26 қараша, 2019 жыл №136 (15456)

2 26 қараша, сейсенбі, 2019 жыл АҚПАРАТ
SARYARQA SAMALY
Әр өңір белсене қатыссын!
ҚР Тұңғыш Президенті – Елбасы, «Nur Otan» партиясының Төрағасы Нұрсұлтан Назарбаев елордада
саяси ұйымның өңірлердегі филиалдары өкілдерінің басын қосып, әр аймақтың дамуы
бойынша күн тәртібінде өткір тұрған мәселелерді талқылады. Біздің аймақтан облыс әкімі
Болат Бақауов бастап барған партия филиалының делегациясы кеңеске белсене қатысты.
шетелдік инвестиция тарттық. Осы жылдар
аралығында Қазақстанның транзиттік
әлеуетін едәуір нығайта алдық, - деді
Нұрсұлтан Назарбаев. Сонымен бірге,
Тұңғыш Президент Қазақстанның 2050
жылға дейінгі даму стратегиясының негізгі
басымдықтарын насихаттау мен түсіндіру
жұмыстарын ұйымдастырудың маңызды
екенін еске салды.
Сонымен қатар Елбасы электоралдық кезең
алдында партия жұмысын күшейту маңыздылығына
тағы бір назар аударды. Әр әкім
мен мәслихат фракциясындағы депутаттардың
партиялық жауапкершілігін күшейтуге мән
берілсін, деді. Қазір барлық реформа
аймақтарды дамытуға бағытталған. Соңғы
10 жылда жергілікті бюджеттер 3 есеге жуық
өсіп, 4,7 трлн. теңгені құраған. Бөлінген
қаржының жұмсалуына партиялық нақты
қадағалау қажет, деді Елбасы.
Жиын соңында ҚР Тұңғыш
Президенті «Nur Otan» партиясын
қалыптастыру мен дамытуда белсенді
еңбек еткен мүшелерге «Белсенді
қызметі үшін» медальдарын табыс етті.
Марапатталғандар арасында жерлесіміз,
партияның Аққулы аудандық филиалы
төрағасының бірінші орынбасары Бүркіт
Пұсырханов бар.
Өз тілшіміз.
Партия Төрағасы әрбір өңір, қала және
аудан бойынша сайлауалды бағдарламаның
дайындалуын қамтамасыз етуді тапсырды.
- Келесі жылы аумақтарды дамытудың
бес жылдық бағдар-ламасын жүзеге асыру
аяқталады. Жаңа бағдарлама қабылдау
қажеттілігі жаңа электоралдық циклмен
тұспа-тұс келіп тұр. Сондықтан жаңа
бағдарлама әрбір өңір бойынша мәслихат
сайлауына арналған партияның сайлауалды
бағдарламасының негізі болуы тиіс. Мәжіліс
сайлауындағы «Nur Otan» партиясының
сайлауалды бағдарламасына қатысты айтар
болсам, онда Премьер-Министр Саяси кеңес
бюросының мүшесі ретінде бұл жұмысты
жеке басқаруы қажет және қазірден бастап
бұл бағдарламаны әзірлеуге кірісуі тиіс, -
деді Тұңғыш Президент.
Жиын барысында Елбасы партия мүшелеріне
Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың
айналасына бірігудің қажеттілігін және саяси
бағыттың сабақтастығын жалғастыруды
қайтадан еске салды.
- Соңғы жылдары Қазақстанның жалпы ішкі
өнімі 11 миллиардтан 170,5 миллиард АҚШ
долларына дейін өсті. Егер 90-жылдардың
басында халықтың үштен бірі кедейлік
шегінде болса, қазір бұл көрсеткіш 4,6%-ға
дейін төмендеді. Шағын және орта бизнестің
ЖІӨ-дегі үлесі 27%-ға жетті. Алғашында
бізде жеке меншік болмаған еді. Біз
300 миллиард доллардан астам тікелей
Суреттер elbasy.kz сайтынан алынды.
«Қалмаққырған» құпиясы
Басы 1-бетте
«Серектас шайқасы» кітабын таныс-тырып,
қазақ-ойрат шайқасы өткен жерді «Қалмақ
қырылған» емес, «Қалмаққырған» деп атаған
Қарлығаш ХАШЫМҚЫЗЫ
дұрыс деді.
- Зерттеулердің арқасында шайқастың
уақыты мен орнын дәл анықтауға
Конференцияға облыс әкімі Болат Бақауов
және «Қалмаққырған» шайқасын зерттепзерделеп
жүрген ғалымдар мен жоғары Ақшиман ауылының маңында 1741 жылы
мүмкіндік алдық. Шайқас Май ауданының
оқу орындарының студенттері, тарих пәнінің наурыз-сәуір айларында орын алған. Ол
мұғалімдері мен зиялы қауым өкілдері қатысты. жерді «Қалмаққырған» деп атаған дұрыс, яғни
Аймақ басшысы Болат Бақауов ғылыми қазақтың қалмақты қырған жері. Бұл тарихи
іс-шаралардың маңызды-лығына тоқталып деректермен дәлелденген. «Қалмақ қырылған»
өтті.
десек, қалмақ өздігімен қырылып қалған
- Қазақ даласы талай тарихи оқиғаларға сияқты болады. Осы шарада тұсауы кесіліп
куә болған киелі жерлерге бай. 18-ғасыр отырған «Серектас шайқасы» кітабына тарихшы,
халқымыз бастан кешірген ауыр кезеңдердің этнограф ғалымдардың «Қалмаққырған»
бірі ретінде белгілі. Жоңғарларға қарсы тарихи шайқасы туралы мақалалары топтастырылды.
Жиналған материалдың 30 пайызы
Аңырақай, Бұланты шайқастарында атабабаларымыз
ерлік танытты. Сондай ірі ғана осы жинаққа енді. Кітап төрт бөлімнен
шайқастардың бірі болған Қалмаққырған тұрады. Бірінші бөлім «Қазыналы қазбалар»
Ертіс-Баян өңірінде өткені баршаға аян.
Қалмаққырған шайқасы туралы мәлімет
көптеген жылдар бойы сыры ашыла қоймаған
тарихымыздағы ақтаңдақтардың бірі болып
келді. Алдағы уақытта қазақ тарихы үшін
маңызы жоғары осы тәрізді іс-шараларды жиі
ө т к і з і п , з е р т т е у ж ұ м ы с т а р ы н ж ү й е л і т ү р д е ж а с а -
уымыз керек. Ол өскелең ұрпақтың
тәрбиесінде маңызды орын алады, -
деді Болат Жұмабекұлы.
Ауқымды шара барысында «Қалмақ-қырған»
шайқасына қатысты тың деректер айтылды.
Кешенді зерттеу жұмыстарының нәтижесінде
жау қолы ойсырай жеңілген соғыстың нақты
датасы мен орны анықталды. Сонымен қатар,
ғалымдар әскери әрекеттерді айна-қатесіз
көрсететін картаны ел назарына ұсынды.
Toraighyrov University-нің Е.Бекмаханов
атындағы тарих және этнография орталығының
директоры, философия ғылымдарының
кандидаты, профессор Амантай Құдабаев
деп аталады. Мұнда археологиялық зерттеулер
топтастырылған. Келесі «Тарихтан -
тәбәрік», «Баһадүр бабалар», «Аңыз бен ақиқат»
бөлімдерінде қазақ-қалмақ шайқастарына
байланысты зерттеулер, көнекөз қариялардың
естеліктері, өлкетанушылар мен журналист
қауымның мақалалары келтірілген. Осы кітап
арқылы біз «Қалмаққырған» тарихи оқиғасының
қашан, қай жерде болғандығын дәлелдеп,
оған қатысқан батырлардың есімдерін
жаңғырттық. Алдағы уақытта кітаптың екінші
томын жарыққа шығаруды көздеп отырмыз, -
дейді А.Құдабаев.
Келелі жиында Toraighyrov University-нің
археологиялық зерттеу- лер орталығының
директоры Виктор Мерц те тың жаңалығымен
бөлісті.
- «Қалмаққырған» тауының аумағындағы
қалмақтардың тұрақтарын анықтадық.
Бұл – таудың солтүстік, солтүстік-шығыс
С
аймақтары. Осы жерлер көшіп-қонуға аса
ыңғайлы болған. Сол себепті, жоңғарлар
дәл осы жерлерге қызығып, жаулап алғысы
келген. Біздің болжамымызша, жоңғар-қазақ
шайқасы қазіргі Ақшиман ауылының аумағында
болған, - деді ол.
Ал Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Дүниежүзі
тарихы кафедрасының аға ғылыми қызметкері
Ирина Ерофеева ХХ ғасырдың 80-жылдары
ғана шығыстанушы Владимир Моисеевтің
еңбегінің арқасында бұл тарихи оқиғаның
алатын орнының ерекшелігін айтты.
Қазіргі таңда жергілікті ғалымдар
аталмыш мекенді түбегейлі зерттеу
үстінде. Ал бұл жәдігерлер археологиялық
қазба жұмыстары кезінде дәл сол мекеннен
табылған. Нақтырақ айтатын болсақ, кезіндегі
нәубет жылдардың көрінісі, куәсі болған құнды
бұйымдар. Қыш құмыралардың сынығы, ат
әбзелдері, кезіндегі тиын-тебен дәл сол жерде
қалмақтардың мекен еткендігін дәлелдейді.
Владимир ТЕПКЕЕВ,
Ресей ғылым академиясы Қалмақ
ғылыми орталығының қызметкері:
- Алдағы уақытта Май ауданының
Ақшиман жерін зерттеуді жоспарлап
отырмын. 1771 жылы қалмақтардың
бір бөлігі Қытай жеріне көшіп кеткені
белгілі. Олар қазіргі Қазақстан аумағынан
өткен. Бұл туралы материалдар
орталық және аймақтық мұрағаттарда
сақтаулы. Деректердің барлығы терең
зерттеуді қажет етеді. Болашақта
қазақстандық әріптестерімізбен
бірлесіп, зерттейміз деген үміттеміз.