Wpływ leków na wyniki badań laboratoryjnych Analityka Medyczna V
Wpływ leków na wyniki badań laboratoryjnych Analityka Medyczna V
Wpływ leków na wyniki badań laboratoryjnych Analityka Medyczna V
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Oz<strong>na</strong>czanie cholesterolu dawniej metoda Burchard’aStężenie sodu – zmniejszają:aspiry<strong>na</strong> (7%) – nie obniża met. enzymat. metoda enzymatycz<strong>na</strong> (oksydaza(.cholesterolowa/perokskwas askorbinowy (20-(35%Oz<strong>na</strong>czanie trójglicerydów metoda enzymatycz<strong>na</strong>hydroksymocznik(niez<strong>na</strong>cznie) metronidazol Przez działaniemoczopędne:kwas etakrynowy,furosemid,tiazydy,triamtaren,spironolakton,mannitol Przez zatrzymanie wody:poch. sulfonylomocznika,wazopresy<strong>na</strong>Stężenie sodu – zwiększająprzez zatrzymanie sodu i wody:Stężenie sodu – zwiększająsteroidy a<strong>na</strong>boliczne,androgeny,kortykosteroidy,diazoksyd,guanetydy<strong>na</strong>,metyldopa,estrogeny,doustne środki antykoncepcyjne,fenylbutazon,oksyfenbutazon przez wpływ <strong>na</strong>ka<strong>na</strong>liki nerkowe:klonidy<strong>na</strong>,metoksyfluran,tetracykli<strong>na</strong> przez mieszanymechanizm działania:chlorek amonu,chlortalidon,dichlorfe<strong>na</strong>midStężenie wapnia – zwiększająStężenie wapnia – zmniejszają:przez wpływ <strong>na</strong> wchłanianiez przewodupokarmowego:witami<strong>na</strong> Dsole wapnialaktozaPrzez wpływ <strong>na</strong> resorpcjęz kości:witami<strong>na</strong> D,hormony tarczycyPrzez wpływ <strong>na</strong> resorpcjęzwrotną w nerkach:witami<strong>na</strong> D,hormon przytarczycdiuretyki sodowePrzez wpływ <strong>na</strong>wchłanianie zprzewodupokarmowego:leki przeczyszczające,sole magnezu,zwiazki alkalizujące,Przez wpływ <strong>na</strong> resorpcjęz kości:kortykosteroidy,kalcytoni<strong>na</strong>Przez wpływ <strong>na</strong> resorpcjęzwrotnąw nerkach:kortykosteroidy,acetazolamid4
Stężenie wapnia – zmniejszają:Przez antagonizm hormo<strong>na</strong>lny:kortykosteroidy,leki przeciwdrgawkowePrzez wpływ <strong>na</strong> syntezę albumin:doustne środki antykoncepcyjne,estradiolGlukoza we krwi(30-94%) adre<strong>na</strong>li<strong>na</strong>(48%) chlorpromazy<strong>na</strong>(6%) doustne środki antykoncepcyjne(52%) deksametazon(10-45%) tiazydykortykosteroidy(29%) Indometacy<strong>na</strong>(20%) loperamidmetoprolol (13%)(2-38%) salbutamolfenytoi<strong>na</strong>Glukoza we krwiOz<strong>na</strong>czanie glukozy we krwimet. enzymatycz<strong>na</strong> oksydaza/peroksydazainsuli<strong>na</strong>doustne leki przeciwcukrzycowe,(24-72%) paracetamolsalicylanysteroidy a<strong>na</strong>boliczne (9%)(11-14%) cymetydy<strong>na</strong>(15%) furosemidkwas etakrynowy(5-13%) kwas askorbinowykwas gentyzynowy (2-(20%lewodopa (zależne od(dawki(3-8%) metyldopa(8%) aminofe<strong>na</strong>zon(4%) aspiry<strong>na</strong>(5%) indometacy<strong>na</strong>(4%) ketoprofenizoniazydPASmetronidazolparacetamolkofei<strong>na</strong><strong>Wpływ</strong> <strong>leków</strong><strong>na</strong> wynik badania moczuZmia<strong>na</strong> koloru moczu Niebieskozielo<strong>na</strong> metronidazol, arbutyn, błękitmetylenowy, triamteren, kreozot, gwajakol,amitryptyli<strong>na</strong>(ryboflawi<strong>na</strong> żółta flawonoidy (vit B2- żółtopomarańczowa salazopiry<strong>na</strong>, fe<strong>na</strong>cety<strong>na</strong> żółto zielo<strong>na</strong> tymol zielo<strong>na</strong>- cymetydy<strong>na</strong>, indometacy<strong>na</strong>, propofol,prometazy<strong>na</strong> żółtobrązowa nitrofutantoi<strong>na</strong>, fe<strong>na</strong>zopirydy<strong>na</strong>,5
Interferencja kwasu askorbinowegoz testami paskowymi do moczuLeki i hemostaza leukocyty krew bilirubi<strong>na</strong> azotyny glukozaPłytki krwi ↓Małopłytkowości „centralne” NLPZ diuretyki digoksy<strong>na</strong> amoiodaron chinidy<strong>na</strong> nitroglicery<strong>na</strong> prokai<strong>na</strong>mid doustne lekiprzeciwcukrzycowe penicyliny cefalosporyny sulfo<strong>na</strong>midy hepary<strong>na</strong> sole zlota leki przeciwprądkowe lekiprzeciwpadaczkowe Leki mielosupresyjne– arabinozyd cytozyny– cyklofosfamid– busulfan– MTX– 6-merkaptopury<strong>na</strong> tiazydowe leki moczopędne estrogeny (długo stosowane)Małopłytkowości „obwodowe”(mech. immunologiczny) hepary<strong>na</strong> chinidy<strong>na</strong> sulfo<strong>na</strong>midy sole złotaCzynność płytek zaburza:(ASA) kwas acetylosalicylowy(klopidogrel Tienopirydyny (tiklopidy<strong>na</strong>, paracetamol salicylan sodu salicylan choliny Antybiotyki beta-laktamowe– penicyli<strong>na</strong>– karbenicyli<strong>na</strong>– ampicyli<strong>na</strong>– cefalosporyny7
Czynnośćpłytek zaburza:Fibrynogen ↓ stężenia Antagoniści receptora płytkowego GP IIb/IIIa– abcyksymab– tirofiban– eptifibatyd– lamifibanu ok. 1% leczonych wywołują małopłytkowość fenobarbital streptoki<strong>na</strong>za uroki<strong>na</strong>za L-asparagi<strong>na</strong>za(ATIII) Antytrombi<strong>na</strong> IIIAntykoagulanty doustne środkiantykoncepcyjne L-asparagi<strong>na</strong>za hepary<strong>na</strong> (duże(dawki podczas leczeniasterydamia<strong>na</strong>bolicznymi Hepary<strong>na</strong> (i<strong>na</strong>ktywator protrombiny)obec<strong>na</strong> w próbce „przeszkadza”w wyko<strong>na</strong>niu wielu <strong>badań</strong> <strong>laboratoryjnych</strong> środki unieczynniające heparynę:siarczan protaminybłękit toluidynowyAntykoagulanty Streptoki<strong>na</strong>za, uroki<strong>na</strong>za (aktywatoryplazminogenu) hamują proces wykrzepianiasurowicy uniemożliwiając wyko<strong>na</strong>nie wielu<strong>badań</strong> <strong>laboratoryjnych</strong> dodanie do próbki trombiny pozwala uzyskaćsurowicęMałopłytkowośc indukowa<strong>na</strong> heparynąHeparin-induced thrombocytopenia-HIT Najczęściej 5-15 dzień terapii Obniżenie liczby PLT > 60% Wykluczenie innych przyczyn Obecność autoprzeciwciał przeciw kompleksowihepary<strong>na</strong>- czynnik płytkowy4 Powikłania zakrzepowe w ukłdzie żylnymi tętniczym Dotyczy 2,6% pacjentów gdy hepary<strong>na</strong>niefrakcjonowa<strong>na</strong> i 0,2% gdy hepary<strong>na</strong>drobnocząsteczkowa8
Wskaźnik „4T”oce<strong>na</strong> prawdopodobieństwa wystąpienia HIT Thrombocytopenia Thrombosis Timing In the absence of Their expla<strong>na</strong>tionsPrzykład 55 letni mężczyz<strong>na</strong> został przyjęty do szpitalaw celu leczenia zakrzepicy żył głębokich.Po tygodniu podawania heparynyPLT 50 000/µl.Test uwalniania serotoniny – dodatni (laboratoryjnywykładnik HIT)Najbardziej typowy przebieg kliniczny HIT. Jed<strong>na</strong>z <strong>na</strong>jpowazniejszych reakcji immunologicznychzwiązanych ze stosowaniem <strong>leków</strong>.Hepary<strong>na</strong> i FT4 Pacjenci otrzymujący dożylnie heparynę mająz<strong>na</strong>cznie podwyższone stężenie FT4 w surowicykrwi. Przyczy<strong>na</strong>: hepary<strong>na</strong> uwalnia lipazę lipoproteinowąi lipazę wątrobową z <strong>na</strong>błonka <strong>na</strong>czyń Enzymy te in vivo lub in vitro powodują uwalnianieFFA, które wypierają FT4 z połączeń z białkamiwiążącymi.Przykład Stopień zwiększenia stężenia FT4 jest zależny odtego, w jakim czasie od podania heparyny zostałapobra<strong>na</strong> próbka krwi i od tego w jakim czasie popobraniu krwi zostało wyko<strong>na</strong>ne oz<strong>na</strong>czenie(vitro (lipoliza in Stężenie FT4 wzrasta o 171% w próbkachpobranych 2-6 h po podaniu heparyny Zalecane jest pobieranie krwi co <strong>na</strong>jmniej po 10h odostatniej dawki heparyny i wyko<strong>na</strong>nie a<strong>na</strong>lizy do 24hOpis przypadku:Mężczy<strong>na</strong>, l.66, przyjęty do szpitala z powodu zawrotów głowy, zaburzeniapołykania i mowy. W historii choroby obturacyjne zapalenie oskrzeli, cukrzyca,niedowład połowiczny w <strong>na</strong>stepstwie udaru mózgu. Leki: dipirydamol,glibenklamid, inhalacje z salbutamolu. Podano heparynę dożylniew pierwszym dniu po przyjęciu. Trzeciego dniau pacjenta stwierdzono tachykardię (puls 110/min) i łagodną egzoftalmię.TSH 5,4 mIU/L (0,4 - 4,5 mIU/L); FT4> 83 pmol/L (9,6-17,1 pmol/L);FT3 19,0 pmol/L(4,3-7,5 pmol/L); wynik testu stymulacji TSH za pomocą TRHbył prawidłowy. Po 15 dniach pacjent odzyskał mowę i zdolność połykania,został wypisany ze szpitala. Wyko<strong>na</strong>no badania kontrolneTSH 5,5 mIU/L, FT4 17 pmol/LJaka jest przyczy<strong>na</strong> z<strong>na</strong>cznego zwiększenia stężenia FT4podczas leczenia heparyną?Clinical Chemistry 2000,46(9), 1395-1400Leki wpływające <strong>na</strong> ↑TSH i ↑TSHpo TRH metoklopramid sulfapirydy<strong>na</strong> chlorpromazy<strong>na</strong> haloperidol lit klomifen jod związki kontrastowezawierające jod iużywane do <strong>badań</strong>Rtg.9
Leki wpływajace <strong>na</strong> ↓TSH i ↓TSHpo TRHLeki wpływające <strong>na</strong> ↑stężenia TBG glikokortykoidy L-DOPA pinozyd fentolami<strong>na</strong> cyproheptady<strong>na</strong> somatostaty<strong>na</strong> opiaty bromokrypty<strong>na</strong> klofibrat salicylany trijodotyroni<strong>na</strong> tyroksy<strong>na</strong>. estrogeny, doustne środki antykoncepcyjne klofibrat opiaty fluorouracyl fenotiazyd perfe<strong>na</strong>zy<strong>na</strong> heroi<strong>na</strong>.Leki wpływające <strong>na</strong>↓ stężenia TBG lub hamowaniewiązania T3 i T4 przez TBGTrijodotyroni<strong>na</strong> całkowita (T3)↓stężenia glikokortykoidy(dawki (duże androgeny sterydy a<strong>na</strong>boliczne L-asparagi<strong>na</strong>za hormon wzrostu hepary<strong>na</strong> salicylany difenylhydantoi<strong>na</strong> penicylami<strong>na</strong> pochodnesulfomocznika.(T3 propranolol (hamowanie konwersji T4 do propylotiouracyl (hamowanie syntezy hormonów(T3 tarczycy i hamowanie konwersji T4 do glikokortykoidy (hamowanie uwalniania TSH i(T3 konwersji T4 do amiodaron kontrasty używane w Rtg, beta-blokery(T3 fenytoi<strong>na</strong> (zwiększenie degradacji estrogenyKompetycyjne hamownie połączeńT3 i T4 z TBG fenytoi<strong>na</strong> karbamazepi<strong>na</strong> furosemidGwałtowny ↑ stężenia FT4, <strong>na</strong>stępnie ↓stężeniaFT4 w mechanizmie sprzężenia zwrotnegoKortyzol w moczu↑stężenia 50% „kortyzolu” w moczu stanowi kortyzolresztę stanowią związki sterydowe o podobnej strukturzewchodzące w reakcje immunochemiczne podobnie jakkortyzol syntetyczne a<strong>na</strong>logi glikokortykoidów (prednizolon,(prednizon(transkortyny estrogeny (↑stęż. amfetami<strong>na</strong> kofei<strong>na</strong> (może spowodować zwiększenie stężenia(50% koryzolu <strong>na</strong>wet o10
Kortyzol ↓ stężeniaHormon adrenokortykotropowy(ACTH) Przewlekłe leczenie:ACTHglikokortykoidami ↑ stężeniainiekcje ACTHmetyrapon(Metopiron)Insuli<strong>na</strong> (hipoglikemia(poinsulinowa ↓stężeniaglikokortykoidymetadonAldosteronTestosteron ↑stężeniadezoksykortonfludrokortyzontrylostanmetyrapon ↓stężeniahepary<strong>na</strong>sympatykolityki Gdy>40nmol/l(Norma: 0,4-3,0 nmol/l)istnieje duże(prawdopodobieństwoegzogennego pochodzeniatestosteronu (ewentual<strong>na</strong>suplementacja) - guzywydzielające testosteron sąbardzo rzadkieTesty ciążowe - fałszywie dodatnie Leki zawierające hCG(zwykle podawane(iniekcjach w leki przeciwdepresyjne.Prolakty<strong>na</strong> (PRL) ↑stężenia estrogeny,doustne środki antykoncepcyjne chlorpromazy<strong>na</strong>, sulpiryd imiprami<strong>na</strong> poch. fenotiazyny haloperidol IMAO rezerpi<strong>na</strong>, aldomet metoklopramid, cymetydy<strong>na</strong> opiaty, metadon.11
Prolakty<strong>na</strong> (PRL) ↓stężeniaHormon wzrostu (GH) ↑stężenia bromokrypty<strong>na</strong> ergotami<strong>na</strong> L-DOPA glukagon ACTH wazopresy<strong>na</strong> estrogeny klonidy<strong>na</strong> propranolol noradre<strong>na</strong>li<strong>na</strong>,dopami<strong>na</strong>, serotoni<strong>na</strong> bromokrypty<strong>na</strong> antagoniści dopaminy(L-DOPA) argini<strong>na</strong> Insuli<strong>na</strong>(hipoglikemia)Hormon wzrostu (GH) ↓ stężeniaŚrodki podane choremu w celachdiagnostycznych progesteron glikokortykoidy fentolami<strong>na</strong> izoproterenol metysergid poch. fenotiazyny somatostaty<strong>na</strong> środki kontrastowe (zawierające związanyorganicznie Jod ) stosowane w diagnostyceradiologicznej zwiększają zawartość białekzawierających Jod (czas oddziaływaniaróżny, <strong>na</strong>wet do roku)mogą powodować <strong>na</strong>d- lub niedoczynnośćtarczycyŚrodki podane choremu w celachdiagnostycznychŚrodki podane choremu w celachdiagnostycznych Próba z bromsulfoftaleiną-zmia<strong>na</strong> wyniku składu białek krwi-fałszywie dodatni wynik moczu <strong>na</strong> obecność(sodu ciał ketonowych (met. z nitroprusydkiem Obciążenie tolbutamidem ↓stężenia K i FFA obciążenie glukozą ↑stężenia K, Mg,fosforanów12
Testy <strong>na</strong> obecność<strong>na</strong>rkotykówLeki powodujące fałszywie dodatniwynik testu <strong>na</strong> obecnośćAMP/MET(Tussipect) efedry<strong>na</strong> pseudoefedry<strong>na</strong> (Sudafed, Cirrus, Zyrtec-D,Grypostop Mix, Acatar Acti-Tabs, Modafen,(Gripex Zatoprom, fenylopropanolami<strong>na</strong>(Adipex) fentermi<strong>na</strong> benzfetami<strong>na</strong> (Didrex)(Segan selegili<strong>na</strong> (Apo-Selin, Jumex,Leki powodujące fałszywie dodatniwynik testu <strong>na</strong> obecność opiatów kodei<strong>na</strong> (Ascodan, Solpadine, EfferalganCodeine, Talvosilen forte, syrop sosnowy(złożony dekstrometorfam (Acodin 300, DexaPini,(Gripex Tussidex, Grypostop, ofloksacy<strong>na</strong> (Tarivid), cyprofloksacy<strong>na</strong>(Ciprinol, Cipronex, Proxacin), levofloksacy<strong>na</strong>Leki powodujące fałszywie dodatni wyniktestu <strong>na</strong> obecność barbituranówi benzodiazepin NLPZ (Niesteroidowe leki przeciwzapalne)– fenoprofen– IbuprofenWyniki fałszywie ujemne oz<strong>na</strong>czania<strong>na</strong>rkotyków w moczu Obecność salicylanów w moczu↓syg<strong>na</strong>ł EMIT (Syva)interferencja z NADH przy λ = 340 nm– amfetami<strong>na</strong>– barbirurany– benzodiazepiny– kokai<strong>na</strong>– fencyklidy<strong>na</strong>– ka<strong>na</strong>binoidy– opiatyKomputerowa baza danychDLE Drug-Laboratory EffectWobec stale rosnącej liczby <strong>leków</strong> oraz zwiększającejsię liczby metod i <strong>badań</strong> <strong>laboratoryjnych</strong> możliwośćwpływu <strong>leków</strong> <strong>na</strong> <strong>wyniki</strong> <strong>badań</strong> <strong>laboratoryjnych</strong> jestogrom<strong>na</strong>, a problem tego rodzaju interakcji pozostajeotwarty i pełne jego objęcie jest niemożliwe bezkomputerowej bazy danych.13
Kod DLE składa się z 9 cech opisujących<strong>na</strong>stępujące aspekty1. Rodzaj efektu2. Droga podania leku3. Kierunek i siła działania4. Stopień dokumentacji5. Płeć6. Wiek7. Początek działania leku8. Czas działania po odstawieniu9. Z<strong>na</strong>czenie kliniczneZ<strong>na</strong>czenie ma: wielkość dawki okres stosowania leku osobnicza wrażliwość droga podania leku interferencja leku z pożywieniem kumulacja lekuSkutki nieuwzględnieniawpływu <strong>leków</strong> <strong>na</strong> <strong>wyniki</strong> <strong>badań</strong><strong>laboratoryjnych</strong>:Elimi<strong>na</strong>cja błędów Niezrozumiały wynik Nieprawidłowa interpretacja wynikubadania Niewłasciwe rozpoz<strong>na</strong>nie Niepotrzeb<strong>na</strong> dalsza diagnostyka Zwiększenie kosztów leczenia 1. Udosko<strong>na</strong>lenia metodyczne 2. Przeprowadzenie <strong>badań</strong> przed leczeniem lubjezeli w czasie leczenia to wybranie właściwejpory przy pobraniu materiału gdy stężenie lekuw ustroju jest <strong>na</strong>jmniejsze.14
Rola diagnosty laboratoryjnego <strong>Wpływ</strong> <strong>leków</strong> powinien być zawszeuwzględniony przy interpretacji wyniku,szczególnie wyniku nieoczekiwanego. Zafałszowany wynik nie zawsze odbiegaod zakresu wartości referencyjnych.15
Change language