66 jak pomy ś l a ł , tak zrobi ł Drogi Czytelniku, W Twoim liście ...

TEKST Ł ATWY � � �
M Ł ODY TECHNIK 7/2004
66
jak pomyś lał , tak zrobił
Drogi Czytelniku,
W Twoim liście proponowałeś, by w JPTZ ukazał się model
statku pasażerskiego. Pojawiła się sugestia aby był to „Titanic”,
nie sprecyzowałeś jednak, czy ma to być model mały,
czy duży, z plastiku, z drewna czy z papieru, mieszczący się
na kilku kartkach, w jednym pudełku czy w stu plastikowych
workach, za które płaci się przez sto miesięcy – a jest i taki.
No cóż, hmmm... nic nie szkodzi. Opiszę pokrótce te modele,
które znam, zrobię jeden z nich i będzie to okazja do rozważenia
małych dylematów modelarskiego świata.
W SKALI
Alvar Hansen
Wybrany przeze mnie model jest tak prosty, że aż prosi się o waloryzację. To ostatni rysunek montażowy
kartonowego „Titanica” firmy Schreiber-Bogen.
Modeli „Titanica” jest naprawdê
sporo i trudno siê temu dziwiæ,
bo i trudno by³oby wymieniæ
bardziej znan¹ nazwê statku (jeszcze
mo¿e „Santa Maria”, no i „Batory”,
ten ostatni dla starszych m³odych
techników) lub bardziej znan¹
historiê tragedii na morzu. Stara³em
siê znaleŸæ klucz do opisania zestawów
i najprostszym z nich wyda³a
mi siê skala. Najmniejszy znany mi
„Titanic” to bardzo prosty plastikowy
model Revella w skali 1:1200.
„E pluribus unum”, czyli jedność z wielu,
czyli w jednym pudełku zamiast w stu torebkach,
czyli o tym jak firma Amati swojego
„Titanica” na Targach Zabawek w Norymberdze
po raz kolejny sprzedawała.
Ot, dwudziestocentymetrowy czarny
kad³ub i kilkanaœcie bia³ych czêœci.
Kolejny to model firmy Academy
w skali 1:600, tañszy wariant zestawu
1:400 opisanego poni¿ej, z tak¹
sam¹ imponuj¹c¹ iloœci¹ jeszcze
mniejszych czêœci. Nieco wiêkszy
jest najstarszy, ma³o dok³adny „Titanic”
w skali 1:570, z kad³ubem
d³ugoœci mniej wiêcej pó³ metra.
Jest to niewiele, bo parowce pasa-
¿erskie by³y doœæ smuk³e. Wœród
wszystkich skal króluje niew¹tpliwie
1:400, co w przypadku naszego
bohatera daje kad³ub siedemdziesiêciocentymetrowy.
To ju¿ jest coœ.
Znam piêæ takich modeli „Titanica”,
dwa plastikowe i trzy papierowe.
Nikt jakoś nie może sobie wyobrazić „Titanica”
w dzień, a tylko w nocy i to koniecznie
w towarzystwie góry lodowej. Ja pominąłem
górę w ramach programowego optymizmu.

Opisany w tekście najlepszy ze znanych mi modeli - Academy w skali 1/400.
Zarówno Revell, jak i Academy
zrobi³y plastikowe „czterysetki”,
oba zestawy s¹ doœæ drogie
i bardzo ró¿ne, jeœli chodzi o jakoœæ.
Model Academy jest wspania³y,
a przynajmniej czêœci robi¹ takie
wra¿enie. Zrobione s¹ z kilku kolo-
On do niej w górę, ona po niego w dół i
razem do restauracji na górnym pokładzie
spacerowym (jednocześnie łodziowym). Trzy
pełne pokłady z rozkładem pomieszczeń i
przechodzącymi przez nie słynnymi schodami,
a okrągła dziura po prawej stronie to
otwór ozdobnego świetlika.
rów plastiku, na pok³adach pokazano,
niewidoczny po sklejeniu (ale
jaka frajda w czasie klejenia) uk³ad
pomieszczeñ. Model ma odtworzon¹
klatkê schodow¹ dla pasa¿erów
I klasy (z du¿¹ pewnoœci¹ z powodu
roli, jak¹ to wnêtrze odgrywa w filmie
Camerona), jak te¿ okr¹g³y ozdobny
œwietlik nad ni¹, a nad tym
ostatnim kolejny, ju¿ prostok¹tny
techniczny œwietlik na pok³adzie
górnym. Szczegó³owa instrukcja zosta³a
uzupe³niona kilkoma kolorowymi
zdjêciami pomalowanego modelu
na oddzielnym „plakacie”, s¹
tam te¿ dwie wersje podstawki pod
model, obie z³ote i obie w wyj¹tko-
wo z³ym guœcie, czyli „ciep³a woda
osobno, zimna woda osobno, chamstwo
i drobnomieszczañstwo”. Jest
to najlepszy z modeli, z jakim siê
zetkn¹³em, choæ drogi i trudny do
sklejenia, choæby z uwagi na iloœæ
detali. Niemal tak samo drogi jest
te¿ model Revella, ale
tu ju¿ nic nie usprawiedliwia
ceny. W pude³ku
znajduje siê stos
czêœci z bia³ego polistyrenu,
a jakoϾ samego
odwzorowania
powierzchni, detali
czy choæby jakoœæ formy
wtryskowej (liczne
nadlewki i œlady po
wypychaczach) czy instrukcji
jest po prostu
marna. I tyle.
Kolejne na liœcie
to dwa modele kartonowe,
pochodz¹ce
z katalogu firmy Schreiber-Bogen.
Oba „Titaniki” s¹ modelami „waterline”,
czyli nie maj¹ czêœci podwodnej.
Dok³adniejszy, bardziej skomplikowany
i dro¿szy model ma du¿o
gorsz¹ grafikê ni¿ uproszczony wariant,
najwyraŸniej zaprojektowany
z myœl¹ o dzieciach i pocz¹tkuj¹cych
modelarzach. Trzeci model pochodzi
od czeskiego wydawcy, lecz,
wybaczcie, bracia S³owianie, nie
pomnê jakiego. Ma czêœæ podwodn¹,
sporo detali i jest na pewno najtrudniejszy
do sklejenia z wszystkich
trzech.
Lista ró¿nych skal koñczy siê
i pozosta³ na niej ostatni model plastikowy,
stary zestaw Minicraft
w skali 1:350 oraz kartonowy „Titanic”
w skali 1:200 wydawnictwa
Taschen. Ten drugi jest znowu modelem
„waterline” i jest, jak na tak
ogromn¹ skalê, bardzo uproszczony,
ustêpuj¹c jakoœci¹ detalu graficznego
dwukrotnie mniejszemu, prostemu
modelowi Schreiber-Bogen.
To są już trudne początki łatwego modelu kartonowego. Kadłub został tak zmodyfikowany, by po
podświetleniu modelu od spodu uzyskać równomierne rozproszenie światła we wszystkich oknach,
bulajach i świetlikach. Po ich wycięciu otwory zostały zalane gęstym PVA (bulaje) lub podklejone
matową folią.
Na górnym pokładzie widać jeden z dorobionych świetlików oraz
otwór pod małą nadbudówką (tak jak i pod wszystkimi - światło,
światło!), kadłub ma zrobione od zera niższe pokłady spacerowe.
W zestawieniu ze stojącym dalej modelem „prosto z arkusza”
to tak na razie nie bardzo widać tę dwudziestokrotną i więcej
różnicę w robociźnie.
M Ł ODY TECHNIK 7/2004
67

M Ł ODY TECHNIK 7/2004
kolekcjonerski model Titanica w skali 1:200
kosztuje tyle, co domek z ogródkiem
Skopiowałem płaskie dźwigi i dorobiłem im podstawy. Wszystkiego osiem sztuk - drobiazg. Maszty
to ostrugane i oszlifowane bambusowe patyki do szaszłyków.
Opisa³em tu tylko te modele,
które sam widzia³em, ale na pewno
jest ich jeszcze wiêcej. Na powy¿sz¹
listê nie zakwalifikowa³y siê
ponadto trzy znane mi modele. Jeden
z nich to gotowy „przedmiot
luksusu”, czyli kolekcjonerski, sklejony,
pomalowany i naprawdê godny
podziwu „Titanic” w skali bodaj
1:200. Wystêpuje w ofercie „Fine
Art Models”, kanadyjskiej firmy
produkuj¹cej takie w³aœnie zbytki,
kosztuje tyle co domek z ogródkiem
i zosta³ przeze mnie zdyskwalifikowany,
bo drogi i gotowy.
Na „³awce kar” towarzyszy
mu drugi, o wiele, wiele zer tañszy
zestaw kartonowy wydawnictwa
GPM. Nie jest to bynajmniej „Titanic”,
a tylko jego ton¹ca w lodowatych
odmêtach rufa, niechby i w komplecie
z tymi odmêtami, szalupami,
gór¹ lodow¹ i ca³¹ tragedi¹ na dodatek.
Ale ca³ego statku tam nie ma.
STO WORKÓW
Ostatni ze „zdyskwalifikowanych”
to wspomniany w ¿artobliwy
sposób na samym wstêpie „model
w stu workach”. Na pocz¹tku 2002
roku „pewne wydawnictwo”, robi¹ce
takie sztuki nieprzerwanie do
dziœ, rozpoczê³o sprzeda¿ „Titanica”
w skali 1:250 w odcinkach.
W pierwszym, sprzedawanym
po promocyjnej cenie zestawie
by³ fragment szkieletu dziobu do
typowego drewnianego modelu poszywanego,
jak wynika³o ze zdjêæ
i tekstu, metod¹ listwow¹. Ca³oœæ
opracowa³a znana w³oska firma modelarska
„Amati”, która gdzieœ po
roku ukazywania siê kolejnych, ju¿
od trzeciego odcinka „normalnie”
wycenionych paczek, w Polsce zaczê³a
sprzedawaæ ca³y zestaw w
swoim katalogu. Nie mam pojêcia,
czy „odcinkowy” model ukaza³ siê
68 Postanowiłem dorobić tylko co ważniejsze wentylatory, czyli mniej niż połowę. Okrągłe
ramki od modeli plastikowych są po podgrzaniu zaginane, obcinane i wiercone
moją „niby-wiertarką”.
w ca³oœci, bo oko³o odcinka piêædziesi¹tego
straci³em ochotê do œledzenia
sprawy. Wiem tylko tyle, ¿e:
– kad³uby listwowe s¹ najbardziej
tradycyjn¹, ale te¿ i trudn¹ metod¹
budowania modeli i stosowanie
jej jest uzasadnione przy historycznych
modelach ¿aglowców,
w których chcemy pokazaæ
naturaln¹ fakturê drewna. Nie nadaj¹
siê do odtwarzania nitowanych
kad³ubów stalowych w tym
sensie, ¿e po oklejeniu ca³oœci
nale¿y je i tak oszlifowaæ, zalaminowaæ
tkanin¹ szklan¹ i odtworzyæ
ca³¹ nitowan¹, arkuszow¹ fakturê
kad³uba za pomoc¹ warstw
z innego tworzywa np. przet³aczanej
cienkiej blachy. W takim
zreszt¹ przypadku do pierwszego
poszywania kad³uba u¿ywa siê
materia³u naj³atwiejszego w obróbce,
a wiêc kiedyœ listew lipowych,
a obecnie najczêœciej balsy,
bo i tak „trzymaæ” bêdzie laminat.
Na pewno ca³a metoda nie
jest „³atwa w monta¿u nawet dla
nowicjuszy” i nie „...zbudujesz go
bez trudu”, jak to obiecywali wydawcy.
– w czêœci pierwszej wystêpuje kilkakrotnie
ilustracja ukoñczonego
modelu i dwa zdjêcia kad³uba w
czasie monta¿u. Jedno z tych ostatnich
ukazuje w istocie kad³ub
budowany listwowo z bu³owatymi
i nierównymi imitacjami pasów
poszycia (w oryginale stalowe,
równe, nitowane p³yty), zaœ ukoñczony
model (osiem zdjêæ) to moim
zdaniem... znany nam ju¿ model
Academy w skali 1:400. Mogê
myliæ siê co do skali i firmy (bo mo-
Drogi Czytelniku, na poprzednim zdjęciu mogłeś już zauważyć
największe wyzwanie tej waloryzacji, czyli fototrawione
potrójne relingi w skali 1/400. Jest to w istocie lekcja
cierpliwości i precyzji, bo trzeba je najpierw delikatnie
pomalować, potem delikatniej odciąć, jeszcze bardziej delikatnie
wygiąć do właściwego kształtu i w sposób nie do
opisania delikatny przytrzymać na miejscu, mocując każdy
słupek dwiema kroplami kleju cyjanoakrylowego. Raz, żeby
zagruntować papier, dwa, żeby naprawdę przykleić.

Pomost na rufie, podobnie jak pomost głównego kompasu na środokręciu, był w oryginale wydrukowany
na pokładzie. Skopiować, dorobić słupki, schody i reling.
¿e to waloryzowany Revell - tylko
po co siê mêczyæ, mo¿e Minicraft
w skali 1:350, mo¿e „ma³a” Academy
1:600), ale jest to na pewno
plastikowy model z wszystkimi
charakterystycznymi cechami takiego
zestawu.
– mój kolega sk³ada³ kiedyœ na proœbê
swojego syna plastikowy
szkielet tyranozaura, ukazuj¹cy
siê, tak jak i „Titanic” w sprzeda-
¿y w odcinkach. Odcinków tych
by³o mo¿e szeœæ lub osiem i po
„obstawieniu” kilku kiosków z zaprzyjaŸnionymi
sprzedawcami
i awaryjnej wizycie u wydawcy
nie³atwy sukces uwieñczy³ dzie³o.
A jeœli tych odcinków jest kilkadziesi¹t?
Uratowa³aby nas mo¿e
prenumerata, ale i tak koszt ca³kowity
przewy¿szy³by kilkakrotnie
cenê pud³a firmy „Amati”.
W tekœcie na odwrocie
do³¹czonego do czêœci
pierwszej plakatu napisano
m.in.: „Wszystkie te wydarzenia
(historyczne) prze¿yjesz
na nowo... stan¹ siê
Ÿród³em niejednej refleksji”.
Oj, co prawda, to prawda,
ale takich bolesnych refleksji
Drogiemu Czytelnikowi
nie ¿yczê.
Wypada³oby teraz
napisaæ krótko o oryginale,
bo potem to ju¿ biorê siê do
sklejania. Tylko którego by
Skutki operacji „Zamęcz siebie i model” widać na pierwszym zdjęciu, a tu ujawniam jej kulisy.
Diorama została pochylona tak, by horyzont miał czysty kontakt z niebem, tzn. by nie pokazywać
dachów sąsiednich bloków na moim osiedlu. Tekturka po prawej stronie to podstawka pod aparat,
a zdjęcia robiłem eksperymentalnie w czasie zmierzchu co dwadzieścia minut, nie wiedząc dokładnie,
kiedy poziom światła zewnętrznego będzie optymalny.
tu...? To mo¿e najprostszego w najbardziej
skomplikowany sposób.
BARDZO KRÓTKO
31 marca 1909 roku w stoczni
Harland & Wolff w Belfaœcie po³o¿ono
stêpkê pod kad³ub „Titanica”,
jednego z trzech niemal identycznych
wielkich parowców pasa¿erskich
(„Olympic”, „Titanic”, „Brittanic”)
budowanych na zlecenie linii
White Star. RMS „Titanic” zosta³
zwodowany 31 maja 1911 roku, a 10
kwietnia 1912 roku wyruszy³ w swój
dziewiczy rejs do Nowego Jorku.
Podstawa pod model to znana nam już dobrze folia
„morska”. Otwór w podstawie jest odrobinę mniejszy
niż w „dnie” modelu i ma dodatkową osłonę, by nic
nie przeświecało na linii wodnej.
Na kilkanaœcie minut przed pó³noc¹
z 14 na 15 kwietnia, id¹c z du¿¹
prêdkoœci¹ i usi³uj¹c wykonaæ manewr
przeciwkolizyjny, otar³ siê
sterburt¹ o górê lodow¹, która rozerwa³a
poszycie w czêœci podwodnej
na d³ugoœci 90 metrów. Po dwóch
i pó³ godzinie statek prze³ama³ siê
i zaton¹³. Z 2206 osób na pok³adzie
katastrofê prze¿y³o 704.
Domyœlam siê, ¿e historia
statku znana jest mojemu Drogiemu
Czytelnikowi z filmu pana Jamesa
Camerona, jak te¿ z licznych filmów
dokumentalnych i publikacji, które
„wyroi³y siê” po tym filmie. Nie próbuj¹c
zatem dorzucaæ jeszcze swoich
trzech groszy, pozostajê z nadziej¹,
¿e moja odpowiedŸ Go satysfakcjonuje
i ³¹czê pozdrowienia. �
M Ł ODY TECHNIK 7/2004
69