuchu rozmówpartyzantów powinny być analizowaneprzede wszystkim w kontekście możliwości prowadzeniaprzez nich działań oraz pogłębiania wiedzyo ich TTPs.System ubezpieczeń. Są to pasy (rejony) z użytymiIEDs oraz stanowiska ogniowe bądź posterunkiobserwacyjne, które służą do ochrony obszarówzajmowanych przez partyzantów.Wkomponowane są często w system ognia bronistrzeleckiej i granatników przeciwpancernych,rozmieszczonych w sposób ustopniowany w głąbstanowisk ogniowych (niekiedy nawet w bunkrachwystępujących na niektórych obszarach). Jednakżebunkry nie zawsze są obsadzane, aby nie tworzyćstereotypów.Partyzanci wykorzystują swoich informatorów(często osoby cywilne) do uruchomienia miejscowych,tzw. partyzanckich sił szybkiego reagowania,do podjęcia akcji bądź wzmocnienia sił, któreznalazły się w kontakcie ogniowym z pododdziałamiISAF (zaatakowania zatrzymanego przezIED pododdziału ogniem broni strzeleckieji RPG). Należy mieć na uwadze, że pasy ubezpieczeńz ustawionymi IEDs mogą być tak usytuowanejak pola minowe lub być rozproszone. Jest małoprawdopodobne, by ubezpieczany rejon był duży(na przykład, by miał powierzchnię kilometrakwadratowego), ale zostanie prawdopodobnieutworzony w celu ochrony miejsca przebywaniapartyzantów lub ich szkolenia, istotnej dla nichdrogi lub innego ważnego punktu kluczowego.Przeciwdziałanie inwigilacji. Partyzanci znająi rozumieją zasady użycia siły (ROE – Rulesof Engagement) ISAF, i jednocześnie wciąż poszukująw nich słabych punktów, które moglibywykorzystać do efektywniejszej realizacji swoichcelów. Broń i amunicję umieszczają zwyklew specjalnie przygotowanych kryjówkach, pozwalającychtym, którzy są nieuzbrojeni, na poruszaniesię bez kłopotów po okolicy bez wzbudzaniapodejrzeń. Będą również używać dziecijako żywych tarcz, by chronić podłożony IED lubnie wzbudzać podejrzeń podczas przenoszeniabroni. Ci, którzy podkładają IED, są świadomizagrożenia, jakie wynika z wszechobecnej inwigilacji(zwłaszcza z powietrza), będą zatem skracaćczas wykonywania zadania, robiąc przy tymczęste przerwy w celu uniknięcia wykrycia. Partyzancisą przekonani, że mają wyjątkowe zdolnoścido widzenia w nocy i dlatego starają siędziałać właśnie o tej porze doby.ManewrDogodnie położone pod względem geograficznymobszary nie zawsze są tożsame z tzw. dogodnąbazą, czyli odpowiednio nastawioną do ich działańludnością cywilną, która – jak powszechnie wiadomo– jest kluczem do partyzanckiej strategii.W związku z tym często będą opuszczać dogodniepołożony dla nich teren (niekiedy w obawie przedwejściem do niego sił ISAF) i prowadzić działaniamające na celu wywarcie silnego wpływu na miejscowąludność i zastraszenie jej.Obecność partyzantów w określonym tereniebędzie odzwierciedlać nastawienie afgańskiej ludnoścido ISAF i ANSF – mieszkańcy będą przejawiaćstrach przed obecnością sił koalicyjnychlub nie będą angażować się w przedsięwzięcia organizowaneprzez nie, jeżeli ulegli zastraszeniuprzez partyzantów. Wraz ze wzrostem zaangażowaniaISAF i ANSF charakterystyczne będziezmniejszanie wpływu partyzantów na lokalną społeczność,a nawet prawdopodobnie dojdzie do tego,że będzie ona pomagać w identyfikacji naprzykład IED.Oznaki zbliżającego się ataku partyzantów mogąbyć następujące:– kobiety i dzieci w pośpiechu opuszczają wioskęlub pole (fot. 2);– żołnierze ANA (Afghan National Army) zaobserwowaliludzi pochodzących z innego regionuAfganistanu (różniących się, na przykład,szczegółami ubioru);– kobiety, dzieci i ludzie starzy poruszają sięw przeciwnym kierunku niż mężczyźni, którzy sąw wieku pozwalającym im walczyć;114 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plBy umieć przeciwdziałaćINNE ARMIEFot. 1. Zniszczenie przez siły koalicyjne IED powoduje poszukiwanie innych sposobów ustawiania improwizowanychurządzeń wybuchowych przez partyzantów.– zwierzęta hodowlane znajdują się w dzieńw zagrodach;– z meczetu przez głośniki są podawane komunikatyzawierające wezwanie do modlitwy (pozagodzinami normalnego czasu na nią) lub emitowanajest muzyka;– na określonych częstotliwościach radiowychgrana jest muzyka (np. przed zasadzką lub atakiem);– żołnierze ANA są w podwyższonym stanie gotowości(oni dobrze potrafią „czytać” teren i środowiskooraz wyczuwają atmosferę zagrożenia);– znaleziono lub zaobserwowano lustra używanedo przekazywania sygnałów;– zmienił się kolor dymu wylatującego z komina.Obrona manewrowa. Doświadczone grupy partyzantówsą zdolne do prowadzenia silnej obronymanewrowej z wykorzystaniem utworzonychpasów przeszkód z uzbrojonymi lub nieuzbrojonymiIEDs. W ten sposób obrona jest realizowanazwykle na głębokość systemu bunkrów wykonanychw rejonach, gdzie przewidywane jestdziałanie sił koalicyjnych. W tych rejonach partyzanciczęsto urządzają pułapki, co sprawia, żeżołnierze ISAF zmuszeni są do wielokrotnegoprzeszukiwania tych umocnień. Taka taktyka jeststosowana przez siły przeciwne koalicji w początkowejfazie ich działania jako przeciwwaga ofensywnychdziałań ISAF w celu zyskania na czasiei uzyskania tzw. świadomości taktycznej orazustalenia zakresu działań sił koalicyjnych.Natomiast mniej doświadczone grupy partyzantóworaz te, które dysponują ograniczoną ilością amunicji,zawężają swoje działania do nękających ataków,z zamiarem szybkiego zerwania kontaktuogniowego z siłami koalicyjnymi. Taki sposób postępowaniajest obserwowany w kolejnych fazach ichreagowania na działania zaczepne sił koalicyjnych.Atak (tzw. standardowy). Generalną zasadą aktywnościpartyzantów jest poszukiwanie sposobów,które pozwolą im uniknąć bezpośredniegostarcia, chyba że będą przekonani, iż w konkretnejsytuacji mają przewagę i osiągną sukces podczaskontaktu ogniowego. Jednakże uporczywiei z wielkim zaangażowaniem będą bronić kluczowychdla nich obiektów lub ważnych miejsc w terenie,wykorzystując do tego celu między innymirozbudowane pasy obrony z rozmieszczonymiw nich IEDs oraz stosując takie działania, któreFOT. us dod2012/02przegląd wojsk lądowych115

Zakładka: kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plINNE ARMIEBy umieć przeciwdziałaćfot. 2. Ludność cywilna, w tym dzieci, jestpapierkiem lakmusowym wskazującym na obecnośćpartyzantów w danym rejonie.FOT. adam roik/combat camera – doszw efekcie mają doprowadzić do zadania znaczącychstrat siłom koalicyjnym.Na szczeblu taktycznym w początkowych fazachkontaktu będą prowadzić ogień trwający około2–3 minut, usiłując oskrzydlić patrol. Najczęściejbędzie w tym uczestniczyć kilka drużyn składającychsię z około pięciu partyzantów każda,mogących otwierać na krótko ogień z dobrze przygotowanychstanowisk ogniowych, usiłując wciągnąćISAF/CF (wzdłuż przygotowanych dróg) dookreślonych stref śmierci, gdzie zazwyczaj będąumieszczone zamaskowane IEDs.Partyzanci mają tendencję do podejmowaniaprób oskrzydlenia lub okrążenia patroli. Zmniejszenienasilenia ognia w walce będzie oznaczać,że właśnie ją podejmują. Do kontaktów ogniowychbędzie dochodzić z nimi zwykle wówczas,gdy przygotowali zasadzkę. Ich działania możnazdefiniować następująco: strzel i odskocz. Licząbowiem na to, że w ten sposób uda im się wciągnąćw nią patrol. Podczas prowadzenia ognia najczęściejwystępują parami. Wykorzystują równieżstrzelców wyborowych, ale nie są oni najwyższejklasy specjalistami, chociaż znane są przykłady,że jeden strzelec był zdolny do prowadzenia celnegoognia do kilku celów.Zasadzki. Partyzanci, zwłaszcza ci bardziejdoświadczeni lub o radykalnych poglądach, jakimisą zazwyczaj zagraniczni bojownicy, sązdolni do wykonywania zasadzek w kształcie litery„L” i prowadzenia długotrwałej walki ogniowejz dobrze rozmieszczonych stanowisk ogniowych.Działania prowadzone w stycznościz siłami koalicyjnymi (Troops-in-Contact –TICs) mogą być intensywne i trwać nawet kilkagodzin. Będą one zmierzać do stworzenia kolejnymgrupom partyzantów możliwościniszczenia pododdziałów ISAF lub nawet śmigłowców,jeżeli zostaną użyte.Wywieranie wpływu na działania sił koalicyjnych.Wyparcie partyzantów z jednego obszarunie oznacza, że nie będą prowadzić aktywnychdziałań w innym. Ich celem będzie przeciwdziałaniesiłom, z którymi mieli już wcześniej kontakt,w jednej z następujących sytuacji:– w walce z wykorzystaniem ognia pośredniegoi bezpośredniego do ostrzeliwania obiektówstałych;116 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plBy umieć przeciwdziałaćINNE ARMIE– w zasadzkach oraz podczas kompleksowychataków z użyciem IEDs;– podczas nękających ataków na patrole ISAFi ANSF (Afghan National Security Forces) orazkolumny logistyczne.Ataki na statki powietrzne. Partyzanci coraz lepiejrozumieją zagrożenia związane z uderzeniamiwykonywanymi przez ISAF z powietrza.W miarę możliwości na bieżąco starają się dokonywaćanaliz prawdopodobnych stref i punktówdziałania oraz lądowania statków powietrznychi przygotowywać się jak najlepiej do przeciwdziałaniaich aktywności. Progres nastąpił równieżw dziedzinie użycia środków przeciwlotniczychi tzw. rurowych IEDs. Partyzanci nie tylko zrozumielizasady prowadzenia działań lądowychprzez CF, lecz także są w stanie ocenić prawdopodobnekorytarze przelotu lotnictwa i zorganizowaćw odpowiednich miejscach stanowiskaogniowe (pasy obrony z wykorzystaniem IEDs)lub zasadzki.Zachowanie siły bojowej. Partyzanci szukająmożliwości zachowania swojej siły bojowej przezrotowanie bojowników, jak również angażowaniedoświadczonych zagranicznych partyzantów,zwłaszcza do działań poprzedzających wejściedo walki miejscowych grup. Dlatego trzeba miećświadomość, że poziom wyszkolenia bojownikówbiorących udział w walce może być dośćzróżnicowany.Prowadzenie ataków bezpośrednich. Partyzancibędą wykorzystywać wiedzę i doświadczeniezdobyte w otwartym terenie również do prowadzeniabezpośredniej walki w terenie zabudowanym.Będą, na przykład, atakować kordony, używającbroni strzeleckiej i RPG oraz granatów.W swoich działaniach, w celu zamaskowania pozycji,mogą ukrywać się na polach uprawnych wokółterenu zabudowanego (np. w łanach zbóż). Powykonaniu ognia szybko się wycofają. Ten sposóbdziałania może służyć również do wciągnięciażołnierzy ISAF w przygotowaną zasadzkęogniową lub w miejsce, gdzie znajdują się przygotowane,odpalane przewodowo, IEDs (fot. 3).Ataki samobójcze. Zagrożenie związane z zamachamisamobójczymi (Suicide ImprovisedExplosive Devices – SIEDs) nie jest ściśle ograniczone.Najbardziej rozpowszechnione jest naobszarach zurbanizowanych, gdzie dana osobamoże wmieszać się w tłum i przemieszczać w dowolnymkierunku (Freedom of Manoeuvre –FoM). Zamachowiec samobójca działa najczęściejw towarzystwie mentora (mentorów), który będziego cały czas obserwował i wspierał w przypadku,gdyby nie był w stanie zdetonować ładunkulub gdyby urządzenie uległo uszkodzeniu.Dobrze wyszkolony zamachowiec będzie zdolnyprzedostać się blisko określonego celu, nie będącwykryty, co zapewni dużą liczbę ofiar lub sporezniszczenia. Zdarzają się przypadki, że młodzież,a nawet dzieci wykonują tego typu zadania.Atak z wykorzystaniem samochodu pułapki (SuicideVehicle Bourne IED – SVBIED) może byćprzeprowadzony w całym obszarze odpowiedzialności,w każdego rodzaju terenie, który jest dostępnydla pojazdu. Platformą do przewiezieniamateriałów wybuchowych jest nie tylko i wyłączniepojazd mechaniczny. Do tego celu mogą byćużyte zwierzęta, zaprzęgi konne, rowery, a nawettaczki. Pozwolą na zastosowanie większych ilościmateriałów wybuchowych niż jeden zamachowiecsamobójca byłby w stanie unieść samodzielnie.Typ pojazdu będzie odpowiedni do terenui najprawdopodobniej wtopi się w otaczające tło.Ataki samobójcze są skierowane przede wszystkimprzeciwko ważnym celom na dużych zurbanizowanychobszarach. Mogą to być, na przykład,budynki rządowe lub sił bezpieczeństwa. Nie wykluczato możliwości ich przeprowadzenia na bazypatrolowe, punkty kontrolne na pojazdach (VehicleCheck Points – VCPs) lub patrole, aleochotnicy do wykonania ataków samobójczych –osoba niosąca ładunek lub kierujący pojazdemz materiałami wybuchowymi – nie są „trwonieni”przez partyzantów do niszczenia celów, doczego mogą zastosować konwencjonalne metodyterrorystyczne. Ostatnio odnotowano zwiększenieliczby ataków z wykorzystaniem SIEDs, gdy nadarzałasię okazja do zaatakowania pożądanychobiektów, takich jak na przykład VCPs. Podczassamobójczego ataku partyzanci najczęściej używająkilku rodzajów broni strzeleckiej, RPG orazgranatów przeznaczonych do „związania” patrolulub wciągnięcia go w obszar śmierci, zanimSIED lub SVBIED zostaną zdetonowane. Zanotowanokilka przypadków, gdy zamachowcy sa-2012/02przegląd wojsk lądowych117

Zakładka: kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plINNE ARMIEBy umieć przeciwdziałaćFot. 3. Mina pułapkagotowa do odpaleniadrogą radiowąFOT. bogusław politowskimobójcy zaniechali ataków na planowane celew wyniku zaostrzenia procedur bezpieczeństwastosowanych przez siły koalicyjne. Nie można jednakwykluczyć, że SIED lub SVBIED zostanązdetonowane w pierwszej kolejności w celu zabicianajbliżej znajdujących się osób. Tego typu atakisą wykonywane również na budynki rządowelub hotele oraz publiczne obiekty użytkowaneprzez obcokrajowców.Kompleksowe ataki. Są to zazwyczaj kombinacjewielu działań prowadzonych w sytuacjach,w których partyzanci mogą zadać jak największestraty przeciwnikowi. Wykorzystują wówczas różnorodnepunkty ogniowe oraz systemy uzbrojeniai IEDs. Konieczny jest jednak udział w nich dowódcóworaz dobrze wyszkolonych bojowników,znających teren oraz TTPs pododdziałów sił koalicyjnych.Różnorodne IEDs odpalane przez zamachowcasamobójcę (Victim Operated IEDs – VOIEDs)są umieszczane w najbardziej wrażliwych punktach(skrzyżowania dróg, często uczęszczane miejscaw terenie zabudowanym lub zurbanizowanymitp.). Przygotowana przez partyzantów zasadzkabędzie uruchamiana, kiedy patrol, na który byłazastawiona, znajdzie się w dogodnym miejscu lubsam spowoduje uaktywnienie urządzenia. Ogieńz broni strzeleckiej (Small Arms Fire – SAF) będzieprowadzony z różnych punktów. Jego intensywnośćmoże się zmniejszać, gdy partyzanci będąwykonywać manewr w celu uniemożliwienialub utrudnienia wzmocnienia wojsk ISAF lubprzybycia lotniczego wsparcia. IEDs będą rozmieszczoneprawdopodobnie również na potencjalnychdrogach wycofania partyzantów i zdetonowanepo ich ominięciu przez bojowników.Pozycje pozorne i IEDs są stosowane przez partyzantówdo wywołania reakcji sił koalicyjnychi wymuszenia wykonania przez nich konkretnegomanewru. Ich intencją jest kanalizowanie ruchupatroli w strefy śmierci lub w miejsca ustawieniaIEDs.Używanie ludzi jako tarcz. Partyzanci są gotowido używania ludności cywilnej jako tarcz. Stosująten typ ochrony własnych sił zazwyczaj wówczas,gdy znajdują się w trudnej sytuacji obronnej. Najczęściejukrywają się za kobietami i dziećmi i prowadząogień z relatywnie bezpiecznych pozycji.Wiedzą bowiem, że ISAF nie zaakceptuje cywilnychofiar. Znane są przypadki, kiedy partyzanciprowadzili ogień między nogami dzieci oraz wykorzystywalije do rzucania w górę piasku i ziemi118 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plBy umieć przeciwdziałaćINNE ARMIEw celu zamaskowania błysków pojawiających sięw lufach podczas strzelania.„Ludzkie tarcze”, zwłaszcza dzieci, biegały wokółpartyzantów, umożliwiając im wycofanie sięz zagrożonego miejsca oraz dalsze swobodne poruszaniesię. Dzieci stanowią także ich bezpośredniąochronę, gdy bojownicy biorą je na ręce i poprostu niosą przed sobą. Partyzanci czują się bezpiecznitak długo, jak długo dzieci są międzynimi a żołnierzami sił koalicyjnych. Dorośli równieżzmuszani są często do przebywania w obrębieswoich posesji w celu powstrzymania żołnierzyISAF przed wykonaniem ataku na teren zabudowanydo czasu, kiedy partyzanci się nie ukryją. Zamiaremtego typu działań jest między innymi próbaspowodowania cywilnych ofiar, które zostanąwyeksponowane przez partyzancką propagandę.Słabości. Nie wszystkie partyzanckie TTPs sąrównie skuteczne. Bojownicy mają zazwyczaj jeszczejeden plan działania na wypadek, gdyby tegopierwszego nie można było zrealizować. Słaby jestpoziom wyszkolenia strzelców wyborowych, którzynie są zbyt skuteczni. Mają ponadto kłopotyz dostawami amunicji do broni strzeleckiej, dlategoczęsto ograniczają czas kontaktów ogniowych.Działania wywierające wpływPartyzanci prowadzą tzw. działania wywierającewpływ w celu pozyskania wsparcia i zaufaniacywilnej ludności. Będą, na przykład, szukać sposobówwykorzystania incydentów, w wyniku którychśmierć ponieśli cywile, a o których możnaoskarżyć ISAF. Będą również nękać i zastraszaćlokalną ludność, chcąc zmusić ją do lojalnościi wsparcia.Działania wywierające wpływ mogą polegaćna mordowaniu ludności cywilnej, która zostałaoskarżona o współpracę z siłami koalicyjnymi orazprzedstawicielami oficjalnego rządu w Kabulu.Cywile mogą być również porywani, a za ichuwolnienie partyzanci będą pobierać wysoki haracz.Mogą również prowadzić propagandę podczaspiątkowych kazań oraz „doręczając nocne listy”.W razie znalezienia zagubionego (porzuconego)lub zdobytego w walce wyposażenia ISAFbędą je nosić na pokaz.Celem takich działań jest zastraszanie cywilnejludności oraz osłabianie morale żołnierzy sił koalicyjnych.Służyć temu będzie pokazywaniezwłok tych cywilów, którzy zostali zabici zawspółpracę z rządem Islamskiej Republiki Afganistanu(Government of the Islamic Republic ofAfghanistan – GIRoA) i siłami koalicyjnymi. Należypamiętać, że muzułmanie zawsze mają nadzieję,że zostaną pochowani szybko po śmierci,więc ten sposób postępowania z ciałami możez jednej strony zastraszyć miejscową ludność,z drugiej zaś zrazić ją do partyzantów.Drogi uzupełniania dostaw. Afgańscy bojownicymają elastyczne linie komunikacji służąceuzupełnianiu dostaw uzbrojenia, amunicji i innychmateriałów z różnych źródeł. Te uzupełnieniaprzenikają do Afganistanu z zagranicy, a następniedo różnych prowincji wieloma różnymidrogami. Zazwyczaj są transportowane w małychzamaskowanych paczkach. Trzeba przy tympamiętać, że duże ilości środków bojowych pozostałyz czasów radzieckiej okupacji (miny,amunicja itd.) i są teraz wykorzystywane do konstruowaniaIEDs.Tempo uzupełniania dostaw. Partyzanci wiedząz doświadczenia, że po przeprowadzeniu dużejakcji (działań defensywnych lub ofensywnych)będą mieć niedobory uzbrojenia i środków bojowych,zwłaszcza amunicji. Jednak są w staniew dość krótkim czasie zorganizować uzupełnieniedostaw.Dystrybucja amunicji. Uzbrojenie i amunicjasą dystrybuowane w małych ilościach, by zapobiecewentualnej utracie większej ich ilości w wynikudziałań prowadzonych przez ISAF. Podobniefabryczki produkujące IEDs działają na małąskalę i są porozrzucane w terenie w dużej odległościod siebie. Używanie zamiennie uzbrojeniaw kilku punktach ogniowych może wywołać wrażenie,że jest go więcej niż w rzeczywistości.Oczywiste jest to, że będzie trwał nieustający wyścigpartyzantów i sił ISAF w modyfikacji TTPs,jednak nie powinniśmy mieć wątpliwości, że tosiły koalicyjne dzięki profesjonalnym umiejętnościomoraz nowoczesnemu uzbrojeniu i sprzętowiwojskowemu ostatecznie wyjdą z tych „zawodów”zwycięsko.•Autor jest absolwentem WSOWPanc (1986) i AON (1995). Służyłm.in. w 24 pcz (20 DPanc), w 9 pz i 6 BKPanc (12 DZ).W 2010 r. odszedł do rezerwy. Pracuje w DWLąd.2012/02przegląd wojsk lądowych119

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plfelietonWodzowie, stratedzy i taktycy(1893–1982)Generał dywizjiZygmunt Piotr Bohusz-SzyszkoUczestnik pierwszej wojny światowej wyróżnił się w kampaniiwrześniowej. W walkach o Narwik pierwszy z Polaków starł sięz Niemcami po klęsce 1939 roku. Współorganizował Armię Polskąna Wschodzie oraz II Korpus Polski, który uczestniczył w kampaniiwłoskiej, w tym w bitwie o Monte Cassino.Urodził się 19 stycznia 1893 rokuw Chełmie. Ojciec był oficeremarmii rosyjskiej. W 1907 rokumusiał przerwać naukę w gimnazjum,gdyż ojciec został przeniesiony służbowodo Irkucka. Po ukończeniu w 1911 Korpusu Kadetóww Pskowie oraz w 1913 Wyższej SzkołyOficerskiej w Moskwie pełnił funkcję dowódcyplutonu w rosyjskim 12 Pułku Grenadierów.Udział w wojnachNa front wyruszył z pułkiemw 1914 roku. W czasie walkzostał czterokrotnie ranny. Jesieniąnastępnego roku dostałsię do austriackiej niewoli,z której udało mu się uciec.Od listopada 1916 roku służyłw stopniu porucznika w IIBrygadzie Legionów Polskich.W lutym 1918 został internowanyprzez Austriaków na Węgrzech.Zwolniony po czterechmiesiącach otrzymał przydział do1 Pułku Polskiej Siły Zbrojnej.W listopadzie tegoż roku w stopniukapitana uczestniczył w rozbrajaniuNiemców w Warszawie.W wojnie polsko-bolszewickiejwalczył w 2 Dywizji Piechoty Legionówjako dowódca kompaniii batalionu. Od lutego 1919 roku dowodził w stopniumajora 2 Kowieńskim Pułkiem Strzelcówwchodzącym w skład 2 Dywizji Witebsko-BiałoruskiejWP. Uczestniczył w walkach z bolszewikamina Wileńszczyźnie, Podlasiu i Mazowszu.Podczas obrony Płocka został ranny. Nie zrezygnowałjednak z walki i wziął udział w kontrofensywiesierpniowej 1920 roku.Generał dywizji Zygmunt PiotrBohusz-SzyszkoW czasiepokojuOd lutego do września1921 major Z. Bohusz--Szyszko był oficeremsztabu 19 Dywizji Piechoty(19 DP). W październikurozpocząłstudia w Szkole SztabuGeneralnego (od 1922roku Wyższa SzkołaWojenna) w Warszawie.Po jej ukończeniuw 1923 jako oficerdyplomowany otrzymałprzydział do OddziałuV Sztabu Generalnego.Od maja1925 do lipca 1926roku był szefem OddziałuV w biurzeŚcisłej Rady Wo-FOT. nac120 przegląd wojsk lądowych 2012/02

Zakładka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.plWodzowie, stratedzy i taktycyfelietonjennej, a od maja 1929 jako podpułkownik pełniłfunkcję I oficera w Inspektoracie Armii.W marcu 1931 roku został zastępcą dowódcy58 pp w Poznaniu. We wrześniu przeniesiono godo Korpusu Ochrony Pogranicza (KOP) na stanowiskodowódcy Pułku „Głębokie”. W lutym 1934już jako pułkownik dyplomowany został wyznaczonyna zastępcę dowódcy KOP.W sierpniu 1938 roku objął stanowisko dowódcypiechoty dywizyjnej w 1 Dywizji Piechoty Legionóww Wilnie, a w sierpniu następnego rokuzostał przeniesiony na takie same stanowiskodo 16 DP w Armii „Pomorze” w Grudziądzu.Wrzesień 19392 września został dowódcą 16 DP, która walczyław Grupie Operacyjnej „Wschód” gen. bryg. MikołajaBołtucia (Armia „Pomorze”). Tocząc ciężkiewalki z Niemcami, Dywizja cofała się spodGrudziądza w kierunku na Włocławek, a następnieŁowicz zajęty już przez Niemców. Podporządkowanadowódcy Armii „Poznań” wzięła udziałw dniach 9–18 września w bitwie nad Bzurą, ponoszącciężkie straty. Zaledwie z dwiema kompaniamipiechoty pułkownik przedarł się do Warszawy,by wziąć udział w jej obronie. Po kapitulacjistolicy 28 września uniknął niemieckiej niewoli.Na obcej ziemiPrzez Węgry dotarł w styczniu 1940 roku doFrancji. W obozie Coëtquidan sformował SamodzielnąBrygadę Strzelców Podhalańskich(SBSP), której miano użyć w składzie korpusuekspedycyjnego do pomocy Finlandii zaatakowanej30 listopada 1939 roku przez ZSRR. Dorealizacji tego planu nie doszło, ponieważ Finlandiazawarła 13 marca 1940 roku pokój z Rosjanami.Jednak 9 kwietnia rozpoczęła się niemieckaoperacja „Weserübung” – atak na Norwegię.Aliancki korpus ekspedycyjny, a w jego składzieSBSP, wysłano na pomoc Norwegom. W taki sposóbBrygada dowodzona przez gen. bryg. Bohusza-Szyszkęjako pierwsza polska jednostka poklęsce wrześniowej starła się pod Narwikiemz Niemcami 7 maja 1940 roku i z powodzeniemwalczyła do 3 czerwca ze strzelcami górskimi generałaDietla.Ze względu na sytuację we Francji Korpus,a z nim SBSP w dniach 3–8 czerwca 1940 rokuwycofano do tzw. reduty bretońskiej, gdzie Brygadazostała rozbita. Jej pozostałości wraz z dowódcąewakuowano do Wielkiej Brytanii.Od września 1940 do sierpnia 1941 roku generałbył komendantem Centralnego Obozu WyszkoleniaI Korpusu Polskich Sił Zbrojnychw Crawford.W wyniku uzgodnień dokonanych w Moskwiezaczęto formować polskie jednostki wojskowew ZSRR. Bohusz-Szyszko sformował w Tockoje7 Dywizję Piechoty.Od marca do października1942 rokubył szefem sztabu ArmiiPolskiej w ZSRR.Po ewakuacji polskiegowojska z tegokraju na BliskiWschód został dowódcą5 KresowejDywizji Piechoty. Odczerwca 1943 rokupełnił funkcję zastępcygenerała Andersa, dowódcy II Korpusu Polskiego.Na tym stanowisku odbył całą kampanięwłoską 1944–1945 roku: od walk obronnych nadSangro, przez bitwę o Monte Cassino i zdobycieAnkony. W kwietniu 1945 roku, zastępując generałaAndersa, dowodził Korpusem w jego ostatniejbitwie o zdobycie Bolonii. W czerwcu tegożroku otrzymał stopień generała dywizji. Zostałodznaczony Złotym i Srebrnym Krzyżem OrderuWojennego Virtuti Militari.Po wojnie do 1947 roku służył w Polskim KorpusiePrzysposobienia i Rozmieszczenia. Po demobilizacjiosiadł w Londynie. Brał udział w życiuemigracji, zajmował się publicystyką historyczną.Był czynny w działalności organizacjikombatanckich. Zmarł 20 czerwca 1982 rokuw Londynie. Na życzenie generała urna z jegoprochami spoczęła na cmentarzu Wojskowym naPowązkach w Warszawie.Pozostawił po sobie wydane w 1942 roku wspomnieniaWrześniowym szlakiem.Po podpisaniu układuSikorski–Majski generał zostałwysłany na czele PolskiejMisji Wojskowej w sierpniu1941 roku do ZSRR.płk dypl. w st. spocz. Zygmunt Czarnotta•2012/02przegląd wojsk lądowych121

Przegląd Wojsk Lądowych (The Land Forces Review)Dear Readers,the opening article in this issue is by the chief of anti-aircraft defense inthe Land Forces who writes about anticipated changes in this branch ofthe armed forces by 2022. He further outlines directions for developmentof new generation equipment and modernization of means of warfare.NATO Lessons Learned, a system introduced in the Polish Armed Forcesat the beginning of 2012, is the subject of the following article. Theauthors discuss the process of data management and how to useexperience, implemented accordingly to the documents being in forcein NATO armies. Next article is about creating such a system at the brigadeand battalion level, and appointing S-3 officer and NCO commander’sassistant to perform related tasks, followed by the analysis of anyimperfections or errors made in the process of training to prevent them from re-occurring in the future.The author of the following article shares his experience and knowledge about the use of simulatorsin anti-aircraft training. He further presents his proposal regarding training of troops with missiles andartillery equipment.Another article features a specificity of organizing anti-aircraft defense groups defending Polish coasts.Much attention is devoted to the issue of anti-aircraft ambushes and activities of wandering troops.About skillful crossing of water obstacles by contamination reconnaissance troops write the authorsof another article. They also provide some system solutions regarding the issue which have alreadybeen introduced in the chemical troops in the Land Forces.Next article is about modern reserves system for effective task implementation in crisis situationin Poland. The system, owing to the fact that all legal decisions related to its functioning can be madeby economy minister, should reduce any red-tape difficulties related to the procedure of opening thereserves. Introduced solutions are in compliance with international conditions for activities undertakenby Poland as the EU and NATO member.Last but not least is the article about organization and redeployment of logistics military columns,specifically in the Polish army. The author relates to recent changes in the structures of the Inspectoratefor Armed Forces Support.We hope that our readers will find the remaining articles equally interesting.Enjoy reading!Editorial StaffTłumaczenie: Anita KwaterowskaWarunki zamieszczania pracMateriały (w wersji elektronicznej) do „Przeglądu Wojsk Lądowych” prosimy przesyłać na adres: Wojskowy InstytutWydawniczy, Aleje Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa lub przeglad-sz@zbrojni.pl. Opracowanie musi być podpisaneimieniem i nazwiskiem z podaniem stopnia wojskowego i tytułu naukowego. Należy również podać numery: NIP,PESEL, dowodu osobistego oraz konta bankowego, a także dokładny adres służbowy, prywatny i urzędu skarbowegooraz numer telefonu, datę i miejsce urodzenia, jak również imiona rodziców. Ponadto należy dołączyć zdjęciez aktualnym stopniem wojskowym. W przypadku braku wymaganych danych nie będziemy mogli opublikować danegomateriału. Instytut przyjmuje materiały opracowane w formie artykułów. Ich objętość powinna wynosić ok. 13 tys.znaków (co odpowiada 4 stronom kwartalnika). Rysunki i szkice należy przygotować zgodnie z wymaganiami poligrafii(najlepiej w programie Ilustrator lub Corel), zdjęcia w formacie tiff lub jpeg – rozdzielczość 300 dpi. Należy podaćźródła, z których autor korzystał przy opracowywaniu materiału. Niezamówionych artykułów Instytut nie zwraca.Zastrzega sobie przy tym prawo do dokonywania poprawek stylistycznych oraz skracania i uzupełniania artykułówbez naruszania myśli autora. Autorzy opublikowanych prac otrzymają honoraria według obowiązujących stawek.Oryginalne rysunki i zdjęcia zakwalifikowane do druku honoruje się oddzielnie.

NUMER 2 | 2012 | przegląd wojsk lądowych