You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Nεανικά<br />
Ἀγκυροβολήματα<br />
Aγκυροβολήματ<br />
Δ I M H N I A I O Φ Y Λ Λ A Δ I O T H Σ I E P A Σ M H T P O Π O Λ E Ω Σ<br />
I E P A Π Y T N H Σ K A I Σ H T E I A Σ Γ I A T O Y Σ N E O Y Σ<br />
T E Y X O Σ 4 2 ο Ι Α Ν Ο Υ Α Ρ Ι Ο Σ - Φ Ε Β Ρ Ο Υ Α Ρ Ι Ο Σ 2 0 0 8<br />
Ἡ ἐ ξ ο μ ο λ ό γ η σ η ὡ ς θ ε ραπευτική ὁ δ ό ς<br />
κ α ί ο ἱ κ ο σ μ ι κ έ ς « ψ υ χ ο θ ε ρ απεῖες»<br />
Εἰσαγωγικά<br />
Τό ἔργο τοῦ πνευματικοῦ πατρός,<br />
εἴδαμε στό προηγούμενο τεῦχος, στοχεύει<br />
«στή δημιουργία ἀθανάτων<br />
θεῶν» (Ἀρχ. Σωφρονίου, Περί προσευχῆς,<br />
σελ. 253). Ὁ<br />
ὑψηλός αὐτός στόχος<br />
θεμελιώνεται στή<br />
βιβλική περί ἀνθρώπου<br />
διδασκαλία, ὅπως αὐτή<br />
κατανοήθηκε καί ἑρμηνεύτηκε<br />
ἀπό τούς πατέρες<br />
τῆς Ὀρθόδοξης<br />
Ἐκκλησίας. Εἶναι<br />
σαφές, νομίζω, ὅτι ἀπό<br />
τήν ἀνθρωπολογία<br />
κάθε θρησκείας καί ἰδεολογίας<br />
ἐξαρτᾶται καί ὁ<br />
τρόπος καί ὁ σκοπός<br />
τῆς ζωῆς μας. Στό<br />
βιβλίο του γιά τόν Ἅγιο Σιλουανό<br />
τόν Ἀθωνίτη ὁ Γέροντας Σωφρόνιος<br />
τοῦ Ἔσσεξ περιγράφει μέ τά ἑξῆς<br />
λόγια τό ἀνθρωπολογικό θεμέλιο τῆς<br />
Ἐκκλησίας:<br />
«Ἡ ἀνθρωπολογία τοῦ Γέροντα μπορεῖ<br />
νά ἐκφρασθεῖ μέ τά λόγια τῶν ὁσίων<br />
Μακαρίου τοῦ Αἰγυπτίου καί Ἰσαάκ τοῦ<br />
Σύρου, τῶν ὁποίων τά ἔργα γνώριζε ἄριστα.<br />
“Οὔτε γάρ φύσεως τῆς Θεότητός ἐστιν<br />
ἡ ψυχή, οὔτε φύσεως τοῦ σκότους τῆς<br />
πονηρίας, ἀλλ᾿ ἔστι κτίσμα<br />
τι νοερόν, καί<br />
ὡραῖον, καί μέγα, καί<br />
θαυμαστόν, καί καλόν<br />
ὁμοίωμα, καί εἰκών τοῦ<br />
Θεοῦ, καί διά τήν παράβασιν<br />
εἰσῆλθεν εἰς<br />
αὐτήν ἡ πονηρία τῶν<br />
παθῶν τοῦ σκότους’’ (Ἁγ.<br />
Μακαρίου, Ὁμιλία δ΄, 7).<br />
“Οὐκοῦν τά πάθη, προσθήκη<br />
ἐστίν ἐξ αἰτίας<br />
ψυχικῆς… ὅτι ὁ Θεός τόν<br />
κατ’ εἰκόνα ἀπαθῆ<br />
πεποίηκεν… καί οὐ<br />
δίκαιον εἰπεῖν τῆς ψυχῆς εἶναι τά πάθη,<br />
κἄν ἐν τούτοις αὕτη κινῆται’’ (Ἰσαάκ<br />
Σύρου, Λόγος ΠΒ΄).<br />
“Ὅταν δέ συγκλεισθῶσιν αἱ αἰσθήσεις<br />
τῇ ἡσυχίᾳ… τότε θεάση… τί ἐστιν ἡ φύσις<br />
τῆς ψυχῆς καί ποίους θησαυρούς κεκρυμμένους<br />
ἔχει ἐν ἑαυτῇ’’ (στό ἴδιο ἔργο).
Ὅταν... ὁ νοῦς βρίσκεται σέ εὐκτική<br />
προσοχή μέσα στήν καρδιά καί βλέπει<br />
ἀπό ἐκεῖ κάθε λογισμό πού πλησιάζει,<br />
προτοῦ αὐτός εἰσέλθει μέσα, εἴχαμε<br />
ὑπόψη τήν ἐνέργεια τῶν “πονηρῶν<br />
παθῶν”, τά ὁποῖα πορεύονται ἀπό ἔξω<br />
ἐναντίον τῆς ψυχῆς, αὐτά πού κατά τά<br />
λόγια τοῦ Ἁγίου Ἰσαάκ εἶναι “προσθήκη”<br />
καί πρᾶγμα ξένο πρός τή φύση τῆς<br />
ψυχῆς. Σέ κάθε τί πρόσθετο καί ξένο πού<br />
προσπαθεῖ νά μπεῖ στήν καρδιά ὁ νοῦς<br />
ἀντιστέκεται μέ τήν<br />
προσευχή μέσα ἀπό τήν<br />
καρδιά καί μέ τήν προσευχή<br />
αὐτή, τό ἀποκρούει»<br />
(Ἀρχ. Σωφρονίου,<br />
Ἅγ. Σιλουανός,<br />
σελ. 179-180, ἔκδ.<br />
11η).<br />
Οἱ κοσμικές (θρησκευτικές,<br />
φιλοσοφικές,<br />
ἐπιστημονικές) περί ἀνθρώπου<br />
ἀπόψεις πόρρω ἀπέχουν ἀπό μία<br />
τέτοια προσέγγιση. Ἀγνοώντας τή<br />
φύση τῆς ψυχῆς, ταυτίζουν τήν ψυχή<br />
μέ τίς ἐκδηλώσεις της, μέ τίς ἐνέργειές<br />
της. Ἡ μουσική, γιά παράδειγμα,<br />
εἶναι ἐνέργεια πού ἡ οὐσία, ἡ πηγή<br />
της, δέν βρίσκεται στό ὄργανο<br />
ἐκφορᾶς, ἀλλά στόν μουσικό ὁ<br />
ὁποῖος χειρίζεται τό ὄργανο. Κάτι<br />
ἀνάλογο συμβαίνει καί στίς ποικίλες<br />
ἐνέργειες καί ἐκδηλώσεις τοῦ<br />
ἀνθρώπου. Οἱ λεγόμενες ψυχικές<br />
λειτουργίες, τίς ὁποῖες μελετᾶ ἡ<br />
ψυχιατρική ἐπιστήμη, δέν εἶναι<br />
ἄλλες ἀπό τίς ἐκδηλώσεις τῆς ψυχῆς<br />
πάνω στό σῶμα. Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ<br />
∆αμασκηνός λέει κάτι πολύ σημαντικό:<br />
«Ἡ ψυχή εἶναι ζῶσα οὐσία, ἁπλή,<br />
ἀσώματος, ἀόρατη στά σωματικά μάτια<br />
κατά τή φύση της, λογική καί νοερά,<br />
…χρησιμοποιεῖ ὡς ὄργανο τό σῶμα καί<br />
τοῦ παρέχει ζωή, αὔξηση καί αἴσθηση…».<br />
(Ἔκδοσις ἀκριβῆς της Ὀρθοδόξου<br />
πίστεως, ἔκδ. Γρηγ. Παλαμᾶς, σελ.<br />
212). Ἡ ἐγκεφαλική, λοιπόν, λειτουργία<br />
καί τό ἐξαρτώμενο ἀπό<br />
αὐτήν νευρικό σύστημα δέν ταυτίζεται<br />
μέ τήν οὐσία τῆς ψυχῆς ἀλλά<br />
εἶναι ὄργανα μέσα ἀπό τά ὁποῖα αὐτή<br />
ἐκφράζεται. Ἡ ψυχιατρική καί ἡ<br />
ψυχολογία ἀπό τόν ἐπιστημονικό<br />
χῶρο καθώς καί οἱ διάφορες<br />
σχολές ψυχοθεραπείας<br />
ἀσχολοῦνται,<br />
κάθε μιά ἀπό ἄλλη<br />
ὀπτική γωνία, μέ τίς<br />
ἐκδηλώσεις τῆς ψυχῆς<br />
καί ὄχι μέ τήν ἴδια τήν<br />
ψυχή.<br />
Σέ συνέντευξή του<br />
πρός τόν π. Κωνσταντῖνο<br />
Στρατηγόπουλο ὁ καθηγητής<br />
Πανεπιστημίου κ. Jean Claude<br />
Larcher, ὁ ὁποῖος ἔχει διδακτορικό<br />
στίς ἀνθρωπιστικές ἐπιστῆμες καί<br />
σπουδές στήν ψυχοπαθολογία, στή<br />
φιλοσοφία καί στούς Πατέρες τῆς<br />
Ἀνατολῆς, εἶπε τά ἑξῆς στήν ἐρώτηση<br />
ἄν οἱ κοσμικές ψυχοθεραπεῖες<br />
μποροῦν νά θεραπεύσουν τήν ψυχή:<br />
«Πρέπει νά διακρίνουμε δυό πράγματα·<br />
μέσα στήν ψυχή πρέπει νά διακρίνουμε<br />
τό ψυχικό (ἐννοεῖ προφανῶς τίς<br />
ἐκδηλώσεις τῆς ψυχῆς) καί τό πνευματικό.<br />
Ἄν ἡ ἐρώτηση εἶναι ἄν μπορεῖ νά<br />
θεραπεύσει τίς πνευματικές ἀσθένειες,<br />
εἶναι προφανές πώς ὄχι, δέν μπορεῖ. Θά<br />
ἔλεγα ὅμως πώς κάποιες φορές, οἱ<br />
κοσμικές ψυχοθεραπεῖες μποροῦν νά<br />
δώσουν κάποια ἀνακούφιση στίς ψυχικές<br />
ἀσθένειες. Ἀλλά δέν ὑπάρχει καμιά<br />
“ψυχοθεραπεία’’ πού μπορεῖ πραγματι-
κά νά θεραπεύσει τήν ψυχή. Ἡ ἀπόδειξη<br />
εἶναι, ἄν θέλετε, πώς αὐτές οἱ ψυχοθεραπεῖες<br />
εἶναι πολλαπλές, διάφορες. Ἄν<br />
ὑπῆρχε πραγματικά ἔστω καί μία μέσα<br />
σ᾿ αὐτές πού θά μποροῦσε νά θεραπεύσει,<br />
ἐε, τότε θά εἶχε ἐπιτύχει νά ἐπιβληθεῖ,<br />
θά μποροῦσε νά εἶχε κυριαρχήσει<br />
πάνω στίς ἄλλες. Τό γεγονός ὅτι συνέχεια<br />
ψάχνουμε καινούριους τρόπους<br />
ψυχοθεραπείας, δείχνει ὅτι δέν ἔχουμε<br />
βρεῖ ἕναν τρόπο θεραπείας πού νά εἶναι<br />
ἱκανοποιητικός. Ἀλλά τουλάχιστον<br />
κάποιες ψυχοθεραπεῖες ἐπιτρέπουν τήν<br />
ἀνακούφιση κάποιων ψυχικῶν πόνων,<br />
πού εἶναι ἀποτέλεσμα ψυχικῶν διαταραχῶν.<br />
Ἀλλά θά ἔλεγα πώς μποροῦμε,<br />
ἐπίσης, στήν τρέχουσα πρακτική νά ἐπιφέρουμε<br />
κάποια ἀνακούφιση χάριν τῆς<br />
ἀκρόασης. Νομίζω πώς οἱ ἱερεῖς, μέσω<br />
τῆς πρακτικῆς τοῦ ἀκούσματος τῆς ἐξομολόγησης,<br />
ἄν δίνουν χρόνο νά ἀκοῦνε<br />
τούς ἐνορίτες πού ἐξομολογοῦνται, ἄν<br />
τούς ἀκοῦνε μέ ἀγάπη καί ἐπίσης μέ<br />
αἴσθημα εὐσπλαχνίας, συμπαθείας καί<br />
προσευχόμενοι, μποροῦν νά φτάσουν νά<br />
ἔχουν ἀποτελέσματα, ὄχι μόνο ἐξίσου<br />
καλά ἀλλά καί καλύτερα ἀπό τά ἀποτελέσματα<br />
τῆς “ψυχοθεραπείας’’» (Πηγή:<br />
www.floga.gr).<br />
Ἡ εἴσοδος σέ ἕνα χῶρο πού ἀγνοεῖται<br />
ἀπό τήν ἀνθρώπινη ἐμπειρία, ἡ<br />
ὁποία κινεῖται στά ὅρια τοῦ κτιστοῦ<br />
καί ψηλαφητοῦ μέ τίς ἐξωτερικές<br />
αἰσθήσεις κόσμου, εἶναι ἀδύνατη. Ἡ<br />
νοερή φύση τῆς ψυχῆς μέ κέντρο της<br />
τήν «καρδία» εἶναι ὁ χῶρος, σύμφωνα<br />
μέ τά λόγια τοῦ Χριστοῦ (Ματθ.<br />
15, 18-20), πού ἐνεργοῦν τά «πονηρά<br />
πάθη» ἀλλά καί ὁ Θεός ὡς ζωντανή<br />
παρουσία καί παμπεριεχόμενο τοῦ<br />
ἀνθρωπίνου προσώπου. Ἐκεῖ ἀρρωσταίνει<br />
ὁ ἄνθρωπος καί ἐκεῖ θεραπεύεται.<br />
Ἡ καρδιά τοῦ ἀνθρώπου<br />
εἶναι τό πεδίο τῆς μάχης ἀνάμεσα στά<br />
πονηρά πνεύματα (πού ὑποκινοῦν τά<br />
πονηρά πάθη) καί στό Πνεῦμα τό<br />
Ἅγιο πού, ὡς δομικό στοιχεῖο τοῦ<br />
ἀνθρωπίνου προσώπου, ἔρχεται ἀρωγός<br />
στόν τιτάνιο ἀγώνα τῆς ψυχῆς.<br />
Ἀπό τήν ἔκβαση τοῦ ἀγώνα αὐτοῦ<br />
ἐξαρτᾶται ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου.<br />
Ἄν ἐπικρατήσει ὁ Θεός, ἡ Ἀγάπη, «ἡ<br />
ζωή τοῦ Θεοῦ γίνεται ζωή τοῦ<br />
ἀνθρώπου», ἄν ὅμως ἐπικρατήσουν<br />
τά πάθη καί δι᾿ αὐτῶν τά πονηρά<br />
πνεύματα, τότε ἡ ἀπουσία τοῦ Θεοῦ<br />
κάνει τή ζωή τοῦ ἀνθρώπου κόλαση.<br />
Καί τήν κόλαση αὐτή τή βιώνει ὁ<br />
ἄνθρωπος ἀπό τούτη ᾿δῶ τή ζωή.<br />
Ἡ ἐξομολόγηση τώρα, ὡς μυστήριο<br />
τῆς Ἐκκλησίας, ἐπιτρέπει στό Πνεῦμα<br />
τό Ἅγιο νά εἰσέλθει καί νά ἐνεργήσει<br />
καθαρτικά στήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου<br />
γιά νά φθάσει σιγά σιγά ὁ ἄνθρωπος<br />
στό θεῖο φωτισμό κόβοντας «τά δικαιώματα<br />
τοῦ διαβόλου», ὅπως λέει ὁ<br />
Γέροντας Παΐσιος ὁ Ἁγιορείτης: «Νά<br />
πᾶνε τοὐλάχιστον οἱ ἄνθρωποι σέ ἕναν<br />
Πνευματικό νά ἐξομολογηθοῦν, νά φύγη<br />
ἡ δαιμονική ἐπίδραση, γιά νά μποροῦν<br />
νά σκέφτωνται λιγάκι. Τώρα δέν μποροῦν<br />
νά σκεφθοῦν ἀπό τή δαιμονική ἐπίδραση.<br />
Ἡ μετάνοια, ἡ ἐξομολόγηση κόβει<br />
τό δικαίωμα τοῦ διαβόλου. Πρίν λίγο<br />
καιρό 1 , ἦρθε στό Ἅγιον Ὄρος ἕνας μάγος<br />
καί ἔφραξε μέ πασσαλάκια καί δίχτυα<br />
ὅλο τόν δρόμο, ἐκεῖ σέ μιά περιοχή κοντά<br />
στό καλύβι. Ἄν περνοῦσε ἀπό ᾿κεῖ μέσα<br />
ἕνας ἀνεξομολόγητος, θά πάθαινε κακό.<br />
∆έν θά ἤξερε ἀπό ποῦ τοῦ ἦρθε. Μόλις τά<br />
εἶδα, κάνω τό σταυρό μου καί περνῶ ἀπό<br />
μέσα, τά διέλυσα. Μετά ὁ μάγος ἦρθε στό<br />
Καλύβι, μοῦ εἶπε ὅλα τά σχέδιά του καί<br />
ἔκαψε τά βιβλία του. Σέ ἕναν πού εἶναι
πιστός, ἐκκλησιάζεται, ἐξομολογεῖται,<br />
κοινωνάει, ὁ διάβολος δέν ἔχει καμμιά<br />
δύναμη, καμμιά ἐξουσία. Κάνει μόνο<br />
λίγο «κάφ-κάφ» σάν ἕνα σκυλί πού δέν<br />
ἔχει δόντια. Σέ ἕναν ὅμως πού δέν εἶναι<br />
πιστός καί τοῦ δίνει δικαιώματα, ἔχει<br />
μεγάλη ἐξουσία. Μπορεῖ νά τόν λιντσάρη·<br />
ἔχει δόντια καί τόν ξεσκίζει. Ἀνάλογα<br />
μέ τά δικαιώματα πού τοῦ δίνει μιά<br />
ψυχή, εἶναι καί ἡ ἐξουσία του ἐπάνω της.<br />
Ἀκόμη καί ὅταν πεθάνη κανείς καί<br />
εἶναι τακτοποιημένος, τήν ὥρα πού ἡ<br />
ψυχή του ἀνεβαίνει στόν Οὐρανό, εἶναι<br />
σάν νά τρέχη ἕνα τραῖνο καί ἄλλα σκυλιά<br />
τρέχουν ἀπό πίσω γαυγίζοντας<br />
«κάφ-κάφ», καί ἄλλα ἀπό μπροστά γαυγίζοντας<br />
«κάφ-κάφ», κόβει καί κανένα<br />
σκυλί τό τραῖνο. Ἀλλά ἄν δέν εἶναι<br />
τακτοποιημένος, εἶναι σάν νά βρίσκεται<br />
σέ τραῖνο πού δέν μπορεῖ νά τρέξη μέ<br />
ταχύτητα, γιατί εἶναι χαλασμένες οἱ<br />
ρόδες, οἱ πόρτες ἀνοικτές καί μπαίνουν<br />
τά σκυλιά μέσα καί δαγκάνουν καί<br />
κανέναν.<br />
Ὅταν ὁ διάβολος ἔχη ἀποκτήσει μεγάλα<br />
δικαιώματα στόν ἄνθρωπο καί τόν<br />
ἔχη κυριεύσει, τότε πρέπει νά βρεθῆ ἡ<br />
αἰτία, γιά νά κοποῦν τά δικαιώματα.<br />
Ἀλλιῶς ὅση προσευχή καί νά κάνουν οἱ<br />
ἄλλοι, αὐτός δέν φεύγει. Σακατεύει τόν<br />
ἄνθρωπο. Οἱ ἱερεῖς δῶσ᾿ του δῶσ᾿ του<br />
ἐξορκισμούς, καί τελικά τά πληρώνει ὁ<br />
ἄνθρωπος, γιατί βασανίζεται ἀκόμη<br />
περισσότερο ἀπό τόν διάβολο. Πρέπει νά<br />
μετανοήση ὁ ἄνθρωπος, νά ἐξομολογηθεῖ,<br />
νά κοποῦν τά δικαιώματα πού τοῦ<br />
ἔχει δώσει, καί μετά νά φύγη ὁ διάβολος,<br />
ἀλλιῶς θά ταλαιπωρῆται. Μιά<br />
μέρα, δυό μέρες, ἑβδομάδες, μῆνες, χρόνια,<br />
διάβασε-διάβασε ἐξορκισμούς,<br />
ἀφοῦ ὁ διάβολος ἔχει δικαιώματα, δέν<br />
φεύγει» (Γέροντος Παϊσίου<br />
Ἁγιορείτου, Λόγοι Α΄, Σουρωτή 1998,<br />
σελ. 53-54).<br />
Θά κλείσω τή σύντομη αὐτή ἀναφορά<br />
μου μέ θέμα τήν ἐξομολόγηση καί<br />
τίς κοσμικές ψυχοθεραπεῖες μέ ἕνα<br />
ἀκόμα ἀπόσπασμα ἀπό τό παραπάνω<br />
βιβλίο τοῦ Γέροντος Παϊσίου. Σύν<br />
Θεῷ θά ἐπανέλθουμε στό ἑπόμενο<br />
τεῦχος.<br />
«Ὅσο ἀπομακρύνονται οἱ ἄνθρωποι<br />
ἀπό τήν φυσική ζωή, τήν ἁπλή, καί προχωροῦν<br />
στήν πολυτέλεια, τόσο αὐξάνει<br />
καί τό ἀνθρώπινο ἄγχος. Καί ὅσο ἀπομακρύνονται<br />
ἀπό τόν Θεό, ἑπόμενο<br />
εἶναι νά μή βρίσκουν πουθενά ἀνάπαυση.<br />
Γι᾿ αὐτό γυρίζουν ἀνήσυχοι ἀκόμη<br />
καί γύρω ἀπό τό φεγγάρι –σάν τό λουρί<br />
τῆς μηχανῆς γύρω ἀπό τήν τρελλή<br />
ρόδα 2 -, γιατί ὁλόκληρος ὁ πλανήτης μας<br />
δέν χωράει τήν πολλή τους ἀνησυχία.<br />
Ἀπό τήν κοσμική καλοπέραση, ἀπό τήν<br />
κοσμική εὐτυχία, βγαίνει τό κοσμικό<br />
ἄγχος. Ἡ ἐξωτερική μόρφωση μέ τό<br />
ἄγχος ὁδηγεῖ καθημερινῶς ἑκατοντάδες<br />
ἀνθρώπων (ἀκόμη καί μικρά παιδιά μέ<br />
ἄγχος) στίς ψυχαναλύσεις καί στούς<br />
ψυχιάτρους καί κτίζει συνεχῶς Ψυχιατρεῖα<br />
καί μετεκπαιδεύει ψυχιάτρους,<br />
ἐνῶ πολλοί ψυχίατροι οὔτε Θεό πιστεύουν,<br />
οὔτε ψυχή παραδέχονται.<br />
Ἑπομένως, πῶς εἶναι δυνατόν αὐτοί οἱ<br />
ἄνθρωποι νά βοηθήσουν ψυχές, ἀφοῦ<br />
καί οἱ ἴδιοι εἶναι γεμᾶτοι ἀπό ἄγχος; Πῶς<br />
εἶναι δυνατόν ὁ ἄνθρωπος νά παρηγορηθῆ<br />
ἀληθινά, ἄν δέν πιστέψη στόν Θεό<br />
καί στήν ἀληθινή ζωή, τήν μετά θάνατον,<br />
τήν αἰώνια; Ὅταν συλλάβη ὁ<br />
ἄνθρωπος τό βαθύτερο νόημα τῆς ζωῆς<br />
τῆς ἀληθινῆς, τότε φεύγει ὅλο τό ἄγχος<br />
του καί ἔρχεται ἡ θεία παρηγοριά, καί<br />
θεραπεύεται. Ἄν πήγαινε κανείς στό<br />
Ψυχιατρεῖο καί διάβαζε στούς ἀσθενεῖς
τόν Ἀββᾶ Ἰσαάκ, θά γίνονταν καλά ὅσοι<br />
πιστεύουν στόν Θεό, γιατί θά γνώριζαν<br />
τό βαθύτερο νόημα τῆς ζωῆς.<br />
Πᾶνε νά ἠρεμήσουν οἱ ἄνθρωποι εἴτε<br />
μέ ἠρεμιστικά εἴτε μέ θεωρίες γιόγκα,<br />
καί τήν πραγματική ἠρεμία, πού ἔρχεται,<br />
ὅταν ταπεινωθῆ ὁ ἄνθρωπος, δέν<br />
τήν ἐπιδιώκουν, γιά νά ἔρθη ἡ θεία<br />
παρηγοριά μέσα τους. Καί οἱ διάφοροι<br />
τουρίστες, πού ἔρχονται ἀπό ξένες<br />
χῶρες καί περπατοῦν στούς δρόμους,<br />
μέσα στόν ἥλιο, στήν ζέστη,<br />
μέσα στήν σκόνη, μέσα σέ<br />
τόση φασαρία, σκέψου<br />
πόσο ὑποφέρουν! Τί ζόρισμα,<br />
τί σφίξιμο ἐσωτερικό<br />
ἔχουν, ὥστε τό σκάσιμο<br />
αὐτό τό ἐξωτερικό τό θεωροῦν<br />
ἀνάσα! Πόσο τούς διώχνει<br />
ὁ ἑαυτός τους, πού<br />
θεωροῦν ἀνάπαυση ὅλη<br />
αὐτή τήν ταλαιπωρία!».<br />
(ὅ.π. σελ. 157-158).<br />
1. Εἰπώθηκε τόν Ἰούνιο τοῦ 1985. Ὁ Γέροντας<br />
τότε ἔμενε στό Καλύβι τῆς Παναγούδας.<br />
2. Στά παλιά μηχανοστάσια «τρελλή<br />
ρόδα» ὀνόμαζαν τήν ρόδα πού δέν παρῆγε<br />
ἔργο, ἀλλά τήν χρησιμοποιοῦσαν ἁπλῶς<br />
γιά νά περνοῦν τό λουρί τοῦ τροχοῦ, ὅταν<br />
ἤθελαν νά τόν ἀπενεργοποιήσουν.<br />
παπα-Νικόλας Ἀλεξάκης<br />
❁❁❁<br />
Μπροστά στήν τραγική πραγματικότητα<br />
ψυχολογικοποίησης τῶν<br />
πάντων, γίνεται ἐπιτακτική ἡ ἀνάγκη<br />
γιά ὁριοθέτηση θεσμῶν καί ρόλων.<br />
∆ιλήμματα, ὅπως πνευματικός ἤ<br />
ψυχολόγος, ἐξομολόγηση ἤ ψυχοθεραπεία,<br />
καταφέρνουν νά ὑποβιβάσουν<br />
τόν ξεχωριστό, διαγνωστικό καί<br />
θεραπευτικό ρόλο τόσο τῆς<br />
Ἐκκλησίας ὅσο καί τῆς ψυχολογικῆς<br />
ἐπιστήμης. Εἶναι φανερό ὅτι ὁ σύγχρονος<br />
τρόπος ζωῆς ἔχει ἐπιφέρει<br />
ἀνεπανόρθωτες ζημιές στήν ψυχική<br />
καί κοινωνική συγκρότηση τοῦ ἀτόμου,<br />
γεγονός πού καθιστᾶ ἀπαραίτητη<br />
τήν ὕπαρξη εἰδικῶν ἐπιστημόνων<br />
γιά τήν κατανόηση καί ἀντιμετώπιση<br />
αὐτῶν τῶν φαινομένων. Σέ καμία<br />
περίπτωση ὅμως, αὐτό δέν ὑποκαθιστᾶ<br />
τό ρόλο τῶν ποιμένων τῆς<br />
Ἐκκλησίας, ὁ ὁποῖος ἔγκειται<br />
στήν προετοιμασία τοῦ<br />
ποιμνίου τους στό Σταυρό<br />
καί τήν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου.<br />
Ἔχοντας προσωπική<br />
ἐμπειρία τοῦ μυστηρίου τῆς<br />
ἱερᾶς ἐξομολογήσεως καί<br />
τῆς ψυχοθεραπευτικῆς διαδικασίας,<br />
τόσο ἀπό τή θέση<br />
τοῦ «ψυχοθεραπευτῆ» ὅσο<br />
καί ἀπό τή θέση τοῦ «θεραπευόμενου»,<br />
μπορῶ νά καταθέσω τή δυσκολία<br />
μου νά καταλάβω ἐπακριβῶς καί<br />
νά ἑρμηνεύσω τή δυναμική τῆς θεραπείας,<br />
τί εἶναι δηλαδή αὐτό πού θεραπεύει<br />
καί ποιοί οἱ σημαντικοί παράγοντες<br />
πού φέρουν ἕνα θεραπευτικό<br />
ἀποτέλεσμα… Σέ μιά τέτοια προσπάθεια<br />
ἐξερεύνησης τοῦ σκοποῦ καί τῆς<br />
ἀναγκαιότητας τῆς θεραπείας, θά<br />
πρέπει νά ἀναλογιστοῦμε τούς<br />
λόγους πού μᾶς ὁδηγοῦν στήν ἀναζήτησή<br />
της. Κι ἴσως αὐτό μᾶς βοηθήσει<br />
τελικά, σέ μιά πιό σαφῆ ἐπιλογή<br />
θεραπευτῆ καί ἀντίστοιχης θεραπευτικῆς<br />
ἀγωγῆς.<br />
Σέ μέρες, ὅπου ἡ ὑγεία ἤ ἡ φυσιολογικότητα<br />
ὄχι μόνο δέν ἀποτελοῦν<br />
αὐτονόητο ἀγαθό, ἀλλά ἀντίθετα μέ<br />
δυσκολία διαπιστώνουμε τήν οὐσια-
στική τους ὕπαρξη στά λεγόμενα<br />
«φυσιολογικά» ἄτομα, ὁ ὁρισμός<br />
τόσο τῆς ὑγείας ὅσο καί τῆς ἀσθένειας<br />
κρίνεται ἀπαραίτητος. Στό σημεῖο<br />
αὐτό θά μᾶς βοηθήσει ὁ Σεβ. Μητροπολίτης<br />
Ναυπάκτου κ. Ἱερόθεος, ὁ<br />
ὁποῖος ἀναφέρει ὅτι ὁ ὅρος «ὑγεία»,<br />
κατά τήν Ὀρθόδοξη Παράδοση, χαρακτηρίζει<br />
τήν ἁρμονική συνύπαρξη<br />
τοῦ ἀνθρώπου μέ τό Θεό, τόν ἑαυτό<br />
του, τόν πλησίον του καί ὁλόκληρη<br />
τήν κτίση. Ἀντίστοιχα, ἡ ἀσθένεια<br />
βιώνεται ὡς ἀποδιοργάνωση τῶν<br />
σχέσεων αὐτῶν, μέ ἀποτέλεσμα τήν<br />
ἀπομόνωση τοῦ ἀνθρώπου, τό κλείσιμο<br />
στόν ἑαυτό, τή φιλαυτία του.<br />
Μέσα σέ αὐτόν τόν ὑπαρξιακό αὐτισμό,<br />
τό ἄτομο βιώνει τόν «ἄλλον» ὡς<br />
ἀπειλή τῆς δικῆς του ὑπάρξεως,<br />
καταλήγοντας τελικά βιαστής ὅλης<br />
τῆς κτίσεως. Ἡ «παθολογική» αὐτή<br />
κατάσταση ἐνυπάρχει στήν ἀνθρώπινη<br />
φύση ὡς συνέπεια τῆς πτώσης,<br />
γεγονός πού καθιστᾶ ἐπιτακτική τήν<br />
ἀνάγκη θεραπείας τοῦ ἀνθρώπου μέ<br />
τά συγκεκριμένα μέσα πού προσφέρει<br />
ὁ ∆ημιουργός καί Σωτήρας<br />
Κύριος.<br />
Σύμφωνα μέ τή διδασκαλία τῶν<br />
Πατέρων, ἡ ἀνθρώπινη ψυχή διακρίνεται<br />
στό λογιστικό, στό θυμοειδές<br />
καί τό ἐπιθυμητικό, καθένα ἀπό τά<br />
ὁποῖα χρήζει ἰδιαίτερης προσοχῆς καί<br />
θεραπείας γιά τή διατήρηση τῆς<br />
ψυχικῆς ὑγείας καί ἰσορροπίας τοῦ<br />
ἀνθρώπου. (Ἐπιγραμματικά, τό λογιστικό<br />
προσβάλλεται εὔκολα ἀπό τούς<br />
λογισμούς, πού προκύπτουν ἀπ’<br />
αὐτό, ἡ προστασία ἀπό τούς ὁποίους<br />
πραγματοποιεῖται μέ τή συνεχῆ<br />
τήρηση τοῦ νοός, τήν ἀδιάλειπτο<br />
προσευχή μέχρι τήν τελική ἀπόρριψή<br />
τους. Τό θυμοειδές ἀναφέρεται στά<br />
διάφορα συναισθήματα καί θεραπεύεται<br />
μέ τήν ἀγάπη, ἐνῶ τό ἐπιθυμητικό<br />
μέρος χαρακτηρίζεται ἀπό τίς ἐπιθυμίες<br />
τῆς σαρκός, τήν ἱκανοποίηση<br />
τῶν φιλήδονων τάσεων, τή φιλοχρηματία<br />
καί θεραπεύεται μέ τήν ἐγκράτεια).<br />
Κύριο συστατικό, στήν πατερική<br />
θεραπευτική συνταγή, εἶναι ἡ κάθαρση<br />
τῆς καρδιᾶς, ὁ χῶρος τῆς ὁποίας<br />
γίνεται ἄλλοτε κατοικητήριο τοῦ<br />
Θεοῦ κι ἄλλοτε τῶν ἀνθρώπινων<br />
παθῶν. Γι’ αὐτό καί ἡ κάθαρση ἀπό<br />
τά πάθη εἶναι ἀπαραίτητη προϋπόθεση<br />
γιά τήν τελειότητα τοῦ ἀνθρώπου<br />
(θέωση), πού ἐπιτυγχάνεται μόνο<br />
μέσα στή μυστηριακή καί ἀσκητική<br />
ζωή τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ ἐξομολόγηση<br />
σέ ἕναν πνευματικό πατέρα ἀποτελεῖ<br />
ἕνα ἀπό τά σημαντικότερα ἐκκλησιαστικά<br />
μυστήρια, πού ὁδηγεῖ τόν<br />
ἄνθρωπο στή μετάνοια, τήν ταπείνωση,<br />
τήν ἐλευθερία, τή σωτηρία.<br />
Τά πράγματα περιπλέκονται περισσότερο,<br />
μέ τήν ἀνάπτυξη τῆς ψυχολογικῆς<br />
ἐπιστήμης στό δυτικοευρωπαϊκό<br />
κόσμο καί τή συνεχῆ ἐξάπλωσή<br />
της, καθώς καί τή δημιουργία<br />
πλήθους διαφορετικῶν μορφῶν<br />
θεραπείας στίς μέρες μας. Τό γεγονός<br />
αὐτό ἀποδεικνύει τήν ὁλοένα καί<br />
μεγαλύτερη ἐμφάνιση ποικίλων<br />
ψυχικῶν ἀνωμαλιῶν καί τήν ἀδυναμία<br />
ἀνεύρεσης κατάλληλων θεραπευτικῶν<br />
μεθόδων γιά τήν ἀντιμετώπισή<br />
τους. Τό κέντρο βάρους ἔχει<br />
μετατοπιστεῖ ἀπό μία πορεία καθάρσεως,<br />
φωτισμοῦ καί θεώσεως στήν<br />
ἐξάλειψη ἀρνητικῶν συμπεριφορικῶν<br />
καί συναισθηματικῶν<br />
συμπτωμάτων καί τήν ἐπιτακτική
ἀποκατάσταση τῆς ὑγείας.<br />
Μιά ἐπιστημονική προσέγγιση στόν<br />
ὅρο ὑγεία ἀποκαλύπτει τήν ἔμφαση<br />
πού δίνεται στή βιολογική, διανοητική<br />
καί συναισθηματική λειτουργικότητα<br />
τοῦ ἀτόμου τόσο σέ σχέση μέ τό<br />
περιβάλλον του ὅσο καί μέ τούς<br />
ἄλλους ἀνθρώπους (κατά πόσο τό<br />
ἄτομο μπορεῖ νά εἶναι παραγωγικό,<br />
λογικό καί ἰσορροπημένο), ἀγνοώντας<br />
μεγάλα ὀντολογικά ζητήματα.<br />
Τέτοια ζητήματα ἀναφέρονται στήν<br />
ὕπαρξη ἑνός προσωπικοῦ Τριαδικοῦ<br />
Θεοῦ, τήν πραγματικότητα τῆς ἁμαρτίας<br />
ὡς μεταπτωτική κατάσταση, τή<br />
δράση τοῦ διαβόλου, τή<br />
θεραπευτική ἰδιότητα<br />
τῆς Ἐκκλησίας μέ τή<br />
δωρεά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος,<br />
τό νόημα τοῦ<br />
πόνου καί τοῦ Σταυροῦ,<br />
τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου<br />
ἀπό τόν Ἀναστάντα<br />
Χριστό.<br />
Μέ ἄλλα λόγια, ἡ<br />
ὕπαρξη ἤ ἡ ἔλλειψη<br />
ὑγείας ἐπιβεβαιώνεται<br />
ἀπό τίς διάφορες κατασκευασμένες<br />
διαγνωστικές κατηγορίες<br />
καί τά κριτήριά τους, πού δέ<br />
διστάζουν νά ὁρίσουν τό ἄτομο ὡς τό<br />
ἄθροισμα τῶν λειτουργιῶν καί ἱκανοτήτων<br />
του. Ἡ σύγχρονη ἰατρική<br />
ἐπιστήμη καί συγκεκριμένα ἡ ψυχιατρική,<br />
ἀναλαμβάνει τήν ἐπιλογή<br />
«κατάλληλης» θεραπευτικῆς ἀγωγῆς<br />
(συνήθως φαρμακευτικῆς), ἡ ἀποτελεσματικότητα<br />
τῆς ὁποίας κρίνεται<br />
ἀπό τό βαθμό μείωσης τῶν ἀνεπιθύμητων<br />
συμπτωμάτων πού τίς περισσότερες<br />
φορές ἀντικαθίστανται μέ<br />
καινούργια συμπτώματα λιγότερο<br />
ἀνεπιθύμητα.<br />
Παρ’ ὅλα αὐτά, δέ θά μποροῦσα νά<br />
μήν ἀναφερθῶ στήν ἀξιόλογη προσπάθεια<br />
ἐπιστημονικά καταρτισμένων<br />
ἀτόμων νά σηκώσουν κάτι ἀπό<br />
τά βάρη τῶν «ἀδυνάτων» καί νά τούς<br />
βοηθήσουν στήν ἀντιμετώπιση τοῦ<br />
προσωπικοῦ τους Γολγοθᾶ. Μέσα ἀπό<br />
τή θεραπευτική σχέση, ὁ θεραπευτής<br />
προσλαμβάνει μητρικές ἰδιότητες,<br />
καθώς ὁ θεραπευόμενος προσπαθεῖ<br />
νά νιώσει ξανά ἀσφαλής καί νά ἀνοίξει<br />
τήν πληγωμένη του καρδιά. Ἡ<br />
παρουσία τοῦ ἄλλου εἶναι ἀπαραίτητη<br />
προϋπόθεση γιά τόν προσδιορισμό<br />
τοῦ ἑαυτοῦ, τή δημιουργία<br />
σχέσης ἀμοιβαιότητας<br />
καί ἐμπιστοσύνης,<br />
τήν ὡρίμανση τοῦ ἀτόμου.<br />
Στή διαδικασία<br />
αὐτή, στόχος δέν εἶναι ἡ<br />
ἐξάλειψη ἀρνητικῶν<br />
συμπτωμάτων ἀλλά ἡ<br />
συνειδητοποίηση καί<br />
ἐπεξεργασία τῶν βαθύτερων<br />
αἰτιῶν τῶν<br />
δυσκολιῶν τοῦ ἀτόμου.<br />
Οἱ αἰτίες αὐτές ἐντοπίζονται<br />
κυρίως στήν παιδική ἡλικία, ἡ<br />
εὔθραυστη φύση τῆς ὁποίας ἐφιστᾶ<br />
τήν ἰδιαίτερη προσοχή τῶν «γονέων»<br />
καί κηδεμόνων.<br />
Ἀπό τήν παραπάνω συζήτηση, γίνεται<br />
σαφής ἡ διάκριση ἀνάμεσα στούς<br />
διαφορετικούς τρόπους σκέψης καί<br />
τά διαφορετικά θεραπευτικά μέσα<br />
τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς ψυχολογίας<br />
καθώς καί ἡ περιορισμένη δυνατότητα<br />
τῆς σύγχρονης ἐπιστημονικῆς<br />
σκέψης καί κλινικῆς ἐμπειρίας νά<br />
προσεγγίσουν τόν ἄνθρωπο στήν<br />
ὁλότητά του, σέ μιά προοπτική αἰω-
νιότητας καί καθολικότητας. Ἡ<br />
γνώση μας γιά τήν ἀνθρώπινη φύση<br />
δέν μπορεῖ νά «εἶναι» ἀλλά συνεχῶς<br />
νά «γίνεται». Ἡ φύση τῶν ὄντων,<br />
ὅπως μᾶς γνωρίζει ὁ Ἅγιος Μάξιμος,<br />
εἶναι ὑλικό ἑνός διαλόγου μεταξύ<br />
Θεοῦ καί ἀνθρώπων καί μόνο στά<br />
ἔσχατα πού θά ὁλοκληρωθεῖ αὐτός ὁ<br />
διάλογος θά ξέρουμε τί εἶναι ὁ<br />
ἄνθρωπος καί τί ὁ κόσμος.<br />
Παρ’ ὅλα αὐτά, ἔχει ἐνδιαφέρον νά<br />
συλλογιστοῦμε τήν ἄποψη τοῦ<br />
πατρός Νικολάου Λουδοβίκου «πρός<br />
μία θεολογία τῆς ψυχοθεραπείας», ἡ<br />
ὁποία θά μποροῦσε ἴσως νά προσφέρει<br />
μία μεγαλύτερη δόση ἀληθείας<br />
στή μονοδιάστατη κοσμική ἀντίληψη.<br />
Κι αὐτό θά μποροῦσε νά πραγματοποιηθεῖ<br />
ὄχι μέ τήν ἀναγνώριση τῆς<br />
Ὀρθόδοξης Παράδοσης ἀπό τήν ἐπιστημονική<br />
κοινότητα, ἀλλά μέ<br />
ἄτομα-φορεῖς τῆς πατροπαράδοτης<br />
ἐμπειρίας καί τῶν ἰαματικῶν χαρισμάτων<br />
τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.<br />
Μαρία Στρατάκη<br />
❁❁❁<br />
Ἐξομολόγηση: Πλήρης ὁμολογία 1<br />
Ἐξομολόγηση: Πράξη δημιουργική.<br />
Χείρ γέροντος σμιλεύει τήν ἄμορφη<br />
ὕλη, πετάει τά περιττά, φερ᾿ εἰπεῖν<br />
πάθη καί ματαιότητα, κι ἐπιτρέπει νά<br />
ἀναδειχθεῖ ἡ ὡραιότητα τοῦ ἀνθρώπου.<br />
Τό σῶμα ἀλαφραίνει, ἡ ψυχή<br />
ἀνανεώνεται, ὁ ἄνθρωπος πού<br />
συναινεῖ σ᾿ αὐτήν τή διαδικασία γεύεται<br />
τήν ἀθανασία. Καθετί ἐφήμερο<br />
ἀπορρίπτεται. Κσθετί προορισμένο<br />
νά πεθάνει πετιέται προτοῦ σαπίσει.<br />
Καί τί θά ἔλεγε ἕνας τεχνοκρατικός<br />
βλέποντας ἕνα τέτοιο γλυπτό: «Μμμ,<br />
ὡραῖο ἔργο, ἔχει κίνηση, ἔχει ζωή».<br />
Κάθε ἐξομολόγηση μιά νέα ἀρχή.<br />
Ὁμολογία πίστης: συντάσσομαι τόν<br />
Χριστό καί μετέχω στά μυστήρια τῆς<br />
Ἐκκλησίας.<br />
Ἐξομολογοῦμαι συνειδητά σημαίνει<br />
μαρτυρῶ· φανερώνω κι ἔτσι<br />
φανερώνομαι, δέν ἀφήνω τίποτα στό<br />
σκοτάδι, δέν κρύβω, ἐπιδιώκω τήν<br />
πλήρη φανέρωση.<br />
Βάσανο ὑπαρξιακό μιά τέτοια μαρτυρία.<br />
Ναί, ὅποιος γνώρισε τί σημαίνει<br />
ἐπιγονάτιο πνευματικοῦ βασανίζεται.<br />
Τό λέει ἄλλωστε καί ἡ μαντινάδα:<br />
«Εἶπα σου μή μπερδεύγεσαι στσή<br />
ζώνης μου τά κρούσσα<br />
γιατί θά σύρεις βάσανα ὡσάν ντήν<br />
Ἀρετούσα».<br />
Μετάνοια: στροφή. Ἀλλαγή πορείας.<br />
Νῦν καί ἀεί.<br />
«Μέ τί καρδιά, μέ τί πνοή,<br />
τί πόθους καί τί πάθος<br />
πήραμε τή ζωή μας λάθος!<br />
κι ἀλλάξαμε ζωή» 2 .<br />
Μέ τόλμη. Ν᾿ ἀλλάξουμε ζωή κι ὅλα<br />
τά λάθη ἄς σβηστοῦν μέ τό γλυκύ<br />
φύσημα τοῦ Μπάτη.<br />
«Πάνω στήν ἄμμο τήν ξανθή<br />
γράψαμε τ᾿ ὄνομά της·<br />
ὡραία πού φύσηξεν ὁ μπάτης<br />
καί σβήστηκε ἡ γραφή».<br />
Νά σβηστοῦν καί τά γραμμένα καί<br />
τά τελεσίδικα καί τά καθορισμένα.<br />
Ὅσο γιά τά ἐφήμερα, ἄς βρεθοῦν ἐκεῖ<br />
πού ἀνήκουν· ἄς πᾶνε στήν ἀφάνεια.<br />
Νά ἀπομείνουμε ἐμεῖς, γυμνοί μά<br />
ἐλεύθεροι ἀπ᾿ τίς συμβατικότητες τοῦ<br />
χωροχρόνου· ἀφιέρωμα καλό γιά τόν<br />
Πανάγαθο Θεό, προορισμένο γιά τήν<br />
αἰωνιότητα.<br />
Μαρία Βεριγάκη<br />
1. Ἑλληνικό Λεξικό, Τεγόπουλος-Φυτράκης.<br />
2. Γ. Σεφέρης ἀπ᾿ τή «Στροφή», 1931.
Change language