Yozgat CD (1)

20 Yozgat Kırsal Turizm Geliştirme Stratejileri
Yozgat Kırsal Turizm Geliştirme Stratejileri
21
20. yüzyılın son çeyreğinden itibaren genel sürdürülebilir
kalkınma modellerinin yerini, bölgesel-yerel kalkınma
modelleri almaya başlamıştır. Bunda en önemli faktör genel
manada bir sürdürülebilir kalkınmanın sağlanmasının
oldukça güç olması, buna karşın bölgesel kapsamda yerel
kalkınmalarla genel kalkınmaya ulaşmanın daha kolay
olmasıdır. Bu sebepten ötürü kalkınma için yarış halinde
olan tüm ülkelerde olduğu gibi, Avrupa Birliği’nde de
bölgesel sürdürülebilir kalkınma önemli bir amaç olarak
karşımıza çıkmaktadır. Hazırlanan çeşitli bölgesel kalkınma
programları, kırsal bölgelerdeki tarım, turizm ve kültürel
değerleri faaliyete geçirmeyi hedef edinmiştir (Kluge ve
Schramm, 2002; Kuşat, 2014).
Avrupa yüzölçümünün %80’lik bölümü kırsal alanlardan
oluşmaktadır ve bu kırsal bölgelerde ise toplam nüfusun
yaklaşık %25’lik kısmı ikamet etmektedir. Kırsal alanlarda
bulunan nüfusun azlığından dolayı, Avrupa kırsal alanları
sürekli olarak teşvik edilmekte ve özellikle kırsal alanda
bulunan insanların kırsaldan göç etmelerinin önüne
geçilmeye çalışılmakta, kentsel alanlardan da kırsal alanlara
doğru bir çekim hattı oluşturulmaya çalışılmaktadır. Bu
bağlamda Avrupa Birliği’nin kırsal kalkınma politikasında,
kırsal turizmin geliştirilmesi için, kırsal alanların ve
kırsal mirasın korunması ve gençleştirilmesini içine alan
tedbirleri uyguladığı gözlenmektedir. Avrupa Birliği’nde
kırsal turizme yönelik ilgi Avrupa Komisyonu’nun turizme
olan yakınlaşmasıyla ortaya çıkmış ve kırsal turizme
yönelik ilk resmi açıklama 1986 yılında turizm sektöründe
topluluk faaliyetlerinin değerlendirildiği politika belgesinin
taslağında yer almıştır (Wodenberg 1992; Şerefoğlu, 2009;
Kuşat, 2014).
Avrupa Birliği 1980’li yıllardan itibaren kırsal turizme
ciddi bir biçimde önem vermeye başlamıştır. Avrupa
Birliği Komisyonu, başlangıçtan itibaren, turizmin bu
çeşidinin daha geniş halk kitleleri arasında tanınması ve
kabul edilmesini amaçlamıştır. Bu turizm çeşidini kitlelere
kabul ettirmek için ise, girişimci eğitimleri, tanınabilir bir
logo ve kırsal yerleşim hakkındaki bilgileri standardize
etmeyi teşvik etmiştir. 1990 yılında, Avrupa Turizm yılının
bir kısmı olarak, kırsal turizm bölgesinde çeşitli girişimler
başlatılmıştır. İşbirliğinin çeşitli formları özellikle bilgi
ve promosyon değişimiyle ilgili farklı ülkelerden kırsal
turizme dahil olan taraflar arasına konulmuştur.
Avrupa Birliği Üyesi ülkelerin bütçesinden toplam 7.74
milyon avro harcanmıştır. Sektörün rekabet gücünü
artırma ihtiyacı ve diğer politika alanlarında turizm
konularını göz önünde bulundurma gerekliliği başlıca
öğeler olarak tanımlanmıştır. Avrupa Birliği Üyesi ülkeler
arasında değişimlerin teşvik edilmesi, turizm faaliyetlerinin
Komisyon bünyesinde ve üye devletler ile eş zamanlı olması
ve yenilikçi örnek projelerin desteklenmesi vurgulanmıştır.
Avrupa Komisyonu, 1995 yılında “Birliğin Turizm
Alanındaki Rolü” üzerine bir “Yeşil Kitabı” kabul etmiştir.
Bu kitap ile, Avrupa düzeyinde sektörün geleceği hakkında
tartışma yapılmasını teşvik etmek adına, profesyonellerin,
tüketicilerin, çevrecilerin ve diğer çıkar gruplarının
tepkilerini ölçmeyi hedeflemişlerdir (Şerefoğlu, 2010).
20 Temmuz 1999 tarih ve 1999/595/EC sayılı kararı ile 10
merkezi ve Doğu Avrupa ülkesindeki tarımsal ve kırsal
yapıyı yeniden şekillendirmek için oluşturulmuş bir
mali katkı programı olarak 2000-2006 yıllarını kapsayan
SAPARD (Special Accesion Programme for Agriculture and
Rural Development-Tarım ve Kırsal Kalkınma İçin Özel
Katılım Programı) oluşturulmuştur (Turhan, 2005; Kuşat
2014).
2.2.3.Türkiye’de Kırsal Turizm
Avrupa’da 1900’lü yıllarda sanayi devrimi ile birlikte kırsal
ve doğal alanlara duyulan özlem ile başlayan kırsal turizm
olgusu, Türkiye’de ise Avrupa’dan çok daha sonra ancak
2000’li yıllara doğru ilgi görmeye başlamıştır. Ülkemizde
turizm sektörünün çeşitlendirilmesi ve turizmin yayılması
amacı ile planlanan strateji ve politikalar kapsamında
başlatılan deniz ve diğer turizm destinasyonlarına yakın
bölgelerdeki turizm altyapısının geliştirilmesi çalışmaları,
kırsal turizm alanında gerçekleştirilen ilk çalışmaları
olmuştur (Tepeci vd., 2015).
Ülkemizde kırsal kalkınma için alternatif güç olarak
nitelendirilmektedir. 1992 yılında yürürlüğe giren Turizm
Eylem Planı, kırsal alanların turizm vasıtasıyla kalkındırılmasını
hedefleri arasına alan öncü bir programdan oluşmaktadır.
Avrupa Birliği’nin günümüze dek kırsal turizme olan ilgisi
hiç azalmamış; aksine katlanarak artmıştır. Avrupa Birliği
içinde ortaya çıkan bu ilgi artışını; kırsal turizm projelerini
destekleyen fon sayılarından da anlamak mümkündür. Bu
fonların bazıları aşağıdaki gibi sıralanabilir: (Şerefoğlu,
2009; Kuşat 2014)
• Kapasite geliştirme ve temel çerçeveyi oluşturma açısından
PHARE (Coordinated Support For The Reconstructuring of
Economics of Poland and Hungary - Polonya ve Macaristan
Ekonomilerinin Yeniden Yapılandırılmasına Yönelik Destek
Programı),
• Eğitim ve eşitlik politikalarını destekleyen ESF (European
Social Fund - Avrupa Sosyal Fonu), yatırım, eğitim ve temel
organizasyon oluşturmada IPARD/EAFRD (Instrument for
Preaccession for Rural Development - Katılım Öncesi Kırsal
Kalkınma İçin Mali Araç / European Agricultural Fund for
Rural Development - Kırsal Kalkınma İçin Avrupa Tarım
Fonu),
• Her türlü uluslarüstü bölgelerarası işbirliği projelerini
desteklemede INTERREG/EGCC (Innovation&Environment
Regions of Europa Sharing Solutions - Avrupa Bölgesel
Kalkınma Fonu Vasıtasıyla Desteklenen Program /
European Grouping of Cross-Border Cooperation - Avrupa
Sınır Ötesi İşbirliği Gruplaması).
Türkiye’de turizm hareketleri, genel olarak kıyı kesiminde
yaz aylarında artan ve deniz-kum-güneş üçgeninde gelişen
turizm faaliyeti olarak önem kazandı. Kıyıların yoğun bir
şekilde turizm faaliyetine ev sahipliği yapmasıyla birlikte
çok farklı problemleri de ortaya çıkardı. Bu problemler ve
tatil anlayışındaki değişmeler ile turizm anlayışı, alışıla
gelmiş turizm destinasyonlarından uzak, doğa ile iç içe,
kırsal kültürleri tanımaya dönük ve onlarla beraber,
çevreyle uyumlu tesislerde, doğal ve temiz bir çevrede
yapılan faaliyet olarak ortaya çıkmaya başladı.
Eko turizm, sürdürülebilir turizm, kırsal turizm, vb gibi
çok değişik isimler ile anılan ve bugün hala tanımı üzerinde
tam bir uzlaşıya varılamadığı en yetkili otoritelerce de
kabul edilen bu faaliyet, Turizm Bakanlığı tarafından;
yayla turizmi, ornitoloji (kuş gözleme) turizmi, foto safari,
akarsu sporları (kano-rafting) çiftlik turizmi, botanik (bitki
inceleme) turizmi, bisiklet turları, atlı doğa yürüyüşü,
kamp-karavan turizmi, mağara turizmi, dağ turizmi ve
doğa yürüyüşü, botanik (bitki inceleme) gibi başlıklar
altında değerlendirilmektedir.
VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planının 1586. maddesinde yer
aldığı gibi “turizmin mevsimlik ve coğrafi bölgelere dengeli
dağılımını sağlayarak, dış pazarlarda turist tercihlerindeki
değişimi de dikkate alarak yeni alternatif alanlar yaratmak
amacıyla; kış turizmi, dağ turizmi, termal turizm, sağlık
turizmi, yat turizmi, kongre turizmi ve eko turizm gibi
alternatif turizm faaliyetlerine yönlendirme” büyük önem
taşımaktadır. (Ceylan ve Demirkaya, 2009).
Tarihi ve kültürel değerlerin yoğun olarak bulunduğu ve/
veya turizm potansiyelinin fazla olduğu yöreleri korumak,
kullanmak, sektörel kalkınmayı ve planlı gelişmeyi
sağlamak maksadıyla değerlendirmek üzere sınırlar
Bakanlığın önerisi ve Bakanlar Kurulu kararıyla tespit
edilen bölgelerdir. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından
geliştirilen Turizm Stratejisinde Kırsal turizm ile ilgili
Türkiye genelinde bir yapıyı sergileyecek biçimde bir
turizm stratejisi hazırlanmıştır.
Turizm stratejisi, Karadeniz Bölgesi’ni “Yayla Turizmi
Gelişim Koridoru”, Doğu Anadolu Bölgesi ile Orta
Karadeniz Bölgelerini “ Kış Turizmi Gelişim Koridoru”,
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ni “Yemek ve Din Turizmi
Gelişim Bölgesi” olarak belirlemiştir ve Türkiye’nin
diğer bölgelerinde “Kültür Turizmi ve Termal Turizm
Gelişim Bölgeleri” yer almaktadır. Bunlar genel olarak
kırsal alanlardır ve kırsal turizm faaliyetleri için belirli bir
potansiyele sahiptirler (Şerefoğlu, 2010).
Türkiye Turizm Stratejisi, turizm sektöründe, kamu ve özel
sektörün yönetişim ilkesi çerçevesinde işbirliğini gündeme
taşıyan ve stratejik planlama çalışmalarının yönetim ve
uygulamasına yönelik açılımlar sağlamasını hedefleyen bir
çalışmadır.
Katılımcı planlama anlayışı ile hazırlanan Türkiye Turizm
Stratejisi ve Eylem Planı ile üretim, yönetim ve uygulama
süreçlerinde sektörün önüne bir yol haritası konularak
yönlendirilmesi temel amaç olarak kabul edilmiştir.
Türkiye Turizm Stratejisi - 2023 çalışmasının temelinde
yer alan bu yaklaşım, çalışmanın noktasal değil bölgesel,
emredici değil yönlendirici, statik değil dinamik bir
çerçevede geliştirilmesini olanaklı kılmaktadır. Türkiye
Turizm Stratejisi - 2023 çalışması 9. Kalkınma Planı (2007
– 2013) hedefleri ile uyum içindedir. Kalkınma Planında
“turizm sektörünün uzun vadeli ve sağlıklı gelişmesini
sağlamak üzere Turizm Sektörü Ana Planı” hazırlanacaktır”
ifadesi yer almaktadır. Bu ifade de yer alan hedef bu çalışma
ile gerçekleştirilmiş olmaktadır.
Ülkemiz kıyı turizmi yanı sıra, alternatif turizm (sağlık
ve termal turizm, kış sporları dağ ve doğa turizmi, yayla
turizmi, kırsal ve eko turizm, kongre ve fuar turizmi,
kruvaziyer ve yat turizmi, golf turizmi, v.b.) gibi turizm
türleri açısından da eşsiz imkanlara sahip bulunmaktadır
Bununla birlikte, bu potansiyel rasyonel anlamda
kullanılamamaktadır. Türkiye Turizm Stratejisi 2023 ve
Eylem Planı 2013, ülkemizin doğal, kültürel, tarihi ve coğrafi
değerlerini koruma-kullanma dengesi içinde kullanmayı
ve turizm alternatiflerini geliştirerek ülkemizin turizmden
alacağı payı arttırmayı hedef almaktadır.
Söz konusu turizm kaynaklarının noktasal ölçekte
planlanması yerine gelişim aksları boyunca turizm
koridorları, turizm bölgeleri, turizm kentleri ve eko turizm
bölgeleri oluşturacak şekilde ele alınması, bu değerlerin
tanıtımı ve kullanım kriterlerinin belirlenmesi açısından
daha doğru bir yaklaşım olarak görülmektedir. Böylece,
turizm potansiyeli bulunan bölgelerin diğer alternatif
turizm türleri ile cazibesi artırılacaktır.
Türkiye Turizm Stratejisi-2023’ün öngördüğü hedeflerle
ülkemizin her yanına dağılmış durumda bulunan
sağlık, termal, yayla, kış ve dağ sporları, kültürel açıdan
önemli yer ve yerleşmelerin tek tek ele alınmasından çok
bunların birbirleriyle entegrasyonu sayesinde daha cazip
ve daha güçlü alternatif varış noktaları ve güzergâhlar
oluşturulacaktır. Güçlü bir turizm güzergahı ve bölgesel
varış noktası oluşturulması ile bu bölgeler içinde zayıf
kalan yerleşmelerin kültür, el-sanatları, yeme-içme tesisleri
ve konaklama imkanları ile güçlenmeleri de sağlanmış
olacaktır.
Türkiye Turizm Strateji çalışması Planlama, Yatırım,
Örgütlenme, İç Turizm, Araştırma Geliştirme (Ar-Ge),
Hizmet, Ulaşım ve Altyapının Güçlendirilmesi, Tanıtım
ve Pazarlama, Eğitim, Kentsel Ölçekte Markalaşma,
Turizmin Çeşitlendirilmesi, Mevcut Turizm Alanlarının
Rehabilitasyonu ve Varış Noktalarının Geliştirilmesi
konularında uzun erimli stratejiler önermektedir.
Türkiye Turizm Stratejisi–2023 Belgesi’nde belirlenen
stratejik yaklaşımlar çerçevesinde yapılacak çalışmalar
tamamlanması, geliştirilmesi öngörülen bölgelerdeki altyapı
ve konaklama ihtiyaçlarının karşılanması durumunda,
2023 yılında, 63 milyon turist, 86 milyar $ dış turizm geliri
ve turist başına yaklaşık 1350 $ harcamaya ulaşılması
öngörülmektedir (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2007).
2.3. KIRSAL TURİZM UYGULAMALARI
2.3.1. Avrupa’da Kırsal Turizm ve IPARD
Benzeri Uygulamalar
Avrupa Birliğine üye ülkeler arasında kırsal turizm
kapsamında 400.000’den fazla konaklama tesisi kayıtlı olup,
3.600.000’den fazla yatak kapasitesi olduğu bilinmektedir.
Bu durum ise kırsal alanlarda 900.000 işyeri ve en az
41 milyon Avro turistik gelir anlamına gelmektedir. Bu
bağlamda, kırsal turizm pazarının dünyada en geliştiği ve
ön planda olduğu ülkeler Fransa, Almanya, Bulgaristan,
Avusturya, İspanya, İngiltere, Yunanistan ve İtalya’dır.