شو من؛
2326714
2326714
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
اروپا<br />
صفحه | 28 شماره | 18 دی 95<br />
MEHR NEWSAGENCY<br />
مروری بر رفتارها و اهداف ترکیه در عراق و سوریه<br />
فرزاد فرهادی<br />
سیاست خارجی ترکیه طی چند سال<br />
گذشته در قبال عراق و سوریه از صرف<br />
مشکالت به مرحله خصمانه رسیده که<br />
این موضوع نگاه بیشتر ناظران امور منطقه<br />
خاورمیانه را به خود معطوف کرده است.<br />
رفتارهای ترکیه در عراق و سوریه در برهه<br />
کنونی نگاه تحلیلگران منطقه را به خود<br />
مشغول کرده است. سیاست ترکیه در<br />
قبال منطقه در دوره حزب عدالت و توسعه<br />
سیاستی بر اساس تکیه بر قدرت نظامی<br />
بوده است.<br />
با وجود اینکه ترکیه به رشد اقتصادی<br />
باالیی در مقایسه با دیگر ک<strong>شو</strong>رهای منطقه<br />
دست پیدا کرده و از ک<strong>شو</strong>رهای مهم از نظر<br />
اقتصادی تبدیل شده است و دهها شرکت<br />
در ک<strong>شو</strong>رهای منطقه دارد اما اقتصاد این<br />
ک<strong>شو</strong>ر در خدمت سیاست خارجی آن نبوده<br />
است بلکه قدرت نظامی، ستون سیاست<br />
خارجی آن وتعاملش با ک<strong>شو</strong>رهای منطقه<br />
را تشکیل داده است.<br />
همزمان با شروع بهار عربی در برخی<br />
ک<strong>شو</strong>رهای منطقه، ترکیه سیاست های<br />
سازنده ای در این باره اتخاذ نکرد و به<br />
نوعی نقش حامی گروهای مسلح را بازی<br />
کرد. در سوریه از سیاست دوستی با نظام<br />
سوریه و همکاری با آن در موضوعات<br />
منطقه ای دست برداشت.<br />
این در شرایطی بود که قبال همکاری قوی<br />
میان دو ک<strong>شو</strong>ر به ویژه در زمینه بازرگانی<br />
و اقتصادی وجود داشت و سوریه »عبداهلل<br />
اوجاالن« رهبر »پ ک ک« را در سال<br />
۱۹۹۸ از اراضی خود اخراج کرده بود.<br />
از زمان شروع ناآرامی های سوریه در سال<br />
۲۰۱۱، ترکیه به بزرگترین دشمن سوریه<br />
تبدیل شد و عزم خود را برای سرنگونی<br />
نظام سوریه جزم کرد. این ک<strong>شو</strong>ر، اراضی<br />
خود را برای قاچاق سالح و ورود افراد<br />
مسلح باز کرد و بر اساس گزارش رسانه<br />
ها؛ به محلی برای عبور و مرور گروههای<br />
مسلح و ایجاد بحران در سوریه تبدیل شد.<br />
این ک<strong>شو</strong>ر تا آنجا پیش رفت که یک<br />
جنگنده روسی را در سال ۲۰۱۵ در سوریه<br />
هدف قرار داد و زمینه ساز بحران میان<br />
مسکو و آنکارا شد؛ هر چند که در نهایت با<br />
عقب نشینی ترکیه و عذرخواهی و پرداخت<br />
غرامت به روسیه و تعهد درباره بازخواست<br />
عامالن حادثه، موضوع فیصله پیدا کرد.<br />
ترکیه از توافق سال ۱۹۸۲ با رژیم بعث<br />
عراق درباره تعقیب کُردها تا عمق بیست<br />
کیلومتری خاک هر کدام از دو ک<strong>شو</strong>ر<br />
بیشترین بهره برداری را کرده است به<br />
ویژه که صدام به علت جنگ با ایران<br />
امکان اقدام نظامی در داخل خاک ترکیه<br />
را نداشت.<br />
پس از آن جنگ صدام ضد کویت بود که<br />
عراق را در معرض تنگناهای بسیاری قرار<br />
داد و منطقه ممنوعه پروازی ایجاد شد و<br />
ترکیه با استفاده از این شرایط به اقدامات<br />
خود در عمق خاک عراق ادامه داد. با<br />
وجود تغییر رژیم در عراق در سال ۲۰۰۳<br />
و تغییرات ویژه ای که اساس توافق سال<br />
۱۹۸۲ را از بین می برد؛ اما ترکیه همچنان<br />
بر اجرای توافق اصرار کرد.<br />
با مطرح شدن داعش در سال ۲۰۱۴<br />
ترکیه از این شرایط برای پیشبرد اهداف<br />
خود بهره جُ ست. همواره در رسانه ها<br />
از وجود همکاری نفتی با داعش سخن<br />
گفته شد. در سال ۲۰۱۵ ترکیه روی به<br />
دخالت نظامی مستقیم در عراق آورد و در<br />
منطقه »بعشیقه« در استان نینوا در شمال<br />
عراق نیرو وارد کرد. بهانه ترکیه، آموزش<br />
نیروهای موسوم به حشدالوطنی و نیز<br />
درخواست اقلیم کردستان عراق و »اثیل<br />
النجیفی« استاندار سابق نینوا بود.<br />
این بهانه نادرست است زیرا سند و<br />
قانون اساسی عراق اجازه نمی دهد که<br />
اقلیم کردستان عراق یا استاندار، چنین<br />
درخواستی کند و خواستار حضور نیروهای<br />
خارجی در عراق <strong>شو</strong>د.<br />
پس از مدتی ترکیه از عزم خود برای<br />
مشارکت در آزادسازی موصل و جنگ با<br />
داعش سخن گفت. جنگ کالمی میان<br />
دو ک<strong>شو</strong>ر تشدید شد زیرا از سویی مقامات<br />
عراقی بر مخالفت با هر گونه دخالت<br />
خارجی در عملیات موصل تاکید می<br />
کردند و از سوی دیگر ترکیه بر مشارکت<br />
اصرار داشت.<br />
عملیات موصل شروع شد و ادامه دارد<br />
و نیروهای ترکیه در بعشیقه به محاصره<br />
نیروهای شرکت کننده در عملیات<br />
موصل درآمدند و نتوانستند کاری انجام<br />
دهند و ترکیه برای اینکه نگاه ها از<br />
بن بستی که بدان گرفتار شده بود<br />
منحرف سازد اقدام به استقرار نیرو در<br />
مرز با عراق کرد.<br />
اما چرا ترکیه به عراق و سوریه توجه دارد؟<br />
چرا ترکیه به عراق و سوریه توجه دارد؟<br />
پاسخ این است که اوضاع این دو ک<strong>شو</strong>ر<br />
یعنی سوریه و عراق و هر رخداد سیاسی<br />
و نظامی در آنها بر ترکیه تاثیر گذار است.<br />
بحران سوریه و عراق دارای تبعات ژئو<br />
سیاسی منطقه ای است.<br />
به اعتقاد تحلیلگران امور خاورمیانه،<br />
ترکیه سیاست طمع ورزی را دنبال<br />
می کند. ترکیه فشارهای انگلیس را<br />
عامل دست برداشتن ترکیه از موصل و<br />
شمال سوریه می داند و مقامات آنکارا<br />
از پیوندهای قلبی و تاریخی و فرهنگی<br />
با موصل و مناطقی که به زعم آنها<br />
در مرزهای جغرافیایی کنونی ترکیه<br />
نیستند سخن می گویند.<br />
ناظران امور بر این باورند که ترکیه به<br />
دنبال برقراری روابط با اقلیم کردستان<br />
عراق به ویژه حزب دموکرات کردستان<br />
است و اگر فرصتی پیدا کند از گل آلود<br />
کردن روابط میان اربیل و دولت مرکزی<br />
عراق دریغ نمی کند.<br />
ترکیه به دنبال ممانعت از حضور پ ک<br />
ک در شمال عراق است. در واقع جدای<br />
از بحث طمع ورزی و سرزمین های دور<br />
افتاده از ترکیه که مقامات ترک بیان می<br />
کنند؛ موضوع به تالش ترکیه برای مقابله<br />
با پ ک ک و اتحاد دموکراتیک کُرد سوریه<br />
مربوط می <strong>شو</strong>د. ترکیه مایل نیست که<br />
نیروهای کُرد سوری که در حال حاضر<br />
در اطراف »الرقه« سوریه با داعش می<br />
جنگند قدرت پیدا کنند تا هسته اولیه<br />
یک منطقه کردنشین را در مرزهای ترکیه<br />
ایجاد کنند.<br />
بخشی از اقدامات و ماجراجویی های<br />
اردوغان در سوریه و عراق نیز به تالش<br />
های وی برای جلب رضایت پان ترکیسم<br />
های ترکیه مربوط می <strong>شو</strong>د و اینکه وی در<br />
حال مقدمه چینی برای همه پرسی درباره<br />
ساختار نظام این ک<strong>شو</strong>ر بر اساس ریاست<br />
جمهوری است.<br />
آنچه ترکیه در زمینه مشارکت در عملیات<br />
موصل تاکنون به دست آورده، عمال هیچ<br />
بوده است زیرا حشدالشعبی در حال ادامه<br />
عملیات در »تلعفر« است و عملیات در دیگر<br />
جبهه ها را نیز به خوبی پیش می برد و<br />
ترکیه تاکنون نتوانسته است نظر عراقی ها<br />
را برای مشارکت در این عملیات به دست<br />
آورد.<br />
به اعتقاد تحلیلگران، ترکیه در تحوالت<br />
عراق نقش مهمی ندارد و آنقدر هم ابزار<br />
برای پیشبرد اهداف خود ندارد و از سویی،<br />
بستر و پایگاه مردمی خاصی هم در اختیار<br />
ندارد. ترکیه عموما بیشتر نقش منفی ایفا<br />
می کند تا اینکه گره ای از مشکالت عراقی<br />
ها باز کند. ترکیه از هر منطقه ای در عراق<br />
حمایت کرده است جز ویرانی و آوارگی<br />
و کشتار برای مردمان آن منطقه چیز<br />
دیگری به ارمغان نیاورده است.<br />
ترکیه به جای دخالت در امور سوریه<br />
و عراق و ایفای نقش منفی می تواند<br />
نقش موثر و مثبتی در مبارزه با تروریسم<br />
ایفا کند و به این دو ک<strong>شو</strong>ر در پشت سر<br />
گذاشتن بحران هایی که با آن دست و<br />
پنجه نرم می کنند، سهیم باشد.<br />
ادامه این سیاست ها به نفع ترکیه نیست<br />
زیرا عراق و سوریه بازار بزرگی برای<br />
شرکت های بین المللی از جمله ترکیه<br />
ای پس از پایان بحران در آن می توانند،<br />
باشند. با توجه به نقش کنونی ترکیه، این<br />
ک<strong>شو</strong>ر در بحث آباد سازی و بازسازی ویرانه<br />
های جنگ جایی نخواهد داشت. این در<br />
حالی است که بحث هایی درباره تحریم<br />
کاالها و شرکتهای ترکیه ای در عراق<br />
مطرح است که اقتصاد ترکیه را با آسیب<br />
روبرو می کند.<br />
ترکیه هم اکنون با چالش هایی روبرو<br />
است زیرا از سویی کردها در شمال سوریه<br />
به تحرکات خود ادامه می دهند از سویی<br />
در عراق نیز نتوانسته است کاری از پیش<br />
ببرد. از سویی دیگر از لحن سابق ترکیه<br />
درباره ضرورت کنار رفتن »بشار اسد« در<br />
سوریه خبری نیست. عالوه بر مشکالت<br />
داخلی پس از کودتای نافرجام ترکیه باید<br />
به عملکرد ناموفق سیاست خارجی این<br />
ک<strong>شو</strong>ر که ایجاد دشمن در مرزهای عراق و<br />
سوریه بوده است، نیز اشاره کنیم.<br />
به هر حال به نظر می رسد که ترکیه<br />
در عراق و سوریه به دنبال مجموعه ای از<br />
اهداف باشد که برخی از آنها در راستای<br />
سیاست های طمع ورزی است مانند<br />
رسیدن به نفت کرکوک و موصل و در<br />
صورت توان، الحاق آنها و در غیر این<br />
صورت تاثیرگذاری بر آنها.<br />
اهداف اقتصادی شامل:<br />
-ممانعت از ترانزیت انرژی از ایران به عراق<br />
و سوریه و در نهایت به اروپا<br />
-گ<strong>شو</strong>دن کریدور میان جنوب ترکیه و<br />
شمال اردن و عربستان برای انتقال کاالهای<br />
ترکیه یا اروپایی از »بسفر« به ک<strong>شو</strong>رهای<br />
مصرف کننده حوزه خلیج فارس.<br />
-ایجاد فشار بر دولت مرکزی عراق از<br />
طریق حمایت از برخی طیف ها در استان<br />
نینوا و کرکوک و اقلیم کردستان عراق<br />
-تالش برای قطع ارتباط میان اقلیم<br />
کردستان عراق و مناطق کردنشین<br />
در سوریه که تمامیت ارضی ترکیه را<br />
تهدید می کند<br />
-کشاندن رهبران اقلیم کردستان عراق<br />
به سمت آنکارا<br />
-همسویی با برخی ک<strong>شو</strong>رهای ضد<br />
حشدالشعبی و محور مقاومت در عراق<br />
و سوریه.
Change language