6 тамыз, 2019 жыл №88 (15408)
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
6 6 <strong>тамыз</strong>, сейсенбі, <strong>2019</strong> <strong>жыл</strong> АҚ ҚАУЫРСЫН<br />
САРЫАРҚА САМАЛЫ<br />
СӘБИТ ДӨНЕНТАЕВТЫҢ ТУҒАНЫНА – 125 ЖЫЛ<br />
Дархан даланың дарыны<br />
Қазақ әдебиетінің поэзиясы мен прозасы, аудармасы мен балалар<br />
тақырыбына танымдық-тағылымдық дүниелерін жүз<strong>жыл</strong>дықтарға<br />
еншілеп кеткен жерлесіміз Сәбит Дөнентаевтың 125 <strong>жыл</strong>дық<br />
мерейтойы ақынның атамекен-туған жері Ақсу қаласына қарасты<br />
Құркөл ауылында кеңінен аталып өтті.<br />
Сая МОЛДАЙЫП<br />
«Ұлы тойдан ұлағат із қалады», тойда<br />
ақын жерлестері дабыра думаннан гөрі<br />
алқалы отырыс, келелі кеңеске көбірек<br />
көңіл аударып, Дөнентаев есімін жаңғыртып,<br />
ғалымдарымыз шығармашылығы хақынан<br />
сөз қозғады, өлшем-пішімін таразылады.<br />
Бұл жиынға Сәбит Дөнентаевтың қызы<br />
Сәулеттің баласы Жарқын Дайрабаев отбасымен<br />
және Дөнентай ұрпақтары келді.<br />
Сексенінші <strong>жыл</strong>дардың соңына қарай Ақсуда<br />
(бұрынғы Ермак кезінде) басшы қызметте<br />
болған, сол кезден бастап қаламгер есімін<br />
жаңғырту ісіне қомақты үлес қосқан Ақсу<br />
қаласының Құрметті азаматы, еңбек ардагері<br />
Қуат Есімханов, Ресей Федерациясы Алтай<br />
өлкесіндегі Байғамұт орта мектебінің директоры<br />
Сапарбек Маусымбаев, облыстық ішкі<br />
саясат басқармасының басшысы Ернұр<br />
Дәуенов қатысты.<br />
Ақсу жұрты алыс-жақыннан келген<br />
қонақтарды қазақы ақжарма салт-дәстүрмен<br />
әр ауыл жасау–жабдығымен киіз үй тігіп,<br />
дастарқан жайып қарсы алды. Көрмелер<br />
ұйымдастырыпты, күш сынасқан балуандар<br />
сайысы, ат жарыс, ән-жыр, концерт, т.б.<br />
қызықтар той салтанатын арттырды.<br />
Мерейтой «Дархан даланың дарыны»<br />
атты ғылыми-практикалық конференциямен<br />
басталды. Ақсу қаласының әкімі Балғабай<br />
Ыбыраев құттықтау сөз сөйлеп, тойға келген<br />
қонақтар мен көпшілікке ақ тілегін айтты.<br />
Қуат Есімханов қаламгердің шығармашылығы<br />
жайлы айта келіп:<br />
- Кезінде Сәбит а<strong>тамыз</strong>дың есімін жаңғырту<br />
мақсатында ел болып бірқатар істер атқардық.<br />
1989 <strong>жыл</strong>ы 100 <strong>жыл</strong>дық мерейтойында Құркөл<br />
мектебіне Сәбит Дөнентаевтың есімі берілді,<br />
еңбектерін жарыққа шығардық, бюстін қойдық.<br />
«Сарыарқа самалы» газеті мәселе көтеріп,<br />
Семейдегі зираты қалпына келтірілді, туған<br />
жеріне белгітас орнатылды, - дей келе,<br />
С.Дөнентаевтың замандас қаламдастары<br />
жайлы сөз қозғады.<br />
С.Торайғыров атындағы ПМУ-дің қазақ<br />
тілі және журналистика кафедрасының<br />
меңгерушісі Айман Зейнуллина конференция<br />
тізгінін қолға алып, С.Дөнентаев жайлы баяндама<br />
жасады, келелі сөз қозғап, қаламгер<br />
шығармашылығы туралы әңгімеледі.<br />
- Сәбит Дөнентаев - сатира жанрында<br />
айрықша тұлғаланған талант. Қазақ әдебиетіндегі<br />
фельетон, сықақ, әзіл-қалжың, мысал жанрының<br />
дамуына айтарлықтай үлес қосты. Кейін оны<br />
жинақтап, «Аузы қисық» атты атаумен баспаға<br />
Алматыға апарып берген екен, бірақ, өкінішке<br />
қарай, баспадан шықпай қалған. Ол білікті<br />
аудармашы болды, еркін аударманың озық<br />
үлгісін жасады. Ақын мысал өлеңдері арқылы<br />
қоғамдағы ашкөздік, аярлық, жағымпаздық,<br />
қаскөйлік, парақорлық сияқты жағымсыз<br />
қасиеттерді өткір сынға алды.<br />
Конференцияда сөз алған филология<br />
ғылымының докторы, профессор,<br />
мәшһүртанушы Айтмұхаммет Тұрышев<br />
қаламгер шығармашылығының көркемдік<br />
табиғатына тоқталды.<br />
- Бір айғақ – Сәбит Дөнентаев<br />
туындыларының өміршең екендігі. Бір<br />
айғақ – Сәбит Дөнентаев – реалист, демократ<br />
ақын екендігі. Ол халықты оқып-білім<br />
алуға шақырды. Қалың бұқараның мүддесін<br />
көздеді, азаттық, еркіндік, әділ өмірді көкседі.<br />
Қай өлеңін, қай шығармасын алып қарасақ<br />
та, бүгінгі күннің мәселесін қозғап тұр.<br />
Расында да, олай жазбаса, көрсетпесе,<br />
ақын ақын болар ма?! Немістің ойшыл ақыны<br />
Гете бір жазбасында: «Егер жұмыр жердің<br />
қиян бір шетінде титтей сызат білінсе,<br />
ол сөз жоқ. Ақын жүрегі арқылы өтеді...»<br />
депті. Сәбит Дөнентаев та өз заманының<br />
жаршысы бола білді, ақиқатты айтты, сөз<br />
қаруын қолданды.<br />
Алтай өлкесі Байғамұт ауылынан келген<br />
ұлтжанды азамат, Ақсу өңірінің тумасы, РФ<br />
Білім беру ісінің Құрметті қызметкері, Титов<br />
сыйлығының лауреаты Сапарбек Маусымбаев<br />
та келелі ойларын айтып, көпшілікті<br />
мерекемен құттықтады. Ресей жеріндегі<br />
қазақтар жайлы сөз қозғады.<br />
- Әкем - осы ауылдың тумасы. Сондықтан<br />
осы жерде туып-өскен Сәбит ақын маған<br />
да жақын, мақтаныш етемін. Заманында<br />
Байғабыл Жылқыбаев а<strong>тамыз</strong> Байғамұтқа<br />
келіп, сахнада өнер көрсететін. Бұл өңір -<br />
Сәбит, Байғабыл секілді тарихи адамдар<br />
шыққан киелі өңір, - деді. Айта кетейік,<br />
ұлтжанды азамат Сапарбек Шайхымұлы<br />
Байғамұт ауылындағы ат төбеліндей ғана<br />
қазақтар үшін қазақ мектебін сақтап отыр,<br />
«Сарыарқа самалы» газетін Ресейдегі Славгород,<br />
Бурла, Құлынды, Михайловка қала,<br />
аудандарындағы қандастарға таратады.<br />
Құркөл ауылдық округінің әкімі болған,<br />
еңбек ардагері, Ақсу қаласының Құрметті<br />
азаматы Қаршыға Шаяхметов те қаламгердің<br />
өмірі мен шығармашылығы жайлы ойын<br />
айтып, өлеңін оқып берді. Айта кетерлік бір<br />
мәселе, осыдан бес <strong>жыл</strong> бұрын ақынның<br />
120 <strong>жыл</strong>дық мерейтойы қарсаңында<br />
«Сарыарқа самалы» газетінің редакциясында<br />
Павлодардағы ақын, жазушылардың басын<br />
Ақын мұражайы<br />
Той көрінісі<br />
Жарқын Дайрабаев пен Балғабай Ыбыраев гүл шоқтарын қоюда<br />
қосып, С.Дөнентаев туралы дөңгелек үстел<br />
өткіздік. Сол кездегі Павлодар педагогикалық<br />
институтының (бүгінгі ПМПУ) ректоры Нұрғали<br />
Аршабеков қаламгер шығармаларының<br />
жарыққа шықпай қалған немесе ертеде<br />
жарияланғандарын іріктеп, кітап етіп шығару<br />
туралы ұсынымызды қолдады. Айтқандай,<br />
осы оқу орнының Е.Бекмаханов атындағы<br />
ғылыми-библиографиялық кітапханасының<br />
төрағасы Қарлығаш Төлеубаева Шығыс<br />
Қазақстан облыстық Абай атындағы әмбебап<br />
кітапханасы мен Абай қорық-мұражайында<br />
болып, тарихи деректер, мәліметтер, фотосуреттер<br />
әкелді. Бұл еңбектер жинақ болып<br />
басылып шықты. Дегенмен, бір ғана дана<br />
болғандықтан көпшілікке тарай қойған жоқ.<br />
Қаламгердің 125 <strong>жыл</strong>дық мерейтойына<br />
арналған ғылыми-практикалық конференцияда<br />
жасалған баяндамалар және жоғарыда<br />
сөз болған жинақты да енгізіп, <strong>жыл</strong> соңына<br />
дейін кітап етіп шығару туралы көпшіліктің<br />
ұсынысын Ақсу әкімі Балғабай Ыбыраев<br />
қолдады. Бәрекелді! Егер жүзеге аса қалса,<br />
бұл қаламгер туындыларын бүгінгі ұрпаққа<br />
таныстыруда ақсулықтар атқарған қомақты іс<br />
боларына дау жоқ. Жоғарыда айтқанымыздай,<br />
«ұлы тойдан із қалдыру» деген осы болмақ.<br />
Тойға жиналған қауым бұл күні басқа<br />
да игілікті істердің куәсі болдық. Ақынның<br />
жиені Жарқын Дайрабаев пен әкім Балғабай<br />
Ыбыраев бастаған жұртшылық мектеп<br />
алдындағы ақын бюстіне гүл шоқтарын<br />
қойды. Оқушылар өлеңдерін оқыды. Тағы<br />
бір игі жаңалық С.Дөнентаев атындағы орта<br />
мектепте осы білім ордасының мұғалімі Қорлан<br />
Сүйіндікованың жетекшілігімен ақынның өмірі<br />
мен шығармашылығына арналған мұражай<br />
ашылды. Мерейтой қаз–қатар тігілген киіз<br />
үйлер төріндегі салтанатты сахнада жалғасты.<br />
Ж.Аймауытов атындағы қазақ музыка-драма<br />
театрының артистері «Ұрпағыма айтарым»<br />
атты Сәбит Дөнентаев өмірінен сахналық<br />
көріністер көрсетті, өлеңдері оқылды. Белгілі<br />
айтыс ақыны Қуанышбек Шарманов ақынға<br />
«Арнау» айтты:<br />
Жасынан айналған ел ағасына,<br />
Бірінің-бірі жеткен бағасына.<br />
Жиырмасыншы ғасырдың<br />
алыптары-ай,<br />
Сыймай кеткен қазақтың<br />
кең даласына.<br />
Соның бірі ұрпағы Дөнентайдың,<br />
Сәбит қой салған жолы дара, сірә..., -<br />
деп той мерейін асқақтатқан ақын жігітке<br />
ел риза болды.<br />
С.Дөнентаевтың 125 <strong>жыл</strong>дығына орай<br />
қала әкімі Балғабай Ыбыраев бір топ азаматтарды,<br />
мәдениет қызметкерлерін, мұғалімдерді<br />
марапаттады. Ресейден келген қандасымыз<br />
С.Маусымбаевқа шекаралас достықтың белгісі<br />
ретінде киіз үй жабдықтарын табыс етті.<br />
Екібастұздық әнші Жәнібек Мәліков,<br />
павлодарлық Нұржан Сарқамбаев, И.Байзақов<br />
атындағы облыстық филармония, ақсулық<br />
өнерпаздардың өнерін көпшілік биік сахнадан<br />
тамашалады. Ұлттық спорт түрлері де тартысты<br />
өтті. Той көркі - аламан бәйге мен теңге<br />
алу ұйымдастырылды.<br />
Қорыта келгенде, Сәбит Дөнентаевтың<br />
туғанына 125 <strong>жыл</strong> мерейтойын ақсулықтар<br />
мәнді, маңызды ұйымдастырды. «Сәбит<br />
Дөнентаев» атты ақын өлеңдерінің жинағын<br />
да шығарып, таратты. «Бір кем дүние» деп<br />
Шерхан жазушы айтқандай, «әттеген-ай» деген<br />
өкініш көңіл сыздатты. Павлодарлық үлкендікішілі<br />
қаламгерлер, осы ауылдан шыққан<br />
басқа да әр саланың белгілі азаматтары<br />
Сәбит тойында төбе көрсеткен жоқ. Бәйге<br />
тігіліп, мүшәйра, айтыс ұйымдастырылғанда<br />
тайлы-таяғы қалмай баратын ақындар осы<br />
тойдың мәртебесін көтерулері тиіс-ақ еді.<br />
Бүгінгі, ертеңгі ұрпақ, бар қазақ<br />
жадынан жаңылмаса игі! Әдебиетіміздің<br />
туы жығылмасын, сол туды биіктетіп кеткен<br />
Сәбит сынды әдебиет алыптары халықпен<br />
бірге жасай берсін деп тілейік!<br />
Ақсу қаласы.<br />
С
Change language