wrzesien-2016-wybrane

Recommendations

Info

z kraju Ochrona sygnalistów w środowisku pracy Wiem, ale czy powiem... Ostatnio w mediach, debatach publicznych, publikacjach pojawia się dyskusja na temat konieczności ochrony sygnalistów w środowisku pracy. Kim są sygnaliści, jaka jest ich rola i czy zjawisko to dotyczy także Służby Więziennej? Sygnalista, określany też mianem demaskatora, donosiciela w dobrej wierze, ujawniacza, to polskie tłumaczenia angielskiego terminu „whistleblower”, który w dosłownym tłumaczeniu oznacza osobę dmuchającą w gwizdek. Określenia tego używa się w stosunku do kogoś, kto ujawnia informacje na temat kwestii zagrażających interesowi publicznemu w kontekście stosunków pracowniczych, reaguje na nieprawidłowości, takie jak mobbing, korupcja, łamanie praw człowieka, nierówne traktowanie, zachowania nieetyczne w miejscu pracy. Można by powiedzieć: uczciwy pracownik postępujący zgodnie z prawem. Niestety, nie jest to jednoznaczne i proste. I tak jak „whistleblowing” wydaje się bardzo potrzebny, tak też w wielu obszarach jest szczególnie trudny i ryzykowny. Wielu sygnalistów długo dojrzewa do decyzji o ujawnieniu nieprawidłowości, rozważając argumenty „za” i „przeciw”. Mając świadomość reakcji społecznych, odwetowych ze strony pracodawcy lub środowiska zawodowego dużo osób nieprawidłowości nigdy nie zgłosi. Pracownik, który zwraca uwagę na złe funkcjonowanie organizacji i głośno mówi o działaniach mogących przedstawić instytucję w nieprzychylnym świetle, z oczywistych względów naraża się na negatywną reakcję pracodawcy. Wobec możliwości, jakimi dysponuje organizacja, sygnalista znajduje się najczęściej na z góry przegranej pozycji. Dlatego tak ważne jest stworzenie mechanizmów, które pozwoliłyby ograniczyć osobiste ryzyko ponoszone przez jednostki alarmujące o nieprawidłowościach. Zmowa milczenia Każda organizacja mając wypracowane sposoby wychwytywania sygnałów o nadużyciach od pracowników i odpowiednio na nie reagując, zyskuje potężne narzędzie ostrzegania o wewnętrznych zagrożeniach i możliwość podjęcia działań naprawczych na odpowiednio wczesnym etapie. Uzyskanie informacji o potencjalnych nieprawidłowościach od człowieka znajdującego się wewnątrz danej organizacji pozwala na zapobiegnięcie ich negatywnym skutkom, gdy zostaną ujawnione na zewnątrz. Niestety, nie zawsze instytucja jest zainteresowana rzetelnym i uczciwym postępowaniem, w praktyce część organizacji świadomie decyduje się na działanie nielegalne czy nieetyczne. W takiej sytuacji trudno liczyć na to, żeby wewnętrzna interwencja pracownika zaniepokojonego tym, co się dzieje, spotkała się z przychylną reakcją. A współpracownicy? Niewątpliwie część osób na poziomie deklaracji przyjmuje, że aktywna postawa wobec nadużyć w miejscu pracy zasługuje na aprobatę i pochwałę. W praktyce jednak stereotypy dotyczące osób ujawniających nieprawidłowości wydają się wciąż silnie zakorzenione w świadomości społecznej, a w środowisku nadal funkcjonują takie sformułowania, jak kapuś, zdrajca, szpicel. Dochodzi do tego źle pojęta solidarność zawodowa, która często utrudnia bądź uniemożliwia przerwanie groźnych zachowań w środowisku. Tego typu „braterstwo” w służbie Amerykanie nazywają niebieską zmową milczenia (ang. the blue wall of silence). Postępowanie sygnalistów naraża ich ponadto na zarzut łamania różnych reguł: prawa pracy (bo postępują „nielojalnie” wobec przełożonych i zatrudniającego ich podmiotu), kodeksów zawodowych (jeśli te nakazują rozstrzyganie zarzutów za pomocą korporacyjnych czy urzędowych procedur i zabraniają „wynoszenia” sprawy poza własne środowisko), chroniących informacje poufne i tajemnice (gdy dochodzi do ich ujawnienia) czy dobre imię i cześć jednostki (kiedy ujawniane informacje negatywnie wpływają na wizerunek danej osoby). Decyzja o zasygnalizowaniu nieprawidłowości może wiązać się z rozmaitymi konsekwencjami, zarówno prawnymi, jak i społecznymi. Sygnalista może spotkać się z ostracyzmem środowiskowym, współpracownicy mogą się od niego odwrócić. Może zostać ukarany dyscyplinarnie, w skrajnych przypadkach nawet zwolnieniem z pracy. Podmiot, w którego działaniu demaskator ujawnił nieprawidłowości, może wystąpić przeciwko niemu na drogę sądową, oskarżając go o zniesławienie, pomówienie czy też naruszenie dóbr osobistych. Co więcej, zbyt ostra reakcja pracodawcy może wywołać tzw. efekt mrożący w stosunku do wszystkich pracowników, którzy w przyszłości będą się bali wypowiadać jakąkolwiek krytykę w obawie przed negatywnymi konsekwencjami. Stopniowane działanie Na niektórych sygnalistach z uwagi na wykonywany przez nich zawód ciąży obowiązek zachowania w tajemnicy informacji uzyskiwanych przy okazji wykonywania zawodu. Obowiązek ten może wynikać z przepisów ustawy oraz przy- Od 2008 r. Fundacja Batorego prowadzi działania służące zwiększeniu ochrony prawnej sygnalistów, czyli osób, które działając w dobrej wierze i w trosce o dobro publiczne, ujawniają nieprawidłowości lub zachowania nieetyczne w miejscu pracy lub środowisku zawodowym, narażając się na mobbing, utratę pracy czy marginalizację zawodową. Podejmuje inicjatywy na rzecz wzmocnienia statusu sygnalisty w postępowaniu karnym i jego ochrony na gruncie prawa pracy. Monitoruje postępowania sądowe z udziałem sygnalistów, uczestnicząc w posiedzeniach sądu w charakterze obserwatora społecznego (na podstawie art. 61 Kodeksu postępowania cywilnego lub art. 90 Kodeksu postępowania karnego) i przedstawiając przed zakończeniem postępowania swoje stanowisko w sprawie (tzw. amicus curiae). Wskazuje możliwe kierunki zmian ustawowych dające sygnalistom gwarancje bezpieczeństwa. Obecnie skupia się na działaniach rzeczniczych, zmierzających do wprowadzenia w Polsce regulacji dających większą ochronę sygnalistom, a także na działaniach informacyjnych i edukacyjnych, zmierzających do zmiany społecznego nastawienia wobec sygnalistów. 20 FORUM PENITENCJARNE NR 9 (220) WRZESIEŃ <strong>2016</strong>
jętego na siebie zobowiązania. Ujawnienie lub wykorzystanie informacji, z którą sygnalista zapoznał się w związku z pełnioną funkcją, stanowi przestępstwo. W sytuacji, gdy sygnalista jest funkcjonariuszem publicznym, ujawniając osobie nieuprawnionej informację niejawną o klauzuli „zastrzeżone” lub „poufne” albo informację, którą uzyskał w związku z wykonywaniem czynności służbowych, a której ujawnienie może narazić na szkodę prawnie chroniony interes, podlega on karze pozbawienia wolności do lat 3. Obrona przed zarzutem naruszenia tajemnicy zawodowej wymaga od sygnalisty przede wszystkim wykazania, że dana informacja nie była objęta tajemnicą zawodową. Nawet jeśli ujawnianie nieprawidłowości, a tym bardziej nadużyć, służy ogólnemu dobru, sygnaliście nie zawsze wolno od razu zwrócić się do opinii publicznej. Również on działa w ramach pewnego rygoru prawnego i musi stopniować swoje postępowanie. Jak twierdzi Europejski Trybunał Praw Człowieka, sygnalista, aby skorzystać z ochrony, powinien w pierwszej kolejności przekazać informacje o nieprawidłowościach przełożonemu lub innej właściwej władzy bądź organowi. W praktyce więc informacje o nieprawidłowościach powinny najpierw trafiać do władz podmiotu, którego nieprawidłowości dotyczą. W tym celu należy skorzystać z wewnętrznych procedur informowania o nieprawidłowościach (jeżeli takie istnieją). Jeśli zaś dostrzeżone braki dotyczą instytucji publicznych, należy kolejno powiadomić właściwą jednostkę nadrzędną, w ostateczności odpowiednie ministerstwo, a także Najwyższą Izbę Kontroli. Dopiero po bezskutecznym wyczerpaniu wszystkich takich sposobów zwrócenia uwagi na dostrzeżony problem o sprawie można powiadomić media i opinię publiczną. Do wdrażania wewnętrznych procedur sygnalizowania nieprawidłowości pracodawców zachęca m.in. Transparency International, rekomendując, by tego typu procedury były bezpieczne (np. anonimowe), łatwo dostępne, gwarantowały rzetelne, niezależne i mieszczące się w rozsądnym czasie sprawdzenie zgłoszonych informacji. Ponadto procedury te powinny mieć wbudowany mechanizm monitorowania wyników danego zgłoszenia, a także ich funkcjonowania. Podnoszenie świadomości Jak w każdej instytucji i organizacji, konieczność sygnalizowania nieprawidłowości istnieje również w Służbie Więziennej. „Whistleblowing” nie jest formalnie określony żadnym zarządzeniem. Obecnie osoby decydujące się zgłosić nieprawidłowości w miejscu pełnienia służby, mogą zwrócić się do pełnomocnika Dyrektora Generalnego Służby Więziennej ds. korupcji i pełnomocnika Dyrektora Generalnego Służby Więziennej ds. ochrony praw człowieka i równego traktowania. Przypadki mobbingu, dyskryminacji i molestowania można zgłosić do funkcjonujących w każdej jednostce organizacyjnej komisji ds. relacji w środowisku służby i pracy (obecnie trwają prace nad aktualizacją „Zarządzenia w sprawie zabiegania i przeciwdziałania zjawisko mobbingu, dyskryminacji i mo- Przydatne strony internetowe: Sygnalista.pl Nik.gov.pl Pip.gov.pl Hfhr.pl Antykorupcja.gov.pl lestowania w Służbie Więziennej”, zakładającego powołanie komisji antymobbingowych w Centralnym Zarządzie Służby Więziennej i okręgowych inspektoratach Służby Więziennej). Każdą nieprawidłowość w postępowaniu innych funkcjonariuszy powinno się też zgłosić swoim przełożonym. Aby funkcjonariusze Służby Więziennej adekwatnie reagowali na nieprawidłowości i żeby przełamywać „zmowę milczenia”, konieczne jest przeprowadzenie odpowiednich szkoleń. Na zaproszenie Komendy Głównej Policji, Służba Więzienna przyłącza się do wspólnego opracowania programu spotkań edukacyjnych przeznaczonych dla funkcjonariuszy, które podniosą świadomość na temat potrzeby sygnalizowania potencjalnych nieprawidłowości w kontakcie z zatrzymanymi i osadzonymi. Elżbieta Krakowska zdjęcie Piotr Kochański FORUM PENITENCJARNE NR 9 (220) WRZESIEŃ <strong>2016</strong> polecamy W otoczeniu pułków zabójców Na rynku wydawniczym ukazała się książka płk. w stanie spoczynku Andrzeja Kucharza „I skończyłem w więzieniu. Wspomnienia naczelnika słynnego kryminału”, opisująca życie za murami Zakładu Karnego nr 1 w Strzelcach Opolskich. Więzienie powstało w latach 1885- -1889. Obowiązywał w nim rygor milczenia, skazani przebywali w pojedynczych celach. Zakład funkcjonował jak dobrze prosperujące przedsiębiorstwo, dając pracę wszystkim osadzonym. Autor rozpoczął służbę w strzeleckiej jednostce w 1969 r. – już w innej epoce, jednak nie mniej ciekawej. W trakcie 31 lat przeszedł wszystkie szczeble służbowej hierarchii od strażnika do naczelnika. Przeżył wiele niezwykłych sytuacji, wysłuchał wielu przejmujących opowieści, przeczytał wiele tomów akt i poruszających życiorysów. Trafił na bunt więźniów i uczestniczył w jego tłumieniu. Opisuje, jak byli uzbrojeni funkcjonariusze i z czego skazani robili bomby działające jak napalm. Widział kto walił służbowymi butami w bramę. Dzięki jego książce poznajemy więzienne sylwetki m.in. „trójcy” z Alei Szucha, „Krwawego Franka”, handlarza ludźmi, współtwórcy „Bolka i Lolka”, aktora Jerzego Nasierowskiego, a także wybitnych opozycjonistów. Dowiadujemy się m.in. kto hodował jedwabniki i czemu było to ważne dla UB, dlaczego dziennikarka wzięła ślub z góralem skazanym za zabójstwo, z jakiego powodu rosyjski oficer nie chciał wyjść z więzienia. Oraz o splatających się losach bohaterów, reformach Franciszka Piątkowskiego (pedagoga i animatora kultury, od połowy 1956 r. zastępcy naczelnika Centralnego Więzienia w Strzelcach Opolskich), które pozwoliły na rozwój szkolnictwa, teatru, zespołu muzycznego, gazety więziennej „Prześwit”, kroniki i radiowęzła. O buntach i ucieczkach więźniów, a także o jedynym chyba w Polsce buncie funkcjonariuszy. O pierwszych bezdozorowych widzeniach w grudniu 1959 r. O koncertach Anny German i zespołu jazzowego Zbigniewa Namysłowskiego. I jeszcze o tym, kogo swym patronatem objęli skazani. Andrzej Kucharz barwnie, lekko, z poczuciem humoru pokazuje zmieniającą się więzienną rzeczywistość. „I skończyłem w więzieniu” to książka, do której jeszcze nie raz wrócę. Maria Sodomirska 21
Page 1 and 2: 9 Wrzesień 2016 nr 220, rok XIX IS
Page 3 and 4: spis treści 9 Wrzesień 2016 r. TE
Page 5 and 6: temat miesiąca: edukacja osadzonyc
Page 7 and 8: Nazywa pan więzienie przy Rakowiec
Page 9 and 10: niania pracowników zza muru przez
Page 11: jeden dzień w... recydywistek prze
Page 15 and 16: czekają na artystę. Jeden z męż
Page 17 and 18: W wydanym w kwietniu tego roku rozp
Page 19: na sportowo O Wstęgę Dyrektora Ge

wrzesien-2016-wybrane

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?