Сарыарқа самалы, 5 тамыз, бейсенбі

SARYARQA

Павлодар облыстық газеті

1929 жылғы 15 ақпаннан шығады

SAMALY

5 тамыз, бейсенбі

2021 жыл

№88 (15706)

ssamaly29@gmail.com

www.saryarka-samaly.kz

facebook.com/saryarka15

@saryarqa_samaly

«БИЗНЕСТІҢ ЖОЛ КАРТАСЫ – 2025»

Ауыл үшін

таптырмас техника

Нақпа-нақ

Жаңа бизнес

жобаларын

субсидиялау үшін

ел бюджетінен

186,3

миллиард теңге

бөлінді

АУЫЛ БЮДЖЕТІ

ТАРТА ЖЕСЕҢ,

ТАЙ ҚАЛАР...

ЭКОЛОГИЯ

4

бет

ОРМАН ҚОРЫ

ОЙСЫРАП ҚАЛМАСЫН

Сурет ғаламтордан алынды.

Май ауданындағы «Димаш» жеке кәсіпкерлігі жақын күндері шағын

тракторларды құрастыруды қолға алмақ. «Бизнестің жол картасы-

2025» бағдарламасының шеңберінде кәсіпкер 5 млн теңге грантқа

ие болды. Ауыл үшін таптырмайтын жаңа техниканың бағасы да

жұртшылықтың қалтасына ауыр тимейді.

6

бет

Тұлға:

Жалғасы 4-бетте

ТАРИХ

«ДЕЙТҰҒЫН БАЯНАУЛА

ТАУТАН ЖАҚЫП»

ҰЛЫЛАРДЫҢ ҰРПАҒЫ

Биыл ҚР еңбек сіңірген әртісі Мақпуза Байзақованың туғанына – 95 жыл. Ол Қазақ

театры тарихында өзіндік орны бар талантты актриса еді. Өресі биік өрен әке өсиетін

темірқазық тұтып, өз өмірін өнерге бағыштады. Оның әкесі - алдына жан салмаған

төкпе ақын Иса Байзақов.

Толығырақ 20-бетте

16

бет

2

5 тамыз, бейсенбі, 2021 жыл АҚПАРАТ

ӨҢІР

SARYARQA SAMALY

Жасыбай көліне

қауіп төніп тұр

Елімізде он тоғыз

миллионыншы азамат

дүниеге келді. Осылайша

Қазақстан халық саны

бойынша тарихи межені

бағындырды.

Тарихи

меже

ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев

отандастарымызды он тоғыз миллионыншы

азаматтың дүниеге келуімен құттықтап,

Twitter-дегі парақшасында жазба қалдырды.

«Тәуелсіздіктің 30 жылдығы қарсаңында

Қазақстан халқының саны тарихи межеге

жетті. Алматы облысында дүниеге келген

Жәния Азаматқызы еліміздің он тоғыз

миллионыншы азаматы ретінде тіркелді.

Жәния – отбасында төртінші бала. Ата-анасы

мен қазақстандықтарды осы қуанышпен

құттықтаймын. Бауы берік болсын!», деді

Қ.Тоқаев.

Өз тілшіміз.

МЕМОРАНДУМ

Тиімді

келісім

Павлодар облысының

әкімдігі мен Satbayev

University ынтымақтастық

туралы меморандум

жасасты.

Тараптар кадрлардың біліктілігін арттыру

және қайта даярлау, оқу-әдістемелік

кешендерді бірлесіп әзірлеу және басып

шығару, сонымен бірге, университеттің

зерттеулерін ілгерілету және іске асыру

туралы келісімге келді. Келісімге университет

делегациясының Павлодарға жұмыс

сапары кезінде қол қойылды.

Құжат кадрлардың біліктілігін және қайта

даярлау деңгейін арттыру бағдарламаларын,

қосдипломды білім беруді ұйымдастыру

және бірлескен білім беру бағдарламаларын

әзірлеу, университеттің технологиялары

мен зерттеулерінің нәтижелерін ілгерілету,

оларды Павлодар облысында жүзеге асыру

және басқа да тәсілдер арқылы бакалаврларды,

магистрлерді және PhD докторларын

даярлау деңгейін көтеруге қолайлы

жағдай жасауды көздейді.

Облыс әкімінің баспасөз

қызметі.

Апта басында облыс әкімі Әбілқайыр Сқақов жұмыс сапарымен Баянауыл ауданына

барды. Онда COVID-19-ға қарсы вакциналау қарқынымен танысып, жергілікті ел

ағаларының тілек-өтініштеріне құлақ түрді.

Аймақ басшысы Торайғыр ауылындағы

вакциналау пунктіне барды. Қазіргі таңда

мұнда 320 ауыл тұрғынының ішінен

вакциналауға ұсынылған 140 адам екпе

алған. Жалпы, аудан бойынша вакцинаның

бірінші компонентін 5,4 мың адам салдырса,

екінші компонентті 4,3 мың аудан тұрғыны

қабылдаған. Бұл көрсеткіш егу кампаниясы

бойынша облыстың қалалары мен

аудандары арасында ең төменгісі.

- Дәл қазіргі кезде (2 тамызда) аудандық

аурухананың базасында 20 жатын орынға

арналған инфекциялық госпиталь аштық.

Бүгінде 3 адам стационарда емделіп

жатыр. Олардың барлығы - коронавирусқа

қарсы екпе салдырмаған тұрғындар, -

деді Баянауыл аудандық ауруханасының

бас дәрігері Серікжан Арынов.

Өңір бойынша COVID-19 симптомдарымен

ауруханаға жатқызылғандардың

90 пайызы вакцина салдырмаған. Облыс

әкімі Әбілқайыр Сқақов аудан тұрғындарына

осы жайында айта келіп, вакциналау

– коронавирустық инфекцияға қарсы

ұжымдық иммунитетті қалыптастырып,

эпидемиологиялық ахуалды тұрақтандырудың

жалғыз әрі тиімді жолы екендігін

атап өтті.

Аудан орталығында аймақ басшысы

ақсақалдармен кездесті. Әңгіме барысында

ардагерлер баянауылдықтарды

толғандыратын мәселелерді көтерді.

Баянауыл ауданының Құрметті азаматы

Мұрат Рахметов жергілікті туризм саласындағы

түйткілдерді жеткізді. Қарияның айтуынша,

Жасыбай демалыс аймағындағы қырықтан

ТӘРТІП

Оқушылар қандай форма киеді?

Жаңа оқу жылы жақындаған сайын ата-аналарды алаңдататын мәселе көбейеді. Солардың бірі – мектеп

формасы. Себебі, бір емес, бірнеше баланы мектепке жіберетін отбасылар үшін оларды киіндірудің өзі

үлкен мәселе. Ал биылғы оқу жылының басында балаларымыз мектепке қандай формамен барады?

Бұл сұраққа ҚР Білім және ғылым

министрі Асхат Аймағамбетов әлеуметтік

желідегі жеке парақшасында жауап берді.

Министрдің сөзінше, биыл оқушыларға

мектепке арнайы формамен де, классикалық

үлгідегі киіммен де баруға болады.

- Пандемияға дейін мектеп формасын кию

міндетті болды. Бірақ өткен жылы барлық

жағдайларды ескере отырып, біз оқушыларға

мектепке тек мектеп формасында ғана

емес, сонымен қатар классикалық стильдегі

киімде де келуге мүмкіндік беретін шешім

қабылдадық. Мен өзім ата-ана ретінде де,

Білім және ғылым министрі ретінде де мектеп

формасын киюді қолдаймын. Ата-аналардың,

мұғалімдердің, мектеп әкімшіліктерінің, білім

астам демалыс үйі тұрмыстық қажеттіліктері

үшін көлді табиғи түрде толықтыратын

жер асты суларын пайдаланады. Егер,

бұл жерде болашақта кәріз құбырларын

тарту мәселесі шешілмесе, Жасыбай көлі

лайланып, таяздануы мүмкін.

- Бұл жерде мәселе тек қаржыға тірелмейді.

Бар гәп біздің құрылысшы-лардың мұндай

жұмыстарды орындау әзірлігіне байланысты.

Торайғыр ауылында су құбырын

тартқан кезде жобалаушылар жартасты

басқармасы басшыларының пікірлерін тыңдап,

көбісі мектеп формасын жақтайды деген

қорытындыға келдім. Бірақ мектеп формасын

қолдағандар мен қарсылық білдіргендердің

пікірлерін саралап, барлық жағдайларды

ескере отырып, біз оқушыларға мектепке

тек мектеп формасында ғана емес, сонымен

қатар классикалық стильдегі киімде де келуге

мүмкіндік беретін шешімді қабылдадық.

Бұл шешім тек қана келесі оқу жылы үшін

қабылданды, - деді министр.

Бұл шешімді қабылдаған кезде бірнеше

мәселені басшылыққа алғанын айтады. Ең

бастысы – бүгінгідей жағдайда адамдарды

бір жерге жинамау. Мысалы, қазір еліміздің

көптеген аймақтарында карантиндік шектеу

жер жынысының ерекшелігін ескермеді.

Нәтижесінде қазір үйлерді су жүйесіне

қосуда қиындықтар бар. Жасыбай демалыс

аймағы мен Баянауыл ауылында кәріз

жүйесін тарту үшін нақты жобалық шешімді

таңдау қажет, - деді Әбілқайыр Сқақов.

Қаратомар ауылының тұрғыны, мемлекеттік

қызмет ардагері Әнуарбек Кісентаев

Жаңатілек–Қарашат автомобиль жолындағы

жөндеу жұмыстарын аяқтауды сұрады. Ал

педагогикалық еңбек ардагері Нескен

Мәлікова Қаныш Сәтбаев ауылындағы

мәдениет үйіне жаңарту жұмыстары қажет

екендігін айтты.

Әбілқайыр Сқақов жол бойынша басталған

жобалар соңына дейін жеткізіліп, асфальт

жабындысы келесі жылы толық төселеді

деп уәде берді. Мәдениет үйіне қатысты

жобалау-сметалық құжаттама әзірленген.

Облыс әкімі аудан билігіне ол бойынша өтінім

әзірлеп, облыстық бюджеттік комиссияның

қарауына ұсынуды тапсырды.

Аймақ басшысы ақсақалдарға аудан

өміріне белсенді араласқаны үшін алғысын

айтып, олардың өтініштері мен ұсыныстарын

бақылауға алатынын уәде етті.

Облыс әкімінің баспасөз

қызметі.

Суреттерді түсірген -

Валерий Бугаев.

шаралары күшейген. Дүкендер белгілі бір

уақытта, кейбір қалаларда жұмыс күндері ғана

істейді. Егер ата-аналар балаларға мектеп

формасын сатып алу үшін сауда орталықтары

мен дүкендерге жаппай баратын болса,

онда ұзын-сонар кезек болып, COVID-19

жұқтыру қаупін тудыруы мүмкін. Екіншіден,

кейбір отбасылардағы уақытша экономикалық

қиындықтарға байланысты мектеп формасын

сатып алу отбасылық бюджетке қосымша

жүктеме болуы мүмкін. Сондықтан, егер

ата-аналар түрлі жағдайларға байланысты

балаға мектеп формасын ала алмаса, онда

уақытша, келесі оқу жылына дейін мектепке

классикалық стильдегі киіммен баруға болатынын

жеткізді.

Т.САХАБА.

SARYARQA SAMALY

АЙНА 5 тамыз, бейсенбі, 2021 жыл 3

БИЛІК ЖӘНЕ БҮГІНГІ МӘСЕЛЕ

Қаржы нарығы тұрақсыз кезеңде инвестор табу да оңай шаруа емес.

Аймағымызда биылғы жылдың алғашқы жартысында негізгі капиталға

217 млрд теңге инвестиция құйылған. Бұл – өткен жылдың сәйкес

кезеңімен салыстырғанда 15 процентке артық.

Оралхан ҚОЖАНОВ

БАҚЫЛАУ

Жаңа инвесторлар

Штаб шындап

кіріссе...

Облыс әкімі Әбілқайыр

Сқақовтың қатысуымен өткен

аппараттық жиында инвестиция

мәселесі талқыланды.

Облыстық кәсіпкерлік және

индустриялық-инновациялық

даму басқармасы басшысының

міндетін атқарушы Сағыныш

Нүркімбаевтың айтуынша, инвестиция

тарту бойынша кешенді

жоспар құрылған.

- Біз алдымызға екі міндет

қойдық. Біріншіден, қолда бар

инвестициялық жобаларды соңына

дейін жеткізіп, іске асыру қажет.

Екінші міндетіміз - жаңа инвесторларды

тарту. Бірінші міндетті

орындау үшін инвестициялық штаб

2021-2025 жылдарға арналған

жобалар пулын қалыптастырды.

Пулға жалпы сомасы 1,9 триллион

теңгені құрайтын 174 жоба

енгізілді. Екінші міндетті іске асыру

үшін Сыртқы істер министрлігімен

бірлесіп салалық жобаларды анықтау

бойынша жұмыс істеп жатырмыз.

Сондай-ақ, Екібастұз қаласындағы

индустриялық аймақты және

«Павлодар» арнайы экономикалық

аймағындағы жобаларды дамытудамыз.

Жыл басынан бері жалпы

сомасы 112 миллиард теңгені

құрайтын 9 жаңа жоба жүзеге

асырылды, - дейді С.Нүркімбаев.

Бұл бағытта проблемалар да

жоқ емес. Мәселен, көп жағдайда

инвесторлар өз жобасына қажетті

техникалық шарттарды орындауға

құлықсыз екен. Бұл ретте, аймақ

басшысы Әбілқайыр Сқақов осы

және басқа да проблемаларды

шешу өңірлік инвестициялық

штабтың міндеттерінің бірі екендігін

еске салды.

- Біздің міндетіміз – инвестицияларды

тартуға байланысты бизнес

үдерістерді оңтайландыру. Өңірге

келген инвестор жобаны жүзеге

асыру үшін дайындық жұмыстарын

көруі қажет. Жыл сайын техникалық

шарттарды алу, жер мәселесі және

басқа да қиындықтарға тап боламыз.

Инвестицияларды тарту үдерісінің

Аймағымызда тамақ

өнімдерінің қауіпсіздігін

бақылау жұмысы

тұрақты жүргізілуде.

Өнімдерінің сапасы

талапқа сай болмай

шығатын цехтар да

бар. Мысалы, құзырлы

мекемелер ағымдағы

жылдың басынан бері

тамақ өндіретін

51 кәсіпорынға

2 231 505 теңге көлемінде

айыппұл салған.

жарылқай ма?

әрбір қатысушысы рұқсаттар

мен шешімдер беру кезінде бұл

рәсімдерді жеңілдетуге тырысуы

қажет, - деді Әбілқайыр Сқақов.

Көмір бағасы

өспесін!

Жиында облыс бойынша алдағы

жылыту маусымына дайындық

жұмыстары да сөз болды. Облыстық

энергетика және тұрғын

үй-коммуналдық шаруашылығы

басқармасының басшысы Ержан

Салхановтың мәліметінше,

биыл өңірде жылу желілерінің

12,4 шақырымы жөндеуден өтуі

қажет. Бүгінде 5,6 километр жылу

желілері жаңартылған.

- Облыс орталығында салынып

жатқан №42 жылу магистралі мен

№6 сорғы станциясының құрылысы

15-інші қыркүйекте аяқталуы тиіс.

Аталған жобалар қысқы маусымда

жылу мәселелерінің азаюына

мүмкіндік беретіні сөзсіз, - деді

Ержан Салханов.

Облыс әкімі Әбілқайыр Сқақов

өткен қысқы маусымда аймақта

жылыту жүйесі төмен деңгейде

жүргізілгенін айтты.

- Сапалы дайындық жұмыстарын

жүргізіп, коммуналдық қызметтермен

БАҒА САЯСАТЫ

Картоп пен сәбіз

арзандады

Павлодар қаласында көкөністердің арзандағаны

байқалады. Бүгінде шаһарда картоп пен сәбізді

арзан бағаға сатып алуға болады.

Бүгінде кейбір сауда сөрелерінде балғын картоптың килограмын

100 теңгеден, сәбізді 172 теңгеден босатуда. Павлодар облысы

индустриялық-инновациялық даму басқармасының мәліметінше,

картоп пен сәбіздің бөлшек сауда бағасы айтарлықтай төмендеген.

Сатылып жатқан табиғи өнімдердің басым бөлігін жергілікті

көкөніс өсірушілер ұсынуда. Жаздың басымен салыстырғанда

сәбіз 3,5 есеге, картоп 4 есеге арзандады

Картоп пен сәбіз Павлодар ауданының Черноярка алқабындағы

шаруа қожалықтарынан күн сайын сауда нүктелеріне тікелей

жеткізіледі. Соның нәтижесінде алыпсатарлардың әрекетіне тосқауыл

қойылуда. Жергілікті нарықты арзан бағадағы өніммен толықтыру

арқылы көкөністердің бағасы тұтынушылар үшін қолжетімді бола

түсті. Бүгінде бағаның арзандауымен бірге картопқа сұраныстың

азайғаны да байқалады.

Арзан картоп пен сәбіз сатылатын дүкендер:

№ Сауда нысанының атауы Мекенжайы

1 «Арзандау» дүкені Назарбаев даңғылы, 34

2 «Нұрай» дүкені Жамбыл көш., 5

3 «Нұрай» дүкені Ак.Сәтбаев көш., 253

4 «Әсем-Ай» дүкені Қамзин көш., 352/1

5 «Колос» дүкені Қамзин көш. 58/2

6 Минимаркет Толстой көш., 125

7 Ертіс ауданының «Майя» дүкені Назарбаев даңғылы, 204

8 «Бақытжан» дүкені Айманов көш., 49

9 «Болашақ» дүкені Лебяжі көш., 95

10 «Әсем» дүкені Назарбаев даңғылы, 95

11 «Железинский» дүкені Амангелді көш., 19/2

12 «Павлодарский» дүкені Назарбаев даңғылы, 2/1

13 «Эрзи» дүкені Қамзин көш., 348

14 «Пионерский» дүкені Ломов көш., 41

15 «Альтаир» дүкені Ак. Шөкин көш., 38

16 «Артём» дүкені Торайғыров көш., 103

17 «Альтаир» дүкені Ак. Сәтбаев көш., 21/2

18 «Азия» дүкені Назарбаев даңғылы, 89

19 «Гулливер» Назарбаев даңғылы, 48/1

20 «Лакомка» дүкені Лермонтов көш. 84

21 «FoodMarket» Малайсары батыр көш., 6/2

22 «J-market» Павлов көш., 85/2

23 «Экономь» дүкені Назарбаев даңғылы, 170

24 «Ет бастау» дүкені Назарбаев даңғылы, 293

25 «Даниял» дүкені Қарағанды көш., 1

26 «Дания» дүкені Ломов көш., 60

27 «Алма» дүкені Хабаровская көш., 104

28 «Радуга» дүкені Торайғыров көш., 26

29 «Провианть» дүкені Катаев көш., 24/1

30 «Корзинка» дүкені Назарбаев даңғылы, 89

31 Ленин кенті, «Кулинария» дүкені Мақажанов көш., 54

32 Кенжекөл ауылы, «Кенжекөл» Әшімбетов көш., 4/1

дүкені

33 Кенжекөл ауылы, «Арлан» дүкені Октябрьская көш., 97/1

34 «Геолог» дүкені Молодежная көш., 12

Сапасыз өнімнен сақтан!

Бұл туралы Өңірлік коммуникациялар

қызметінде өткен онлайн брифингте

облыстық санитарлық-эпидемиологиялық

бақылау департаментінің бөлім басшысы

Айдар Әлменов хабарлады.

- Күн тәртібінен түспейтін өзекті мәселелердің

бірі - тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі.

Жыл басынан бері ерекше тәртіп бойынша

тексеру жүргізіп, тамақ өндірісінің 18 объектісін

қамтыдық. Олардың қатарында кондитерлік

және ұн тартатын цехтар, ет, сүт, балық

және, құс етін өңдейтін цехтар бар. Сонымен

бірлесіп жұмыс атқару аса маңызды.

Олардың апаттық бригадалары

алдағы жылыту маусымына сақадай

сай болуы керек, - деді Ә.Сқақов.

Өткен қыста жылу мөлшері

аз болған облыс орталығындағы

көпқабатты 319 үйге биыл

«Павлодар жылу желілері» ЖШС

қызмет көрсетеді. Шаһар басшысы

Асайын Байхановтың айтуынша,

кәсіпорын проблемалы үйлердің

үйішілік желілерімен де айналыспақ.

- «Тиісті кесте бекітіліп, аталған

үйлердің тұрғындарымен жиналыстар

өткізілді. Жылыту маусымына

дейін үйлердің үштен екі бөлігін

орталық жылыту жүйесіне қосу

және әзірлігін тексеру үшін барлық

үдерістердің мерзімін барынша

қысқарттық», деді А.Байханов.

Әбілқайыр Сқақов қыс мезгіліне

қалалар ғана емес, ауылдық аймақтар

да әзір болуы қажеттігін еске салды.

Бірінші кезекте мектептер, ауруханалар

және басқа да әлеуметтік

нысандарға көмір жеткізілуі тиіс.

Сонымен бірге, әкім қатты отынның

бағасын қолдан көтеруге тосқауыл

қоюды тапсырды. Көмір бағасы

өткен жылмен бір деңгейде болуы

маңызды.

Сурет газет мұрағатынан

алынды.

қатар, наубайханалар мен қарақұмық зауыты,

май зауыты, қоғамдық тамақтану орындары

мен азық-түлік сауда орындары да -

біздің бақылауымызда. Жүргізілген тексеру

нәтижелері бойынша 51 тәртіп бұзушылық

анықталып, кәсіпорындардың әкімшіліктері

жауапкершілікке тартылды, - деді Айдар

Тұрсынқазыұлы.

Мамандардың зерттеу нәтижелеріне

сүйенсек, сапа талабына сәйкес келмеген

өнімдердің 97 пайызы импорттық өнімдерге

тиесілі екен. Қазіргі таңда жеміс-жидек,


көкөніс және бақша өнімдерінің сапасы

қатаң бақылауға алынған. Маусым айынан

бері 717 сынама жүргізіліп, оның 29-ынан

нитраттардың артқаны анықталды. Көбі

Шымкент және Қарағанды қалаларынан

жеткізілетін қарбыз, қауын, өрік, нектарин,

пияз өнімдерінен шыққан. Сынама қорытындысы

бойынша аталған қалалардың санитарлықэпидемиологиялық

бақылау департаменттеріне

тиісті хаттар жіберілген.

Тілеуберді САХАБА.

4 5 тамыз, бейсенбі, 2021 жыл ӘЛЕУМЕТ

SARYARQA SAMALY

ТӨРТІНШІ ДЕҢГЕЙЛІ БЮДЖЕТ

Тарта жесең, тай қалар...

Жаңадан сайланған әкімдер жұмысына кірісе бастады. Қазір

бұрынғыдай аудан бюджетіне алақан жайып отыратын кез емес.

Төртінші деңгейлі бюджеттің қаржысын дұрыс игеріп, уәде етілген

шаруаны сапалы тындыруға мүмкіндік бар.

Оралхан ҚОЖАНОВ

Мемлекет басшысы: «Аудандық, қалалық,

ауылдық деңгейдегі билік жергілікті

маңызы бар мәселелерді шешу барысында

экономикалық тұрғыдан мейлінше

дербес болуы тиіс» деген болатын. Осы

ретте, елімізде төртінші деңгейдегі бюджетті

қалыптастыру, жергілікті өзін-өзі басқару

ісін нығайту жұмыстары жүйелі жүргізіліп

келеді. Бүгінде ауыл әкімдері аудандық

бюджетке қарап ауыз ашып отырмай,

мүмкіндігінше «өз қотырын өзі қаситын»

болды. Бюджетке қаржы тікелей түскен

ауылдық округтерде алға талпыну, салық

жинауды ширату, масылдық пиғылдан

арылу, талаптарды түсіну секілді жаңа

леп байқалғаны рас. Отауын оқшаулаған

ауылдық округтерде жаңашылдықтар пайда

бола бастады.

Төртінші деңгейлі бюджет дегенде, әңгіме

салық жинауға тіреледі. Әңгіменің тоқетері

осы. Салық жиналса, қаржы болады, қаржы

болса, ауылдағы әлеуметтік мәселелерді

ауылдағылар хал-қадірінше өздері шешеді.

Қарапайым қазақы түсінікке салғанда да,

ауылдық округте түтін саны көп болса,

салық та көп жиналады.

Осы орайда Баянауыл ауданында Бірлік

ауылының әкімі, кейін Майқайың кенті

әкімі болып еңбек еткен Сұңқар Ахановты

әңгімеге тарттық.

- Төртінші деңгейлі бюджеттің

артықшылығы көп. Бұған дейін ауылды

жандандыруға бағытталған жобалар тасада

қалып қоятын. Себебі, «жарық, жол мәселесін

шешу керек еді» деп тек ауызша ғана

айтылып жүрді. Қазір ауылдық бюджет

есебінен жобалардың тиісті құжаттарын

әзірлеуге жол ашылды. Сәйкесінше, аудандық

бюджеттен қаржыландыру мүмкіндігі зор.

Екіншіден, жиналған қаражатқа қандай шаруа

атқарылуы керектігін жергілікті тұрғындар

өздері шешеді. Яғни, жергілікті билік пен

Ауыл үшін

таптырмас техника

Басы 1-бетте

Облыстық кәсіпкерлік және

индустриалды инновациялық даму

басқармасының баспасөз хатшысы

Айжан Тәкенованың мәліметінше,

конкурсқа 74 адам қатысқан.

Комиссия мүшелері бизнесжоспардың

маңыздылығына, әсіресе,

инновациялық бағыттағы жобаларға

басымдық берген. Мемлекеттік

гранттың мөлшері 5 миллион

теңгеге дейін. Ережеге сәйкес,

грант иегерлері жаңа жұмыс орындарын

ашып, инфрақұрылымды

дамытуы тиіс.

Грантқа ие болғандардың бірі -

Май ауданының орталығында

орналасқан «Димаш» жеке кәсіпкерлігінің

бас директоры Ерлік

Тайшыбаев. Оның жобасы ерекше.

15 түрлі шаруаны тындыруға қабілетті

шағын тракторларды құрастыруға

ниеттеніп отыр. Комиссия

мүшелері жобаның тиімділігіне көз

жеткізіп, бірауыздан қаржыландыруға

шешім қабылдапты.

- «Бизнестің жол картасы - 2025»

бағдарламасы аясындағы конкурс

жайлы ғаламтордан естіп-білдім.

Бұған дейін, яғни 8 жыл бойы металл

білдек шығарумен айналысқан едік.

Енді шағын трактор құрастыруды

қолға алмақпыз. Әрине, алғашқы

уақытта мемлекеттің қолдауынсыз

алға жылжу қиынға соғатынын

түсіндік. Сөйтіп, конкурсқа қатысуға

халық арасында ашық диалог пайда болып,

тығыз қарым-қатынас қалыптаса бастады.

Бірлік ауылының әкімі болып еңбек етіп

жүргенде жергілікті бюджеттің мөлшері

2 млн теңгеден асқан жоқ. Қазына салықтың

4 түрі бойынша және айыппұл есебінен

құралатын. Оның өзінде жаңашылдық енгізілген

алғашқы жылдары салық төлеушілердің

толық тізімі болған жоқ. Көлік салығы

болмаса, жер және мүлік салығынан көп

қаражат түспейтіні белгілі. Осы ретте, ауыл

азаматтарының көліктері өзге өңірлерде

тіркелсе де, салықты ауылдық бюджетке

түсіру шаруалары қолға алына бастады.

Бұны салық төлеушілер де қолдады. Төртінші

деңгейлі бюджетті демеушілер есебінен

де толтыруға болатынын атап өткен жөн.

Қысқасы, ауыл әкімі іскер болса, бюджет

молайып, сәйкесінше, үлкен шаруалар

тындырылатыны сөзсіз, - дейді С.Аханов.

Төртінші деңгейлі бюджеттің қыр-сырын

жаңадан сайланған әкімдер енді түсініп

жатқаны анық. Осы орайда, Кенжекөл

ауылының әкімі Жұлдыз Тәйкебаевамен

сұхбаттастық.

- Бұл ауылда тұрып жатқаныма

30 жылдан асты. Яғни, елді мекендегі

проблемаларды бес саусақтай білемін

деуге толық негіз бар. Оны сайлауалды

бағдарламамда атап өткен едім. Сайлау

аяқталды. Енді уәдеде тұрып, ел игілігі

үшін еңбек ету керек. Бүгінде ауылды

қоқыстан тазарту жұмыстары жалғасуда.

Ағаштар әктеліп, арамшөптер жойылуда.

Яғни, абаттандыру және көгалдандыру

шаралары жүйелі атқарылуда. Тұрғындармен

кездесуде жол, ауызсу, ауылдың тазалығы,

балалар ойын алаңының салынуы сияқты

мәселелер көтерілген еді. Менің алдағы

жұмыс жоспарым соның негізінде

құрылды. Әзірге ауыл бюджетінің нақты

көлемін білмеймін. Ол өз алдына, алдағы

уақытта инвесторларды тартуға да көп

күш салмақпын. Себебі, ауылымыз облыс

бел буып, жеңімпаздардың қатарынан

табылдық. 5 миллион теңге

қаражатқа қажетті құрал-жабдықтарды

сатып аламыз. Жалпы,

тракторды құрастыруға қажетті

бөліктердің кейбіреуін өзіміз

өндірсек, қозғалтқыш сияқты кейбір

жабдықтарды отандық фирмалардан

жеткіземіз. Жеті адам

тұрақты жұмыспен қамтылады, -

дейді Е.Тайшыбаев.

Жасыратыны жоқ, қазір ауылдағы

тракторлардың көбі ескі. Жаңасын

сатып алайын десе, бағасы аспандап

тұр. 20 миллион теңгеден кем

емес. «Димаш» жеке кәсіпкерлігі

жасайтын шағын тракторлардың

құны 2 миллион 300 мың теңгеден

аспайды екен. Шөпті шабуға және

тасуға, картоп егуге және жинауға,

қыста қар тазалауға, жерді қазуға

қауқарлы. Кәсіпкер жыл соңына

дейін 4 тракторды құрастырып

шығуға талпынуда. Келесі жылы

әр ай сайын 4 трактор сатылымға

шықпақ. Сұраныстың көп болатынына

күмән жоқ. Қазір ауылдағы

әр үйде қытайлық мотоциклдер

көзге шалынады. Сол секілді ауыл

өміріне қажетті шағын тракторларды

да жұрт таласа сатып

алатыны анық.

Баянауыл ауданы Жаңажол

ауылының тұрғыны Нұржан Қалымбек

те мемлекеттік грантқа ие болып,

жүн өңдеу өндірісін дамытуды

көздеп отыр.

- 2018 жылы Талдықорған

өңірінен Мәшһүр Жүсіп бабамыз

жатқан қасиетті мекенге көшіп

келген едік. Сол уақыттан бері

мемлекеттік қолдауды сезініп

келеміз. Әкімдік те, жергілікті

тұрғындар да көмегін көрсетіп,

бүгінде жеке кәсібімізді дөңгелетуге

мүмкіндік алдық. Әу баста жер

берілді. Кейін «Бизнес-бастау»

арқылы 505 мың теңге қаражатқа

ие болып, оған қой сатып алдық.

Бүгінде иелігіміздегі қойдың саны

700-ге жетті. Соңғы уақытта жүн

өңдеумен айналысып, көрпе тігу

ісін жалғастырудамыз. 3 адам

жұмыспен қамтылған. Бес миллион

теңге қаржыға жүн тазалайтын

қондырғыларды, өзге де қажетті

құрылғыларды сатып аламыз.

Осындай бағдарламалар көп болса,

ауылдағы ағайынның тұрмысы

жақсарар еді, - дейді Нұржан.

Келесі жылы да «Бизнестің жол

картасы – 2025» бағдарламасы

шеңберінде мемлекеттік гранттар

үлестіріледі. Талап та жыл сайын

қатаңдай түсуде. Халыққа пайдалы,

заманауи технология көшіне

ілескен жобалар ғана қаржыландырылмақ.

О.АХМАДИЯ.

орталығына жақын орналасқандықтан мұнда

түрлі жаңашылдықтар орын алуы тиіс. Бір

аңғарғаным, Кенжекөл ауылы «Ауыл – ел

бесігі» бағдарламасына енбепті. Енген

жағдайда республикалық бюджеттен қомақты

қаражат бөлініп, жыртығымыз жамалатыны

сөзсіз. Сондықтан да, алдағы уақытта

бағдарламаға қатысуға тырысамыз, -

дейді Ж.Тәйкебаева.

Кенжекөл ауылдық округіне Кенжекөл,

Байдала және Долгое ауылдары кіреді.

Халық саны 9 мыңнан асады. 3 ЖШС, 25

шаруа қожалығы және 50 шағын кәсіпкерлік

субъектілері тіркелген. 16 дүкен жұмыс

істеп тұр. Бюджетке тоқталсақ, жылдық

қазына 197 миллион теңгеге жуық.

Танымал экономист Мақсат Халық

төртінші деңгейлі бюджетті енгізу ісі дұрыс

жасалған қадам деп есептейді.

- Ауыл әкімі болу оңай шаруа емес.

Кейбір елді мекендердің табиғаты сұлу,

өзге де ерекшеліктері көп болғанымен,

әлеуметтік мәселелері шаш-етектен. Бұған

дейін проблемаларды шешу үшін әр жобаны

Сурет ғаламтордан алынды.

аудандық деңгейде қорғап жүрді. Оны

қорғау үшін де біліктілік қажет. Мына жақта

кейбір тұрғындар «әкім түк бітірмейді» деп

сынға алатыны тағы бар. Ендігі жерде

тұрғындармен бірге ақылдасып, ауылдың

бюджетін кәдеге жаратуда. Бұрынғыдай

аудандық бюджетке онша тәуелді емес.

Әрине, ірі жобалар аудандық деңгейде

шешілетіні сөзсіз. Бастысы, тұрғындар

ауылдық маңызы бар шаруаларға араласып,

«сөз тасудан» арылып, әкімдердің жұмысын

оң бағалай бастады, - дейді Мақсат Халық.

Жеке бюджет болған соң ауыл әкімдерінің

жүктемесі де артары анық. Мәселен, бүгінде

дербес бюджетке көшкеннен кейін ауылдық

әкімдіктер 100-ден аса функция атқарады

екен. Жергілікті бюджет тұрғындардың

қаражатынан құралғандықтан маңызды

сұрақтарды шешуде ауылдағы ағайын

белсенді атсалысуы керек. Жергілікті билік

те қандай жағдай болмасын халықтың

пікірін тыңдап, ескере білуі маңызды.

«Халық үніне құлақ асатын мемлекет»

тұжырымдамасының көздегені де сол.

ЕЛ ЕКПЕ АЛУДА

Павлодар облысында коронавирусқа қарсы вакцина

қабылдаудың қажеттілігі жөнінде түсіндіру

шаралары кең ауқымда жүргізілуде.

Арнайы топ

жұмыс жүргізуде

Құрамына денсаулық сақтау және санитарлық-эпидемиологиялық

қадағалау салаларының Сәуле Оспанова, Ирина Сорокина

мен Гүлмира Күлмағамбетова секілді тәжірибелі мамандары енген

арнайы топтар құрылған. Сонымен қатар аталған топтарда өңірімізге

танымал қоғам қайраткерлері де жұмыс істеуде.

Топ мүшелері коронавирусқа қарсы екпе қабылдаудың пайдасы

мен қажеттілігін түсіндіруде. Ірі кәсіпорындар, банктер, базарлар

мен кәсіпкерліктің өзге де субъектілерінің ұжымдарымен жүздесуде.

Сондай кездесулердің бірі «Қазақстан электролиз зауыты» АҚ-ында

өтті. Ирина Сорокина мен «Атамекен» кәсіпкерлер палатасының

өңірлік филиалы директорының орынбасары Серік Әубәкіров әртүрлі

цехтардың ұжымдарымен әңгімелесіп, жұмыскерлердің сауалдарына

жауап берді.

Металлургтердің кейбіреулері бұл мәселеге күдікпен қарағаны

байқалды. Дегенмен олар білікті спикерлердің тұщымды жауаптарынан

ақпарат алып, өз пікірлерінің бұрыстығын ұғынды.

- Вакцина адамның коронавирусты жұқтырмайтынына толық кепілдік

бере алмайды. Дей тұрғанмен, ол адамды аурудың асқынуы

мен сол індеттен қаза болудан 100 процент қорғайды. Ең маңыздысы

да сол, - дейді Ирина Сорокина.

Вакциналаудың екі компоненттен тұратыны да сөз болды. Қонақтар

аталған мәселені де егжей-тегжейлі жеткізе білді.

«Бірінші кезеңде антиденелердің түзілуіне, ал екіншісінде жасушалық

иммунитеттің пайда болуына жағдай жасалады. Ол ұзақ мерзімді

әсерге ие. Толыққанды иммунитеттің пайда болуына кемінде 42 күн

қажет екенін де ұмытпау керек», - дейді Ирина Сорокина.

Тәжірибелі эпидемиолог екпемен бірге енетін аденовирус адам

ағзасына тарамайтынын ескертті. Мамандар COVID-19 ауруынан

қорғайтын вакцинаны жасау кезінде қолданылған векторлық технология

жаңадан ойлап табылмағанын, жылдар бойы зерттелгенін

айтты. Мәселен, соның негізіндегі дәрі-дәрмек эболамен күресте

өзінің тиімділігін байқатқан.

Айта кетейік, ақпараттық топтар жұмысы одан әрі жалғасады.

Айбек ЖҰМАТОВ.

SARYARQA SAMALY

5 тамыз, бейсенбі, 2021 жыл

5

Көкөнісі көпке танымал чернояркалық шаруалар ерте пісетін картоп пен сәбізді

жинай бастады. Қазірдің өзінде көкөністер жергілікті нарыққа жол тартып,

тұрғындарды қолжетімді әрі сапалы өніммен қамтамасыз етуде.

Көкөністер пісе

бастады

Бүгінде бір ғана Черноярка ауылдық

округінде 137 шаруа қожалығы

тіркелген. Оның 98-і – «Черноярский-2017»

әлеуметтік кәсіпкерлік

корпорациясының құрамында. Ұйым

басшысы Николай Надедовтың айтуынша,

биыл егіс алаңына былтырғы

көлемде көкөніс егіліпті. Атап айтсақ,

2 мың гектарға сәбіз, 600 гектарға

жуық картоп, 100 гектардай қызылша,

70 гектарға пияз және 15 гектарға

орамжапырақ тамыр жайған. Көптеген

шаруалар ерте пісетін көкөністерді

жинауға кіріскен.

- Көктемде карантиндік шектеулерге

байланысты кедергілер туындады.

Мәселен, Голландиядан сатып алынатын

картоп тұқымы кешігіп жетті. Тіпті,

«Қазпошта» арқылы тұқым жеткізгендер

бар. Ол аздай, теңгенің құлдырауы да

салқынын тигізбей қоймады. Кейбір

тұқымның бағасы 400 мың теңгеге

(1 келі) дейін аспандап кетті. Қазіргі

қысылтаяң кезде техникалардың қосалқы

бөлшектерін де тауып алу оңайға

соқпайды. Қиындықтарға қарамастан,

диқандар биыл мол өнімнен үмітті.

Жаппай жиын-терім жұмыстарына аз

қалды, - дейді Н.Надедов.

Черноярка алқабындағы картоптың

өнімділігі - гектарына 250 центнер,

«Нарыққа ұсақ мал мен жылқы

басын толық сақтандыруды қамтамасыз

ететін жаңа өнімдер енгізілді. Оған

барлық ықтимал тәуекелдер кіреді

және сақтандырудың құны салыстырмалы

түрде төмен», - деп жазылған

Ауыл шаруашылығы министрлігі баспасөз

қызметінің мәліметінде.

Мұндағы «тәуекелдердің бәрі

деп отырғаны» – індет, өрт, жазатайым

оқиға сияқты адам еркінен тыс

болатын тосын жайттар. Сондай-ақ,

ұры сойып әкеткені дәлелденсе де,

із-түзсіз жоғалып кетсе сақтандыру

арқылы шығынды өтеп алу тетігі

ұсынылады. «Бұрынғы тәсіл бойынша

фермер малын өз шаруашылығының

аумағында ғана түрлі тәуекелдерден

көкөніс 280 центнерді құрап отыр.

Бұрындары көкөніс сақтауда қиындықтар

туындағанымен, қазір әр шаруашылықтың

шағын болса да қоймасы бар. «Қоймаң

болмаса, көкөніс өсіріп керегі жоқ» деген

пікірде көбі. Мемлекеттік бағдарламалар

шеңберінде заманауи қондырғылармен

жабдықталған қоймаларды іске қосқандар

жетерлік. Николай Надедовтің

сақтандыра алатын. Ал ұсынылып

отырған жүйе бойынша сақтандыру

ауқымы 5 шақырым радиустағы

аумаққа түгел жүреді», - делінген ресми

мәліметте. Мұндағы басты талаптың

бірі – сақтандырылатын малдың саны

30-дан кем болмауы керек. Сақтандыруға

жататын түлік саны көбейген сайын

тариф те өзгеріп отырады. Мысалы,

жылқыға 2,31–6,46 % аралығында, ұсақ

малға 2,38–6,16 % аралығында тариф

ұсынылады. Ең бастысы, мал басын

сақтандыруға төленген қаражаттың

тең жартысын мемлекет субсидиялайды.

Яғни, сақтандыру шартын

жасасқан кезде фермер шарттағы

бағаның жартысын ғана төлейді.

Қалған бөлігін Ауыл шаруашылығын

айтуынша, былтыр елімізде төтенше

жағдай жарияланғаннан кейін кейбір

көкөністерді шетелге шығару үшін квота

мөлшері қысқартылыпты. Әйтпесе,

чернояркалық шаруалардың өнімі

жыл сайын Ресейдің Омбы, Новосібір

өңірлеріне дейін жөнелтілетін. Биыл

шаруалар шама-шарқынша көрші ел

нарығының «тамырын» басып көрмек.

«Арман» шаруа қожалығының басшысы

Ботагөз Ілиясованың айтуынша,

мұнда шамамен 20 гектарға ерте пісетін

сәбіз егіліпті. Жалпы, сәбіз алқабы

66 гектарды құрап отыр. Сондай-ақ

3 гектарға картоп, сонша көлемде

қызылша егілген.

- Қаладан көшіп келгенімізге

7 жылға жуықтады. Облыс орталығында

көкөніс сататын дүкеніміз болған еді.

Алайда, алыпсатарлардан алғанша,

өзіміз іске кірісейік деп шештік.

Жолдасымның мамандығы - агроном.

Аз уақыттың ішінде әжептәуір тәжірибе

жинақтадық. Сәбіздің «Абака», «Каскад»

тұқымдарын ектік. Бағасы қымбат

болғанымен, сәйкесінше сапасы да

жақсы. Техникаға «ҚазАгроҚаржы» АҚ

арқылы қол жеткіздік. Алдағы уақытта

орамжапырақ және пияз егу жоспарда

бар, - дейді Ботагөз Ілиясова.

АГРО-АҚПАРАТ

Қой мен жылқы сақтандырылады

Сақтандыру шығындары мемлекет есебінен субсидияланатын түліктің қатарын қой

мен жылқы толықтыратын болды. Бұған дейін тек мүйізді ірі қара басын сақтандыру

шығындарына бюджеттен субсидия төленіп келген-ді.

қаржылай қолдау қоры бөледі», - дейді

қордың басқарушы директоры Асқар

Қалиев. Мал басын сақтандыру нарығын

алаяқтардан таза ұстау үшін бұл іске

Қаржы нарығын реттеу және дамыту

жөніндегі агенттігі берген лицензиясы

бар компаниялардың ғана жұмыс

істеуіне рұқсат етіліп отыр.

Сақтандырумен байланысты құжаттар

мен қаржылық операциялардың

бәрін электронды цифрлық қолтаңба

арқылы Qoldau.kz платформасындағы

Agroinsurance ақпараттық сервисінде

жүргізуге болады. Бұл жүйеде сақтандырылған

малдың ауруға шалдығу

дерегі, оған иесінің қандай емдік шаралар

қолданғаны туралы мәліметтер

де енгізіліп отырады.

КООПЕРАТИВ

Шағын

шаруашылықтар

шет қалмайды

Мемлекет басшысы өз Жолдауында

субсидия және салық жеңілдіктерін

беру бағдарламалары аясында ауылдық

жерлердегі кооперативті ынталандыру

керектігін айтқан болатын.

Шынымен де, қазіргідей қиын-қыстау кезеңде

кооператив құрамына кірген шағын шаруашылықтарға

кез келген қолдау артық етпейді.

Осыдан 4-5 жыл бұрын елімізде жаппай кооператив

құру ісі қолға алынған еді. Алайда «екі қошқардың басы бір

қазанға сыймайды» деген халық мақалы іс жүзінде көрініс

тауып, тиын-тебенді жеке есептеп үйреніп қалған шаруалар

көпке дейін жаңа жүйеге бой үйрете алмағаны рас.

Десе де, мемлекеттік бағдарламалардың игілігін бірге

пайдалануға серттескен шағын шаруалар аз емес. Аймағымызда

35 шаруашылықты біріктірген «Ертіс Агро» кооперативі

қиындықтарға қарамастан, жұмысын жалғастырып келеді.

- Бар шаруа қаражатқа байланысты. Бұл ретте, тиісті

қаржы уақытында қолға тиіп, көктемгі науқанды ойдағыдай

атқардық. Несиелік қаражатқа минералдық тыңайтқыштар,

техниканың қосалқы бөлшектері, тағы басқа қажетті заттар сатып

алынды. Несиені өтеу мерзімі – осы жылдың желтоқсанында.

Жиын-терім жұмыстарын ойдағыдай жүргізіп, берешектен

құтыламыз деген сенімдеміз. Жалпы, иелігімізде 200 мың

гектар жер бар. Биыл 80 мыңнан аса гектарға бидай,

20 мың гектарға күнбағыс, 5 мың гектарға қарақұмық

егілді. Мол өнімнен үміттеніп отырмыз, - дейді кооператив

басшысы Ерлан Тоқтушақов.

Кооператив құрамындағы шаруалардың мақсаты айқын.

Көбіне шетелдік тәжірибеге сүйенгенді тәуір көреді. Елімізде

шаруалардың бірігу жүйесі енді жанданып жатқандықтан

әлемдік қауымдастыққа назар аудару заңдылық.

- Арманым - әлемдік деңгейдегі кооператив құру.

Сөйтіп, оның құрамына мыңдаған қатысушыны қабылдау.

Әлемде мұндай қауымдастықтар жеткілікті, олар табысты

түрде жұмыс істеп, одан әрі гүлденуде. Бұл бірлестіктер

білім беру бағдарламаларына қатысып, қайырымдылық

істермен де айналысуда. Мәселен, Германияда әр фермер

белгілі бір кооперативтің мүшесі болып табылады. Ешкім

өз бетінше жұмыс істемейді, себебі бірлесіп жұмыс істеу

тиімдірек. Халықаралық кооперативтік альянстың мәліметтеріне

сүйенсек, әлемде кооперативтік ұйымдарда 700 миллиондай

адам жұмыс істейді. Яғни, жердің әрбір оныншы тұрғыны!

300 ірі кооператив жылына 2,1 трлн доллар өндіреді.

Оңтүстік Кореяда орналасқан ең ірі кооперативтің бюджеті

Қазақстан бюджетінен төрт есе көп. Қандай көлем екенін

елестетіп көріңіз, – дейді Е.Тоқтушақов.

Соңғы кезде кооператив өкілдері Канаданың ауылшаруашылық

министрлігімен байланыс орнатып, жұмыстарын

жандандыруда. Сондай-ақ, фермерлер шет елге барып,

тәжірибе алмасып жатқан көрінеді.

- Біз жұмысымызды ақшадан емес, технологиядан

бастадық. Соның арқасында бидайдың көптеген түрін, майлы

дақылдарды, бұршақ және мал жемшөбінің бірқатар түрін

өсіруді мықтап қолға алдық. Бұған дейін фермерлердің көбі

сапалы тұқымның жоқтығынан және өсіру технологияларын

түсінбегендіктен бұл істен алыс болатын. Құрылғаннан бері,

яғни, 4 жыл ішінде мемлекет тарапынан 6,2 миллион теңге

субсидия алдық. 115 миллион теңге салық төледік. Яғни,

мемлекетке алған ақшамызды 20 есе етіп қайтардық, -

дейді кооператив басшысы.

Естеріңізге сала кетейік, ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігінің

жоспарына сәйкес, алдағы 10 жыл ішінде Қазақстандағы

суарылатын алқаптардың көлемін 1,5 миллион гектардан

3 миллион гектарға дейін ұлғайту жоспарланған. Бұл ретте,

Ерлан Тоқтушақовтың айтары бар.

- Павлодар облысында жерді суаруға мүмкіндік беретін

Ертіс өзені бар. Ал өзеннің мүмкіндігін пайдалана алмайтын

шаруалар не істеуі керек? Еңбек өнімділігін арттыру үшін

оларға суару қажет! Бізде жер асты сулары түрінде үлкен

ресурстар бар, оларды тиімді пайдалану керек. Осыдан

10 жыл бұрын АҚШ-та болдым. Орегон сияқты ең құрғақ

штаттарда фермерлердің 70 пайызы егіс алқабын жер

асты сулары арқылы суарады екен. Яғни олар артезиан

құдықтарын пайдаланып отыр, - дейді Е.Тоқтушақов.

Бүгінде облысымызда 100-ден аса кооператив жұмыс

істейді. Бірақ, 3-4 шаруашылықтардың басын біріктірген

кооперативтердің әлеуеті төмен. Мемлекет басшысының

Жолдауында айтылған тапсырмалар жүзеге асатын болса,

шағын фермерлердің көштен қалмайтынына сенім мол.

Бетті әзірлеген – Оралхан ҚОЖАНОВ.

Суреттер газет мұрағатынан алынды.

6

5

тамыз, бейсенбі, 2021 жыл SARYARQA SAMALY

Ауаның таза да саф болуы табиғаттың өз үйлесімін жоғалтпай, жасыл желекті

ормандардың, өсімдіктердің өміршеңдігіне тікелей байланысты. Бүгінде адамзат

алдында орман қорын сақтап, келешек ұрпаққа бай күйінде жеткізу міндеті тұр.

Елімізде һәм аймағымызда бұл бағытта қандай жұмыстар атқарылуда?

Орман қоры

ойсырап қалмасын

Стандартқа сай ма?

Жаңа экологиялық кодекстегі маңызды

бағыттардың бірі – жасыл желекті қорғау,

ағаштардың санын арттыру. Орман алқабын

көбейту шаралары да – басты назарда.

Осылайша, «Адам мен табиғат егіз» деген

ұғым іс жүзінде көрініс табуы тиіс.

Статистикалық деректерге сүйенсек,

бүгінде мемлекеттік орман қорының жалпы

ауданы 30058,1 гектарды құрайды. Яғни,

республика аумағының 11 пайызын алып

жатыр. Ел Президенті өз Жолдауында ел

аумағында 2 млрд ағаш егу керек екенін

айтқан болатын. Бұл ретте, экологтар

шетелден ағаш көшеттерін әкеліп, арнайы

мамандардың көмегімен біздің аумаққа

жерсіндіріп, табиғатқа бейімдеу керектігін

алға тартуда.

Белгілі болғандай, еліміздегі жеке орман

қорының ауданы 996 гектар, бірақ онда

әзірге ағаштармен қамтылған жерлер

жоқ. Мемлекеттік орман қорының басым

бөлігі, атап айтқанда 74,7 пайызы - облыс

әкімдіктерінің қарамағында. Соңғы екі

жылда мемлекеттік орман қорының ауданы

2000 гектарға артқанын атап өтуіміз керек.

Ормандардың 49 пайызын сексеуілді

ормандар құрайды. Шөлді және шөлейт

аймақтарда орналасқан сексеуіл үлесі –

23,6 пайыз. Құнды қылқан жапырақты

ағаштар 13,6 пайызға, жапырақты ағаштар

12 пайызға тең. Олар оңтүстік және

шығыстағы таулардың, солтүстік және

орталық шағын адырлардың баурайларында,

Ертіс өңірінің құмды ленталарында,

өзендердің гидроморфты алқаптарында

және шатқалдарда орналасқан.

Орман шаруашылығында стандарт

деген ұғым бар. Мысалы, елді мекендерде

көгалдандыру құрылыс нормаларына

сәйкес жүргізіледі. Осы сияқты орман

дақылдарына, ағаштар мен бұталардың

тұқымына арналған стандарттар, тұрғындар

саны 1 млн адамға дейінгі қалалардың

жасыл аймақтарының құрамы мен мөлшерін

белгілейтін басқа да стандарттар бар.

Алайда орман шаруашылығы саласындағы

стандарттар қайта қарауды қажет етеді.

- Қолданыстағы стандарттар Кеңес заманында

қабылданып, ескірген. Климаттың

өзгеруіне оң әсер ететін жасыл желек

екенін бәріміз білеміз. Сонымен қатар

орманның ағынды сулар мен жерасты

суларының деңгейін реттеп, өрістерді

жел эрозиясынан сақтауда маңызы зор

екенін атап өтуіміз керек. Қазіргі мақсат –

республиканың орманды жерлерін

2030 жылға қарай 4,8 пайыздан 5 пайызға

дейін ұлғайту. Аталған мақсатқа қол

жеткізу үшін ҚР Экология, геология және

табиғи ресурстар министрлігі облыстардың

әкімдіктерімен бірлесіп, орман аумағын

ұлғайтудың Қадамдық жоспарын іске

асырып жатыр. Орман дақылдары іс-шараларын

отырғызу материалымен қамтамасыз

ету үшін мемлекеттік орман

иеленушілердің жерлерінде жалпы алаңы

4238 гектар 155 тұрақты орман тәлімбақтары

құрылды. Республика бойынша жыл

сайынғы отырғызу материалын өндіру көлемі

160 млн данадан асады. Республикалық

маңызы бар қалалар мен Қазақстанның

облыс орталықтарының айналасында

жасыл аймақтар құруға ерекше көңіл

бөлінеді. Қазіргі уақытта Қазақстанның

елді мекендерінің айналасындағы жасыл

аймақтар ауданы 174,3 мың гектарды

құрап отыр, - дейді ҚР Экология, геология

және табиғи ресурстар министрі Мағзұм

Мырзағалиев.

Аймақтағы ахуал

Жоғарыда елімізде орман шаруашылығын

дамыту мақсатында 2 млрд қарағай

отырғызылатынын жаздық. Оның 6 пайызы

Павлодар облысы аумағында тамыр тартпақ.

Облыстық орман шаруашылығы және

жануарлар дүниесі аумақтық инспекциясының

басшысы Руслан Төлепбаевтың

айтуынша, осы жылдың сәуір айынан

бастап орман көлемін арттыру бойынша

аймақтық жоспар жүзеге аса бастаған.

- Оған сәйкес, облыс әкімдігіне

қарасты орман қорғау мекемелерінде

3032 га аумаққа қарағай отырғызылды.

Ағаштар Шығыс Қазақстан облысынан

әкелінді. Біздің өңірдің топырағына тез

жерсінгені байқалады. Жалпы, жыл сайын

12-13 миллион ағаш егілетінін атап өткен

жөн. Соңғы 5 жылда 12291 га аумаққа

қарағай отырғызылды. Жерсіну деңгейі

60 пайызды құрап отыр. Бұл – тәуір

көрсеткіш, - дейді Р.Төлепбаев.

Бұдан бөлек, Үрлітөбе және Максим-

Горький орман мекемелерінің уақытша

орман тәлімбақтарында тұқым себу

жұмыстары жалғасуда. Осылайша,

2023 жылға қарай аталған мекемелер

отырғызу материалдарының қажеттілігін

толық өтейді деп күтілуде. Келесі жылы

Павлодар ауылының аумағында жылдық

өндірістік қуаттылығы 10 млн дананы

құрайтын тұрақты орман тәлімбағы іске

қосылатынын ескерсек, ешкімге алақан

жаймай, ағашқа деген ішкі сұранысты

өзіміз-ақ қамтуға жол ашылмақ.

Ұлттық парктің

ұтымды ісі

Баянауыл мемлекеттік ұлттық табиғи

паркінің 19,078 гектар аумағын орман

алқабы алып жатыр. Аталған мекеменің

бөлім басшысы Нұрбол Советтің айтуынша,

биыл көктемде 37 гектар аумаққа ағаш

отырғызылған. Яғни, 200 мың қарағай

тамыр тартқан.

- Бес жылға арналған арнайы жоспарымыз

бар. Онда жыл сайын қай жерге

қанша көлемде ағаш отырғызу керектігі

көрсетілген. Қарағайды екпестен бұрын

жердің құнарлығы зерттеледі. Таулы әрі

тасты жер болғандықтан ағаш отырғызуға

қолайлы жерлер көп деп айта алмаспын.

Өзге орман табиғи резерваттарында ағаш

арнайы техниканың көмегімен егілсе, бізде

адам күшімен жүзеге асады. Жыл сайын

шамамен 40 гектарға ағаш отырғызу

жоспарда бар. Отырғызу материалдарын

өзіміз қамтамасыз етіп отырмыз. Ақсаң

ауылында арнайы тұқым тәлімбағымыз бар.

Онда қарағай өсіріледі. Тұқым сақтайтын

орын да жеткілікті. Қысқы уақытта қарағайды

жинап аламыз. Көктемге қарай Семей

қаласындағы зертханаға апарып, тұқымның

сапасын анықтап аламыз. Жыл сайын

2-3 жылдық қарағайды парк аумағына

отырғызуға алып отырамыз. Ағаштың

жасы одан үлкен не кіші болса, жерсінуі

екіталай, - дейді Н.Совет.

Естеріңізде болса, 2019 жылы Баянауыл

мемлекеттік ұлттық табиғи паркі аумағында

алапат өрт орын алған. Өкінішке қарай,

отқа оранған аумақта ағаш отырғызу

мүмкін емес екен. Бүгінде инспекторлар

орманды өрттен, қала берді браконьерлерден

қорғауға күш жұмсауда. Ағаш

отырғызатын аумақ аз. Сондықтан да,

қолда барды қызғыштай қору маңызды,

дейді Н.Совет.

Кәсіпорындар

белсенді

Елімізде қолданысқа енгізілген жаңа

кодекс бір бөлек, Павлодар облысында

экологиялық ахуалды жақсарту мақсатында

арнайы жол картасы қолға алынғаны

белгілі. Бұған сәйкес, 2021-2025 жылдар

аралығында облыстың орман қоры 50 миллионнан

астам қарағаймен толығуы

тиіс. Облыстық жер қойнауын пайдалану,

қоршаған орта және су ресурстары

басқармасы басшысының орынбасары

Әйгерім Қабылтаеваның айтуынша,

жыл сайын 110 гектар орман алқабына

ағаш отырғызу жоспарланған. Жалпы,

ағаш отырғызу ісіне ірі кәсіпорындар да

белсенді атсалысуға ниетті.

Мәселен, «Қазақстан алюминийі» басшылығы

қоршаған ортаны қорғау бойынша

экологиялық жобаны қолға алыпты. Оның

ішінде ағаш отырғызу ісі де бар. Белгілі

болғандай, 2020-2030 жылдар аралығында

бұл бағытқа 66 миллиард теңге қаражат

бағытталып, зиянды қалдықтардың көрсеткіші

70 пайызға азаймақ.

Қорыта айтсақ, орман шаруашылықтарындағы

орман қорларын толықтырып,

жаңа көшеттер отырғызу, халық көп

шоғырланған елді мекендер аумақтарын

жасыл белдеуге айналдырып ағаш егу,

автожол, теміржол бойларында қорғаныш

талдарды өсіру - бүгінгі күннің басты

талабы. Жаңадан қабылданған экологиялық

кодекстің көздегені де сол. Ендеше, іске

сәт!

Оралхан ҚОЖАНОВ.

SARYARQA SAMALY

ҚОҒАМ 5 тамыз, бейсенбі, 2021 жыл 7

БІЛІМ

Вектор - табысқа

«Дрон операторы». Осындай қосымша біліктілікті болашақ бағдарламашылар

Павлодар Ақпараттық технологиялар колледжінің студенттері ала

алады. Қазір колледж ұжымы жаңа оқу жылына дайындалуда: бір-екі

аптадан кейін күндізгі оқуға құжаттарды қабылдау аяқталады. Павлодар

облысының талапкерлері аймақтың жетекші оқу орнында, оның ішінде

Нәтижелі жұмыспен қамтуды дамыту бағдарламасы бойынша бюджеттік

орынға үміт арта алады.

Айта кетейік, мұнда ең қажетті

мамандықтар бойынша мамандар

даярланады: Ақпараттық жүйелер

технигі, ақпараттық қауіпсіздік

технигі, салалар бойынша менеджер,

техник-электр механигі.

Біздің түлектеріміз IT-компанияларда

ғана емес (көбінесе олар

өздері осындай фирмаларды

ашады), сонымен қатар банктерде,

мемлекеттік құрылымдарда, квазимемлекеттік

секторда, өнеркәсіптік

кәсіпорындарда, агросекторда,

құрылыста және т.б. жұмыс істейді.

Өйткені бүгінгі күні цифрландыру

экономика мен тұрмыстың әрбір

саласына еніп отыр.

Жалпы, ұжым түлектер табыссыз

қалмайтынына сенімді. Олар

жалданып жұмыс істегілері келмейді -

олар кәсіпкерлік векторды таңдай

алады. Көптеген студенттер әлі

де оқып, сайттар мен мобильді

қосымшалар жасаудан ақша

табады, Компьютерлерді жөндеу

және құрастыру бойынша ақылы

қызметтер көрсетеді.

Павлодарлықтар қазір

ақпараттық технологиялар колледжі

өз базасында «Jylyjai-Teplitsa»

ірі құзыреттілік орталығы мен

IT – hub құрып жатқанын естіген

шығар. «Жас маман» бағдарламасы

шеңберіндегі бұл жоба Қазақстанның

бірде-бір колледжінде жоқ,

егер ТМД елдерінде болмаса:

3D-принтерлер (өнеркәсіптік және

оқу), металды талшықты-оптикалық

кесу білдегі, UV-принтер, 3D-сканер,

графикалық станция және т.б.

бірегей жабдықтар жеткізілуде.

Мұнда 4 зертхана жабдықталуда -

3D прототиптеу, желіні басқару,

Веб-дизайн және әзірлеу, Графикалық

дизайн. Ал облыс басшылығының

қолдауы арқасында заманауи оқу

кеңістігін құру үшін күрделі жөндеу

жұмыстары басталғалы жатыр.

«Қазір біздің бастапқы міндетіміз –

оқыту сапасын арттыру және

оған қоса студенттер үшін

жайлы орта құру. Біз жайлылық

туралы айтқан кезде бұл сапалы

жөндеу жұмыстарын жүргізуді ғана

тілге тиек етпейміз. Жастарға

колледжде қызықты болуы

керек. Олар бұл жерге көтеріңкі

көңіл күймен келуі керек –

комьютерлерге, робот техникасына,

3D-принтерде өздерінің

жобаларын басып шығаруға,

бизнес-идеяларды талқылауда

үлкен қызығушылық таныту керек,

бұрынғысынша сабаққа келіп,

содан кейін үйлеріне кету емес», -

дейді колледж басшысы Серік

Джартыбаев. Мұндай тәсіл материалдық-техникалық

базаның күшейтілуімен

бірлесіп, колледжде білім

алу сапасын арттырады,

студенттердің мүмкіндіктерін

кеңейтеді.

Біріншіден, балалар заманауи

жабдықта жұмыс істеуді үйренеді

Ал бұл жұмыс берушінің алдында

түлектің бәсекеге қабілеттілігіне

қосқан елеулі үлесі.

Мысалы, биылғы жылдан бастап,

білім алушылар «Дрон операторы»

қосымша біліктілігін ала алады.

Мұндай дағды бұрынғыдан да көп

және мүлдем басқа қызмет салаларында

сұранысқа ие. Айтпақшы,

студенттер де осы қарапайым

бағытқа үлкен қызығушылық

танытты.

Екіншіден, IT-hub бизнес-инкубаторы

болады, бұл жерде өңіріміздің

жастары өздерінің стартаптарын

әзірлеп, жүзеге асыра алады.

Сонымен қатар, колледж жабдықталуға

ғана емес, сараптамалық

сүйемелдеуге де мүмкіндік береді,

өйткені құзыреттер орталығының

айналасында Ертіс өңірінің және

бүкіл Қазақстанның IT-қоғамдастығы

шоғырланатын болады. Ол

үшін Ақпараттық технологиялар

колледжі IT-Hub Astana,

еліміздің үздік ЖОО Satbayev

University-мен, қаламыздың жоғары

оқу орындарымен – Торайғыров

Университеті және Педагогикалық

университетімен серіктестік туралы

меморандум жасасты, олар колледж

оқытушылары мен студенттеріне

өздерінің әзірлемелерін қолжетімді

етуде. Серіктестердің өкілдері

аймақтық IT-hub құруға көмектесіп

қана қоймай, колледж студенттері

үшін теориялық және практикалық

сабақтар өткізеді.

Оқу орнын күшейтетін тағы бір

бағыт – өңіріміздің кәсіпорындарымен,

кәсіпкерлік корпуспен,

әлеуметтік серіктестермен

байланыс-тардың кеңейтілуі. Бұның

бәрі студенттер ақылы тәжірибе

үшін көп орындар арасынан

таңдап, оқу кезінде ақша таба

бастауы үшін жасалады. Оған

қоса, жаңа жабдықтар колледжге

де табыс табуға мүмкіндік береді.

Экономиканың шынайы секторындағы

кәсіпорындар бұл жерде

тапсырыстар орналастыра алады,

мысалы, 3D – прототиптеу және

металлды талшықты-оптикалық

кесу қызметтеріне.

- Біз бизнес пен өнеркәсіп

өкілдерін оқу процесіне тартамыз -

бұл да оқытуды толықтырудың

барынша пайдалы болуы маңызды, -

деп жалғастырды Серік Джартыбаев

өз сөзін. - Сондай-ақ озық

жобалар мен коммерцияландыру

идеяларын ұсынуға дайын шығармашыл

оқытушыларды іздейміз.

Жаңа оқу жылына дайындықтың

маңызды құрамдас бөлігі «Мүгедек

адамдарға ұсынылатын кәсіптер

мен сабақтардың атласын» ескере

отырып, колледж қабырғасында

кедергісіз орта қалыптастыру

болды.

IT саласы белгілі бір себептерге

байланысты ерекше қажеттіліктері

бар адамдарды жұмыспен қамту

және дамыту үшін тамаша нұсқа

екені анық. Колледжде инфрақұрылымдық

сәттер ішінара ескерілді

– пандус бар, есік ойықтары

мен санитарлық тораптар

кеңейтілді және мұндай жұмыс

жалғасуда. Сонымен қатар, ерекше

қажеттіліктері бар балаларды

тарту үшін, олардың өздері өсу

мүмкіндіктерін көруі, беделді

мамандық алуы және одан әрі

жұмысқа орналасуы үшін инклюзивті

білім беру жобалары іске қосылады.

Дәл осындай қағида IT-Hub-те

«Jylygai-Teplitsa»-да жүзеге асырылады.

Ақпараттық технологиялар

колледжіне оқуға түсу сұрақтары

бойынша +7(777)864-35-88

немесе 8(7182) 55-58-08, 55-73-25

телефондары арқылы хабарласуға

болады. Колледждің мекенжайы:

Павлодар қаласы, Лермонтов

көшесі, 93-үй.

(20137)

БАЙҚАУ

«Қазақстан мұғаліміне» – 1 млн доллар

Еліміздің ең үздік ұстазын анықтап, оны қолдау, педагог мәртебесін

көтеру мақсатында байқау жарияланды. Жобаның жеңімпазына

1 млн доллар тұратын «Қазақстан мұғалімі» ұлттық сыйлығы

тағайындалады.

Аталған жобаға бастамашы болып отырған –

Қоғамдық маңызды жобаларды дамыту қоры.

Ал Samruk-Kazyna Trust әлеуметтік жобаларды

дамыту қоры «Самұрық-Қазына» АҚ

компаниялар тобының атынан бас серіктес

ретінде бастамаға қолдау көрсетпек.

– «Әлем мұғалімі» жаһандық сыйлығы

– 1 млн долларлық жүлде қоры бар

Нобель сыйлығының баламасы. 2019 жылы

Қоғамдық маңызы бар бастамаларды

дамыту қорының құрылтайшысы Әлия

Назарбаеваның бастамасымен жаһандық

сыйлықтың ұйымдастырушыларымен

меморандумға қол қойылды. Оның аясында

«Қазақстан мұғалімі» ұлттық жобасы

ұсынылды. Жоба педагогтер еңбегінің

беделін, мәртебесін арттыру, сондай-ақ

жаһандық деңгейге шығаруды көздейді.

Біздің ұстаздарымыз әлемдік сыйлықтарға,

дүниежүзілік деңгейде танылуға лайықты.

Мұғалімдерден өтінімдерді қабылдау 15

тамызға дейін жалғасады. Әрбір мұғалім

осы жобаға өз бетінше қатыса алады, өз

өтінімдерін мектеп әкімшілігінің шешімінсіз

немесе қатысуынсыз, бөлім немесе білім

басқармасы немесе Білім министрлігі тарапынан

берілген ұсынымдарсыз бере алады.

Яғни әр мұғалім тең жағдайда қатыса

алады, – дейді қоғамдық маңызы бар

бастамаларды дамыту қорының төрағасы

Ермек Мәжитов:

Тәуелсіз судьялар Академиясының

көмегімен топ-50 мұғалім іріктеліп алынады,

содан кейін 10 финалист анықталады.

Олар 24 қыркүйекте Алматы қаласында

өтетін марапаттау рәсіміне шақырылады.

Жеңімпаздар мен 10 финалист «Әлем

мұғалімі 2022» жаһандық сыйлығының

номинанты атанады.

Азаматтық бастамаларды қолдау

орталығының басқарма төрағасы Лима

Диас «Қазақстан мұғалімі 2021» ұлттық

сыйлығы аясында үкіметтік емес ұйымдарға

30 шағын грант (әрқайсысы 1,2 млн теңге

мөлшерінде) ұсынатынын жеткізді.

– Біздің басты миссиямыз – азаматтық

қоғамды да¬мытуға жәрдемдесу. 2016 жылы

құрылған сәттен бас¬тап Орталық түрлі

әлеуметтік бағыттар бойынша 300-ден аса

гранттық жобаларды іске асырды, оның ішінде

білім беру саласына қатысты әлеуметтік

жобалар да бар. «Қазақстан мұғалімі» ұлттық

сыйлығын өткізу шеңберінде барлық мүдделі

тараптарға білім беру процестері мен

өскелең ұрпақты тәрбиелеудегі әлеуметтік

маңызы бар проблемаларды анықтауға,

оны шешудің жолдарын педагогтердің

тікелей қатысуымен әзірлеуге мүмкіндік

беріледі. Педагогикалық

қоғамдастық пен азаматтық

қоғамның, яғни үкіметтік емес

ұйымдардың бірлескен тиімді

жұмысы болмаса, мұндай

мәселелерді толыққанды

шешу мүмкін емес. Осыған

байланысты жаңа идеялар

мен бастамалардың серпінін

ілгерілету мақсатында

Орталық Samruk Kazyna

Trust әлеуметтік жобаларды

дамыту қоры мен Қоғамдық

маңызы бар бастамаларды

дамыту қорының қолдауымен

үкіметтік емес ұйымдарға

30 шағын грант (әрқайсысы 1,2 млн теңге

мөлшерінде) ұсынады, – деді Л.Диас.

Орталық өкілінің айтуынша, шағын

гранттар жобаға қатысушы мұғалімдердің

білім беру процесін, оқыту жағдайларын

жақсарту және елдің шалғай аудандарындағы

ауылдық мектептердегі оқушылардың білімін

жан-жақты дамыту жөніндегі бастамаларын

іске асыруға бағытталады. Шағын гранттарды

2021 жылдың қыркүйек-желтоқсан

аралығында жүзеге асыру жоспарлануда.

Оператор ретінде Орталық шағын гранттар

беру үшін ҮЕҰ арасында конкурс өткізеді,

сондай-ақ жобаға қатысушы педагогтермен

бірлесіп гранттардың іске асырылуына

мониторинг жүргізеді. Жобалардың іске

асырылу барысы Орталықтың интернетресурстарында

жарияланып, нәтижелері

қорытынды есептік іс-шарада ұсынылады.

Білім және ғылым министрлігі жанындағы

Мектепке дейінгі және орта білім беру

комитеті төрағасының орынбасары Жомарт

Қарамбаев «Қазақстан мұғалімі» ұлттық

байқауының өткізілуі ведомство тарапынан

қолдауға ие болып отырғанын жеткізді.

– Министрлік конкурстың барлық кезеңін

ұйымдастыруға және өткізуге қолдау

көрсетеді, сондай-ақ конкурстың салтанатты

жабылу рәсіміне ведомство өкілдері

қатысады. Қазіргі кезде барлық білім беру

ұйымы осы конкурс туралы педагогтер

арасында түсіндіру жұмыстарын жүргізіп

жатыр, – деді ол.

Еске сала кетейік, байқауға қатысу

үшін www.teacherprize.kz сайтына кіріп,

өтінім беру керек.


8 5 тамыз, бейсенбі, 2021 жыл тұғыр

SARYARQA SAMALY

«Болашақ»: орнықты

дамуға арналған кадрлар

Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Тәуелсіздіктің алғашқы күндерінен бастап қазақстандықтардың

жаңа буынының өсіп шығуына зор көңіл бөлді. 1992 жылы «Болашақ» халықаралық білім беру

бағдарла-масын қабылдау бұл бағыттағы маңызды қадам еді. Оның мәні еліміздің тұрақты дамуы

үшін бәсекеге қабілетті кадрлар даярлау болатын.

Студенттерді шетелге оқуға

жіберу, әсіресе асқындап бара

жатқан инфляция мен бюджеттің

қысқаруы жағдайында – аса қымбат

міндет. Бірақ Тұңғыш Президент

Қазақстанға таяу арада жаңа

кадрлар қажет болатынын анық

түсінді. Ол былай деді: «Қазір

біздің елімізде шетелдік профессорларды

шақыру мүмкіндігі жоқ

кезде, нарықтық білім бере алатын

заманауи университеттер жоқ

кезде, біз қарапайым отбасылардан

шыққан дарынды жастарды

шетелге жіберуіміз керек. Бірақ

шетелдік ғалымдар, оқытушылар мен

студенттер бізге қарай ағылатын

кез де келеді».

Бұл ретте де Елбасының айтқаны

келді: Нұр-Сұлтанда он жылдан бері

Назарбаев Университеті табысты

жұмыс істеп келеді, онда жұмыс

істеуді үздік шетелдік профессорлар

өзіне көрсетілген құрмет

деп есептейді. Яғни, Нұрсұлтан

Әбішұлының осылайша уақыттан

оза ойлай білуі Қазақстанның үнемі

алға жылжуына мүмкіндік берді.

Сонымен қатар, бүгінде 12 мыңнан

астам болашақтықтар – әлемнің

жетекші университеттерінің түлектері

– қазақстандық мемлекеттік

басқару жүйесінде, орталықта және

өңірлерде қызмет етеді, бірақ ең

бастысы – жеке сектордың түрлі

индустрияларында жұмыс істеп,

сонысымен біздің экономикамыздың

әлеуетін арттыра түсуде.

Мен өзімнің «Болашақ» бағдарламасы

бойынша оқыған кезімді

еске аламын – бұл 1995 жыл

еді, біз Германияда оқитынбыз.

Назарбаев осында келетінін айтты.

Біз, жергілікті жоғары оқу орындарының

студенттерімен қатар Елбасымен

Б і з г е П р е з и д е н т кездесуге Н ұ р с ұ л т а н

шақырылдық.

Іс-шарада адам көп болды, сол

жерде Мемлекет басшысының

«Сындарлы он жыл» кітабының

ағылшын тіліндегі тұсаукесері өтті,

барлығы автордың қолтаңбасымен

осы кітапты алғысы келді әрине.

Осы кезде Президент

қазақстандық студенттер тобын

байқап, бізге сөзін арнады. Әсіресе,

оның «Елімізде қазір жағдай қиын,

оқуды тезірек бітіріп, Отанға

оралыңыздар» деген сөздері есте

қалды. Мемлекет басшысының

бұлайша назар аударуы бізді

қанаттандыра түсті: сол сәтте бізге

көп үміт артылғанын, елдің бізге

сенетінін және қолдау көрсететінін

түсіндік. Сол қанаттану сезімі

бойымда бүгінгі күнге дейін

сақталды. Алматы қаласының әкімі

болғанда да, Nur Otan партиясында

жұмыс істей жүріп те, мен

,,...Әсіресе, оның «Елімізде қазір жағдай қиын, оқуды тезірек

бітіріп, Отанға оралыңыздар» деген сөздері есте қалды. Мемлекет

басшысының бұлайша назар аударуы бізді қанаттандыра түсті:

сол сәтте бізге көп үміт артылғанын, елдің бізге сенетінін және

қолдау көрсететінін түсіндік...

болашақтықтардың инновациялық

жобаларды қалай іске асыратынын,

стартаптарды енгізгенін, біртіндеп

елге заманауи технологияларды

әкеліп жатқандарын қуана-қуана

бақылап отырамын.

2001 жылы біз «Болашақ»

бағдарламасы түлектерінің қауымдастығын

құрдық. Бәлкім, бұл өзекті

мәселелерді шешу үшін жастарды

жұмылдырған Қазақстандағы ең

тиімді үкіметтік емес ұйым шығар.

Олардың бірі – мемлекеттік тілді

білуді дамыту мәселесі, бұл –

әрбір азаматтың қасиетті міндеті

деген басты ойды әркімге жеткізу.

Осы жұмыс аясында, мысалы, біз

31 голливудтық фильмді алғаш

рет қазақ тіліне аудардық.

Қауымдастық жұмысының тағы

бір бағыты – біз мүмкіндігі шектеулі

балаларға көмектесеміз, соның

ішінде аутизм мәселесімен айналысамыз.

Бала кезінен ерекше

қажеттіліктері бар адамдар

сапалы білім алып, өздерінің

конституциялық мүмкіндіктері мен

жеке әлеуетін толық іске асыра алуы

үшін барлық өңірлерде инклюзия

кабинеттерін ашамыз. Біз барлық

жобаларымыздың Елбасының

адами капиталды дамыту және

жас қазақстандықтардың озық ойлы,

креативті буынын қалыптастыру

жөніндегі бағытын жалғастырып

отырғанына сенімдіміз.

Бауыржан БАЙБЕК,

Мемлекеттік және саяси

қайраткер, Nur Otan партиясы

Төрағасының бірінші

орынбасары.

Жаппай дағдарыс кезеңі,

қатыгез өзгерістер дәуірінде

ел тізгінін Нұрсұлтан

Әбішұлы Назарбаевтың

ұстағаны Қазақстан үшін

орасан зор олжа болды.

Тәуелсіздік қарсаңында

Қазақстанның қандай

қорқынышты жағдайда

тұрғаны есімде. Мен дәл

осы уақытта өз тағдырын

осы адамға сеніп тапсырған

халқымыздың даналығына

бас иемін. Өткен 30 жыл

бойы Нұрсұлтан Әбішұлы

осы үміттерді күн сайын

ақтап келе жатқанын айта

кетуіміз керек.

Біздің бүгініміз – әлемдік қоғамдастықтың

лайықты және сенімді серіктесі

болып отырған дамыған, тәуелсіз Қазақстан –

бұл жаратылысынан Көшбасшы болу

маңдайына жазылған біздің ықпалды,

мықты Елбасымыздың зор еңбегінің

арқасы.

Нұрсұлтан Әбішұлы ұдайы өзінің

барлық істерінде ешқашан өзгермеген

бір мақсатты: еліміз бен халқымыздың

дамуын және әл-ауқаты артуын көздеді.

Мен оны білетін 47 жыл ішінде, міне, осы

тұрғыдан ол мүлдем өзгерген жоқ. Бүгінде

Нұрсұлтан Назарбаев басқа мемлекеттер

басшыларының алдында зор беделі бар

әлемдік деңгейдегі көшбасшы болып табылады.

Және бұл құрметке ол еліміздің

мүдделерін қорғауға қатысты өте маңызды

Түркі ынтымақтастығы:

қай жағынан да тең елдер

және қызу да қатаң пікірталастарда ие

болды. Мұндай жағдайларда Елбасы

әрдайым батыл шешім танытып, тіпті

ұдайы айналасында жүретін адамдарды

да жиі таң қалдыратын.

Мысалы, 1992 жылы Анкарада түркітілдес

мемлекеттер басшыларының бірінші

саммиті өтті. Түрік тарапы ұйымдастырушы

құқығымен форум қорытындысы бойынша

қол қойылуы тиіс келісімнің жобасын

дайындады. Бірақ біз дипломатиялық

деңгейде келісіп, президенттерге қол

қоюға дайындаған бұл жобаның бір

ережесі Түркияның осы ұйымдағы рөлін

біршама күшейтетін. Нұрсұлтан Әбішұлы

келісім мәтінімен мұқият танысып шығып:

«Бізде бұрын бір үлкен ағамыз болған,

бірақ енді ол ешқашан болмайды. Біз қай

жағынан да теңбіз» деді. Қазіргі кезде

тарихқа айналған бұл сөздер Анкара мен

барлық қатысушылар үшін төбелерінен

жай түскендей әсер еткен.

Түркітілдес ел – Түркияға әрдайым

құрметпен қарады. Сонымен қатар,

Нұрсұлтан Назарбаев пен Түркияның сегізінші

президенті Тұрғыт Озалдың арасында тамаша

қарым-қатынас орнықты. Ол Нұрсұлтан

Әбішұлының жеке шақыруымен 1991 жылдың

наурыз айында Алматыға келген алғашқы

шетелдік көшбасшы болды. Екі президенттің

арасында жақсы адами қарым-қатынас

нарықтық

...Нұрсұлтан Әбішұлы

келісім мәтінімен

мұқият танысып шығып:

«Бізде бұрын бір үлкен

ағамыз болған, бірақ

,,

енді

ол ешқашан болмайды.

Біз қай жағынан да

теңбіз» деді. Қазіргі

кезде тарихқа айналған

бұл сөздер Анкара мен

барлық қатысушылар

үшін төбелерінен жай

түскендей әсер еткен...

орнады, мен оны бауырластық қарымқатынас

деп айтар едім.

Түркияның экономикалық қайта өрлеу

дәуірінің сәулетшісі саналатын Озал

қатынастар туралы көптеген

пайдалы кеңестер беретін. Мысалы, ол:

«Экономика құлдырай бастаған кезде мен

бизнеске тағы қалай көмектесу керектігін

іздеймін», - дейтін. Елбасы Нұрсұлтан

Назарбаевтың бүгінгі күнге дейін, тіпті

ең қиын кезеңдердің өзінде де бизнеске

жан-жақты көмек көрсететіні кездейсоқ

емес.

Түркі ынтымақтастығына келетін

болсақ, Қазақстанның қатаң ұстанымы

біздің елдеріміз арасындағы қатынастарды

бұзған жоқ – керісінше, осы уақыт ішінде

олар диалогқа қатысушылардың барлығының

игілігі үшін қарқынды түрде

дамыды. 1993 жылдың өзінде Алматыда

Түркі мәдениетінің халықаралық ұйымын

(ТҮРКСОЙ), 2008 жылы – түркітілдес елдердің

Парламенттік Ассамблеясын (ТүркПА),

2009 жылы Түркітілдес мемлекеттердің

ынтымақтастық кеңесін құру туралы

келісімге қол қойылды, 2019 жылы Нұрсұлтан

Назарбаев оның өмір бойғы құрметті

төрағасы болып сайланды. Мен мұны

өте әділ шешім, оның халықаралық биік

беделін мойындау, бауырлас халықтар

арасындағы достық пен ынтымақтастықты

нығайтуға жұмсаған көп жылдық күш-жігері

үшін ризашылық белгісі деп ойлаймын.

Қанат САУДАБАЕВ,

Мемлекет қайраткері, дипломат.

SARYARQA SAMALY

ТЕЛЕБАҒДАРЛАМА

5 тамыз, бейсенбі, 2021 жыл 9

9 тамыз, дүйсенбі

03:22 Таң намазының кіруі, 05:20 Күннiң шығуы, 13:03 Бесiн намазы,

18:12 Екiнтi намазы, 20:34 Ақшам намазы, 22:31 Құфтан намазы.

QAZAQSTAN

6:00 Әнұран

6:05 «Ұлы дала дүбірі»

6:30 «Ауылдастар»

7:00 «АЙДАҺАРЛАР:

БЕРК САҚШЫСЫ»

8:00 «Айналайын»

9:10 «Көңіл толқыны»

10:00 «Ғашықтық дерті»

12:00 «Қызық екен...»

13:00 «СҮЙКІМДІ СОФИЯ»

14:00 «Теледәрігер»

15:00 «Біздің полиция»

15:20 «Замандастар»

17:00 AQPARAT


18:00 «ҒАШЫҚТЫҚ ДЕРТІ»

20:00 AQPARAT

20:35 «ЗАМАНДАСТАР»

22:20 «ЖАТ МЕКЕН»

23:20 «ЖАРҚЫН ЖҮЗДЕСУ»

0:20 «САНА»

1:25 AQPARAT


2:50 «Біздің полиция»

ERTIS

8:00 Әнұран

8:02 «Питер Пэн»

9:00 «АЛЫП ШАҺАР»

9:30 «Аналар»

10:05 «Көсем»

11:00 «ТҮРКІСТАН ТҮРКІ

ӘЛЕМІНІҢ РУХАНИ

БЕСІГІ»

11:10 «Шытынаған

тағдыр - 2»

12:00 «1 СТУДИЯ»

12:35 «Ханзада»

13:40 «Келін әні»

14:30 «Мәлім де Беймәлім

Қазақстан»

15:00 - 18:00 Үзіліс

18:00 «ERTIS AQPARAT»


19:00 «1 СТУДИЯ»

19:35 «ЖЕРҰЙЫҚ»

19:45 «Табиғат»



QAZAQSTAN

6:00 Әнұран


6:30 AQPARAT

7:05 «Абайдың жолы»

7:20 «Күміс көмей»

8:10 «Құнанбай»


12:00 «Адамзаттың

алыбы - хәкім Абай»



15:00 «Abai»


17:00 AQPARAT

17:20 «АБАЙ МЕКТЕБІ»


20:00 AQPARAT



23:20 «Жарқын жүздесу»

0:20 «САНА»

1:25 AQPARAT


2:50 «Қайсар жан»

ERTIS

8:00 Әнұран




10:05 «Көсем»

11:00 «ДЕНСАУЛЫҚ»


тағдыр - 2»

12:00 «1 СТУДИЯ»



14:30 «Ауыл - ел бесігі»

15:00 - 18:00 Үзіліс



19:00 «1 СТУДИЯ»

19:35 «АЙБЫН»


20:05 «Тәуіп Хо Жун»

21:00 «Көсем»




21:00 «Көсем»




тағдыр - 2»


0 : 3 0 « E R T I S A Q P A R A T »

ХАБАР

6:00 Хабарлайын

7:00 «Таңғы хабар»

10:00 «Ән әлемі»

10:30 «Тарих. Тағдыр.

Тұлға».

Қаныш Сәтбаев

11:30 «Қарлығаш

ұя салғанда»

13:00 «Сырлы қала»

14:45 «Бәсеке 2»

16:00 «Государственная

граница».

«Афганский

капкан»

18:00 «Охотники

на ведьм»

20:00 Қорытынды

жаңалықтар

20:30 «Індетпен

күрескен Қазақстан»

20:45 «Как боролись

с эпидемиями

в Казахстане»

21:00 Итоги дня



граница».

«Афганский капкан»

1:30 «Әсем әуен»

АСТАНА

6:00 «Ән мен әзіл»

6:30 «Күлдірген»

7:00 «Ұрланған тағдыр»

8:00 «Маша и

Медведь»

9:50 «Тұмарым»

10:20 «Үзілген моншақ»

10 тамыз, сейсенбі


тағдыр - 2»


0:30 «ERTIS AQPARAT» »

ХАБАР





Тұлға». Абай

Құнанбаев




14:45 «Бәсеке 2»


граница».

«Ложная цель»

18:00 «Нечто»



20:30 «Абай арманы»




граница».

«Ложная цель»


АСТАНА



7:00 «Ұрланған

тағдыр»

8:00 «Маша и

Медведь»


10:20 «Үзілген

моншақ»

11:20 «Ұлым»

12:20 «Хон

Гиль Дон»

14:00 «Айтарым бар»

15:00 «Made in Ұят»

15:30 «Сүлеймен сұлтан»

17:00 «Аладдин»

18:00 «Тағдырым

жазылған күн»

11:20 «Ұлым»

12:20 «Хон Гиль Дон»







20:00 ASTANA TIMES

20:30 «Қазақы карантин»

21:00 «Ұлым»




0:55 «Қош келдіңіз»

1:45 ASTANA TIMES

2:15 «Біреудің есебінен»

3:00 «KazNet»

3:20 «Үздік әзілдер»

3:50 «Интерны»

4:35 «Біздің ауыл»

5:05 «Отбасы»

5:30 «Бірегей»

ЕВРАЗИЯ

6:00 «ӘЙЕЛ СЫРЫ»

6:40 «ТОЙ ЗАКАЗ»

7:05 «ТОЙ БАЗАР»

8:00 «П@УТИНA»

9:00 «ДОБРОЕ УТРО»

10:00 «БЕРЕЗКА»

12:00 «НА САМОМ

ДЕЛЕ»

13:00 «ПУСТЬ ГОВОРЯТ»

14:15 «112»

14:30 «QOSLIKE»

18:30 «БАСТЫ

ЖАҢАЛЫҚТАР»

19:00 «БОЛЬШОЕ НЕБО»

20:00 «ГЛАВНЫЕ

НОВОСТИ»

20:30 «ВЕЛИКОЛЕПНАЯ

ПЯТЕРКА 2»

0:00 «КОГОТЬ

ИЗ МАВРИТАНИИ»


2:50 «БАСТЫ


20:00 ASTANA TIMES


20:55 Loto 5/36.

21:00 «Ұлым»



моншақ»



1:45 ASTANA TIMES

2:15 «Біреудің

есебінен»

3:00 «KazNet»






ЕВРАЗИЯ





9:00 «ДОБРОЕ

УТРО»



ДЕЛЕ»

13:00 «ПУСТЬ

ГОВОРЯТ»

14:15 «112»

14:30 «QOSLIKE»

18:30 «БАСТЫ


19:00 «БОЛЬШОЕ

НЕБО»


НОВОСТИ»


ПЯТЕРКА 2»

0:00 «КОГОТЬ ИЗ

МАВРИТАНИИ»


2:50 «БАСТЫ


3:20 «112»

3:3 5 «ТОЙ Б А З А Р»

3:20 «112»


СТВ

06.00 «Ән шашу»

08.00 «Таңғы шоу»


11.20 «Светлана

Немоляева.

И жизнь, и театр,

и любовь»


13.00 «Смех с доставкой

на дом»

14.25 «Квартирник ТENGRI»


17.35 «Советские

секс-символы:

короткий век»

18.25 «Қазақстан -

байтақ өлке»

19.05 «Личные маги

советских вождей»

20.00 «ПАНОРАМА ДНЯ»

20.25 «КУЛИНАР-2»

21.30 «TӘУЛІК ТЫНЫСЫ»

21.55 «Асыл-Ана»

«Мақсат-Мақсат»

00.00 «Хроники

московского быта»

00.45 «Квартирник

ТENGRI»

02.00- «Ән -

көңілдің ажары»

КТК+НОВОЕ ТВ

06.00 «Жүректенжүрекке»

07.30 «Подкасты»

08.00 - 09.00

ПРОФИЛАКТИКА

09.00 «Три товарища»

12.00 «Зеленая волна»

14.00 Т/с

15.00 «Сәтті күн»

16.00 «Жүректен-жүрекке»


20.00 Т/с

21.00 Т/с




СТВ






11.20 «Одинокие

звёзды»



14.25 «Туған елім»

«Астана»


17.35 «Виктор Павлов.

Голубиная душа»



19.05 «Александр

Кайдановский.

По лезкию бритвы»




21.55 «Сайра, бұлбұл»

00.00 «Знак качества»


02.00 «Ән - көңілдің ажары»






13.55 Новости

14.00 Т/с



18.55 Жаңалықтар


20.00 Т/с

21.00 Т/с






05.15 «Сәт ті к үн»

КТК

07.05 КЕШКІ ЖАҢАЛЫҚТАР

07.30 «ӨМІР

САБАҒЫ»




КТК

07.05 «ӨМІР САБАҒЫ»

08.10 «ЯСМИННІҢ

ТАҒДЫРЫ»

09.30 «ДОРОГА, ВЕДУЩАЯ

К СЧАСТЬЮ»

11.40 «САШИНО ДЕЛО»

16.00 «ИСЧЕЗАЮЩИЕ

СЛЕДЫ»

18.00 «ЕКІНШІ ӘЙЕЛ»


20.00 «АСТАРЛЫ АҚИҚАТ»

21.00 ВЕЧЕРНИЕ НОВОСТИ

21.35 «В ПЛЕНУ

У ПРОШЛОГО»

23.40 «СТАЖЁРЫ»


СЛЕДЫ»


03.00 «ӘЙЕЛ ҚЫРЫҚ

ШЫРАҚТЫ»

04.40 -04.10 КЕШКІ

Ж АҢ А ЛЫҚТАР

ИРБИС

07.00 «Зерде»

08.45 «StarBalalar»

09.00 «и Я...»

10.00 «Айналайын»

12.00 «Парыз»

15.00 «Бапкер»

15.40 «Иман нұры»

16.00 Документальный

фильм

17.50 «Под один бит»

18.00 «New old qazaqtar»


19.40 «Айтарым бар»


20.40 «Әке серті»


23.10 «Сержан братан»




НТК

07.00 «Разминка»


ТАҒДЫРЫ»

10.00 НОВОСТИ

10.35 «ТЫ ПОМНИШЬ,

КАК ВСЁ

НАЧИНАЛОСЬ».

КТК - 30 ЛЕТ





СЛЕДЫ»

18.00 «ЕКІНШІ ӘЙЕЛ»

19.30 КЕШКІ

ЖАҢАЛЫҚТАР







СЛЕДЫ»



ШЫРАҚТЫ»

04.40 -04.10 КЕШКІ


ИРБИС






10.40 «Болашақ»





16.20 «Риясыз

әңгіме»


фильм











07.15 «Том мен Джерри»

07.40 «Екі езу»

08.00 «Бақытсыздар

бағы»

09.30 «МАША И

МЕДВЕДЬ»

09.50 «ДРАКОНЫ:

ГОНКИ ПО КРАЮ»

10.30 «ГДЕ ЛОГИКА?»

11.30 «COMEDY WOMAN»

13.00 «INSTA LIKE»

13.40 «ОПМАЙ,ОПМАЙ»

14.40 «103»

16.00 «ДВА СТВОЛА»

18.40 «ОДНАЖДЫ

В РОССИИ»


20.00 «ОСОБОЕ

МНЕНИЕ»

22.40 «ШКАТУЛКА

ПРОКЛЯТИЯ»

00.40 «Бақытсыздар

бағы»

01.40 «103»

02.40 «Бүлдір-күлдір»


04.20 - 05.00 «Күлкі базар»

7 АРНА

06.00 «Қуырдақ»

07.00 «ОЯН, QAZAQSTAN»

09.00 «Мезгілсіз сезім»

10.00 «Орёл и решка»

11.00 «Средь бела дня»

13.00 «Бастық боламын»

14.00 «Q-елі»


16.10 «Тайная жизнь

моего секретаря»

17.30 «ИП Пирогова 2»

18.00 «Выбор матери»

19.00 «Студия 7»

19.30 «Чёрная лестница»

21.30 «Ата-ана,

бала-шаға»

22.00 «Арам ақша.

Адал махаббат»


00.30 «Самый пьяный

округ в мире»




НТК




08.00 «Бақытсыздар бағы»

09.30 «МАША И МЕДВЕДЬ»







14.40 «103»

16.00 «ОСОБОЕ МНЕНИЕ»


20.00 «БЮРО

ЧЕЛОВЕЧЕСТВА»

21.50 «ТРАФФИК»


00.50 «103»



04.20 - 05.00 «Күлкі

базар»

7 АРНА



09.00 «Мезгілсіз

сезім»




14.00 «Q-елі»


сезім»





19.00 «Студия 7»



бала-шаға»




00.30 «Анна-детектив»

01.30 «Q-елі»




5 тамыз, бейсенбі, 2021 жыл ТЕЛЕБАҒДАРЛАМА

10 SARYARQA SAMALY

11 тамыз, сәрсенбі



QAZAQSTAN

6:00 Әнұран


6:25 AQPARAT





( 9:50 «Ғашықтық дерті»




15:00 «Келбет»


17:00 AQPARAT



20:00 AQPARAT




0:20 «САНА»

1:25 AQPARAT


2:50 «Келбет»

ERTIS

8:00 Әнұран




10:05 «Көсем»

11:00 «АЙБЫН»


тағдыр - 2»

12:00 «1 СТУДИЯ»



15:00 - 18:00 Үзіліс



19:00 «1 СТУДИЯ»

19:35 «АМАНАТ»



21:00 «Көсем»




тағдыр - 2»



ХАБАР





Тұлға». Әбілхан

Қастеев




14:45 «Бәсеке 2»


граница».

«Смертельный

улов»

18:00 «Красные огни»



20:30 «Индустрия»




граница».

«Смертельный

улов»


АСТАНА




8:00 «Маша и Медведь»



11:20 «Ұлым»




15:30 «Сүлеймен

сұлтан»




20:00 ASTANA TIMES


20:55 Loto 6/49.

21:00 «Ұлым»





1:45 ASTANA TIMES

2:15 «Біреудің

есебінен»

3:00 «KazNet»






ЕВРАЗИЯ








ДЕЛЕ»


14:15 «112»

14:30 «QOSLIKE»

18:30 «БАСТЫ


19:00 «БОЛЬШОЕ

НЕБО»


НОВОСТИ»


ПЯТЕРКА 2»

0:00 «КОГОТЬ



2:50 «БАСТЫ


3:20 «112»


12 тамыз, бейсенбі



QAZAQSTAN

6:00 Әнұран


6:25 AQPARAT








14:00 «Daryn»

15:00 «Meniń Qazaqstanym»


17:00 AQPARAT



20:00 AQPARAT




0:20 «САНА»

1:25 AQPARAT

2:00 «Meniń

Qazaqstanym»



ERTIS

8:00 Әнұран



9:00 «ERTIS TAŃY»

10:05 «Көсем»



тағдыр - 2»

12:00 «1 СТУДИЯ»




15:00 - 18:00 Үзіліс



19:00 «1 СТУДИЯ»




21:00 «Көсем»




тағдыр - 2»


0 : 3 0 « E R T I S A Q P A R A T »

ХАБАР





Тұлға». Кемел

Ақышев




14:45 «Бәсеке 2»

16:00 Российский

сериал

18:00 «Идентификация»




күрескен

Қазақстан»






23:30 Российский сериал


АСТАНА



7:00 «Ұрланған

тағдыр»

8:00 «Маша и

Медведь»



11:20 «Ұлым»

12:20 «Хон

Гиль Дон»



15:30 «Сүлеймен

сұлтан»




20:00 ASTANA TIMES


21:00 «Ұлым»




1:45 ASTANA TIMES


3:00 «KazNet»






ЕВРАЗИЯ





9:00 «ДОБРОЕ

УТРО»



ДЕЛЕ»


14:15 «112»

14:30 «QOSLIKE»

18:30 «БАСТЫ


19:00 «БОЛЬШОЕ НЕБО»


НОВОСТИ»


ПЯТЕРКА 2»

0:00 «КОГОТЬ



2:50 «БАСТЫ


3:20 «112»


СТВ


СТВ






11.20 «Осторожно,

мошенники!»



14.25 «Жүрек тынысы»


17.35 «Актёрские судьбы.

Приказано

полюбить»



19.05 «Валентина

Талызина.

Зигзаги и удачи»




21.55 «Аққуды

ән мен қайырған»

00.00 «Сломанные

судьбы»


02.00 -06.00 «Ән -

көңілдің

ажары»




09.00 «Три

товарища»

12.00 «Зеленая

волна»

14.00 Т/с




20.00 Т/с

21.00 Т/с



00.20 «Три

товарища»








11.20 «Обложка»



14.25 «Ақ баян»


17.35 «Маргарита

Терехова.

Всегда одна»



19.05 «Последняя

передача.

Трагедии

звёзд голубого

экрана»




21.55 «Сазгер Кенжебай

Омаровтың

шығармашылық

ән кеші»

00.00 «Битва

за наследство»


02.00 -06.00 «Ән -





09.00 «Три

товарища»

12.00 «Твое Кино»


14.00 Т/с




20.00 Т/с

21.00 Т/с






02.45 Ночной

музыкальный канал


КТК




ТАҒДЫРЫ»


10.35 «ТЫ ПОМНИШЬ,

КАК ВСЁ

НАЧИНАЛОСЬ».

КТК - 30 ЛЕТ





СЛЕДЫ»

18.00 «СЕНСІЗ ӨТПЕС

КҮНДЕРІМ»








СЛЕДЫ»



ШЫРАҚТЫ»

04.40 -04.10 КЕШКІ


ИРБИС












фильм










КТК




ТАҒДЫРЫ»


10.10 «БЕЗ ФИЛЬТРОВ»





СЛЕДЫ»


КҮНДЕРІМ»








СЛЕДЫ»



ШЫРАҚТЫ»

04.40 -04.10 КЕШКІ


ИРБИС












фильм





20.40 «Интересно знать...»








НТК












14.40 «103»

16.00 «БЮРО

ЧЕЛОВЕЧЕСТВА»


В РОССИИ»


20.00 «ПАССАЖИРЫ»

22.10 «30 ДНЕЙ НОЧИ»


01.20 «103»



7 АРНА







14.00 «Q-елі»




17.30 «Гранд»


19.00 «Студия 7»



бала-шаға»



00.00 «Гранд»


01.30 «Q-елі»





НТК












14.40 «103»

16.00 «ПАССАЖИРЫ»


В РОССИИ»


20.00 «СУПЕР 8»

22.10 «ЭКВИЛИБРИУМ»


01.00 «103»



04.20 - 05.00 «Күлкі базар»

7 АРНА


07.00 «ОЯН,

QAZAQSTAN»





14.00 «Q-елі»




17.30 «Гранд»


19.00 «Студия 7»



бала-шаға»



00.00 «Гранд»


01.30 «Q-елі»




SARYARQA SAMALY



QAZAQSTAN

6:00 Әнұран


6:25 AQPARAT








14:00 «Daryn»

14:50 «Тәуелсіздік

тәуекелдері»


17:00 AQPARAT



20:00 AQPARAT




0:20 «САНА»

1:25 AQPARAT


тәуекелдері»


ERTIS

8:00 Әнұран



9:00 «ERTIS TAY»

10:05 «Көсем»



тағдыр - 2»

12:00 «1 СТУДИЯ»




15:00 - 18:00 Үзіліс



19:00 «1 СТУДИЯ»

19:35 «РУХАНИЯТ»



21:00 «Көсем»


ТЕЛЕБАҒДАРЛАМА


20:55 Loto 5/36.

21:00 «Ұлым»




1:45 ASTANA TIMES


3:00 «KazNet»






ЕВРАЗИЯ








НОВОСТИ»

12:30 «НА САМОМ ДЕЛЕ»

13:30 «ЖДИ МЕНЯ».

КАЗАХСТАН»

14:3 0 « Q OSL IK E»

18:30 «БАСТЫ


19:00 «ПЕНДЕМІЗ ҒОЙ»


НОВОСТИ»

20:30 «ПОЛЕ ЧУДЕС»

21:55 «АРГЕНТИНА»

1:45 «П@УТINA»

2:35 «БАСТЫ




СТВ






11.20 «10 самых...»




QAZAQSTAN

6:00 Әнұран


6:35 «Ғасырлар үні»

7:20 AQPARAT

7:50 «Сырлы сахна»

8:25 «ӘЛЕМДЕГІ ЕҢ

ҚЫЗЫҚ

ҮЙЛЕР»

9:15 «Қалқанқұлақ»


12:00 «ЖОҒАЛҒАН

ҚЫЗ»

14:30 «КІШКЕНТАЙ

ПОНИ»

16:00 «Алашұлы»

тобының

концерті

17:10 «DARYN»

18:00 «ҒАШЫҚТЫҚ

ДЕРТІ»

20:00 «Әзіл әлемі»


23:20 «ДОН И»

Телехикая


2:00 «Ғасырлар үні»

2:40 «Ұлы дала

дүбірі»

ERTIS

8:00 Әнұран

8:01 «Тобот»


9:00 «Әбіш

Кекілбаев»

10:00 «Сезімді қайтем

тулаған»

11:00 «Сырты бүтін»

12:00 «1 СТУДИЯ»


13:00 «Взгляд из -

под чалмы»

14:00 - 16:00 Үзіліс

16:00 «БАҚЫТТЫ

ОТБАСЫ»

16:20 «Биліктен

13 тамыз, жұма



тағдыр - 2»



ХАБАР





Тұлға». Темірбек

Жүргенов




14:45 «Бәсеке 2»


сериал

18:00 «Останься»




күрескен Қазақстан»







сериал


АСТАНА




8:00 «Маша и Медведь»


11:20 «Ұлым»


14:00 «Өмір – дастан»

14:30 «Гризли и лемминги»






20:00 ASTANA TIMES

14 тамыз, сенбі

биік тұлға»

17:00 «Өмір

құбылыстары»

18:00 «Троя»

20:30 «Жақсы адамдар»

22:00 «ERTIS

AQPARAT»

22:30 «ERTIS

AQPARAT»

23:00 «Ғажайып

дәрігер»

ХАБАР

6:00 Кел, шырқайық!

7:30 «Өзін-өзі тану»


8:15 «Өз үйім»

10:00 «Tangy fresh»


11:45 «Бәсеке 2»

15:15 «Чужое

гнездо»

18:00 «Хит жазамыз»

19:15 Жұлдызды

жекпе-жек

21:00 «7 күн»

22:00 «Хабарлас»


0:00 «Тағы да сүй»

АСТАНА




8:00 «Маша и

Медведь»


11:20 «Ұлым»


14:00 «Такси 3»

16:30 «Алдараспан»



20:00 «Из первых уст»

20:25 «100 сұхбат»

20:55 Loto 6/49.

21:00 «Ұлым»


моншақ»

23:25 «Хон

Гиль Дон»

0:55 «Үздік әндер»

2:40 «Azil keshі»

4:10 Той жыры

4:40 «KazNet»



ЕВРАЗИЯ



8:10 «ТАМАША CITY»

9:00 «ЕҢ АЛҒАШҚЫ...»

10:20 «ЕРАЛАШ»

10:35 «ФАБРИКА ГРЕЗ»

11:00 «СТАРУШКИ

В БЕГАХ»

15:15 «КТО ХОЧЕТ

СТАТЬ

МИЛЛИОНЕРОМ?»

16:00 «ХИТЫ

«РУССКОГО РАДИО»

17:30 «СЕВЕРНОЕ

СИЯНИЕ»

19:30 «КЕШ ЖАРЫҚ,

ҚАЗАҚСТАН!»

20:55 «БЕЛАЯ НОЧЬ»

0:50 «П@УТINA»




СТВ




08.00 «Неизведанный

Казахстан»

08.30 «Актёрские драмы.

Ты у меня один»

09.25 «Жібек сезім»

12.25 «Гүлмира

Дәулетова.




17.35 «Актёрские драмы.

Ты у меня один»



19.05 «Пётр Вельяминов.

Под завесой тайны»


20.25 «Николай Губенко

и Жанна Болотова.

Министр и

недотрога.


21.55 «Ауылға барам»

00.00 «Женщины Михаила

Евдокимова»


02.00 -06.00 «Ән -







14.00 «МyasSAGAn»

14.25 «Қазақ даласының

құпиялары»




20.00 «Қазақ даласының

құпиялары»

20.40 «ОБЗОР МИРОВЫХ

НОВОСТЕЙ»

21.00 «Парыз»







КТК




ТАҒДЫРЫ»


10.10 «БЕЗ ФИЛЬТРОВ»


Шахмат мектебі»


14.45 «ҮЗІЛМЕС ҮМІТ»


16.30 «Мәңгі

махаббат мекені»

концерті.



19.35 «Андрей

Ростоцкий.

Бег иноходца»

20.35 «Блеск и

нищета советских

миллионеров»

21.30 «Ана қадірі»


00.45 «Последняя

передача.

Трагедии звёзд

голубого экрана»

01.30 «Ән -




08.30 «Зерде»

09.00 «Он саусақ»

09.10 «Ғажайыпстанға

саяхат»

09.25 «Бала телі бал»

09.50 «Кибермен»




13.00 Т/с

15.00 «Парыз»



20.00 Т/с


22.30 «Своими

руками»


00.00 «Твое Кино»

00.30 «Три

товарища»



5 тамыз, бейсенбі, 2021 жыл 11




СЛЕДЫ»


КҮНДЕРІМ»


20.00 «KTKweb»


21.35 «РАЗОБЛАЧЕНИЕ

ЕДИНОРОГА»


СЛЕДЫ»

02.00 «KTKweb»


ШЫРАҚТЫ»

03.30 -04.00 КЕШКІ


ИРБИС








12.40 «Интересно знать...»





фильм




фильм







НТК




08.40 «INSTATV.KZ»





КТК

07.05 «ҮЛКЕН ҮЙ-3»

08.00 «БАСТЫ

РӨЛДЕ»

08.30 «КТК-да

ҚАБАТОВ»

09.30 «ЮМОРИНА»

12.00 «РАЗОБЛАЧЕНИЕ

ЕДИНОРОГА»

16.00 «АТАЛАР СӨЗІ»

18.20 «АЙХАЙ 25»

21.00 «ТЫ ТОЛЬКО

МОЙ»


СЛЕДЫ»

02.20 «АТАЛАР

СӨЗІ»

03.20 -04.20 «КТК-да

ҚАБАТОВ»

ИРБИС





11.00 «New

old qazaqtar»






фильм

18.00 «Aйжұлдыз»


20.00 «и Я...»

20.30 «Парыз»



НТК

07.00 «Том мен

Джерри»




09.30 «МАША И

МЕДВЕДЬ»





14.40 «103»

16.00 «СУПЕР 8»


В РОССИИ»

19.00 «НОВЫЙ

ЧЕЛОВЕК- ПАУК:

ВЫСОКОЕ

НАПРЯЖЕНИЕ»

21.50 «ТРИ ИКСА:

МИРОВОЕ

ГОСПОДСТВО»

23.50 «ГОРИ,

ГОРИ ЯСНО»

01.10 «ОПМАЙ,

ОПМАЙ»

01.50 «103»



04.20 - 05.00 «Күлкі

базар»

7 АРНА


07.00 «ОЯН,

QAZAQSTAN»



11.00 «Чёрная

лестница»

13.00 «Бастық

боламын»

14.00 «Q-елі»


сезім»

16.10 «Орёл и решка»

17.10 «Семь

ужинов»

19.00 «Студия 7»

19.30 «Ну-ка,

все вместе!»


бала-шаға»


Адал

махаббат»

00.00 «Маска»





ГОНКИ

ПО КРАЮ»

10.30 «НОВЫЙ

ЧЕЛОВЕК- ПАУК:

ВЫСОКОЕ

НАПРЯЖЕНИЕ»

14.00 «ТУРБО»

15.20 «PRO - КИНО»

15.35 «TIK TOQ»



17.05 «ОПМАЙ,

ОПМАЙ»

18.00 «ТРИ ИКСА:

МИРОВОЕ

ГОСПОДСТВО»

20.00 «ФОРСАЖ 4»

22.00 «ЗОВ

ВОЛКА»

00.30 «ФИТНЕС»


02.20 «Талантым

тағдырым»

04.00 - 05.00 «Күлкі

базар»

7 АРНА

06.00 «Гу-гулет»

06.30 «Айна-online»

07.30 «Q-елі»

08.30 «Япырай»


сезім»

10.00 «Регина+1»

12.00 «Орёл и

решка»

13.00 «Ну-ка,

все вместе!»


16.00 «Барлау»

17.50 «Q-елі»

18.30 «Зың-зың Күлпәш»

21.00 «Маска» 2 сезон

00.20 «13»


03.00 «Q-елі»




5 тамыз, бейсенбі, 2021 жыл ТЕЛЕБАҒДАРЛАМА

12 SARYARQA SAMALY

15 тамыз, жексенбі



QAZAQSTAN

6:00 Әнұран


6:35 «Tolaǵai»

7:35 «КҮМІС КӨМЕЙ»

8:25 «БЕЙМӘЛІМ

ӘЛЕМ»

9:15 «Қалқанқұлақ»

10:00 «Ғашықтық

дерті»

12:00 «ЖОҒАЛҒАН

ҚЫЗ»

14:30 «Спирит:

дала рухы»

15:45 «Шәмші»

16:35 «Екі жұлдыз»

17:30 «ШАЛАБАЕВ

ШАРАПАТЫ»

18:00 «ҒАШЫҚТЫҚ

ДЕРТІ»

20:00 «Жүзден

жүйрік»

21:30 «Әнім

сен едің...»

22:30 «ЖАТ

МЕКЕН»

23:20 «ДОН И»

1:30 «Күміс көмей»

2 : 1 5 « С ы р л ы с а х н а »


ERTIS

8:00 Әнұран

8:01 «Тобот»


8:50 «Жаздың сазды

сәлемі»

10:00 «Дала, сенің

ұлынмың»

11:00 «Сырты бүтін»

12:00 «1 СТУДИЯ»


13:00 «Взгляд из -

под чалмы»

14:00 - 16:00 Үзіліс

16:00 «1 СТУДИЯ»

16:35 «Аналар»

17:00 «Өмір

құбылыстары»

18:00 «Али»

19:45 «Бақыттымын

өзіңмен!»

21:10 «ЕЛЕНГЕМ

ЕСІМ»

22:00 «ERTIS

AQPARAT»

22:30 «ERTIS

AQPARAT»

23:00 «Ғажайып

дәрігер»

ХАБАР

6:00 Кел, шырқайық!

7:30 «Самопознание»


8:15 «Өз үйім»

9:00 «Астерикс:

Земля

Богов»

10:30 «Хронограф 2021»

11:00 Жұлдызды

жекпе-жек

13:00 Кино. «Бекзат»

15:15 «Чужое

гнездо»


18:00 «Хит

жазамыз»

19:00 «Aitystar»

21:00 «7 күн»

22:00 «В поисках

мамы»

0:00 «Тағы да сүй»

1:30 «Pro SPORT»

АСТАНА

6:00 Қаламгер


8:00 «Маша и

Медведь»

10:00 TeleBingo.


12:00 «Ұлым»

13:00 «Хон

Гиль Дон»

14:50 «Такси 4»

17:20 «Алдараспан»




жолы»

20:25 Үздік әндер

20:45 Аялы алақан

21:00 «Ұлым»


моншақ»

23:25 «Хон

Гиль Дон»

0:55 «Bas times»

2:05 «Үздік әндер»

3:30 «KazNet»

3:50 «Әзілстан»


5:10 «Үз дік әзілдер»

ЕВРАЗИЯ




8:45 «ВОСКРЕСНЫЕ

БЕСЕДЫ»

9:00 «ЕРАЛАШ»

9:25 «БЕЛАЯ

НОЧЬ»

13:00 «ТРИ АККОРДА».

ФИНАЛ

15:10 «МОЯ МАМА -

РОБОТ»

17:30 «СЕВЕРНОЕ

СИЯНИЕ»

19:30 «КЕШ ЖАРЫҚ,

ҚАЗАҚСТАН!»

20:55 «СТЕКЛЯННАЯ

КОМНАТА»

0:40 «КВН».

ВЫСШАЯ ЛИГА

2:45 «П@УТINA»


СТВ




08.30 «Актёрские

судьбы.

Приказано

полюбить»

09.15 «Николай Губенко

и Жанна Болотова.

Министр и

недотрога.


12.25 «Гүлмира Дәулетова.

Шахмат мектебі»


13.30 «Жүрек тынысы»




16.30 Нұрлан Өнербаев

«Сағыныш»



19.35 «Вот такое наше

лето»

21.00 «Смех с

доставкой на дом»

21.35 «Табиғаттым

махаббатым»


00.45 «Блеск и нищета

советских

миллионеров»

01.30 -06.00 «Ән -




08.30 «Зерде»

09.00 «Он саусақ»

09.10 «Ғажайыпстанға

саяхат»

09.25 «Бала телі бал»

09.50 «Кибермен»

10.00 «QOSALQA»




13.00 Т/с




20.00 Т/с


22.30 «Своими

руками»


00.00 «Три

товарища»




КТК


ШЫРАҚТЫ»

07.50 «АЙХАЙ 25»

09.30 «ЮМОРИНА»

12.00 «ТЫ ТОЛЬКО

МОЙ»


18.00 «ШАНШАР»

21.00 «БУДЬ ЧТО БУДЕТ»

00.50 «ПОЛИЦЕЙСКИЙ

РОМАН»


СЛЕДЫ»


03.40 -04.20 «ӘЙЕЛ

Қ Ы Р Ы Қ Ш Ы Р А Қ Т Ы »

ИРБИС

07.00 «Aйжұлдыз»



11.00 Музыкалық

бағдарлама

12.00 «Парыз»


16.00 «Под один бит»

16.10 Концерт

симфонической

музыки

18.00 «Зерде»


20.00 «Риясыз әңгіме»

20.30 «Парыз»



НТК





09.30 «ТУРБО»

11.00 «ФОРСАЖ 4»

13.20 «ЗОВ ВОЛКА»

15.50 «НАЦИО

НАЛЬНАЯ

БЕЗОПАСНОСТЬ»

17.50 «PRO - КИНО»


тағдырым»

19.50 «TIK TOQ»


21.00 «КАПИТАН

ФИЛЛИПС»

2 3 . 3 0 « К А Н И К У Л Ы »


тағдырым»


04.00 – 05.00 «Бүлдіркүлдір»

7 АРНА



07.30 «Q-елі»




13.10 «Семь ужинов»


16.00 «Шексіз махаббат»

18.15 «ҰЛЫ

ДАЛА ЖАҢҰЯСЫ»

21.10 «Шальная карта»

23.00 «Разведка»

00.50 «Регина+1»

01.50 «Шексіз

махаббат»




Қан таза болсын

Адамның ағзасына ең керек сұйықтық қан екені

белгілі. Қан арқылы ағзаға қажетті дәрумендер

мен минералды заттар тарайды. Сондықтан қан

құрамының таза болуы - денсаулықтың кепілі.

Оның құрамын түрлі дәрілік

өсімдіктер арқылы үйде де тазалауға

болады, осы ем-домдарды пайдалану

арқылы қан ластануының

да алдын алуға болады. Егер

қан құрамы таза болса, адамның

дені сау, сергек болады, ағза

қартаюға жол бермейді, шаршамайтын

болады.

Қан тазалау үшін шөптерден

тұнба жасап, ішудің маңызы зор.

Олар қандай шөптер? Қырмызыгүл

(календула) мен бүрген (калина)

шөптерінің тұнбасы.

2 литр суға 30 гр. кептірілген

қырмызыгүл мен бүргенді ұнтақтап,

үстінен су құйып, баяу отта

қайнатады. Тұнба салқындаған

соң, дәкемен сүзіп, оған 50 гр.

бал қосып, араластырады. Дайын

болған тұнбаны тоңазытқышқа

қойып, күнде таңғы астың алдында

300 мл.-нан ішу керек.

Ақ тал (ива белая) тұнбасы. Ақ

талдың құрамында органикалық

қышқылдар, салицин, фловоноид

және С дәрумені бар. Бұл өсімдік

антисептикалық, салқын тиюге

қарсы, несеп және өт айдағыш,

дене қызуын түсіретін қасиетімен

жақсы танымал. Тері сырқатына,

ревматизмге дәру. Косметологияды

шаш түсуін тоқтатады, шаш

тамыры жұмысын жақсартып, бас

терісін емдеуге пайдаланады.

Осы ақ талдың қан құрамын

тазартуда да маңызы зор. Ол

үшін 400 мл суға 1 ас қасық

кептірілген ақ тал тамырының

ұнтағын салып, баяу отта 10-12

минут қайнатады. Салқындаған

соң сүзіп алып, тұндырып, күнде

3 реттен ас алдында 100 грамнан

ішу керек.

Ақжелкен (петрушка). Бұл

өсімдіктің құрамында пайдалы

заттар өте көп. Иммунитетті

көтереді, ас қорытуды жақсартады,

қандағы глюкозаны реттейді, қан

қысымын түсіреді, көздің көруін

жақсартады, терінің қартаюын

тежейді, обыр сырқатының алдын

алады. Жалпы, ақ желкен құрамында

20 шақты пайдалы дәрумендер

бар. Ал сабағы мен тамырында

калий, кальций, магний, фосфор,

аскорбин қышқылы, фосфор мен

натрий секілді жүректің бұлшық еті

мен бүйрек, қан тамырларына қажет

заттар баршылық. Бұл өсімдікті де

қан құрамын тазалауға пайдаланады.

Ол үшін 50 гр. ұнтақталған

ақжелкен тамырын 500 мл суға

салып, қайнатып алып, тұндырып,

тамақпен бірге күн сайын 3-4

рет ішеді. Қан тазалауға қайың

шырыны да пайдалы. Апта бойы

қайың шырынын ішіп тұрсаңыз, қан

тазарып, айналымы жақсарады.

Қан таза болсын десеңіз,

күнде сәбіз, лимон, қызылша,

алмадан қол үзбеу керек. Бұл

дәмдер асқазан-ішек жолдары мен

бауырдың саулығын жақсартады.

Бауырды «жуып» жүріңіз.

Өйткені бауыр – ағзаны тазалайды,

сондықтан оның ағза саулығы

үшін маңызы зор. Дәрі-дәрмек,

ішімдік, тым ащы не тәтті тағам,

т.б. бауырға зиян. Бауыр әсіресе

ЕМ-ДӘМ

қан құрамын да реттеп тазалайды.

Сондықтан ара-тұра бауырды тазалап

отырған жөн. Оны да үйде жасауға

болады. Бауыр тазалауға мейіз

тұнбасы жақсы. Алдымен жемісті

тазалап жуып, қайнап жатқан суға

салады. Ол үшін 400 мл су мен

150 гр. мейіз керек. 20 минуттай

қайнатқан соң тұндырып, жауып

қойыңыз. Таңертең тұнбаны жылытып,

ашқарынға ішу керек. Бұл емді бір

апта, тіпті бір ай жасауға да болады.

Одан денсаулыққа келер зиян жоқ.

Сұлы тұнбасы да бауырды тазалап

береді. Ол үшін 3 литр ыстық суға

1 стақан сұлыны салып, бетін

жауып қояды. Мұны түнге қарай

жасасаңыз, тіпті жақсы. Шамамен

10-12 сағаттан соң тұнбаны сүзіп

алып, күнде 3-4 рет 200 мл-ден ішу

керек. Бауырға сәбіз шырыны да дауа.

Балғын сәбізді шырынсыққыштан

өткізіп, шырынды газсыз минералды

суға қосып ішеді. Кәдімгі итмұрын

(шиповник) да бауыр тазалайды.

Бұл өсімдік ағзадағы зат алмасуды

жақсартып, өттің шығуын тездетеді.

Сондықтан итмұрын тұнбасын шай

орнына да үнемі ішіп жүрген жөн.

Деніңіз сау болсын!

Әзірлеген – С.ТАУҚЫЗЫ.

«Халық радиосының» хабарлары

9 - 15 тамыз

9 тамыз - дүйсенбі

7.00 Әнұран

8.00-10.00 «Таң.кз» - тікелей эфир

10.15 «Айқын»

11.15 «Ертіс жұлдыздары» - концерт

12.10-14.00 «Тілек Тime»

14.15 «Концерт»

15.15 «Время и люди»

16.15 «Туған жер – төрім мәңгілік»

17.15 «Бүгінгі күн тақырыбында»

18.15 «Әзілің жарасса»

19.15 «Айқын»

19.45 «Даналардан қалған сөз»

23.55 Бағдарламаның 100,5 FM

жиілігінде жалғасуы туралы

роликтер

10 тамыз - сейсенбі

7.00 Әнұран

11.15 «Айқын»

12.10-14.00 «Тілек Тime»

14.15 «Айқын»

15.15 «На тему дня»

16.15 «Халық сөзі»

17.15 «Денсаулық»


19.15 «Резонанс»



роликтер

11 тамыз - сәрсенбі

7.00 Әнұран

10.15 «Айқын»

11.15 «О главном»

12.10-14.00 «Тілек Тime»

14.15 «Жас толқын»

16.15 «Айқын»

17.15 «Тарих тағылымы»


19.15 «Айқын»




роликтер

12 тамыз - бейсенбі

7.00 Әнұран

11.15 «Ашық студия»

12.10-14.00 «Тілек Тime» сазды -

сәлем бағдарламасы

15.15 «Открытый микрофон»

17.15 «Айқын»

18.15 «Айқын»





роликтер

13 тамыз - жұма

7.00 Әнұран

10.15 «Имандылық мектебі»

12.10-14.00 «Тілек Тime»

14.15 «Бүгінгі күн тақырыбына»

15.15 «Путь к успеху»

16.15 «Жалынды жастар»

17.15 «Руханият»


19.15 «Акцент недели»




роликтер

14 тамыз - сенбі

7.00 Әнұран

9.00 Ретро әндер уақыты

10.00 «Арена Павлодара»

11.00 «Салт сыры»

12.10-14.00 «Тілек Тime»

16.15 «Аламан»

19.15 «Ретро әндер уақыты»




роликтер

15 тамыз - жексенбі

7.00 Әнұран

9.00 Ретро әндер уақыты

10.00 «Академия детства»

11.00 «Алтын қор» хабарлары

12.00 -14.00 «Тілек Тime»

14.15 «Wonderland»

15.00 «Ұлы дала әуендері»

16.00 «Ашық студия»

17.00 «Имандылық мектебі»


22.00 «Жалынды жастар»



роликтер

Жаңалықтар – 7.10 бастап 22.00-ге дейін әр сағатта. Бағдарламада

өзгерістер болуы мүмкін.

SARYARQA SAMALY

ТЕЛЕБАҒДАРЛАМА 5 тамыз, бейсенбі, 2021 жыл 13

KAZAKH TV BALAPAN

QAZSPORT ABAI TV

ЕЛ АРНА

ДҮЙСЕНБІ, 9 ТАМЫЗ

0:05 Жаңалықтар 0:20 Шартарапқа танылған өнер

0:35 Сырлы сұқбат 0:55 Ұлттық ойындар. 1:20 Сынақ

2:00 Рецепты Джио 2:25 Қазақстанға қош келдіңіз

2:35 «Кенже» 4:00 Жаңалықтар 4:15 Жаңа буын

4:35 Алтын Орда 5:00 Рахат - саяхат! 5:30 Отандастар

6:00 Бұл қалай жасалған? 6:30 «Акылдың кілті,

Өмірдастан-1» 8:00 Жаңалықтар 8:10 Сәлем, Қазақстан

8:40 Шартарапқа танылған өнер 8:55 Сырлы сұқбат

9:20 Ұлттық ойындар. 9:45 Сынақ 10:30 Рецепты Джио

10:55 «Q-travel» 11:20 Сәулет өнері 11:45 «Ұлы дала

ұлағаты» 12:00 Жаңалықтар 12:10 Жаңа буын 12:25

Рахат - саяхат! 13:00 Алтын Орда 13:30 Қазақстанға

қош келдіңіз 13:40 Отандастар 14:10 Казарт 14:40

Бұл қалай жасалған? 15:05 Тайны. Судьбы. Имена

- Ильяс Есенберлин 16:00 Жаңалықтар 16:10 Ролик

16:15 Сәлем, Қазақстан 16:45 Шартарапқа танылған

өнер 17:00 Сырлы сұқбат 17:20 Қазақстанға қош

келдіңіз 17:30 Ұлттық ойындар. 17:50 Рецепты Джио

18:15 «Ұлы дала ұлағаты» 18:30 Сәулет өнері 19:00

Сынақ 19:45 Жаңа буын 20:00 Жаңалықтар 20:15

Ролик 20:20 Отандастар 20:55 Рахат - саяхат! 21:30

Алтын Орда 22:00 «Кенже»

СЕЙСЕНБІ, 10 ТАМЫЗ

0:05 Жаңалықтар 0:20 Адам болу - парызым 0:40

Көшпенділер мектебі 1:10 Азия өрнегі 1:45 Әдеби клуб

2:05 Алтын тар 2:35 «Абай әндері» 4:00 Жаңалықтар

4:15 Сырлы сұқбат 4:40 Муражайға саяхат 5:00 Көне

Шығыс өнері 5:30 Құмсағат 5:55 Сәлем, Қазақстан

6:30 «Акылдың кілті, Өмірдастан-1» 8:00 Жаңалықтар

8:10 Тылсым дүние 8:50 Адам болу - парызым 9:10

Ортақ шаңырақ 9:30 Көшпенділер мектебі 10:00 Азия

өрнегі 10:30 Әдеби клуб 10:45 Алтын тар 11:15 Қазақ

квест 12:00 Жаңалықтар 12:10 Мәңгілік мұра 12:40

Сырлы сұқбат 13:05 Муражайға саяхат 13:25 Көне

Шығыс өнері 13:55 Құмсағат 14:20 Тылсым дүние

15:05 Тарих. Тағдыр. Тұлға - Абай Құнанбаев 16:00

Жаңалықтар 16:10 Ролик 16:15 «Мой Абай» 16:40

Қазақстанға қош келдіңіз 16:50 Көшпенділер мектебі

17:20 Азия өрнегі 17:55 Әдеби клуб 18:15 Алтын

тар 18:40 КГАТОБ им.Абая «Абайға тағзым» 20:00

Жаңалықтар 20:15 Ролик 20:20 Шартарапқа танылған

өнер 20:40 Мәңгілік мұра 21:15 Сырлы сұқбат 21:35

Муражайға саяхат 22:00 «Абай әндері»

CӘРСЕНБІ, 11 ТАМЫЗ

0:05 Жаңалықтар 0:20 Салауатты ұлт 0:50 Байтақ ел

1:15 Алтын Орда 1:45 Рахат - саяхат! 2:15 Көшпенділер

мектебі 2:50 «Шок и Шер» 4:00 Жаңалықтар 4:15

Салауатты ұлт 4:45 Шартарапқа танылған өнер 5:00

Дарынды ұрпақ 5:15 Отандастар 5:40 Ұлттық ойындар.

6:00 Құмсағат 6:15 Қазақстанға қош келдіңіз 6:30

«Акылдың кілті, Өмірдастан-1» 8:00 Жаңалықтар 8:10

Тоғысқан мәдениет 8:25 Байтақ ел 8:50 Алтын Орда

9:20 Рахат - саяхат! 9:50 Көшпенділер мектебі 10:20

Қазақстанға қош келдіңіз 10:35 Тылсым дүние 11:20

Қазақ квест 12:00 Жаңалықтар 12:10 Салауатты ұлт

12:40 Шартарапқа танылған өнер 12:55 Дарынды

ұрпақ 13:10 Отандастар 13:35 Ұлттық ойындар. 14:00

Құмсағат 14:30 Рахат - саяхат! 15:05 Тарих. Тағдыр.

Тұлға - Кененбай Қожабеков 16:00 Жаңалықтар 16:10

Ролик 16:15 Салауатты ұлт 16:45 Тоғысқан мәдениет

17:05 Байтақ ел 17:35 Алтын Орда 18:05 Рахат -

саяхат! 18:40 Көшпенділер мектебі 19:15 Тылсым дүние

20:00 Жаңалықтар 20:15 Ролик 20:20 Отандастар

20:45 Қазақ квест 21:30 Құмсағат 22:00 «Шок и Шер»

БЕЙСЕНБІ, 12 ТАМЫЗ

0:05 Жаңалықтар 0:20 Салауатты ұлт 0:45 Сәлем,

Қазақстан 1:15 Ортақ шаңырақ 1:40 Бабалар ізімен

2:00 Ұлы дала құпиялары 2:30 Қазақстанға қош

келдіңіз 2:40 «Рывок» 4:00 Жаңалықтар 4:15 Адам

болу - парызым 4:35 Ұлттық өнер 5:00 Отандастар

5:30 Сынақ 6:05 Саятшылық өнері 6:30

«Акылдың кілті, Өмірдастан-1» 8:00 Жаңалықтар

8:10 Салауатты ұлт 8:35 Сәлем, Қазақстан 9:05

Ортақ шаңырақ 9:30 Бабалар ізімен 9:50 Ұлы дала

құпиялары 10:15 Байтақ ел 10:45 Мәңгілік мұра

11:20 Сырлы сұқбат 11:40 Муражайға саяхат 12:00

Жаңалықтар 12:10 Тоғысқан мәдениет 12:25 Адам

болу - парызым 12:40 Ұлттық өнер 13:05 Көне

Шығыс өнері 13:30 Отандастар 14:05 Сынақ 14:50

Саятшылық өнері 15:15 Тайны. Судьбы. Имена -

Амре Кашаубаев 16:00 Жаңалықтар 16:10 Ролик

16:15 Тоғысқан мәдениет 16:35 Сәлем, Қазақстан

17:05 Ортақ шаңырақ 17:30 Бабалар ізімен 17:55

Ұлы дала құпиялары 18:25 Байтақ ел 18:55 Мәңгілік

мұра 19:30 Муражайға саяхат 19:50 Қазақстанға

қош келдіңіз 20:00 Жаңалықтар 20:15 Ролик 20:20

Интервью 20:45 Сәлем, Қазақстан 21:20 Сырлы

сұқбат 21:40 Бабалар ізімен 22:00 «Рывок»

ЖҰМА, 13 ТАМЫЗ

0:05 Жаңалықтар 0:20 Жаңа буын 0:40 Қазақ

квест 1:20 Бабалар ізімен 1:45 Кен дала 2:15

Ұлттық ойындар. 2:40 «Балкон» 4:00 Жаңалықтар

4:15 Интервью 4:35 Отандастар 4:55 Құмсағат

5:25 Сынақ 6:05 Алтын Орда 6:30 «Акылдың кілті,

Өмірдастан-1» 8:00 Жаңалықтар 8:10 Жаңа буын

8:25 Бабалар ізімен 8:45 Кен дала 9:15 Азия өрнегі

9:45 Әдеби клуб 10:00 Алтын тар 10:25 Әсем әуен

12:00 Жаңалықтар 12:10 Шартарапқа танылған

өнер 12:30 Отандастар 12:50 Ұлттық ойындар.

13:10 Құмсағат 13:40 Сынақ 14:20 Қазақстанға қош

келдіңіз 14:35 Алтын Орда 15:05 Тарих. Тағдыр.

Тұлға - Қобыланды батыр 16:00 Жаңалықтар

16:10 Ролик 16:15 Шартарапқа танылған өнер

16:30 Жаңа буын 16:50 Қазақстанға қош келдіңіз

17:00 Бабалар ізімен 17:25 Кен дала 18:00 Азия

өрнегі 18:30 Әдеби клуб 18:45 Алтын тар 19:15

Қазақ квест 20:00 Жаңалықтар 20:15 Ролик 20:20

Отандастар 20:50 Сынақ 21:35 Бабалар ізімен

22:00 «Балкон»

СЕНБІ, 14 ТАМЫЗ

0:05 «Кочевник» 1:55 Тайны. Судьбы. Имена -

Ильяс Есенберлин 2:45 Төреғали Төреәлі «Айхай-

25» 4:45 Ұлы дала құпиялары 5:10 Салауатты ұлт

5:35 Ортақ шаңырақ 6:05 Құмсағат 6:30 Сынақ

7:10 Тылсым дүние 7:55 «Тау-тау сезім» 9:30

Көшпенділер мектебі 10:00 Қазақ Life. Дәстүр

Тамара Асармен 10:25 Қазақ Life. Дарабоз Сара

Тоқтасова мен Жандарбек Булгаков 10:55 Мәңгілік

мұра 11:30 «Тұншыққан сезім» 14:45 Қазақстанға

қош келдіңіз 14:55 «Путь Гения» 15:55 Салауатты

ұлт 16:25 Сынақ 17:10 Ұлттық ойындар. 17:35

Көшпенділер мектебі 18:05 Мәңгілік мұра 18:40

Сырлы сұқбат 19:00 Муражайға саяхат 19:25

Қазақ квест 20:10 Әсем әуен 21:50 «Кочевник»

ЖЕКСЕНБІ, 15 ТАМЫЗ

0:05 «Поэма о Любви» 1:45 Тарих. Тағдыр.

Тұлға - Абай Құнанбаев 2:35 «Травиата» 4:35

Ұлы дала құпиялары 5:00 Салауатты ұлт 5:25

Ортақ шаңырақ 5:55 Құмсағат 6:20 Сынақ 7:00

Тылсым дүние 7:45 Қазақстанға қош келдіңіз

8:00 Әсем әуен 9:40 Байтақ ел 10:10 Бабалар

ізімен 10:30 Ұлттық ойындар. 10:55 Кен дала

11:30 »Тұншыққан сезім» 14:45 Қазақстанға қош

келдіңіз 14:55 «Dreamer» 15:55 Қазақ квест 16:40

Байтақ ел 17:05 Бабалар ізімен 17:30 Ұлттық

ойындар. 17:55 Рахат - саяхат! 18:30 Кен дала

19:05 Сынақ 19:45 Сәлем, Қазақстан 20:15 Әсем

әуен 21:55 «Поэма о Любви»


7:00 Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Әнұраны 7:05

«Еркелер» 7:15 «Қызыл мен Күлгін» 7:20 «Суперкөлік Самұрық»

7:30 «Алпамыс» 7:40 «Супер әке» 7:55 «Кемпірқосақ» 8:10

«Аполлонның ерлігі» 8:35 «Балапан және оның достары» 9:00

«Еркетай» 9:15 «Көжектер» 9:25 «Клео мен Кукин» 9:40 «Расулдың

хикаялары» 10:00 «Табиғат сақшылары» 10:20 «Балақайлар»

10:30 «Ғажайып өлке» 10:40 «Айдар» 10:50 «Еге мен Гага» 11:20

«Винкстер клубы» 11:50 «Бетперделі батыр» 12:00 «Шахмат

патшалығы» 12:10 «Сақалар» 12:30 «Көке» 12:45 «Күшік» 12:55

«Маймылдар мекені» 13:20 «Қос алқа» 13:30 «Қызықты энциклопедия»

13:40 «Еркелер» 13:50 «Әли мен Айя» 14:00 «Ырысты

ыдыстар» 14:10 «Еркетай» 14:20 «Айдаһарлар: Шалғайдағы

шытырман» 14:45 «Тентек» 15:20 «Қобыланды батыр» 15:35

«Көжектер» 15:45 «Табиғат таңғажайыптары» 15:55 «Айдар»

16:05 «Пырақтар» 16:25 «Мумилер өлкесі» 16:55 «Алпамыс»

17:05 «Суперкөлік Самұрық» 17:25 «Күн сәулелі көжектер»

17:35 «Балапан және оның достары» 18:00 «Ғажайып өлке»

18:10 «Супер Зак» 18:30 «Тәжірибе алаңы» 18:40 «Ағаш ат»

18:50 «Венди» 19:20 «Қызықты энциклопедия» 19:30 «1001

кеңес» 19:35 «Көке» 20:00 «Қос алқа» 20:10 «Ырысты ыдыстар»

20:20 «Балақайлар» 20:30 «Еркетай» 20:45 «Айдар» 20:55

«Кемпірқосақ» 21:15 «Айдаһарлар: Шалғайдағы шытырман»

21:40 «Бетперделі батыр» 21:50 «Табиғат сақшылары» 22:10

«Сиқырлы бөлме» 22:25 «Еркелер» 22:35 «Суперкөлік Самұрық»

22:45 «Маймылдар мекені» 23:10 «Клео мен Кукин» 23:25 «Әли

мен Айя» 23:35 «Көжектер» 23:45 «Сақалар» 23:55 «Бесік жыры»





«Аполлонның ерлігі» 8:35 «Балапан және оның достары»

9:00 «Еркетай» 9:15 «Көжектер» 9:25 «Клео мен Кукин» 9:40

«Расулдың хикаялары» 10:00 «Табиғат сақшылары» 10:20

«Балақайлар» 10:30 «Ғажайып өлке» 10:40 «Айдар» 10:50 «Еге

мен Гага» 11:20 «Винкстер клубы» 11:50 «Бетперделі батыр»

12:00 «Шахмат патшалығы» 12:10 «Сақалар» 12:30 «Көке»

12:45 «Күшік» 12:55 «Маймылдар мекені» 13:20 «Қос алқа»

13:30 «Қызықты энциклопедия» 13:40 «Еркелер» 13:50 «Әли

мен Айя» 14:00 «Ырысты ыдыстар» 14:10 «Еркетай» 14:20

«Айдаһарлар: Шалғайдағы шытырман» 14:45 «Тентек» 15:20

«Қобыланды батыр» 15:35 «Көжектер» 15:45 «Қызыл мен Күлгін»

15:55 «Айдар» 16:05 «Пырақтар» 16:25 «Мумилер өлкесі» 16:55

«Алпамыс» 17:05 «Суперкөлік Самұрық» 17:25 «Супер әке»

17:40 «Балапан және оның достары» 18:00 «Ғажайып өлке»

18:10 «Супер Зак» 18:30 «Тәжірибе алаңы» 18:40 «Ағаш ат»

18:50 «Венди» 19:20 «Қызықты энциклопедия» 19:30 «1001

кеңес» 19:35 «Көке» 20:00 «Қос алқа» 20:10 «Ырысты ыдыстар»

20:20 «Балақайлар» 20:30 «Еркетай» 20:45 «Айдар» 20:55

«Кемпірқосақ» 21:15 «Айдаһарлар: Шалғайдағы шытырман»

21:40 «Бетперделі батыр» 21:50 «Табиғат сақшылары» 22:10

«Сиқырлы бөлме» 22:25 «Еркелер» 22:35 «Суперкөлік Самұрық»

22:45 «Маймылдар мекені» 23:10 «Клео мен Кукин» 23:25 «Әли

мен Айя» 23:35 «Көжектер» 23:45 «Сақалар» 23:55 «Бесік жыры»







«Айдар» 10:00 «Табиғат сақшылары» 10:20 «Балақайлар»

10:30 «Ғажайып өлке» 10:40 «Глобус» 10:50 «Еге мен Гага»

11:20 «Винкстер клубы» 11:50 «Бетперделі батыр» 12:00

«Шахмат патшалығы» 12:10 «Кемпірқосақ» 12:20 «Қалалар

мен балалар» 12:30 «Көке» 12:45 «Күшік» 12:55 «Маймылдар

мекені» 13:20 «Қос алқа» 13:30 «Қызықты энциклопедия» 13:40

«Еркелер» 13:50 «Әли мен Айя» 14:00 «Ырысты ыдыстар»

14:10 «Еркетай» 14:20 «Айдаһарлар: Шалғайдағы шытырман»

14:45 «Үкілі әуен» 15:20 «Қызыл мен Күлгін» 15:30 «Көңілді

жексенбі» отбасылық сайысы. 15:55 «Айдар» 16:05 «Пырақтар»

16:25 «Мумилер өлкесі» 16:55 «Алпамыс» 17:05 «Суперкөлік

Самұрық» 17:25 «Супер әке» 17:40 «Балапан және оның

достары» 18:00 «Ғажайып өлке» 18:10 «Супер Зак» 18:30

«Тәжірибе алаңы» 18:40 «Ағаш ат» 18:50 «Венди» 19:20 «1001

кеңес» 19:30 «Мисс Кәусар» 19:40 «Көке» 20:00 «Қос алқа»

20:10 «Ырысты ыдыстар» 20:20 «Балақайлар» 20:30 «Еркетай»

20:45 «Айдар» 20:55 «Кемпірқосақ» 21:05 «Глобус» 21:15

«Айдаһарлар: Шалғайдағы шытырман» 21:40 «Бетперделі

батыр» 21:50 «Табиғат сақшылары» 22:10 «Сиқырлы бөлме»

22:25 «Еркелер» 22:35 «Суперкөлік Самұрық» 22:45 «Маймылдар

мекені» 23:10 «Клео мен Кукин» 23:25 «Әли мен Айя» 23:35

«Көжектер» 23:45 «Алпамыс» 23:55 «Бесік жыры»







«Айдар» 10:00 «Табиғат сақшылары» 10:20 «Мисс Кәусар»

10:30 «Ғажайып өлке» 10:40 «Бабалар ізі» 10:50 «Еге мен

Гага» 11:20 «Винкстер клубы» 11:50 «Бетперделі батыр» 12:00




«Еркелер» 13:50 «Әли мен Айя» 14:00 «Ырысты ыдыстар» 14:10

«Еркетай» 14:20 «Айдаһарлар: Шалғайдағы шытырман» 14:45

«Үкілі әуен» 15:20 «Қызыл мен Күлгін» 15:30 «Ойыншықтар»

15:55 «Мисс Кәусар» 16:05 «Көжектер» 16:15 «Ғажайып өлке»

16:25 «Мумилер өлкесі» 16:55 «Алпамыс» 17:05 «Суперкөлік

Самұрық» 17:25 «Супер әке» 17:40 «Балапан және оның

достары» 18:00 «Ғажайып өлке» 18:10 «Супер Зак» 18:30

«Тәжірибе алаңы» 18:40 «Ағаш ат» 18:50 «Венди» 19:20 «1001

кеңес» 19:30 «Бабалар ізі» 19:40 «Көке» 20:00 «Қос алқа»

20:10 «Ырысты ыдыстар» 20:20 «Балақайлар» 20:30 «Еркетай»

20:45 «Айдар» 20:55 «Кемпірқосақ» 21:05 «Ойыншықтар» 21:15

«Айдаһарлар: Шалғайдағы шытырман» 21:40 «Бетперделі батыр»

21:50 «Табиғат сақшылары» 22:10 «Сиқырлы бөлме» 22:25

«Еркелер» 22:35 «Суперкөлік Самұрық» 22:45 «Маймылдар





«Еркелер» 7:15 «Қызыл мен Күлгін» 7:20 «Ғажайып әлем»




«Айдар» 10:00 «Табиғат сақшылары» 10:20 «Балақайлар»

10:30 «Ғажайып өлке» 10:40 «Глобус» 10:50 «Еге мен Гага»

11:20 «Винкстер клубы» 11:50 «Бетперделі батыр» 12:00




«Еркелер» 13:50 «Әли мен Айя» 14:00 «Ырысты ыдыстар» 14:10

«Еркетай» 14:20 «Айдаһарлар: Шалғайдағы шытырман» 14:45

«Үкілі әуен» 15:20 «Қызыл мен Күлгін» 15:30 «Ойыншықтар»

15:55 «Айдар» 16:05 «Көжектер» 16:15 «Ғажайып өлке» 16:25

«Мумилер өлкесі» 16:55 «Алпамыс» 17:05 «Ғажайып әлем»

17:25 «Супер әке» 17:40 «Балапан және оның достары»

18:00 «Ғажайып өлке» 18:10 «Супер Зак» 18:30 «Тәжірибе

алаңы» 18:40 «Ағаш ат» 18:50 «Венди» 19:20 «1001 кеңес»

19:30 «Мисс Кәусар» 19:40 «Көке» 20:00 «Қос алқа» 20:10

«Ырысты ыдыстар» 20:20 «Балақайлар» 20:30 «Еркетай»

20:45 «Айдар» 20:55 «Кемпірқосақ» 21:05 «Глобус» 21:15

«Айдаһарлар: Шалғайдағы шытырман» 21:40 «Бетперделі

батыр» 21:50 «Табиғат сақшылары» 22:10 «Сиқырлы бөлме»

22:25 «Еркелер» 22:35 «Ғажайып әлем» 22:45 «Маймылдар





«Еркелер» 7:15 «Миканың күнделігі» 7:45 «Балапан және оның

достары» 8:00 «Көңілді көліктер» 8:10 «Түрлі текшелер» 8:20

«Көртышқан мен панда» 8:45 «Әли мен Айя» 9:10 «Ақылды

тентектер» 9:30 «Смайтиктер» 9:50 «Қырық төрт мысық»

10:00 «Ертемір» 10:10 «Менің елім» 10:20 «Сиқырлы тас»

10:30 «Бетперделі батыр» 10:40 «Караоке» 10:45 «Айдаһар

Дигби» 11:00 «Глобус» 11:10 «Расулдың хикаялары» 11:35

«1001 кеңес» 11:40 «Аполлонның ерлігі» 12:10 «Көртышқан мен

панда» 12:35 «Сезім қаласы» Ойын-сауықтық бағдарламасы

13:10 «Пороро» 13:40 «Венди» 14:10 «Теңбіл доп» 14:50 «Дала

ойындары» 15:00 «Еркелер» 15:10 «Бабалар ізі» 15:20 «Құпия

кітап» 15:45 «Балапан және оның достары» 16:05 «Көңілді

көліктер» 16:15 «Қос алқа» 16:25 «Ырысты ыдыстар» 16:35

«Менің елім» 16:50 «Сиқырлы кітаптар» 17:00 «Мисс Кәусар»

17:10 «Бетперделі батыр» 17:30 «Смайтиктер» 17:50 «Табиғат

сақшылары» 18:15 «Аполлонның ерлігі» 18:35 «Ертемір» 18:45

«Әли мен Айя» 19:05 «Дала ойындары» 19:15 «Бабалар

ізі» 19:30 «Ақылды тентектер» 19:50 «Сиқырлы тас» 20:00

«Трансформерлер:құтқарушы боттар» 20:20 «Достық - жеңілмейтін

күш» 20:40 «Табиғат таңғажайыптары» 20:50 «Қалалар мен

балалар» 21:00 «Глобус» 21:10 «Расулдың хикаялары» 21:30

«Мисс Кәусар» 21:40 «Қобыланды» 21:50 «Балапан және оның

достары» 22:10 «Сиқырлы бөлме» 22:20 «Түрлі текшелер»

22:30 «Ырысты ыдыстар» 22:40 «Миканың күнделігі» 23:10

«Еркелер» 23:35 «Әли мен Айя» 23:55 «Бесік жыры»



«Еркелер» 7:15 «Миканың күнделігі» 7:45 «Балапан және оның

достары» 8:00 «Көңілді көліктер» 8:10 «Түрлі текшелер» 8:20

«Көртышқан мен панда» 8:45 «Әли мен Айя» 9:10 «Қызыл мен

Күлгін» 9:30 «Смайтиктер» 9:50 «Қырық төрт мысық» 10:00

«Көңілді жексенбі» отбасылық сайысы. 10:30 «Бетперделі батыр»

10:40 «Караоке» 10:45 «Айдаһар Дигби» 11:00 «Глобус» 11:10

«Расулдың хикаялары» 11:35 «1001 кеңес» 11:40 «Аполлонның

ерлігі» 12:10 «Көртышқан мен панда» 12:35 «Сезім қаласы»

Ойын-сауықтық бағдарламасы 13:10 «Пороро» 13:40 «Венди»

14:10 «Теңбіл доп» 14:50 «Дала ойындары» 15:00 «Еркелер»

15:10 «Бабалар ізі» 15:20 «Құпия кітап» 15:45 «Балапан және

оның достары» 16:05 «Көңілді көліктер» 16:15 «Қос алқа»

16:25 «Ырысты ыдыстар» 16:35 «Менің елім» 16:50 «Сиқырлы

кітаптар» 17:00 «Мисс Кәусар» 17:10 «Бетперделі батыр» 17:30

«Смайтиктер» 17:50 «Табиғат сақшылары» 18:15 «Аполлонның

ерлігі» 18:35 «Ертемір» 18:45 «Әли мен Айя» 19:05 «Дала

ойындары» 19:15 «Бабалар ізі» 19:30 «Қызыл мен Күлгін»

19:50 «Сиқырлы тас» 20:00 «Трансформерлер:құтқарушы

боттар» 20:20 «Достық - жеңілмейтін күш» 20:40 «Табиғат

таңғажайыптары» 20:50 «Қалалар мен балалар» 21:00 «Глобус»

21:10 «Расулдың хикаялары» 21:30 «Мисс Кәусар» 21:40

«Қобыланды» 21:50 «Балапан және оның достары» 22:10

«Сиқырлы бөлме» 22:20 «Түрлі текшелер» 22:30 «Ырысты

ыдыстар» 22:40 «Миканың күнделігі» 23:10 «Еркелер» 23:35

«Әли мен Айя» 23:55 «Бесік жыры»


7:00 Әнұран 7:05 «Президент Кубогы».

«ZhanibekChallenger 80» 9:05 «БОЛАШАҚ

ЧЕМПИОНДАР». 9:25 OLIMPBET- Қазақстан

Республикасының Кубогы. «Қайрат» -

«Тұран» 11:25 «САУ БОЛ!» 11:45 Қазақстан

Чемпионаты. 3 тур «Алтай» - «Жетісу»

(Әйелдер) 14:25 «БУДУЩИЕ ЧЕМПИОНЫ»

1-выпуск 14:45 Көкпардан «ӨНЕР КӨКПАРЫ»

республикалықтурнирі. Жетісу - Алматы.

15:40 UEFA EURO 2020. Турция - Уэльс

17:35 «Табиғатаясындағытамаша спорт».

9-бөлім. 18:05 Қазақстан Чемпионаты. 3

тур «Атырау» - «Буревестник» (Ерлер) 20:20

«BAQ LIGA. ФУТБОЛ». 20:45 Азия Кубогы.

(Әйелдер – 48, 52, 57, 63 кг. Ерлер – 60,

66, 73 кг) 0:20 ИТОГОВЫЙ ДНЕВНИК 0:40

UEFA EURO 2020. Қорытындышолу



«ZhanibekChallenger 80» 8:05 «САУ БОЛ!»

8:25 OLIMPBET- Қазақстан Республикасының

Кубогы. «Ақтөбе» - «Қайсар» 10:25 «БОЛАШАҚ

ЧЕМПИОНДАР». 10:45 Қазақстан Чемпионаты.

4 тур «Алматы» - «Қарағанды»

(Әйелдер) 12:20 «BAQ LIGA. ФУТБОЛ».

Арнайы репортаж 12:45 UEFA EURO 2020.

Финляндия – Россия 15:05 Көкпардан

«ӨНЕР КӨКПАРЫ» республикалықтурнирі.

«Елорда» - Қарағанды. 16:00 «БУДЬТЕ

ЗДОРОВЫ!» 16:25 Қазақстан Чемпионаты.

3 тур «Тараз» - «Алтай» (Ерлер) 18:35

«Дәстүрлі спорт түрлерініңізімен». 19:05

UEFA EURO 2020. Италия - Швейцария

21:15 Азия Кубогы. Финал (Әйелдер – 48,

52, 57, 63 кг. Ерлер – 60, 66, 73 кг) 23:40

ИТОГОВЫЙ ДНЕВНИК 0:00 UEFA EURO

2020. Турнирдіңбарлықголдары



«ZhanibekChallenger 80» 8:45 «БОЛАШАҚ

ЧЕМПИОНДАР». 9:05 OLIMPBET- Қазақстан

Республикасының Кубогы. «Каспий» - «Жетісу»

11:05 UEFA EURO 2020. Қорытындышолу

12:00 Қазақстан Чемпионаты. 4 тур «Жетісу»

- «Алтай-2» (Әйелдер) 13:20 «BAQ LIGA.

ФУТБОЛ». 13:45 UEFA EURO 2020. Украина

– Северная Македония 15:55 «САУ БОЛ!»

16:15 Қазақстан Чемпионаты. 3 тур «Буревестник»

- «Тараз» (Ерлер) 18:25 Көкпардан


«Тобыл-Торғай» - Түркістан. 19:20 ХОККЕЙ.

ҚР ПрезидентініңКубогы 2021. «Барыс» -

«Динамо Рига» Тікелей эфир 22:00 UEFA

EURO 2020. «Допдода» 23:00 Азия Кубогы.

(Әйелдер – 70,78,+78 кг. Ерлер – 81, 90,

100,+100 кг) 2:10 ИТОГОВЫЙ ДНЕВНИК

2:30 «ӘлемдімойындатқанШардара»



«ZhanibekChallenger 80» 8:25 OLIMPBET-

Қазақстан Республикасының Кубогы. «Астана»

- «Ақжайық» 10:20 «БОЛАШАҚ ЧЕМПИ-

ОНДАР». 10:35 ҚР ПрезидентініңКубогы

2021. «Барыс» - «Динамо Рига» 12:55

«САУ БОЛ!» 13:15 Қазақстан Чемпионаты.

4 тур «Алтай» - «Ару-Астана» (Әйелдер)

14:30 UEFA EURO 2020. Нидерланды -

Австрия 16:30 «Табиғатаясындағытамаша

спорт» 17:00 Қазақстан Чемпионаты. 3

тур «Маңғыстау» - «Атырау» (Ерлер) 19:20

ҚР ПрезидентініңКубогы 2021. «Динамо

Рига» – «Куньлунь Ред Стар» Тікелей

эфир 22:00 Көкпардан «ӨНЕР КӨКПАРЫ»

республикалықтурнирі. «ӘулиеАта» - Жетісу.

4-ойын 22:55 Азия Кубогы. Финал (Әйелдер

– 70,78,+78 кг. Ерлер – 81, 90, 100,+100

кг) 1:25 ИТОГОВЫЙ ДНЕВНИК 1:45 «BAQ

LIGA. ФУТБОЛ»



«ZhanibekChallenger 80» 9:50 OLIMPBET-

Қазақстан Республикасының Кубогы. «Тараз»

- «Атырау» 11:45 «БОЛАШАҚ ЧЕМПИОНДАР».

12:00 ХОККЕЙ. ҚР ПрезидентініңКубогы

2021. «Динамо Рига» – «Куньлунь Ред

Стар» 14:20 «BAQ LIGA. ФУТБОЛ». 14:40

Қазақстан Чемпионаты. 4 тур «Қуаныш» -

«Ертіс» (Әйелдер) 16:05 Көкпардан «ӨНЕР

КӨКПАРЫ» республикалықтурнирі. «Құлагер»

- «Елорда». 5-ойын 16:55 UEFA EURO

2020. Дания - Бельгия 19:05 «САУ БОЛ!»

19:20 ҚР ПрезидентініңКубогы 2021. «Куньлунь

Ред Стар» - «Барыс» Тікелей эфир

22:00 «Дәстүрлі спорт түрлерініңізімен»

22:25 Қазақстан Чемпионаты. 3 тур

«Алтай» - «Ұшқын-Көкшетау» (Ерлер) 0:05

ИТОГОВЫЙ ДНЕВНИК 0:25 UEFA EURO

2020. Қорытындышолу



«ZhanibekChallenger 80» 8:15 OLIMPBET -

Қазақстан Республикасының Кубогы. «Тұран»

- «Қайрат» 10:10 «БОЛАШАҚ ЧЕМПИОНДАР».

10:30 ХОККЕЙ. ҚР ПрезидентініңКубогы

2021. «Куньлунь Ред Стар» - «Барыс» 12:50

«BAQ LIGA. ФУТБОЛ». Арнайы репортаж

13:10 Қазақстан Чемпионаты «Ару-Астана»

- «Қарағанды» (Әйелдер) 14:35 «САУ БОЛ!»

14:55 UEFA EURO 2020. Швеция - Словакия

17:05 «ОЛИМПИАДА ҚОРЫТЫНДЫСЫ» 17:20

ҚР Президентінің Кубогы 2021. «Динамо

Рига» - «Барыс» 20:00 Көкпардан «ӨНЕР

КӨКПАРЫ» республикалықтурнирі. «ӘулиеАта»

- «Алматы». 20:55 Қазақстан Чемпионаты.

3 тур «Атырау» - «Павлодар» (Ерлер) 22:05

UEFA EURO 2020. Хорватия - Чехия 0:15

«ӘлемдімойындатқанШардара»



«ZhanibekChallenger 80» 8:10 ҚР

Президентінің Кубогы 2021. «Динамо

Рига» - «Барыс» 10:25 «ОЛИМПИАДА

ҚОРЫТЫНДЫСЫ». 10:40 OLIMPBET Қазақстан

Республикасының Кубогы. «Қайсар» -

«Ақтөбе» 12:30 «BAQ LIGA. ФУТБОЛ». 12:50

ҚР ПрезидентініңКубогы2021.«Куньлунь Ред

Стар» - «Динамо Рига» 15:30 Көкпардан


«Құлагер» - Қарағанды. 16:25 UEFA

EURO2020. Англия - Шотландия 18:35

Қазақстан Чемпионаты. 3 тур «Тараз»

- «Маңғыстау» (Ерлер) 20:05 «Дәстүрлі

спорт түрлерініңізімен» 20:30 UEFA EURO

2020. Венгрия - Франция 22:30 Көкпардан


«Құлагер» - «ӘулиеАта». Финал. 23:25 UEFA

EURO 2020. Турнирдіңбарлықголдары


7:00 Әнұран 7:05 «Көне дәуір

құпиялары» 7:35 «Әлем мұражайлары»

8:10 «Серпін. Құрманғазы оркестрі»

9:10 «Протанец» 9:35 «Bookwill»

10:10 «Сарасөз» 10:45 «Парадный

вход» 11:10 «Алтын қор» 11:15

«Аспан балалары» 13:00 «Сана»

14:05 «Мазмұндама» 14:20 «Дәуір

даналары» 15:05 «100 чудес света»

16:00 «Z-zaman» 16:50 Спектакль

18:00 «Сарасөз» 18:35 «Әндіground»

19:00 «Тұлға» 19:30 «АРХИВТЕГІ

АМАНАТ» 20:00 «Сана» 21:05 «АБАЙ

МЕКТЕБІ» 21:30 «ИМЕНА» 21:50

«Абай»


7:00 Әнұран 7:05 «Қаламгер» 7:35

«Ғасырлар үні». 8:25 «Абайдан аманат»

9:35 «Bookwill» 10:00 «Сарасөз»

10:35 «Абай мектебі» 11:00 «Күміс

көмей» 11:45 «Уникальный экспонат»

11:50 «Музыка Великой степи»

12:15 «В поисках истины» 12:50

«Сана» 13:55 «Көненің көзі» 14:00

«Мазмұндама» 14:25 «Беймәлім

алаш» 15:00 «Ұмытпаймыз» 15:30

Спектакль 16:55 «Есімдер» 17:00

«Сарасөз». 17:35 «Адамзаттың бәрін

сүй» . 18:40 «Дәуір даналары» 19:25

«Алтын қор» 19:30 «ҰСТАЗ» 20:00

«Сана» 21:05 «АБАЙ МЕКТЕБІ» 21:30

«АРТ ПРОФЕССИИ» 21:55 «Абай»

23:25 Кенжеғали Мыржықбаев Абай

әндерін орындайды.


7:00 Әнұран 7:05 «Ғимарат» 7:40

«Әлем мұражайлары» 8:15 «Uly

dala sazy». 9:15 «Есімдер» 9:20

«Шанырак» 9:50 «Парадный вход»

10:15 «Сарасөз» 10:50 «Әндіground».

11:15 «Абай мектебі» 11:40 «Күміс

көмей» 12:35 «Оркестровая партитура»

13:00 Сана 14:05 «Көненің

көзі» 14:10 «Ұлы дала ұлағаты»

14:40 «Мазмұндама» 15:00 «100

чудес света» 15:55 «Есімдер» 16:00

«Архивтегі аманат» 16:20 Спектакль

18:00 «Сарасөз» 18:35 «Бір

туынды» 19:00 «ТҮРКІ ӘЛЕМІ» 19:35

«ӘДЕТ-ҒҰРЫП» 20:00 Сана 21:05

«СӨЗ ПАТШАСЫ» 21:30 «BOOKWILL»

22:00 «В ПОИСКАХ ИСТИНЫ» 22:30

«Абай»


7:00 Әнұран 7:05 «Қазба қазыналары»

7:30 «Әлем мұражайлары» 8:05

«Uly dala sazy» 9:05 «Имена» 9:30

«Премьеры» 9:55 «Алтын қор» 10:00

«Сарасөз» 10:35 «Сен де бір кірпіш

дүниеге...» 11:00 «Алтын қор» 11:05

«Тұлға» 11:35 «Сөз патшасы» 12:05

«В поисках истины» 12:35 «Арт

профессии» 13:00 Сана 14:05

«Уникальный экспонат» 14:10 «Ұлт

мақтанышы» 14:35 «Әндіground». 15:00

«100 чудес света» 15:55 «Күміс көмей»

16:45 Спектакль 18:00 «Сарасөз»

18:35 «Алтын қор» 18:40 «Беймәлім

дерек» 19:05 «Мазмұндама» 19:30

«Шебер» 19:55 «Есімдер» 20:00

Сана 21:05 «Сырлы сахна» 21:30

«ШАНЫРАК» 21:55 «Есімдер» 22:00

«Руханият» 22:50 Концерт


7:00 Әнұран 7:05 «Арт академия»

7:35 «Әлем мұражайлары» 8:10 «Uly

dala sazy» 9:15 «ПроТанец» 9:40

«Шанырак» 10:05 «Сарасөз» 10:40

«Ғасырлар үні» 11:10 «Ұстаз» 11:35

«Әдет-ғұрып» 12:00 «Bookwill» 12:30

«Музейные истории» 12:55 «Алтын

қор» 13:00 Сана 14:05 «Беймәлім

алаш» 14:35 «Мазмұндама» 14:55

«100 чудес света» 15:50 «Үркер»

16:25 Спектакль 18:00 «Сарасөз»

18:30 «Бірегей» 19:00 «ҚИЛЫ

ЗАМАН» 19:25 «Есімдер» 19:30

«Өнер өлшемі» 20:00 Сана 21:05

«ТӘУЕЛСІЗДІК ТАРЛАНДАРЫ» 21:35

«МУЗЫКА ВЕЛИКОЙ СТЕПИ» 22:05

«Сәулелі ғұмыр»


7:00 Әнұран 7:05 «Көшпенділер»

7:30 «Ұлы дала ұлағаты» 7:45

Концерт 9:30 «Вечные ценности»

10:05 «Парадный вход» 10:30 «Түркі

әлемі» 11:00 «Абай жолы» 11:25

«СИҚЫРЛЫ САЗ» 12:20 «Ауылдастар»

12:50 «Тәуелсіздік Тарландары»

13:20 Концерт 15:00 «Сәулелі

ғұмыр» 17:15 «Дәуір даналары»

18:00 «Вечные ценности» 18:30

«МӘДЕНИЕТ ЖАУҺАРЛАРЫ» 19:00

«Ұмытпаймыз» 19:30 «ҒАСЫРЛАР

ПЕРНЕСІ» 20:00 «Оркестровая партитура»

20:30 «ӘНДІGROUND» 20:55

«Бір туынды» 21:25 «Z-zaman» 22:10

«Микеланджело. Шексіздік»


7:00 Әнұран 7:05 «Беймәлім дерек»

7:30 «Сиқырлы саз» 8:25 «Күміс

көмей» 9:05 «Оркестровая партитура»

9:30 «Вечные ценности» 10:00

«ЖЫР ДАСТАН» 10:25 «Руханият»

11:20 «РӘСІМДЕР» 12:10 «Ғасырлар

пернесі» 12:40 «ТӘУЕЛСІЗДІК

ТӘУЕКЕЛДЕРІ» 13:20 «Вильгельм

Телль» 15:30 «Микеланджело.

Шексіздік» 17:10 «Сөз патшасы»

17:35 «Арт профессии» 18:00 «Вечные

ценности» 18:35 «Парадный вход»

19:00 «Үркер» 19:35 «ЕР ҚАНАТЫ»

20:00 «ПРОТАНЕЦ» 20:25 «Есімдер»

20:30 «ЖӘДІГЕР» 20:55 «Алтын

қор» 21:00 «СЕН ДЕ БІР КІРПІШ

ДҮНИЕГЕ...» 21:30 «Күміс көмей»

22:20 «Батқан күннің шапағы»


0:01 «Freshman» 0:35

«Қиындықпен қызық кеш» 1:05

«Человек и кино с Каримом

Кадырбаевым» 1:30 «Басты

рөлде Димаш Ахимов!» 2:00

«Ақырғы аманат» 3:25 «Бірегей»

4:05 «Тақиялы періште» 5:40

«Күй құдіреті» 6:00 «Арман

жолында» 7:30 «О сказочной

природе Казахстана: Каркаралы»

8:30 «Джин – помощник» 8:40

«Золотая овечка» 8:50 «Вторжение»

9:00 «Тағдыр» 10:30

«Созақтан шыққан Гамлет» 12:00

«Семейные обстоятельства»

13:45 «Comedy kids» 14:00

«Ебелек» 15:30 «Өмір. Театр.

Кино» 16:00 «Абай жолы» 18:00

«Көкжал» 19:45 «Мастер-класс»

20:00 «Долгий млечный путь»

21:35 «Егіз жүрек» 22:05 «Талан»


0:01 «Көкжал» 1:45 «Мастеркласс»

2:00 «Долгий млечный

путь» 3:20 «Егіз жүрек» 3:50

«Талан» 5:30 «Өмір жолы»

6:00 «Арман жолында» 7:30

«Фатима» 8:35 «Невеста волка»

8:45 «Просто цифры» 9:00

«Тағдыр» 10:30 «Родные степи»

11:45 «Философия здоровья»

12:00 «Семейные обстоятельства»

13:45 «Comedy kids»

14:00 Мемлекеттік қуыршақ

театры.«Мен бір жұмбақ

адаммын... Абай» 15:40 «Абай.

Өмірі мен творчествосы» 16:00

«Абай жолы» 18:00 «Көкжал»

19:45 «Өміршең өнер туындылары»

20:00 «Абай» 22:35

«Казнь после смерти»


0:01 «Көкжал» 1:45 «Өміршең

өнер туындылары» 2:00 «Абай»

4:15 «Казнь после смерти» 5:35

«Қазақтың сәндік - қолданбалы

өнері. Тоқыма өнері» 6:00 «Арман

жолында» 7:30 «Әшірбек Сығай.

Сын сардары» 8:30 «Қошқар

мен теке-2» 8:45 «Заттар

жайлы ақпар» 9:00 «Тағдыр»

10:30 «Необычный день» 11:45

«По следам открытий» 12:00


13:45 «Заттар жайлы ақпар»

14:00 «Сағыныш» 15:40 «Сандар

сөйлейді» 16:00 «Абай жолы»

18:00 «Көкжал» 19:45 «Команда

времени» 20:00 «На диком

бреге Иртыша» 21:50 «Сахна

сыртындағы сыр» 22:05 «Қош

бол, Гүлсары»


0:01 «Көкжал» 1:45 «Команда

времени» 2:00 «На диком бреге

Иртыша» 3:35 «Сахна сыртындағы

сыр» 3:50 «Қош бол, Гүлсары»

5:35 «Ұлы дала батырлары» 6:00

«Арман жолында» 7:30 «Ұста»

8:30 «Әлжан» 8:45 «Labs.kz» 9:00

«Тағдыр» 10:30 «Омпа» 12:00


13:45 «Labs.kz» 14:00 «Кішкентай»

15:25 «Қаламгер» 16:00 «Жас

Ұлан» 18:00 «Көкжал» 19:45

«Закулисье» 20:00 «Бауыржан

Момышулы» 22:00 «Жерұйық»


0:01 «Көкжал» 1:45 «Закулисье»

2:00 «Бауыржан Момышулы»

3:45 «Жерұйық» 5:35

«Бір туынды тарихы» циклі:

«Алтайдың ар жағынан келген

ару» 6:00 «Арман жолында»

7:30 «Әбіш Кекілбаев» 8:30

«Алтын сақа» 8:45 «Өткеннің

өшпес өрнегі» 9:00 «Тағдыр»

10:30 «Ради будущего» 12:00


13:45 «Өткеннің өшпес өрнегі»

14:00 «Шал» 15:50 «МЕН» 16:00

«Жас Ұлан» 18:00 «Көкжал» 19:45

«Философия здоровья» 20:00

«Перекресток» 21:45 «Шеберлік

дәріс» 22:00 «Құнанбай»


0:01 «Көкжал» 1:45 «Философия

здоровья» 2:00 «Перекресток»

3:30 «Құнанбай» 5:15 «Ғасырлар

даналығы» 6:00 «Арман жолында»

7:30 «Елім деп соққан жүрек»

8:30 «Қилы кезең» 10:00 «Меня

зовут Кожа» 11:35 «Где искать

сон?» 11:45 «Поймай барса»

11:50 «Comedy kids» 12:00


13:45 «Поздняя любовь классика»

14:20 «Менің күнәлі періштем»

16:00 «Жас Ұлан» 18:00 «Көкжал»

19:40 «Открытый показ» 20:00

«Непрофессионалы» 21:25 «Бір

туынды тарихы» циклі: «Көк

тудың желбірегені» 22:00

«Оралман»


0:01 «Көкжал» 1:40 «Открытый

показ» 2:00 «Непрофессионалы»

3:10 «Бір туынды тарихы» циклі:

«Көк тудың желбірегені» 3:45

«Оралман» 5:25 «Өмір жолы»

6:00 «Дала дауысы» 7:35 «Археология

Казахстана, феномены и

открытия» 8:15 «Тұңғыштар» 8:35

«Крылья песни» 10:00 «Аңшы

бала» 11:20 «Жекпе – жек» 11:25

«Тастүлек» 11:50 «Comedy kids»

12:00 «Семейные обстоятельства»

13:45 «Дешті Қыпшақ.

Құпия таңбалар» 14:35 «Үш

күн мереке» 16:00 «Батырлар

достығы» 17:30 «Четвертая

стена» 18:00 «Freshman» 18:30

«Қиындықпен қызық кеш» 19:00

«Человек и кино с Каримом

Кадырбаевым» 19:25 «Алтын

бесік» 20:00 «Жақсылық» 22:15

«Жол»

КАБЕЛЬДІК ЖӘНЕ СПУТНИКТІК ТЕЛЕДИДАР

14 5 тамыз, бейсенбі, 2021 жыл мәртебе

SARYARQA SAMALY

Ер Тоқтар

Қазақтың тұңғыш ғарышкері, Халық Қаһарманы, Кеңес Одағының Батыры, авиация

генерал-майоры, еңбек сіңірген сынақшы-ұшқыш Тоқтар Әубәкіров – 75 жаста.

Сынақшы мен

сантехник,

инженер және

үй сыпырушы

Тоқтар Әубәкіровтің Алматыдағы

пәтері. Аз күн аялдап, кездесулерді

тәмамдап тастаған ғарышкеріміз

астанаға ұшқалы жатқан. Ешқашан

құлпы салынбайтын есіктің қоңырауы

екі рет «шар» етті де, іле-шала

сау етіп ішке үш жігіт кіріп келді.

Тосын таныстарына шейін еш

жатырқауды білмейтін кәдімгі

Тоқаң емес пе, алдыңғы аттаған

жігітті қапсыра құшақтап, қуанышын

жасырмай, қаумаласты да қалды.

Тектен-тек емес екен. Галстугін

жүре байлап, уақытын үнемдеп

жатқан Тоқтар Оңғарбайұлы кенет

көзілдірікті жылы жүзді, мұртты

жігітті қолтығынан демеп:

– Мемлекетті қауіпсіздік

комитетінің полковнигі Ержан,

Ерекең (есімін өзгерттім) деген

менің бауырым... – деп дауысын

гүрілдей көтеріп, жарқылдай таныстырды.

Зейнет жасына қимайтын

жарау аттай жөні бөлек жігіттер

екен өздері де, Ерекең-полковник

еркінсіп сөз бастады:

– Тоқа, ылғи суытсыз, Алматыда

жүргеніңізді кеш білдік. Енді ең

болмаса әуежайға дейін шығарып

салайық деп ентігіп жеттік.

Бөлме ішін жайлаған жайдары

күлкінің арасында Ерекең: «Кезінде

сіздің соңыңыздан бір вагон

жолаушы болып жүрдік те емес пе?..»

деп қалды. «Бір вагон жолаушы,

бір вагон жолаушы...». Бұл өзі

жайдан-жай айтыла салмаған сөз

екеніне елең ете қалғаным себепші

болды-ау деймін, қауіпсіздіктің

кәнігі қызметкері көп күттірместен,

тосын айтылған сөздің «томағасын

сыпырды». Шет жағасын ғана...

Әлемдік авиация ілімінің бірегей

біліктісі Тоқтар Әубәкіровтің

(біздіңше... ғарышкер Тоқтар

Әубәкіровтің!) қоғамдағы орны

мен жалпы оның өмірде кім екенін

нақты айғақтайтын һәм сипаттайтын

ғажайып сәттің әркез,

дүркін-дүркін туып тұратыны

бар. Өткен отыз жыл бойы

осылай! Ендеше, алдымен Кеңес

Одағының, оның мұрагері Ресей

Федерациясының авиациясы мен

қорғаныс саласы бойынша жазылған

бұрынғы «өте құпия», қазіргі

жартылай (!) қолжетімді құжатталған

шежіресін парақтап көрейік. Онда

даңқты сынақшы-ұшқыш Тоқтар

Әубәкіров 1976-1991 жылдар

аралығында елуден астам әскери

ұшақты, оның ішінде әйгілі МиГ-29К,

МиГ-31Б ұшақтарын көкке көтеріп,

сынақтан өткізді деген сөздер

тайға таңба басқандай етіп, ерекше

дәріптеп жазылыпты. Сансыз МиГ

тобындағы екі ұшаққа ерекше

мән берілуінің түпкі себебі неде?

Планетадағы «ең жылдам

2-ші ұшақ саналатын» МиГ-25

ұшағын 1976 жылы 3 қыркүйек

күні Беленко есімді аға лейтенант

Қиыр Шығыстағы әскери базадан

Жапонияға айдап кетіп, сол жерден

америкалықтарға табыстағаны

тарихтан мәлім. Үш күннен соң

президент Картердің өкімімен

Беленкоға елде тұруға рұқсат,

бір айдан соң Конгресс шешімімен

АҚШ азаматтығы берілді. Сол

кезеңдегі АҚШ Орталық Барлау

кеңсесінің директоры

Джорж Буш-үлкені (кейіннен

президент болған) бұл

инцидент туралы «АҚШ

тарихындағы барлау саласында

ең үлкен жеңіс»

деп бағалады. Ұрланған

ұшақпен бірге Кеңес

Одағы сынақшыларының

ең үздік жетістіктері мен

соңғы навигациялық

қондырғылар «қолды

болды». Дипломатиялық

талаптардың күшімен

екі айдан соң елге

қайтарылған ұшақтың

бастан аяқ сүзіліп,

бұзылып, мұқият қайта

құрастырылғанын қабілетті

техник мамандар

ғана байқады...

Мемлекет әскери

авиация тарихындағы

үлкен ағаттықты өмірге

МиГ-31 жойғыш ұшағын

әкелумен жойды. Ал енді

сол ұшақтың тұсауын кім

кесті, ол ол ма, «теңіз

жобасына» қатысты әйгілі

МиГ-29К әуе кемесінің «көкесі»

кім деген сауалға жауап іздеп

көрейікші! Сол тұста АҚШ секілді

алпауыт бәсекелесінің алдында

үстемдігін еселеп, айбат шегіп

тұрған КСРО атты державаның

құпия қорғаныс индустриясында

қаршадай ғана қазақ жігітінің

маңдай терін сылып тастап,

көш бастап жүргенін білдік

пе біз? Білмедік. Мемлекеттік

құпия саналды... Жасаған ерлігі

ше, есепсіз!!! Тіркелген, бірақ

құпия!.. Тоқтар Әубәкіровке

«Қазіргі заманғы жаңа авиациялық

техниканы сынақтан өткізудегі

көрсеткен ерлігі мен өжеттігі үшін

Кеңес Одағының Батыры атағын

бергендегі КСРО Жоғарғы Кеңесі

Президиумының 1988 жылғы 31

қазандағы Жарлығының «жабық

түрде» деген белгі қойылып

жазылғаны ше?!

Әңгіме басындағы Ерекеңнің «бір

вагон жолаушы» оқиғасының сырына

үңілейік. Атақты сынақшы-ұшқыш,

Кеңес Одағының Батыры Тоқтар

Әубәкіров те тең құқылы Кеңес

Одағы азаматтарының бірі, отбасы

бар тіршілік иесі, тіпті, қарапайым

пенде емес пе? Жылына бір рет

туған жері Арқадағы Қарқаралыға ат

шалдырады, Алатаудағы Шымбұлақ

шаңғы курортына келіп биік таудан

қыран құстай құйылып сырғанақ

тебеді. Сол тұста ғой арнаулы

мекеменің «Еңбек сіңірген сынақшыұшқыштың»

алаңсыз демалысы

үшін «арнайы топ» жасақтайтыны.

Қатарында инженер-электроншыдан

бастап, сантехник, байланыс

қызметкері... үй сыпырушыға дейін

бар қауіпсіздік қызметкерлері өз

міндеттерін сынақшының демалысы

біткенше мінсіз атқаруға

тиіс-тін. Елі үшін еңбегін аямаған,

отандық авиацияның өркендеуі

үшін бар білімін сарп еткен айтулы

тұлғаның жеке басының қауіпсіздігі

үшін мемлекет қаражатын аяған

жоқ. Сырт көзден сақтық жасады,

қорғалды. Өйткені Әубәкіров Отан

үшін өте қымбат он адамның бірі,

бірегейі еді. Сіз мұны білесіз бе?!.

Байқоңыр

қазақша

сөйлеген күн

Бүгінде Батыста да, Шығыста

да, тіпті мұхиттың арғы бетіндегі

округтің заңына бағынбайтын

Балтиморыңда да (АҚШ) қазақша

сөйлеу ешкімге таңсық емес. Таңсық

емес! Өткен отыз жылдың ішінде

қазақ баласының аяғы баспаған

елді мекен қалды ма екен Жер

шарында! Салыстырмалы жағдайда

өзіміздің Байқоңырдың қазақша

сөйлеген күні бүгінгінің талғамына

жаңалық болып па?!. Өз еліміздегі,

жеріміздегі Байқоңырда қазақша

сөйлеуге құқымыз болмады,

құзіретіміз жетпеді! Қазақшаны

былай қойғанда, кешегі гүл жайнаған

Кеңес заманында исі қазаққа ол

қалаға емін-еркін кіру мүмкін емес

еді десем, Тәуелсіздік таңында

дүниеге келген бүгінгі буын түсінер

ме екен мұны? Айтайық, «Жер

кіндігі» саналатын Байқоңыр ғарыш

айлағын тұңғыш рет жариялы

түрде қазақша сөйлеткен –

Тоқтар Әубәкіров! Оның барлығы

да көрген түстей, сағым елестей

сырғып өтіп, санада тек сәулесі

ғана сақталып қалды.

1991 жыл. Қазақтың тұңғыш

ғарышкерінің сапарға аттанатыны

мақұлданып, шараға орай

Алматы Мәскеуден Байқоңыр ғарыш

айлағына кіруге қазақстандық

40 журналистке рұқсат алып

берді. Бір вагон боп... Байқоңырға

жүрегімізді қолымызға ұстап

жеткенмен, болашақ ғарышкер

экипажы мен оның қосалқы тобымен

өтетін баспасөз мәслихатына жете

алмай, №17 алаңның қақпасында

қырқымыз бірдей иіріліп бір

сағат бойы тұрдық. Мәскеудің

әлі уысымыздасыңдар дегені

шығар, сол кездегі Ленинск қаласы

бізді солай қарсы алғаны есімде

қалыпты...

Соған қарамастан Алматыдан

шыққан журналистердің

бар ойы бұған дейінгі мемлекет

өмірін «өте құпия» сақтап келген

«Кеңес Одағы Батырының, атақты

сынақшы-ұшқыштың қазақшасы

қалай болды екен?» еді. Өйткені

ақпарат аз, мағлұмат мардымсыз

әрі Батырымыз әлі де Мәскеуді

мекендейтін.

Ғарышкерлер мен журналистер

арасын шыны қабырға бөліп,

микрофон арқылы байланыс жасалатын

атақты мәслихат залында

шетелдіктер мен ресейлік журналистерден

кейін бар билікті біздің

жігіттердің қолына алғанын да

ұмытты дейсіз бе?! Қазақ радиосының

репортері Бақберген Табылды

атақты конференция залында

алғаш рет Тоқтар Әубәкіровке

елден қазақша сәлем жолдап,

әкесі ақын Әдібайдың өлеңін

оқыды. «Лениншіл жастың» тілшісі

Ерғали Сағаттың сауалына орай

Тоқтар Әубәкіровтің: «Менің туған

еліміздің жастарына айтарым, ең

алдымен ата-анасын, туған жерін

сүйсін. Білім алудың жолында

алыс-жақын жер деген ойдан

аулақ болсын. Өйткені мен жас

шағымда туған жерді қиып өте

алысқа аттандым. Білімнің шыңына

жету оңай емес. Ол өте биікте

жатыр. Мен бүгін Байқоңырға

тұңғыш қазақ жігіті ретінде аяқ

басып отырмын. Қазақ халқына

рахмет. Сіздің газетіңіз арқылы

қазақ жастарына айтар тілегім

осы» деп толқи, тебірене айтқан

тілегі де осы күнге дейін көз

алдымда! Залдағы күллі қазақ

ұпайы сол күні түгенделгендей,

тылсым күш демегендей күй кешті!

Төбесі көкке жетуге шақ тұрды!

Тілдің рухы-ай, шіркін! Өйткені

дәл сол кезеңде Қазақстандағы

бар қазақтың көңілін күпті еткен

көңілсіз күндер өту үстінде-тін.

Бауырлас Өзбекстан, одан бір

күннен соң Қырғызстан Тәуелсіздігін

жариялаған! Қазақтар «Ресеймен

бірігіп КСРО-ның мұрагері болып

қалмасақ!» деген дүдәмал ой құшты.

Мәскеу басылымдары өз алдына,

елдегі «Казахстанская правда»

мен «Караванның» бетін ашып

қалсаңыз, дәл сондай емеуріннің

бары көпекөрінеу байқалатын.

Бір топ демократ Алматының қақ

ортасындағы Әмбебап дүкеннің

SARYARQA SAMALY

ЗЕРДЕ 5 тамыз, бейсенбі, 2021 жыл 15

түбінде, қазіргі Арбатта, киіз үй тігіп,

«Конфедерацияға жол жоқ, бізге

керегі – Тәуелсіздік!» деп аштық

жариялап жатты...

Ертеңгі ұшу стартының қарсаңында

Байқоңыр ғарыш айлағының рұқсат

берілген барлық нүктесін араладық,

«жабық қала» аумағында қазақ тілі

тұңғыш ғарышкердің арқасында

армансыз үстемдік құрды. Алматыда

өткен КСРО-ның ыдырау алдындағы

экономикалық кеңесіне қатысушы

бұрынғы одақтас республикалардың

(Балтық жағалауындағы

үш елден басқа) басшылары... –

судай жаңа президенттері, тұңғыш

қазақ ғарышкерін кеңістік сапарына

шығарып салу салтанатына

Байқоңырға арнайы ұшып келді.

...Тәртіп бойынша Халықаралық

«Союз–ТМ 13» экипаж командирі

Александр Волков Мемлекеттік

комиссияның төрағасына аустриялық

және қазақстандық

ғарышкермен сапарға аттанып бара

жатқаны туралы баянат жасады. Осы

күні тұңғыш рет айлақ басындағы

жасалатын дәстүр регламенті бұзылды.

Қазақтың тұңғыш ғарышкері Тоқтар

Әубәкіров Қазақстанның тұңғыш

Президенті Нұрсұлтан Назарбаевқа

Байқоңыр ғарыш айлағында тұңғыш

рет қазақ тілінде баянат жасады.

– Құрметті Президент! Халықаралық

экипаждың мүшесі ғарышкер

Тоқтар Әубәкіров ұшуға дайын!

Қазақ Президенті оң қолын

көтеріп:

– Сау бол, Тоқтар бауырым!

Аман барып қайт! – деді.

Қаны қызып, қаумаланып тұрған

қазақтар Елбасына ілесіп, «Жолың

болсын, Тоқтар! Аман барып, сау

қайт!» деп шаттана дауыстады.

Байқоңыр даласында ескен самал

жел қуанышқа толы қазақ үнін шексіз

ен далаға «Сүйінші!» сұраған іспетті

«үп» еткізген күйі ұшырып алды

да кетті...

Әскердің керегі

бар екенін

дәлелдеген

депутат

Алматы әлі де беймазатын.

1992 жыл. Москва аупарткомының

бірінші хатшысы Котельников жолдас

кеңсесінде бас болып әлдеқандай

бір саяси мәні бар жиналыс өткізді.

– Әрине... Тәуелсіздікті қолдаймыз.

Бірақ өздеріңіз ойлаңыздаршы,

Қазақстанға Ресеймен аралыққа

шекараның қажеті қанша? Дүние

жүзіндегі құрғақтағы ең ұзын –

7591 километрлік шекараны күзету

үшін Қазақстанның халқының саны

жетпейді емес пе? – Қазақстан

Тәуелсіздігін «қолдайтын» бірінші хатшы,

тіпті жақтастарын тауып қойыпты,

залдың әр тұсынан «Дұрыс!» деген

қолпаштаушылардың бүркемеленген

дауыстары шықты.

Қазақ демократтарының да «тілі

шығып» қалған кезі, жергілікті орыс

тілді өз басылымдарымыз оларды

«ұлтшыл-патриоттар» деп атап алған.

Залдан сондай аты бар тарихшығалым

Сәбетқазы Ақатай қол көтеріп,

сөз сұрады.

– Котельников жолдас, менің

білуімше, сіздің үкіметтің меншігінен

алған 8 сотық заңды тіркелген

саяжайыңыз бар. Бар ғой?

– Иә бар...

– Саяжайыңыз әспеттеліп қоршалғаны

даусыз. Солай ғой...

– Әрине, солай...

– Ендеше, сізге берер кеңесім,

саяжайыңыздың қоршауын бүгіннен

қалдырмай алып, жан-жағыңызды

ашып тастаңыз...

Ғалымның сөзінен тосылған

партия жетекшісі қызарақтап мемлекет

мүддесі мен жеке мүддені

шатастыруға болмайтынын айтып,

жанжал басталады.

Дәл осы күндері, желтоқсанның

21-25 аралығында, екі арада өзара

қандай байланыстың барын қайдам,

Жоғарғы Кеңестің депутаттары

да осынау көкейтесті мәселелер

төңірегінде «қызыл кеңірдек» боп,

шайқасып жатқан. Яғни қазақ

халқының атынан сайланған бір топ

депутат Қазақстан Қарулы Күштерін

құру мәселесіне келгенде кежегелері

кері тартты. Олар «Егер бейбіт елдің

іргесін қалар болсақ, бейбіт жолды

таңдасақ, Қазақстанға әскердің керегі

не, шекараның керегі не?» деп шу

көтерді. Былай қарасаң пацифистдепутаттардың

бұл айтқаны жөн

де секілді, саяси тәжірибесіздік

жайлаған 90-жылдардың басы

емес пе, бұл уәжге имандай сенгендер

де шықты.

Бір сөзбен айтқанда, шынайы

депутаттар Қазақстанның болашақ

әскерін құру туралы әйгілі екі

заңды күшпен қабылдады. Айтпағымыз...

«Әскери қызметкерлер

мен қызметшілердің әлеуметтік мәселесін

қорғау туралы» 2-ші заңды

Қорғаныс министрінің бірінші орынбасары,

қазақтың тұңғыш ғарышкері,

авиация генерал-майоры Тоқтар

Әубәкіровтің тамаша талпыныспен

қорғап шыққанын қалай ұмытармыз?!

Әубәкіровтің мінберден ашық та

ұғынықты тілмен сөз сөйлеп қана

қоймай, саяси пікірталаста айтар

ойы әріптестерінен оқ бойы озық

болғанына куәміз. Қуандық та. Өмірін

дыбыстан жылдам ұшқыр техниканы

жетілдірумен үйлестірген әскери

сынақшыға өз ойын кейде қатты

айтатын әскери қолбасшыға, кейде

түсініксіз әріптеспен тіл табысатын

дипломатқа айналуына, бейімделуіне

тура келді. Жаңадан құрылып жатқан

жас мемлекетке жауынгерлерді

жасақтау, қару-жарақты сайлаудан

бастап өте таңсық әскери саясатты

жүргізу оңай соқпады. Небары

5-6 пайыз офицерлер құрамымен

бұғанасын бекітуге әрекет жасаған

Қазақстан Қарулы Күштеріне, оны

көшбасшыларының әрекетіне күле

қарағандар аз болмады. Сол тұстағы

болашақ еңбек демалысына шығатын

әскерилерімізге айлығының 80 пайызына

дейін зейнетақы береміз деген

бап жолдары, бүгінгі армиямыздың

аяғынан тұруына айрықша сеп болған

екен-ау!

«Пацифист-депутаттар» екінші

заңның 19-бабына келгенде қасарысып,

«Бәріне көнеміз-ау, бірақ

жарымжан армияның жыртығын

жамауға есепсіз қаражатты қайдан

табамыз?» деп «халықтың тілімен»

сөйлеп мүләйімсіді. Бұл шын мәнінде

қазақ армиясының құрылуына

өлердей қарсы топтың аяқтан ақырғы

шалуы-тын. Соңғы сөзді Президент

Нұрсұлтан Назарбаевтың Жоғарғы

Кеңестің биік мінберінде тұрып

«Бұл арада ешқандай да әңгіме

болмауы тиіс, әскерге қаражат

қажетінше беріледі» деп кесіп

айтқаны да есімізде. Екі заңды

да мақұлдап, оған Президент өзі

қол қойды. Осыдан соң «пацифистдепутаттар

аузын жапты.

Көбіміз, сынақшы-ұшқыш-ғарышкердің

парламент залындағы халық

өкілі ретіндегі теңдессіз жасаған

сол бір ерлігі жайлы білеміз бе

екен?!

Ескерткіші жоқ

Батыр

Қазір таңертең түшкірсең

Ташкенттен, түсте түшкірсең ТМД

елдерінен, кешке дейін, тіпті Жер

шарының сан қиырынан қолдаған

«жәрәкімалланы» естисің. Интернеттің

ілкімділігі! Ташкенттен Шұхратжан

әріптес досым телефон шалып

тұр: «Ашығын айтыңызшы, Тоқтар

ағамыз шынымен-ақ біреудің бау

шарбағына түсіп, қасқыр атып жүр

ме? Біздің қазақ бауырлар түздің

тағысын да жекешелендіріп алған

ба?» Қызарып отырып, хал-қадірімше

түсіндіріп бақтым. «Зор ұят болған

екен, есімі Планетаның шеңберіне

сыймайтын ағамызға тек қана

құрмет көрсетуіміз керек емес

пе?!» Артынша-ақ Алматыға тиіп

тұрған Жалпақсайдан жай салып

алып, демалып жатқан зейнеткерполковник

Сәтімбек көкем қоңырау

шалды. «Ә, бала, мынау не масқара?!

Гүлстан жеңешең Тобыл-Торғай

аймағының қызы ғой! Қаһары

қатты, шайсыз қалдық... «Қазақтың

біртуар азаматының атына ғайбат

сөз айту неткен ессіздік?!» дейді.

Төркініне қазір кетіп, «тәртіпсіз»

інілерін тәубесіне түсірейін десе,

мына пандемия карантині жолын

байлап тұр...» Бәлкім, менің тұңғыш

ғарышкеріміздің «фрилансер

(штаттан тыс) баспасөз хатшысы»

болғандығым себеп пе екен, сол

күндері, әлеуметтік желі мен сайтты

шулатып жіберген қыстың күнгі

Батырға байланысты оқиғаның

мән-жайын білгісі келген сансыз

жазбалар мен есепсіз телефон

шалуларға жауап беруіме тура келді.

Әлемдік авиацияның аса құрметті

Ақсақалына алақандай ғана ауыл

азаматы біліп, бәлкім, білмей бір

оғаш қылық жасап қойды-ай, амал

қанша?!.

...№12 ғарышкер Георгий Береговой

да - КСРО Батыры атағын ғарышқа

ұшқанға дейін алған азамат. Ғарыштан

оралған соң кеудесіне екінші Алтын

Жұлдызды тақты. КСРО-ның соңғы

№52 ғарышкері Тоқтар Әубәкіровке

ғарыштан оралғанда сол кездегі

ел басшысы М.Горбачев саладағы

әйгілі дәстүрді іштарлық жасап

бұзды. «Желтоқсандағы қазақтардың

ұлтшылдығы үшін» қысастық

жасап, екінші Алтын Жұлдызды

Әубәкіровке қимады. Бірақ туған

елі даңқты ұлының ерлігін елеп,

екінші Алтын Жұлдызды Халық

Қаһарманының төсіне тақты. Тұңғыш

ғарышкерімізді ерекше сыйлайтын

әріптес ағам «Елімізде екі жұлдызды

ғарышкерге неге ескерткіш жоқ,

ертеде сондай тәртіп бар еді ғой?»

деп шырылдап жүр. Дұрыс, айтуға

хақылы! Ондай тәртіп бар еді!.. Осы

орайда Бауыржан Момышұлының

айтқан бір қағидасы әркез еріксіз

есіме түседі: «Нағыз батырлардың

есімін ескерткіште емес, есте сақтау

керек. Ескерткіш – бір жұмадан

соң жаңашылдық мәнін жояды,

небары дәріхананың, гүлзар мен

гастрономның қасынан өткендей ғана

әсерде қаласың». Даңқты Баукең

ескерткішсіз де халықпен бірге,

жанында, жадында жүрді. Өмірден

екшеп, түйіп айтқаны шығар! Тоқаң

да сондай ықыласқа бөленіп жүр

емес пе?! Халықтың сүйген ұлы ғой...

Талғат СҮЙІНБАЙ.

САНАДАҒЫ САН САУАЛ

Ғалымбек

ЖҰМАТОВ,

жазушы

Бренд

Алматыда тұратын бір курстасымыз Павлодардан,

Семейден, Өскеменнен келетін бізге Құлынды майын ала

келіңдер деп үнемі тапсырыс беріп жататын-ды. Бұрын кейде

айтқанын орындап, кейде ұмытып кететінбіз. Бірде Алматыға

жетіп, поездан түсіп жатсам алдымда әлгі курстасым тұр.

Кеудесінен қапсыра құшақтап кездескенімізге қуанышты

екенімізді білдіріп жатырмыз. «Әкелдің бе?» - деді салған

жерден. «Нені?», «Майды»... Бір келісіміміз бар екені сонда

есіме түсті. Екі миллионнан астам тұрғыны бар қаламыздың

кей азаматтарының «Құлындының майы бар ма?» деп сұрап

жүргені тіпті ерсі де көрінді. Қаламызға жан-жақтан ағылып

келіп жатқан, өзінде де жарыстырып шығарып жатқан не

түрлі азық-түлік өнімдерінің біреу білер, біреу білмес сорттары

бар екеніне еш күмәнім жоқ еді. Ауылдың баласымыз

ғой майдың да сапасы жоғары түрлерінің талайы болатынына

сенімдіміз. Ал енді Алматыға келген сайын алдымыздан

шығатын осы мәселенің бір түп нүктесін қояйын

деп сауда орындарын май өнімдерімен қамтамасыз ететін

бір мекеменің басшысына бардым. Ол мені шіреніп отырған

тағынан шалқасынан құлап түсердей ішек-сілесі қатқанша

күліп қарсы алды. Ол қаланың ең үлкен азық-түлік сауда

орталығына алып барып мұхиттың арғы жағынан әкелінген

темір жолмен тасымалданып жатқан бергі жақтың май

өнімдерінің дәмі таңдай үйірген кереметтерін көрсетті.

«Кәні, мыналардың дәмін татып айтшы. Қайсысы Құлындының

майына сәйкес келеді деуге болады?» деймін курстасыма.

Не керек, бір апта бойы дүкен аралатып май жегіздім.

Майды жеп-жеп тіпті іші бүлкілдей бастағасын тоқтаттық.

«Ал енді айтшы» десек, ол патшағар алған бетінен қайтатын

түрі жоқ. «Әй, керек десең сол Құлынды даласында өскен

үш-төрт сиырды сатып алып, сүтінен май өндірейік» -

деймін амалым таусылғандай болып. Не керек, ойлана жүріп

артынан «бренд» деген сөз есіме түсті. Өнімнің өзгеден

жоғары сапалы деп танылуы үшін дұрыс насихат, көкейге

жететін жарнама керек екенін үнемі естен шығара береді

екенбіз-ау... «Бренд» өнімнің мықтылығы жылтыратып, босқа

мадақтауда емес сапа бағытында дұрыс ізденуде, талмай

еңбектенгенде екенін әлі де жақсылап ойлау керек екен.

Сонда сапалы өнімді сары май жейсің.

Ертегі

«Біз бала кезімізде аналарымыз, әжелеріміз айтқан ертегіні

ұйып тыңдап отырып ұйықтап қалатынбыз» дегенді өткеннің

бір жетістігіндей еске аламыз. Расында әжелер көбінесе

ертегіні бүлдіршіндерге жақсы ұйқы үшін айтатыны әлемге

белгілі. Десек те ертегінің тек балалар үшін ғана емес,

жалпы адамзатты тәрбиелеу бағытында үлкен маңызы

бар екенін кейде ескере бермейміз. Дат ертегішісі Ганс

Христан Андерсеннің «Ұсқынсыз балапан» ертегісі бар. Былай

қарағанда әлемге том-том болып тараған шығармасының

бірі ғана. Бірақ бұл ертегі сан ғасырлар бойы әлемдегі

барша балалардың таңдаулысы болып келеді. Неге? Негесі

сол, кіп-кішкене балапан туралы ертегінің ғажаптығы да

сонда, мұнда қиял-ғажайып, аңыз кейіпкерлер жоқ. Тіпті,

балалардың үреймен бойын билейтін қорқыныш та жоқ.

Ұсқынсыз балапан үйректер арасында тіршілік үшін таласыптармасып

жүріп ақыры сыланып-таранған аққу болып өсіп

шығады. Өсіп шығады да, үйіріне қосылып, жылы жаққа ұшып

кетеді. Болашақ деген қандай бақыт, болашақ деген тәтті.

Балапан кезінде қағажу көрген балапанның да болашағы

осындай асқақ болып шығады. Ұсқынсыз балапаннның

қиындықты жеңіп болашаққа жете білгені балалар үшін

әрқашан да қызықты, әрқашан да өнегелі. Осыны ұққан

балалар осы ертегіні жүз рет оқыса да жалықпайтыны анық.

Бүгінгі күндегі балалардың бір байлығы әлемнің қандай

ертегісін болсын тауып оқи алады, әжелері оқып береді.

Бүгінде ертегінің, кітаптың молшылығы осындай қызыққа

толы. Қазірде күн сайын шетелдің жүздеген ертегілері ана

тілімізге аударылады. Әрбір ертегі кітабы әсем безендірілген

суреттермен беріледі. Кітап шығару технологиясы да жас

жеткіншектердің талабы бойынша безендірілетін болды.

Сендерге балалар бүгінде қызықты ертегі кітапты құмарта

оқып, мультфильмдерді таңдап көру ғана қалды. Ертегінің

желісімен қиял-армандарың жетіле түссін. Жалпы, адамзаттың

қиялы ертегімен жетілген.

16 5 тамыз, бейсенбі, 2021 жыл ТАРИХ

SARYARQA SAMALY

«Дейтұғын Баянаула

Таутан Жақып»

Жақып палуан жайында Ілияс Жансүгіров өзінің «Құлагер» поэмасында көсіле

жырлағанымен, атақты Сағынай асында бас палуан атанған тұлғаның өмір тарихына

үңіліп көрмеппіз. Палуан жайлы нақты деректерді алғаш баянауылдық шежіреші

ақсақал Нығмет Жәміновтен естідім.

Нығмет ағамыз бізді бірнеше жыл бұрын

Жақып атамыздың жұртына ертіп апарып,

зиратын да көрсеткен еді. Кейін өзінің

«Құтты аймақ» атты өлкетану бағытында

жазған кітабында біраз деректі жария етті.

Қысқаша келтіріп өтсек, былай: «Желтау

бауырындағы қалың ел Қожамберді-Дөрбеуіл

елі деп аталады. Сол елдің ұрпағы Жақып

Мамай баласы (1846-1932 жж.) үш жүздің

басын қосқан керей Сағынайдың асында

бас палуандықты жеңіп алған еді. Осы

асқа Желтаудағы Қожамберді-Дөрбеуіл

елінің басшысы Жандостың Ахметі бастаған

бір топ адам сойыс малы мен киіз үй,

қазан-ошақтарымен барған екен. Асқа

бару заңы солай ғой. Сол асқа барғандар

аруақтанып үлкен олжамен оралыпты, «үш

жүздің бас палуан жүлдесін Жақып палуан

алған екен», - деп Сарыөлеңнің үлкендері

жыр қылып айтып отыратын.

2001 жылы шыққан «Баянаула» деген

тарихи шығарма бар. Онда Жақып атамыз

хақында айта келе, «...Таутанның баласы

Жақып еді» делінген сөз бар (Баянаула, 2001

ж. 86-бет). Ол мәлімет Ілияс Жансүгіровтің

«Дейтұғын Баянаула таутан Жақып» деп

келетін өлең жолдарына сүйеніп жазылса

керек. Бұл арадағы «таутан» деген сөз

Жақыптың әкесінің атын білдірмейді. Ол

Жақыптың жылдамдығы мен күшін сипаттайтын

теңеу сөз болып табылады. Бір

деректе атам қазақ жолбарыстың еркегін

шерхан, ұрғашысын таутан деп атаған деген

сөз бар. Олай болса, Ілияс Жақыптың күші

мен жылдамдығын жолбарыстың ұрғашысы

таутанға теңеген деп түсінген жөн. Басты

дәлел ретінде шежіреге сүйенген жөн,

Мәшһүр Жүсіптің жазбаларында (10-том)

Жақыптың әкесі Мамай деп тайға таңба

басқандай жазылғаны белгілі».

Ал енді поэмаға үңілсек, Ілияс Жақыптың

портретіне түйдек-түйдек шумақтар арнаған:

«Бітік көз, үрпек сары, дөмбелшелеу,

Шешініп қарсы жақтан шықты біреу.

Қораштау көрер көзге, балуан дерге,

Аруақтап Оқас жағы қылды тілеу.

Атағы бұл сарының балуан Жақып,

Шыңыраудан түйе тартып

алған Жақып.

Әдісқой, алысқанда дөңгеленіп,

Топтарды талай жығып,

жарған Жақып.

Асына Абақ, Керей барған Жақып,

Онда да бас бәйгені алған Жақып.

Мойынын қашағанның үзген талай,

Дейтұғын Баянаула Таутан Жақып.

Бұл Жақып әлде жалшы, әлде малшы,

Болмаса Оқасқа ерген бір итаршы.

Жүректі, кім болса да күшті жігіт,

Сияқты би қолында жезді қамшы...».

Сонымен қатар, поэмада Жақыптың

жұртқа қалай таныстырылғаны, қарсыласымен

белдесіп, жеңіп шыққаны бүге-шігесіне

дейін сипатталады.

Жақып палуан туралы тағы бір дерек

Зейтін Ақышевтің «Ақбел асуы» шығармасында

кездеседі.

«Енді сізге балуан туралы айтайын,

жалықпасаңыз.

- Ол не дегеніңіз, Әбіл Баубекович. Айтқан

адамдарыңыз бірінен-бірі өтеді. Айта беріңіз.

Ол да осал емес шығар.

- Жақып дейтін балуан болыпты. Өзі

кедей адам екен. Өмірі байдың жылқысын

бағып өтсе керек. Жасы елуден асқан соң

қартайдым деп жылқыдан қалады да,

баласының қолына шығады. Жасынан шыр

бітпеген адамның баласы қанша кенеліп

кетті дейсіз, ол байдың қойын бағады екен.

Жақып пен бай жасы құрбы адамдар

болса керек. Балуан қайраты қайтпай

тұрғанда талай күреске түсіп, талай түйе

балуанды жығып, байдың атағын жайған

екен, мәртебесін көтерген екен. Сондықтан

бай Жақыпты құрметтейді екен.

Бір жылы Жақып соғымға соятын мал

сұрап байға барыпты. Байда сонда екі мың

жылқы болса керек. Бір тай жетелетпей

құр қайтарыпты.

Жақып үндемей шығып кетіпті де, қалың

жылқының ішіне барыпты. Көп жылқыны

бастап, үнемі алдында жүретін тоғыз жасар

торы ала айғыры болады екен байдың.

Туғалы жүген-құрық тимеген жануар болса

керек. Бай оны «малымның құты» дейді екен.

Жылқы келе жатқанда Жақып тобылғының

түбіне бұғып жатыпты. Осқырып қалып,

жүре шалып келе жатқан айғыр дәл тұсына

келгенде кекілден шап беріп ұстай алыпты

да, жамбасқа салып жіберіп алып ұрыпты.

Сөйтіп төрт аяғын екі қолтығына қысып,

арқасына тірідей салып алып жүріп кетіпті.

Сол күні кешке жылқышы «торы ала айғыр

жоқ» деп байға хабарлайды. Бай жылқысына

келсе, байсауат малдың ізі білінбейді, тек

бір жаяу адамның ізі жатады. Бай Жақыптың

ізін танып тұра қалыпты – үйіне барып

отырғанда бір етігінің өкшесі түсіп қалғанын

байқаған екен. Айғырдың Жақыптан келгенін

біліп, шауып барып тінтіп жіберсе, сере

шыққан жылқы еті жайрап жатыр дейді,

жылы-жұмсағы пісіп тұрса керек.

Бай Жақыптың күшіне сүйсініп кетіп,

айғырын салауат қыпты, оған қоса тағы

бір ту бие беріпті.

- Не деген күш, ә! – деп Ермаков санын

бір соғып, отырған орнынан түрегелді. -

Геркулестің тауды тауға соққаны аңыз. Ал

мынау – шын болған оқиға. Атағы мыңдаған

жылдар бойы ұмытылмай келе жатқан Геркулестен

кем бе осы Жақыбыңыз!».

Жақып палуанның есімі Алтынбек Нұхұлының

«Баянның бәйтерегі – Мұса мырза» атты

мақаласынан да ұшырасты («Ақбеттау»

журналы, №1 (3), 2018 ж.):

«Баянаула жерін жайлаған іргелі екі

елдің бірі – Қаржас, бірі – Айдабол. Әрине,

ағайын болғасын, ел ішінде алакөздік,

дау-дамай болмай тұрмайды. Солардың

бірі Жаяу Мұсаның белгілі «Ақсиса» әніне

қатысты. Бұл жөнінде Мұсаның Білалдан

тарайтын тікелей ұрпағы, геология-минералогия

ғылымының докторы, профессор

Бақыт Дінмұхамедұлы былай деп әңгімелейді:

«Бір күні біздің академик Евней

Букетов әкеймен әңгімелесіп отырғанда:

«Осы Жаяу Мұсаның белгілі өлеңінде

«Шорманның Мұстафасы атымды алып,

атандым сол себептен Жаяу Мұса» деген

сөздер бар. Осы жағдай шын болған оқиға

ма?» - деп сұрады. Бұл сауалға әкей: «1927

жылы шешейдің төркін жұртынан қайтып

келе жатыр едік. Қасымда мосқал тартқан

Жақып палуан болды. Түс кезінде палуан

«Жолдағы бір үйге тоқтайық» деді. Содан бір

үйге тоқтасақ, төрде бір ақсақал отыр екен.

Жөн сұрасқаннан кейін ақсақал: «Жақып,

қасыңдағы бала кім?» - деп мені сұрады.

Жақып палуан: «Бұл – Мұса мырзаның

шөбересі», - деп жауап берді. Мен жаспын,

24-тегі кезім, үлкен кісілердің әңгімесіне

кіріспей үндемей отырдым. Қоштасарда

үй иесі: «Кешіргеніңді білейін, босағадағы

қаршығаны алып кет», - деді. Мен бірақ

қаршығаны алған жоқпын. Сондағы кешірім

сұраған үй иесі 92 жастағы Жаяу Мұса

екен», - деп басынан кешкен осы оқиғаны

айтып берді» - деп еске алады».

Ал енді жоғарыда Нығмет ағамыз тоқталған

«таутан» деген сөзге келер болсақ, шынымен

«таутан» сөзі эпитет ретінде қолданылған,

бұл сөздің Жақыптың әкесінің кім екенін

білдірмейтіндігін «дейтұғын» етістігі де айқындап

тұр емес пе. Түсіндірме сөздікке жүгінсек,

«Барыстың қаншығы – таутан» дейді. «Алма

апаннан аланды, таутан алар балаңды»,

«Таутанын тастап барсақ (барысақ), жаға

болар ішікке» деген мәтелдер де бар қазақта.

Бір қызығы, таутан деп ұсақ балықтың бір

түрін де атайтын көрінеді.

...Жалпы, қазақ халқында қара күшімен

талайға таңдай қақтырған ерлер аз болмаған.

Бірақ соның ішінде Қажымұқан мен Балуан

шолақтан басқасын көпшілік біле бермейді,

бірлі-жарым мақалалар немесе қысқаша

деректер болмаса, олар жайлы жазылған

кітап та жоқ. Байқасақ, Жақып палуанның

Сағынай асының бас палуаны болғанына

күмән келтіріп, «Автор палуанның есімін

поэмаға өзгертіп енгізген» деген пікірді

ұстанушылар барын да көреміз. Мұндай

кереғар пікірлердің тууы палуанның өмірінің

жүйелі, терең зерттелмеуінен де болса

керек. Жақып палуан туралы әр жерден

назарымызға іліккен аз ғана деректің басын

қосып ұсынудағы ойымыз алдағы уақытта

зерттеп, зерделеуге ниеттенгендер болса,

пайдасы тиер деген ниеттен.

Жанаргүл ҚАДЫРОВА,

Екібастұз қаласы.

SARYARQA SAMALY

ИМАНДЫЛЫҚ 5 тамыз, бейсенбі, 2021 жыл 17

Мешіт салу –

сауапты іс, дегенмен...

Ислам шариғатында сауабы үзілмейтін жақсы амалдардың

бірі – мешіт, медресе, мектеп секілді білім мен тәрбие

беру мекемелерін салу. Биыл бастамашыл азаматтардың

қолдауымен облысымызда 14 ғибадат үйінің құрылысы

басталған. Бүгінде олардың кейбірінің жұмысы аяқталып,

жамағаттың ғибадат-құлшылық жасауына беріле бастады.

Тілеуберді САХАБА

Мешіті бар

ауылдың

берекесі бар

жергілікті шаруа иелері мен жеке кәсіпкерлер

қарайласады, - дейді Баянауыл аудандық

мешітінің бас имамы Саян Қожин.

Ақсу қаласы Айнакөл ауылының

тұрғыны Ерсін Қазқановтың сөзінше,

айнакөлдіктердің мешіт салайық деген

ұсынысын Қазақстан Мұсылмандары діни

басқармасы да бірауыздан құптап, рұқсат

Жаңа мешіттер Павлодар, Ақсу, Екібастұз

қалаларына және Баянауыл, Ақтоғай, Ертіс,

Железин, Аққулы аудандарына қарасты

ауылдарда бой көтеруде. Мысалы, Ақсу

ауылдық аймағының өзінде үш ғибадат үйі

тұрғызылуда. Олар Алғабас, Айнакөл, Үштерек

ауылдарында. Ал жақында ғана Баянауыл

ауданына қарасты Сәтбаев ауылында жаңа

мешіттің құрылысы аяқталып, ел игілігіне

берілді. Сонымен қатар, Жаяу Мұса және

Ұзынбұлақ ауылдарының тұрғындары қолға

алған сауапты іс те сәтімен аяқталып,

жамағаттары жаңа мешіттердің ашылуын

күтуде.

- Сәтбаев ауылындағы мешіттің құрылысына

сол ауылдың тумасы, жеке кәсіпкер

Әліпбаевтардың әулеті демеушілік көрсетті.

Ауыл тұрғындарынан да көмек сұраған

жоқпыз. Сауапты істі қолға алып, соңына

дейін жеткізген азаматтарға барша ауыл

тұрғындары атынан алғыс білдіремін. Ал

басқа екі ауылға халықтың жұмыс күшімен

және қаржылай қолдауымен салынды. Тіпті,

ауылда тұрып, кейін басқа қалаларға көшіп

кеткен жерлестерімізге дейін жұдырықтай

жұмылды. Сәтбаев пен Жаяу Мұса ауылдарына

салынған мешіттерде жұмыс

істейтін мамандар дайын. Олар Қазақстан

Мұсылмандары діни басқармасының бұйрығымен

бекітіліп, жұмыстарына кірісіп кетті.

Аталған елді мекендердің тұрғындары

бұған дейін ескі тұрғын үйді мешіт ретінде

қолданып келген болатын. Енді оларды

асхана ретінде пайдаланып, халықтың тағы

бір игілігіне жаратпақпыз. Жалпы, жаңа

мешіттердің қыста жағатын отыны мен

жыл бойғы коммуналдық шығындарына

Айнакөлде мешіт құрылысы қарқынды жүруде

қағаздарын берген. Бүгінде Алла үйінің

қабырғасы қаланып, төбесін жабу жұмыстары

жүргізілуде. Ондағы жұмысшылардың

барлығы – ауыл тұрғындары. Құрылысқа

қажетті материалдар да ауылдастардың

көмегімен сатып алынуда. Егер, қолға алған

жұмыс жоспарға сәйкес жүріп, уақытында

аяқталса, жақында Айнакөлде бір мезгілде

100 адам намаз оқитын мешіт және 200

адамға шақталған асхана бой көтереді.

- Ауылға мешіт салу - барша ауылдастардың

көптен бергі арманы. Бұл жұмысты осыдан

бес жыл бұрын қолға алған едік. Құрылысын

бастаудың сәті биыл ғана түсті. Ауыл

азаматтары жан-жақты көмек көрсетіп

жатыр. Уақыттары болғандары құрылыс

жұмысына көмектесуде. Мысалы, жасы

70-ке жақындаған Балташ Жылқайдаров

қария бастаған тұрғындар балшық илеу,

кірпіш қалау және басқа да

жұмыстарды атқарып жүр.

Жалпы, мұндай сауапты

іске қолдау көрсетудің жолы

көп. Яғни, қаржылай да,

материалдық тұрғыдан да

көмек беруге болады. Тіпті,

оған да мүмкіндігі болмаған

адам күніне бірнеше сағат

уақытын қиып, құрылыс

жұмысына қолғабыс жасауына

да мүмкіндік бар, -

дейді Ерсін Қазқанов.

Ұстап тұру маңызды

Қазақстан Мұсылмандары діни басқармасының

(ҚМДБ) Павлодар облысы бойынша

өкіл имамы Жолдас Қоспақұлының айтуынша,

облысымызда 97 мешіт жұмыс

істейді. Жалпы, әр ауылға мешіт салу –

сауапты іс болғанымен, оны тоздырмай

ұстап тұрудың жауапкершілігі одан да

зор екенін ескертеді.

- Мешіт салу – кез-келген адам айналыса

беретін қарапайым дүние емес. Мұның

артында үлкен сұрауы бар жауапкершілігі

жоғары мәселе тұр. Әрине, аймағымызда

мешіттердің көп болғаны жақсы. Әрбір

елді мекенде бір-бір ғибадат үйі бой

көтеріп, ауыл тұрғындарын азан үнімен

оятып, жастардың санасына асыл дініміздің

құндылықтарын сіңіру бағытында үздіксіз

қызмет етіп тұрса, қандай ғажап?! Алайда,

қаржы мәселесі де реттелген болуы керек.

Мысалы, бір-екі жылдан кейін діни мекеменің

коммуналдық шығындарын өтей алмай,

қарызға батып жатса, қыста жылытатын

отын болмай, мешіт жабылып қалып жатса,

одан үлкен қасірет жоқ, - дейді Жолдас

Қоспақұлы.

Сондықтан, ауылдық жерлерге мешіт салу

жұмысын қолға алған белсенді азаматтарға

алдымен мынадай талаптар қойылады:

Біріншіден, ауыл мешітінде тұрақты жұмыс

істеуге дайын мамандарды тауып, оны

айлықпен қамтамасыз ету. Себебі, біздің елде

діни мекемелер мен дін қызметкерлеріне

мемлекеттің бюджетінен қаражат қарастырылмайды.

Екіншіден, Алланың үйі күндіз-түні

қаңырап бос тұрмау жағын ойластыру

тиіс. Яғни, онда бес уақыт намаз оқып,

жұмаға жиналатын жамағат болуы керек.

Кезінде ғұлама Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің

өзі: «Жамағатсыз мешіт - жетім» деп

бекер айтпаған болар. Үшіншіден, ауыл

мешіттерінде жұмыс істейтін имамдар

келген жамағатқа бес уақыт намаз оқытып

Алғабастағы мешіт аяқталуға жақын

қана отырмауы керек. Халықты Алланың

үйіне шақырып, уағыз-насихат айтып, асыл

дінімізді ұлықтайтын әртүрлі іс-шаралар

ұйымдастырылуы тиіс. Сонымен қатар,

а у ы л д ы ң ж а с ө с п і р і м д е р і н ғ и б а д а т ү й і н е т о п -

тастырып, оларға бастапқы діни білім беріп,

имандылық сауатын ашу жолында жұмыс

жүргізу. Себебі, мешітке жоламаған кейбір

жастарымыз дінді «көлденең көк аттыдан»

үйреніп кетсе, оның соңы жақсылыққа

апармайды. Қазақтың сал-дәстүрін және

дәстүрлі ислам шариғатын мойындамайтындар

сондай топтардан шығады. Төртінші

мәселе, ғибадат үйінің коммуналдық

шығындары. Қыста оның ішіндегі жылу

құбырлары қатып қалмас үшін үнемі от

жағып жылытып отыру керек. Сонымен

қатар, ай сайынғы төленетін жарығы мен

судың шығындары бар. Міне, осы мәселелер

алдын ала ойластырылған болуы керек.

Жалпы, мешітті кез-келген ауылға сала

беруге болмайды. Ең алдымен ҚМДБ-ның

рұқсатын алу шарт. Яғни, мамандар ол

жерге ғибадат үйінің қажеттілігі бар

ма, елді мекенде қанша үй орналасқан,

тұрғындардың қанша пайызы мұсылмандар

деген мәселе-лерді зерттейді. Оның өзі

бірнеше кезеңнен тұрады.

- Алдымен халықпен кездесіп, пікірі

тыңдалады. Сол кездесудің хаттамасы

мүфтиятқа жіберіледі. Яғни, бас мүфти

тұрғындардың өтініштерін толық қарап шығуы

керек. Егер діни басқарма тұрғындардың

өтініш-тілектерін ескеріп, мешіт салуға

рұқсатын берсе, құжат жинау процесі

басталады. Алдымен жерін рәсімдейді, одан

кейін бір адам сол мекеме құрылысына

заңды түрде иелік етеді. Осы құжаттарды

жинап болған соң діни басқармаға қайта

ұсыныс жіберіледі. Ал құрылысы біткеннен

кейін облыстық әділет басқармасына

тіркейді, - дейді бас имам.

Мешіт салудың сауапты амал екенін

Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) көптеген

хадистерінде айтқан. Мысалы: «Кім жер

бетінде Алланың үйін салуға атсалысса,

Алла Тағала ол кісіге жұмақтан орын

дайындайды» дейді. Ал қасиетті Құранның

«Тәуба» сүресінде: «Алла Тағаланың мешіттерін

тек Аллаға және ақырет күніне иман

еткен, намаз оқыған, зекетін берген және

Алладан басқа ешкімнен қорықпайтындар

ғана салады», – делінеді. Ендеше, бой

көтерген жаңа мешіттер де мұсылманның

игілігіне жараса, нұр үстіне нұр болар еді.

Суреттерді түсірген - автор.

18

5 тамыз, бейсенбі, 2021 жыл ТАНЫМ

SARYARQA SAMALY

Дизель моторының

шығу тарихы

Он тоғызыншы ғасырдың аяғына дейін индустрия мен транспортта

көмірмен және судың буымен жүретін көліктер мен бензинмен

жүретін моторлар қолданылып келді. 1897 жылы неміс инженері

Рудольф Дизель (1858-1913) іштен жанатын қозғалтқыштан гөрі

әлдеқайда тиімдірек, арзанырақ әрі қауіпсіздірек мотор ойлап

тапты. Дизель моторы әлемдегі ұтқырлыққа төңкеріс жасады.

«Мен ісіме нық сенімдімін», - деп жазды

Рудольф Дизель 1892 жылы анасына жазған

хатында. Ол патент беретін мекемеге барып,

өзінің жаңа моторына жоспарын ұсынды.

Мұның өзі ауа цилиндрге толтырылып,

сосын (жанармайды) дизельді сығымдайтын,

өзі тұтанатын тұңғыш мотор болатын.

Дизель бензиннен гөрі ауыр жанатындықтан,

дизельді мотор қауіпсіздірек әрі жанармайды

да аз шығындайды.

Инженер болуды

қалады

Рудольф Дизель Парижде тұратын неміс

отбасында 1858 жылы туды. 1870 жылы

неміс-француз соғысы басталғанда, отбасы

елден кетуге мәжбүр болады. Дизельдің

ата-анасы Лондонға үдере көшкенде, өзі

әкесі туған Баварияға қарасты Аугсбургтағы

немере ағасын жағалайды. Жасөспірім

«инженер болуы қалаймын» деп жазды.

Дизель индустрия мектебінде, кейінірек

Мюнхендегі Жоғары техникалық институтта

білім алып, екеуін де үздік бітірді.

Тиімдірек мотор

ойлап тапты

Оқуда жүрген кезінде Дизель бумен

жүретін машинаға қызығушылық танытқаны

өз алдына, оның осал тұсын да дөп басты.

Яғни, бумен жүретін машинаға көмір көп

жұмсалады, әрі көмірдің бағасы да удай

қымбат. Сондай-ақ, машина соншалықты

тиімді де емес. Ол жылудың он пайызын

ғана қуатқа жұмсайды. Дизельдің есілдерті

тиімді мотор ойлап тауып, жылуды

толығымен қуатқа жұмсау болды. «Егер

де бұл қолданысқа енгізілсе, таңғаларлық

оқиға болар еді», - деп пайымдады

Дизель.

Іштен жанатын

қозғалтқыш және

қымбат бензин

1880 жылдан бастап Дизель салқындатқыш

техника ойлап тапқан Карл фон

Линденің (1842-1934) салқындатқыш машина

жасау фабрикасында жұмыс істеді. Осы

кезеңде Николаус Отто (1832-1891) бензинмен

жүретін мотор ойлап тапты. Ол былай

жұмыс істейді. Ауа мен бензин қоспасы

камераға толтырылып, жанатын шаммен

тұтанды. Мұның өзі механикалық қуат

беретін цилиндрдің жоғары және төмен

қозғалатын бөлігініске қосты. Ол заманда

іштен жанатын қозғалтқыш автомобиль

өндірісінің дамуында маңызды қадам болды.

Ол бумен жүретін машинадан гөрі жеңілірек

болғанымен, бағасы аса қымбат бензинді

тұтынды әрі тез істен шығатын. Дизель

болса қауіпсіздірек және арзанырақ машина

ойлап табуды көздеді.

Төңкеріс жасаған

жетістік

Осы кезде Дизель пневматикалық оттық

әдісін ойға алды: цилиндрде ауа қатты

қысылып, қыздырылған кезде, жанармай

мен ауа өздігінен жанады. Рудольф Дизель

осы әдісті өзінің моторында қолданғысы

келді. Яғни, мотор ауаны сорып, оны қатты

сығымдайды. Содан кейін жанармайдың

ұсақ тамшылары (дизель) толғанда барып,

ауа мен дизель өздігінен жанады. Осындай

жанармай массасында жоғарырақ жетістікке

жету әбден мүмкін.

Алғашқы прототип

Дизель өз жетістігін әр түрлі фирмаларға

көрсеткенімен, олар мотордың

техникалық түрде жүзеге асатынына

күмәнданды. Ешбір материал 300 қысым

бірлігі мен 900 градус цельсийге дейінгі

температурада қысымды ұстап тұра

алмайды десті ғалымға. Дизель өзінің

жобасын қайтадан жөндеп, қысымды

30 бірлікке азайтты. Сонда ғана Аугсбургтегі

машина жасау зауыты (бүгінгі «MAN»)

мен Фридрих Круппатындағы ауыр өнеркәсіп

кәсіпорны оның жетістігіне көз

жеткізді. Даму кезеңінің төрт жылында

ғалым алысқа құлаш сермеді: сөйтіп

1897 жылы дизельмен жүретін алғашқы

мотор іске қосылды.

Жер бетіндегі

ең тиімді мотор

Дизельмен жүретін мотор жылудың

26,6 пайызын қуаттандырды, әрі заманында

әлемдегі ең тиімді мотор болып

табылды. Ол бензинмен жүретін мотордан

гөрі азырақ жанармай жұмсағандықтан

бағасы да қолжетімді болды. Алғашқы

моторлардың салмағы бірнеше тонна

тартып, кемелер мен локомотивтерде

ғана қолданылды. Десе де, уақыт өте

келе ықшамдырақ әрі салмағы жеңілірек

бола түсті. 1920 жылдан бастап дизельді

моторларды жүк көліктеріне, 1930 жылдан

бастап автомобильдерге дәйекті түрде

орнатты. Десе де, бензинді мотор да

жақсара түсті, бүгінгі таңда бензинмен

жүретін автокөліктер дизельмен жүретін

көліктен гөрі көбірек. Ғалым өзі ойлап

тапқан моторының жиырмасыншы ғасырдың

басындағы жемісін көрмей кетті.

Жұмбақ өлім

Рудольф Дизель байлыққа кенелгенімен,

қаржылық қиындықпен де бетпе-бет

келді. Патент алғанда басы дауға қалды,

денсаулығы да сыр берді. 1913 жылдың

жазында ол өз шаруасымен Англияға кемемен

сапар шекті. 55 жастағы Рудольф

Дизельдің онда келіп жеткенін ешкім

көрмеген. Арада бір ай өткенде барып

ғалымның сүйегі Ла-Манш бұғазында

табылды. Өзіне-өзі қол салыпты десті біреулер.

Енді бірі дизельді моторды ағылшындар

Бірінші дүниежүзілік соғыста (1914-1918)

қолданбауы үшін, неміс кайзері ІІ Вильгельм

(1859-1941) ғалымды қастықпен өлтіртті

дейді. Не десе де, өздігінен тұтанатын

моторды ойлап табуымен адамзатқа игілік

жасаған Рудольф Дизельдің өлімі жұмбақ

болып қалды.

Дизельмен жүретін

автокөлікке деген теріс

көзқарас

Дизельді мотордың келтіретін бір

залалы – ол ауаға көміртегі тотығы мен

азот оксиді сияқты улы газды бөліп

шығарады. Сондықтан да көптеген

неміс қалаларында қазір тозығы жеткен

дизельді автокөліктер жүрмейді. Оған қоса,

2015 жылы «Volkswagen»және «Daimler»

автоконцерндерінің азот оксидтерінің ауаға

таралуына компьютерлік бағдарламаның

көмегімен ықпал етіп отырғаны белгілі

болды. Содан бері жер жүзінде дизельмен

жүретін автокөліктерге деген теріс көзқарас

қалыптасты. Эксперттер бензин мен дизельді

мотордың дәуірі өтті деп отыр. Болашақта

автокөлік пен жүк көлігі атаулы электрмен

жүретін болады.

2019 жылы неміс көшелеріндегі автокөлік

саны 47 миллионнан асып жығылды. Соның

66 пайызы - бензинмен, 32 пайызы дизельмен

жүретін автокөліктер. Автокөліктердің екі

пайызы ғана электрмен, газды мотормен

немесе гибридті мотормен жүреді.

Магдалена Штурм.

Неміс тілінен тікелей аударған -

Рауза МҰСАБАЕВА.

«Vitamin de» (№84, 2020ж.)

журналынан алынды.

SARYARQA SAMALY

МЕЗГІЛ 5 тамыз, бейсенбі, 2021 жыл 19

59 жасында Жамбыл облысы

әкімінің орынбасары Жазылбек

Ұлан Еркенұлы өмірден озды.

1962 жылы 17 қарашада

Алматы облысы, Жамбыл ауданы,

Ұзынағаш ауылында дүниеге

келген.

Білімі жоғары, 1984 жылы

Алматы сәулет-құрылыс институтын

инженер-құрылысшы мамандығы

бойынша, 2009 жылы Д.Қонаев

атындағы университетті юриспруденция

бакалавры біліктілігі

бойынша тәмамдаған.

Мемлекеттік қызметтегі еңбек

Әуелбаев Ерлан Серікұлын

еске аламыз

Қамқоршы әке, ата-анасының тірегі,

жора-жолдастарына адал дос бола

білген ел азаматы Әуелбаев Ерлан

Серікұлын сағынышпен еске аламыз.

Қабырғамызды қайыстырып,

арамыздан ажырап кеткеніне мінекей

бір жыл толып отыр. Марқұмның жатқан

жері жарық, топырағы торқа, жаны

жаннат төрінде болсын деп Алладан

дұға етеміз.

Марқұмның жылына арналған

дұға-ас осы жылдың 14 тамызы

күні, сағат 12.00-де Баянауылдың

Жұмат Шанин атындағы ауылда,

Ақмешітте беріледі.

Еске алушылар: әкесі, анасы,

жұбайы, балалары, аға-інілері

мен қарындастары, туғантуысқандары.

Жазылбек Ұлан Еркенұлы

жолын 2005 жылы бас маман

ретінде бастап, өзін жауапты және

сауатты маман ретінде көрсете

отырып, Алматы қаласының

сәулет-құрылыс бақылау бөлімінің

бастығы етіп тағайындалды.

2009-2011 жылдар аралығында

Алматы қаласындағы» Қорғас

«ШЫХО» АҚ күрделі құрылыс

департаментінде инвестициялық

жобалардың мониторингін бағалау

департаментінің директоры,

2011-2013 жылдары Алматы қаласы

бойынша сәулет-құрылыс бақылау

және лицензиялау департаменті

директорының орынбасары,

2013-2014 жылдары Өңірлік даму

министрлігінің құрылыс және ТКШ

комитеті төрағасының орынбасары,

2014-2017 жылдары ҚР

Ұлттық экономика министрлігінің

инфрақұрылымды дамыту

департаментінің директоры,

2017 жылғы шілдеден 2017

жылғы қарашаға дейін ҚР ИДМ

құрылыс саласын және тұрғын

үй-коммуналдық шаруашылықты

дамыту департаментінің директоры

болып атқарды.

Тәжібаев Сейітжан

Айтқожаұлы

Қазақ өнері ауыр қайғыға

душар болды.

Ж.Аймауытов атындағы

Павлодар облыстық театрының

негізін қалаушылардың бірі,

дарынды актер, «Ерен еңбегі

үшін» медалінің иегері, ҚР еңбек

сіңірген қайраткері Тәжібаев

Сейітжан Айтқожаұлының дүниеден

озуына байланысты, марқұмның

отбасына, туған-туыстарына

қайғырып көңіл айтамыз.

Тәжібаев Сейітжан Айтқожаұлы

Алматы қаласында Құрманғазы

атындағы консерваторияның актерлік

факультетін тәмамдаған. 1990

жылдан бастап Ж.Аймауытов

атындағы Павлодар облыстық

қазақ музыкалы драма театрында

жұмыс істеген.

Марқұмның жатқан жері

жарық, топырағы торқа болғай.

Рухы пейіштің төрінде шалқысын.

Павлодар облысы

әкімдігі

Павлодар облысы

мәдениет, тілдерді

дамыту және архив ісі

басқармасы

Ж.Аймауытов атындағы

Павлодар облыстық

қазақ музыка-драма

театры.

(20136)

Павлодар қаласының әкімдігі дарынды фотограф және фототілші

Владимир Николаевич Бугаевтың

қайтыс болуына байланысты марқұмның туған-туыстары мен

жақындарының қайғысына ортақтасып, көңіл айтады.

2017 жылғы қарашада

Павлодар облысы әкімінің бірінші

орынбасары болып тағайындалды.

Павлодар облысы әкімінің бірінші

орынбасары лауазымында

қызмет еткен үш жыл ішінде

Ұлан Еркенұлы іскерлігімен,

әдептілігімен, парасаттылығымен

танылды. Әрдайым адамдарға

көмектесуге деген ынтасымен

жарқырап көрінді. Ол облыс

жұртшылығы мен тұрғындары

арасында лайықты беделге ие

болды.

Ұлан Жазылбектің қарапайымдылығы,

адалдығы біздің жүрегімізде

ұзақ сақталады. Ол туралы

жарқын естелік мәңгі қалады.

Марқұмның жақындары мен

туған-туыстарына қайғыларына

ортақтасып, көңіл айтамыз.

Ә.Б.СҚАҚОВ,

Е.Н.ӘЙТКЕНОВ, О.П.КРУК,

А.А.ҚҰРМАНОВА,

Д.Ш.ШАЙМҰРАТОВА,

С.Б.ШАЯХМЕТОВ,

Н.Ш.ДҮЙСІМБИНОВ,

Р.Ш.ШӨКЕЕВ.

Павлодар қаласының

тұрғындары мен

басшылығының

назарына!

«Павлодарские тепловые сети» ЖШС

«ПАВЛОДАРЭНЕРГО» АҚ-ның ЖЭО-2,

ЖЭО-3 қосылған жылу жүйелерін

жөндеуден кейінгі, 2021 жылғы

09–15 тамыз аралығында гидравликалық

сынауларды өткізеді.

Осыған байланысты 2021 жылғы

09–15 тамыз аралығында Павлодар

қаласының мына көшелер шегіндегі

тұрғын үйлерде ыстық су болмайды:

Солтүстік бөлігі: Камзин к-сі –

Малайсары батыр к-сі – Естай к-сі –

Қ.Нұркин к-сі - Ак.Марғұлан к-сі –

Астана к-сі – Набережный к-сі –

Хим.қалашығы - Мир к-сі – Торайғыров

к-сі – С.Нұрмағамбетов к-сі,

Лесозавод кенті, Солтүстік өнеркәсіптік

аймақ.

Қолайсыздық тудырған жағдайда

кешірім сұраймыз.

Көрсетілген кезеңде белгіленген

жылу жүйелері аумағында сақ болуды

өтінеміз.

Ескертулер мен құқық бұзушылықтар

болған жағдайда мына телефон

нөмірлеріне хабарласыңыздар: 57-07-51

(«ПТС» ЖШС диспетчер қызметі);

55-24-61, 55-28-91 (эксплуатациялық

аудан).

ХАБАРЛАНДЫРУ

(20135)

Басқа қалаға көшуімізге

байланысты Павлодар

қаласындағы орталықта

орналасқан кірпіштен

салынған 3 қабатты

үйдің 2-ші қабатындағы

80 ш/м 3 бөлмелі пәтер

сатылады. Ас бөлмесі -

15 ш/м. 2 балконы бар.

Еврожөндеу. Облыстық

әкімшілік, орталық парк пен

Диагностикалық орталыққа

және Ертіс жағалауына

жақын орналасқан.

Байланыс телефоны:

32-95-29, 87014324204.

Мерзімді баспа басылымдары тиісті уақытында жеткізілмеген

уақытта, мына телефондары арқылы хабарласыңыздар: «Қазпошта»

АҚ ПОФ-ның жазылу бөлімі: 32-40-37, 32-49-93 және сенім телефоны:

32-35-35.

Елімізге танымал фототілші,

журналист, кәсіпқой өлкетанушы,

Павлодар облыстық «Звезда

Прииртышья» газетінің ардагері,

әріптесіміз Владимир Николаевич

Бугаев 68 жасында ауыр науқастан

дүние салды.

Владимир Николаевич кәсіпқой

фоторепортаж жасаушы маман

ретінде елімізге танымал. Оның

сан қырлы, мазмұны ерекше көз

Бугаев Владимир

Николаевич

тартатын суреттері «Saryarqa

samaly» газетінің беттерінде жиі

жарық көретін. Әсіресе, 2017

жылы Алматыда өткен Қысқы

универсиада барысында тікелей

жіберген фотосуреттерін оқырман

асыға күтетін.

Бір ерекшелігі, ол көп саладан

хабары бар, энциклопедиялық

білімді азамат еді. Онысы кездесе

қалғанда айтатын әңгімесінен

байқалатын. Мұқият көңіл бөлгенге

айтары көп болатын. Жастарға

айтар ақылы мол-тұғын.

Осындай кәсіби, адамгершілігі

зор тұлғаның кенеттен дүниеден

озуы - әріптестері үшін ауыр

қайғы.

Салған сара жолы бөлек,

тағылымды азаматтың болмысбейнесі

біздің санамызда

жаңғырып жататыны анық.

Қазақстан журналистикасында

орныңыз ойсырап қалды. Мол

мұраңыз ел игілігі үшін жасай

береді деп сенеміз.

Бақұл болыңыз, Владимир

Николаевич.

Павлодар облыстық

«Saryarqa samaly» газетінің

ұжымы.

«Ертіс Медиа» ЖШС-нің және «Saryarqa samaly» газетінің

ұжымдары танымал фотограф, әріптесіміз

Владимир Николаевич Бугаевтың

қайтыс болуына байланысты марқұмның туған-туыстары мен

жақындарының қайғысына ортақтасып, көңіл айтады.

SARYARQA

SAMALY

МЕНШІК ИЕСІ:

«Павлодар облысы әкімінің

аппараты» мемлекеттік

мекемесі (Павлодар қаласы)

«Ертіс Медиа» ЖШС,

«Saryarqa samaly»

облыстық газеті

Газетке Қазақстан Республикасы

Ақпарат және коммуникациялар

министрлігі Ақпарат

комитетінің мерзімді басылымды,

ақпарат агенттігін және

желілік басылымды есепке

қою, қайта есепке қою туралы

19.06.2019 ж. №17747-Г куәлігі

берілген.

Газет 1979

жылы

«Құрмет

белгісі»

орденімен,

2014 жылы

«Алтын

жұлдыз»

жалпыұлттық

сыйлығымен

марапатталды.

ЖШС директоры

Аида ХАМЗИНА

Бас редактор

Нұрбол ЖАЙЫҚБАЕВ

Нөмірге қол қойған

Мұрат АЯҒАНОВ

Телефоны: 66-15-30

ЖШС-нің

мекенжайы:

Павлодар қаласы,

Қ.Сұрағанов


Редакцияның

мекенжайы:

140000, Павлодар

қаласы, Астана


Тел.: 66-15-30

Газеттің

эл. поштасы:

ssamaly29@gmail.com.

Бас редактордың

орынбасары - 66-14-61.

Жауапты хатшы - 65-12-74.

Әлеуметтік бөлім - 66-14-63,

66-15-31, 66-15-32.

Экономика, саясат- 66-14-64,

66-15-28, 66-14-65.

«Айналайын» - 66-14-63.

«Жас times» - 66-15-32.

Жарнама бөлімі:

s_samaIy_reklama@maiI.ru

66-15-42, 66-15-40.

Маркетинг және тарату бөлімі -

66-15-41.

Фототілші, корректорлар -

65-12-74.

Газеттің нөмірі «Saryarqa samaly»-

ның компьютер oрталығында

теріліп, беттелді.

Газет аптасына үш рет: сейсенбі,

бейсенбі және сенбі күндері

шығады, апталық

таралымы 8245 дана,

бүгінгі көлемі 5 б.т.

«Дом печати» ЖШС баспаханасында

басылды. ҚР Павлодар қаласы,

Астана көшесі, 143-үй. Газеттің

сапалы басылуына баспахана

жауап береді.

Телефоны: 8 (7182) 61-80-26.

Басылуға қол қойылған

уақыты 17.00.

Тапсырыс - 1330

Хаттар, қолжазбалар, фотографиялар

мен суреттер рецензияланбайды

және қайтарылмайды.

Көлемі А4 (14 кегль) форматындағы

2 беттен асатын материалдар

қабылданбайды.

Редакция оқырмандардан түскен

барлық хаттарды тегіс жариялауды

және оларға жауап беруді міндетіне

алмайды.

Жарнамалық материалдардың

мазмұнына жарнама берушілер

жауап береді.

Авторлардың пікірлері редакция

ұстанған көзқарасқа сәйкес келмеуі

де мүмкін.

«Saryarqa samaly»-нда жарияланған

материалдарды көшіріп немесе

өңдеп басу үшін редакцияның

жазбаша рұқсаты алынып, газетке

сілтеме жасалуы міндетті.

Баспа индексі 65441.

20 5 тамыз, бейсенбі, 2021 жыл МӘДЕНИЕТ

SARYARQA SAMALY

ТҰЛҒА

Ұлылардың ұрпағы

Биыл ҚР

еңбек сіңірген

әртісі Мақпуза

Байзақованың

туғанына – 95 жыл.

Ол Қазақ театры

тарихында өзіндік

орны бар талантты

актриса еді.

Өресі биік өрен әке өсиетін

темірқазық тұтып, өз өмірін өнерге

бағыштады. Оның әкесі - алдына

жан салмаған төкпе ақын Иса

Байзақов. Ол - тамаша ақын,

әнші және актерлігімен қатар

«Болыс», «Біржан-Сара» атты

пьесалар жазып, драматургтық

талантын да танытқан тұлға. Ал

оның жұбайы Шәрбану талай

спектакльдерде басты рөлдерді

сомдаған талантты актриса болған.

Осы екі қос таланттың отбасында

дүниеге келген Мақпузаның өнерге

құштар болуы заңды құбылыс еді.

Мақпузаны әріптестері Мәкен деп

атайды екен. Бұл Иса ақынның

қызына еркелетіп қойған аты

деседі. Мақпуза туған еліне араға

жылдар салып келетін болғандықтан,

жерлестері актрисаны асыға күткен.

Театрға жиі бас сұғатын қариялар:

«Жақсының бір көзі ғой, тамаша

ойнайды екен», - деп оның қабілетіне

жақсы баға беріп, сағыныш сөзін

білдіріп те жатады екен. Еліне

келген кезінде ол «Қозы Көрпеш-

Баян сұлу» спектаклінде Баянның,

«Беу, қыздар-ай» қойылымындағы

Айсұлудың рөлінен көрінеді. Замандастары

мен өнерсүйер қауым оның

ажарлы кең маңдайлы, мұңды көзді

тұлғасына тәнті болып: «Асылдың

сынығы ғой», деп сүйсінеді.

Өнер - таусылмас байлық,

қазына. Ал оны бойына дарытып,

сақтай білу - үлкен әрі жауапкершілігі

Суретті түсірген - Т.Сахаба.

Актрисаның былғары қобдишасы.

мол іс. Мақпуза Байзақова Мұхтар

Әуезов атыңдағы академияның қазақ

драма театрына келгенге дейін,

Москвадағы Луначарский атындағы

өнер институтын, оның алдында

Алматыдағы хореографиялық

училищені бітірген. М.Байзақованың

бір естелігінде: «1946 жылы би

мектебін бітірісімен әкем: «Мәкешім,

бір кезде әке-шешең құрысқан

өнеріміздің қара шаңырағы драма

театрына барсаң қайтеді», - деп

ақыл-кеңес берді. «Сенде қабілет

бар, сезіп жүрмін, сосын Шәрбануға

ұқсас мінездерің бар, драма әртісі

боларсың деп ойлаймын», деп

еді. Міне, әртістік жолға келуімнің

бірінші себебі осы», - деген.

Мақпуза Байзақова –

1926 жылы Үлгілі ауы-лында

(қазіргі Павлодар облысы, Ертіс

ауданы) дүниеге келді. Қырқынан

шыға сала Исаның үлкен

ағасы мен жеңгесі өз

бауырларына алғандықтан,

жұрттың бәрі

Мақпузаны сол кісілердің

баласы деп ойлайтын.

Анасынан небары 10 жаста

қалған Мақпуза мен

бауыры Ертіс әке махаббатынан

кенде болмады.

Өнердің сайыпқыраны

оларды өнер әлеміне

жетелеп, Алматы қаласындағы

дарынды балаларға

арналған мектепинтернатына

орналастырады.

Сол сәттен бастап,

бұл әсем қала Мақпуза

қыздың бой жетіп, өнер

биігіне самғаған сәттерінің

куәсі болған еді. 1944

жылы Иса Байзақов

өткізілген концерттері

жайлы есеп беруге

Алматыға келеді. Сол

кезде Мақпуза әкесінің

қасында болады. Иса Байзақов

46 жасында көз жұмғанда ұлы

15 жаста, ал қызы 19 жаста еді.

Жырақта есейген қос бауыр

жетімдіктің ащы дәмін молынан

Куәлігі мен төсбелгісі.

татып қала береді (Мақпузаның

бір естелігінен).

«Әкемнің ауырып жатып маған

айтқан мына сөзі әлі құлағымнан

кетпейді. Ол: «Мені халқым

ұмытпайды, сенем, іздейді әлі

Исасын» - деген еді. Иса ақын

көптеген атақты адамдармен

дос болған. Соның ішінде ең

жақын достарының бірі атақты

орыс жазушы Николай Анов

оларды қамқорлығына алады.

Жастайынан көп қиыншылықты

көрген Мақпуза ешқашан да жасыған

емес. 1952 жылы Мәскеудегі

А.В.Луначарский атындағы театралдық

өнер институтын тәмамдайды.

Өзінің әртістік қызметін 1948-1949

жж. Абай атындағы Мемлекеттік

Академиялық опера және балет

театрында бастайды. Театр

табалдырығын аттаған алғашқы

күннен бастап Мақпуза өзіне үлкен

жүк, жауапты міндет арқалады.

Ол әрбір спектакль сайын үнемі

өз өнерін шыңдап, өсіру, ширату

үстінде болады. Әсіресе, әкесінің

Институт бітіргендігі туралы дипломы.

жазған «Ақбөпе» поэмасын ерекше

құрмет тұтқан. Бұл поэма арқылы

әке-шешесіне деген сағынышын

жеткізген.

Мақпузаның ең басты ерекшелігі –

өз кейіпкерлерінің жан дүниесін

түсініп ойнауында. Ол сахнада

жасап отырған образбен бірге

біте қайнасып солардың нақ өзі

болып шыға келеді.

«1954 жылдың 7 желтоқса-нында

Баян сұлу рөлімен менің сахнадағы

алғашқы қадамым жасалды.

Қазақтың бас театрының

сахнасы. Шымылдық жабылды.

Көрермен шын ниетімен мені

құттықтап жатыр. Көңілі пәк,

адал, махаббат бостандығын

көксеген Баян олардың

көңілдерінен шыққан тәрізді.

Бір мезетте, бейтаныс әйел

маған жақындап, көз жасын

сүртіп, «Айналайын, сенің

анаң Шәрбану керемет

актриса, өнерлі жан еді.

Сен де анаңа лайық өнер

иесі бол», - деді. «Қатты

қобалжыдым», дейді тағы

бір естелігінде.

Мақпуза Байзақова

«Қозы Көрпеш-Баян сұлуда»

Баян, «Аңсаған менің әнімсің»

қойылымында Жәмилә,

«Шоқан Уалихановта»

Айжан, «Күтпеген кездесуде»

Ғайни, «Беу, қыздар-айда»

Айсұлу, «Қобыландыда»

Қарлығаш, «Егор Булышев

және басқалары» спектаклінде

Шура, «Мещандағы»

Поля секілді күрделі

рөлдерді сомдады. Әсіресе

С.Мұқановтың «Шоқан

Уәлиханов» тарихи трагедиясында

жарлының қызы Айжан

рөліне көрермен жоғары

баға беріп, газет беттерінде

мақалалар жария-ланды. Өз

заманының алдыңғы саптағы

жастар бейнесін жасауда

бар өнерін салып, үнемі ізденудің

нәтижесінде көптеген табысқа ие

болады. Сахнадағы осы тараптағы

алғашқы рөлі - Арман образы.

Әйел адамның ер баланың рөлін

ойнау - қазақ сахнасында сирек

кездесетін құбылыс. Әрине, ер

адам мен әйел адамның мінез

құлқы, жүріс-тұрысы, сөйлеу мәнері

үйлесе бермейді ғой. Ал актрисаның

«Кім менің әкем» спектакліндегі

Арманның бейнесін сомдауы үлкен

жаңалық болды. Сонда Мұхтар

Әуезов: «Біздің Исаның қызы ұлдың

да, қыздың да рөлін нақышына

келтіріп, жақсы ойнайды. Мәкеңнін

бұл табысы мені қатты қуантады»

деген екен.

«Менің театрға келгендегі ең

негізгі мақсатым - сахнадан адамның

ішкі жан сұлулығын көрсету.

Адамның ой-парасатын, арманын,

ең бір жақсы абзал қасиеттерін

таныта алсам, өз міндетімді дұрыс

атқара білдім деп ойлар едім» –

деген болатын актриса.

Өнер, әсіресе сахна өнері

екінің бірінің қолынан келмейтін

және туа біткен талантың бола

қалғанның өзінде оны дұрыс жолға

бағыттау үшін ізденіс қажет екені -

ақиқат. Қазақ театр өнерінің қос

жұлдызы Иса мен Шәрбанудың

ұрпағы Мақпуза ата-ананың өнер

жолын одан әрі жалғастырған сахна

шебері ғана емес, көптеген жасты

өнерге баулып қанаттандырған

ұстаз. Ол театр студиясыңда және

Алматыдағы Құрманғазы атындағы

өнер институтында би өнері мен

актер шеберлігі бойынша студенттерге

дәріс берді.

Мақпуза өзінің қалған өмірінің

20 жылын тек әкесінің шығармашылығын

зерттеумен айналысқан.

Әкесі жайында «Өнерім - өмірім»

атты орыс, қазақ тілдерінде

кітап шығарады. 1970 жылы Иса

Байзақовтың 70 жылдығы тойланар

алдында Павлодар облыстық Атқару

комитетінің төрағасына хат жазып,

өзі жазған әкесі туралы кітабын

жіберіп, Иса туып-өскен ауылды

және сондағы мектепті ақын

есімімен атап, Ертіс ауылында

ескерткіш ашуын өтінеді. Атқару

комитетінің төрағасы өтінішті

аяқсыз қалдырмаймыз деп жауап

қайтарады. Иса ақынның өмірі

мен шығармашылығын зерттеген

ақын, журналист Мүбәрак Жаманбалинов

бастаған ауыл азаматтары

да осы жұмысқа белсене

араласады. Сонымен қатар әкесінің

жазған «Ақбөпе» поэмасын, «Алтай

аясында» еңбектерін күйтабаққа

түсіреді. «Әке көрген оқ жонар»

деген осы болар.

Мақпуза Байзақованың өнерге

деген сүйіспеншілігі ана сүтімен

дарыды десек дұрыс болар. Өнер

жолына өзінің тынымсыз еңбегімен

келді. Оның еңбегі де бағаланып

«Құрмет белгісі» орденімен марапатталды.

1971 жылы «Қазақстанның

еңбек сіңірген әртісі» атағына ие

болды. Өнердегі ана өнегелі жолын

жалғастырған, әке үмітін ақтаған

Мақпуза Байзақова - кемел актриса.

Бұқар жырау атындағы әдебиет

және өнер музейінің қорында

М.Байзақованың жеке заттары

мен фотосуреттері сақталған.

Маржан ШАЙХИМОВА,

Бұқар жырау атындағы

әдебиет және өнер

музейінің қызметкері.

Сарыарқа самалы, 5 тамыз, бейсенбі

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?