Flimkien Awwissu 2019

Newspaper Post
AWWISSU 2019
Numru 177
07 – Elf boċċa
08 – Ġismi mhux ħabs
10 – Forgiveness: choice or feeling?
12 – Perli għall-ġenituri
15 – Magazin pornografiku
19 – Iż-żewġt aħwa
20 – 77 sekonda ilu
25 – Taxxa meta tixtri proprjetà
29 – Il-ħabib antik tagħna

BSL
Britannia Tours
… il-vjaææ tiegœek jibda hawn!
Qatta’
weekend
ġewwa
Lourdes
Tlet ijiem sħaħ...
Tluq il-Ġimgħa fil-għaxija
u lura t-Tnejn fil-għaxija
Prezz minn €399*
9-12 ta’ Awwissu
16-19 ta’ Awwissu
30 ta’ Awwissu – 2 ta’ Settembru
6-9 ta’ Settembru
jew Erba’ ijiem sħaħ
mit-Tnejn fil-għaxija
sal-Ġimgħa filgħaxija
Prezz minn €459*
12-16 ta’ Awwissu
26-30 ta’ Awwissu
16-20 ta’ Settembru
* Prezzijiet huma bbażati f’bed and breakfast f’lukandi 3 star u jinkludu t-titjiriet, return transfers u taxxi
Valletta Branch - Tel: 2123 8039 Paola Branch - Tel: 2180 9930
Mosta Branch - Tel: 2141 3030 Gozo Branch - Rabat Tel: 2156 5620 bsl.com.mt

Dun Joseph Mizzi
EDITORJAL
Marzu Lulju 2019 • 3
SIB FEJN ŻMIEN SEJJER
DAS-SAJF?
Għeżież ħbieb,
Is-sajf jinsab fl-aqwa tiegħu, is-sħana qed tagħmel
tagħha, il-festi għaddejjin ġmielhom, u kulħadd jara
kif jistrieħ ftit.
Min imur sal-baħar, sa Għawdex jew Kemmuna,
u min isiefer. Laqatni ħafna dan is-sajf in-numru
ta’ pellegrinaġġi li jieħdu sehem fihom il-Maltin:
Lourdes, Fatima, Medjugorje, l-Art Imqaddsa, Ruma,
Cassia, Pietrelcina, Assisi, Padova, Santiago de
Compostela u oħrajn.
F’dawn il-pellegrinaġġi nfittxu xi ħaġa, irridu
niltaqgħu ma’ xi ħadd. Naħseb li nkunu qed infittxu
ftit silenzju, li ninqatgħu mir-rutina tas-soltu, li
niltaqgħu magħna nfusna u ma’ Alla. Il-pellegrinaġġi
ma bdewx illum; għandhom storja twila. U lanqas
ma huma se jispiċċaw illum, għax il-bniedem minnatura
tiegħu hu fi tfittxija kontinwa tiegħu nnifsu u
ta’ Alla.
Dawn il-pellegrinaġġi għandna nkomplu
niżviluppawhom u nħeġġuhom, għaż-żgħar u
l-kbar. Huwa żmien ideali ta’ rikreazzjoni. Veru
li fiżikament fihom l-iskumdità tagħhom, l-aktar
minħabba l-għeja u l-iskariġġar, iżda huma l-aqwa
mod kif terġa’ toħloq – għalhekk ‘tirrikrea’ – lilek
innifsek. Huma opportunità tad-deheb biex
tiċċarġja l-batterija fiżikament, spiritwalment,
emozzjonalment u psikoloġikament.
Int kif se tirrikrea lilek innifsek das-sajf? Fejn sejjer
das-sajf? Awguri minn issa, u kunu mberkin.
Magazin ta’ kull xahar maħruġ
mill-Kulleġġ tal-Kappillani
li jitqassam b’xejn lill-familji
Maltin.
Biex tirreklama u għal kull
korrispondenza
ċempel fuq 2182 8931 jew
7946 1470 jew bil-posta.
INDIRIZZ
Flimkien, Kulleġġ tal-Kappillani
Kurja, il-Furjana
EMAIL
flimkien@maltadiocese.org
Editur Carmel Conti
Grafika Outlook Coop
Stampar Velprint Ltd
Il-kitba li tidher fil-Flimkien apparti
l-Editorjal mhux neċessarjament
tirrifletti l-opinjoni tal-Bord Editorjali.
RAĠĠ DAWL
When a woman is pregnant, she
is not ‘expecting’ a child – she
already has one. She is not ‘going
to be a mother’ – she already is
a mother. The baby is not ‘on the
way’ – the baby has already arrived.
Meta mara hi tqila, ma tkunx ‘qed
tistenna’ tarbija – diġà għandha tarbija.
Ma tkunx ‘se ssir omm’ – diġà hi omm.
It-tarbija ma tkunx ‘ġejja’ – it-tarbija
diġà waslet.

La nikber nixtieq insir.....
pulizija
infermiera
għalliema
Spider-Man
L‐edukazzjoni tagħti s‐setgħa lit‐tfal
sabiex iħarsu lejn futur aħjar.
Missio jemmen li l‐użu tas‐saħħa tal‐edukazzjoni tittrasforma
l‐ħajja tat‐tfal, tnaqqas il‐faqar u ġġib ’il quddiem il‐kundizzjonijiet
tal‐għajxien fost il‐komunitajiet. Permezz tal‐programm Missio Child
Sponsorship, bi €12.50 fix‐xahar, inti tista’ tibda tagħti lil tifel jew
tifla li jgħixu fil‐faqar, edukazzjoni għal ħajjithom.
Jien. Int. Aħna. Flimkien.
VO/1178
Mgħammdin
u mibgħuta
Tel: 2123 6962 • E-Mail:info@missio.org.mt • www.missio.org.mt

MESSAĠĠ TAL-ARĊISQOF
Awwissu 2019 • 5
Qraba u
ħbieb
Waħda mill-parabboli li naqraw fl-
Evanġelju hi dik li Ġesù rrakkonta
biex iwieġeb għaref tal-liġi li
staqsieh: “Min hu l-proxxmu tiegħi?” Ilparabbola
nafuha bħala “tas-Samaritan it-
Tajjeb”.
Raġel tħalla għeri u kważi nofsu mejjet fit-triq
minn Ġerusalemm lejn Ġeriko. Żewġ qassisin
rawh u baqgħu sejrin. Kien biss Samaritan li
waqaf biex itih l-għajnuna u jieħu ħsiebu.
Permezz ta’ din il-parabbola Ġesù jurina li
l-proxxmu huwa dak li jersaq lejn min hu
fil-bżonn tal-għajnuna u jagħtihielu. Iż-żewġ
qassisin li raw lil dak ir-raġel mitluq fil-ġenb
tat-triq u baqgħu sejrin ma kinux proxxmu. Li
tkun proxxmu jfisser li tkun “qrib” ta’ dak li
jkun.
Matul dawn ix-xhur tas-sajf, waqt li nawgura
li lkoll nieqfu għal jiem ta’ mistrieħ, ta’ min
nistaqsu lilna nfusna: imma aħna qrib ta’
xulxin? Kemm aħna verament qrib tal-qraba
tagħna? Nafu b’xi anzjani li jiġu minna u li
jinsabu waħedhom fir-residenzi tagħhom jew
fid-djar tal-anzjani, jew li jinsabu rikoverati
fl-isptar?
Kultant nissejħu “qraba” għall-okkażjoni ta’ xi
funeral. Tajjeb li nkunu “qraba u ħbieb” anke
matul il-ħajja ta’ dak li jkun. Dawn iż-żewġ
kelmiet, qraba u ħbieb, għandhom għeruq sbieħ
fil-lingwa tagħna: li tkun qrib xi ħadd u li
tħobbu.
Kemm tkun ħaġa sabiħa li l-frażi “qraba u
ħbieb” ma nisimgħuhiex biss f’xi funeral jew
fuq xi santa tal-mejtin imma matul ħajjitna,
waqt li l-qraba u l-ħbieb tagħna għadhom ħajjin.
+ Charles J. Scicluna
Arċisqof ta’ Malta
KELMA TA’ FRANĠISKU
Ejjew nitolbu għall-paċi
u ejjew inġibu l-paċi …
imma nibdew minn
darna stess.

PROGRAMM ULIED DARNA
XHIEDA
Hajja
TAʼ SOLIDARJETA`
Fondazzjoni għas-Servizzi tal-Ħarsien Soċjali
Hawn għalik
T. 23885110 W. www.fsws.gov.mt

AĦSEB FUQHA
Awwissu 2019 • 7
ELF
BOĊĊA
Aktar ma nikber, aktar sirt nieħu gost
bis-Sibtijiet filgħodu. Forsi l-kwiet
li jkun hemm għax inqum l-ewwel
wieħed, jew il-gost li dakinhar ma nkunx
xogħol. Hu x’inhu, is-Sibt filgħodu nkun qed
nistennieh.
Xi ġimgħat ilu, wieħed minn dawn is-
Sibtijiet filgħodu, kont qed nisma’ r-radju u
smajt lil xi ħadd jitkellem. Kellu leħen minn
dawk li jien insejħilhom tal-bellus, li tkun
tixtieq tibqa’ tisimgħu. Kien jismu Toni, u
kien qed jitkellem dwar ‘elf boċċa’. Waqaft
nisimgħu, u dan li ġej hu r-rakkont tiegħu.
“Ħa ngħidilkom ħaġa li lili għenitni nżomm
perspettiva tajba fuq il-prijoritajiet tiegħi.
Jien insejħilha t-teorija tal-elf boċċa.
Darba waħda qgħadt bilqiegħda nagħmel
ftit somom. Deherli li persuna medja tgħix
75 sena, xi wħud aktar u oħrajn inqas.
Immultiplikajt 75 bi 52, u ġibthom 3,900,
li hu n-numru ta’ Sibtijiet li persuna medja
tgħix tul ħajja.
Il-biċċa hi li jien domt sakemm għalaqt il-55
biex ħsibt dwar dan kollu, u sa dakinhar
kont diġà għext aktar minn 2,800 Sibt.
Kieku kelli ngħix sa 75, kien għad baqagħli
ngawdi biss elf Sibt ieħor.
Għalhekk mort f’ħanut u xtrajt elf boċċa u
poġġejthom f’vażun kbir, ħdejn ir-radju.
Kull nhar ta’ Sibt, minn dakinhar,
ħriġt boċċa mill-vażun u rmejtha (mal-
kumplament tal-ħġieġ l-ieħor,
naturalment!).
Meta rajt il-boċċi neżlin, bdejt ninduna li kont
bdejt ukoll nagħti aktar kas tal-affarijiet l-aktar
importanti fil-ħajja. Biex ikollok prijoritajiet
tajbin, ma hemm xejn aħjar milli tara ż-żmien
tiegħek fid-dinja dejjem jonqos!
U ħa ngħidilkom l-aħħar ħaġa qabel immur
dawra mal-mara. Dalgħodu ħriġt l-aħħar boċċa
minn ġol-vażun. Għalhekk jekk jirnexxili
nibqa’ nferfer sa Sibt ieħor, ikun ifisser li nkun
ingħatajt ftit żmien ekstra!”
Dak kien ir-rakkont ta’ Toni. Dakinhar kont
beħsiebni nagħmel xi xogħol filgħodu u
mbagħad immur sal-gym. Minflok, tlajt fuq u
qajjimt lill-mara.
“Isa, qum,” għedtilha, “ħalli noħorġu mat-tfal
bil-karozza.”
“X’ġara, mela?” staqsietni.
“Xejn speċjali,” weġibtha. “Imma ilna naqra ma
nqattgħu s-Sibt ilkoll flimkien.”
Jien u ħiereġ mill-kamra, dort u għedtilha,
“Bilħaqq, kif inkunu barra nieqfu fil-ħanut ta’
Manwel, għax għandi bżonn nixtri xi boċċi.”

8 • Awwissu 2019 L-ASSUNTA
Ġismi
mhux
ħabs
Il-Papa Franġisku dwar xi tfisser
il-festa tat-Tlugħ ta’ Marija fis-sema.
Għaliex Alla ta privileġġ lil Marija li titla’
s-sema bir-ruħ u l-ġisem? Għamel hekk
minħabba l-għaqda speċjali li Marija kellha
ma’ Ġesù. Din l-għaqda hi waħda fil-ġisem
u fir-ruħ. Bdiet meta l-Anġlu ħabbrilha li
kellha tkun Omm Alla, u kompliet tissaħħaħ
tul ħajjitha kollha billi ħadet sehem b’mod
uniku fil-misteru ta’ Ġesù. Marija dejjem
kienet tmur wara Ġesù, għalhekk insejħulha
“l-ewwel dixxiplu”.

L-ASSUNTA
Awwissu 2019 • 9
Marija kienet mara bħan-nisa l-oħra ta’
żmienha: kienet titlob, tieħu ħsieb il-familja
u d-dar, tmur is-sinagoga. Imma kull azzjoni
tal-ħajja ta’ kuljum kienet tagħmilha dejjem
f’għaqda sħiħa ma’ Ġesù. Fuq il-Kalvarju
din l-għaqda laħqet il-quċċata tagħha.
Għaldaqstant, Alla taha sehem sħiħ fil-
Qawmien ta’ Ġesù wkoll. Il-ġisem tal-Omm
Qaddisa kien ħieles mit-taħsir, propju bħal
dak ta’ Binha.
F’din il-festa l-Knisja tistedinna
nikkuntemplaw dan il-misteru li jurina li
Alla jrid isalvana sħaħ: bir-ruħ u l-ġisem.
Ġesù rxoxta bil-ġisem li kien tnissel bih minn
Marija, u tela’ ħdejn il-Missier bl-umanità
kollha tiegħu trasfigurata. Jiġifieri Ġesù tela’
s-sema bil-ġisem, b’ġisem bħal tagħna, imma
ġisem trasfigurat.
L-Assunzjoni ta’ Marija, li kienet bniedma
bħalna, hi konferma ta’ dak li se jiġri lilna
’l quddiem. Ir-ruħ tal-bniedem hi destinata
għall-hena wara l-mewt. Ma rridux inħarsu
lejn ġisimna qisu xi ħabs tar-ruħ. Alla ried
li anki ġisimna jingħaqad mar-ruħ fis-sema.
Iva, ġisimna trasfigurat għad ikun fis-sema.
Marija mtellgħa fis-sema tfakkarna li aħna
wkoll imsejħin biex inservu u nigglorifikaw
lil Alla bl-essri kollu tagħna, bir-ruħ u bilġisem.
Jekk naqdu bil-ferħ lil Alla, u dan nesprimuh ukoll
permezz tal-qadi ġeneruż lejn ħutna, il-jum tal-Qawmien
mill-imwiet tagħna se jkun jixbah lil dak ta’ Marija.
Imbagħad nifhmu b’mod sħiħ dak li qal San Pawl:
“Agħtu ġieħ lil Alla b’ġisimkom!” u nigglorifikaw lil
Alla għal dejjem fis-sema.
Addattament tad-Diskors ta’ nhar l-Erbgħa, 15 ta’ Awwissu, 2018

10 • Awwissu 2019 RELAZZJONIJIET
Choice or feeling?
A
man told his friend, “Whenever my
wife and I have an argument she
becomes historical.” “You mean
hysterical?” the friend replied. “No, I mean
historical. She reminds me of everything I
ever did!”
Little everyday injuries are so trivial we
hardly notice that we forgive them. They
are not deliberate, they hurt for only a few
seconds, so we never refer to them again and
we forget about them.
But if the hurt is really big?
Every time you think about it you smoulder
inside. It may have been a single act or
the collective weight of a hundred small
grievances. The anger does not go away.
It grows into a long-term resentment. You
feel you have been let down, embarrassed,
deceived, betrayed. Your anger may be
red-faced and loud-voiced, or it may be
as cold and hard as ice. There is a wall of
bitterness between you.

RELAZZJONIJIET
Awwissu 2019 • 11
What forgiveness is NOT
It is not condoning. Forgiving your
partner does not mean you approve of
what he or she did.
It is not forgetting. Forgive and forget?
If the offence is small, yes, you will
probably forget all about it. But if it is
big, you may never forget, even if you
forgive.
It is not denying. For some, the pain is
too great to take on board and so they
deny that it happened at all, not only to
others but to themselves.
It is not pretending. You will not admit
to anyone that you are hurting and you
claim everything is fine, but the fact that
you are not shouting or screaming does
not mean that you are not angry.
It is not losing. The person who forgives
is not necessarily the loser. Forgiving
may be winning.
What forgiveness IS
It is choosing, not feeling. If you have
been badly hurt, forgiving may be
the last thing you feel like doing. But
forgiveness has very little to do with
feelings and everything to do with
choice. Just as you choose to talk when
you would rather be silent, or to be
kind when the opposite is much more
attractive, so to forgive is more a matter
of choosing than feeling.
It is choosing not to dwell on the hurt.
You cannot help the thought coming into
your mind. It is there. Uninvited and
unwelcome. But you are responsible for what
you allow your mind to dwell on. The more
you rehearse the hurtful words or deeds, the
more indelible they become in your mind.
It is choosing not to talk about it. If you
talk about it, you think about it. If you think
about it, you feel it. If you feel it, it will hurt
you.
It is choosing not to retaliate. Justice may
say, “If you do that to me, I’ll do it to you.”
But forgiveness says, “I could, but I won’t.”
A final note
Forgiveness brings peace to a marriage and
creates the attitude necessary to make a new
beginning. It allows a couple to move on
together.
You have a straight choice: pain or
peace. Hold on to the hurt and it corrodes
everything. Replay it in your mind, over and
over, and the pain will grow and perhaps
become hate. Let the hurt go and, though it
may take time, the pain will go. It’s forgive
or fester.
A good marriage is made up of two people
who are not only givers of themselves but
also forgivers of each other.
Addattat minn ‘The Highway Code for
Marriage’ (Hilary u Michael Perrot)

12 • Awwissu 2019 ULIEDNA
F’dan ix-xahar tas-sajf, minflok artiklu
għandna ftit ‘perli’. Ħdejn il-baħar jew
fuq il-mejda waqt l-ikel, ieqfu ftit fuq
kull waħda u ddiskutuhom bejnietkom.
Issibu xi waħda tgħodd għalikom?
Always kiss your children goodnight,
even if they’re already asleep.
Dejjem bus lil uliedek filgħaxija, anki jekk
ikunu diġà raqdu.
H. Jackson Brown
Your children need your presence more
than your presents.
Uliedek għandhom bżonn il-preżenza
tiegħek aktar milli r-rigali tiegħek.
Jesse Jackson
Don’t worry that your children never
listen to you; worry that they are
always watching you.
Tinkwetax li wliedek qatt ma
jisimgħu minnek; inkwieta li l-ħin
kollu qed jinnutawk x’qed tagħmel.
Robert Fulghum
If there is anything that we wish to
change in the child, we should first
examine it and see whether it is
not something that could better be
changed in ourselves.
Jekk hemm xi ħaġa li rridu nibdlu
f’uliedna, l-ewwel għandna naraw
jekk hijiex xi ħaġa li aħjar nibdluha
fina stess.
Carl Jung

ULIEDNA
Awwissu 2019 • 13
Don’t handicap your children by
making their lives easy.
Tiżvantaġġax lil uliedek billi
tagħmlilhom ħajjithom faċli.
Robert A. Heinlein
Simply having children does not
make mothers or fathers.
Il-fatt li għandek it-tfal mhux bilfors
ifisser li int omm jew missier.
John A. Shedd
Children have more need of models
than of critics.
It-tfal aktar għandhom bżonn mudelli
milli min jikkritikahom.
Carolyn Coats
There are two lasting bequests we can
give our children: one is roots, the
other is wings.
Tnejn huma l-affarijiet li nistgħu
nħallu lil uliedna bħala wirt għal
dejjem: waħda hija l-għeruq, l-oħra hija
l-ġwienaħ.
Hodding Carter
If you want your children to improve,
let them overhear the nice things you
say about them to others.
Jekk trid li wliedek jiżviluppaw,
ħallihom jisimgħuk tgħid affarijiet
sbieħ dwarhom quddiem l-oħrajn.
Haim Ginott

14 • Awwissu 2019 MISSIERNA (2)
Paul Pace SJ
MISSIERNA ‘LI INTI FIS-SMEWWIET’
Dil-parti tal-Missierna tħawwadna xi ftit?
Xi tfisser sew? Meta ngħidu “li inti fissmewwiet”
tfisser li Missierna ma jinsabx
fid-dinja, li jinsab xi mkien ieħor? Li hu
bogħod mit-taħbit tagħna f’did-dinja?
Tgħid qiegħed hemm fuq, fis-sema, fejn
kollox fil-paċi u fl-ordni?
Il-Vanġelu jurina li żgur li mhux hekk. Filpersuna
ta’ Ġesù aħna niltaqgħu ma’ Alla
“Kristjan”, li hu l-Immanuel, “Alla magħna”.
Ġesù, dak li ġie jgħammar fostna, qal, “Min
jara lili jara lill-Missier.”
Fil-Vanġelu nsibu bosta ċirkustanzi li juru
rabta sħiħa bejn is-sema u l-art. Pereżempju
meta lid-dixxipli Ġesù qalilhom: “Tassew
ngħidilkom, dak li torbtu fl-art ikun
marbut fis-sema u kulma tħollu fl-art ikun
maħlul fis-sema. Ngħidilkom ukoll, jekk
tnejn minnkom fuq l-art jgħollu leħinhom
flimkien biex jitolbu xi ħaġa, Missieri li hu
fis-smewwiet jagħtihielhom” (Mt 18:18-19).
Qabelxejn, irridu nifhmu li dal-kliem
jagħmel distinzjoni bejn missierna tal-art
u missierna tas-sema. Aktar importanti
minn hekk, ifakkarna li Alla jgħix f’dinja
ta’ paċi assoluta u ġustizzja sħiħa, ħaġa li
aħna lkoll naspiraw għaliha. Tul ħajjitna fiddinja
aħna vjaġġaturi, pellegrini f’mixja lejn
id-dar ta’ Missierna, lejn dan l-istat ta’ paċi
sħiħa. Missierna diġà jinsab hemmhekk,
u Ġesù assigurana li fid-dar ta’ Missieru
hemm ħafna “kmamar”, u li hu nnifsu mar
hemmhekk biex iħejji post għalina (Ġw 14:2).
Dan il-kliem għandu jimliena bil-fiduċja u
b’paċi interna profonda, aħna li niffaċċjaw
tant sitwazzjonijiet li ma nistgħux
nikkontrollawhom u tant kunflitti fid-dinja.
Meta nsibu ruħna maħkumin mid-dlam
u d-disperazzjoni ta’ madwarna, nistgħu
nfakkru lilna nfusna li aħna ninsabu fi
vjaġġ lejn id-dar ta’ Missierna, post ta’ paċi
definittiva, fejn il-ġustizzja u l-imħabba
jsaltnu fuq kollox.
Maqluba għall-Malti minn Joe Huber

Michel Quoist
ĦSIEB
Awwissu 2019 • 15
Il-magazin
pornografiku
Mulej, qed inħossni nistħi b’dalmagazin
quddiemi.
Jiena żgur li int, li int infinitament
pur, tinsab profondament offiż.
Il-ħaddiema tal-uffiċċju ħarġu bejniethom
biex xtrawh.
Bagħtu tifel jixtrihulhom, li flieh kollu hu u
ġej fit-triq.
Fuq dawk il-paġni jleqqu jidhru esposti iġsma
mikxufin.
Jgħaddi minn uffiċċju għal ieħor, minn id
għal oħra.
Daħq minn taħt … għajnejn għatxana …
iġsma vojta … iġsma bla ruħ …
ġugarelli f’idejn persuni adulti.
Minkejja kollox, Mulej,
il-ġisem tal-bniedem huwa sabiħ.
Mill-bidu nett, int, l-aqwa artist, kont taf
tajjeb li għad tgħammar f’ġisem bħal tagħna.
Għalhekk żammejt il-mudell quddiemek,
bir-reqqa kollha ffurmajtu bl-idejn setgħana
tiegħek, u f’dik il-materja bla ħajja nfaħt
ruħ ħajja.
Minn dak il-ħin ’il quddiem, Mulej, int
għedtilna nirrispettaw il-ġisem,
għax huwa strument tal-ispirtu.
U aħna għandna bżonn dan l-istrument
fraġli biex nikkomunikaw mal-oħrajn:
bil-kliem, bit-tbissima, bl-espressjoni
f’għajnejna, meta nieħdu b’id xulxin, bittgħanniqa
tal-koppja li tnissel ulied ġodda.
Int ridt ukoll li bil-grazzja tiegħek ġisimna
jsir tempju tat-Trinità.
Hawn, Mulej, illejla, hawn l-iġsma
tal-bnedmin reqdin:
il-ġisem pur ta’ tfajjel ċkejken,
il-ġisem użat tal-prostituta,
il-ġisem mimli saħħa tal-atleta,
il-ġisem sfinit tal-ħaddiem,
il-ġisem mikdud tal-fqir,
il-ġisem imsawwat ta’ tifel fis-slums,
il-ġisem mikul u muġugħ tal-marid,
l-iġsma kollha, Mulej, ta’ kull età.
Hawn hu l-ġisem ta’ tarbija fraġli għadha
titwieled, il-ġisem ta’ tfajjel moħħ ir-riħ,
jaqa’ u jerġa’ jqum, bla ma jagħti kas tal-grif,
il-ġisem tal-adolexxent li għadu ma jafx
kemm hi ħaġa sabiħa li tikber u tiżviluppa,
il-ġisem tal-anzjan, qed inin ftit ftit.
Noffrihomlok kollha, Mulej, u nitolbok
tberikhom.
U meta għada jqumu għal ġurnata oħra,
jalla jkunu qaddejja, mhux sidien,
djar li jilqgħu, mhux ħabsijiet,
tempji ta’ Alla ħaj, mhux oqbra.
Jalla jkunu purifikati u trasfigurati minn
min jgħix fihom.
Jalla fl-aħħar, meta jiemhom jintemmu,
ikunu mdawlin mis-sbuħija ta’ ruħhom.
F’għajnejk, Mulej, u f’għajnejn Ommok,
li t-tnejn li intom kellkom ġisem bħalna.
(Addattata minn The Pornographic
Magazine, Prayers of Life)

Ħruġ ta’ Bonds
issa ammessi għall-kummerċ
fuq is-Suq Miftuħ tal-Borża ta’ Frankfurt u
l-Vienna Multilateral Trading Facility (MTF)
Bond b’rendiment ta’
għal perjodu ta’
5 snin
li jimmatura fl-2023
ß Investiment minimu ta’ €3,000
ß
ß
Bond ieħor b’rendiment ta’
3.75% 4.6%
għal perjodu ta’
10 snin
li jimmatura fl-2028
Timberland Invest Ltd ġiet maħtura bħala distributriċi tal-bonds maħruga
f’Malta minn Timberland Securities Investment plc.
L-investiment fil-bonds għandu jkun ibbażat fuq id-dettalji sħaħ tal-Prospett
Kun af li
għamilt
investiment
fis-sod
Ċemplilna fuq
2090 8100
Is-Suq Miftuħ tal-Borża ta’ Frankfurt, flimkien mal-Vienna MTF, huma swieq regolati mill-boroż rispettivi nfushom li ma jeħdux il-forma ta’ swieq regolati u
għalhekk mhumiex soġġetti għar-reġimi tal-prospett u tat-trasparenza applikabbli għal Swieq Regolati.
Timberland Securities Investment plc. (inkorporata f’Malta b’uffiċċju reġistrat f’171, Old Bakery Street, Valletta) hija
l-kumpanija li ħarġet il-bonds ai termini tal-Prospett, datat 23 ta’ Novembru 2018, approvat mill-Awtorità tas-Suq Finanzjarju
f’Liechtenstein u ippassportjat f’Malta. Timberland Invest Ltd (b’uffiċċju tan-negozju f’Aragon Business Centre, Dragonara
Road, San Ġiljan, STJ 3140) hija regolata mill-MFSA taħt l-Att dwar Servizzi ta’ Investiment u ġiet maħtura bħala d-distributriċi
ta’ dawn il-bonds f’Malta.
Jekk tinvesti f’dawn il-bonds, mhux se jkollok aċċess għall-flus tiegħek qabel id-data tal-maturità. Madankollu, tista’
tittrasferixxi jew tbigħ il-bonds tiegħek, dejjem skont it-termini tal-prospett. Il-valur tal-investiment tiegħek jista’ jitla’ kif ukoll
jinżel, u tista’ titlef ftit mill-ammont, jew l-ammont kollu, li inti tkun investejt. Aktar dettalji jinsabu f’dan il-Prospett, li jista’
jinkiseb mingħajr ħlas, waqt ħinijiet normali tal-ftuħ, mill-uffiċċju tan-negozju ta’ Timberland Invest Ltd f’San Ġiljan, jew missit
elettroniku: https://www.timberland-malta.com.

Cleartone offer the very latest discreet
hearing aid technology that can
improve your life today!
Don’t wait to hear more clearly
To see if you qualify for
Malta’s smallest hearing aid
book your FREE assessment today
What can you see?
These little hearing aids are
secretly taking Malta by storm,
I bet you didn’t notice them?
Call now for
FREE hearing assessment
Covering all Malta and Gozo locations
Phone 2704 0839 or
7777 1659
for nearest clinic
Special introductory price between
19th – 23rd August 2019
*Clinic fee may apply
The Friend Who Cares
When we honestly ask ourselves
which persons in our lives mean
the most to us, we often find
that it is those who, instead of giving much
advice, solutions or cures, have chosen
rather to share our pain and touch our
wounds with a gentle and tender hand.
The friend who can be silent with us in
a moment of despair or confusion, who
can stay with us in an hour of grief and
bereavement, who can tolerate not-knowing,
not-curing, not-healing, and face with us
the reality of our powerlessness, that is the
friend who cares.
(Henri J. Nouwen s.j.)
Flimkien fuq Radju Marija
Kull l-ewwel Ħamis tax-xahar fl-10am
Programm dwar il-kontenut tal-magazin Flimkien.
Ikun hemm phone-ins mis-semmiegħa.
Il-programm li jmiss: il-Ħamis 8 ta’ Awwissu

TIĠRI VERA
Awwissu 2019 • 19
Iż-żewġt
aħwa
Ġanni kien joqgħod f’razzett ħdejn
ħuh. Imma dan l-aħħar kellhom xi
jgħidu. Wara aktar minn 40 sena
jiftiehmu u jaqsmu kollox bejniethom, issa
kien spiċċa kollox. U tant kiber in-nuqqas ta’
ftehim li ma baqgħux jitkellmu aktar.
Għodwa waħda nstemgħet taħbita fuq
il-bieb. Ġanni fetaħ u sab raġel b’kaxxa
tal-għodda. “Għandek xi biċċa xogħol
x’nagħmillek?” staqsa r-raġel.
“Iva,” qallu Ġanni. “Għandi biċċa xogħol
għalik. Qed tarah dak ir-razzett lil hinn
mix-xmara? Dak ta’ ħija ż-żgħir. Sal-ġimgħa
l-oħra dik kienet għalqa mimlija ħaxix aħdar
imma ħija qabad bulldozer, faqa’ l-ħajt u
issa hemm xmara bejnietna. Għamel hekk
apposta! Imma jien inpattihielu. Qed tara
dak l-injam fir-rokna? Irridek tibnili ħajt
– tmien piedi għoli – biex la nara r-razzett
tiegħu u lanqas wiċċu.”
Il-mastrudaxxa qallu: “Naħseb naf x’jiġifieri.
Tibżax, agħtini l-imsiemer u l-mazza u
nagħmillek biċċa xogħol li tieħu paċir
biha żgur.” Ġanni qallu li kien se jirritorna
filgħaxija.
Il-mastrudaxxa qabad l-għodda u beda
jaħdem. Ħadem il-ġurnata kollha: ikejjel,
jisserra, isammar, jinċana.
Meta Ġanni wasal lura filgħaxija, ilmastrudaxxa
kien diġà lest. Imma Ġanni
baqa’ skantat mhux ftit meta ra li l-ħajt li
kien ordna ma kienx hemm!
Minflok, kien hemm pont min-naħa
għall-oħra tax-xmara! Kienet biċċa xogħol
magħmula tassew bis-sengħa, kompluta bilpoġġaman
b’kollox.
U Ġanni kompla jistagħġeb aktar meta … ra
lil ħuh iż-żgħir fuq in-naħa l-oħra qed jibda
jaqsam il-pont biex jiġi lejn in-naħa tiegħu.
“Kif irnexxielek issib il-qawwa li tibni
dan il-pont wara dak kollu li għamiltlek
u għedtlek?” qallu ħuh iż-żgħir min-naħa
tiegħu tal-pont.
Iż-żewġt aħwa mxew bil-mod sakemm
iltaqgħu f’nofs il-pont u ħadu b’idejn xulxin.
Meta ħarsu warajhom, raw lill-mastrudaxxa
qed jerfa’ l-kaxxa tal-għodda fuq dahru u
jħejji biex jitlaq.
“Le, tmurx! Ibqa’ magħna ftit ieħor. Għandi
biċċa xogħol oħra x’tagħmilli,” qallu Ġanni.
“Bil-qalb kollha,” wieġbu l-mastrudaxxa,
“imma baqagħli ħafna pontijiet oħra x’nibni
xi mkien ieħor. Intom ħudu ħsieb li dak ilpont
ta’ bejnietkom jibqa’ b’saħħtu.”

20 • Awwissu 2019 AĦSEB FTIT
77 sekonda ilu
X’se jiġri meta l-arloġġ idoqq nofsillejl?
11:58:43pm: Bniedem
11:39pm: Mammiferi
0:00 am sat-3 am: bumbardament ta’ meteoriti
10:56pm: Dinożawri
8:48 pm: Bram
9:52 pm: Pjanti
4:00 am: Bidu tal-ħajja
8:28 pm: Alka

AĦSEB FTIT
Awwissu 2019 • 21
Ejja nikkumpressaw l-istorja kollha taddinja
f’24 siegħa. Qisha l-istorja kollha
mill-bidu nett sa issa ġrat f’ġurnata
waħda. X’se jiġri?
Fil-verità, id-dinja ġiet iffurmata 4,500
miljun sena ilu, u l-bniedem ħa l-forma
‘moderna’ li għandu llum 200,000 sena
ilu.
U kieku tabilħaqq id-dinja bdiet teżisti
24 sena ilu, allura xi jkun il-ħin li fih
jitfaċċa l-bniedem? It-tweġiba hija
tassew sorprendenti, anki jekk se jkollna
nissimplifikaw ħafna, għax fil-verità
l-kwistjoni hija ħafna aktar ikkumplikata
minn hekk.
Mela, jekk id-dinja bdiet teżisti f’nofsillejl li
għadda, kellha ssofri bumbardamenti kbar
u twal bil-meteoriti sa xi t-3:00 am. Għal
xi l-4:00 ta’ filgħodu jibdew jidhru l-ewwel
sinjali ta’ ħajja.
Hawn ikollna nħallu jgħaddi ftit ħin mhux
ħażin, għax iridu jdoqqu t-8:28 pm biex
tibda tidher l-alka fil-baħar. Daqs ‘għoxrin
minuta’ wara, fit-8:48pm jidhru l-bram.
Tgħaddi ftit aktar minn siegħa, u għal xi
l-9:52 pm jitfaċċaw il-pjanti fuq l-art. Fil-
10.55 pm id-dinożawri jibdew iħufu f’wiċċ
id-dinja, imma jdumu biss ‘30 minuta’ għax
fil-11:25 pm jinqerdu kollha. F’nofsillejl
neqsin għoxrin jitfaċċaw il-mammiferi.
U aqta’ min jidher fid-dinja fil-ħdax ta’
billejl u 58 sekonda! Iva, hekk hu, jasal hu:
il-bniedem. F’dan l-arloġġ ta’ 24 siegħa,
l-istorja tal-bniedem fuq wiċċ id-dinja ma
tibdiex qabel il-11:58:43pm!
Fi kliem ieħor, kieku d-dinja ilha teżisti 24
siegħa, il-bniedem ilu jeżisti biss 77 sekonda!
Forsi hekk nirrealizzaw aħjar kemm hi vasta
l-eżistenza tad-dinja. Nindunaw kemm
aħna l-bnedmin niffurmaw parti żgħira biss
mill-istorja tagħha. Nibdew nifhmu wkoll
kemm hu kbir Dak li ħalaq kollox, mhux biss
id-dinja.
Forsi hekk nirrealizzaw ukoll irresponsabbiltà
tagħna li nieħdu ħsieb din
il-pjaneta li fuqha ngħixu. Se jirnexxilna
neqirduha? Jew se nitgħallmu nibżgħu
għaliha?
Tgħid x’se jiġri meta l-arloġġ jerġa’ jdoqq
nofsillejl?

22 • Awwissu 2019 ŻGĦAŻAGĦ Emmanuel Camilleri
Se ttemm
IT-TELLIEQA?
Il-film ‘Run the Race’ hu dwar żewġt
aħwa, Dave u Zach, li kienu joqogħdu
f’belt żgħira. It-tnejn ikollhom ħolm
differenti dwar x’jagħmlu f’ħajjithom.
Ikunu qed jgħixu għal rashom, minħabba
li l-omm tkun mietet, filwaqt li l-missier
ikun taħt il-kontroll tax-xorb.
Zach ikun l-istilla tat-tim tal-iskola tal-
American Football. Tant ikun promettenti
li kien wasal biex jikser diversi rekords.
Il-ħolma tiegħu kienet li xi ħadd jinnutah
u jagħtih scholarship biex ikun jista’ jitlaq
minn dik il-belt żgħira.
Kollox ikun sejjer ħarir, sakemm Zach
iweġġa’ rkopptu tant li jkun se jitlef ilkumplament
tal-istaġun. Biex tagħqad,
ikun hemm dubji serji kemm seta’ jkompli
dan l-isport minħabba li kien ċarrat
ligament. Il-ħolma tiegħu dehret tisfuma
fix-xejn.
Dave, min-naħa l-oħra, jiddeċiedi li jibda
jtellaq hu, biex jekk jirnexxilu jirbaħ
scholarship u jkun jista’ jieħu lil ħuh Zach
’il barra minn dik il-belt. Dave kien baqa’
jemmen bis-sħiħ, imma Zach kien tilef
il-fidi wara t-telfa ta’ ommu u l-abbandun
minn missierhom.
Dave ikun qed jirnexxilu jirbaħ it-tlielaq
sakemm tiġri xi ħaġa … u minfloku jkollu
jtellaq Zach biex jispiċċa t-tellieqa minfloku.
Imma dan kollu x’għandu x’jaqsam magħna?
Forsi m’aħniex atleti u l-ħolm tagħna mhux
marbut mal-isports. Veru, imma aħna
wkoll għandna tellieqa x’nispiċċaw. Bħal
Dave aħna jkollna diversi ħolm u pjanijiet u
forsi ġralna bħalu għax ġrat xi ħaġa u rajna
l-ħolm tagħna jisfuma fix-xejn.
F’ħajti għandi lil xi ħadd bħal Zach? Ġesù
dejjem qiegħed hemm, preżenti. Hu beda
magħna t-‘tellieqa’ tal-fidi tagħna u jiġriha
magħna u jgħinna nispiċċawha.
Lest tkun dak l-atleta li jitħarreġ, jiġri u
jtemm it-tellieqa? Forsi qed nibża’ li se nerġa’
noħroġ diżappuntat? Tajjeb niftakar li fit-
‘tellieqa’ tal-fidi l-premju mhuwiex għal min
jiġi l-ewwel, imma għal kull min jirnexxilu
jasal sal-aħħar.
Dan lili jfakkarni f’li qal San Pawl lil
Timotju (4:7-8): “Temmejt il-ġirja, ħarist
il-fidi. Mill-bqija hemm merfugħa għalija
l-kuruna tal-ġustizzja, li biha f’dak il-Jum
iħallasni l-Mulej, l-Imħallef ġust, u mhux
lili biss, imma wkoll lil dawk kollha li jkunu
għexu fl-imħabba tad-Dehra tiegħu.”

John Sultana
RIĊETTA
Awwissu 2019 • 23
Ruħi tieħu
vaganza?
Anki jekk fis-sajf ma nistax nieħu
vaganza, xorta nista’ b’xi mod insib
ftit ħin ta’ rilassament għal ġismi
u moħħi. Imma ruħi se tirrilassa wkoll?
Kif nista’ dan is-sajf insaħħaħ il-‘muskoli’
spiritwali tiegħi?
1. Talba qasira: Nagħżel xi talba jew xi
sentenza mill-Vanġelu, u ngħidha spiss
kuljum, bħal: ‘Mulej tiegħi u Alla tiegħi’ jew
‘Għin in-nuqqas ta’ fidi tiegħi’ jew ‘Mulej,
għand min tridna mmorru?’ jew ‘Ġesù, inti
taf kollox. Inti taf li nħobbok.’ Dan jgħinni
nżomm il-PREŻENZA ta’ Alla matul ilġurnata.
2. Żjara f’xi kappella. Ħames minuti nista’
naffordjahom żgur. Ma hemmx bżonn
ħafna kliem mal-Mulej. Biżżejjed noqgħod
fil-kwiet, nieħu gost fil-preżenza tiegħu,
NADURAH, konxju tan-nifs li qed nieħu
li huwa l-ħajja tiegħu ġo fija li ma tintemm
qatt.
3. Grazzi. Is-sajf huwa wkoll żmien biex
nuri gratitudni lejn Alla. Inħares madwari:
għasfur jaqbeż fuq siġra; sħab sabiħ fissema;
riħa tfuħ tal-ħaxix u l-frott. U f’qalbi
ngħidlu, “GRAZZI, Mulej! Kemm tħobbni!”
Din il-gratitudni nista’ nesprimiha wkoll
permezz ta’ salm ta’ tifħir (Salmi 8, 103, 121).
Wrap sajfija u ħafifa
Jekk ma tixtrix il-pancakes lesti,
agħmilhom hekk: ħawwad nofs kuċċarina
ħall ma’ 150ml ħalib u żid bajda mattaħlita.
Ibqa’ ħawwad u bil-mod żid
150ml ħalib ieħor sakemm it-taħlita tiġi
qisha krema lixxa. Ħalli kollox joqgħod
għal nofs siegħa. Saħħan sewwa taġen
b’dijametru ta’ 15-il ċm wara li tkun
dliktu bi ftit żejt. Ferra’ daqs magħrfa
u nofs mit-taħlita fit-taġen u kif tibda
tagħqad aqlibha bil-mod u sajjar għal
nofs minuta oħra.
4 pancakes
Ikollok bżonn: 8 slices bacon taddundjan;
tadama kbira; avocado;
4 pancakes; 4 weraq ħassa kbar; 4
kuċċarini mayonnaise.
Metodu: Idlek taġen b’naqra żejt u aqli
l-bacon fih. Kif ikun lest, nixxef il-bacon
fuq karti apposta biex ix-xaħam żejjed
jitlaq. Iftaħ il-pancakes ċatti u qassam
il-weraq tal-ħass, it-tadama, l-avocado
mqattgħin u żewġ slices bacon fuq kull
waħda. Żid il-mayonnaise u rrombla
l-pancake xifer ma’ xifer ... u rringrazzja
lil Alla tal-ikel!

24 • Awwissu 2019
SAĦĦITNA
Michela Mifsud
Stimolazzjoni
Manjetika
Transkranika (TMS)
Terapija għad-dipressjoni u ħsieb ta’ suwiċidju
Ilkoll, xi darba jew oħra, inħossuna
mdejqin. Id-dwejjaq hu reazzjoni
normali għal sitwazzjonijiet jew
esperjenzi diffiċli. Iżda ġieli jiġri li d-dwejjaq
joktor, ma jgħaddix, u minħabba fih tħossok
ma tafx x’se taqbad tagħmel u mingħajr
tama.
Dawn il-ħsus ixekklulek il-ħajja ta’ kuljum
u ma jħallukx tiffunzjona jew tgawdi dak
li s-soltu tagħmel. Tibda tħoss għeja l-ħin
kollu u tibda ssibha iebsa tiffoka u tieħu
d-deċiżjonijiet. Għandu mnejn tibda torqod
matul il-biċċa l-kbira tal-ġurnata jew ma
torqod xejn. Dawn huma sintomi komuni
ta’ dipressjoni klinika, li hija kundizzjoni
komuni li tolqot sa 25% tal-popolazzjoni u
li f’ċerti każi tista’ twassal anki għal ħsieb
dwar suwiċidju. Fortunatament jeżistu bosta
mezzi biex tittrattaha.
L-aktar mezzi ta’ trattament komuni għaddipressjoni
u disturbi psikoloġiċi huma
t-terapija (ma’ psikologu jew psikoterapista)
u l-mediċini. It-tnejn li huma għandhom
utilità fit-trattament tad-dipressjoni.
B’danakollu, hawn min ma jkunx jista’ jieħu
l-mediċini minħabba f’xi kundizzjoni fiżika
oħra, jew minħabba effetti kollaterali. Għal
xi wħud, il-mediċini jistgħu ma jaħdmux.
F’dan il-każ tissejjaħ dipressjoni reżistenti
għat-trattament. Hemm ukoll min jippreferi
ma jiħux mediċini.
Huwa hawnhekk fejn l-Istimolazzjoni
Manjetika Transkranika (TMS) tista’ tkun
utli. It-TMS hija terapija li taħdem mingħajr
uġigħ, mhijiex invażiva u bla effetti
kollaterali kbar. Ma hemmx loppju involut
u l-ebda telfien tal-memorja, kif jiġri f’xi
terapiji oħra. It-TMS hi approvata mill-
Amministrazzjoni tal-Ikel u l-Mediċini tal-
Istati Uniti (FDA) u mill-Istitut Nazzjonali
għas-Saħħa u l-Eċċellenza fil-Kura tar-Renju
Unit (NICE), fost l-oħrajn.
It-TMS tuża pulsazzjonijiet manjetiċi
ffukati li jistimolaw dik il-parti tal-moħħ li
għandha x’taqsam mal-kontroll tal-burdati.
It-TMS iżżid il-funzjoni tal-moħħ kif ukoll
tikkonnettja mill-ġdid il-kuntatti dgħajfin
fil-moħħ, tgħin fit-tnaqqis tas-sintomi
dipressivi u ttejjeb il-burdata. Tnaqqas
l-għeja u l-ħedla, u żżid l-enerġija.
Fuq kollox, tnaqqas il-ħsieb ta’ suwiċidju fi
żmien qasir wara l-ewwel sessjoni. Dan jista’
jagħmel id-differenza kollha bejn tinżammx
l-isptar (bl-inkonvenjent li jġib miegħu) u
tintbagħatx lura d-dar taħt superviżjoni biex
tiġi kkurat bħala outpatient.

Nutar Dott. Ryan Caligari
IN-NUTAR
Awwissu 2019 • 25
Taxxa meta tixtri
proprjetà
Bħala regola prinċipali, ir-rata ta’ taxxa
(boll) dovuta minn min jixtri hija 5%
tal-prezz tal-proprjetà. Jekk se tixtri
r-residenza ordinarja u unika tiegħek, ittaxxa
tonqas għal 3.5% fuq l-ewwel €150,000
tal-prezz u 5% fuq il-bqija. Jiġifieri jekk
il-proprjetà tiswa €200,000, trid tħallas 3.5%
fuq €150,000 u 5% fuq 50,000 = total €7,750.
Imma permezz ta’ skemi riċenti, tista’
tibbenefika minn roħs fit-taxxa, skont ilkaż.
L-erba’ skemi prinċipali huma:
• Skema tal-First-Time Buyers
• Skema tas-Second-Time Buyers
• Proprjetà f’żona ta’ ‘konservazzjoni
urbana’
• Proprjetà f’Għawdex.
First-Time Buyers
B’din l-iskema, jekk qed tixtru l-ewwel
proprjetà tagħkom, u din qed tixtruha biex
tistabbilixxu r-residenza unika u ordinarja
tagħkom, allura ma tħallsu taxxa xejn fuq
l-ewwel €150,000 tal-prezz, filwaqt li fuq
il-bilanċ, tħallsu bil-5%. Tiffrankaw €5,250
taxxa.
Second-Time Buyers
Meta tittrasferixxi l-ewwel residenza tiegħek
u tixtri residenza oħra fi żmien sena middata
tat-trasferiment tal-ewwel waħda, tieħu
refund tat-taxxa (sa €3,010). Ir-refund mhux
awtomatiku, jiġifieri n-nutar irid japplika
mad-Dipartiment tat-Taxxi Interni fiż-żmien
stipulat fil-liġi.
Proprjetà f’żona ta’
‘konservazzjoni urbana’
F’dan il-każ, tista’ tibbenefika minn roħs
ta’ taxxa jekk tipprovdi ċertifikat mill-
MEPA li juri li l-proprjetà tinstab f’din
iż-żona. Għalhekk importanti li tiċċekkja
u tieħu parir mingħand il-perit tal-għażla
tiegħek biex tivverifika jekk il-proprjetà li
se tixtri tinsabx f’din iż-żona. F’dan il-każ
it-taxxa tkun 2.5% tal-prezz tal-proprjetà.
Barra minn hekk, f’każ li se tixtri l-ewwel
proprjetà tiegħek u din tinsab f’żona
ta’ konservazzjoni urbana, allura tista’
tibbenefika minn żewġ skemi f’daqqa.
Jiġifieri ma tħallasx taxxa fuq l-ewwel
€150,000 tal-prezz, u mbagħad fuq il-bilanċ
tħallas bit-2.5% (minflok 5%). Pereżempju,
jekk il-proprjetà tiswa €200,000, it-taxxa talboll
tkun biss €1,250.
Proprjetà f’Għawdex
Jekk tixtri r-residenza tiegħek f’Għawdex,
tħallas taxxa ridotta ta’ 2% fuq il-prezz
kollu tal-proprjetà. Ma hemmx għalfejn li
l-proprjetà tkun l-ewwel residenza tiegħek.
Jiġifieri persuni li diġà huma sidien ta’
proprjetà xorta jistgħu jibbenefikaw minn
din l-iskema.

26 • Awwissu 2019 LOGĦOB
Claudia Cini
Mimdudin
1. Ġgant mitoloġiku Grieg (5)
3. Minnu jagħmlu l-ġobon u l-irkotta (5)
6. Bil-moħbi; segretament (11)
8. Resident; jgħix fil-lokal (7)
12. Ġenituri u wlied jgħixu flimkien (7)
15. Approvati; mogħtija l-permess (11)
16. Tajjeb għalfejn hu (5)
17. Qanfud il-baħar (5)
Tisliba
1 2 3 4 5
6 7
8 9 10
Weqfin
1. Ħaġra prezzjuża ta’ lewn isfar (5)
2. Logħba tradizzjonali fuq karta b’disa’
kaxxi forma ta’ gradilja (5)
4. Tgergira għax mhux kollox hu
kif mixtieq (5)
5. Fetħa bla saqaf bejn erba’ ħitan (5)
7. Makakkeriji; diplomaziji (7)
9. Mingħajr (3)
10. Għadu mhux misjur (3)
11. Ġesù daħal Ġerusalemm riekeb fuqha (5)
12. Xaqq; apertura (5)
13. Progress; miljorament (5)
14. Frak li jinqala’ minn mal-qorriegħa (5)
Rebbieħ/a
tax-xahar l-ieħor: D. Mallia, Cospicua
11 12 13 14
15
16 17
Nota: GĦ u IE jieħdu kaxxa waħda
Irbaħ pizza għal tnejn
mingħand Saracino’s Café
(Triq il-Kbira, Ħ’Attard, 21422995)
billi twieġeb tajjeb sal-15 tax-xahar.
Ibgħatha hekk: Flimkien, Tisliba,
P.O. Box 1, il-Furjana.
Rebbieħ/a tax-xahar l-ieħor:
C. Saliba, Ħal Qormi
Soluzzjoni Tisliba tax-tax-xahar l-ieħor
Mimduda: 1. ĦANIN, 3. ĦABBA, 6. TESSERAMENT, 8. SAN MARK, 12. STUNATA,
15. SAN FRANĠISK, 16. AWTUR, 17. PRUNA.
Weqfin: 1. ĦATAB, 2. NASES, 4. BREJK, 5. ATTUR, 7. ROMANZA, 9. ATT, 10. RAT, 11. BASLA,
12. SENAT, 13. AĊIDU, 14. TIKKA.
Sudoku
Imla l-vojt kollu b’mod li l-kolonni, il-linji u kull
kaxxa ta’ disgħa jimtlew bin-numri 1 sa 9.
Ibgħat it-tweġiba sal-15 tax-xahar hekk:
Flimkien, Sudoku, P.O. Box 1, il-Furjana.
Premju: żewġ kotba ġentilment mogħtija
minn Merlin Publishers (Blata l-Bajda).
Soluzzjoni tax-xahar l-ieħor
7 1 4 2 3 5 9 6 8
6 5 3 8 4 9 7 2 1
2 8 9 1 7 6 4 3 5
5 7 6 4 9 2 8 1 3
4 3 2 5 1 8 6 7 9
1 9 8 3 6 7 2 5 4
8 6 7 9 5 1 3 4 2
9 4 1 6 2 3 5 8 7
3 2 5 7 8 4 1 9 6
4 5 2 6
1 4
6 8 3 5
3 7 2
9 2 8
7 1 3 4
4 9
2 9 5 4 8 1
5 1 8

Id-dar egħi, mal-familja, indipenden
Ċemplilna għal kwotazzjoni bla
obligazzjoni illum fuq 21 524 888
Tista' kkwalifika għas-sussidju mill-Gvern
133, Mdina Road, Zebbug, ZBG 9015, Malta
Mobile: (+356) 99 242 320
Email: info@stairsindependent.com
Web: www.stairsindependent.com

28 • Awwissu 2019 GĦALINA T-TFAL
ĦOBŻ
U ĦUT
K
S
S S
K
K K K
K K
K K K
K K
K
K K K K
K
K
K
K S S K
S
K
K K K
K
K K S
K
K S
K K
K
S S
K
K
K K
S
S
S
K
S
S
S S
S
K
S
Tafha l-istorja ta’ dak
it-tifel li offra lil Ġesù
l-ħobż u l-ħut li kellu?
Bihom Ġesù ta jieklu
lil aktar minn 5,000
ruħ. Kemm kellu ħut
u ħobż? Imla l-ispazji
kollha fl-istampa li
huma mmarkati ‘K’
b’kulur kannella, u
dawk immarkati ‘S’
agħmilhom sofor. Meta
tlesti tkun taf kemm
kien hemm ħut u ħobż.
Ibgħat it-tpinġija u
għidilna wkoll kemm
kien hemm ħut u kemm
kien hemm ħobż filbasket
tat-tifel.
Ibgħat it-tweġiba hekk:
Flimkien, Kompetizzjoni
Tfal, P.O. Box 1, Floriana.
L-ewwel tweġiba tajba li
tinfetaħ tirbaħ ktieb
tat-tfal ġentilment
mogħti minn Horizons.
Rebbieħa tax-xahar l-ieħor: E. Gatt, San Pawl il-Baħar,
L. Camilleri, il-Gudja
1
3
2
5
4
6
7
SOLUZZJONI:
7 DIFFERENZI
1. qlugħ, 2. ġewnaħ
tal-farfett, 3. is-sitt
linja tax-xugaman,
4. umbrella, 5. aerial
tar-radju, 6. gawwija,
7. dgħajsa.

BAĦAR
Awwissu 2019 • 29
IL-ĦABIB
ANTIK
TAGĦNA
Fatti dwar il-baħar, li dejjem żaqqu ratba kemm trid, imma rasu iebsa.
• Il-baħar ikopri aktar minn 70 fil-mija
tal-wiċċ tad-dinja.
• Aktar hemm ħlejjaq fil-baħar milli
ħlejjaq fuq l-art. Fil-fatt, 94 fil-mija
tal-ħlejjaq fid-dinja jinsabu taħt wiċċ
il-baħar!
• L-Oċean Paċifiku huwa l-akbar oċean.
Jiksi 30 fil-mija tal-wiċċ tad-dinja u
fih 25,000 gżira. Warajh jiġi l-Oċean
Atlantiku, li jiksi 21% tal-wiċċ tad-dinja.
• Fl-Oċean Paċifiku, eżattament fil-
Mariana Trench, il-baħar hu fond
(11,000 metru) aktar mill-għoli tal-
Muntanja Everest (8,848 metru).
• L-akbar annimal fid-dinja jinsab filbaħar:
il-balena l-kaħla.
• Il-ħajja fl-oċean tiddependi millfitoplankton
(organiżmi mikroskopiċi
li jitbandlu u jimxu mal-kurrenti f’wiċċ
il-baħar) u l-fotosintesi. Flimkien dawn
jipprovdu 50% tal-ossiġnu tad-dinja.
• Ir-raġġi tax-xemx ma jippenetrawx
f’baħar fond aktar minn 3,300 metru.
• Aktar minn 80 fil-mija tal-baħar għadu
mhux skopert. Min jaf kemm-il speċi
hemm fih li għadna ma nafux li jeżistu!
• Il-bram ilhom jeżistu fid-dinja aktar
minn 500 miljun sena.
• Ħafna speċi marini huma fil-periklu
li jispiċċaw għalkollox minħabba
t-tinġis, is-sedimentazzjoni u
l-global warming.
• Theddida kbira għall-baħar huwa
l-plastik li qed iħalli impatt fuq
l-ekosistemi kollha … u qed jispiċċa
fl-ikel tagħna stess, avolja ma
narawhx b’għajnejna.
• Il-‘bidla fil-klima’ hu t-terminu li
jintuża mix-xjenzati biex jiddeskrivu
l-global warming u xejriet oħra li
bħalissa qed iħallu impatt fuq ilpjaneta
kollha minħabba ‘gassijiet
serra’ u emissjonijiet bħad-duħħan
minn ċerti industriji.
• Is-sena li għaddiet (2018) kienet
l-aktar sena sħuna skont ir-rekords.
• Baħar aktar sħun jgħolli l-livell
tal-baħar u jikkawża maltempati
aktar qawwija. Barra minn hekk,
l-influss ta’ ilma ħelu mill-glaċieri
li qed idubu qed jibdel il-kurrenti
tal-baħar li minnhom jiddependu
l-klima u t-temp.

30 30
Awwissu 2019
• Awwissu 2019
POSTER
Il-Mulej hu r-ragħaj tiegħi,
xejn ma jonqosni;
f’mergħat kollha ħdura jqegħedni.
Ħdejn l-ilma, fejn nistrieħ,
jeħodni; hemm hu jrejjaqni.
Salm 23:1-3
C
M
Y
CM
MY
CY
CMY
K
Mibgħuta minn Caroline Cassar u Marvic Attard. Ibgħat sentenzi simili. Tibgħatx stampi.
Ibgħat hekk: Flimkien, Poster, Kurja tal-Arċisqof, Floriana jew
bl-email: flimkien@maltadiocese.org
Flimkien Awwissu 2019

TBATI BIEX TQUM MIS-SODDA?
Sodda li ddur sakemm int tiġi bil-qegħda u tkompli tgħinek biex tqum
bil-wieqfa. Tista tgħolli d-dahar, is-saqajn u s-saqqu b'kollox sa metru 'l fuq.
Prodott Ġermaniz tal-gћola kwalita', b'20 sena esperjenza.
Gћażla ta’ saqqijiet u soddod gћal kull bżonn anke fitted.
■ Sodda Rotoflex Basic
■ Ta' gћajnuna kbira gћall-carer
■ Saqqu TriOptima - jifrex il-piż gћal aktar kumdita'
■ Rails mal-ġenb
■ Mwassla u armata f’darek
Hemm ukoll xi sussidju li jista jingħata. Staqsina.
Ċempel 21576171 jew ibgħat email fuq info@beacon.com.mt
TBATI B’NUQQAS
TA’ SMIGĦ ?
Ħafna nies idumu biex itejbu s-smigħ tagħhom. Jagħmlu
ħajjithom aktar diffiċli għalxejn. Jekk m'intix moqdi
fis-smiegħ, kellimna.
■ Screening Test b'xejn
■ Noffru l-aqwa teknoloġija, u fuq kollox, servizz eċċezzjonali.
■ Perjodu ta' prova biex tkun ċert li mort għall-aħjar.
■ Nagħmlu viżti fid-djar ukoll.
■ Matul 21 sena, għinna mijiet ta’ nies, nagħmlu ħilitna miegħek ukoll.
■ Isma’ u gawdi d-diskors, telefon, televiżjoni, radju u mobile.
Mudell kompletament
ġewwa l-widna.
L-aktar mudell żgħir u
diskret iżda l-aktar
b’saħħtu fis-suq.
Mudell ta’
wara l-widna.
Ċkejken, pulit, diskret u
b’saħħtu, anke għal min
għandu nuqqas ta’
smiegħ serju.
Għin lilek innifsek u lil ta' madwarek.
Ċempel fuq 21576171
jew ibgħat email fuq info@beacon.com.mt

FEELING FREE AT HOME
invest in comfort and safety for yourself or your parents
Exclusive local distributors of
Stair Lifts, Recliners & Scooters
Tel: +356 21 252206
Email: info@liftservices.com.mt
Up to €5000
in government grants
Website: www.liftservices.com.mt
*subject to eligibility, terms and conditions
Lifts Services Ltd , Factory A25F
Marsa Industrial Park, Marsa, Malta