Toraks Bülteni Mayıs 2015

kilitlenen kapıları açarak ayrı bir ün kazanacaktır. Sanki her
zaman yaşamın, merak etmenin, sorgulamanın peşindedir.
Ne olursa olsun, çaresizlik duygusuna kapılmadan. Sonraki
yıllarda oğlu felsefe eğitimi alırken okuduklarından çıkardığı
ilk ders de “filozoflar kendilerine gülmeyi bilmeli” olmuştur.
Feynman’ın sonsuzluğu yitmiştir, eşi o zamanlar için tedavisi
olmayan tüberkülozdan ölmüştür. Eşiyle yaşadığı son bir yıl
ise onun için sonsuzluk değerindedir 1, 2 .
Yine aynı günlerde, toraks yazışma grubunda çıplak ayaklı
Heidi’nin berisindeki sömürücülük sorgulandı. Ancak bu haklı
çıkışların arasında kaçırıldığını düşündüğüm bir şey vardı. Kısacası,
eleştirilen dönem batının geçmiş yüzyıldaki durumunu
içeriyordu. Nasıl madenlerde “iş kazaları” denen ölümler
konuşulurken, geçmiş yüzyıllardaki –Batı’daki madenlerdeki
koşullar ve “iş kazaları” bugünün Türkiye’sindeki madenlerle
ve “iş kazaları” ile karşılaştırılıyorsa... Böylesi bir anakronizmin
içine düşülüyordu. Belki de farkında olmadan. İşin kötüsü
geçmişin karşısına çıkarabileceğimiz “şimdi”miz yukarıdaki
örneklerden anlaşılabileceği gibi pek de övünülecek bir yer
değildi. Batı’nın bu çirkin yüzünü akılda tutalım. Doğru. Ama
Feynman, bu büyük fizikçi, bilimle, sevgiyle,
yaşamındaki bir insana ve sevdiğine sonsuzluk dolu
bir bakıştı her şeyden önce.
“Bülten için yazı yazmaya oturduğumda, gündemde Özgecan
cinayeti–televizyonda mikrofon uzatılan bir kadının
haykırdığı gibi katliam mı demeli– vardı. Ne yazık ki bir dizi
kıyıcılığın, handiyse varoluşuyla doğal bir suçlu gibi görünen
kadına karşı şiddetin yeni bir halkası olarak... Daha kötüsü
bu hunharlığın sonrasında otoritenin takındığı –en iyimser
deyimle timsah gözyaşları diyebileceğimiz– tutum ve şiddeti
pekiştiren dil oldu. Babanın, acı içindeki babanın konuşması
ile destan yazdığından bahsedilebildi, meydanlarda çocukları
gençleri kurşunlatanların bu olayın da takipçisi olacakları söylenebildi,
yaşam tarzına uygulanan sözlü şiddetin bu sürece
nasıl davetiye çıkardığı görmezden gelinip “onlar da böyle
giyinmese” denebildi. Hakikaten sözün bittiği yer olsa, kimse
konuşmasa çok daha iyi olacaktı.
diğer taraftan bu yüzü en acımasızca eleştirenin, irdeleyenin,
buna karşı tutum alanların içinde küçümsenemeyecek bir
Batı olduğunu da görmezden gelmeyelim. Kendi üzerinde
düşünebilmeyi, eleştirebilmeyi bilebilmiş bir batıyı. Yanlışa da
doğruya da ortak insanlık penceresinden bakabilme becerisiyle...
Güzel bir deyimle: teşbihte kusur olmaz.
Feynman, bu büyük fizikçi, bilimle, sevgiyle, yaşamındaki
bir insana ve sevdiğine sonsuzluk dolu bir bakıştı her
şeyden önce. Anlatmak, paylaşmak istedim*’’.
Yararlanılan Kaynaklar
1
Infinity filmi ile ilgili: https://www.youtube.com/watch?v=SMa-
ZOCKmcVc
2
Filme kaynak olan kitap: What Do You Care What Other People
Think?: Further Adventures of a Curious Character by Richard
P. Feynman, Ralph Leighton (Editor), Penguin books, 2007.
*Elbette yaşam, Feynman’ın yaşamı da tamamen bu romanstan oluşmuyor. Anılarında daha çok oradaki eğlenceli zamanlar, şakalaşmalarla
geçiştirdiği Los Alamos günleri var. Manhattan Projesi’nde atom bombasının yapılma sürecinde çalışan Feynman bu dönem
üzerine, savaş, atom bombasıyla gelen yıkımla ilgili olarak pek az konuşmuştur. Kimi yerlerde uranyum izotoplarına ayrılması gibi saf
fizikle ilgili soruların ona ilginç geldiğini aktarmış, kiminde ise orada tam anlamıyla ne yapıldığını bilmeme gibi teknokratça bir tutumla,
“Biz yapmasak Almanlar yapacaktı” yollu gerekçelendirmeler sunmuştur.
“Daha önce sanattan söz etmiştim. Bir toplama kampında
böyle bir şey olur mu? Bu, kişinin sanattan ne anladığına
bağlıdır. Zaman zaman bir tür doğaçlama kabare düzenleniyordu.
Barakalardan birisi geçici olarak boşaltılıyor, birkaç
tahta sıra birbirine bağlanıyor veya çivileniyor ve bir program
yapılıyordu. Akşam olunca kamptaki konumları çok iyi
olanlar (Kapolar ve uzak işyerlerine yürümek zorunda olmayan
işçiler) orada toplanıyordu. Biraz gülmek, belki de
biraz ağlamak, kısacası unutmak için bir araya geliyorlardı.
Şarkılar, şirler söyleniyor, bazıları kampla ilgili olan yergili fıkralar
anlatılıyordu. Hepsinin de amacı, unutmamıza yardımcı
olmaktı ve oluyordu da. Toplantılar öylesine etkiliydi ki, yorgun
olmalarına ve katılmakla günlük yiyecek tayınlarını kaçırmalarına
karşın, bazı sıradan tutuklular da kabareyi görmeye
gidiyordu.”
Bu sözlerin sahibi Viktor Emil Frankl Varoluşçu Psikoterapi
kuramının en önemli ismidir. Kimdir Viktor Frankl? Onu
bu kadar önemli, anlamlı, farklı kılan nedir? Yaşamıyla ilgili
hangi detaylar yukarıdaki paragrafı daha özel ve anlamlı kılar?
Viktor Emil Frankl, MD, PhD; Üçüncü Viyana Okulu
olarak bilinen akımın kurucusu olan Avusturyalı nörolog ve
psikiyatristtir. Varoluşcu terapinin en önemli ismi olan Victor
Emil Frankl kendi geliştirdiği kuramın adını logoterapi (Anlam
Merkezli Terapi) olarak adlandırmıştır. Kuramında yaşamın
Canan DEMİR
Maslow ve Frankl
Arasında, Varoluşsal
Metronom
anlamına özellikle vurgu yapan Frankl, 2. Dünya Savaşı’nda
Alman toplama kamplarında 4 yıl kadar süren bir tutsaklık
geçirmiştir. Burada yaşadıkları ve gözlemledikleri, Logoterapi
adlı psikoterapi kuramını geliştirmesine yol açmıştır. Yaşamın
anlamını bulabilmek için öncelikle bir amacımızın olması gerektiğini
vurgulayan Frankl, acının vazgeçilmez olduğu durumlarda
acının da bir anlamı olabileceğini vurgular.
Biyografisine detaylı olarak bakıldığında düşünceleri daha
iyi anlaşılır. Yirmialtı Mart 1905’te Viyana’da Yahudi bir ailenin
çocuğu olarak dünyaya gelir. Annesi Prag’in ileri gelenlerinden;
babası ise Kuzey Marovyalı zanaatkar bir ailedendir. Frankl,
geçim zorlukları nedeniyle Viyana’da sürdürdüğü tıp öğretimine
son vermek zorunda kalan babasının gerçekleşmeyen
bu arzusunu, hayatının en büyük hedefi olarak kabul etmişti.
Psikolojiye olan ilgisi çok erken yaşlarda ortaya çıkar. Viyana
Üniversitesi Tıp Fakültesi’ni bitirir. Nöroloji ve psikiyatri eğitimi
alır ve bu yıllarda özellikle depresyon ve intihar üzerine yoğunlaşır.
Kariyerinin erken dönemlerinde çağdaşı olan Sigmund
Freud ve Alfred Adler’den çok etkilenir. Bindokuzyüzellidörtte
henüz 19 yaşındayken “Sozialistische Mittelschüler Österreich”’ın
başkanı olur (-Avusturya’da o dönemde özellikle lise
ve üniversite öğrencileri arasında yaygın olan bir sosyal demokratik
gençlik hareketi). O dönemlerde üniversite öğrencileri arasındaki
intihar girişimlerini önlemeye yönelik oluşturduğu progra-
26 I Toraks Bülteni Mayıs 2015 I 27