glasnik - Istorijski arhiv Valjevo
glasnik - Istorijski arhiv Valjevo
glasnik - Istorijski arhiv Valjevo
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ISTORIJSKI ARHIV VAQEVO<br />
GLASNIK<br />
44<br />
Vaqevo 2010
ISTORIJSKI ARHIV VAQEVO<br />
GLASNIK<br />
Broj 44<br />
HISTORY ARCHIVE VALJEVO<br />
HERALD<br />
Number 44<br />
Izdava~/Publisher<br />
<strong>Istorijski</strong> <strong>arhiv</strong> Vaqevo<br />
Historical archives of <strong>Valjevo</strong><br />
Urednik/Editor<br />
Aleksa Tomi}<br />
Redakcija/Editorial Board<br />
dr Sini{a Mi{i}, dr Mili} Mili}evi}, mr Vladimir Krivo{ejev,<br />
Mil~a Madi}, dr Nedeqko Radosavqevi}, Dejan Popovi},<br />
Sne`ana Radi} (sekretar redakcije/Editorial Secretary)<br />
Recenzenti/Reviewers<br />
dr Qubodrag Dimi}<br />
dr Sini{a Mi{i}<br />
Prevod/Translaton<br />
Sowa Milanovi}<br />
Tira`/Circulation<br />
500 primeraka<br />
Grafi~ka realizacija i {tampa<br />
Graphic Preparation and Printing<br />
„MS”, Vaqevo<br />
Adresa redakcije/Editorial Board Address<br />
14000 Vaqevo, Pop-Lukina 52, tel. 014/221-028<br />
e-mail: iava@verat.net<br />
^asopis izlazi jedanput godi{we.<br />
Izdavawe ~asopisa finansira Grad Vaqevo
UDK 93/94 ISSN 0354-9143<br />
GLASNIK<br />
Broj 44, godina 2010.<br />
HERALD<br />
History archive <strong>Valjevo</strong><br />
number 44, year 2010.<br />
^LANCI<br />
ARTICLES<br />
SADR@AJ – CONTENTS<br />
Radivoje Arsi}: Kula Nenadovi}a i {anac na Kli~evcu iz ugla<br />
istorijske arheologije ............................................. 5<br />
Radivoje Arsi}: Tower of Nenadovi} family and moat<br />
on the hill of Kli~evac from the point of historical archeology<br />
Milorad Radoj~i}: Babi}i iz Vaqeva ...............................20<br />
Milorad Radoj~i}: Babi} family from town of <strong>Valjevo</strong><br />
Dejan V. Popovi}: Prilike u Drinskoj diviziji 1883–1899 .............50<br />
Dejan V. Popovi}: Drina division circumstances in period 1883–1899<br />
PRILOZI<br />
SUPPLEMENTS<br />
Milorad Beli}: Teror ratnih pobednika u Vaqevu 1944/45. ............67<br />
Milorad D. Beli}: Terror of War Winners in town of <strong>Valjevo</strong> 1944/45<br />
IZ RADA ARHIVA<br />
OUT OF THE ARCHIVE’S WORK<br />
Biqana Stojakovi}: Preporuka za formirawe i organizovawe<br />
rada depoa u registraturi .........................................79<br />
Biljana Stojakovi}: Recommendations for the creating<br />
and organization of the registration depot<br />
KRITIKE I PRIKAZI<br />
REVIEWS<br />
Milorad Radoj~i}: Miodrag Stanimirovi}: Isto~na Tamnava<br />
– Brgule i okolina, izdawe Kulturno-prosvetne zajednice Srbije<br />
iz Beograda, u ediciji „Hronike sela“, Obrenovac, 2010, 572 ...........95<br />
3
Mil~a Madi}: Dr Laza Dimitrijevi}: Kako `ivi na{ narod,<br />
„Infinitas“ Beograd 2010, 216 .....................................99<br />
Mil~a Madi}: Velibor Berko Savi}: ^i~a Ilija Stanojevi}<br />
– najlep{a pri~a starog Beograda, Jugoslovenska kinoteka i<br />
Samostalni izdava~ autorskih dela „Berko“, Vaqevo–Beograd 2010. .....101<br />
Jelena Pavlovi}: Dejvid Gibs, Humanitarno razarawe Jugoslavije,<br />
Izdava~ka kwi`arnica Zorana Stojanovi}a, Sremski Karlovci<br />
– Novi Sad 2010, 419 ............................................. 102<br />
Prof. dr Milan D. Lazi}: Dr Mom~ilo Isi} i Milorad Radoj~i}:<br />
Osnovna {kola „Milan Muwas“ Ub 1820–2010, Osnovna {kola<br />
„Milan Muwas“ Ub, 2011, 580 .....................................106<br />
BIBLIOGRAFIJE<br />
BIBLIOGRAPHIES<br />
Milorad Radoj~i}: Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu<br />
„Napred” 1946–2010. ............................................. 109<br />
Milorad Radoj~i}: Bibliographies of obituaries in <strong>Valjevo</strong> local<br />
weekly newspapers “Napred” 1946-2010.<br />
Mil~a Madi}: Bibliografija istoriografskih izdawa u vaqevskom<br />
kraju u 2009. i 2010. godini .......................................185<br />
Mil~a Madi}: Bibliography of <strong>Valjevo</strong> region historical publications in 2009<br />
IN MEMORIAM<br />
Bogumil Hrabak (1927-2010). ......................................190<br />
4
^LANCI<br />
ARTICLES<br />
Radivoje Arsi}<br />
Zavod za za{titu spomenika kulture „Vaqevo“<br />
arsa@vaza.co.rs<br />
UDK = 902.3(497.11 Vaqevo)<br />
KULA NENADOVI]A I [ANAC NA KLI^EVCU<br />
IZ UGLA ISTORIJSKE ARHEOLOGIJE<br />
Apstrakt: Za potrebe uzrade projekta rekonstrukcije {anca oko Kule<br />
Nenadovi}a obavqena su mawa arheolo{ka istra`ivawa. Kako nema pouzdanih<br />
opisa i crte`a iz vremena podizawa kule jedini na~in da se do|e validnih<br />
informacija je arheolo{ko istra`ivawe ostataka bedema. Ciq istra-<br />
`ivawa je bio otkriti i dokumentovati elemente konstrukcije fortifikacije<br />
oko kule. U radu je kori{}ena i dokumentacija sa starijih arheolo{kih<br />
iskopavawa 1985. godine. Problem se sastoji u tome {to je konstrukcija bedama<br />
mogla biti re{ena na vi{e na~ina. Na osnovu istra`ivawa i druge dostupne<br />
dokumentacije je utvr|en izgled fortifikacije oko kule, razli~ite<br />
faze upotrebe, i vreme nastanka prvog {anca. Na osnovu dobijenih rezultata<br />
na~iwen je i 3D model fortifikacije sa kulom. Tekst nudi podatke i o upotrebi<br />
platoa oko kule i tokom bronzanog doba i poznog sredweg veka, kao i<br />
informacije o austrijskom {ancu na Kli~evcu i wegovom verovatnom izgledu<br />
na osnovu avio snimaka.<br />
Kqu~ne re~i: zapadna Srbija, Vaqevo, Kli~evac, Kula Nenadovi}a, {anac,<br />
fortifikacija, kula, Prvi srpski ustanak, bedem, rov, bronzano doba,<br />
sredwi vek<br />
TOWER OF NENADOVI] FAMILY AND MOAT ON THE HILL OF<br />
KLI^EVAC FROM THE POINT OF HISTORICAL ARCHEOLOGY<br />
Abstract: For the purpose of moat reconstruction project around tower of<br />
Nenadovi} family, some minor archeological researches have been conducted in the<br />
past. As there are no reliable descriptions or drawings dating from the period when<br />
the tower was built, the only way of obtaining valid information was archeological<br />
research of the remains of rampart (defense walls). The goal of the research was to<br />
discover and document fortification construction elements around the tower. Also,<br />
for the purpose of making this article, documentation from earlier archeological excavations<br />
conducted in 1985 was used. The problem lies in the fact that rampart construction<br />
could have been solved in several ways, and, on the basis of research and<br />
other available documentation, the appearance of fortifications, various stages of use<br />
and actual time of its origin were determined. In addition, based on results obtained,<br />
5
Radivoje Arsi}<br />
3D model presenting tower and fortification was made. The article offers data regarding<br />
usage of terraces around the tower during Bronze Age and late Middle Age, as<br />
well as information about Austrian moat on the hill of Kli~evac and it`s possible<br />
structure according to aerial photos.<br />
Key words: Western Serbia, <strong>Valjevo</strong>, hill of Kli~evac, Tower of Nenadovi} family,<br />
moat, tower, First Serbian Uprising, rampart, trench<br />
Uvod<br />
Ministarstvo kulture odobrilo je po~etkom 2010. finansije Zavodu<br />
za za{titu spomenika kulture Vaqevo za nastavak radova na rekonstrukciji<br />
{anca oko Kule Nenadovi}a. Predstoje}a faza je rekonstrukcija<br />
bedema oko kule. Kako nema pouzdanih detaqnih opisa i crte`a<br />
{anca i kule od strane savremenika jedini na~in da se do|e validnih<br />
informacija je arheolo{ko iskopavawe. Zadatak istra`ivawa<br />
je bio otkriti i dokumentovati elemente konstrukcije fortifikacije<br />
oko kule. U radu je kori{}ena i dokumentacija sa arheolo{kih<br />
istra`ivawa koja su V. Trbuhovi}, Novak Milo{evi} i Milivoje<br />
Vasiqevi} obavili 1985. godine. 1<br />
Tokom izrade projekta rekonstrukcije pojavio se problem vezan za<br />
izgled konstrukcije odbrambenog bedema {anca. Postoje samo malobrojne<br />
informacije savremenika u op{tim crtama o izgledu {anca<br />
kod kule. 2 Problem se sastoji u tome {to je konstrukcija bedama mogla<br />
biti re{ena na vi{e na~ina. Sve te varijante gradwe su bile u upotrebi<br />
jako dugo pa i u vreme pravqewa {anca oko kule Nenadovi}a. Na<br />
ovaj problem je upu}ivalo i istra`iva~ko iskustvo zavoda na fortifikacionim<br />
objektima iz perioda od XVI do XIX veka kao {to su [abac,<br />
Crna Bara, Bauri}. 3 Svaki od 3 istra`ena objekta bio je re{en<br />
na osoben na~in. O~uvani dokumenti ukazuju na veliki broj varijanti<br />
u materijalima i izgledima konstrukcije bedema.<br />
Na po~etku rada sa ovakvom temom treba re}i ne{to o samoj istorijskoj<br />
arheologiji i {ta se podrazumeva pod tim pojmom.<br />
Istorijska arheologija je interesantna oblast sa intelektualne<br />
ta~ke gledi{ta. Mo`e se definisati na dva, donekle razli~ita na~ina,<br />
kao na arheolo{ko ispitivawe pro{losti kultura koje su razvile<br />
pisanu tradiciju, ili kao studija „modernog sveta“, istorijskih i<br />
kulturnih uslova koji su oblikovali na{ svet, po~ev{i okvirno sa<br />
1500. godinom. Zna~i, nakon sredweg veka. Ove definicije istorijske<br />
1 Vasiqevi} 1987; 1994, 261<br />
2 Milutinovi}, 1888, 246<br />
3 Arsi}, 2005, 85-90; 2008, 118-121<br />
6
Kula Nenadovi}a i {anac na Kli~evcu iz ugla istorijske arheologije<br />
arheologije koegzistiraju i nisu me|usobno iskqu~ive, i obe {iroko<br />
koriste arheolozi istorijskog perioda. Prema tome ona deli poqe<br />
istra`ivawa sa mnogim drugim disciplinama istorijom, antropologijom,<br />
sociologijom, ali se prete`no razlikuje od wih jer kao metod<br />
koristi prou~avawe materijalnih tragova. U svakom slu~aju istorijska<br />
arheologija se kombinuje se sa drugim srodnim disciplinama, i<br />
mo`e pru`iti sagledavawe odre|enih problema iz sasvim drugog ugla<br />
od onog koji pru`aju pisana dokumenta. Ujedno mo`e biti i skupqi<br />
na~in da saznamo ne{to {to je ve} poznato. Danas se istra`ivawa koriste<br />
u dru{tvima izuzetno dobro dokumentovane pro{losti i o~uvanih<br />
<strong>arhiv</strong>a kao {to su Velika Britanija i SAD, te tako ne bi {kodila<br />
dru{tvima sa fragmentovanim <strong>arhiv</strong>ama. Dakle, u evropskim okvirima<br />
istorijska arheologija se bazira na tuma~ewu materijalnih tragova<br />
i materijalne kulture kao i svaka druga arheologija ali u u okviru<br />
perioda koji su <strong>arhiv</strong>ski dobro dokumentovani.<br />
Istorijat istra`ivawa<br />
Arheolo{ka istra`ivawa 1985. prostora oko Kule Nenadovi}a<br />
obavili su V. Trbuhovi}, Milivoje Vasiqevi} i Novak Milo{evi}.<br />
Radovi nikada nisu bili publikovani u punom obimu, ve} kao kra}i<br />
izve{taj. 4 Sa~uvana je osnovna dokumentacija i terenski izve{taj. Na<br />
platou oko kule bilo je istra`ivawe ukupno 5 sondi povr{ine oko<br />
185 m 2 . Jednom sondom je bio prese~en bedem dok su ostale bile<br />
postavqene na danas ravnom delu terena. Tom prilikom je otkriveno<br />
postojawe 2 ~ardaka, stepeni{na konstrukcija kule, palisad na bedemu<br />
i jo{ jedan kameni temeq. Tuma~e}i stratigrafiju autori ovih<br />
istra`ivawa protuma~ili su stratigrafsku situaciju tako da je {anac<br />
nastao u 18 veku, a mo`da ~ak i u 17. (Sl. 2). Treba re}i da se problemima<br />
stratigrafije ranije u srpskoj arheologiji nije poklawalo<br />
dovoqno pa`we, te da se ona {ablonski tuma~ila kao prosta vertikalna<br />
stratigrafija bez ozbiqnije analize. U tom kontekstu protuma-<br />
~eno i postojawe objekata unutar {anaca kao hajdu~kih ~ardaka. Na<br />
neke nelogi~nosti ovih zakqu~aka i nesklad sa kartografskim dokumentima<br />
ukazao je V. B. Savi} u delu Nenadovi}a kula u Vaqevu. 5 Dok<br />
je na polo`aj austrijskog {anca iz XVIII veka na vrhu brda Kli~evac<br />
ukazao i V. Krivo{ejev desetak godina ranije. 6<br />
4 Vasiqevi}, 1994, 261-265<br />
5 Savi}, 2005, 47<br />
6 Krivo{ejev, 1997,104<br />
7
8<br />
Sl. 1. Polo`aj test sondi u odnosu na kulu i druge objekte<br />
Sl. 2. Profil sonde 1 iz 1985. godine sa interpretacijom autora<br />
(Vasiqevi} 1994: 264)<br />
Sl. 3. Severni profil sonde 1 2010. god<br />
Radivoje Arsi}
Kula Nenadovi}a i {anac na Kli~evcu iz ugla istorijske arheologije<br />
Metode i opis istra`ivawa<br />
Ove godine je na~iwen jo{ jedan presek zapadnog bedema na mestu za<br />
koje se pretpostavqalo da nije poreme}en naknadnim ukopima, tako da<br />
je ovaj presek mogao pru`iti dodatne elemente za rekonstrukciju. Sonda<br />
1 je postavqena na delu zapadnog bedema, za koji se pretpostavqa da<br />
nije poreme}en. Mesto spajawa zapadnog i severnog bedema. Dimenzije<br />
sonde su 2h14 m, kvadrati 1-7. Sonda se pru`a pravcem istok – zapad.<br />
Maksimalna istra`ena dubina bila je 2,3 m (Sl. 1). Iskopavawa su<br />
obavqena pa`qivo kako bi se do{lo do {to ve}eg broja pokretnih nalaza<br />
i kako bi konteksti nalaza bili {to preciznije dokumentovani.<br />
Precizno bele`ewe konteksta bi ujedno omogu}ili relativno datovawe<br />
slojeva. Jedna od lo{ih karakteristika prethodnih istra`ivawa<br />
mo`e biti {to su obavqena prili~no grubo. Kod srpskih arheologa je<br />
dugo postojalo uverewe da se noviji periodi mogu br`e i grubqe istra`ivati.<br />
Severno od sonde 1 postavqena je sonda 2, koja se pru`a pravcem istok-zapad<br />
i paralelna je sa sondom 1 na koju se i nadovezuje. Sonda 2<br />
pozicionirana je na mestu spoja severnog i zapadnog bedema (Sl. 1).<br />
Dimenzije sonde su 6h2 m. Ukupna istra`ena povr{ina iznosi 60 m 2 .<br />
Ovim iskopavawima i upore|ivawem sa dokumentacijom starih<br />
iskopavawa moglo se do}i do ve}eg broja novih zakqu~aka.<br />
Stratigrafija<br />
U sondama iz 2010. je registrovana slo`ena stratigrafska situacija,<br />
sli~na situaciji u sondi 1 iz 1985. godine. Od ukupno 7 stratigrafskih<br />
slojeva. Gledano od najni`ih slojeva stratigrafija ima slede}u<br />
sliku (Sl. 3).<br />
Sloj 1 – Svetlobraon-`uta lesivirana glina sa proslojcima sive<br />
zemqe i opiqcima minerala tamnobraon boje, ve}im delom pleistocenskog<br />
porekla. Gorwa zona mo`da holocen, sadr`i nalaze bronzanog<br />
doba. Zanimqivo je da ovi nalazi nisu uo~eni tokom iskopavawa<br />
1985.<br />
Sloj 2 – Tamnobraon sive zemqe rastresite strukture (prahumus)<br />
debqine oko 20 do 30 sm prekriva ~itav plato. Na wegovom vrhu sporadi~ni<br />
ostaci keramike i kostiju iz poznog sredweg veka XV vek<br />
Sloj 3 – Sloj kamene drobine, opiqaka kre~waka i pe{~ara i sige<br />
mawih dimenzija promera od 1 do 5 sm. U sondi 2 registrovani ne{to<br />
krupniji komadi 10 do 20 sm.<br />
9
10<br />
Sl. 4. Osnova sonde 1 na nivou hodne povr{ine iz 1813. godine<br />
Sl. 5. Rekonstrukcija procesa gradwe i ru{ewa bedema<br />
Radivoje Arsi}
Kula Nenadovi}a i {anac na Kli~evcu iz ugla istorijske arheologije<br />
Sloj 4 – Sloj gare`i od drvene konstrukcije debqine 2 do 3 sm, na<br />
ograni~enom prostoru gde se sru~ilo unutra{we drveno platno bedema.<br />
Sloj 5 – Sloj pome{ane zemqe svetlobraon glinovite lesivirane<br />
zemqe i u ne{to mawoj meri tamno braon prahumusa ostaci ugqenisanog<br />
drveta.<br />
Sloj 6 – Sloj svetlobraon ‘ute glinovite zemqe bez primesa, sa<br />
otiskom stuba ograde. Nalazi gle|osane keramike, koja se datuje u {iri<br />
raspon od kraja XVIII do kraja XIX veka.<br />
Sloj 7 – Sloj braon glinovite zemqe pome{an sa visokom koncentracijom<br />
{uta i otpada, sadr`i komade opeke, }eramide i zdrobqeni<br />
malter i mnogobrojne ~aure metaka.<br />
Elementi konstrukcije<br />
Tokom arheolo{kog istra`ivawa otkriven je ve}i broj tragova koji<br />
predstavqaju ostatke konstrukcija bedema oko {anca (Sl. 4).<br />
– Obra|ene ugqenisane gredice sa spoqne strane bedema vertikalno<br />
usa|ene, okrivene dimenzije 9 h 9 sm, prvobitne veli~ine oko 12 sm.<br />
Nije mogu}e utvrditi dubinu ukopavawa, nalaze se na me|usobnoj udaqenosti<br />
od oko 1m.<br />
– Temeqni rov sa unutra{we strane {irine 15 sm ispuwen svetlo<br />
braon glinom dubine 45 do 50 sm ukopan sa gorwe kote prvobitnog sloja<br />
humusa. U wega su verovatno bile vertikalno usa|ene grede iz konstrukcije<br />
bedema sa unutra{we strane koje nisu potpuno izgorele i<br />
koje su po~upane nakon uni{tavawa bedema.<br />
– Paralelno sa wim registrovan je rov ispuwen tamnobraonsivom<br />
zemqom {irine 15 sm, ispuwen ostacima ugqenisanog drveta nadovezuje<br />
se otiskom stuba ovalnog oblika 20 sm pre~nika. Mo`e pripadati<br />
vremenu podizawa bedema, a mo`da je i stariji.<br />
– Me|usobna udaqenost temeqnog rova i greda u spoqwem zidu 3 do<br />
3,2 m.<br />
– Ugqenisani tragovi vrbovog pru}a, pre~nika 1,5 sm, originalno<br />
2 do 3 sm. Otkriveni na originalnoj hodnoj povr{ini iz vremena nakon<br />
podizawa kule. U taj polo`aj dospeli nakon po`ara i uru{avawa<br />
pro{}a ~ije je ostatke prekrila osuta zemqa iz bedema. Vatra niskog<br />
intenziteta u kojoj je izgorelo samo pru}e.<br />
– Otisak stuba na vrhu ‘ute ilova~e odmah ispod prvog sloja sa {utom<br />
i nalazima iz XX veka. Pre~nik 22 sm dubina ukopavawa 33 sm.<br />
Ostatak ograde iz druge polovine XIX veka. Mogu}e je da se vidi na<br />
11
Radivoje Arsi}<br />
Kanicovom crte`u. Stub je bio u~vr{}en mawim komadima lomqenog<br />
kamena.<br />
– Sloj pome{ane svetlobraon ‘ute zemqe sa proslojcima tamnobraonsive<br />
zemqe identi~ne kao u prvobitnom humusnom sloju. Zemqana<br />
ispuna bedema. Nastala ubacivawem iskopane zemqe iz rova sa<br />
spoqne strane bedema. Tom prilikom kopawem pome{an tawi sloj humusa<br />
sa podlogom svetlobraon ‘ute glinovite zemqe.<br />
– Ukupna zapremina prvog bedema po du`nom metru iznosi 4,5 do 5<br />
m 3 {to zna~i da ukoliko je bio {irok oko 3 m wegova visina je iznosila<br />
oko 1,5 m.<br />
– Rov sa spoqne strane, {irine oko 3,5 m levkastog preseka dubine<br />
oko 2 m, zemqa iskopana iz rova uba~ena je u bedem.<br />
Hronologija<br />
Na osnovu pokretnih nalaza i stratigrafskog polo`aja mo`e se rekonstruisati<br />
slede}a hronologija doga|aja na ovom prostoru:<br />
Sloj 1 – Svetlobraon ‘uta zemqa sa proslojcima sive zemqe i<br />
opiqcima tamnobraon boje, sadr`i sporadi~ne nalaze iz bronzanog<br />
doba 1500 do 1000 god. p.n.e. Nekoliko fragmenata keramike ukazuju da<br />
je mo`da bilo nekih de{avawa u {iroj okolini tokom rimskog carstva.<br />
Sloj 2 – Tamnobraonsive zemqe rastresite strukture (prahumus) debqine<br />
oko 20 do 30 sm prekriva ~itav plato. Na wegovom vrhu sporadi~ni<br />
ostaci keramike i kostiju iz poznog sredweg veka (XV-XVI vek).<br />
Sloj 3 – Sloj kamene drobine i opiqaka kre~waka i pe{~ara i sige<br />
formiran u vreme podizawa kule finalnom obradom kamena koji je<br />
ugra|en u zidove. Vreme nastanka 1813. godina.<br />
Sloj 4 – Sloj gare`i od drvene konstrukcije koja se zapalila i pod<br />
pritiskom pala preko hodne povr{ine, pritisnuta osutom zemqom iz<br />
bedema. Ostaci drvene konstrukcije od stubova i vrbovog pru}a koja je<br />
podignuta pre nasipawa bedema zemqom.<br />
Sloj 5 – Sloj pome{ane zemqe ostaci osutog bedema ~iji su drveni<br />
delovi izgoreli nakon propasti Prvog ustanka ili na po~etku drugog,<br />
a ve}i komadi drveta su pova|eni.<br />
Sloj 6 – Sloj svetlobraon ‘ute sa otiskom stuba ograde koja je podignuta<br />
oko sredine XIX veka, verovatno 1844. godine formirawe bedema<br />
kao grudobrana i ograde oko kule, tada barutane. Nalazi gle|osane<br />
keramike, koja se datuju u {iri raspon 18- 19. veka.<br />
Sloj 7 – Iz prve polovine XX veka za ure|ewe bedema kao grudobrana<br />
kori{}en {ut oko kule. Nasipawem {uta, bedem je izdignut za oko<br />
12
Kula Nenadovi}a i {anac na Kli~evcu iz ugla istorijske arheologije<br />
30 sm, otkriveno streqa~ko mesto iz prvog svetskog rata. Dominira<br />
municija proizvedena 1907. i 1908. u sloju je sporadi~no otkrivena<br />
manevarska municija iz perioda 1946-1950.<br />
Rekonstrukcija procesa gradwe ru{ewa<br />
Pre podizawa kule prostor platoa je bio prili~no ravan, ograni-<br />
~en sa tri strane strmim padinama. Na ovom prostoru postojao je humusni<br />
sloj rastresite tamnobraon zemqe debqine 20 do 30 sm (Sl. 5).<br />
Ovaj sloj sadr`i sporadi~ne nalaze grn~arije iz poznog sredweg veka.<br />
Ovakvi slojevi formiraju se na mestima na kojima postoji intenzivna<br />
aktivnost qudskih zajednica, a prostor se aktivno koristi za naseqavawe,<br />
sahrawivawe ili kultivaciju zemqi{ta. Zemqi{ta ovakve<br />
strukture i boje nastaju raspadawem organskih materija koje odbacuju<br />
qudi i doma}e ‘ivotiwe. Sloj je formiran samo na zaravwenom delu<br />
platoa. Ispod wega prostire se sloj svetlobraon‘ute zemqe uglavnom<br />
kvartarnog porekla (vreme ledenih doba) Na samom vrhu ovog sloja registrovani<br />
su sporadi~ni nalazi iz bronzanog doba i verovatno rimskog<br />
carstva.<br />
Pa`qivim radom na novim istra`ivawima registrovan je je jo{<br />
jedan sloj koji je bitan za hronologiju doga|aja oko kule. Na samom vrhu<br />
humusnog sloja registrovan je sloj debqine 2 do 3 sm sa~iwen od kamene<br />
drobine i opiqaka kre~waka, pe{~ara i sige koji su morfolo-<br />
{ki identi~ni kamenu koji je uzidan u kulu. Ovaj sloj potpuno pokriva<br />
humus po~ev{i od oko 6 m od zidova kule pa daqe ka periferiji. Odnosno<br />
prostire se ispod celog dana{weg bedema. [to su komadi bli-<br />
`e kuli oni su sve krupniji.<br />
Sloj je formiran finalnim klesarskim radovima na oblikovawu<br />
kamena koji je ugra|en u kulu. [to zna~i da bedem {anca nije podignut<br />
pre zavr{etka zidarskih radova, 1813. godine. [to se mo`e zakqu~iti<br />
i iz izgleda osnove samog {anca koji prati zidove kulu sa<br />
tri strane.<br />
Da bi se podigao bedem, potrebno je iskopati zemqu iz wegove neposredne<br />
blizine. Kopawem zemqe formira se rov, a zemqa se se istovremeno<br />
ubaci bedem (Sl. 5). Tako da se o istom tro{ku dobiju dva elementa<br />
fortifikacije. Pre kopawa premeri se i ozna~i prostor budu}eg bedema,<br />
a zatim se najpre postave nose}i stubovi za konstrukciju bedema koji<br />
se pobodu u zemqu na pribli`no istom odstojawu. Stubovi mogu biti<br />
od obra|enog ili neobra|enog drveta, a mogu biti pobodeni direktno u<br />
zemqu ili ranije iskopani temeqni rov. Stubovi dodatno mogu biti<br />
oja~ani kosnicima. Prilikom istra`ivawa otkriveni su otisci drve-<br />
13
Radivoje Arsi}<br />
nih stubova, i temeqni rov sa unutra{we strane u koji su stubovi bili<br />
pobodeni. Potom je prostor izme|u stubova opleten drvenim pru}em<br />
razli~ite debqine. Pru}e je na odre|enom rastojawu moglo da povezuje<br />
i stubove izme|u spoqweg i unutra{weg lica bedema, {to daje dodatnu<br />
~vrstinu konstrukcije. Ovaj element konstrukcije je na nekim fortifikacionim<br />
objektima re{avan, talpama, mawim oblicama, slo`enim<br />
snopovima pru}a. Prema zapremini po du`nom metru zemqe iz prvobitnog<br />
bedema wegova visina je iznosila oko 1,5 m. [to je dovoqno da<br />
za{titi vojnika u stoje}em polo`aju. Sli~na konstrukcija na {ancu u<br />
Bauri}u je imala znatno ve}u visinu, te je morala imala drvenu stazu za<br />
branioce bedema. Po{to je zavr{ena drvena konstrukcija, pristupilo<br />
se wenom puwewu. Tom prilikom se najmla|i sloj zemqe van bedema kule<br />
na mestu rova potpuno prese~en. U ovom slu~aju najmla|i geolo{ki humusni<br />
sloj je pome{an sa starijim slojem i zajedno uba~eni u bedem.<br />
Prilikom kopawa zemqe i popuwavawa bedema mogu se dobiti dve stratigrafske<br />
slike u bedemu. Ako se zemqa stratigrafski striktno razdvaja<br />
prilikom iskopa, onda se u bedemu slojevi pozicioniraju u izvrnutoj<br />
stratigrafiji, najmla|i se nalazi u najni`em polo`aju, a stariji<br />
u vi{em stratigrafskom polo`aju.<br />
U drugom slu~aju ako se nemarno i neujedna~eno kopa u rovu, kako<br />
obi~no vojska radi u samom bedemu dolazi do me{awa gorweg starijeg i<br />
mla|eg doweg geolo{kog sloja zemqe. [to se preseku zapadnog bedema<br />
ogleda u izme{anosti svetlobraon ‘ute glinovite i mla|e humusne<br />
zemqe. Drvena konstrukcija je u jednom trenutku bila zapaqena, a najbr`e<br />
je izgorelo platno od pru}a, Prilikom popu{tawa platna do{lo<br />
je do osipawa zemqe iz bedema. Tom prilikom zemqa iz bedema je<br />
osipawem prekrila ostatke izgorelog drveta koje je palo na hodnu povr{inu<br />
oko bedema. Ovim osipawem bedem je dobio formu izvrnutog<br />
latini~nog slova V, koja i danas postoji na terenu. Izgleda da {anac<br />
nije bio zapaqen 1813. ve} 1815. u vreme drugog srpskog ustanka sude}i<br />
po opisu Sime Milutinovi}a Sarajlije. 7 Malobrojni nalazi u samom<br />
{ancu ukazuju na kratkotrajnu upotrebu {anca u originalnoj formi.<br />
Prilikom obnove kule i {anca 1836. godine, ostaci starog bedema su<br />
poslu`ili kao podloga za formirawe novog grudobrana sa ogradom oko<br />
kule. Najpre je nasut sloj zemqe debqine oko 30 sm, ~ime je izdignut grudobran<br />
a potom je po najvi{oj koti bedema poboden jedan red drvenih<br />
oblica debqine oko 20 sm izme|u kojih je opet opleteno pru}e (ta ograda<br />
je verovatno prikazana i na Kanicovom crte`u vaqevske kule.<br />
7 Milutinovi}, 1888, 246<br />
14
Kula Nenadovi}a i {anac na Kli~evcu iz ugla istorijske arheologije<br />
Istra`ivawem su otkriveni ukopani delovi drvenih stubova na me|usobnoj<br />
udaqenosti oko 2 m. Ograda je ostala na tom mestu dok se potpuno<br />
nije raspala, a onda je u prvoj polovini XX veka ovaj grudobran bio izdignutzajo{20do30smslojem{utakojijeprikupqensaprostoraoko<br />
kule, ovoga puta bez ograde. Imao je samo ulogu za{tite stra`arskih<br />
mesta i okolnog prostora od eventualne eksplozije unutar vojnog magacina.<br />
Zanimqivost u ovom sloju predstavqa dokumentovano le`e}e<br />
streqa~ko mesto sa koga je ispaqena velika koli~ina municije, tokom<br />
Prvog svetskog rata. Otkriveno je preko 80 praznih ~aura grupisanih<br />
na jednom mestu. Dva najmla|a sloja sadr`e veliki broj nalaza metala,<br />
stakla, ~aura koji se mogu datovati i drugu polovinu XIX i XX veka.<br />
Dok ispuna starijeg bedema sadr`i samo sporadi~ne nalaze kostiju i<br />
sitnije fragmente starije keramike sredweg veka.<br />
Ukupna du`ina bedema iznosila je oko 230 m. U ovakav {anac je mogla<br />
biti sme{tena jedinica veli~ine ~ete. Do drugog svetskog rata<br />
trasa bedema je bila potpuno o~uvana, {to je zabele`eno na katastarskom<br />
snimku iz 1926. godine. Na wemu vidi se i polo`aj kapije. Ona se<br />
nalazila pribli`no na mestu gde i danas put ulazi u prostor {anca.<br />
Nedaleko od ta~ke gde je prelomqen ju`ni bedem, tako da je onaj ko<br />
prilazi kuli izlo`en bo~noj vatri sa dela bedema koji je paralelan sa<br />
prilaznim putem. Ovo je na~in trasirawa prilaza fortifikaciji kori{}en<br />
kod mnogih praistorijskih i sredwevekovnih utvr|ewa. U<br />
isto vreme prilazni put je mogao biti izlo`en artiqerijskoj vatri sa<br />
isto~ne platforme gde je postavqen top. Ove mere su preduzimane kako<br />
bi se oja~ala odbrana ulazne kapije kao najslabije ta~ke ovakvih<br />
fortifikacija. Preko kanala koji je dodatno mogao biti utvr|en preprekama<br />
u {anac se ulazilo sa drvenog mosta koji je lako mogao biti<br />
uklowen. U bedem su dodatno mogle da budu pobodeni drveni zakloni i<br />
postavqeni gabioni (drvene korpe). Oni su pru`ali i zaklon strelcima<br />
i artiqeriji koji su mogli stajati i na samom bedemu (Sl. 6). Ispred<br />
predweg lica bedema mogla je biti nasuta i zemqana {karpa koja<br />
je dodatno ~inila bedem otporniji na artiqerijske napade.<br />
Zakqu~ak<br />
Na prostoru oko kule nema tragova starijih fortifikacija od<br />
1813. godine, odnosno iz austrijsko-turskih ratova. Ima nalaza koju<br />
upu}uju na sredwevekovne i praistorijske tragove ‘ivota. Kako je istra`en<br />
mali prostor ne mo`e se govoriti u koje svrhe je u ova vremena<br />
kori{}en prostor platoa oko dana{we kule. Nalazi komada opeke<br />
mo`da ukazuju na neke objekte od ovog materijala.<br />
15
16<br />
Sl. 6. Idealna grafi~ka rekonstrukcija {anca<br />
Sl. 7. Osnova austrijskog {anca na Kli~evcu<br />
na osnovu ostataka rovova i bedema<br />
Radivoje Arsi}
Kula Nenadovi}a i {anac na Kli~evcu iz ugla istorijske arheologije<br />
Sloj sa ostacima obrade kamena ukazuju da je bilo zapo~eto podizawe<br />
same kule, a neposredno posle we {anac koji je ve}im delom prekrio<br />
prostor na kome je vr{ena finalna obrada kamena pre ugradwe u<br />
zid kule. [anac je vrlo brzo posle prvog ustanka zapaqen i razvaqen.<br />
U toj formi vi{e nije obnavqan a potom se opet mawim nano{ewem<br />
zemqe izdi`e grudobran sredinom XIX u po~etkom XX veka.<br />
[anac koji se pomiwe u istorijskim izvorima vezanim za austrijsko-turske<br />
ratove i Prvi srpski ustanak nalazi se na koti 287, 1200 m<br />
severno od kule, na mestu koja je najdominantnija i najpreglednija<br />
ta~ka na ovom delu terena, a takve su polo`aje uvek imale zna~ajne vojne<br />
fortifikacije tog vremena. Na vrhu Kli~evac gde se tada nalazio<br />
barutni magacin i danas se nalazi {anac koji su gradili Austrijanci<br />
1788-1791, 8 koji negde u blizini pomiwe jo{ jedan Kara|or|ev {anac.<br />
[anac je jasno ucrtan na najvi{oj koti Kli~evca i na austrijskoj<br />
karti iz 1789. godine. koja je precizno kartografski ura|ena. 9 Do<br />
{anca vodi put koji danas prati ulica Jakova Nenadovi}a, dok u to<br />
vreme na mestu kule Nenadovi}a nema podignutih objekata. Na topografskim<br />
kartama iz 1910. ozna~en je kao vojni objekat a na karti iz<br />
50. godina XX veka ucrtan je rov {anca na ovom mestu. U prepisci iz<br />
sredine XIX veka pomiwe se kao vojni magacin. Dva plana iz 1853. i 54<br />
godine koje je objavio V. B. Savi} prikazuju da se radi o dva razdvojena<br />
objekta. 10 Me|utim kako su navedeni planovi krajwe naivne i {ematske<br />
skice li{ene svake realne perspektive, razmere i preciznosti, ne<br />
mogu se sa wih shvatiti koji su realni odnosi u prostoru me|u objektima.<br />
Ovakav odnos na skicama naterao je V. B. Savi}a da pretpostavi<br />
da je taj {anac bio postavqen samo 100 do 200 m daqe od kule, {to je jako<br />
lo{a strate{ka pozicija, padina brda. Sa vrha Kli~evca postoji<br />
izuzetna vizuelna komunikacija sa pojedinim istovremenim zna~ajnim<br />
{an~evima posebno prema zapadu Proslop, Debelo brdo, okolina<br />
Krupwa 11 {to je olak{avalo komunikaciju signalima u slu~aju opasnosti.<br />
Dotle, sa prostora oko kule postoji jako dobra vizuelna kontrola<br />
same vaqevske kotline, tada{weg grada i prilaznih puteva.<br />
Na satelitskom i avio-snimku vrha Kli~evaca jasno se vide obrisi<br />
{anca. Od XVIII veka ovaj prostor se, do dana{wih dana, kontinuirano<br />
koristi u vojne svrhe kao {anac, {anac sa magacinom, magacin,<br />
8 Pavlovi}, 1987, 708<br />
9 Krivo{ejev, 1997, 106<br />
10 Savi}, 2005, 48, 51<br />
11 Nikoli}, 1998<br />
17
vojni poligon i polo`aj. Dana{wi bedemi imaju pribli`no pravougaonu<br />
osnovu zaobqenih uglova, dimenzija 120 h 100 m. [to odgovara<br />
prikazu na austrijskoj karti i planovima iz 1853. i 1854. U {anac ove<br />
povr{ine moglo je biti sme{teno 2.000 do 3.000 vojnika. Bedemi sa severa,<br />
istoka i zapada deluju kao da su naknadno nasipani i dosta su izdignuti<br />
tako da se vi{e ne razaznaje granica izme|u rova i bedema. Jedino<br />
bedem sa ju`ne strane deluje dosta nisko ali je delom o{te}en savremenim<br />
vojnim rovom, Ulaz u {anac se verovatno nalazio sa ju`ne<br />
stane (Sl. 7). Prostor je pogodan i za starije praistorijske i sredwevekovne<br />
fortifikacije. Prostor ovog {anca potrebno je evidentirati<br />
istra`iti i proglasiti za kulturno dobro jer jo{ uvek nije ugro-<br />
`en investicionim aktivnostima.<br />
Bibliografija:<br />
18<br />
Radivoje Arsi}<br />
Arsi}, 2005 - Arsi} R.: Istra`ivawe [aba~ke tvr|ave, Glasnik dru{tva<br />
konzervatora Srbije br. 29, Beograd, 2005.<br />
Arsi}, 2008 - Arsi} R.: Rezultati arheolo{kog istra`ivawa {anca u Sala{u<br />
crnobarskom, Arheolo{ki pregled 2/3, Beograd, 2008<br />
Vasiqevi}, 1994 - Vasiqevi} M.: [an~evi kod Nenadovi}a kule na Kli~evcu,<br />
Vaqevo postanak i uspon gradskog sredi{ta, Urednik S. Brankovi}.<br />
Narodni muzej Vaqevo, Vaqevo, 1994.<br />
Vasiqevi} M., Trbuhovi} V. i Milo{evi} N.: Izve{taj o arheolo{kim<br />
istra`iva~kim radovima na prostoru kod kule Nenadovi}a na Malom<br />
Kli~evcu u Vaqevu, sa predlogom daqih mera. Dokumentacija Zavoda za<br />
za{titu spomenika kulture Vaqevo, 1986.<br />
Grupa autora: Encyclopedia of historical archaeology.edit by Charles E.Orser<br />
rutlidge London and New York, 2002.<br />
Krivo{ejev, 1997 - Krivo{ejev Vladimir: Vaqevo, nastanak i razvoj grada,<br />
Centreks, Vaqevo, 1997.<br />
Milutinovi}, 1888 - Milutinovi}, S.: Istorija Srbije, [tamparija<br />
kraqevine Srbije, Beograd, 1888.<br />
Nikoli}, 1998 - Nikoli} M. @..: Ustani~ki {an~evi na Drini, Narodni<br />
muzej Kru{evac, Kru{evac,1998,<br />
Pavlovi}, 1987 - Pavlovi}, Q.: Kolubara i Podgorina, fotipsko izdawe<br />
DNIP „Napred“, Vaqevo, 1987.<br />
Savi}, 2005 - Savi} V. B.: Nenadovi}a kula u Vaqevu, Kwi`evna zajednica<br />
Vaqevo, Vaqevo, 2005.
Kula Nenadovi}a i {anac na Kli~evcu iz ugla istorijske arheologije<br />
Summary<br />
At the beginning of 2010, Ministry of culture granted Cultural Heritage Preservation<br />
Institute of <strong>Valjevo</strong> financial fund for continuance of reconstruction project of<br />
moat around Tower of Nenadovi} family. During the preparation of the reconstruction<br />
project, the problem of the appearance and construction of defensive walls -<br />
rampart emerged. There is only a handful of information, gained mostly from the<br />
rare descriptions of contemporaries, on how the trench and moat looked like. The<br />
goal of the research was to discover and document fortification construction elements<br />
around the tower. Documentation from older archeological excavations conducted<br />
in 1985 was also used in this article. On the basis of research and other available<br />
documentation, the appearance of fortifications, various stages of use and actual<br />
time of its origin were determined. In 2010, yet another cross-section of western<br />
part of rampart was made, in the area for which was assumed not to be disturbed<br />
by subsequent diggings. Total investigated area is now 60 sqm.<br />
Information gained with this archeological research and comparing newly found<br />
data with documentation from previous researches, helped deducting several new<br />
conclusions. (Fig. 1-4).<br />
In the area around the tower there is no trace of older fortification than 1813, that<br />
is before Austrian-Turkish wars. However, there are findings that point to medieval<br />
and prehistoric traces of life. Being that only small area was thoroughly explored,<br />
we cannot say with certainty for what purposes the space around the tower was used<br />
for in these periods.<br />
The fortification around the tower was consisted of moat, funnel shaped in<br />
cross-section, 3 m wide and a rampart made out of the soil dug out from the moat.<br />
The rampart was 1.5 m high, and was wide around 3 m. The outer and inner trench<br />
construction was made out of wooden profiles, consisted of vertically placed<br />
wooden beams, with wattle wrapped in between. The space between wooden profiles<br />
was packed with soil dug from the moat. The moat was entered by wooden<br />
bridge which could easily be removed. The trench had an option of additional<br />
strengthening by wooden shelters and baskets. The purpose of all of this was to provide<br />
shelter for archers and artillery, which could have been standing on the very<br />
rampart (Fig. 6). This type of fortification was used till 1815.<br />
During subsequent restorations, the trench was made in the form of battlement.<br />
The trench which is mentioned in historical sources, related to Austrian-Turkish<br />
wars and the First Serbian Uprising, is situated on elevation point 287, 1200 m north<br />
of the tower, placing it on the most dominant point with best view on the whole surrounding<br />
terrain. Many of fortifications from that time had similar positions. (Fig. 7)<br />
Satellite and airborne images of Kli~evac hill clearly show outlines of the trench.<br />
Since the XVIII century to the present day, this area is continually used for military<br />
purposes as a moat, a moat with a warehouse, storage and military training area. The<br />
rampart today is roughly rectangular, with rounded corners, measuring 120 x 100 m,<br />
corresponding to presentation on Austrian map dated from 1789 and plans from<br />
1853 and 1854.<br />
19
Milorad R. Radoj~i}<br />
Me|uop{tinski istorijski <strong>arhiv</strong> Vaqevo<br />
bobava@ptt.rs<br />
BABI]I IZ VAQEVA<br />
Apstrakt: U tekstu se govori o porodici Babi}a, poreklom iz [apca, gra-<br />
|anskoj porodici iz druge polovine XIX i prve polovine XX veka. Mada je o nekima<br />
od wih vi{e puta pisano, o wima se, u celini, jo{ uvek nedovoqno zna. Autori<br />
koji su se wima bavili uglavnom su razmatrali wihove pojedina~ne sudbine,<br />
rad i zasluge. Me|utim, po svom entuzijazmu i te`wi za op{tim i stru~nim<br />
obrazovawem oni daleko odska~u od svoje sredine i vremena u kome su ‘iveli.<br />
Kqu~ne re~i: Vaqevo, [abac, porodica, trgovac, predsednik op{tine, lekar.<br />
BABI] FAMILY FROM TOWN OF VALJEVO<br />
Abstract: The text tells us about Babi} family, which originated from town of<br />
[abac, but was living in the town of <strong>Valjevo</strong> during the second half of XIX and first<br />
half of XX century. Although some members of this family were the subject of several<br />
texts and articles, we do not know much about them in general. Authors who<br />
wrote about them mainly studied their individual destinies, work and merits. However,<br />
because of their enthusiasm and thrive to gain general and expert education,<br />
they distinguish themselves from their surroundings and the time they lived in.<br />
Key words: <strong>Valjevo</strong>, [abac, family, merchant, municipality president, medical doctor.<br />
Uvod<br />
Dosta je rasprostraweno uverewe o bespo{tednom rivalitetu, pa i<br />
izvesnoj netrpeqivosti izme|u pojedinih, obi~no susednih, srpskih gradova.<br />
Poznate su pri~e o rivalitetu Kragujevca i Jagodine, Kru{evca i<br />
Kraqeva, [apca i Vaqeva, Subotice i Sombora, Pan~eva i Vr{ca, ]uprije<br />
i Para}ina itd. Istini za voqu ima tu izvesnog nadmetawa ali, ne<br />
retko, to je posledica ~esto razli~itih (~esto su~eqenih) interesa, pa i<br />
konfrontacija politi~kih vrhu{ki, koje nekad prati i neprincipijelna<br />
borba da se ti interesi ostvare.<br />
Zato se u javnosti o tim sukobqavawima i rivalitetima dosta govori<br />
u pe`orativnom smislu, pa se u navijawu za svoju „stvar” koriste<br />
najraznovrsniji argumenti. Zbog toga se sve vi{e sti~e utisak da je<br />
20<br />
UDK = 929.52
Babi}i iz Vaqeva<br />
smisao kadkad u wihovom trenutnom nadmetawu, pa se vremenom i po-<br />
~eo praviti humor na wihov ra~un. Stalno su u vazduhu lebdela<br />
pitawa: Ko }e napraviti boqu {alu na ra~un onog drugog?, Ko }e kome,<br />
kad i kako dosko~iti? i sli~no. Narod je voleo ta nadmetawa i slatko<br />
se smejao dosetkama i jednih i drugih.<br />
Vremenom te {ale su po~ele prelaziti u ocene jednih o drugima bez<br />
pravih argumenata, dovoqnog poznavawa qudi i aktuelnih problema,<br />
uva`avawa lokalnih specifi~nosti i sli~no. O wihovim me|usobnim<br />
odnosima dosta se govorilo i govori navija~ki, pa su za za ‘iteqe<br />
rivalskih mesta smi{qeni i lansirani pogrdni nazivi. Tako su<br />
stanovnici jednog grada postati: ]urani, drugog Xigera{i, tre}eg ^arapani,<br />
~etvrtog ^ivija{i, petog Podvalaxije i tako redom. Tim povodom<br />
i daqe se smi{qaju razne, {ale, anegdote, dosetke, pa se i pesme<br />
pevaju.<br />
Jedna narodna izreka ka`e „Gde ima vatre tu ima i dima”.Dajetako,<br />
najboqe se da videti na primeru Vaqeva, sedi{ta kolubarskog i<br />
[apca, sedi{ta ma~vanskog okruga, koji su nekad zajedno sa~iwavali<br />
Vaqevski srez ili Podriwsko-kolubarsku me|uop{tinsku regionalnu<br />
zajednicu. Neko je zabele`io da narod zna da to nadmetawe postoji<br />
od kako je gavran pocrneo ili ta~nije, od kako je ispevana pesma o<br />
vaqevskoj podvali i {aba~koj ~iviji. Zato je to verovatno najdugove~niji<br />
i naj~uveniji me|ugradski rivalitet na ovim prostorima.<br />
O rivalitetu dva susedna grada<br />
Postoji vi{e verzija o postanku tog rivaliteta. U daqoj i bli`oj<br />
pro{losti ispredane su razli~ite pri~e, a ~esto i kori{}eni razli-<br />
~iti argumenti da se jedni drugima nasmeju, pa bogami i napakoste.<br />
Prema jednoj, taj rivalitet je zasnovan na narodnoj pesmi, navodno<br />
nastaloj na „istinitoj” pri~i o tome kako su Vaqevci podvalili<br />
[ap~anima presvla~e}i jednog svog mladi}a u devoja~ku ode}u i podme}u}i<br />
ga da prvu bra~nu no} prespava sa wihovom lepom i ~ednom<br />
mladom na svadbenom proputovawu kroz ovaj grad od U`ica ka [apcu.<br />
Kako su Vaqevci po{li da ih isprate i da im tako uve}aju svadbeno<br />
veseqe [ap~ani su im uzvratili podmetawem ~ivija pod to~kove<br />
ko~ija kojim su Vaqevci putovali, pa se tako i wihov povratak ku}i<br />
neslavno zavr{io. Ostalo je nepoznato kako se kasnije provela {aba~ka<br />
mlada, ali se zna da se nije po`alila na do~ek u Vaqevu.<br />
Po drugoj verziji, rodona~elnik {aba~ko-vaqevskog nadmetawa bio<br />
je izvesni Marko Kalaba. Sve je po~elo u drugoj polovini XIX veka. Kalaba,<br />
poznati vaqevski rakixijski trgovac toga doba ~esto je zbog po-<br />
21
Milorad Radoj~i}<br />
sla ali i kocke svra}ao u [abac. U gradu nije nikada ostajao kra}e od<br />
jednog dana, a znao je, kad bi ga karta slu`ila da za stolom sastavi i po<br />
tri dana. Za to vreme wegove rabaxije prodavale su rakiju ~ar{ijom.<br />
Pri~a ka`e da su jednom prilikom [ap~ani skloni lakrdiji i ~arkama<br />
nahranili i napili rabaxije i potom im u burad s rakijom dolili<br />
vodu. Sutradan je ~ar{ijom pukla bruka. Me|utim, kada je slede}i put<br />
dolazio u [abac Kalaba je bio obazriviji, a i karta ga je boqe slu`ila,<br />
pa je na kocki zaradio i fijaker. Da bi upotpunio svoj trijumf, fijakerom<br />
je paradno pro{ao gradom. [ap~ani su mu na odlasku nekako iz<br />
sve ~etiri osovine povadili ~ivije koje dr`e to~kove, te se fijaker<br />
raspao, a Kalaba zavr{io u blatu. 1<br />
Pored ovog tradicionalnog rivaliteta, postoji i onaj koji se ogleda<br />
kroz borbu za razme{taj pojedinih me|uop{tinskih institucija (Privredne<br />
komore, Zadru`nog sveza...), isturenih organa republi~ke uprave,<br />
raznih zavoda, agencija, uprava i drugih ustanova od zajedni~kog interesa.<br />
Bilo je i povremenih sukobqavawa oko izbora pojedinih li~nosti na<br />
odgovorne du`nosti na raznim nivoima vlasti; strategijskih pravaca<br />
razvoja; nosilaca pojedinih mati~nih funkcija u raznim oblastima ‘ivota<br />
i delovawa, kao i izme|u wihovih pojedinih sportskih kolektiva,<br />
raznih dru{tava i udru`ewa. ^ini nam se da je to i razumqivo, jer zdrav<br />
takmi~arski duh podsti~e na ve}i i kvalitetniji rad, pa tra`i i poja~ani<br />
anga`man u svim sferama ‘ivota, a sve to doprinosi br`em i raznovrsnijem<br />
razvoju pomenutih gradova i wihovih institucija.<br />
Posebno je zna~ajno da se to negativno ne odra`ava na me|uqudske<br />
odnose stanovnika tih mesta. Iskustva wihovih ‘iteqa naj~e{}e pokazuju<br />
da nemaju problema i pote{ko}a u me|usobnoj komunikaciji i<br />
saradwi. U prilog ovoj konstataciji ide i ~iwenica da je u svakoj generaciji<br />
odvajkada vi{e desetina, pa i stotina, [ap~ana ‘ivelo i radilouVaqevo,paiVaqevacau[apcu.Dasuoniunovimsredinamabili<br />
toplo i qudski primani pokazuje i podatak da su tamo preseqavali i<br />
nastawivali svoje porodice u novoj sredini, pa i ostajali da ‘ive do<br />
kraja ‘ivota. Poznato je da je grupa podgorskih trgovaca (Jan~i}i, Petakovi}i,<br />
Pavlovi}i i drugi) u [apcu na Savi imala svoje magaze i trgova~ke<br />
radwe za promet poqoprivrednih, pre svega vo}arskih proizvoda.<br />
Naravno, bilo je i onih koji nisu bili ro|eni ni u Vaqevu ni u<br />
[apcu, ali ih je ‘ivot naveo da ‘ive i rade u oba ova grada. Velika ve-<br />
}ina novoprido{lih, u oba grada, brzo su se sna{li i postali uspe{ni<br />
u poslu kojim su se bavili, bili sre}ni i zadovoqni u li~nom i poro-<br />
1 Vujanac, Be~eji}, 2006, 10-11<br />
22
Babi}i iz Vaqeva<br />
di~nom ‘ivotu, pa su ostavili lepe uspomene o sebi i svojima. Tako su<br />
mnogi ro|eni u jednom od ovih, nazovimo rivalskih, gradova stekli<br />
ve~ni dom u onom drugom.<br />
O normalnom prijemu jednih od strane drugih govore mnoge<br />
~iwenice, pa i podatak da su nekima od wih poveravane i najodgovornije<br />
du`nosti u novoj sredini. Tako je Qubomiru Qubi Pavlovi}u, poznatom<br />
profesoru i ~uvenom antropogeografu iz Klinaca kod Vaqeva<br />
tridesetih godina pro{log veka, pored ostalih, bila poverena i<br />
du`nost predsednika {aba~ke op{tine. Tu istu du`nost pedesetih godina<br />
XX veka obavqao je i Veroqub Veca Pavlovi}, profesor i poznati<br />
kulturni radnik iz Mili~inice kod Vaqeva.<br />
Nasuprot tim primerima jedan [ap~anin je, jo{ krajem XIX veka,<br />
dva puta biran za predsednika Vaqevske op{tine. Mo`da to i ne bi<br />
bilo toliko zanimqivo da i wegov sin u tri navrata tridesetih i ~etrdesetih<br />
godina pro{log veka nije vr{io tu istu du`nost. Kako su<br />
jo{ neki ~lanovi ove porodice ostavili dubokog trag u javnom ‘ivotu<br />
Vaqeva i lepu uspomenu na sebe odlu~ili smo da ih pojedina~no<br />
predstavimo u ovom prilogu. Razlog vi{e da to u~inimo le`i i u<br />
~iwenici da se ove godine navr{ilo 95 godina od smrti rodona~elnika<br />
ove porodice i wegove k}erke, po`rtvovane lekarke i velikog humaniste,<br />
~iju smrt nije mogao da pre`ali.<br />
Kao {to je poznato o nekim ~lanovima ove porodice pisano je vi{e<br />
puta, ali nikad u celini nije sagledavan ni valorizovan wihov zajedni~ki<br />
doprinos ‘ivotu i razvoju Vaqeva, pa i {ire. I pored posedovawa<br />
osnovnih saznawa o wima trebalo je dosta truda, napora i vremena<br />
da se prikupe svi relevantni podaci o wima, da se to prou~i i sagleda<br />
wihov stvarni doprinos. Zbog veze jednog od Jankovih sinova sa nema~kim<br />
okupatorom tokom Drugog svetskog rata i drugi su bili zanemareni,<br />
a wihove zasluge zaboravqene. Ni to ne sme da nas iznenadi ako<br />
se zna da su mnogi na{i sunarodnici skloni da sve stvari ocewuju crno<br />
– belo. Malo ko ho}e da se potrudi da sve sagleda i adekvatno vrednuje.<br />
Zato smo se za ovu priliku opredelili da prikupimo {to vi{e podataka<br />
o svakom od wih i da wihov doprinos najpre sagledamo pojedina~no<br />
a potom i u celini. Da bi smo tu nameru ostvarili izvr{ili<br />
smo uvid u raspolo`ivu <strong>arhiv</strong>sku gra|u u Vaqevu i [apcu, stare novine<br />
i ~asopise. Konsultovali smo i mnoge kwige i publikacije kako<br />
iz tog perioda, tako i ove novije koje govore o tim danima. Razgovarali<br />
smo i sa savremenicima nekih od wih i svojski se trudili da dobijemo<br />
{to potpuniju i objektivniju sliku o wima.<br />
23
Milorad Radoj~i}<br />
Evo portreta svakog od ~lana ove ne naro~ito brojne ali veoma zna-<br />
~ajne porodice.<br />
JANKO BABI]<br />
Janko Babi}, ro|en je 1851. godine u [apcu, a<br />
ne kako Baji} pi{e 1853 2 , od oca Ilije, bakalina,<br />
i majke Marije, doma}ice. U popisu stanovni-<br />
{tva [apca iz 1862. godine 3 za Iliju Babi}a pi-<br />
{e da je star 45 godina. @iveo je u braku sa suprugom<br />
Marom starom 35 godina i sinom Jankom, od<br />
12 godina, te k}erkama Milkom od 17 i An|om, od<br />
6 godina. Imali su ku}u s placem u [apcu i u Dobri}u<br />
srez pocerski, okrug {aba~ki, zemqe od<br />
dva dana orawa. Wegovi mese~ni prihodi od rada<br />
iznosili su 13 talira. Po imawu spadao je u prvu<br />
a po prihodima u tre}u klasu. Dakle, ro|en je u<br />
trgova~koj porodici, a po{to je imao zemqu u pocerskom Dobri}u<br />
pretpostavqamo da mu je otac bio poreklom otuda, mada ne treba<br />
iskqu~iti mogu}nost da je tu zemqu dobio putem miraza ili kupio.<br />
Osnovnu {kolu i trgova~ki zanat Janko u~io je u rodnom gradu, verovatno<br />
u o~evoj trgovini. Drugih podataka o wegovom poreklu, radu<br />
i dr`awu u mladosti nemamo. Nismo uspeli ni precizno ustanoviti<br />
kada se i za{to preselio u Vaqevo. Mo`e se zakqu~iti da je to bilo<br />
po~etkom sedme decenije XIX veka.<br />
Zna se samo da je ubrzo po dolasku u ovaj grad otvorio je bakalsko-kolonijalnu<br />
radwu i ovde se decenijama uspe{no bavio trgova~kim poslovima.<br />
Veoma brzo se afirmisao kao vredan, retko po{ten i ~estit<br />
~ovek, pa je stekao op{te simpatije sugra|ana. Naro~ito je bio popularan<br />
kod naroda siroma{nijeg stale`a, koji je redovno i na razne na~ine<br />
i materijalno pomagao.<br />
Svi raspolo`ivi podaci pokazuju da je bio veoma vredan i jako<br />
preduzimqiv, pa je u ovom gradu stekao solidan imetak. O tome govori<br />
i podatak da je neko vreme imao i tri trgovinske radwe bakalsko-kolonijalne<br />
robe. 4 U svojim radwama dr`ao je veliki asortiman raznovrsne<br />
i vrlo kvalitetne robe, sa solidnim cenama 5 , {to mu je uz brzu i<br />
2 Baji}, 1993, 5<br />
3 Peruni~i}, 1967, 327<br />
4 Vuji}, Radoj~i}, 1996, 54-55<br />
5 Lazarevi}, 1931, 3<br />
24
Babi}i iz Vaqeva<br />
qubaznu uslugu donosilo dobar promet. Za wega se tvrdi da je bio jedan<br />
od prvih trgovaca koji je u {tampi objavqivao cene najzna~ajnijih<br />
roba u svojoj trgovini.<br />
Kao human i ~estit gra|anin bio je naviknut da poma`e siroma{ne<br />
i na druge na~ine ugro`ene slojeve, te je godinama davao robu na veresiju.<br />
Iako je dobro znao onu ~uvenu maksimu svojih brojnih kolega:<br />
„Velika veresija – gotova propast”, ipak zbog „mekog srca” mnoge nije<br />
mogao da odbije da im „jo{ samo sad” ne da robu na po~ek (Baji} D.<br />
1993: 5). Zbog toga je po~eo da se zadu`uje i stvara sve ve}e obaveze. Najpre,<br />
je prodao jednu, a zatim i drugu trgova~ku radwu. Tako je morao ponovo<br />
da koncentri{e svoje poslovawe na jednu radwu, a potom i woj da<br />
po~ne da su`ava obim poslovawa. Preduzimao je i mnoge druge mere da bi<br />
sa~uvao ste~eni ugled, ali nije uspevao da sa~uva i ste~eni kapital.<br />
Vreme je pokazalo da sve to nije bilo dovoqno. Usled velike prezadu`enosti<br />
re{ewem Prvostepenog suda vaqevskog, broj 29.807, od 12.<br />
decembra 1898. godine, otvoren ste~aj nad wegovom pokretnom i nepokretnom<br />
imovinom. Pozvani su svi koji imaju {ta da po pravu potra`uju<br />
da se jave tom sudu do 4. februara slede}e godine. 6 Nakon toga pao je<br />
pod ste~aj, te je wegova celokupna imovina prodavana po~etkom 1899.<br />
godine. Ipak se, po~etkom XX veka, jo{ uvek bavio trgova~kom delatno-<br />
{}u. Vremenom, ostav{i bez elementarnih sredstava za rad, bio je primoran<br />
da potra`i zaposlewe u dr`avnoj slu`bi. Posledwih desetak godina,<br />
uglavnom je, radio kao sudski i op{tinski pisar u Vaqevu.<br />
Vaqevski gradona~elnik<br />
Me|u osniva~ima Radikalne stranke u vaqevskom kraju bio je i Janko<br />
Babi}. I ne samo da je aktivno u~estvovao u radu svoje stranke ve} i<br />
zna~ajnoj meri predwa~io u wenom svakodnevnom radu. Redovno je i{ao<br />
na wene sastanke i zborove, a povremeno i dr`ao govore koji dolikuju<br />
uspe{nom politi~aru i ~estitom ~oveku. 7 U svojim istupima o{tro je<br />
kritikovao sve nepravilnosti koje je uo~avao i najavqivao energi~an<br />
obra~un sa wima kad radikali do|u na vlast. U politi~kom smislu do<br />
kraja ‘ivota ostao je nepokolebivo na strani Radikalne stranke.<br />
Veoma human i pravdoqubiv uvek je bio spreman da se odazove na svaki<br />
poziv za pomo}. ^esto je davao i vi{e od sopstvenih mogu}nosti, podnose}i<br />
velike a ~esto i nepotrebne materijalne ‘rtve. Kao takav, a uz to<br />
bistar i radan, dobro}udan i po{ten mnogima je bio simpati~an. Zato ga<br />
6 Trgovinski <strong>glasnik</strong>, Beograd, 1899<br />
7 Lazarevi}, 193, 3<br />
25
Milorad Radoj~i}<br />
mnogi nisu smatrali strancem u svom gradu, mada su znali da je [ap~nin<br />
i dosta voli svoj rodni grad i koristi svaku priliku da ga poseti.<br />
Zbog politi~kog opredeqewa i anga`ovawa imao je dosta problema<br />
i neprilika, a u zna~ajnoj meri trpela mu je osnovna delatnost. Posebno<br />
kada su radikali bili u opoziciji. I pored te krize on se nije<br />
odricao svojih politi~kih uverewa i nije prestajao da se politi~ki<br />
anga`uje. Za partijske potrebe davao vi{e novca nego ostali koji su<br />
bili boqeg materijalnog stawa.<br />
Za razliku od ranijih ustava, Ustav Kraqevine Srbije od 1888. godine<br />
lokalnoj samoupravi posvetio je du`nu pa`wu i ~itavo jedno<br />
poglavqe. Po wemu Srbija se deli na 15 okruga, okruzi na srezove, a<br />
srezovi na op{tine (~lan 5). Op{tine su imale svoju upravu, pa su za<br />
vr{ewe op{tinskih poslova obrazovani op{tinski sud, op{tinski<br />
odbor i op{tinski zbor. Na osnovu tog Ustava, donet je 1889. godine<br />
Zakon o op{tinama, kojim su precizno utvr|eni poslovi navedenih<br />
op{tinskih organa. Predsednik op{tine je istovremeno bio predsednik<br />
op{tinskog suda koji se ozna~ava kao najvi{a izvr{na vlast u op-<br />
{tini. Predsednik suda – op{tine, kmetovi i kmetovski pomo}nici<br />
birani su na dve godine, s pravom da budu ponovo birani.<br />
Na op{tinskom zboru gra|ana odr`anom 1. marta 1892. godine, ve-<br />
}inom glasova prisutnih, Janko Babi} je izabran za predsednika<br />
vaqevske op{tine. Tom prilikom dobio je 206 glasova a wegov protivkandidat<br />
liberal Marjan Bir~anin, tako|e ugledni vaqevski trgovac,<br />
samo 44 glasa. Ina~e, do tih izbora je do{lo jer je, februara<br />
1892. godine, tako|e ~uveni trgovac Lazar – Laza Lazarevi} podneo<br />
ostavku na predsedni~ku du`nost. Me|utim, ostalo je zapam}eno, a kasnije<br />
i zapisano, da se neko od prisutnih jo{ na tom zboru javno zapitao:<br />
„Zar nema Vaqevo domorodaca – Vaqevaca koji bi mogli upravqati<br />
op{tinom, ve} da uzmemo [ap~anina”. On se nije osvrtao na te i sli-<br />
~ne komentare ve} se rado prihvatao nove funkcije i svih poslova koji<br />
su bili u nadle`nosti predsednika op{tine. U op{tini je radio<br />
predano, odgovorno i po{teno.<br />
Op{tinski odbor pod wegovim predsedavawem odlu~io je da Op-<br />
{tina napravi „osam du}ana preko puta ovda{we gimnazije za izdavawe<br />
pod zakup mesarima i piqarima. Tako|e, odlu~eno je da se zemqi{te pred<br />
kasarnom – izme|u Kolubare, ”Jadra" i kantara – ustupi komandantu<br />
puka „za podignu}e parka”. Poslovi na pravqewu parka na Jadru su ubrzo<br />
izvedeni i on je ve} 5. aprila sve~ano otvoren. Vredi pomenuti da je<br />
tada{we rukovodstvo Vaqevske op{tine saop{tilo da je „Tadi}ev jaz<br />
26
Babi}i iz Vaqeva<br />
ispod Lipaka odre|en za kupawe ‘enskih lica i da niko od mu{kih, za<br />
vreme kupawa, tuda ne sme prolaziti”. 8<br />
Zbog politi~kih trzavica koje su bile dosta rasprostrawene u tada{woj<br />
Srbiji, Janko Babi} se nije dugo zadr`ao na predsedni~kom<br />
polo`aju. Iako su ga pojedinci gledali kao do|o{a iz [apca wegova<br />
popularnost ne samo da nije opadala ve} je izgleda i daqe rasla. Kao<br />
dobrog ~oveka, sposobnog privrednika i humanog gra|anina Vaqevci<br />
ga, 20. juna 1893. godine, ponovo – drugi put izabrali za predsednika<br />
gradske op{tine Vaqevo. Shvatili su da je on pogodna li~nost da u<br />
op{tini zameni Radovana Lazi}a, Vlajka Tadi}a i druge ~estite qude<br />
koji su ranije upravqali vaqevskom op{tinom. 9 Nisu se u tome prevarili<br />
jer je on bio izuzetno vredan, radan, dobro}udan i po{ten.<br />
Zahvaquju}i tom poverewu imao je zadovoqstvo da u predsedni~koj<br />
ulozi, 17. avgusta 1893. godine, u Vaqevu do~eka mladog kraqa Aleksandra<br />
Obrenovi}a i da mu bude doma}in. Ostalo je zapisano da je<br />
1892. godine bio i predsednik Odbora za izgradwu pruge Vaqevo – Zabre`je<br />
kod Obrenovca, koja je mnogo doprinela intenzivnijem privrednom<br />
i svakom drugom razvoju Vaqeva i okoline. U jesen 1893. godine<br />
na molbu Odbora Op{tine vaqevske i wenog predsednika Janka Babi}a<br />
u Vaqevskoj gimnaziji otvoren je peti razred, {to zna~i da je po-<br />
~elo {kolovawe i na vi{em stupwu. 10<br />
Usled promene vlasti na dr`avnom nivou novoformirana vlast<br />
nastavqa da progoni politi~ke protivnike. Brojni su primeri takvih<br />
postupaka. Odlukom na~elnika Sreza vaqevskog, sredinom decembra<br />
1893. godine, smewen je sa te du`nosti. Svestan da ni{ta lo{e nije uradio,<br />
pa ni bilo kakve propuste po~inio najpre je odbio da preda predsedni~ku<br />
du`nost. Tim povodom sreski na~elnik ga ka`wava sa 30 dana zatvora<br />
i 12. decembra 1893. godine {aqe ‘andarme u op{tinu da ga uhapse<br />
isproveduuzatvor.Videv{idasawimanema{aleupitaojedalimo`e<br />
da im podnese ostavku. Na to je jedan od wih hitro odgovorio „Ako bude<br />
ostavke ne}e biti apsa”. Tako je Janko Babi} pod pretwom hap{ewa potpisao<br />
ostavku na polo`aj predsednika vaqevske op{tine 11 i umesto u zatvor<br />
na izdr`avawe kazne oti{ao svojoj ku}i. Ve} 19. decembra 1893. godine<br />
odr`ani su izbori za nove odbornike u Vaqevu.<br />
8 Rankovi}, 2003, 22-23<br />
9 Lazarevi}, 193, 3<br />
10 Rankovi}, 2003, 22-23<br />
11 Radoj~i}, 1993, 24<br />
27
Janko porodi~no<br />
Milorad Radoj~i}<br />
U ovom gradu na Kolubari, 18. januara 1876. godine, zasnovao je brak<br />
sa Jelenom – Jelkom, k}erkom Jovana Mi{kovi}a kazanxije iz Vaqeva.<br />
Kum na wihovom ven~awu bio je Milan Kova~evi}, poznati kafexija iz<br />
Vaqeva i vlasnik ~uvenog restorana „Kova~ev han” u Te{waru. Za mladu<br />
osnovano pretpostavqamo da je bila mira`xinka, jer se on dosta brzo<br />
sku}io, pa i za onda{we prilike obogatio. Zna se da je u trenutku<br />
smrti Jelka imala samo dve ‘ive sestre – Katarinu i Leposavu.<br />
Ostalo je zapisano da je Jelka umrla 14. maja 1900. godine u Vaqevu u<br />
43. godini ‘ivota, {to bi trebalo da zna~i da je ro|ena 1857. godine.<br />
Weni najbli`i su u Trgovinskom <strong>glasnik</strong>u, 24. maja 1900, izrazili zahvalnost<br />
„gra|anima svih rodova koji svojim mnogobrojnim prisustvom<br />
ovaj tu`ni pristup uveli~a{e i milu nam pokojnicu do wene ve~ne ku}e<br />
isprati{e a nama neute{nim tugu ubla`i{e za nenadoknadnim gubitkom”.<br />
Posebno su blagodarili dr Miti Nikoli}u, okru`nom lekaru<br />
iz Vaqeva u penziji, „koji be{e sav svoj trud i znawe upotrebio da bi<br />
nam pokojnicu, milu na{u Jelku, od smrti spasao”. Sahrawena je na<br />
vaqevskom Novom grobqu pored svoje rano preminule dece Milice –<br />
Mice i Milo{a (1881-1885).<br />
U braku sa Jelenom – Jelkom Mi{kovi}, doma}icom, imao je osmoro<br />
dece (Milo{a, Leposavu, Dragiwu, Milana, Mariju, Marka, Milicu,<br />
i Jovana) ali su Vaqevci zapamtili samo wih petoro. Verovalo<br />
se da su preostali umrli jo{ dok su bili sasvim mali. Naknadnim<br />
proveravawem ustanovqeno je da je postojao sin Milan, ro|en 12. decembra<br />
1879. godine u Vaqevu. Zna se se da je, u trenutku kad mu je majka<br />
umrla, bio ~inovnik Beogradske zadruge u Beogradu. On je izgleda ve}<br />
tada imao i svoju porodicu, ali po{to je mlad oti{ao iz ovog grada<br />
brzo je pao u zaborav.<br />
Nije suvi{no podsetiti da je, krajem XIX veka, u Vaqevu ‘iveo i Jankov<br />
brat \or|e Babi}, koji je bio mehanxija. Prema zapisu u Mati~noj<br />
kwizi ven~anih Crkve vaqevske, \or|e Babi} je ro|en 12. marta 1860. godine<br />
u [apcu. Me|utim, zanimqivo je da se u popisu stanovnika [apca<br />
iz 1862. godine ne pomiwe. Dana 8. septembra 1888. godine u Sremskoj<br />
Mitrovici sklopio je brak sa Juditom Vanseni iz tog grada, od oca Jozefa,<br />
kr~mara, i majke Marije, kr~marke. Zanimqivo je da je kum na<br />
wihovom ven~awu bio Mihailo Mika Bogatin~evi} ([abac, 13. januar<br />
1847 – Beograd 15. april 1897), trgovac, veleposednik, oficir i politi-<br />
~ar, koji se posebno istakao u srpsko-turskim i srpsko-bugarskim ratovima<br />
sredinom druge polovine XIX veka. Bio je o`ewen k}erkom Milana<br />
Danilovi}a, a unukom kneza Pavla Danilovi}a. @iveo je na Ubu, gde je<br />
biran za predsednika ubske op{tine i narodnog poslanika.<br />
28
Babi}i iz Vaqeva<br />
Janko Babi} preminuo je 27. januara 1915. godine u Vaqevu. Dakle,<br />
samo tri dana po smrti k}eri dr Dragiwe. Svi su izgledi da nije mogao<br />
da pre`ali preranu smrt svoje k}eri. U mati~noj kwizi umrlih<br />
Crkve vaqevske pi{e da je u to vreme bio pisar suda, da je umro 62. godini,<br />
da je bio udovac, da je preminuo od pegavog tifusa i da je sutradan<br />
sahrawen.<br />
Dr DRAGIWA BABI]<br />
Dragiwa – Draga Babi}, ro|ena je 3. oktobra<br />
1886. godine u Vaqevu. Osnovnu {kolu i ni`u<br />
gimnaziju u~ila je u mestu ro|ewa. Vi{e razrede<br />
gimnazije zavr{ila je u Beogradu 1906. godine,<br />
uvek kao najboqa u~enica. 12 Bila je dobar |ak i<br />
skromna. Na predlog dr Selimira \or|evi}a,<br />
okru`nog fizikusa i uglednog zdravstvenog radnika,<br />
op{tina Vaqevo izabrala je 1906. godine<br />
za svog blagodejanca na studijama medicine. Na<br />
taj na~in sru{ena je dotada{wa zastarela tradicija<br />
nepoverewa prema ‘enskoj omladini.<br />
Kao pitomac vaqevske op{tine zapo~ela je<br />
studije medicine u Cirihu (1907). Ubrzo, potom, napu{ta ovaj {vajcarski<br />
grad da bi studije medicine nastavila i zavr{ila u Berlinu,<br />
9/22. decembra 1911, 13 gde je promovisana za doktora celokupnog lekarstva<br />
sa najve}im ocenom (egregeria). Tako je postala prva Srpkiwa<br />
koja je zavr{ila studije medicine na Berlinskom univerzitetu. Prema<br />
pisawu Budimira Pavlovi}a medicinu je zavr{ila u Bernu u<br />
[vajcarskoj. 14<br />
O~igledno zadovoqni wenim znawem i radom profesori su joj ponudili<br />
radno mesto. Bila je po~astvovana tim predlogom, ali ipak<br />
nije poslu{ala savete svojih profesora da se ne vra}a u Srbiju. Nije<br />
pomoglo ni dokazivawe da je u Srbiji o~ekuje te`ak ‘ivot, nepoverewe<br />
i naporan rad, a i da je rat sa Turskom na pomolu. Zahvalila se i<br />
odbila primamqive ponude za radno anga`ovawe na mati~nom fakultetu.<br />
Tim povodom je izjavila: „Svakom po{tenom ~oveku je sada mesto<br />
u Srpskoj vojsci”. 15<br />
12 Mitra{inovi}, 1996, 53-54<br />
13 Rankovi}, 2002, 55<br />
14 Pavlovi}, 2002, 180<br />
15 Rankovi}, 2002, 53<br />
29
Po dolasku u Vaqevu najpre je bila pomo}ni lekar (lekarski pomo}nik)<br />
u Okru`noj bolnici. Nakon polo`enog dr`avnog ispita<br />
zapo{qava se kao op{tinski lekar u Vaqevu i zapo~iwe svoju kratkotrajnu,<br />
ali blistavu lekarsku karijeru. Mnogi stariji Vaqevci rado su<br />
je se se}ali kako je sa odu{evqewem radila ovaj visoko humani posao.<br />
Od ranog jutra do kasno u no} bila je na poslu u bolnici ili kod svojih<br />
privatnih bolesnika. Do kraja idealista ona je svoj poziv gledala<br />
~ovekoqubivo, a svoju du`nost vr{ila je prema sirotiwi besplatno. 16<br />
Vojni lekar<br />
Milorad Radoj~i}<br />
Tokom balkanskih ratova (1912-1913), po nare|ewu Ministarstva<br />
vojnog, postavqena je za upravnika Rezervne vojne bolnice, koja je bila<br />
stacionirana u biv{oj Okru`noj gra|anskoj bolnici u Vaqevu. Usled<br />
nedostatka stru~nih kadrova i ratnih okolnosti radila je kao jedini<br />
lekar, pa je skoro sav stru~ni posao pao na wena nejaka i jo{ uvek<br />
nedovoqno iskusna ple}a. Do~ekivala je, previjala i le~ila rawenike<br />
i obolele, savetovala i podu~avala dobrovoqne bolni~arke, klonule<br />
te{ila i hrabrila. Istovremeno, obavqala je du`nost op{tinskog i<br />
sreskog lekara, rade}i bukvalno od zore do kasno u no}. ^inila je sve to<br />
uz mnogo napora i uz brojna odricawa, ne razmi{qaju}i o mogu}im negativnim<br />
posledicama.<br />
Posle prve okupacije Vaqeva u Prvom svetskom ratu, me|u posledwima<br />
je po nare|ewu pretpostavqenih, sa vojskom i mnogobrojnim gra-<br />
|anstvom napustila rodni grad i povla~ila se ispred daleko brojnijeg i<br />
tehni~ki nadmo}nijeg protivnika. Ubrzo je postavqena za upravnika<br />
Okru`ne bolnice u Pirotu. 17 Me|utim, posle prvog oslobo|ewa Vaqeva<br />
i izvojevane pobede u Kolubarskoj bici vra}a se u rodni grad, u kome je<br />
ostalo zarobqeno skoro {ezdeset hiqada austrougarskih vojnika, da bi<br />
pomogla svojim sugra|anima.<br />
Austrougarski vojnici su bili stra{no va{qivi, i prema pisawu<br />
vojnog istori~ara Isidora \ukovi}a, postali glavni prenosioci va-<br />
{iju, koje su izazvale pegavi tifus. 18 Ubrzo potom, on zahvata ne samo<br />
na{e vojnike, ve} i wihove rawene i obolele ratne drugove, a preko<br />
wih, i civilno stanovni{tvo u Vaqevu i okolini. Potom se ona {iri<br />
i na druga mesta i gradove u Srbiji i dobija obele`ja nezapam}ene<br />
epidemije. Cela varo{ je postala bolnica, gde je tada umiralo na sto-<br />
16 Divqanovi}, 1965, 12<br />
17 Kastratovi}, 2004, 327<br />
18 \ukovi}, 2006, 29<br />
30
Babi}i iz Vaqeva<br />
tine qudi dnevno. Ra~una se da je tada u Vaqevu umrlo, pored velikog<br />
broja me{tana, i tri hiqade vojnika.<br />
Svi koji su imali bilo kakvih mogu}nosti gledali su da {to pre napuste<br />
ovo mesto strave i u`asa. Sve kasarne, {kole, hoteli, kafane, magacini,<br />
i poneka ku}a, bili su rekvirirani i u wih su sme{tani oboleli<br />
i raweni. Dr Dragiwa Babi} je tr~ala od jednog do drugog mesta i le-<br />
~ila rawene i obolele vojnike, ali i od ku}e do ku}e civila zara`enih<br />
tifusom. Kako se oskudevalo i u lekovima i u sanitetskom materijalu<br />
nastojala da ih bar ute{i i da im koliko je mogu}e ubla`i bol. To {to<br />
su ona, dr Selimir \or|evi}, dr Pavle Vojteh i jo{ neke wene kolege<br />
uradile tih dana u ovom gradu grani~i se sa najve}im juna{tvom.<br />
Taj wen predan i stru~ni rad nije mogao ostati nezapa`en te je postala<br />
veoma popularna u gradu na Kolubari i mnogi su u woj gledali<br />
spas za nevoqe u kojima su se na{li. Tada oboleti od tifusa zna~ilo je<br />
biti osu|en na smrt.<br />
Prva lekarska ‘rtva pegavca<br />
Prema svedo~ewu sredwo{kolskog profesora, pisca i javnog radnika<br />
Milorada \eri}a (Vaqevo, 23. oktobra 1892. – Beograd, 6. januara<br />
1942) u mnogim vaqevskim ku}ama svi su bili bolesni i ~esto niko<br />
od uku}ana nije nikome mogao pomo}i. Dolaze}i u takve domove ona je<br />
za wih obavqala najraznovrsnije poslove, pa i drva donosila i lo`ila<br />
vatru da bi ogrejala promrzle bolesnike. To se jednog dana desilo i<br />
sa wim, pa je tim povodom zabele`io: „Nikad me u ‘ivotu u tolikoj<br />
meri nije dirnula dobrota”. 19<br />
Wu nije upla{ila ni opaka bolest, ni wene brojne kobne posledice.<br />
Vukla ju je lekarska etika i ose}aj du`nosti da pomogne bolesnima<br />
i nemo}nima. Svesno je u{la u „vrtlog smrti”. Prilikom jednog od<br />
svojih tada{wih susreta sa \eri}em ispri~ala mu je da je prethodnog<br />
dana u svojoj kosi na{la belu va{ i da }e se verovatno i sama sigurno<br />
razboleti 20 od pegavog tifusa, ali se nije predavala ve} je i daqe tr-<br />
~ala od jednog do drugog bolesnika.<br />
I zaista, samo posle nekoliko dana, pala je u postequ iz koje se vi{e<br />
nikad nije podigla. Izdahnula je 24. januara 1915. godine u Vaqevu. 21 Tako<br />
je postala prva ‘rtva me|u lekarima u Vaqevu. 22 U mati~noj kwizi umrlih<br />
19 \eri}, 1926, 97-100<br />
20 Divqanovi}, 1965, 12<br />
21 Suboti}, 1922, 11-12<br />
22 Pavlovi}, 2002, 180<br />
31
Crkve vaqevske upisano je da je bila lekarska pomo}nica Vaqevske<br />
okru`ne bolnice, da je Srpkiwa pravoslavne vere, da je umrla 24. januara/6.<br />
februara 1915. godine u 27 godini ‘ivota od pegavog tifusa i da je<br />
sahrawena sutradan. Podatke treba prihvati uslovno zbog nedovoqne<br />
obave{tenosti mesnog paroha i nemawa vremena da upisano proveri.<br />
Wen program masovne dezinfekcije i depedikulacije Vaqeva i celokupnog<br />
stanovni{tva sprovela je francuska sanitetska misija.<br />
Na`alost, ona nije do~ekala da vidi rezultate svog rada. Po prirodi<br />
krhka i ne`na, iznurena danono}nim radom i psihi~ki „dotu~ena”<br />
le~ewem beznade`nih bolesnika, nije se ni sama mogla odupreti toj<br />
opakoj bolesti. Kao {to smo ve} pomenuli od tuge za prerano umrlom<br />
k}erkom, porodi~nom miqenicom i velikom nadom, tri dana kasnije,<br />
27. januara 1915. godine, preminuo je i wen otac Janko Babi}.<br />
Dr Dragiwa – Draga Babi} odlikovana je Ordenom sv. Save IV reda<br />
1913. godine. Mada je umrla veoma mlada, ona sa dr Dragom Qo~i} zauzima<br />
veoma vidno mesto me|u ‘enama lekarima u istoriji srpskog vojnog<br />
saniteta. Da podsetimo da je, tih dana u Vaqevu, od pegavog tifusa umrla<br />
dobrovoqna bolni~arka Nade`da Petrovi}, poznata srpska slikarka.<br />
MARKO BABI]<br />
Milorad Radoj~i}<br />
Marko Babi} rodio se 24. aprila, odnosno 7. maja 1889. godine u Vaqevu,<br />
kao {esto dete svojih roditeqa. Kuma na wegovom kr{tewu bila<br />
je Milesa, k}i Stevana Kova~evi}a, obu}ara iz Vaqeva. Nema pisanih<br />
podataka o wegovom {kolovawu i zavr{enom obrazovawu. Izgleda da<br />
{kolske obaveze nije mnogo voleo i da nije imao nekih kvalifikacija.<br />
Poznato je da se uglavnom bavio ugostiteqskom delatno{}u. Obi~no<br />
se predstavqao kao hotelijer, po{to je dr`ao pod zakup neke od postoje}ih<br />
hotela u Vaqevu, mada je ~esto imao i po neku kafanu ili kakav<br />
drugi ugostiteqski objekat.<br />
Po ugledu na svog oca bio je politi~ki anga`ovan. Zna se da je bio<br />
~lan Jugoslovenske nacionalne stranke, ~ije {ef bio general Petar<br />
@ivkovi}, predsednik vlade u vreme {estojanuarske diktature, i Jugoslovenske<br />
radikalne zajednice. Va`io je za jednu od istaknutijih<br />
politi~kih li~nosti u svakoj od wih na lokalnom nivou.<br />
Uspe{an ugostiteq i hotelijer<br />
Nema pisanih podataka o tome kada je, gde i kako Marko Babi} po~eo da<br />
se bavi ugostiteqstvom. Poznato je da je tridesetih godina pro{log veka<br />
vodio „Grand hotel” u Vaqevu, koji je smatran elitnim ugostiteqskim<br />
32
Babi}i iz Vaqeva<br />
objektom u ovom gradu. Za tako visoku kategorizaciju nesumwivo najve}e<br />
zasluge pripadaju ba{ wemu i wegovom osobqu, jer je dr`ao prvoklasnu<br />
kuhiwu, dobru muziku i solidan personal. Uz to, povremeno, u wemu je<br />
organizovao bioskopske i pozori{ne predstave i sli~ne priredbe. Me-<br />
|u prvima uveo je sve~ane ru~kove za boqe stoje}e porodice lekara,<br />
advokata, sudija, in`ewera i drugih intelektualaca ali i bogatih trgovaca,<br />
industrijalaca, imu}nih zanatlija i drugih.<br />
U wegovo vreme ovaj hotel imao je i svoje stalne abonirce, a u wemu<br />
su odr`avane i skup{tine raznih dru{tava i udru`ewa, esnafske i<br />
druge slave, po neki boks me~ i drugi zna~ajni skupovi gra|ana ne samo<br />
Vaqeva i okoline, ve} i {ire. Zahvaquju}i svojim ~estim putovawima<br />
u inostranstvo i saznawima do kojih je dolazio u kontaktima sa gostima<br />
nastojao je da stalno ne{to mewa i uvodi izvesne novine u svoje<br />
poslovawe. Na wegovu inicijativu pred „Grand” hotelom otvorena je<br />
stalna taksi stanica, de`urali fijakeristi, nosa~i itd. Nabavio je i<br />
dvaautomobilasapoosamsedi{takojasubilanausluzihotelskimgostima,<br />
a kori{}ena su i za odr`avawe nekih me|ugradskih veza. 23 Posebno<br />
je zanimqivo da su te automobile koristili, osim gostiju, i drugi<br />
zainteresovani iz grada, pa su se oni mogli sresti na linijama Beograd<br />
– Vaqevo, Vaqevo – Koviqa~a i sli~no.<br />
23 Filipovi}, 2006, 15-23<br />
Hotel „Sekuli}” koji je Marko dr`ao u zakup<br />
33
Milorad Radoj~i}<br />
Potom je neko vreme dr`ao ~uvenu kafanu „Gradski podrum” u<br />
Vaqevu, Ulica vojvode Mi{i}a broj 27, od koje je stvorio renomirani<br />
ugostiteqski lokal. Prvobitno tu su bili i neki du}ani, koje je poru-<br />
{io i od tog prostora napravio jedinstvenu celinu koju je lepo uredio<br />
i solidno opremio. Na vidnom mestu ispred objekta postavio je<br />
kavez sa papagajem, zvanim „Zora” koji je znao da govori i hteo da komunicira<br />
sa prolaznicima, pa je to bila prava senzacija.<br />
U maju 1935. godine zakupio je biv{i Hotel „Sekuli}”, koji je ubrzo<br />
promenio ime u Hotel „Brankovina” u Vaqevu, po kafani koja ranije<br />
bila na tom mestu. 24 Tu je, u posebnoj salici, instalirao radio aparat;<br />
na spratu otvorio mini biblioteku za goste, a u velikoj sali kad nije<br />
bilo igranki, zabava i koncerata organizovao je povremeno bioskopske<br />
predstave. 25 Sve do zavr{etka Drugog svetskog rata ovaj hotel je<br />
uspe{no radio i bio jedno od najreprezentativnijih mesta u gradu.<br />
Imaju}i sve to u vidu, wegovu lokaciju i opremqenost Nemci su ga<br />
delom koristili za potrebe svoje vojske tokom rata. Mada je Babi}<br />
bio predsednik op{tine nekoliko meseci pred oslobo|ewe ovaj hotel<br />
po~eli su koristili i ~lanovi Srpskog dobrovoqa~kog korpusa i nema~ka<br />
policijska organizacija – tre}e odeqewe slu`be sigurnosti.<br />
Zbog toga su sredinom septembra 1944. godine, u okviru borbe za kona~no<br />
oslobo|ewe Vaqeva, oko ovog objekta vo|ene ‘estoke borbe i on<br />
je pretrpeo veliku {tetu.<br />
I pored rasprostrawenog uverewa o dobrom poslovawu ovog hotela,<br />
Borislav Bora Vuji}, hroni~ar starog Vaqeva, smatra da je Marko<br />
Babi} ugostiteqstvo veoma uspe{no vodio, ali da u hotelu „Brankovini”,<br />
kao po nekom usudu, poput wegovih ranijih vlasnika i zakupaca,<br />
nije mnogo u~inio.<br />
U tri navrata vaqevski gradona~elnik<br />
Po ugledu na oca i sam je najpre bio aktivan ~lan Radikalne stranke,<br />
a nakon dono{ewa akata o zabrani KPJ, 6. januara 1929. godine,<br />
pri{ao je Jugoslovenskoj nacionalnoj stranci. Kao wen ~lan, 20. jula<br />
1932, biran je za odbornika, a ne{to kasnije i zamenika predsednika<br />
vaqevske op{tine. Posle prerane smrti dugogodi{weg predsednika<br />
vaqevske op{tine Koste Kokana Todorovi}a, tako|e poznatog vaqevskog<br />
ugostiteqa, 30. decembra 1934. godine, koji je za sobom ostavio<br />
trag po{tenog i savesnog radnika na op{tenarodnim stvarima, u ime<br />
24 Baji}, 1995, 75<br />
25 Vuji}, Radoj~i}, 1996, 56-57<br />
34
Babi}i iz Vaqeva<br />
svoje, suda i odbora, kao i op{tinskih ~inovnika, sa prozora op{tinske<br />
sudnice oprostio se od wega kao dugogodi{weg odbornika, kmeta i<br />
vi{egodi{weg predsednika. 26<br />
Marko Babi} je zamewivao obolelog, a potom i preminulog predsednika<br />
Todorovi}a. Za novog predsednika Vaqevske op{tine, postavqen je 7. marta<br />
1934. godine. Iste godine, 12. decembra, kao predsednik op{tine predvodio<br />
poklonstvenu povorku od oko 300 Vaqevaca i Vaqevki, koji su zasebnim vozom<br />
putovali u Topolu da se na Oplencu poklone grobu „bla`enopokojnog<br />
kraqa Aleksandra I Ujediniteqa”. Tokom januara 1935. godine Marko Babi}<br />
izabran je i u Upravni odbor novoosnovanog Udru`ewa prijateqa Velike<br />
Britanije i Amerike u Vaqevu. Pod wegovim patronatom pripremqen je<br />
buxet grada Vaqeva za 1935. godine, a tim povodom „Glas Vaqeva” podsetio je<br />
svoje ~itaoce da ni{ta nema od obe}ane elektrifikacije i vodovoda. 27<br />
Re{ewem bana Drinske banovine iz Sarajeva 22. avgusta 1935. godine<br />
smewenajegradskaupravauVaqevuna~elusadotada{wimpredsednikom<br />
Markom Babi}em. Ve}, 1. septembra 1935. godine, postavqena je nova<br />
gradska uprava predvo|ena Aleksandrom O. Lomi}em, sreskim na~elnikom<br />
u penziji. @ivot u gradu je nastavqen uobi~ajenom dinamikom.<br />
Po~etkom aprila 1941. godine ponovo se na{ao na du`nosti predsednika<br />
vaqevske op{tine, ali je nejasno od kada i kako, pa je u tom<br />
svojstvu 14. aprila 1941. godine, sa malom grupom gra|ana, sa~ekao i<br />
pozdravio prethodnicu nema~kih snaga koje su okupirale Vaqevo. U<br />
toj grupi sa wim bili su op{tinski kwigovo|a Jovan Berni, policijski<br />
pisar Qubomir Selakovi} i jo{ nekolicina gra|ana. 28<br />
Tada, ta~nije 28. maja 1941. godine, Op{tina grada Vaqevo brojala<br />
10.423 stanovnika, od ~ega je bilo 5.157 mu{karaca i 5.266 ‘ena.<br />
Vaqevo je tada imalo 2.025 prizemnih ku}a, 133 ku}e na sprat, dakle<br />
ukupno 2.347 stanova i 486 zanatskih, ugostiteqskih trgovinskih i<br />
drugih radwi.<br />
Ve} polovinom maja 1941. godine Poreska uprava u Vaqevu obnovila<br />
je svoj rad i uputila poziv poreskim obveznicima da odmah<br />
„udovoqe svojoj poreskoj du`nosti” i izvr{e uplatu dospelih taksa i<br />
dr`avne tro{arine. U slu~aju neispuwavawa obaveza zapre}eno je „egzekutivnim<br />
postupkom”, pa je Marko Babi} naredio da se to uz upotrebu<br />
dobo{a javno obnaroduje, 17. maja 1941. godine. 29 Pomogao je<br />
26 Savi}, 1935, 3-5<br />
27 Rankovi}, 2003, 28<br />
28 Jovanovi}, 1990, 29; Jevti}, 1974, 10; Radoji~i}, 1996, 227-228<br />
29 Me|uop{tinski istorijski <strong>arhiv</strong> Vaqevo (MIAV), fond: Op{tina grada<br />
Vaqevo (OGV), 1941, kut. 210<br />
35
Milorad Radoj~i}<br />
organizovawe posebnog odbora za izbeglice, ~ijim je radom neposredno<br />
rukovodio, i na druge na~ine pomagao normalno funkcionisawe<br />
gradske uprave i blisko sara|ivao sa okupatorom.<br />
Borci Posavskog partizanskog odreda zarobili su ga 21. avgusta 1941.<br />
godine u slu`benom automobilu na putu Obrenovac – Vaqevo, u ataru sela<br />
Stubline kod Obrenovca. 30 Pri sprovo|ewu u {tab Vaqevskog partizanskog<br />
odreda, pod nepoznatim okolnostima, uspeo je da im pobegne 31 .<br />
Zna se da je ve} 11. septembra 1941. predsedavao VIII redovnom sednicom<br />
Gradskog ve}a Op{tine grada Vaqeva i da je referisao o svom<br />
zarobqavawu od komunista, a potom se razgovaralo i o zakupu kafane,<br />
uvo|ewu vanrednog op{tinskog kuluka, odobrewu {kolskog buxeta,<br />
molbama op{tinskih ~inovnika za pomo}, zakupu gostionice „Central”<br />
za nema~ku vojsku i pomo}i za odelo i ishranu slu`benika<br />
dr`avna policijske stra`e i predstojbni{tva policije. 32<br />
Ne zna se ~ijom je naredbom i na koji na~in smewen sa du`nosti<br />
predsednika vaqevske op{tine po~etkom 1942. godine. Prema nekim izvorima<br />
on je smewen i ranije, i da je novembra 1941. godine postavqena<br />
je nova uprava. Predsednik je bio trgovac Bo`idar Lukovi}, a potpredsednik<br />
Vukoman Trifunovi}, kwigovo|a Vaqevske pivare. Rad nove<br />
uprave bio je prevashodno usmeren na normalizaciju ‘ivota u gradu<br />
obezbe|ivawem prehrambenih artikala, zbriwavawe izbeglica, nabavku<br />
ogreva i sli~no. 33<br />
Me|utim, zna se da okupatorska vlast u Vaqevu nije bila zadovoqna<br />
radom Gradskog ve}a Op{tine grada Vaqeva i da je Okru`no na~elstvo<br />
u Vaqevu, posle godinu i po dana, od smene Marka Babi}a, donelo<br />
re{ewe pov. br. 2.229 od 1. jula 1943. godine o smeni dotada{we op-<br />
{tinske uprave i Gradskog ve}a i postavqawu nove op{tinske uprave.<br />
Tako je, po tre}i put, za predsednika vaqevske op{tine postavqen<br />
Marko J. Babi} 34 , a za potpredsednika je imenovan trgovac Bo`idar<br />
Mati}. Tim povodom, 1. jula 1943. godine odr`ana je vanredna sednica<br />
Gradskog ve}a u novom sastavu, kojom je predsedavao okru`ni na~elnik<br />
Dragomir Luki}a a bili su prisutni i pomo}nik okru`nog na-<br />
~elnika Mali{a Uro{evi} i predstojnik Gradske policije S. [ter.<br />
Potom su novoizabrani odbornici polo`ili zakletvu a Babi} je kao<br />
30 Jevti}, 1974, 471<br />
31 Zbornik dokumenata o narodnooslobodila~kom ratu jugoslovenskih naroda,<br />
Vojno-istorijski institut, Beograd, 1949, tom 1, 99-100<br />
32 MIAV, OGV, 1941, kut. 210<br />
33 Rankovi}, 2003, 30<br />
34 MIAV, OGV, 1943, kut. 216<br />
36
Babi}i iz Vaqeva<br />
najva`nije zadatke apostrofirao ishranu stanovni{tva i obezbe|ewe<br />
ogreva, nagla{avaju}i da je svestan svih te{ko}a na koje }e nai}i u<br />
svome radu i izjavio da ne}e prezati ni od kakvih napora. 35<br />
Ve} na sednici Gradskog ve}a od 12. jula 1943. godine izlo`io je<br />
glavne ciqeve i smernice svoga budu}eg rada i obavestio odbornike<br />
da se zainteresovao za hap{ewe gra|ana Vaqeva od strane okupacione<br />
vlasti i da }e ulo`iti napore da se isti oslobode. Tom prilikom<br />
formirana je Radna ~eta Nacionalne slu`be za obnovu Srbije radi<br />
obavqawa gra|evinskih i drugih radova. Istovremeno, formiran je<br />
Socijalni fond, odre|en doprinos gra|ana za wega i izabrano osam<br />
odbora sastavqenih od gradskih ve}nika, a Babi} je po funkciji bio u<br />
Aprovizacionom fondu. 36<br />
Na sednici Gradskog ve}a, odr`anoj 1. avgusta 1943. godine po nalogu<br />
Dragomira Luki}a, okru`nog na~elnika, Babi} je obavestio<br />
prisutne da okupator tra`i 200 talaca iz grada Vaqeva jer je grupa<br />
qudi predvo|ena Nikolom Kalabi}em u{la u Vaqevsku Kamenicu i<br />
razoru`ala tamo{we oru`ane organe Srpske dr`avne stra`e, odvela<br />
ih sa sobom i odnela oru`je i druge stvari sa kojima su raspolagali.<br />
Tim povodom obavestio je prisutne da okru`ni na~elnik predla`e da<br />
se odrede qudi koji }e razgovarati sa Kalabi}em da to ne bi i ubudu}e<br />
~inio. Babi} je imao druge predloge i posle rasprave, Gradsko ve}e<br />
Op{tine grada Vaqeva je prihvatilo wegove predloge i zakqu~ilo da<br />
ne treba da daje taoce za one slu~ajeve koji se de{avaju van podru~ja<br />
Op{tine grada Vaqeva; da ne mo`e da na|e pogodne li~nosti za pregovore<br />
sa Kalabi}em i da se kod okru`nog na~elnika urgira da organi<br />
javne bezbednosti savesno obavqaju svoju du`nost. 37<br />
Shodno uputstvima Predsednika vlade generala Milana Nedi}a<br />
Gradsko poglavarstvo u Vaqevo predlo`ilo je da zadr`e obveznici<br />
nacionalne slu`be za obnovu Srbiju. Gradsko ve}e, pod predsedni-<br />
{tvom Babi}a, na sednici od 27. novembra 1943. odlu~ilo je da Op-<br />
{tina grada Vaqeva uposli obveznike za gra|evinske i druge radove u<br />
svojoj re`iji. Zaposlewe }e trajati od 15. novembra 1943. do 1. aprila<br />
1944. godine s tim da }e se za svaki radni ~as jednog obveznika pla}ati<br />
12 dinara. 38<br />
35 Isto, isto, kut. 210, Zapisnik sa sednica Gradskog ve}a, str. 123<br />
36 Isto, isto, kut. 210<br />
37 Jovanovi}, 2002, 185-187<br />
38 MIAV, OGV, 1944, kut. 219<br />
37
Milorad Radoj~i}<br />
Sednice Gradskog ve}a odr`avane su redovno, a Marko Babi}, kao<br />
predsedavaju}i nastojao je da sledi politiku predsednika Vlade nacionalnog<br />
spasa i realizuje sve teku}e aktivnosti. O tome svedo~i telegram<br />
koji je uputio generalu Milanu Nedi}u: „Povodom trogodi{wice<br />
Vlade 'narodnog spasa', na ~ijem ~elu stojite, u ime moje i gra|ana Vaqeva,<br />
izjavqujemo da ste za sve ovo vreme bili ~uvar nacionalne savesti i svim<br />
silama radili na spasavawu i o~uvawu srpskog naroda, koji sna`an i<br />
ujediwen do~ekuje svoga kraqa”. 39<br />
Kao predsednik op{tine organizovao je i otvorio veliki narodni<br />
zbor 6. septembra 1943. godine na Vaqevskoj pijaci. Pored wega tom<br />
prilikom su govorili: okru`ni na~elnik Dragomir Luki}, sve{tenik<br />
Vojislav Stepanovi}, advokat Mihailo Jevti} Kajle, dr Radomir<br />
Raca Stefanovi} i jo{ 13 govornika iz redova predsednika op{tina<br />
u vaqevskom okrugu, zemqoradnika, radnika, studenata, trgovaca i<br />
drugih. Svi su bili jednodu{ni u osudi komunisti~ke „odmetni~ke<br />
aktivnosti” i pru`ili bezrezervnu podr{ku generalu Nedi}u, {to je<br />
posebno bilo izra`eno u telegramu koji je sa zbora upu}en predsedniku<br />
Vlade Srbije. 40<br />
Po ugledu na svog oca, ali i druge ~lanove porodice Marko Babi}<br />
je bio i human ~ovek. Povodom svoje krsne slave Svetog Nikole, skoro<br />
redovno je delio izvesnu sumu novca za pomo} siroma{nim u~enicima.<br />
Me|utim, u~estvovao je i u dono{ewu nekih odluka koje su podr`avale<br />
saradwu sa Nemcima i wihovim saradnicima. Tako je navodno<br />
optu`io grupu poqskih Jevreja, koji su kao muzi~ari svirali u wegovom<br />
hotelu, pa su oni streqani sredinom 1941. godine kod Novog<br />
grobqa u Vaqevu.<br />
U oktobru 1944. godine dolazi do konstituisawa privremenih organa<br />
nove vlasti, pa samim tim ponovo prestaje wegov mandat.<br />
Po re~ima sada pokojnog Branislava – Branka Lome, pravnika u<br />
penziji iz Vaqeva, Marko Babi} bio je bistar, radan i dobar organizator.<br />
U politi~kom pogledu bio je nesiguran u sebe i priklawao se<br />
svakoj vlasti. Dru`io se sa nekim poznatim vaqevskim kockarima pa<br />
se pretpostavqa da se i sam kockao. Nije imao prisnijih prijateqa.<br />
Neslavno je zavr{io<br />
U prole}e 1945. je uhap{en i optu`en {to je sa~ekao Nemce 1941.<br />
godine, tere}en je i za rad u op{tini pod okupacijom, organizovawe<br />
prinudnog rada, sakupqawe kontribucije i druga dela. Posebno je op-<br />
39 Jovanovi}, 2001, 179<br />
40 MIAV, OGV, 1941, kut. 210<br />
38
Babi}i iz Vaqeva<br />
tu`en da je kriv: 1) {to je za vreme okupacije kao predsednik op{tine<br />
Vaqevo, zakidao od naroda artikle za ‘ivotne namirnice (kao bra-<br />
{no, {e}er, zejtin i drugo) i davao ih neprijatequ; 2) {to je jula 1941.<br />
godine predlo`io Nemcima da se me|u 18 lica predvi|enih za<br />
streqawa na|u i ~etiri brata Jevrejina, koji su kao muzi~ari radili<br />
kod wega; 3) da je bio intimni prijateq {efa Gestapoa Sajdla i nekih<br />
~etni~kih i dobrovoqa~kih funkcionera i 4) {to je pred oslobo|ewe<br />
Vaqeva izdejstvovao ve}u koli~inu oru`ja i municije za borbu protiv<br />
narodnooslobodila~kog pokreta.<br />
Presudom Vojnog suda Vaqevske vojne oblasti br. 493/45. i 20/46, od<br />
13. juna 1946. godine i Zakqu~kom SNS Vaqevo br. 20/46, prvo je osu|en<br />
na kaznu smrti streqawem, trajan gubitak gra|anskih prava i 100% konfiskaciju<br />
imovine. 41 Po{to se ‘alio na tu presudu ona mu je preina~ena<br />
na kaznu zatvora u trajawu od 20 godina strogog zatvora sa prinudnim<br />
radom i 5 godina gubitka gra|anskih ~asti. Umro je 5. oktobra 1949. godine<br />
u Kazneno-popravnom domu Sremska Mitrovica. 42 Kao „saradniku<br />
okupatora”, 26. januara 1946. godine, konfiskovan je i bioskop „Brankovina”<br />
(kasnije bioskop „Sindikat” u Vaqevu) u vrednosti od 80.000 dinara<br />
i ostale pokretne stvari u vrednosti od 33.215 dinara.<br />
Zanimqivo je da bioskop „Brankovina” nije radio u dane nema~ke<br />
okupacije, po{to je vlasnik je bioskopsku opremu demontirao, i do 5.<br />
novembra 1945, skrivao u svojoj ku}i. Dakle, ni ~iwenica da ta oprema<br />
nije bila ni na koji na~in u funkciji okupatora, nije smetala novim<br />
vlastima da i wu konfiskuje. Kompletan inventar oduzete opreme<br />
sa~iwen je 1. februara 1946. Potom je tu opremu preuzeo, osposobio i<br />
dokompletirao, Mesni odbor sindikata Vaqeva i u prostorijama biv.<br />
bioskopa „Brankovina” obrazovao Radni~ki dom kulture. 43<br />
Bio je o`ewen Angelinom, ro|enom 20. maja 1891. godine u Ka~waku.<br />
Po mi{qewu nekih starijih ‘iteqa Vaqeva ona je po narodnosti<br />
bila Nemica, a do udaje radila je kao sobarica. Ispredane su i razne<br />
pri~e o wenom predbra~nom ‘ivotu. Tvrdilo se da je imala velikog<br />
uticaja na svog supruga. Nije suvi{no podsetiti da je prema podacima<br />
Narodnog sreskog suda u Vaqevu, Angelina imala i deo sopstvene imovine<br />
koji nije konfiskovan, a po wihovoj proceni, bio je dovoqan za<br />
weno izdr`avawe. 44 U braku nisu imali poroda. Ina~e, Marko Babi}<br />
41 Radi}, 2002, 59, 194<br />
42 Vuji}, Radoj~i}, 1996, 56-57<br />
43 Radi}, 2001, 109-110<br />
44 Isto, 109.<br />
39
Milorad Radoj~i}<br />
je bio veoma debeo ~ovek, a po svedo~ewu Borislava Bore Vuji}a, hroni~ara<br />
starog Vaqeva, posle kasapina Mitra Prqevi}a, bio je to<br />
najdebqi ~ovek u ovom gradu. 45<br />
JOVAN BABI]<br />
Najmla|i Jankov sin i osmo dete, Jovan Babi},<br />
rodio se 1. maja 1892. godine u Vaqevu. U<br />
„Leksikonu pisaca Jugoslavije” (str. 115) pogre-<br />
{no pi{e da mu je Janko bio o~uh. Krstila ga je<br />
Mileva Kova~evi} iz Vaqeva, a ~inodejstvovao<br />
je @ivota Milovanovi}, potowi Iguman Metodije.<br />
Po{to mu je majka rano umrla pod ~ijim<br />
starawem zavr{io prvi razred osnovne {kole u<br />
mestu ro|ewa. Zatim se preme{ta kod sestre i zeta<br />
Marije i Petra Tadi}a u Beograd, gde u Terazijskoj<br />
osnovnoj {koli, 1902. godine, zavr{ava<br />
preostale razrede. Prema pisawu vi{e autora<br />
posle zavr{etka prva tri razreda gimnazije u Beogradu prelazi u<br />
Vaqevsku gimnaziju. Kako ovde nije bilo sedmog i osmog razreda Gimnazije<br />
to daqe {kolovawe ponovo nastavqa u Prvoj mu{koj beogradskoj<br />
gimnaziji, gde je 1911. godine polo`io i veliku maturu, mada ima podataka<br />
da je gimnaziju u~io i u Gru`i. 46 Gde god da je u~io uvek je bio me|u<br />
najboqim u~enicima svoje generacije.<br />
Upisao je studije na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beogradu,<br />
ali je ne{to du`e studirao, ometan balkanskim i Prvim svetskim<br />
ratom. Vojni rok je slu`io u \a~koj ~eti u Skopqu, od 1. septembra,<br />
do 1. novembra 1914. godine. Aktivno je u~estvovao u ratovima od<br />
1914. do 1919. godine, najpre kao pripadnik \a~kog bataqona „1300 kaplara”,<br />
a potom kao rezervni oficir u VIII pe{adijskom puku prvog poziva.<br />
Ostavio je dosta pisanih svedo~ewa o tim ratnim strahotama, kao<br />
{to su: „Zapisi od rata 1914-1918”, „Sa Timoka na Dunav”, „Suvoborski<br />
dani”, „Se}awe na Skopski |a~ki bataqon 1914. godine” i drugi.<br />
Tokom tih ratnih dana pri~iwena mu je velika materijalna {teta.<br />
Nadle`nima je prijavio {tetu u iznosu od 22.210 dinara. Dosu|ena mu<br />
je {teta u iznosu od 16.000 dinara ili 72,04%, od podnetog zahteva. 47<br />
45 Filipovi}, 2006, 15-23<br />
46 Bujas, 2004, 329<br />
47 Isi}, 1996, 59<br />
40
Babi}i iz Vaqeva<br />
Ugledni prosvetni radenik<br />
Slu`bovawe je zapo~eo kao privremeni predmetni u~iteq u Vaqevu<br />
1919. godine. Po{to je diplomirao slede}e godine postavqen je za suplenta,<br />
a nakon polo`enog profesorskog ispita 1922. godine, i za profesora<br />
Vaqevske gimnazije. Od osnivawa Sredwe poqoprivredne {kole<br />
predavao je i u woj, a od 1923. bio je i profesor u Trgova~koj {koli<br />
Vaqevske trgova~ke omladine.<br />
O wemu kao gimnazijskom profesoru, Mihailo Petrovi} Mingej<br />
ro|enom u Vaqevu 1907 (umro u Beogradu, 1991), u~iteq, poznati {kolski<br />
radenik i publicista, pored ostalog je napisao: „Srpski nam je<br />
predavao Jovan Jova Babi}. Wegova predavawa su bila dosta interesantna,<br />
a naro~ito ona o narodnoj poeziji koja smo marqivo i stenografski<br />
hvatali dok je predavao. Na wegov podstrek sad smo po~eli vi{e da ~itamo<br />
razne kwige, mnogi smo se pretplatili na omladinski ~asopis Venac<br />
u kome smo s vremena na vreme nalazili i neke wegove radove. Bio je<br />
to prvi pisac koga smo videli u`ivo.” 48<br />
Opisuju}i svoje {kolovawe u Vaqevskoj gimnaziji, nastavnik i tako|e<br />
poznati {kolski poslenik, Mladen Petroni} isti~e 49 da je Vaqevska gimnazija<br />
posle Prvog svetskog rata imala vi{e dobrih profesora. „Me|u<br />
wima isticalo se nekoliko, od kojih je najizrazitiji bio Jovan Babi}, profesor<br />
srpskog jezika i kwi`evnosti. On je kao nadahnuti poznavalac lepote<br />
jezika i kwi`evnog izraza, u`ivao ugled i po{tovawe u~enika. Predavao<br />
je u~enicima svih uzrasta. Za sve je bio podjednako pristupa~an, zanimqiv<br />
i dopadqiv. Razumqivo je do~aravao materiju slu{aocima, pa su mnoge<br />
stvari na ~asovima bile vrlo jasno i lako usvajane. Wegov stil rada uop-<br />
{te odvajao se od stila drugih. Lako}a i spontanost wegovog kwi`evnog<br />
jezika pri~iwavala je u`ivawe. Wegova govorna dikcija, sa proznim kwi-<br />
`evnim naglaskom, privla~ila je osobitu pa`wu i pobu|ivala svestrani<br />
interes u~enika.”<br />
Za vreme slu`bovawa u rodnom gradu Jovan Babi} bio je vi{egodi{wi<br />
predsednik Zanatlijskog peva~kog dru{tva „^ika Quba”, sekretar<br />
Odbora za narodno prosve}ivawe i sekretar Narodnog univerziteta.<br />
Dvadesetih godina pro{log veka, ovaj agilni prosvetni i kulturni radnik,<br />
u sve~anoj sali Vaqevske gimnazije, u okviru rada Narodnog univerziteta<br />
u Vaqevu odr`ao je vi{e zanimqivih preduze}a iz kwi`evnosti,<br />
kao {to su: „Slovenci i wihova kwi`evnost”, „Strani pisci i wihovo<br />
interesovawe za na{u narodnu poeziju”, „Dubrovnik i wegova kwi`evnost”,<br />
48 Andri}, 1996, 255<br />
49 Grupa autora, 1972, 238-240<br />
41
Milorad Radoj~i}<br />
„O alkoholizmu u na{oj kwi`evnosti”, „Od primitivne do savremene poezije<br />
na{e”, „@ivot i rad Alekse [anti}” itd. 50<br />
Kao ~lan Okru`nog odbora za narodno prosve}ivawe u~estvovao je<br />
u pokretawu i bio ~lan redakcije lista „Narodni u~iteq”, koji je po-<br />
~eo da izlazi od 1. januara 1923. godine, petnaestodnevno. 51 Bio je i prvi<br />
urednik lista „Glas Vaqeva”, koji je najdu`e izlazio u Vaqevu izme|u<br />
dva svetska rata. Neko vreme bio je i stare{ina Stega izvidnika<br />
i planinki u Vaqevu. Govorio je i na priredbi organizovanoj u<br />
Vaqevskoj gimnaziji, krajem februara 1924. godine, povodom [anti-<br />
}evog dana u Vaqevu. 52<br />
Bio je ~lan Jugoslovenske republikanske stranke, u kojoj su se, pored<br />
wega, u vaqevskom kraju jo{ isticali advokat Svetislav Sveta<br />
Proti} i apotekar Josip Prikelmajer. 53<br />
Od 29. avgusta 1928. godine bio je profesor srpskog i nema~kog jezika<br />
Trgova~ke akademije u Beogradu. Tokom 1931. godine postavqen je za<br />
nastavnog inspektora, a ~etiri godine kasnije za {efa Nastavnog<br />
odeqewa Ministarstva trgovine i industrije. Neko vreme bio je u direktor<br />
Trgova~ke akademije u Beogradu i Zemunu. U Beogradu biran je<br />
za ~lana naju`e uprave Jugoslovenskog profesorskog dru{tva, a od<br />
1928. do 1931. godine bio je i urednik „Glasnika Jugoslovenskog profesorskog<br />
dru{tva”. Kasnije, tokom 1938. i 1939. godine bio je i urednik<br />
„Glasnika stru~ne nastave”. Kao istaknuti stru~wak, avgusta<br />
1935. godine, u~estvuje u u radu Kongresa za trgovinsko-zanatsku nastavu,<br />
koji je odr`an u Pragu. 54<br />
Kao dobar poznavalac jugoslovenske i svetske literature i {kolske<br />
problematike objavio je i vi{e stru~nih radova, poput onih: O<br />
{koli i wenom zna~aju, Kako podi}i ispravne karaktere u na{oj omladini,<br />
O omladini i za omladinu, itd. Prilikom skoro svih slu`benih<br />
ocewivawa imao je samo odli~ne ocene.<br />
Penzionisan je 31. marta 1945. godine. Od 1948, pa do smrti 1958,<br />
radio je u Institutu za srpsko-hrvatski jezik Srpske akademije nauka<br />
i umetnosti u Beogradu, na obradi gra|e za novi Re~nik srpsko-hrvatskog<br />
i narodnog jezika. Izme|u dva svetska rata odlikovan je ordenima<br />
50 Rankovi}, 1981, 4<br />
51 Rankovi}, 2002, 98<br />
52 Isto, 100<br />
53 Tripkovi}, 1980, 119<br />
54 Vojinovi}, 1996, 55-56<br />
42
Babi}i iz Vaqeva<br />
sv. Save III i V reda i Jugoslovenske krune IV reda. 55 U masonsku lo`u<br />
„Sloga, rad i postojanstvo” primqen je 1933. godine. 56<br />
Raznovrstan i plodan pisac<br />
Jovan Babi} pisao je pesme, pri~e, kwi`evne rasprave, prikaze, radove<br />
iz oblasti {kolstva, memoarske tekstove i sitnije bele{ke, pa se<br />
za wega mo`e tvrditi da je bio i veoma plodan pisac. Prve svoje radove<br />
~itao je u vaqevskoj literarnoj dru`ini „^ika Quba” i beogradskoj<br />
„Nadi”. Prvi wegovi stihovi {tampani su u ~asopisu „Truba”<br />
(1909) i „Vencu” (1911). Kasnije je sara|ivao u listovima: „Pravda”,<br />
„Zvono”, „Novo vreme”, „Narodni list”, „Epoha”, „Pijemont”, „Tribuna”,<br />
„Re~”, „Pres”, „Slobodna re~”, „Jugoslovenski narod”. Potom je<br />
objavqivao u raznim kwi`evnim listovima, ~asopisima i srodnim<br />
publikacijama (Novo kolo, Misao, Trezvenost, Budu}nost, Ferijalac,<br />
Na{a domovina, Prosvetni <strong>glasnik</strong>, Glasnik Jugoslovenskog profesorskog<br />
dru{tva, Glasnik stru~ne nastave u Beogradu, Polet u Ni{u,<br />
Mladost u ^a~ku, Pan~eva~ka nedeqa u Pan~evu, itd.) ve}i broj pesama,<br />
pripovedaka, kwi`evnih rasprava, memoara, bele`aka, crtica,<br />
prikaza i prepeva.<br />
Po savetu Jovana Skerli}a, jo{ 1914. godine, po~eo je da pi{e kwi-<br />
`evno-istorijske studije i oglede. Me|u prvima napisao je „Spor o autorstvu<br />
epa smrt Smail-age ^engi}a”. Radio je na kwi`evnoj kritici i<br />
pisao ~lanke iz kwi`evnosti, pri~e iz rata i ‘ivota, rasprave o {koli<br />
i {kolskim problemima. Na osnovu wegove spisateqske produkcije,<br />
wenog obima, strukture i kwi`evne forme za wega se mo`e re}i da je<br />
bio dobar pesnik, pripoveda~, reporter, putopisac, kwi`evni kriti-<br />
~ar i urednik vi{e listova.<br />
Rezultate svojih istra`ivawa sumirao je u dve kwige pod zajedni~kim<br />
naslovom „Kwi`evni ogledi”, koje su se pojavile u dva izdawa<br />
– }irilicom i latinicom. Prvi tom je iza{ao 1928, a drugi tek 1932.<br />
godine. Me|u wima i danas odi{e sve`inom i zanimqivim zakqu~cima<br />
Babi}ev ogled „Milovan Gli{i} kao prevodilac”, objavqen u<br />
prvoj kwizi. Podse}amo da je prva kwiga ogleda Jovana Babi}a nastala<br />
tokom wegovog slu`bovawa u Vaqevu. Pripremao je i tre}u kwigu<br />
ogleda, ali nije stigao da je izda.<br />
Dana 21. novembra 1920. godine u Vaqevu zasnovao je brak sa Milevom<br />
Vukosavqevi}, ro|enom 19. septembra 1896. godine u Vaqevu, od<br />
55 Petroni}, 1972, 239-240<br />
56 Nenezi}, 1984, 582<br />
43
majke Dragice i oca Dragutina – Dragi{e poznatog vaqevskog advokata.<br />
Imali su k}i Slobodanku ro|enu 27. avgusta 1912. godine u Vaqevu.<br />
Kumovi na wihovom ven~awu bili su Aleksandar Jeroti}, kwigovo|a<br />
i Mirko Vasiqevi}, {pediter, oba iz Vaqeva 57 .<br />
Govorio je nema~ki, francuski i ruski jezik. 58 Ogledao se i u prepevima,<br />
sa nema~kog Hajnea i sa ruskog Pu{kina.<br />
Umro je 17. aprila 1958. u Beogradu. Svojim neumornim i kreativnim<br />
radom, kako u oblasti prosvete i kwi`evnosti, tako i u oblasti<br />
privrede, stvaraju}i ~itavu armiju mladih i dobro stru~no potkovanih<br />
kadrova dosta nas je zadu`io.<br />
MARIJA TADI]<br />
Milorad Radoj~i}<br />
Druga Jankova k}i, Marija – Mara Babi}, ro|ena je 11. avgusta 1895.<br />
u Vaqevu. Posle osnovne {kole i ni`e gimnazije koje je u~ila u Vaqevu,<br />
vi{e razrede gimnazije s velikom maturom zavr{ila je u Beogradu.<br />
Zna se da je zavr{ila studije farmacije, ali nismo uspeli ustanoviti<br />
gde i kada.<br />
Dana 14/27. maja 1923. udala se za svog kolegu Petra Tadi}a, ro|enog<br />
18. avgusta 1889. godine u Beogradu, od oca Milorada, apotekara i majke<br />
Frosine, doma}ice. Wegov otac, Milorad Tadi}, bio je sin Vasilija,<br />
poznatijeg kao @ivko Tadi}, ~uvenog trgovca, veoma imu}nog i<br />
uglednog gra|anina i jednog od gradona~elnika vaqevske op{tine.<br />
Posle zavr{enih studija farmacije i kra}eg rada u Beogradu, Milorad<br />
Tadi} se vra}a u rodni grad i otvara drugu apoteku pod nazivom<br />
„Kod jelena”. Prvu apoteku u Vaqevu ve} je bio otvorio Klaudije Prikelmajer,<br />
magistar farmacije iz Slavonske Po`ege.<br />
Apotekar Milorad Tadi} imao je {estoro dece. Dvoje su umrli sasvim<br />
mali. Kao {to smo ve} zabele`ili sin Petar je nastavio o~evu<br />
tradiciju. Sin Dragomir, zvani [uka, ro|en je 1893. u Beogradu, gde je<br />
i zavr{io gimnaziju. Arhitekturu je studirao u Nema~koj i Italiji.<br />
Studije je okon~ao u Rimu, gde je i doktorirao. Bio je profesor<br />
Sredwe arhitektonske {kole u Beogradu, od wenog osnivawa 1924, a<br />
potom arhitekta Patrijar{ije Srpske pravoslavne crkve u Beogradu.<br />
Projektovao je mnoge zna~ajne javne zgrade, privatne ku}e, ku}e za odmor<br />
na Oplencu; hotel „Avala” u Budvi i sva tri paviqona kraqevske<br />
57 MIAV, fond: Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Vaqevu, 1837-1907,<br />
Mati~ne kwige ven~anih, kw. br. 6<br />
58 Arhiv Srbije Beograd, fond: Ministarstva prosvete i crkvenih dela,<br />
Zbirka personalnih dosijea, B – I – 64.<br />
44
Babi}i iz Vaqeva<br />
rezidencije u Milo~eru; crkvu u Velikoj Drenovi, crkvu Sv. Lazara u<br />
Birmingemu, zgradu Sredwe tehni~ke {kole u Vaqevu itd. Bavio se i<br />
slikarstvom, a pisao je o istorijatu arhitekture. Bio je pripadnik<br />
Bataqona „1.300 kaplara” tokom Prvog svetskog rata.<br />
Miloradova k}i Vera bila je udata za Luja Kamenara, potpukovnika<br />
i viteza Kara|or|eve zvezde sa ma~evima. Wena sestra Stana udala<br />
se za Du{ana Simovi}a, vazduhoplovnog oficira a kasnije generala,<br />
jednog od organizatora martovskih zbivawa 1941. godine a potom i<br />
predsednika jugoslovenske vlade.<br />
Petar – Pera Tadi}, ro|en 18. avgusta 1889. godine u Beogradu, gde mu je<br />
u to vreme otac dr`ao ~uvenu Delinijevu apoteku. Jo{ kao u~enik glumio<br />
je u nekim pozori{nim predstavama u Vaqevu. Bio je veoma muzikalan, i<br />
kao student u Gracu, pevao je u horu tamo{weg pozori{ta. Znao je napamet<br />
mnoge operske i druge arije, koje }e kasnije u vedrom raspolo`ewu sa dru-<br />
{tvom pevati u „Grand” hotelu, preko puta svoje apoteke.<br />
Apotekarski posao po~eo je da u~i u o~evoj apoteci, gde je radio kao<br />
apotekarski pomo}nik. Studije farmacije zapo~eo je 1909. godine u<br />
Gracu, u Austriji, a privremeno prekinuo zbog u~e{}a u balkanskim i<br />
Prvom svetskom ratu. Poznato je da je u vreme proboja Solunskog fronta<br />
bio {ef velikog Apotekarskog slagali{ta u Sorovi}u, na gr~koj teritoriji.<br />
Ubrzo po okon~awu ratnih sukoba dovr{ava studije farmacije<br />
na Sveu~ili{tvu u Zagrebu i preuzima o~evu apoteku, po{to je on<br />
oboleo od pegavog tifusa i umro u Vaqevu 1915. godine.<br />
U porodi~noj apoteci naj~e{}e radi Marija po{to je Pera ~esto<br />
bio odsutan zbog nabavke lekova, bankarskih obaveza ili dru`ewa sa<br />
prijateqimai. Mara je bila uvek ~ista i besprekorno sre|ena. Wihova<br />
apoteka, na dobrom mestu, uvek je bila otvorena i dobro snabdevena. U<br />
wu su Vaqevci svra}ali ne samo da bi kupili lekove i druge potrep-<br />
{tine, ve} i da bi se videli sa vlasnicima, popri~ali i posavetovali<br />
se sa dragim prijateqima. Prema pisawu hroni~ara starog Vaqeva Borislava<br />
Bore Vuji}a na velikoj drvenoj klupi u wihovoj apoteci izle`avao<br />
se najlep{i vaqevski pas – vu~jak „Kiki”, koga su poznavali<br />
skoro svi kupci ove apoteke, pa je on bio neobi~no pa`qiv prema<br />
wima. 59 Neki su svra}ali u Tadi}a apoteku da se poigraju sa Kikijem.<br />
Prema istom izvoru, u ovom braku stalno se vodila borba oko toga<br />
~ija je porodica bila zna~ajnija: Tadi}a, koji su bili imu}ni trgovci<br />
ili Babi}a, koji su bivali u vlasti. Ina~e, Mara je bila povu~ena,<br />
}utqiva; vi{e je volela apoteku nego ku}u, a Pera je bio veseqak,<br />
59 Vuji}, 1995, 11<br />
45
Milorad Radoj~i}<br />
spreman da sa svakim dru{tvom odsedne u kafani, po ne{to pojede i<br />
popije, pa kadkad i pretera. Zbog toga je od Mare bio gr|en i po nekoliko<br />
dana. Pera se obi~no spasavao tako {to je, kao ~lan Upravnog odbora<br />
Vaqevske {tedionice, de`urao u drvnoj industriji „Suvobor” u<br />
Obrenovcu. Svo slobodno vreme provodio je tamo, po obrenova~kim<br />
ugostiteqskim objektima, sa dru{tvom koje ga je rado primalo i bez<br />
opasnosti da ga Mara prona|e i izgrdi.<br />
Tadi}i su imali veliku i lepu ku}u u Vaqevu, u Kara|or|evoj ulici<br />
broj 39, do sada{we zgrade Mesne zajednice „Andra Sav~i}”. Po<br />
mnogima bila je to jedna od najlep{ih, ako ne i najlep{a privatna ku-<br />
}a u gradu. Ura|ena po projektu poznatog arhitekte Mi{e Kapetanovi}a,<br />
pa je sada kao spomenik kulture pod za{titom dr`ave. Bila je to<br />
gra|evina sa prostranim odeqewima i uvezenim name{tajem, od ~ega<br />
je bila najlep{a garnitura u trpezariji ura|ena po stilu Luja XIV.U<br />
woj su nekad bile sme{tene neke op{tinske slu`be, a sada se koristi<br />
za stanovawe.<br />
Kao imu}an ~ovek, veliki veseqak i odli~an peva~ Pera Tadi} je dosta<br />
vremena provodio po restoranima i drugim ugostiteqskim objektima uz<br />
muziku, meze i prijatno dru{tvo. Umro je decembra 1949. godine, po nacionalizaciji<br />
sopstvene apoteke. Marija i Petar nisu imali potomaka.<br />
OSTALI<br />
Najstariji sin Milan, ro|en je 23. novembra 1876. godine u Vaqevu.<br />
Za wega znamo da je bio kwigovo|a. Iz ~ituqe objavqene povodom maj-<br />
~ine smrti proizilazi da je u to vreme bio ~inovnik Beogradske zadruge<br />
u glavnom gradu. Zna se da je tada u braku sa Micom imao sinove<br />
Dragutina i Racu i k}eri Jelu i Zlatu. Na ‘alost drugih podataka o<br />
wima nemamo, a on je jedan od Babi}a koji je naknadno identifikovan.<br />
Za Milo{a Babi}a znamo da je bio ro|en 30. novembra 1881. godine<br />
u Vaqevu, gde je i umro 1885. godine. Zna~i, kao beba od 3- 4 godine.<br />
Za tre}u Jankovu k}erku Leposavu Babi} znamo da je ro|ena 22. septembra<br />
1883. godine u Vaqevu i da je bila babica i da je mnogim Vaqevcima<br />
pomogla da ugledaju svetlo dana. Sva na{a nastojawa da o woj, i eventualno<br />
wenoj porodici, jo{ ne{to vi{e saznamo ostala su bez rezultata.<br />
Me|utim, ona je potvrdila ta~nost one narodne izreke koja ka`e da<br />
krv nije voda. Naime, poznato je da se vratila u rodni kraj svog oca,<br />
ali nismo uspeli da saznamo ni kad je to, ni za{to je to u~inila. Umrla<br />
je u Mi{aru kod [apca 29. januara 1973. godine.<br />
Nije nam poznato da li od Milana i Leposave ima potomaka bilo<br />
gde. Poku{ali smo do wih do}i veruju}i da bi nam mogli pomo}i da<br />
46
Babi}i iz Vaqeva<br />
upotpunimo saznawa o ovoj zna~ajnoj porodici ali u tome nismo uspeli.<br />
Ni nastojawe da stupimo u vezu sa Jovanovom k}erkom, ako je jo{<br />
uvek ‘iva, nije bilo uspe{no.<br />
Bez obzira na neke proma{aje, pre svih Marka, ~lanova ove porodice<br />
~ini nam se da su svojim obrazovawem, ukupnim delovawem i radom<br />
dali zna~ajan doprinos ukupnom procvatu Vaqeva i {ire, pa nas i time<br />
zadu`ili da ih ne zaboravimo.<br />
Izvori i literatura<br />
Izvori:<br />
Arhiv Srbije Beograd<br />
– Fond: Ministarstva prosvete i crkvenih dela<br />
Me|uop{tinski istorijski <strong>arhiv</strong> Vaqevo (MIAV)<br />
– Fond: Op{tina grada Vaqevo 1941, 1943-1944.(OGV)<br />
–Fond:Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Vaqevu, 1837-1907, Mati~ne<br />
kwige ven~anih<br />
Literatura:<br />
– Andri}, 1996 – Andri} Qubisav: Pri~a iz Te{wara – Se}awa Mihaila<br />
Petrovi}a Mingeja, Kalendar „Kolubara”, Vaqevo, 1996.<br />
– Baji}, 1995 – Baji} M. Dragutin: Vaqevske kafane, Vaqevo, 1995.<br />
– Bujas, 2004 – Bujas M.: Srpski biografski leksikon, I tom, Novi Sad, 2004.<br />
– Vaqevska op{tina 1839-2003, priredio Rankovi} Zdravko (Rankovi} Z.<br />
2003), Vaqevo, 2003.<br />
– Vojinovi}, 1996 – Vojinovi} Stani{a: Babi} Jovan, Biografski leksikon<br />
Vaqevskog kraja, kw. 1, sv. 2, Vaqevo, 1996.<br />
– Vuji}, Radoj~i}, 1996 – Vuji} Borislav, Radoj~i} Milorad: Babi} Janko i<br />
Babi} Marko, Biografski leksikon Vaqevskog kraja, kw. 1, sv. 2, Vaqevo, 1996.<br />
– Grupa autora, 1972 – Grupa autora: Srbija u ratovima 1912-1918. sa<br />
osvrtom na vaqevski kraj, Vaqevo, 1972.<br />
– \eri}, 1926 – \eri} P. Milorad: Dr Dragiwa Babi}eva (1886-1915),Na{a<br />
nahija, Beograd, 1926.<br />
– \ukovi}, 2006 – \ukovi} Isidor: Pegavi tifus u Srbiji 1914-1915,Beograd,<br />
2006.<br />
– Isi}, 1996 – Isi} Mom~ilo: Materijalno stradawe vaqevskog stanovni-<br />
{tva u Prvom svetskom ratu, Vaqevo, 1996.<br />
– Jevti}, 1974 – Jevti} Aleksandar: Uspravqeni u vekove, Vaqevo, 1974.<br />
– Jovanovi}, 2001 – Jovanovi} @arko: Vaqevo pod okupacijom 1941-1944,<br />
Beograd, 2001.<br />
– Jovanovi}, 2002 – Jovanovi} @arko: Gradsko ve}e Op{tine grada Vaqeva<br />
1941-1944, Zbornik gra|e, Beograd, 2002.<br />
47
Milorad Radoj~i}<br />
– Jovanovi}, 1990 – Jovanovi} Milenko: Zaboravqeno vreme, Vaqevo, 1990.<br />
– Kastratovi}, 2004– Kastratovi} Du{an: Srpski biografski re~nik, Novi<br />
Sad, tom I, 2004.<br />
– Mitra{inovi}, 1996 – Mitra{inovi} Milorad: Babi} Dragiwa, Biografski<br />
leksikon Vaqevskog kraja, kw. 1, sv. 2, Vaqevo, 1996.<br />
– Nenezi}, 1984 – Nenezi} Zoran: Masoni u Jugoslaviji 1764-1980,Beograd,<br />
1984.<br />
– Pavlovi}, 2002 – Pavlovi} Budimir: Istorija srpske medicine,Beograd,<br />
2002.<br />
– Peruni~i}, 1967 – Peruni~i} Branko: Popis ‘iteqa i wihove imovine u<br />
[apcu 1862. godine, Godi{wak Istorijskog <strong>arhiv</strong>a [abac, br. V, [abac,<br />
1967.<br />
– Petroni}, 1972 – Petroni} Mladen: Jovan Babi}, nekada{wi profesor u<br />
Vaqevu, Srbija u ratovima 1912-1918. sa osvrtom na vaqevski kraj,<br />
Vaqevo, 1972.<br />
– Radi}, 2001– Radi} Sne`ana: @ivi qudi na platnu – bioskopi u vaqevskom<br />
kraju 1944-1946, Kalendar „Kolubara”, Vaqevo, 2001.<br />
– Radi}, 2002 – Radi} Sne`ana: Konfiskacija imovine u Vaqevskom okrugu<br />
1944-1946, Vaqevo, 2002.<br />
– Radoj~i}, 1996 – Radoj~i} Milorad: @ivot u okupiranom gradu 1941-1944,<br />
u zborniku Vaqevo 1941-1945, ur. Brankovi} S., Vaqevo: Narodni muzej<br />
Vaqevo, 1996.<br />
– Rankovi}, 2002 – Rankovi} Zdravko: Vaqevski kraj u XX veku – Hronologija,<br />
Vaqevo, 2002.<br />
– Suboti}, 1922 – Suboti} M. Vojislav: Pomenik poginulih i pomrlih lekara<br />
i medicinara u ratovima (1912-1918) redovnih dopisnih i po~asnih ~lanova,<br />
osniva~a, dobrotvora i zadu`binara (1872-1922), Beograd, 1922.<br />
– Tripkovi}, 1980 – Tripkovi} Milan: Vaqevo 1900-1941, Vaqevo, 1980.<br />
– Filipovi}, 2006 – Filipovi} Mirjana: Marko Babi}, vaqevski hotelijer,<br />
„Petni~ke sveske” 52, ~asopis Istra`iva~ke stanice Petnica,<br />
Vaqevo, 2006.<br />
[tampa<br />
– Baji}, 1993 – Baji} Dragutin: Vaqevska trgovina i trgovci, „Napred”,<br />
2338-2339, Vaqevo, 1993.<br />
– Vujanac, Be~eji}, 2006 – Vujanac Predrag, Be~eji} Milan: Najboqi u<br />
[apcu su glumci iz Vaqeva, „Blic”, Beograd, 2006.<br />
– Vuji}, 1995 – Vuji} Borislav: Apoteka „Kod jelena”, „Napred” 2447,<br />
Vaqevo, 1995.<br />
– Divqanovi}, 1965 – Divqanovi} Drag.: Vaqevka na ~elu Pirotske<br />
okru`ne bolnice, „Napred” 841, Vaqevo, 1965.<br />
– Lazarevi}, 1931– Lazarevi} Luka: Janko Babi}, „Glas Vaqeva” 2, Vaqevo,<br />
1931.<br />
48
Babi}i iz Vaqeva<br />
– Radoj~i}, 1993 – Radoj~i} Milorad: Vaqevski gradona~elnici, „Napred”<br />
2293, Vaqevo, 1993.<br />
– Rankovi}, 1981– Rankovi} Zdravko: Pisac Jovan J. Babi}, „Napred”, 1677,<br />
Vaqevo, 1981.<br />
– Savi}, 1935 – Savi} S. Nedeqko: Kosta Kokan Todorovi}, „Glas Vaqeva”,<br />
Vaqevo, 1935.<br />
– „Trgovinski <strong>glasnik</strong>”, Beograd, 5. januar 1899. godine<br />
Summary<br />
The text tells us about Babi} family, which originated from town of [abac. Although<br />
some members of this family were the subject of several texts and articles,<br />
we do not know much about them in general. Authors who wrote about them mainly<br />
studied their individual destinies, work and merits. The family line which was connecting<br />
all of them into very intriguing family community was, as a rule, neglected.<br />
At first glance, Babi} family presents ordinary town family from second half of<br />
XIX century and first half of XX century. However, they distinguish themselves<br />
from their surrounding and the time they lived in, by their enthusiasm and constant<br />
thrive to expand their general and expert knowledge and education. They had very<br />
active and fruitful roll in many aspects of social life.<br />
The founder of the family, Janko, was a merchant, then, he was active in public<br />
service sector and politics, but among all this, he was a modest and hardworking<br />
man, known for his generosity and humanity. Patriotism and sacrifice Draginja<br />
showed as a medical doctor during First World War defines her as one of our all time<br />
heroines. Marko always thrived to be one of the best in hospitality industry, always<br />
introducing and presenting some novelties to his clients and customers. He also had<br />
political aspirations, but in this sphere of his activity he had several ups and downs.<br />
Jovan was an excellent teacher, who was assigned with most delicate duties. Large<br />
number of his accomplishments in the field of education made significant contribution<br />
to development of culture, leaving behind cultural heritage for the generations<br />
to come. Also, other members of this, not so numerous and wealthy family, always<br />
tried to raise the bar and were respected and valued part of <strong>Valjevo</strong> community.<br />
49
Dejan V. Popovi}<br />
Ekonomska {kola Vaqevo<br />
dejan.popovic0@gmail.com<br />
PRILIKE U DRINSKOJ DIVIZIJI 1883–1899<br />
Apstrakt: Ovim radom hteli smo da damo sliku vremena i prilika u<br />
Drinskoj diviziji potkraj XIX veka, kao i da ~itaocu pru`imo uvid u vojne<br />
propise tog doba. Kroz prepisku Komande i varo{kih organa vlasti mo`emo<br />
da sagledamo potrebe srpske vojske, weno osavremewivawe i ujedno sazrevawe.<br />
S druge strane, pred nama je slika obi~nog ~oveka, koji ima obavezu<br />
slu`ewa narodne vojske i wegovih li~nih te{ko}a i snala`ewa u vojnim pitawima.<br />
Splet vojnih, i delom socijalnih tema, daje pregled vojnih aktivnosti<br />
Kraqevine Srbije na ovom prostoru, ali i stawe naroda i nekih dru-<br />
{tvenih pojava tog doba. Pred nama je prikaz du`nosti i obavezne vojni~ke<br />
spreme, kao i delatnost ovda{wih vojnih lekara. Rad je zasnovan na neobjavqenoj<br />
<strong>arhiv</strong>skoj gra|i.<br />
Kqu~ne re~i: Vaqevo, Drinska divizija, vojska, narod, vojna sprema, propisi,<br />
vojni lekari.<br />
DRINA DIVISION CIRCUMSTANCES IN PERIOD 1883–1899<br />
Abstract: The purpose of this article is to describe situation and circumstances in<br />
Drina division at the end of XIX century, and, at the same time, to give reader insight<br />
in the army regulations of that period. Through correspondence of the Command<br />
center and local authorities we get to know what the needs of Serbian army were, then<br />
how it was modernized and strengthened. On the other side, we have an ordinary<br />
man, who has to serve mandatory army service, coping at the same time with personal<br />
difficulties and army issues. Combination of army and social themes gives us<br />
retrospective of army activities of Kingdom of Serbia in this region, but also depictures<br />
the overall circumstances among the people and some social aspects of that<br />
time. The article presents list of duties and describes mandatory army equipment. It<br />
also refers to army medical doctors' work and activity. The article is based on unpublished<br />
archive material.<br />
Key words: <strong>Valjevo</strong>, Drina division, army, people, army equipment, regulations,<br />
army medical doctors.<br />
50<br />
UDK = 355.311.5(497.11)"1883/1899"
Prilike u Drinskoj diviziji 1883–1899.<br />
Umesto uvoda<br />
Formirawe vojnih jedinica u Kne`evini Srbiji i{lo je postepeno<br />
i krajwe obazrivo zbog vrhovnog sizerenstva Turske nad ovim prostorima.<br />
Staja}u vojsku obrazovao je 1825. godine knez Milo{ Obrenovi}.<br />
Ona je brojala oko 1.000 vojnika. U vreme vladavine kneza Aleksandra<br />
Kara|or|evi}a, ustavobraniteqska vlada je, 1845, u ciqu uve-<br />
}awa vojnih snaga izdala Novo ustroenije garnizonog voinstva. Po<br />
ovom ustrojstvu vojska je imala tri odeqewa: pe{adiju, kowicu i<br />
topxije, a sastojala se od 2.500 vojnika. Pe{adija je imala najve}i broj<br />
qudi i bila je podeqena u dva bataqona. Krimski rat (1853-1856) je<br />
Kne`evinu Srbiju postavio pred velike politi~ke i vojne izazove, a<br />
pretila je realna opasnost da Austrija pre|e granice Srbije. Po naredbi<br />
ustavobraniteqske vlade, a u ciqu odbrane zemqe od mogu}eg<br />
rata sa mo}nom Carevinom, u zemqi su odr`ane ve`be narodne vojske.<br />
Dolaze}i po drugi put na vlast, knez Milo{ je 1859. uveo Glavnu vojenu<br />
upravu, i pove}ao je vojne snage za jo{ 1.000 qudi. Ali, sve uzev, to je<br />
bila mala vojska koja nije mogla da zadovoqi kneza Mihaila Obrenovi}a<br />
i wegove planove o kona~nom oslobo|ewu Srbije od Turaka. Stoga<br />
je 1861, Zakonom o vojsci knez Mihailo uveo narodnu vojsku. Zakon<br />
je predvi|ao op{tu vojnu obavezu svih gra|ana od 20 do 50 godina starosti.<br />
Pripadnici narodne vojske nisu ve`bali u kasarnama ({to<br />
Porta nikako nije mogla da dozvoli), nego u svojim mestima prebivali{ta.<br />
Vojni napori kneza Mihaila predstavqali su ogroman i smeo<br />
korak, jer su se turske postave jo{ nalazile u ve}im srpskim gradovima<br />
i varo{ima. Narodna vojska je zbog takvih politi~kih konotacija<br />
ustanovqena, tek 1863, kada je od dr`ave dobila vojnu opremu. Vojni i<br />
diplomatski napori kneza Mihaila dali su rezultata 1867. godine,<br />
kada je knez primio od sultana ferman o predaji srpskih gradova. Poznato<br />
je koliko je vojska imala uticaja u zemqi posle atentata na kneza<br />
Mihaila 1868. godine. Novi knez Milan Obrenovi}, u to vreme inspirisan<br />
vojnim duhom, zapo~eo je reforme u vojsci, koje nisu ni blizu<br />
privedene kraju zbog hercegova~kog ustanka 1875. godine i srpsko-turskog<br />
rata slede}e, 1876. U pozadini ovakvih doga|aja, krajem 1875, knez<br />
je pozvao neke jedinice narodne vojske na ve`bu. 1<br />
Vaqevo kao sedi{te Drinske divizijske oblasti<br />
Gra|ani varo{i Vaqeva poku{avali su u vi{e navrata tokom XIX<br />
veka da od nadle`nih vlasti izdejstvuju dobijawe vojnog garnizona.<br />
Po shvatawu Vaqevaca, pored postojawa crkve, {kole, organa dr`av-<br />
1 Samarxi} D. 1983: 58-71, 83-93<br />
51
Dejan V. Popovi}<br />
ne uprave, zna~ajno mesto u Srbiji se nije moglo ni zamisliti bez staja}e<br />
vojske. Pored ose}aja sigurnosti, vojska je oduvek donosila sa sobom<br />
razvoj trgovine i zanatstva, ja~ala preduzima{tvo i nosila sa sobom<br />
bogatiji dru{tveni kulturni ‘ivot u varo{i. Oficir je bio duboko<br />
po{tovana i cewena li~nost u dru{tvu koje je posebno negovalo<br />
vojni~ke vrline. Jo{ se od srpsko-turskog rata 1876. godine osetila<br />
potreba za stvarawem stalnih vojnih odreda {to svakako, u to vreme,<br />
nije bilo mogu}e. Kne`evina Srbija bila jo{ zavisna od Turske, zaostala<br />
i siroma{na, bez prava i mogu}nosti da poseduje staja}u vojsku<br />
sa svim svojim rodovima koji su se podrazumevali u jednoj nezavisnoj<br />
dr`avi. Srpska vojska je jo{ imala narodni karakter.<br />
U bici kod Velikog izvora oktobra 1876. godine, te{ko je stradala<br />
vaqevska vojska i wene vo|e poru~nik Vlada Danilovi} i zastavnik<br />
Miladin Qubi~i}, stare{ine Vaqevskog bataqona vaqevske brigade<br />
I klase narodne vojske. U savremenim spisima, nastalim nakon bitke<br />
isti~e se sumorna atmosfera bola i smrti u vaqevskoj ~ar{iji. Veoma<br />
je interesantan i sam pojam srpska vojska. Iako je Srbija imala vojno<br />
ministarstvo, istori~ar Vladimir ]orovi} iznosi podatak da je<br />
srpska vojska u stvari vi{e bila milicija, uz to nedisciplinovana,<br />
za rat nespremna, neobu~ena i bez potrebne spreme, bez ujedna~ene vojne<br />
komande i raspar~ana po boji{tima. Komanda je bila bez dovoqnog<br />
broja srpskih oficira. U prilog ovoj tvrdwi stoji ~iwenica da je<br />
wen komandant bio ruski general ^erwajev. 2<br />
U Istoriji srpskog vojnog saniteta potpukovnik dr. Vlad. Stanojevi}<br />
iznosi slede}i zakqu~ak: „Rat 1876. je zapo~eo sa velikim odu-<br />
{evqewem, a zavr{io se ubrzo sa jo{ ve}im razo~arewem. Vo|en sa na-<br />
{e strane neregularnom vojskom, narodski, potpomognut s ruske nezvani~ne<br />
strane nov~ano i dobrovoqcima, taj je rat ispao u stvari me-<br />
{avina ustani~ko-milicijsko-dobrovoqa~kog vojevawa sa svima posledicama<br />
te me{avine. Bilans ovog rata je bila suva {teta i za narod<br />
i za dr`avu, jer – kako pi{e jedan od najinteligentnijih svedoka tog rata<br />
dr Vladan \or|evi} – ne dobiv{i ni{ta izgubqeno je u tom ratu oko<br />
25.000 qudi, koje mrtvih, koje onesposobqenih, i napravqen je prvi<br />
dr`avni dug od 30 miliona zlatnih dinara”. 3<br />
Reorganizacijom Narodne vojske, od februara 1877, formiran je Drinski<br />
korpus sastavqen od Drinske i Ibarske divizije pozivaca I i II<br />
klase 4 .<br />
2 ]orovi} V. 1993: 651<br />
3 Stanojevi} V. 1925: 20<br />
4 Bjelajac M. 1994: 318-332<br />
52
Prilike u Drinskoj diviziji 1883–1899.<br />
Posle uspe{nog drugog srpsko-turskog rata 1877-78 godine, i dobijawem<br />
nezavisnosti na Berlinskom kongresu 1878. godine, stvorili su<br />
se uslovi da se formira vojni aparat u samostalnoj, mladoj srpskoj<br />
dr`avi. Nakon progla{ewa Srbije za kraqevinu, 1882. godine, donesen<br />
je januara 1883, novi Zakon o ustrojstvu vojske kojim se u Kraqevini<br />
formira stalni kadar, a u ratnom stawu se popuwavao rezervom.<br />
Zakonom je vojska podeqena na tri poziva i uvedena op{ta vojna<br />
obaveza. Sa dozvolom kraqa Milana Obrenovi}a, 1883. godine, Vaqevo<br />
je postalo sedi{te Drinske divizije sa pe{adijskim i artiqerijskim<br />
pukom ~ije su jedinice bile razme{tene u nekoliko varo{i<br />
(U`icu, Gorwem Milanovcu i ^a~ku). U odabiru Vaqeva za sedi{te<br />
Divizije, svakako je uticala ~iwenica o povoqnom geostrategijskom<br />
polo`aju mesta. Prvi komandant Divizije bio je pukovnik Antonije<br />
Ore{kovi}. Iste godine, ustanovqena su divizijska sanitetska slagali{ta<br />
u Vaqevu, Kragujevcu, Ni{u, Zaje~aru i glavno sanitetsko slagali{te<br />
u Beogradu. 5 Istovremeno, formirana je stalna stalna vojna<br />
bolnica sa nekoliko paviqona i vozarski eskadron u Vaqevu. Nedugo<br />
potom, 1885. godine, sagra|ena je kasarna Petog pe{adijskog puka –<br />
dana{wa Kadiwa~a. Ovaj vojni objekat je gra|en izme|u 1883. i 1885.<br />
godine i vi{e puta je dogra|ivan. Gra|ewem nove kasarne Petog pe{adijskog<br />
puka kraqa Milana 1899. godine (objekat se nalazio na po~etku<br />
dana{weg naseqa Peti puk, sa frontalne strane, a sru{en je u<br />
bombardovawu Vaqeva 1944. godine), stara kasarna je 1902. ponela naziv<br />
kasarna XVII pe{adijskog puka. Godine 1906-1908. na periferiji<br />
varo{i, u nasequ Zloku}ani, sagra|ena je jo{ jedna kasarna XVII<br />
artiqerijskog puka. 6<br />
Septembra 1885. izdat je proglas ujediwewa Isto~ne Rumelije sa<br />
Bugarskom. Srpski kraq Milan Obrenovi} bio je iznena|en razvojem<br />
doga|aja u susednoj Bugarskoj i smatrao je da su prekr{ene ta~ke Berlinskog<br />
kongresa, tim pre {to je to u praksi predstavqalo put za<br />
ujediwewe Bugara i stvarawa jake nacionalne dr`ave na Balkanu, teritorijalno<br />
dvaput ve}e od Srbije. Kraq Milan je smatrao da bi takva<br />
Bugarska mogla razviti u Makedoniji ja~u aktivnost i ugroziti<br />
srpske interese. U Srbiji je uvedena mobilizacija, ali bez odu{evqewa;<br />
kraq Milan je hteo dobijawe od{tete od Bugara; narod pak, sa<br />
ukusom vekovne gor~ine, hteo je da se ona dobije na ra~un Turske. Rat<br />
protiv Bugarske otpo~eo je 2. novembra 1885. godine. Stawe i moral<br />
5 Stanojevi} V. 1925: 131<br />
6 Stameni} D. 1994: 357-367<br />
53
Dejan V. Popovi}<br />
srpske vojske nije bio u najboqem redu. Milan Mili}evi}, istori~ar<br />
i savremenik ovog rata u svom dnevniku pomiwe kako je bila lo{e<br />
opremqena vaqevska vojska – bez dobrih uniformi, bez dovoqno municije<br />
u zastarelim artiqerijskim oru|ima, bez dovoqno lekova i<br />
uop{te sanitetskog materijala. U rat je kraq u{ao sa odredima staja-<br />
}e vojske, ali samo sa nekoliko pukova prva dva poziva, bez oslonca na<br />
{iroke narodne mase, jer vladar nije imao poverewa u sve rezerviste<br />
iz naroda. Kraq Milan nije verovao u {iru narodnu mobilizaciju i<br />
zbog posledica Timo~ke bune 1883. godine. 7<br />
U prizmi takvih doga|aja 6. novembra 1885. godine, kraqevsko srpsko<br />
ministarstvo vojno, sa centrom u Ni{u, poslalo je komandantima<br />
aktivnih i oblasnih diviziona i upravnim vlastima naredbu slede}e<br />
sadr`ine:<br />
„Da bi i oni gra|ani, koji li~no ne slu`e u vojsci podnosili izvesne<br />
terete i da`bine, koje poti~u od gra|anske du`nosti i jednake pravi~nosti;<br />
~lan 69 ustrojstva u svom zakqu~ku naredio je slede}e:<br />
potrebna tegle}a stoka i tovarni kowi za aktivnu vojsku, propisne<br />
kakvo}e, uzimqu se od imu}nih gra|ana preko pedeset godina i masa.<br />
Kao {to je iskustvo pokazalo, izvr{ewe ovog zakona nailazi na prepreke<br />
zato {to mnogi na kojima postoji ova obaveza ili ne}e da je ispune<br />
ili se izgovaraju na to: da im nije mogu}e na vreme i kako se zahteva da<br />
nabave predmete koji se od wih tra`e.<br />
Da bi se unapred ovo izbegavawe svojih obvezanosti spre~ilo, Ministar<br />
vojni na osnovu ~l. 69 ustrojstva vojske nare|uje, da se od lica i masa,<br />
na ovom davawu podle`e, mo`e ovo davawe zamenuti novcem, koje }e<br />
se egzekutivnim putem naplatiti i to po ovoj srazmeri:<br />
a) za tegle}eg vola 150 dinara<br />
b) za tegle}eg kowa 400 dinara<br />
v) za kola kowska ili volovska 200 dinara i<br />
g) za zapre`ni materijal 150 dinara<br />
Kada se ovi predmeti daju u naturi, ne smedu se primiti ako po vrednosti<br />
i kvalitetu ne mogu u svemu da odgovore vojnoj potrebi.<br />
Bude li takvih slu~ajeva da je popisna komisija nepravi~no ili preterano<br />
koga obteretila, ili je imu}no stawe pretrpelo promenu, izvr-<br />
{na vlast predstavi}e takovo stawe vojnom ministru, kojom prilikom<br />
javi}e, koliko danka doti~no lice pla}a, i koliko je pravo da se razrezani<br />
porez smawi.<br />
7 ]orovi} V. 1993: 663-666<br />
54
Prilike u Drinskoj diviziji 1883–1899.<br />
Novci koji se na ra~un ovih potreba naplate, {iqa}e se ministarstvu<br />
vojnom radi nabavke ovakvih potreba.<br />
Ovo se saop{tava svima upravnim i vojnim vlastima radi upravqawa.<br />
Ministar vojni pukovnik Jovan Petrovi}" 8<br />
Srpski zapovednici r|avo su vodili vojsku, te je iz ovog rata sa Bugarima<br />
srpska vojska iza{la pora`ena u bitkama kod Slivnice i Pirota.<br />
Drinska aktivna divizija u{la je u rat sa 8.233 borca, a izgubila<br />
ih je u ratnim dejstvima 1938. U borbama je poginuo i sanitetski<br />
major Drinske divizije dr Qubomir Vesovi}. Borci Divizije tukli<br />
su se na Slivnici, Golemom Molovu, Tri u{i, na Dragomanskom tesnacu<br />
i kod Caribroda. Pojedini bataqoni Divizije ostali su bez<br />
municije, pa je odstupawe vojske bilo neminovno. Komanda Drinske<br />
divizije u Srpsko-bugarskom ratu bila je poverena pukovniku Jovanu<br />
Mi{kovi}u. Mir je potpisan u Bukure{tu slede}e, 1886. godine. Demobilizacija<br />
Drinske divizije izvr{ena je februara 1886. Stoka je<br />
odmah vra}ena pukovskim okru`nim komandama, radi daqe predaje<br />
sopstvenicima. 9<br />
Narednih godina, srpska vojska, a sa wom i Drinska divizija<br />
dobile su zadatak da se uve`baju, da se podigne vojna disciplina u trupama,<br />
kao i da se osposobi vojska u rukovawu novim, savremenim pu{kama,<br />
koje su upravo pristizale iz susedne Austro-Ugarske carevine.<br />
Na praznik Cveti, 1886. godine, Peti pe{adijski puk je dobio svoju<br />
zastavu. 10<br />
Od zavr{etka Srpsko-bugarskog rata 1885. godine, pou~ene lo{im<br />
iskustvom, vojne vlasti su vrlo uredno vodile spiskove vojnih obveznika<br />
sva tri poziva narodne vojske. U sa~uvanoj prepisci komande<br />
Drinske divizije, koja je intenzivno vo|ena sa organima lokalne<br />
uprave varo{i Vaqeva nailazimo na spiskove obveznika sa celokupne<br />
teritorije sreza, ~ak i onih koji su iz nekih razloga iselili se u druge<br />
oblasti Srbije, ili u Crnu Goru. Vojne vlasti su pedantno vodile<br />
spiskove regruta, ali i umrlih obveznika, o ~emu svedo~i veliki broj<br />
sa~uvanih spiskova za period 1894-1899. 11 Ove podatke treba sagleda-<br />
8 Me|uop{tinski istorijski <strong>arhiv</strong> Vaqevo (u daqem tekstu: MIAV), fond:<br />
Op{tina grada Vaqeva – Vaqevo (u daqem tekstu OGV), 1879-1899. godina,<br />
kut. br. 75, pr. br. 1, No5953 – pismo je upu}eno na adresu Na~elstva okruga<br />
vaqevskog, od 6. novembra 1885. godine, u jeku borbe na Slivnici – op. aut.<br />
9 \or|evi} V. 1886: 534-549; Bjelajac M. 1994: 321<br />
10 Samarxi} D., 1983: 109<br />
11 Isto, isto, kut. inv. br. 75<br />
55
Dejan V. Popovi}<br />
vati i u ~iwenici da se posledwih godina 19. veka u Kraqevini Srbiji<br />
na velika vrata uvodila vojna reforma, koja se ticala svih rodova<br />
srpske vojske, sa ciqem da se ista osavremeni i podigne na vi{i borbeni<br />
nivo, a u kojoj su u~estvovala oba srpska vladara kraqevi Milan<br />
i Aleksandar Obrenovi}. Tako su zakonom iz 1890. godine pripadnici<br />
I poziva postali redovna vojska, a II i III poziv preina~eni su u I i II<br />
poziv narodne vojske. Me|utim, to nije mnogo mewalo stvari, jer narodnoj<br />
vojsci nije dato oru`je. Od 1896. godine, I poziv narodne vojske<br />
reorganizovan je za operativnu upotrebu.<br />
Od 1888. vr{en je veliki razme{taj jedinica, a Drinski artiqerijski<br />
puk je zna~ajno oja~ao, kako u naoru`awu tako i kadrovski. Treba<br />
pomenuti da su u Drinskoj diviziji, jedno vreme, bili Stepa Stepanovi}<br />
i Pavle Juri{i} [turm. 12<br />
Godine 1890. Drinska divizija dobila je svoj vojni orkestar. Kapelnik<br />
orkestra bio je ^eh Frawo Pokorni, koji je nedugo potom dao<br />
oglas u Vaqevskim novinama u kome obave{tava gra|anstvo varo{i<br />
Vaqeva o davawu ~asova klavira i violine. Vojni orkestar je orkestrirao<br />
praznicima ulicama varo{i i po parku Pe}ina. 13<br />
Kraq Milan, po povratku u zemqu, 1897, odmah je energi~no pristupio<br />
reformi vojske, dono{ewem Zakona o ustrojstvu vojske. Drinska<br />
divizija se uve}ava novim jedinicama. Shodno tome, u oblasti<br />
Drinske divizije ~esto su odr`avane vojne ve`be i vojni~ke smotre u<br />
periodu izme|u 1897. i 1899. godine. Sve navedeno bilo je u sklopu najve}ih<br />
manevara srpske vojske dotad vi|enih, a odr`anih 1898. godine.<br />
Tom prilikom, i u vaqevskom kraju pozivani su svi pe{adijski obveznici<br />
prvog i drugog poziva, po bataqonima. Oni koji su bili stacionirani<br />
u Vaqevu, za preno}i{te su razme{tani u kafane i ostale<br />
ugostiteqske objekte po varo{i. Komanda V pukovskog okruga u vi{e<br />
navrata je zahtevala od Suda op{tine da ovaj po{aqe spisak gostionica,<br />
mehana i kafana u Vaqevu u kojima se kona~i, sa informacijom<br />
koliko koji ugostiteqski objekat mo`e da primi qudi i kowa. Aprila<br />
i maja meseca 1899. godine, u velikim vojnim aktivnostima, na preno}i{tu<br />
u Vaqevu i okolnim selima svake no}i bilo je oko 1.000 obveznika.<br />
14 Vojska se obi~no okupqala na tzv. pukovskom zbori{tu, koje<br />
je bilo na brdu Kru{ik. Na ovom mestu se oduzimalo zadu`eno oru`je<br />
od obveznika koji su prestareli i pro{li obavezu li~nog slu`ewa.<br />
12 Bjelajac M. 1994: 326<br />
13 Tripkovi} M., et al.1986: 267<br />
14 Isto, isto, A2, 2552/1899, kut. br. 75, pr. br. 1.<br />
56
Prilike u Drinskoj diviziji 1883–1899.<br />
Oru`je se potom izdavalo novim, mla|im obveznicima koji su prevedeni<br />
u drugi poziv. Pukovska komanda je britkim, vojni~kim jezikom<br />
nalagala Sudu da ovaj najhitnije obavesti obveznike kada su vojne<br />
ve`be, a dopisa je bilo vi{e u toku godine. U izvorima, na vi{e mesta,<br />
komandanti Drinske divizije zapovedni~kim tonom su tra`ili da se<br />
mnoge vojne potrebe sprovedu u delo, a ako to varo{ka uprava, iz nekog<br />
razloga, nije u~inila, tra`eno je hitno obja{wewe i za{to. Neki od<br />
tada{wih oficira nisu mnogo bili komunikativni, a pojedinih se<br />
narod i pla{io. Mnogi visoki oficiri tog doba, na slu`bi u Vaqevu<br />
u svojim dopisima na posredan na~in su ukazivali na veze sa vladarskom<br />
dinastijom, a potowi komandant divizije pukovnik B. Damjanovi}<br />
potpisivao se kao po~asni a|utant Wegovog Kraqevskog Veli~anstva<br />
kraqa Aleksandra Obrenovi}a. 15<br />
Novoprido{li obveznici su bili du`ni da sa sobom ponesu svoje<br />
vojni~ke isprave i dokumentaciju. Wih su sa~ekivali, u varo{i, op-<br />
{tinski slu`benici gde je utvr|ivano brojno stawe, pa su skupa odlazili<br />
na Kru{ik, gde je qudstvo predavano komandiru ~eta, odnosno<br />
~etovo|i. Svaki obveznik je morao da ponese sredstva za li~nu higijenu.<br />
Vojska je, izri~ito upozoravana da prilikom dolaska u jedinicu<br />
mora da bude oprana, ~isto odevena, o~e{qana, obrijana i da oru`je<br />
sa municijom i opremom bude u najboqem stawu. Sa obveznicima i{la<br />
je i sva komora i komorxije, koji su imali nare|ewe da svu stoku prikupe<br />
i u {to je mogu}e kra}em roku osposobe za vu~ewe vojnih sredstava.<br />
Vojne ve`be trajale su do tri meseca. Ovu narodnu vojsku u vaqevskom<br />
kraju prikupqao je podnarednik Tanasije Qubisavqevi}. Naredbe<br />
je izdavao tada{wi komandant puka major Sava Stevanovi}. 16<br />
Sli~na je bila situacija i sa obveznicima koji su slu`ili u kowi-<br />
~kim jedinicama. S obzirom da je slu`ba u ovim jedinicama bila<br />
znatno skupqa, vojska je dosta pa`we posve}ivala ovim trupama i<br />
wihovim aktivnostima. Me|utim, ovde je bilo najmawe obveznika koji<br />
su se opremali o svom tro{ku. Siroma{ne obveznike finansirali<br />
su op{tinski organi uprave, na teret op{tinskog buxeta, prema ~lanu<br />
100. ta~ke 7. zakona. Vaqevo je, prema svim raspolo`ivim izvorima,<br />
kao siroma{na op{tina, vrlo te{ko podnosila ove tro{kove.<br />
Vojni obveznici, komorxije, I i II poziva tra`ili su od Suda da im<br />
isti izda uverewa da su kowe i ostalu stoku nabavqali u vojnom ciqu<br />
i da im op{tina izda sto~ni paso{, jer ga je vojska obavezno tra`ila<br />
15 Isto, isto, 1903, kut. inv. br. 97, pr. br. 9066, od 15. novembra 1901.<br />
16 Isto, isto, del. br. 2746/1899, kut. br. 75.<br />
57
Dejan V. Popovi}<br />
od obveznika kao obavezan dokument, kojim se garantovala kakvo}a<br />
stoke. Paso{ se ~uvao za „li~nu i vojenu upotrebu” i u slu~aju ve`be<br />
ili rata, obveznik je morao da krene u jedinicu sa kowem, ili, u slu~aju<br />
da je bio spre~en u tome, da kowa preda za vojne potrebe.<br />
Pojedini vojni obveznici, zaposleni u dr`avnoj slu`bi (~inovnici,<br />
dr`avni slu`benici) su osloba|ani poziva na vojnu ve`bu u<br />
miru i ratu po ~lanu 87. zakona. Po vojnom pravilniku, ovim licima<br />
nisu mogli da se uru~uju pozivi ovakvog tipa. 17<br />
U toku 1898. i 1899. godine ministarstvo vojno i komandant divizije<br />
izdavali su nare|ewa svim obveznicima, odnosno davaocima stoke<br />
i komore da svoje vojne obaveze mogu i nov~ano da podmiruju i u vreme<br />
mira. U naredbama je stajalo da ako se desi da obveznik iz nekog razloga<br />
ne polo`i stoku i komoru u naturi, tada }e ta op{tina da izvr{i<br />
naplatu odmah, egzekutivnim putem, po postoje}em vojnom zakonu. U<br />
slu~aju neizvr{ewa prispelih vojnih obaveza, ministarstvo vojske je<br />
isticalo da predsednik op{tine mo`e biti li~no odgovoran po ~lanu<br />
115. Zakona o ustrojstvu vojske Srbije. Za siroma{ne obveznike op-<br />
{tina je bila zadu`ena da nabavi vojnu spremu. Komanda divizije je u<br />
vi{e navrata izve{tavala op{tinu Vaqevo, odnosno Sud op{tine, da<br />
ona biti odgovorna ako bi obveznik bez vojni~ke spreme bio upu}en na<br />
ve`bu ili smotru. Komandant puka major Sava Stevanovi} obavezao je<br />
uputstvima op{tinski sud da ovaj izve{tava komandu o svim spornim<br />
pitawima.<br />
Vojna komanda je izve{tavala Sud i tra`ila obja{wewe za{to se<br />
izdaju sumwiva uverewa o sirotnom stawu mnogih ka`wenih vojnih<br />
obveznika, od kojih doti~ne komande tra`e naplatu vojne hrane utro-<br />
{ene za vreme ve`be. Komanda je smatrala da je takva praksa znatno {tetila<br />
interesima dr`avne kase. Vojne vlasti su sugerisale op{tinama<br />
da ubudu}e pripaze o datim uverewima, jer je vojni buxet ograni~en, a<br />
da hrana koja se utro{i na ka`wene i sirotne vojne obveznike pada na<br />
teret doti~ne op{tine, po nare|ewu ministra vojske. Komanda Drinske<br />
divizije je u svojim depe{ama iznosila tvrdwu da policijske vlasti<br />
vrlo labavo vr{e razne naplate u vojne potrebe. Stoga je ministar<br />
vojske svojom naredbom, od 2. oktobra 1898, nalo`io svim policijskim<br />
vlastima da vr{e, po ubrzanom postupku, naplatu hrane od ka`wenih<br />
vojnih obveznika, a ako je potrebno i uz gubitak imovine doti~nih obveznika.<br />
Prepisku vojnih i civilnih organa vlasti dajemo u slede}im<br />
redovima:<br />
17 Isto, isto, I, A2, del. br. 2694/1899, kut. br. 75<br />
58
Prilike u Drinskoj diviziji 1883–1899.<br />
„Komanda petog pukovskog okruga<br />
Sudu op{tine Vaqevo<br />
Slu`e}i se nazorima g. ministra vojnog u pogledu naplate vojne hrane<br />
od ka`wenih sirotnih obveznika. Nare|uje se slede}e<br />
1) da sve op{tinske vlasti, od sada, za hranu svojih sirotnih i<br />
ka`wenih vojnih obveznika odmah ispla}uju doti~nim komandama<br />
u~iwene tro{kove, prema podnesenim ra~unima, a iz partije buxetska,<br />
koja se svake godine u svakom op{tinskom buxetu unosi za nepredvi|ene<br />
op{tinske potrebe.<br />
2) Da sve policijske vlasti najenergi~nije i najbr`e izvr{uju sve naplate<br />
za vojnu hranu smatraju}i te predmete za hitne, i napla}eni novac<br />
odmah {aqu kome treba;<br />
3) Da doti~ne okru`ne i sreske stare{ine strogo vode ra~una o<br />
izvr{ewu ovog nare|ewa" 18<br />
Za naru{avawe discipline, vojne vlasti u Vaqevu sastavile su<br />
spisak neposlu{nih obveznika. U periodu, od 1894. do 1896. godine,<br />
vojska je naplatila kazni u iznosu od 78 dinara. Za kasniji period dostupni<br />
<strong>arhiv</strong>ski podaci ne daju nam odgovora na ovo pitawe<br />
Narodna vojska – i ~ast i teret<br />
Vojni i uop{te dr`avni aparat Kraqevine Srbije tog vremena<br />
umeo je da poka`e i represivne mere prema svojim podanicima i vojnim<br />
obveznicima. Ve} smo napred pomenuli da je vojska imala ogroman<br />
uticaj u dru{tvu, i da je svojim naredbama ~esto sugerisala varo-<br />
{kim organima vlasti kako da se postavqaju prema nekim pojavama i<br />
doga|ajima. S druge strane Vaqevo je jedna od siroma{nijih varo{i<br />
Srbije sa malim buxetskim sredstvima, a ujedno u ~estim finansijskim<br />
neprilikama. Mnogi izdaci i jedne i druge uprave padali su na<br />
narodna ple}a. Nakon velikih poplava kada se Kolubara izlivala i<br />
plavila gradsko jezgro, prilikom sanirawa varo{kih mostova, puteva<br />
i drugih objekata gradska uprava je imala silnih finansijskih<br />
problema po ovim pitawima. Sa druge strane, vojska nije uvek pokazivala<br />
voqe da u~estvuje u re{avawu istih, niti da finansijski potpomogne<br />
varo{ane, pa je kuluk kao oblik rada jo{ uvek postojao. Videli<br />
smo kako vojne vlasti nala`u varo{kim da sve naplate od obveznika<br />
izvr{e u najkra}em roku. Poznato je da su mnogi siroma{ni seqani,<br />
zbog raznih neizmirenih obaveza prema dr`avi prodavali svoju imovinu,<br />
ili im je, ~ak, ista na dobo{ odlazila, i potom, odlazili u varo-<br />
18 Isto, isto, I, A2, del. br. 186/1899 i I, A2, del. br. 794/1899, kut. inv. br. 75.<br />
59
Dejan V. Popovi}<br />
{i naseliv{i wihova predgra|a. Ovi qudi, ~esto bez stalnog posla i<br />
zanimawa, a pokatkad bez mesta prebivali{ta ~inili su neku vrstu<br />
varo{kog lumperproleterijata. U izvori{noj gra|i sa prelaza vekova<br />
nailazimo na mnogo slu~ajeva sumwivih lica, koja su okarakterisani<br />
kao lopovi, sitni kriminalci, va{arske secikese. Po spisima,<br />
to su mla|a lica, bez stalnog posla, a „`ivu iskqu~ivo od kocke i kra-<br />
|e”. 19 Jedno od tada{wih novonastalih vaqevskih naseqa, upravo je po<br />
wima ponelo ime Zloku}ani. Pojedini od ovih qudi u~estvovali su u<br />
vojnim ve`bama. Komanda Drinske divizije u vi{e navrata se ‘alila<br />
Sudu op{tine nagla{avaju}i da pojedini obveznici pozivci dolaze u<br />
kasarnu bez odgovaraju}e spreme, a pod izgovorom da nisu znali {ta<br />
im je sve tamo potrebno naru{avaju vojnu disciplinu. Mnogi od prispelih<br />
obveznika zapali su u stawe nemilosti kod vojnih vlasti i bili<br />
izlo`eni surovim metodama dovo|ewa u red, iako su mnogi tvrdili<br />
da ih niko nije upoznao sa novim propisima o vojnoj spremi. Komanda<br />
nije trpela nikakve izgovore, a broj ka`wenih obveznika se pove}avao;<br />
oni koji su u takvim uslovima dospeli do okru`ne bolnice morali<br />
su sami da plate le~ewe u iznosu od 2 dinara dnevnih tro{kova.<br />
Upravnik vaqevske okru`ne bolnice dr Cvijeti} molio je Na~elstvo<br />
okruga da ovo naredi Sudu da bolesnici plate bolni~ko le~ewe, a ako<br />
nisu u mogu}nosti, onda podnesu uverewe o sirotnom stawu. Komanda<br />
je izve{tavala i Sud i vaqevsku okru`nu bolnicu da oni obveznici<br />
koji prekora~e rok, a ne plate dospele obaveze ima da se privedu i ako<br />
i tada ne plate, da se egzekutivnim putem naplati sve ono {to nije napla}eno<br />
u vojne i bolni~ke svrhe u ime Narodnog sanitetskog fonda.<br />
Iz ovakvog socijalnog okru`ewa po~etkom XX veka regrutovani su<br />
pripadnici komitske organizacije u vaqevskom kraju. Pouzdano se zna<br />
da su komite bile vojni~ki ume{ne li~nosti i da je postojala izvesna veza<br />
izme|u vojske i komita. Me|utim, komite su ~esto bile qudi bez ikakvog<br />
zanimawa, vrlo ~esto sa margina tada{weg dru{tva, pokatkad u sukobu<br />
sa organima reda. Da bi se re{io problem ovih qudi, ali i qudi<br />
koji su bili sa druge strane zakona {to je svakako, sve uzev bio dru{tveni<br />
problem, op{tinske vlasti su zapo{qavale ova lica u dr`avnoj<br />
slu`bi i tako za du`e vreme re{avali wihove egzistencijalne i druge<br />
probleme. Poznat je slu~aj Milo{a Ki}i}a, vaqevskog nadni~ara koji je<br />
devedesetih godina XIX veka slu`bovao u {tabu 3. baterije Petog pe{adijskog<br />
puka kao stare{ina komore. Prgavog temperamenta, vojsku je napustio<br />
oko 1902 ili 1903. godine i zaposlen je u dr`avnoj slu`bi. Wegov<br />
srodnik, koji je tako|e, pro{ao vojnu obuku bio je Mijailo Ki}i},<br />
19 Isto, isto, kut. br. 98, pr. br. I, A2, FII-71/1904.<br />
60
Prilike u Drinskoj diviziji 1883–1899.<br />
vaqevski komita koji se tako javno potpisivao i koji je poginuo u komitskim<br />
borbama na tlu Makedonije maja 1904. godine. 20<br />
Povodom proslave jubileja dinastije Obrenovi}a 1898. godine, Petopukovska<br />
komanda dobila je od vladara odlikovawe u vidu spomen-medaqe.<br />
21<br />
U jesen 1899. godine, Komanda Petog pukovskog okruga poslala je<br />
Sudu dopis kojim ga obave{tava {ta svaki vojni obveznik mora da<br />
ima od vojni~ke spreme, zarad spre~avawa daqih ne`eqenih pojava u<br />
vojsci. Dopis prenosimo u celosti:<br />
Pregled<br />
„Iz koga se vidi {ta od spreme mora svakad i u svako doba imati rezervni<br />
oficir, podoficir i redovi redovne vojske I i II poziva narodne<br />
vojske sviju redova i pomenutih struka.<br />
Redovna vojska<br />
a/ rezervni pe{adijski, inxilirski, sanitetski i sudski oficiri<br />
moraju imati odelo po propisu kao i aktivni oficiri wihovog ranga,<br />
ali i svu ostalu spremu sem revolvera, koga dobijaju od one kadrovske komande<br />
pri kojoj su raspore|eni, ali pak oficiri koji su u polo`aju komadanta<br />
bataqona, diviziona, komandira ~ete, baterije, eskadrona, sanitetski<br />
oficiri, lekari, marveni lekari, sudski oficiri moraju imati<br />
kowa sa propisanim jaha}im priborom kao i kowi~ki oficiri, kowi~ki<br />
rezervni oficiri moraju imati pored ostalog jo{ kowa po mogu}stvu<br />
dorata, alata ili mrkava, jer se beo kow izbegava. Kow mora biti visok<br />
150 cm, a ako je kupqen sa strane onda mora imati visinu 158 cm i svi do<br />
8 godina stari, a od spreme na kowu mora imati sedlo, bok sa uzengijama,<br />
uzengi kaji{ima, dva kolana, tri terki kaji{a. Sve od belog blanka uzde<br />
sa |emovima i ‘valama i dizginima od belog blanka, grudwak od belog<br />
blanka, bisage od belog blanka za bok sedlo ko`na kesa za rezervni kov i u<br />
woj dve potkovice i 32 klinca. Sakla za rezervnu zob, pepeqavo }ebe za ispod<br />
sedla i pokrivawe kowa, ular sa kudeqnim povodnikom, kola~ kudeqni<br />
za }ebe, zobnica kostretna, ~e{agija, ~etka, |ebra i lanena krpa za<br />
~i{}ewe kowa. Sve ovo va`i i za podoficire i redovne kowanike. S tom<br />
samo razlikom {to oni moraju imati jo{ ko~i} sa alkom za vezivawe<br />
kowa u poqu i {to im ular sav mo`e biti kudeqni.<br />
b/ za podoficire i redove sviju redova sprema koju oni moraju nabaviti.<br />
Torba za no{ewe spreme podesna za no{ewe u vidu ranca dok jaha}e<br />
trupe mesto torbe imaju bisaga na sedlu, dva para preobuke, podesne za<br />
vojni~ko odelo, dva pe{kira za brisawe, dva para ~arapa, jedne dobre<br />
20 Popovi} D. 2008: 47-56<br />
21 Samarxi} D. 1983: 112<br />
61
Dejan V. Popovi}<br />
opanke i kaji{e a kowanici ~izme sa mamuzama par vunenih rukavica za<br />
zimqe doba, ~etka za ~ak{ire, sapuni} i krpica za ~i{}ewe dugmeta metalnih,<br />
iglenica i u woj 2 do 3 igle, kalem beli i kalem crni konaca, dva<br />
do tri dugmeta metalna kod artiqerije i pe{adije ‘uta, a kod<br />
kowanika in`iwerije bela, dva do tri dugmeta za pantalone (mawa) i<br />
2-3 dugmeta za blire (ve}a) sapun za prawe i sapun za umivawe, ~e{aq,<br />
par~e presnog loja netopqenog, fla{ica sa smesom od masti i gasa za<br />
podmazivawe oru`ja, ~iste krpe i ku~ine za ~i{}ewe pu{aka (za one koji<br />
su naoru`ani pu{kama), a kod kowice i artiqerije pribor za ~i{}ewe<br />
jaha}eg i tegle}eg pribora, ka{ika i ~inija za jelo, no` srpski o pojasu,<br />
dve do tri xepne marame, za oficire jo{ i bele`nik (notes) i ~uturica<br />
za vodu i dobar pokriva~.<br />
v/ komorxije sa tegle~im kowima moraju imati tegle}e kowe visine 145<br />
cm, pa na vi{e, a za specijalne uslove kao {to su mostovi, tremovi i polutremovi,<br />
municione kolone i poqske bolnice, moraju imati visinu 158 cm, pa<br />
na vi{e, sa znakom A i B, ali koji su sa svojim kowima i kolima moraju imati<br />
dobra i jaka kola pokrivena mu{emama i dobre amove, a koji su samo sa<br />
kowima i amovima tako|e dobre amove, a koje komorxija sasakom za vodu, onda<br />
on mora imati saku-bure koje vata 100 litara vode i kola za to bure podesna,<br />
ali sa tovarnim kowima moraju imati samar u`i~ki sa pre|icama, dva konopcaodpotrimetra.^etirivre}e,samarzatovarewe,aonikojisuzavodu<br />
vezani bure od po 40 litara vode i dve vre}e, ali sa volovima i kolima moraju<br />
imati dobre volove i kola pokrivena asurom u vidu arweva ili mu{emama i<br />
svi uop{te moraju imati pribor za jelo, ~i{}ewe, krpqewe i umivawe, a i ko-<br />
~i} za vezivawe kowa i volova i jo{ po jednu malu sikiricu, po nekoliko eksera,<br />
a oni sa volovima jo{ mawi i ve}e svrdlo i najzad za pokrivawe kowa dva<br />
}ebeta a za volove dva pokrovca, ~etku i ~e{agiju za timarewe stoke.<br />
I poziv narodne vojske<br />
Sve {to je kazato za redovnu vojsku va`i i za I poziv s tom razlikom<br />
{to obveznici I poziva nabavqaju odelo za svoj novac koji mora biti po<br />
naro~itom propisu, a dok se po propisu, svaki treba da ima guw i ~ak{ire<br />
od crnog ili sivog – pepeqavog sukna ili {ajka kapu {ajka~u ili {ubaru<br />
i dobar pokriva~.<br />
II poziv narodne vojske<br />
Za ovaj poziv sve va`i {to i za I poziv kazato, sem odelo nema naro~itog<br />
propisa, ali se ipak te`iti treba da i ovi obveznici imaju odelo<br />
od tkanine, koje je za I poziv kazato.<br />
Novembra 1899. Vaqevo komadant major Sava Stevanovi}" 22<br />
22 Isto, isto, kut. br. 75, pr. br. I, A2, 9942/1899.<br />
62
Prilike u Drinskoj diviziji 1883–1899.<br />
Ovakva obavezna vojna sprema, koju je obveznik morao da poseduje i<br />
koja nije bila jeftina, sasvim izvesno da je predstavqala te{ko}u siroma{nijim<br />
delovima naroda, pogotovu {to se ista ve}im delom nabavqala<br />
o svom tro{ku. Vojni i dr`avni nameti su rasli, a pojavquje<br />
se jo{ jedan dr`avni problem – kriminal i hajdu~ija. Veliki je broj<br />
savremenih dokumenata koji govore o ovom problemu dr`ave i dru-<br />
{tva. Dr`avni aparat postaje sve skupqi. Uz to treba napomenuti da<br />
poreska politika tada{we dr`ave nije bila ure|ena, {to je za posledicu<br />
imalo i osiroma{ewe velikih slojeva naroda. I pored ovih pote{ko}a,<br />
srpska vojska polako se modernizuje i ulazi u red savremenih<br />
armija toga doba. Relativno kratak, a uspe{an je bio put razvoja vojske<br />
– od opstanka po~etkom sedme decenije 19. veka do respektabilne<br />
vojne sile na Balkanu krajem tog istog veka. Vrlo je interesantan bio<br />
i razvoj vojnog kadra – na po~etku ovog perioda on je bio poluobrazovan,<br />
malobrojan, da bi u budu}em periodu vojska razvila svoje {kole,<br />
oficiri odlaze u inostranstvo na {kolovawe i to dovodi do poboq-<br />
{awa i usavr{avawa vojske, a vojne tekovine zapada polako dospevaju<br />
u srpsku vojsku, kao i sistem obuke. Na takav na~in je ja~ala i vojna<br />
sprema naroda uop{te. Ali, treba napomenuti da ni vojni kadar nije<br />
‘iveo potaman; plate su bile male i nedovoqne. Oficir je bio<br />
oli~ewe dr`ave; on je elegantan, gospodin na ulici a u ku}i trudi se<br />
da pre`ivi i ~esto je zadu`en. Zabele`eno je u <strong>arhiv</strong>skoj gra|i, da su<br />
pored podoficira, i mnogi visoki oficiri sa slu`bom u Vaqevu bili<br />
du`ni mnogim varo{kim poveriocima. Podaci do kojih smo do{li<br />
u neposrednoj <strong>arhiv</strong>skoj gra|i govore o ~estoj prezadu`enosti podoficira<br />
i oficira Drinske divizije. S druge strane, vojna komanda imala<br />
je dobru saradwu sa varo{kim zanatlijama, najvi{e kova~ima, sara~ima,<br />
ko`arima od kojih su nabavqani artikli potrebni vojsci. 23<br />
VOJNI LEKARI U VAQEVU KRAJEM 19. VEKA<br />
Vaqevo pri kraju 19. veka nije imalo veliki broj {kolovanih lekara,<br />
zaposlenih u vojnoj i dr`avnoj slu`bi. Razloge za{to je to tako<br />
treba tra`iti u nedostatku visokih {kola u Srbiji, koje su mogle da<br />
{koluju lekarski kadar. Najve}im delom oni su se {kolovani na zapadu<br />
– u Be~u, Gracu, Pragu, Nema~koj. U vreme srpsko-bugarskog rata u<br />
Srbiji je ordiniralo samo 104 lekara, 49 apotekara i 31 lekarski pomo}nik.<br />
24 Svakako da je broj lekara u tada{woj Srbiji bio porazan i u<br />
23 Isto, isto, kut. br. 76, pr. br. I, A2, FII-1/1900.<br />
24 \or|evi} V. 1886: 276-289<br />
63
Dejan V. Popovi}<br />
mirnodopsko, a kamoli u ratnim vremenima. Zbog malog broja vojnih<br />
lekara u toku 1885. godine oko 45 civilnih lekara proizvedeno je u ~inove<br />
rezervnih sanitetskih oficira i upu}eni su na front. 25 Kroz<br />
Drinsku diviziju je u toku ovog rata vi{e lekara pro{lo i ordiniralo:<br />
rezervni sanitetski kapetan I klase dr M. Spiridonovi}, kapetan<br />
II klase dr Atanasije Kujas, rezervni sanitetski kapetan II klase dr.<br />
Stevan Siber, rezervni sanitetski kapetan II klase dr Janko Senkijevi},<br />
sreski lekari Igwat Feliks, dr Laza Ilij}, dr Frawo Kop{e,<br />
dr. Fridman. Neki od ovih lekara bili su samo na kratko postavqeni<br />
od vrhovne komande, pa su ih mewali drugi lekari. Apotekari Drinske<br />
divizije bili su Klaudije Prikelmajer iz Vaqeva i Frawo Racinger<br />
iz [apca. 26 U vreme srpsko-bugarskog primirja u vaqevskoj bolnici<br />
na 40 rawenika i bolesnika ordinirao je jedan lekar i jedan lekarski<br />
pomo}nik. Po zavr{etku rata svi aktivni sanitetski, rezervni<br />
sanitetski oficiri i gra|anski lekari ostajali su u slu`bi pri vojnim<br />
bolnicama sve dok je bilo rawenih i bolesnih vojnika. Po zatvarawu<br />
vojnih bolnica rezervni sanitetski oficiri i gra|anski lekari<br />
razre{avali su se od vojnih du`nosti. Upravnik privremene vaqevske<br />
bolnice 1886. godine bio je dr. major Alojz Kumer. 27 Jedan od prvih lekara<br />
razme{tenih u Drinskoj diviziji bio dr Jovan \oki}, referent<br />
koji je slu`bovao u Vaqevu od 1883. do 1884. U Vaqevu su ostavili traga<br />
i potowi vojni lekari, kao {to su bili major dr Osvald Hajnc, major dr<br />
Jevfta Risti}, dr Evgenije Branova~ki i drugi. 28<br />
Vojni konkursi na kojima su primani lekari bili su veoma rigorozni<br />
i kandidati su morali u pisanoj formi da vojnim komandama prilo`e<br />
svoje biografije. Zbog oskudice srpskih lekara, de{avalo se da<br />
su na konkurse prijavqivali lekari stranci. Ovi lekari, ~esto vo|eni<br />
idejom panslavizma dolazili su iz susedne Austrougarske carevine,<br />
‘enili se u Srbiji, prihvatali pravoslavnu veru i postajali srpski<br />
gra|ani. Veliki je bio broj ~e{kih lekara, in`ewera, ali i oficira,<br />
vojnih muzi~ara koji su dolazili u Srbiju i ~esto mewali svoja<br />
imena za srpska. Sedamdesetih i osamdesetih godina 19. veka u Vaqevu<br />
bio je ~uven vojni lekar dr Sigel. On se, sli~no apotekaru Klaudiju<br />
Prikelmajeru iz Slavonije naselio u vaqevsku ~ar{iju. Obojica<br />
Nemci, bili su ceweni kao dobri stru~waci, ali i qudi koji su donosili<br />
prvi u na{e mesto tekovine i kulturu Zapada. Zanimqivo je bilo<br />
25 Isto, n. d., 1886: 56<br />
26 Isto, n. d., 1886: 11-27<br />
27 \or|evi} V. 1886: 560<br />
28 Bjelajac M. 1994: 327-328<br />
64
Prilike u Drinskoj diviziji 1883–1899.<br />
i wihovo prijateqstvo sa Josipom Jurajom [trosmajerom, |akova~kim<br />
biskupom, nosiocem jugoslovenske ideje (]orovi} V. 1993: 630,<br />
647). Mnogi od wih su, kasnije dobijali vojnu slu`bu. Konkursi za op-<br />
{tinske lekare {tampani su u javnim glasilima „Novobeogradskom<br />
dnevniku” i „Srpskim novinama”, a oni su vo|eni poslom, nekada-<br />
{wim vojnim aktivnostima pokatkad prelazili u vojnu slu`bu. Takav<br />
je bio slu~aj sa lekarima Ilijom Rozen{trajhom i Milanom Moravcem,<br />
koji su u vremenima posle Srpsko-bugarskog rata konkurisali za<br />
mesto vojnog lekara u Vaqevu. Godine 1888. varo{ Vaqevo imalo je dva<br />
vojna lekara, jednog fizikusa i jednog lekara op{tine vaqevske. 29 U<br />
slede}im redovima da}emo nekoliko konkursnih prijava lekara koji<br />
su se javqali u slu`bu pri Drinskoj diviziji.<br />
„Za vreme srpsko-bugarskog rata, pozvan sam kao rezervni vojni kapetan<br />
II klase u vojsku, i vr{io sam kao takav du`nost pri divizijskoj ~eti<br />
moravske divizije, posle kao bolni~ki lekar u bolnicama ni{kim, i za<br />
vreme primirja bio sam upravnik vojenih bolnica u Leskovcu. Star sam<br />
sada 37 godina, po veroispovesti katolik, o`ewen i otac porodice.<br />
4. novembra 1887. u Ni{u<br />
Dr. Milan Moravac,<br />
lekar sreza ni{kog i vlasotina~kog"<br />
„da sam za vreme prvog rata (1876) kao dobrovoqac vojevao za oslobo-<br />
|ewe i ujediwewe srpstva, svedo~i uverewe i diploma na darovani mi<br />
„Takovski krst”, da sam za vreme srpsko-bugarskog rata nosilac Takovskog<br />
krsta sa ma~evima.<br />
Dr. \ura Vidakovi},<br />
lekar pre~anin" 30<br />
Poznato je da je, u nacionalnom zanosu, jedan broj {kolovanih lekara<br />
Srba do{ao iz Austrougarske pred Srpsko-turski rat 1876. slede}i<br />
put svojih sunarodnika Srba iz Bosne i Hercegovine, Slavonije,<br />
Vojvodine i Stare Srbije.<br />
Od Srpsko-Bugarskog rata 1885. godine, Ministarstvo vojno slalo<br />
je ve}i broj pitomaca u inostranstvo, na medicinske studije, pa se<br />
krajem devedesetih godina 19. veka vojni sanitet lagano „srbizirao”.<br />
Upravo u to vreme iz cele Srbije u Vaqevo dolazi ve}i broj {kolovanih<br />
lekara obrazovanih na zapadu, kao i na{ih sugra|ana sa lekarskim<br />
zvawem. Oni }e, svi skupa, u ve}oj meri uticati na istoriju na-<br />
{eg kraja u doga|ajima koji su obele`ili prve decenije XX veka.<br />
29 Isto, isto, kut. br. 75, pr. br. I, A2, 3049/1888.<br />
30 Isto, isto, kut. inv. br. 75.<br />
65
Literatura:<br />
– Bjelajac, 1994 – Bjelajac Mile: Vaqevo – sedi{te Drinske divizijske oblasti<br />
1883-1941, Vaqevo – postanak i uspon gradskog sredi{ta, Narodni<br />
muzej Vaqevo, Vaqevo, 1994.<br />
– \or|evi}, 1886 – \or|evi} dr Vladan: Istorija srpskog vojnog saniteta,<br />
Srpsko lekarsko dru{tvo, kraqevsko-srpska dr`avna {tamparija,<br />
Beograd, 1886.<br />
– Popovi}, 2008 – Popovi} Dejan: Vaqevski komita Mijailo Ki}i}, Glasnik<br />
MIAV, br. 42, Vaqevo, 2008.<br />
– Tripkovi}, 1986 – Tripkovi} M., et al.: [kole u vaqevskom kraju 1918-1985,<br />
Narodni muzej Vaqevo, Vaqevo, 1986.<br />
– Samarxi}, 1983 – Samarxi} Dragana: Vojne zastave Srba do 1918, Vojni<br />
muzej, BIGZ, Beograd, 1983.<br />
– Stameni}, 1994 – Stameni} Dragan: Zna~ajne gra|evine u Vaqevu, „Vaqevac”,<br />
Vaqevo, 1994.<br />
– Stanojevi}, 1925 – Stanojevi} Vlad.: Istorija srpskog vojnog saniteta,<br />
Beograd, 1925.<br />
– ]orovi}, 1993 – ]orovi} Vladimir: Istorija Srba, II, BIGZ, Beograd,<br />
1993.<br />
Summary<br />
Dejan V. Popovi}<br />
Town of <strong>Valjevo</strong> became headquarters of Drina division in 1883. In 1885, during<br />
Serbo-Bulgarian war, division actively participated in several battles and suffered<br />
great losses. Through preserved part of army correspondence from that period, we<br />
can begin to grasp what Serbian army basic necessities were. After the war, through<br />
correspondence of army and local authorities, we have an insight in the introducing<br />
of army reforms, improvement of army regulations, army strengthening and regimentation,<br />
as well as review of army activities in this region during the last two decades<br />
of XIX century. Apart from army problems we are presented with social problems<br />
of people living in this region, recruits, who are required to serve mandatory<br />
army service, burdened, among other things with army penalties and the matter of<br />
recruit financing. On the other hand, army had a list of army equipment which was<br />
prerequisite. During this period, Drina division is being modernized and branched<br />
into several army formations, thus becoming a serious army force in terms of Serbian<br />
army. During and after Serbo-Bulgarian war, important part in division organization<br />
played army medical doctors. At the beginning, medical staff of the division<br />
was mainly made out of foreign experts, but by the end of the XIX century a lot of<br />
Serbian doctor joined the medical unit. Some great men of Serbian army history<br />
serviced in the Drina division, such as Stepa Stepanovi} and Pavle Juri{i} - [turm.<br />
66
PRILOZI<br />
SUPPLEMENTS<br />
Milorad D. Beli}<br />
Vaqevska gimnazija<br />
Vaqevo<br />
UDK = 94(497.11 Vaqevo) "1944/1945"<br />
TEROR RATNIH POBEDNIKA U VAQEVU 1944/45.<br />
Apstrakt: Rad je, najve}im delom, zasnovan na dokumentaciji Ozne (Udbe) koju<br />
BIA, od 2004. predaje Arhivu Srbije. Gra|a je u postupku sre|ivawa, tako<br />
da nije u celosti dostupna istra`iva~ima.<br />
Kqu~ne re~i: Vaqevo, teror, streqawe, strati{ta, Ozna, dobrovoqci, partizani.<br />
TERROR OF WAR WINNERS IN TOWN OF VALJEVO 1944/45<br />
Apstract: The text is mainly based on the documentation of Department for People<br />
protection (Serbian: Odeljenje za za{titu naroda - OZNA) and Department of State<br />
Security (Serbian: Uprava dr`avne bezbednosti - UDBA) which was handed over to<br />
Archives of Serbia by Security Information Agency (Serbian: Bezbednosno-informativna<br />
agencija - BIA) in 2004. The material is currently in the phase of systematization<br />
and is not available to researchers as a complete.<br />
Key words: <strong>Valjevo</strong>, terror, execution, execution locations, Department for People<br />
Protection (OZNA), war volunteer, partisan<br />
Sredinom septembra 1944, otpo~ele su borbe za Vaqevo.<br />
Glavni nosioci otpora partizanskim jedinicama bili su dobrovoqci<br />
SDK (Srpski dobrovoqa~ki korpus), koji su bili utvr|eni u Oficirskom<br />
domu, „Brankovini“, Komandanturi i Gimnaziji. Uop{te, Vaqevo je posle<br />
Smedereva, tokom rata, bilo najja~e upori{te Qoti}evaca u Srbiji. Ideolo{ki<br />
fanatizam ove partijske vojske mogao se meriti samo sa komunisti~kim<br />
fanatizmom. Bila je to ~vrsta vojna formacija, „osobenog kodeksa<br />
~asti i pona{awa“. 1 NemcisusebiliutvrdiliukasarniPetogapuka<br />
na periferiji grada, odakle su se povukli 18. septembra. Zahvaquju}i izrazitoj<br />
vojnoj i tehni~koj nadmo}nosti partizani su deo grada oslobodili<br />
15. septembra, a ceo grad 18. septembra. Zna~ajnu podr{ku pru`ili su<br />
im savezni~ki bombarderi. Pored upori{ta, po ulicama i dvori{tima,<br />
svuda su le`ali le{evi izginulih. Miris qudske krvi me{ao se sa mirisom<br />
baruta i paqevine. Me|u le{evima jasno su se raspoznavali pripad-<br />
1 Nikoli}, 2002, 224<br />
67
Milorad D. Beli}<br />
nici dobrovoqa~kih jedinica po Dobrovoqa~kom krstu, sa likom Sv.<br />
\or|a, na grudima. 2 Jednim vodom, koji je u Vaqevo do{ao 17. septembra<br />
iz Lajkovca, komandovao je maturant Slobodan Jawatovi}. Wegov ro|eni<br />
brat, Dragoqub, poginuo je prvog dana borbi za grad, kada je poginuo<br />
i Miodrag Loma, dok je prosvetar Dragoqub Slavkovi} izvr{io samoubistvo<br />
da ga ne bi zarobili. Partizanskim jedinicama prikqu~io se ili<br />
je mobilisan i jedan broj gimnazijalaca, od kojih }e 39 poginuti na sremskom<br />
frontu posle samo mesec-dva „bora~kog sta`a“.<br />
Partizani su odmah pristupili hap{ewu, ispitivawu i streqawu<br />
brojnih gra|ana, a me|u wima je bilo i u~enika gimnazije. Uop{te, prema<br />
procenama najvi{eg rukovodstva KPJ, Srbija je trebalo da plati svoj<br />
danak u krvi zbog podr{ke ~etnicima. 3 Prema iskazu jednog pripadnika<br />
Ozne, streqan je 61 zarobqeni dobrovoqac, dok su mu trojica prosvetara<br />
umakla. Na wih mu je prstom ukazao jedan Vaqevac. 4 Prema Protokolu<br />
umrlih Crkve vaqevske, streqano je 41 lice, dok je prema dokumentaciji<br />
Ozne, broj streqanih i nestalih lica vi{e od 600. Otpo~ela je hajka na<br />
pora`ene, denuncirawa, potkazivawa, streqawa bez suda. Za sve one koji<br />
su bili ozna~eni kao „narodni neprijateqi“, odigravala se prava drama.<br />
Pobedni~kom trijumfu partizanskih jedinica, prikqu~io se, malobrojni<br />
deo gra|ana koji su svoje simpatije ka komunizmu skrivali i od sebe<br />
samih i koji su se sada prikqu~ili kao „pozadinski partijski radnici“.<br />
Ovaj spoj bi}e poguban za mnoge koji su bili na drugoj strani, tj. za „reakciju“,<br />
„narodne neprijateqe“, „kulake“, „nema~ke qubavnice“... Na povr-<br />
{inu su isplivali mr`wa, zavist, li~na osveta, uro|ena podlost. Imena<br />
likvidiranih osvanula bi na banderama i plotovima, na spiskovima koje<br />
je sastavqao „narodni sud“. 5 Naj~e{}e su presude formalno dono{ene,<br />
jer su partizani ve} streqali uhap{enike. Streqani su i mnogi koji su<br />
se predali poverovav{i pri~ama o amnestiji. „Svakoga dana u }eliju su<br />
uvodili oko 20 qudi. Bilo je tu vaqevskih intelektualaca, trgovaca,<br />
imu}nijih qudi, doma}ina, seqaka... Oko 23 sata upadali su u }eliju i<br />
~itali spisak. I tako pet dana. Dawu je }elija bila krcata, uve~e sam<br />
spavao sam. Ubijali su ih kod Kru{ika, iz zatvora su se ~uli mitraqezi.<br />
Znam da niko nije ~uo presudu...“ 6 Aktivisti Skoja su spre~avali rodbinu<br />
da na ku}e oka~e crne barjake. 7 Prema nekim istra`ivawima, u<br />
2 Karapanxi}, 1955, 79<br />
3 Nikoli}, 2002, 281<br />
4 Dimitrijevi}, 1998, 244<br />
5 Isto, n. d., 273<br />
6 Svedo~ewe dr Du{ana Mikovi}a, www.ugradu.info.<br />
7 Cvetkovi}, 2006, 219<br />
68
Teror ratnih pobednika u Vaqevu 1944/45.<br />
Vaqevu je ubijeno 238 pripadnika „Nedi}evske Srbije“. 8 Komanda IV<br />
kraji{ke divizije naredila je svojim jedinicama da kod svih boraca „moraju<br />
razviti istinsku mr`wu prema neprijatequ kao zdravu, aktivnu i<br />
korisnu inicijativu“. 9 Stariji Vaqevci pamte kako su psi razvla~ili<br />
kosti streqanih po Petom puku i kako su se, posle obilnijih ki{a, po<br />
utrini pojavqivali delovi kostiju, ode}e, kose (prostor dana{weg hotela<br />
„Jablanica“). Trojka Ozne, sastavqena od po zlu ~uvenih Miodraga<br />
Dragana \uri}a, Pere Mati}a i Vojkana \or|evi}a, postala je strah i<br />
trepet za sve protivnike nove vlasti. Motrewa D. \uri}a na korzou, jo{<br />
se se}aju stariji Vaqevci. Tih dana, u gradu se na{la i engleska vojna misija<br />
predvo|ena Mek Lejnom. Pre`iveli u~esnici ovih borbi zabele`ili<br />
su da su ga, na ulici, presretale majke, padale na kolena i prekliwale<br />
da spase wihove najmilije. Me|utim, on ih je grubo gurao od sebe i nije<br />
hteo „ni prstom da mrdne“. 10 U svojim se}awima objavqenim u kwizi<br />
„Rat na Balkanu”, (glava XV, Veliko finale), Mek Lin pi{e: „Brzi pad<br />
Vaqeva iznenadio je mnoge wegove stanovnike, koji su sara|ivali sa<br />
neprijateqem i vi{e nisu imali vremena da organizuju bekstvo. To su<br />
bile pristalice Nedi}a, sledbenici srpske fa{isti~ke stranke<br />
Qoti}a i nekolicina ~etnika. Na fasadi jedne ku}e bila je ispisana parola:<br />
'@iveo Qoti}. Smrt boq{evi~koj fukari!' U gradu je bilo mnogo<br />
hap{ewa i su|ewa onima koji su sara|ivali sa neprijateqem, ali, presude<br />
su, uglavnom, bile blage i bilo je relativno malo smrtnih kazni”. 11<br />
Koliko je izve{taj britanskog obave{tajca bio proizvoqan (i tokom<br />
rata su, uglavnom, svoje izve{taje pisali na osnovu saop{tewa<br />
koja su dobijali u partizanskim {tabovima), svedo~e dokumenta.<br />
U jednom izve{taju Ozne, naveden je spisak likvidiranih lica po<br />
ulasku partizanskih jedinica u Vaqevo, septembra 1944. (imena streqanih<br />
ili poginulih lica su nagla{ena u celom tekstu).<br />
Bir~anin Zora, agent ispostave 12 , Cvijovi} Marko, Nade`da i Pavle,<br />
agenti i dostavqa~i ispostave. Marka i Nade`du su streqali partizani<br />
1. oktobra 1941. u Pri~evi}u, dok je Pavle streqan kasnije (ne<br />
8 Lopu{ina, 1997, 132<br />
9 Dimitrijevi}, 1997, 187<br />
10 Karapanxi}, bez godine izdawa, 76<br />
11 Meklejn, 1953, 504<br />
12 Nema~ka obave{tajna slu`ba (BDS), formirana po~etkom 1942. i delovala<br />
do 15. septembra 1944. Bila je podre|ena Oblasnoj ispostavi [abac.<br />
Oslawala se na Krajskomandanturu i Predstojni{tvo gradske policije,<br />
da bi kasnije radila preko svoje agenture. [ef joj je bio major Karl Sajdl,<br />
a imala je osam zaposlenih slu`benika.<br />
69
Milorad D. Beli}<br />
zna se pouzdano kada); Gavrilovi} @ivorad, op{tinski pisar, saradnik<br />
ispostave; Gerbec Gojko, saradnik ispostave; Jankovi} Mila,agent<br />
ispostave; Kolari} Olga, tuma~ ispostave; Kuzmanovi} Jelica, (1898),<br />
doma}ica, dostavqa~ ispostave; Mandi} Ranko, sajxija (ili: Radenko),<br />
saradnik ispostave; Mati} Milan, saradnik ispostave; Nedeqkovi}<br />
Dragutin, agent ispostave i saradnik Predstojni{tva policije; Novakovi}<br />
Nade`da, agent ispostave (radi se o Cvijovi} Nade`di, koja se<br />
udala za Novicu, opan~ara i promenila prezime, (prim. M. B.); Pev~evi}<br />
Nedeqko, bravar, sara|ivao i bio tuma~ Feld`andarmerije;<br />
Radosavqevi} Desanka, dostavqa~ odeqewa Ic; Te{i} (ili: Tasi}) Petar,<br />
dostavqa~ ispostave i odeqewa Ic; Todorovi} Petar, agent ispostave;<br />
Tabakovi} Vukadin, zemqoradnik iz Ba~evaca, agent ispostave;<br />
[afarik Vladimir, tuma~ Krajskomandanture, sara|ivao sa ispostavom.<br />
Likvidirani su i: Sabu Pi{ta, tuma~ Krajskomandanture od januara<br />
1942, pa do oslobo|ewa; Kova~evi} Milo{, saradnik Krajskomandanture;<br />
Vin{ Bohuslav, komandir vatrogasne ~ete, tuma~ Krajskomandanture;<br />
Engel Karlo, pripadnik trupa SS (radio je kao kinooperater),<br />
agent Gestapoa; [nur Aleksandar, tuma~ Krajskomandanture i saradnik<br />
Gestapoa i Kah Jakob, predsednik „Doj~efolke grupe“ u Vaqevu<br />
i dostavqa~ Gestapoa. U jednom drugom izve{taju, me|u streqanima se<br />
jo{ nalaze: Jankovi} Marija, Mihailovi} Qubinka, Ladavec Vinko,<br />
Timotijevi} Stanimir iz V. Kamenice, Kawer Petar, Ma|arevi} Katica,<br />
Todorovi} Stojan iz Pri~evi}a, Vinter Frawa, Tau~ar Ludvig,<br />
Milovanovi} Du{an, Raki} Sofija, Guqajev Vladimir, Savi} Milorad,<br />
Bogi}evi} Svetomir, biv{i u~enik Gimnazije, pa Poqoprivredne<br />
{kole i Dobrojutrovi} Mirjana, maturant gimnazije. 13<br />
Uz ovaj spisak pridodata su i imena: Orlovi} @ivko, gestapovac;<br />
Malu{evi}, policijski agent (na koga se, ina~e, za vreme okupacije ‘alila<br />
op{tinska vlast da ne hapsi komuniste i da ih pu{ta, ubrzo po<br />
privo|ewu); Luki} Ranko, potporu~nik; Vasilij Aqtov, profesor; Urh<br />
(negde: Urlih) Vinko, tehni~ar „Vistada“; Ristovi} Du{an, trgova~ki<br />
pomo}nik; Kalugxi} Sava, {ef agenata – u bekstvu; Tomi} Pera,{uster;<br />
Pintari} Milan, u~iteq; Mati}, kafexija; Mili} @ivorad, zvani<br />
„@upan“; [teri} Stevan, predstojnik policije – u bekstvu, kao i izvesni<br />
Vasiqevi} iz Pauna, za koga je dopisano da je „izgleda zaklan“. 14<br />
13 Arhiv Srbije Beograd (AS), fond: Bezbednosno-informativna agencija<br />
(BIA), Izve{taj OZN-e (Odeqewe za{tite naroda) za vaqevski okrug,<br />
pov. br. 14/45, upu}en OZN-i za Srbiju.<br />
14 Isto, isto, pov. br. 79/45, od 16. marta 1945.<br />
70
Teror ratnih pobednika u Vaqevu 1944/45.<br />
Streqano je jo{ Vaqevaca, ~ija se imena ne spomiwu u prvim izve-<br />
{tajima Ozne. U Paunama je, 17. septembra 1944, streqan Kosti} Kosta<br />
(21), narednik SDK, ina~e gimnazijalac, a 20. septembra, u Komanicama<br />
su streqani Novakovi} Natalija Lula, (24) student farmacije iz Gradca<br />
i Ra{i} Milan (24), pripadnik JVuO. Narednih dana, partizani }e<br />
streqati i: \or|evi} Milorada, na~elnika sreza vaqevskog; Dimitrijevi}<br />
\or|a (19), maturanta gimnazije; Ne{kovi} Sretena (42), {ofera;<br />
Raki} Sofiju, udovu kafexije @ivorada iz Vaqeva; Stepanovi} Petra,<br />
(34), kelnera, Marjanovi} An|elka, kafexiju; Milanovi} Velu,(31),‘enu<br />
majora Milanovi}a, koji se nalazio u zarobqeni{tvu; Petrovi}<br />
Konstantina (31), kwigovo|u Finansijske direkcije; Kova~evi} Milenka,<br />
(38), nadzornika pruge; Urh Vladimira, (29), tehni~ara „Vistada“;<br />
Marjanovi} Svetislava (34), vodnika; Kva~anovi} Milutina,<br />
kafexiju; Stojkovi} @ivorada, policijskog pisara; Majstorovi} Iliju,<br />
direktora Gimnazije; Tabakovi} Gojka, (21), studenta; Obradovi}<br />
Mihaila, zemqoradnika iz Kli~evca; Popovi} Slavoquba, okru`nog<br />
na~elnika iz Vaqeva; Dragojlovi} Jovana, intendanta, kapetana I klase;<br />
Risti} Du{ana (25); Pavlovi} Dragoquba (32), zemqoradnika iz Kozli~i}a;<br />
Radosavqevi} @ivojina (34); Trifunovi} Ratka (32), tehni~ara<br />
„Vistada“; Timotijevi} Milutina, {efa Dirisa; Jankovi} \or|a,<br />
sreskog na~elnika iz Kamenice; Perovi} Vlajka, ‘andarmerijskog narednika;<br />
Stojanac Svetomira (35), kapetana SDK; Kosjerinu Kostu (44),<br />
‘andarmerijskog narednika; Savi} Jovanu i Veru, suprugu i k}erku<br />
kafexije Aleksandra; @ugi} Ratomira (30), ~inovnika gra|evinske sekcije;<br />
Milo{evi} Milana kafexiju; Velimirovi} Jerotija, (39), narednika<br />
– vodnika SDS; dr Vladimira Popovi}a; Mladenovi} Milutina,<br />
in`ewera iz Beograda; Milovanovi} Du{ana, policijskog pisara;<br />
Ili} Vojina (32), aktivnog narednika; kapetana Petrovi} @ivojina;<br />
Janki}evi} Vojislava iz Popu~aka; Nedi} Milovana, Jovanovi} Ratka,<br />
zv.Xibac;Gavri} Du{ana iz Vrago~anice. Streqani su i sudija<br />
Dragoqub Dragojlovi}, \uri} Milorad (23), maturant; Vasovi} Radomir<br />
Batan (20); Kalabi} Milan (15); Todorovi} Branislava, student;<br />
Miladinovi} Vera (17); Markovi} Borivoje (23), iz Petnice, Gojko Pavi}.<br />
15 Kafexija Kva~anovi} (dr`ao je kafanu u zgradi na uglu dana{we<br />
Panti}eve i Karaxi}eve ulice) streqan je zajedno sa policijskim pisarom<br />
Stojkovi}em i jo{ 7-8 mu{karaca u Veselinovcu. Svezane su ih<br />
15 Me|uop{tinski istorijski <strong>arhiv</strong> Vaqevo (MIAV), fond: Crkva Pokrova<br />
Presvete Bogorodice u Vaqevu, Protokol umrlih Crkve vaqevske za<br />
1944/45. i M. Beli}, „Zatamwena istorija – Vaqevska gimnazija 1941-1945",<br />
u {tampi.<br />
71
Milorad D. Beli}<br />
dr`ali u vajatu Drage Milovanovi}a. U toku no}i, nekoliko me{tana je<br />
iskopalo veliku raku, a streqali su ih u rano jutro. Stojkovi}a nije spasla<br />
ni ~iwenica da je za vreme okupacije izdavao li~ne i putne isprave<br />
poznatim komunisti~kim aktivistima, o ~emu je pisala “Politika" u<br />
feqtonu od 6. novembra 1980. 16 Danas je mesto wihovog streqawa prekrila<br />
{uma, ali se raka jo{ uvek jasno raspoznaje.<br />
U istom izve{taju Ozne navedena su i lica koja su prebegla u inostranstvo<br />
i za kojima se traga: Karapanxi} Borivoje; Kolari} Hinko,<br />
(naknadno je dopisano: likvidiran); Kva~anovi} Milo{ (likvidiran)<br />
17 ; Lazi} Lazar, pobegao pred samo streqawe i prebegao u inostranstvo;<br />
Mati} Bo`idar, kapetan SDK; Mladenovi} Miroqub Mi-<br />
}ara, student, prosvetar SDK, ~lan Zbora; Najdanovi} Bo`idar, student,<br />
~lan „Zbora“; Radovanovi} Vlastimir, kwi`ar, ~lan Zbora;<br />
Vukosavqevi} Milan, zavrbovan u [apcu, upu}en u Nema~ku gde je i<br />
ostao; Baskijevi} Vladimir, saradnik Gestapoa; Najmiler Novakovi}.<br />
Za Golubovi} Milo{a (1921), (^edomir, Mara), nije pouzdano utvr|eno<br />
{ta se desilo. Naime, u leto 1941. oti{ao je u Nema~ku „kao avanturista“,<br />
dolazio je u Vaqevo narednog leta i ponovo se vratio. Pri~alo se<br />
da je poginuo prilikom bombardovawa, {to nije utvr|eno. 18<br />
U drugim izve{tajima nalazi se jo{ likvidiranih lica: Vuji} V. Borivoje,<br />
{tampar;Jankovi} Aleksandar, Matunovi} Obrad, {ofer;Tomi}<br />
Milovan i Milanka, doma}ica; Stojanovi} T. Dragoqub, fotograf; Vesi}<br />
Milutin, iz Kli~evca; Simi} Du{an, sve{tenik; Tadi} N. Dobrosav,trgovac.<br />
Tako|e, streqani su i: Miqkovi} Andrija, veterinar; Ka{ikovi}<br />
Pavle, ba{tovan; Gavrilovi} Milo{, piqar; Spasi} \ur|e, zbog<br />
dezertirawa iz JA; Milovanovi} Ivan, poslovo|au„Tadi}amlinu“,dr<br />
Danilo Pa{kvan, (streqan negde oko Ose~ine) 19 , Joki} @ivorad iz Gradca,<br />
Tihomir Lazarijan, 18-godi{wi ^a~anin, kojeg su streqali na sred<br />
puta kod ~esme u Kamenici; Proti} Ratomir, kojeg su, prema tvrdwi<br />
wegove rodbine, ubili partizani i bacili u jamu. Majka ga je prona{la i<br />
sahranila na vaqevskom grobqu. 20 U kwizi Sne`ane Radi} „Konfiskacija<br />
imovine u vaqevskom okrugu 1944-1946“, Vaqevo, 2002, navedena su i imena<br />
lica “osu|enih na smrt“, odnosno, na „kaznu smrti streqawem“. Za Vaqevo<br />
16 Se}awe Qubice Tanasijevi} – Stojkovi} i Dragutina Milovanovi}a, autoru<br />
24. jula 2010.<br />
17 Mogu}e je da se radi o Kva~anovi} Milutinu, kafexiji , koji je streqan<br />
18. oktobra 1944. u Veselinovcu.<br />
18 AS, BIA, Zbirka dokumenata o aktivnosti ~etnika D.M, f -140.<br />
19 Se}awe Lepe Pa{i}, autoru, 14. oktobar 2010.<br />
20 Se}awe mr Marine Proti} – Nikoli}, „Vaqevac“, 89, 2001.<br />
72
Teror ratnih pobednika u Vaqevu 1944/45.<br />
je navedeno 30 imena. Mogu}e je da je nekim licima preina~ena kazna, kao<br />
{to je bio slu~aj sa hotelijerom Babi} Markom. Uz imena koja se ve} nalaze<br />
u ovom ~lanku, na najte`u kaznu jo{ su osu|eni: Valsamaki Leontije,<br />
Bogdanovi} Radosav, mesar; Dimitrijevi} Sreten, biv{i kapetan Nedi-<br />
}eve vojske; @ivkovi} Bogoqub iz Kli~evca, Tomi} Bo{ko, stolar i Petrovi}<br />
Sava, biv{i narednik, rodom iz Leskovica. 21<br />
U spisku nema~ke agenture (BDS), nalazila su se i slede}a lica: Aleksi}<br />
Natalija iz Kru{ika; Bukelica Ru`a (odle`ala 2 godine robije);<br />
Ivkovi} Qubomir, sve{tenik, radio za D.M. i ispostavu; Panti} Milo{,<br />
radio na liniji sredwo{kolske omladine; Sre}kovi} Branislava,<br />
tuma~ Felxandarmerije. Veza joj je bio {ef ispostave, sa kojim je ‘ivela;<br />
Sin|eli} Radoslav (1921, Petnica); \uri} Radovan, bio u partizanima<br />
1941, pa zarobqen i potom zavrbovan; Loma Bogoqub (1919, Vaqevo), bio<br />
~lan Zbora, radio kao informator; Milo{evi} Branislav, zavrbovan u<br />
zatvoru, radio po liniji D.M; Obradovi} Mi}uka, oxa~ar, zavrbovan u<br />
zatvoru; Panti} Mica, u~enica Trgova~ke akademije, radila na liniji<br />
omladine;PiperskiMila,zavrbovananaosnovupodatakadajesimpatizer<br />
NOP-a; Radovi} Du{an, zemqoradnik iz \ur|evca; Novakovi} Svetislav,<br />
bio 1941. kod Pe}anca, pa radio na liniji D.M; Anti} Milica,<br />
fotograf iz Vaqeva. 22 Za @ivkovi} Svetislava se navodi da je „sada<br />
na{ agent po pitawu jedne grupe neprijateqa iz varo{i“, Mila Piperski<br />
„se javno vi|ala u dru{tvu nema~kih oficira, sada je ~lan KPS“,<br />
kao i Milo{evi} Branislav. Radovi} Du{an je aktivno radio za<br />
JNOF, bio je i ~lan KPJ, odakle je izba~en „kao neprijateq“. Radovanovi}<br />
Vlastimir jebio~lanGradskogve}a,mrzeojeNOP,pobegaojeu<br />
Nema~ku. „Izgleda da je bio u grupi uba~enoj na Kopaonik 1945, gde je i<br />
poginuo“. 23 Za Najdanovi} Bo`idara se navodi da je „prema nepotvr|enim<br />
informacijama poginuo na granici“. U stvari, ubijen je pri poku-<br />
{aju bekstva sa masovnog streqawa u Ko~evju, u prole}e 1945.<br />
Ispostava je tokom 1941. uhapsila 68 lica, 1942 – 134 lica, 1943 – 142<br />
lica i 1944 – 14 lica.<br />
Na kazne zatvora su jo{ bili osu|eni: Kadej Natalija, tuma~ Krajskomandanture<br />
(tri godine), Timotijevi} Tereza (jedna godina), bila<br />
u „folksdoj~erima“, sara|ivala sa nema~kom obave{tajnom slu`bom;<br />
21 Radi}, 2002, 57-92, 194<br />
22 AS, BIA, k – 32.<br />
23 Radi se o grupi diverzanata koji su, po~etkom marta 1945, nema~kim avionima<br />
preba~eni u Srbiju, pa onda padobranima spu{teni na Kopaonik.<br />
U sukobu sa OZN-om najve}i deo je poginuo, dok je preostalom delu su|eno<br />
u Beogradu.<br />
73
Milorad D. Beli}<br />
Arsenijevi} Cale (zbog saradwe sa nema~kom obave{tajnom slu`bom);<br />
Ostoji} Milena (saradwa sa Nemcima); [o{ki} Guqajev Svetlana<br />
(saradwa sa Nemcima); Babi} Marko, Samokresovi} Dragomir, Lukovi}<br />
Bo`idar (osu|eni od Sreskog suda u Vaqevu zbog saradwe sa Nemcima);<br />
Ili} Sibinka, Milovanovi} Qubica, Vesni} Tereza (Folksdoj~er);<br />
Jakovqevi} Stanislava (Folksdoj~er); \akovi} Matilda<br />
(folksdoj~er); Milutinovi} Vilma, Mili~i} Anka (Folksdoj~er). Za<br />
neke osu|ene je jo{ stajala optu`ba „intimni odnosi sa Nemcima“ i<br />
„pripadnik nema~ke mawine“. Kao neprijateqi bili su jo{ registrovani:<br />
Horvat Ilija, Horvat Ana, Mitrovi} Radovan i [kamovi} Jovan.<br />
Me|u hap{enima i osu|ivanim licima nalazili su se i: Alagi}<br />
Danilo (oslobo|en optu`be 13. jula 1945); Atanackovi} Dragoslav,<br />
pu{ten da se brani sa slobode; Bir~anin Vidosava, osu|ena na dve godine<br />
prinudnog rada, jer je „bila u dosluhu sa Gestapom“; Vasiqevi}<br />
Kosta „Bambek“, osu|en zbog kockawa na {est meseci prinudnog rada;<br />
Davidovi} Milorad, oslobo|en; Damwanovi} Lazar, (prazna rubrika<br />
?); Jakovqevi} Dobrila, oslobo|ena; Jankovi} Kata, oslobo|ena, a<br />
konfiskovan joj je radio-aparat; Jakovqevi} An|elija, osu|ena na pet<br />
godina gubitka politi~kih prava, Jakovqevi} Stanislava, na dve godine<br />
prinudnog rada, bez li{ewa slobode i na 7 godina gubitka politi~kih<br />
prava, osim roditeqskih; Kva~anovi} Ru`a, peva~ica, na jednu<br />
godinu prinudnog rada i tri godine gubitka politi~kih prava<br />
„zbog nemorala“; Markovi} Nikola, na 10 godina te{kog prinudnog<br />
rada i tri godine gubitka politi~kih prava; Mati} Vladan iz Popu-<br />
~aka, upu}en na vojni sud 21. udarne divizije; Mihailovi} Olga, maturant<br />
iz Klinaca, na 5 godina te{kog prinudnog rada i 10 godina gubitka<br />
politi~kih sloboda; Milo{evi} Mom~ilo, oslobo|en optu`be;<br />
Romanovi} Milan, na tri meseca prinudnog rada i dve godine<br />
gubitka „~asnih prava“; Timotijevi} Bo`idar, na 15 meseci prinudnog<br />
rada, „jer je bio u nacionalnoj slu`bi, potom u dobrovoqcima i<br />
{to se nije odazvao pozivu mar{ala Tita da do polovine septembra<br />
polo`i oru`je i prikqu~i se NOV“; Timotijevi} Olga, obustavqen<br />
postupak; [estovi} Mirjana, na jednu godinu prinudnog rada i dve<br />
godine gubitka politi~kih prava, a wena majka Darinka na {est meseci<br />
prinudnog rada i pet godina gubitka politi~kih prava. Nade`da<br />
Cvijovi}, doma}ica, bila je uhap{ena i osu|ena na {est meseci zatvora<br />
jer je „grdila NOP i govorila da je ovo stawe ropstva i da }e do}i i<br />
sloboda“. Gvozden Radovi} iz Gradca je osu|en na {est meseci zatvora<br />
jer je „vr{io kurirsku slu`bu izme|u Drago{a Popovi}a, Bate Milo-<br />
74
Teror ratnih pobednika u Vaqevu 1944/45.<br />
savqevi}a i wihovih roditeqa“. Uhap{en je bio i Jovan Coki}, ali je<br />
posle dva meseca pu{ten „na popravak“. 24<br />
U drugom izve{taju navedena su jo{ neka lica za kojim se tragalo.<br />
Me|u wima su bili: Coki} (Du{an, prim. M.B.),1923, Vaqevo, student.<br />
Bio u „Belim orlovima“, a od 1941. borac u \a~kom dobrovoqa-<br />
~kom odredu. Od 1943. je potporu~nik, komandant ~ete u Prvom dobrovoqa~kom<br />
puku u Vaqevu, sve do kraja rata. Emigrirao je. Brat<br />
Dragoqub, tako|e je emigrirao. ]iri} Vukosav, pitomac Vojne akademije,<br />
~lan mesne organizacije u Vaqevu. Bio je vodni oficir u prvom<br />
puku. Filipovi} (Qubi{a, prim. M.B.), aktivni kapetan, do 1943. pomo}nik<br />
komandira puka, kada je prekomandovan u Vaqevo (poginuo je u<br />
borbama za Vaqevo 15. septembra 1944, prim. M. B.). Ivkovi} Mileta,<br />
svr{eni |ak gimnazije, rodom iz okoline Vaqeva, bio je u Prvom puku.<br />
Vratio se u Srbiju sa diverzantima kao padobranac; ing. Lazi}, tehni~ar<br />
iz „Vistada“, pa oficir u Prvom puku SDK u Vaqevu, potom<br />
a|utant komandanta SDK, nema~ki |ak; Mihajlo Milo{evi} Mi{a,<br />
student iz Vaqeva, ro|en 1919. U „Zboru“ je od 1937/38. Aktivan je bio<br />
i u gimnaziji i na fakultetu. Bio je redov u Tre}em |a~kom odredu, pa<br />
obi~an gra|anin. Ponovo se aktivirao 1943. u Prvom bataqonu. Od<br />
oktobra 1943. a|utant je Prvog bataqona. Pobegao u inostranstvo.<br />
Mladenovi} Miodrag Mi}ara, bio stare{ina „Belih orlova“ i najaktivniji<br />
Zbora{. Od 1941. je prosvetar Prvog |a~kog dobrovoqa~kog<br />
odreda, pa prosvetar Prvog puka. Slavkovi} Dragoqub, u~iteq iz<br />
Vaqeva. Bio je stare{ina mesne organizacije i prosvetar Prvog puka.<br />
Izvr{io je samoubistvo 14. septembra 1944. Jawi} (treba: Jawatovi})<br />
Slobodan, 1922. ^lan „Belih orlova“ u gimnaziji, a od 1941. u \a~kom<br />
dobrovoqa~kom odredu, od 1944. je potporu~nik, komandir ~ete u Prvom<br />
puku. Emigrirao je. [estovi} @arko, 1922, pitomac Vojne akademije.<br />
Stupio je u SDK po~etkom 1943, u Peti bataqon kao podoficir,<br />
a od oktobra 1943, kao vodni oficir u Drugom bataqonu Petoga puka.<br />
Ubile su ga usta{e 1944. Sin je generala [estovi}a (negde pi{e: pukovnika).<br />
Iz dokumentacije OZN-e za 1944-1948. vidi se kako se osipala ~etni~ka<br />
organizacija u Srbiji. Tokom 1945. broj ~etnika se sa oko 8.000,<br />
koliko se procewivalo da ih ima u prole}e 1945, smawio za 4.882. Od<br />
ovoga broja je ubijeno 2.664, dok se 2.218 predalo. Od novembra do decembra<br />
1945, ubijeno je jo{ 212 ~etni~kih boraca, a u prva tri meseca<br />
24 Vojni <strong>arhiv</strong> Beograd, Evidencija osu|enih i Upisnik I Vojnog suda Vaqevo<br />
za 1944/45.<br />
75
Milorad D. Beli}<br />
1946, jo{ 801. U poverqivim izve{tajima Ozne istaknuto je da je<br />
uni{tewem grupe Vuka Kalajitovi}a uni{ten posledwi poku{aj<br />
organizovawa i povezivawa ~etnika, kao i da je u Srbiji preostalo samo<br />
jo{ „186 odmetnika“. 25<br />
U periodu 1947-1949, Ozna je likvidirala: Jovanovi} Radivoja (novembar<br />
1947), Seni} @ivko (uhva}en decembra 1947), \uki} Stevan<br />
(ubijen, januar 1948), Nikoli} @ivorad iz Ose~ine (uhva}en februara<br />
1948), Ku{akovi} Nikola (ubijen marta 1948), Obradovi} Nikola<br />
(ubijen marta 1948), \ur|evi} Dragoqub (ubijen maja 1948), Jovanovi}<br />
Bo`a i Persida iz Qiga (ubijeni 16. novembra 1948), Mihailovi} Jova<br />
iz Uba (uhva}en), Jovanovi} Antonije (ubijen 27. novembra 1948) i<br />
Jovanovi} Aleksa, jatak (ubijen 27. novembra 1948).<br />
Ubijeni su Paunovi} Mihailo (1925, Vasilije, Stanka) i Radovan<br />
(1924, Qubomir, Stoja) iz Koceqeve. Uhva}eni su u Dragiwu i likvidirani.<br />
Iz Koceqeve je bio i Banovi} Borivoje, (1926, Qubomir, Savka),<br />
koji je, tako|e, uhva}en i streqan od Ozne. Ne{to kasnije (1949),<br />
da ne bi i{ao u Titovu vojsku, odmetnuo se u {umu Nedi} (Danilo)<br />
Milorad iz Leli}a. Udba ga je otkrila i likvidirala 1951.<br />
Rade}i na istoriji Vaqevske gimnazije u periodu 1941-1945, do{li<br />
smo i do saznawa o u~enicima koji su streqani, ili nestali tokom rata.<br />
Pored navedenih lica, odlukama prekih sudova, streqani su jo{ i Jevri}<br />
Srpko, Te{i} Miodrag i Kova~evi} Milo{, kao i biv{i u~enici<br />
Gimnazije, Milisavqevi} Bogoqub Bata (ubijen u jednoj od pe}ina Gradca).<br />
Neka lica, za koje se sigurno mo`e konstatovati da su poginuli,<br />
streqani ili umrli od posledica rawavawa ili tifusa, u posledwim<br />
mesecima rata, Ozna je vodila kao „nestala“.<br />
Gaji} (Kosta) Jovan (1924); Komar~evi} (Jefta) Vladimir, 1910, biv-<br />
{i aktivni kapetan; Savi} (Milo{) Janko (1923), {oferski pomo}nik;<br />
Mojsilovi} (^edomir) Mladen (1911), zemqoradnik; Mitrovi}<br />
(Milorad) Ro}ko (1908), radnik; Mitrovi} Nedeqko (1912), zemqoradnik;<br />
Joki} (Nikola) Milan (1908), zemqoradnik; Radovi} (Gvozden)<br />
Jovan (1921), Nedi} (Du{an) Aleksandar (1922) i Milutin (1923),<br />
|aci; \or|evi} Milo{, (treba: Milorad, prim. M.B) biv{i aktivni<br />
potporu~nik; \or|evi} Milorad, |ak (pogre{no je navedeno i ovo<br />
ime, treba: Radenko, koji je bio Miloradov brat, prim. M.B); Golubovi}<br />
Milo{, (1921), proleter, Kari} Branko. Svi „nestali“ su rodom<br />
25 AS, BIA, Neprijateqska aktivnost oru`anih bandi i ilegalnih organizacija<br />
u NRS 1944-1948, III-36.<br />
76
Teror ratnih pobednika u Vaqevu 1944/45.<br />
iz Gradca i, uglavnom, su uhva}eni i streqani u Bosni, dok je jedan deo<br />
stradao u borbi protiv Ozne i partizanskih jedinica.<br />
Me|u u~enicima Gimnazije koji su vo|eni kao „nestali“, nalazili su<br />
se: Gavrilovi} Vojislav i ]irilovi} Milorad iz Novaka; Pirgi} Radivoje,<br />
Bo`i} Pavle, Prodanovi} Nenad, Gojkovi} Radomir Raja, Krsti}<br />
Du{an, Stojanovi} Radisav, Vitorovi} @ivko, Lazi} Vojislav iz<br />
Belo{evca, Joksimovi} Miodrag iz Kqu~a, Proti} Qubivoje iz Subjela,<br />
Dra{kovi} An|elko, bra}a Maksimovi} Milan i Aleksandar, Mili}evi}<br />
Vojislav, bra}a \oki} Bogoqub i Srboqub, Radovanovi} Jevrem,<br />
Negi} Qubomir, Mihailovi} Svetozar, Obradovi} Milan, Jagodi}<br />
@ivorad, Tomi} Novak iz [u{eoke i Kati} Stevan.<br />
Spisak poginulih, streqanih i nestalih ovde se ne zavr{ava. Neophodna<br />
su dodatna istra`ivawa kako bi slika stradawa boraca i simpatizera<br />
pora`ene strane bila potpunija, a samim tim i ova stranica na-<br />
{e nacionalne povesti.<br />
Izvori i literatura<br />
Izvori<br />
Arhiv Srbije Beograd<br />
Fond: Bezbednosno-informativna agencija (BIA), Izve{taji OZN-e<br />
(Odeqewe za{tite naroda) za vaqevski, 1944-1948, fasc. 140 i 36, kut. 32<br />
Vojni <strong>arhiv</strong> Beograd<br />
Evidencija osu|enih i Upisnik I Vojnog suda Vaqevo za 1944/45.<br />
Me|uop{tinski istorijski <strong>arhiv</strong> Vaqevo<br />
Fond: Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Vaqevu, 1837-1907, mati~ne<br />
kwige umrlih<br />
Literatura<br />
– Dimitrijevi}, 1997 – Dimitrijevi} Bojan: „Odmetnici“ i „oslobodioci“.<br />
Progon ostataka JVuO u vaqevskom kraju u drugoj polovini 1945,<br />
Glasnik MIAV br. 31, Vaqevo, 1997.<br />
– Dimitrijevi}, 1998 – Dimitrijevi} Bojan: Vaqevski Ravnogorci,<br />
Vaqevo, 1998.<br />
– Karapanxi}, 1955 – Karapanxi} Borivoje, Oko Vaqeva i u Vaqevu, Zapisi<br />
iz oslobodila~ke borbe, III, Minhen, 1955.<br />
– Karapanxi}, bez godine izdawa – Karapanxi} Borivoje: Dnevnik jednog<br />
emigranta, Klivlend – Ohajo, bez godine izdawa.<br />
– Lopu{ina, 1997 – Lopu{ina, M.: Ubij bli`weg svog, I, Beograd, 1997.<br />
77
– Meklejn, 1953 – Meklejn F.: Rat na Balkanu, Zagreb, 1953.<br />
– Nikoli}, 2002 – Nikoli} K., Strah i nada u Srbiji 1941-1944. godine.<br />
Svakodnevni ‘ivot pod okupacijom. Beograd, 2002.<br />
– Radi}, 2002 – Radi} Sne`ana: Konfiskacija imovine u Vaqevskom okrugu<br />
1944-1946, MIAV, Vaqevo, 2002.<br />
– Cvetkovi}, 2002 – Cvetkovi} S.: Izme|u srpa i ~eki}a, Beograd, 2006.<br />
– List „Iskra“, 1098, 1. novembar 2002.<br />
Summary<br />
Milorad D. Beli}<br />
Immediately upon entering the <strong>Valjevo</strong>, on 15th September 1944, partisans have<br />
begun their internal fight with members and supporters of the defeated forces. All<br />
who were tagged, even by simple point of the finger by some of the locals, were affected<br />
by this - "kulaci (rich peasants)", "Germans' mistresses", "agents", "domestic<br />
traitors"….<br />
According to the researches made so far in the Archives of Serbia and in Military<br />
archives and memories of victims` relatives, most massive executions were carried<br />
out by the end of 1944. In <strong>Valjevo</strong> municipality, the number of victims executed<br />
reached 600, but that number is not final, and additional research is necessary. Despite<br />
the fact that documentation from Department for People protection is somewhat<br />
available to the researches, still many people are considered "missing", and of<br />
their destiny we find out from their families or some stories from elder members of<br />
town`s community. The most of the victims were executed according to "short trial",<br />
being that many of them had no actual trial, which can be determined by checking<br />
court records in the Military archives. For some of the victims, documents state only<br />
name and some vague details. This article deals with people who were arrested by<br />
Department for People protection and evidenced as "enemies of the people". Some<br />
reached the court, while some managed to emigrate.<br />
The state has recently begun extensive work on determining the number of victims<br />
and the discovery of secret locations of execution. Disclosure of all data regarding<br />
this issue, especially for the <strong>Valjevo</strong> region, will make the pages of our natinal<br />
history more complete.<br />
78
IZ RADA ARHIVA<br />
OUT OF THE ARCHIVE'S WORK<br />
Biqana Stojakovi}<br />
PREPORUKE ZA FORMIRAWE I ORGANIZOVAWE<br />
RADA DEPOA U REGISTRATURI<br />
Uvod<br />
Stvaraoci <strong>arhiv</strong>ske gra|e (registrature) su pravna ili fizi~ka<br />
lica koja svojim radom stvaraju dokumenta: pisana, crtana, {tampana,<br />
fotografisana ili na bilo koji na~in zabele`ena. Na po~etku<br />
svog rada svaka registratura ima ve} propisana ili propisuje (jedinstvene)<br />
uslove rada za zapo~iwawe svog poslovawa koriste}i odgovaraju}e<br />
zakonske propise, poslovnike, pravilnike i druga normativna<br />
akta. Me|utim, velika ve}ina u svom organizovawu, na samom po~etku<br />
rada, gubi iz vida potrebu za organizovawem odgovaraju}eg prostora<br />
za sme{taj i odlagawe dokumenata koji nastaju tokom rada i koja se godinama<br />
umno`avaju i uve}avaju. Pored ovog, umawuje se zna~aj po-<br />
{tovawa normativa vezanih za wihovo kori{}ewe, tj. vo|ewe evidencija<br />
kretawa <strong>arhiv</strong>iranog predmeta.<br />
Postoje primeri gde stvaraoci <strong>arhiv</strong>ske gra|e imaju svest o zna~aju<br />
~uvawa i na~ina kori{}ewa svojih dokumenata, u skladu sa va`e}im<br />
normativima, ali se de{ava da im izmaknu osnovni preduslovi za za-<br />
{titu <strong>arhiv</strong>ske gra|e od o{te}ewa, uni{tewa i za boqe organizovawe<br />
rada. To su na prvom mestu tehni~ki uslovi prostora iz domena standarda<br />
vezanih za objekat – zgradu, kao i prostora predvi|enog za sme-<br />
{taj <strong>arhiv</strong>alija, zatim i normativi vezani za proces rada sa istim.<br />
Ciq ovog rada su preporuke, ne toliko za organizovawe rada priru~nog<br />
depoa kao dela pisarnice, ve} depoa u koji se sme{ta <strong>arhiv</strong>ska<br />
gra|a i registraturski materijal do isteka rokova za ~uvawe. Iako je<br />
nova tehnologija omogu}ila mikrofilmovawe i digitalizaciju, {to<br />
stvaraocima olak{ava ~uvawe i kori{}ewe svojih podataka, <strong>arhiv</strong>ska<br />
gra|a ~iji rok ~uvawa nosi kategoriju „TRAJNO“ iziskuje i odgovaraju}u<br />
za{titu.<br />
79
Pregled poslova za formirawe depoa<br />
Za potrebe organizovawa depoa u registraturama, iskoristiti ve}<br />
postoje}e standarde i normative 1 koji se primewuju u <strong>arhiv</strong>ima Srbije,<br />
ali prilago|ene organizovawu rada pojedina~nih registratura. Odgovorna<br />
lica za organizovawe rada registratura moraju da imaju pregled<br />
poslova potrebnih za uspe{nu organizaciju rada sa <strong>arhiv</strong>alijama i da:<br />
1. se upoznaju sa objektom koji je predvi|en za rad registrature,<br />
2. odrede prostor za formirawe depoa u skladu sa standardima i<br />
normativima,<br />
3. pregledaju Arhivsku kwigu i odrede veli~inu prostora u du`nim<br />
metrima radi sme{taja <strong>arhiv</strong>ske gra|e u depo i predvide potrebe za<br />
budu}i period,<br />
4. pregledaju registraturske (inventarne) jedinice i uzimaju podatake<br />
o dimenzijama radi izrade odgovaraju}ih polica za depo,<br />
5. obele`e depo,<br />
6. prenesu <strong>arhiv</strong>sku gra|u u prostor odre|enog za depo,<br />
7. sa~ine evidencije vezane za bezbedno ~uvawe i kori{}ewe <strong>arhiv</strong>ske<br />
gra|e u depou,<br />
8. da rad depoa reguli{u u normativnim aktima (od odgovornog lica<br />
za <strong>arhiv</strong>alije, preko obezbe|ewa i odr`avawa higijene prostora).<br />
Objekat – zgrada za potrebe registrature<br />
Biqana Stojakovi}<br />
Zgrada registrature je objekat (ili grupa objekata) koja po svojoj<br />
gra|evinsko-arhitektonskim, lokacijskim i drugim osobinama treba<br />
da zadovoqi osnovne (minimalne) normative i standarde kako bi se sa<br />
uspehom mogle obavqati osnovne i prate}e funkcije. Objekat se mo`e<br />
obezbediti na dva na~ina:<br />
a) izgradwom namenske zgrade<br />
b) adaptacijom ve} postoje}eg objekta.<br />
1 Dragan ]irovi}: Organizacija rada u <strong>arhiv</strong>ima Srbije, Beograd, 1982, str. 12-15 – a)<br />
standard – tehni~ko-pravni akt o standardizaciji, koji sadr`i precizno definisane<br />
norme koje treba da ispuwava odre|eni objekat, proizvod, usluga, rad ili bilo koji<br />
drugi predmet standardizacije. Pod standardom se obi~no podrazumeva: definicija<br />
predmeta, sastav, osnovne fizi~ke, mehani~ke i druge osobine, tehni~ko-tehnolo{ke<br />
performanse, metod proveravawa kvaliteta, gra|evinsko tehni~ki i urbanisti~ki<br />
uslovi i sli~no; b) normativi – propisana koli~ina utro{ka ili anga`ovawa<br />
pojedinih elemenata procesa rada i utvr|eni za: materijal, rad, opremu, sredstva za<br />
rad, ciklus rada (tehnolo{ka linija rada), anga`ovawe sredstava za obavqawe rada, a<br />
potrebni su u procesu planirawa (rad – delatnost, nabavka i utro{ak materijala za<br />
rad, radna snaga, kapacitet prostorija za rad, tehni~ka oprema, ure|aji i sli~no).<br />
80
Preporuka za formirawe i organizovawe rada depoa u registraturi<br />
Za potrebe mawih registratura, mogu se adaptirati postoje}e zgrade<br />
koje nisu imale istu namenu. Adaptacija takvih zgrada mo`e biti<br />
perspektivna ili privremena.<br />
Perspektivna adaptacija dolazi u obzir ako postoji jedan od glavnih<br />
uslova, a to je lokacija 2 . Perspektivna adaptacija pru`a mogu}nosti<br />
postepenih investicija.<br />
Prilikom adaptacije mora se voditi ra~una o kapacitetu dobijenog<br />
prostora, rasporedu prostorija, wihovoj veli~ini, kako bi bile {to<br />
funkcionalnije i da bi odgovarale potrebama zaposlenih i strankama.<br />
Da bi odgovarala svojoj nameni, svaka prostorija mora biti odgovaraju}e<br />
ure|ena, snabdevena potrebnim instalacijama i opremom.<br />
U najkra}em, u pogledu objekta – zgrade moraju se zadovoqiti slede-<br />
}i standardi, a koji su sastavni deo projektnog zadatka:<br />
1. lokacija prostora,<br />
2. struktura namene objekta u zavisnosti od vrste delatnosti registrature<br />
3. tehni~ki ure|aji<br />
4. oprema za rad<br />
5. mogu}nost kori{}ewa komunalnih, energetskih i drugih postrojewa<br />
iz najbli`ih objekata.<br />
Depo kao organizaciona jedinica u registraturi<br />
Kancelarijsko poslovawe je administrativno-tehni~ka delatnost<br />
jedne registrature. Wen zadatak je da obezbedi pravilno kretawe i<br />
evidenciju akata od wihovog prijema, odnosno nastanka do okon~awa<br />
postupka. Najva`nija organizaciona jedinica u kancelarijskom poslovawu<br />
je pisarnica. Arhiva je sastavni deo pisarnice gde se ~uvaju<br />
svr{eni predmeti do isteka naredne godine, a nakon tog perioda, uz<br />
odgovaraju}e evidencije, sme{ta se u <strong>arhiv</strong>ski depo registrature.<br />
Namena depoa<br />
Depo treba da bezbedno osigurava <strong>arhiv</strong>sku gra|u i registraturski<br />
materijal od vlage, kolebqive temperature, suvi{ne svetlosti, po`ara,<br />
poplave, kra|e i drugih uzroka uni{tewa i o{te}ewa.<br />
Tehni~ki uslovi prostora 3<br />
– Objekat u kome se nalazi depo mora da bude na suvom i ~vrstom tlu.<br />
2 Savez dru{tva <strong>arhiv</strong>skih radnika Jugoslavije, Priru~nik iz <strong>arhiv</strong>istike (u daqem<br />
tekstu: Priru~nik iz <strong>arhiv</strong>istike), Zagreb, 1977, str. 301-302<br />
3 Dragan ]irovi}, Organizacija rada u <strong>arhiv</strong>ima Srbije, Beograd, 1982, str. 19-20.<br />
81
Biqana Stojakovi}<br />
– Iz bezbednosnih razloga, nu`no je da bude odvojen od radnih prostorija,<br />
kako od zaposlenih tako i od stranaka.<br />
– Mora da bude lako dostupan zbog izlu~ivawa bezvrednog registraturskog<br />
materijala (najboqe u prizemqu, lako dostupno ulaznim<br />
vratima u zgradu), ali i bezbedan od pristupa neovla{}enih lica.<br />
– Ako je spratni objekat, nosivost konstrukcije je oko 1.000 kg/m 2 .<br />
– Da ima dovoqan prolazni otvor za prijem i cirkulaciju <strong>arhiv</strong>ske<br />
gra|e (prijem, slu~aj po`ara, ratne opasnosti, nepogoda i sl.).<br />
– Visina prostorije depoa treba da bude od 2,5 m do 2,8 m.<br />
– Tavanica i pod od cementnog maltera.<br />
– Elektri~ne instalacije od nesagorivih provodnika sa automatskim<br />
ga{ewem.<br />
– Termometri i hidrometri koji odre|uju najpovoqniju temperaturu<br />
i vla`nost.<br />
– Izvor toplote i gorivo ne smeju budu u istom prostoru.<br />
– Police smestiti tako da oko wih kru`i vazduh, a ne da se sabijaju<br />
uza zid.<br />
– Prostor za depo mora da bude na ~vrstoj i jakoj podlozi zbog<br />
wihove te`ine.<br />
– Ako je depo u podrumu, tavanica treba da bude debela barem 70 sm,<br />
a prvi red u polici izdignut od poda 30 sm (ako je zgrada na vla`nom<br />
terenu). 4<br />
– Prostor treba da ima dosta svetlosti, ne bqe{tave, ja~ine oko 20<br />
luxa./m 3 . 5<br />
Mere za{tite objekta i prostorija za sme{taj <strong>arhiv</strong>ske gra|e 6<br />
Posledwih godina, u ve}ini slu~ajeva, registrature su pod fizi~kim<br />
i video obezbe|ewem (nadzorom) svih 24 sata.<br />
Fizi~kuza{tituobjektaukojimajesme{tena<strong>arhiv</strong>skagra|a,vr{e<br />
odgovaraju}e slu`be u skladu sa propisima, koje donosi registratura.<br />
Sve prostorije u kojima se nalazi <strong>arhiv</strong>ska gra|a, u ovom slu~aju depo,<br />
podle`u posebnim merama za{tite kada se radi o zakqu~avawu, odnosno<br />
o zadu`ewu sa kqu~evima od ulaznih vrata u tu prostoriju, ulasku i radu<br />
i boravku radnika u tim prostorijama, mogu}nosti vanrednog ulaska u tu<br />
4 Priru~nik iz <strong>arhiv</strong>istike, 304.<br />
5 Dragan ]irovi}, n. d., 20.<br />
6 Arhiv Jugoslavije: Pravilnik o preuzimawu, sme{taju, ~uvawu, za{titi i kori{}ewu<br />
<strong>arhiv</strong>ske gra|e u Arhivu Jugoslavije i profesionalnoj odgovornosti<br />
radnika <strong>arhiv</strong>a u odnosu na <strong>arhiv</strong>sku gra|u (u daqem tekstu: Pravilnik...), ~l. 31 i<br />
~l. 32, Beograd, 1986.<br />
82
Preporuka za formirawe i organizovawe rada depoa u registraturi<br />
prostoriju drugih ovla{}enih lica (kada radnik zadu`en za rad u toj<br />
prostoriji nije tu – u slu~aju po`ara, poplave i sl.) i drugo.<br />
Mere za{tite <strong>arhiv</strong>alija<br />
1. Protiv vi{ka svetlosti:<br />
– Rolo-zavese ili ‘aluzine {tite od dejstva sun~eve svetlosti kao i drveni<br />
i metalni kapci, platnene zavese ili se stakla premazuju bojom. 7<br />
– Sve vrste ve{ta~kog osvetqewa su {tetne za <strong>arhiv</strong>sku gra|u. Fluorescentne<br />
cevi moraju da budu snabdevene filterima za ultraqubi~asto<br />
zra~ewe. Lampe sa volframovim vlaknom treba da imaju za{titni balon<br />
i da budu udaqeni od gra|e zbog toplote koju razvijaju. 8<br />
2. Protiv po`ara:<br />
– Unutra{wa oprema, pod i tavanica moraju biti otporni na po-<br />
`ar na du`e vreme (2 sata). 9<br />
– Mora postojati oprema za ga{ewe po`ara i protivpo`arni<br />
alarmni ure|aji osetqivi na gas, dim i vatru. Koriste se slede}a priru~na<br />
sredstva za ga{ewe po`ara:<br />
a) Aparati za suvo ga{ewe po`ara vrste „S 6“, „S-9“ (na 100 m2 tri<br />
komada),<br />
b) SO2-5 aparat sa ugqen-dioksidom za ga{ewe elektri~nih instalacijaipriru~nasredstvakao{tosupesak(kojisedr`iumetalnomsanduku)<br />
i lopata. (Ne sme se gasiti vodom zbog organskog porekla papira!)<br />
– U ciqu spre~avawa po`ara, u depoima i prostorijama u kojima se<br />
radi sa gra|om strogo je zabraweno pu{ewe i upotreba bilo kakvog<br />
otvorenog plamena.<br />
– Va`na prevencija je i redovna kontrola i odr`avawe elektri~nih<br />
instalacija.<br />
3. Protiv poplave, neodgovaraju}e temperature i vla`nosti:<br />
– Za{titu od poplava pre svega ~ini redovna kontrola i odr`avawe<br />
vodovodnih, kanalizacionih i instalacija za centralno grejawe<br />
koje prolaze kroz depoe.<br />
– U slu~aju da je zgrada na terenu podlo`nom poplavama, gra|u ne<br />
treba ~uvati u suterenskim prostorijama,<br />
7 Arhiv Srbije: Konzervacija i restauracija (Literatura za polagawe stru~nog<br />
ispita iz <strong>arhiv</strong>istike), Beograd, 1997.<br />
8 Isto, isto<br />
9 Priru~nik iz <strong>arhiv</strong>istike, 306.<br />
83
Biqana Stojakovi}<br />
– Najni`e police u prizemqu postaviti najmawe 30 cm od poda, a izuzetno<br />
zna~ajna gra|a se ~uva na spratu ili na vi{im policama u prizemqu. 10<br />
– Treba voditi ra~una o odnosu polica sa <strong>arhiv</strong>skom gra|om i instalacija<br />
za vodu i kanalizaciju,<br />
– Zidovi koji ne propu{taju vlagu (odgovaraju}a hidro izolacija).<br />
– Za odr`avawe optimalne temperature mo`e da se iskoristi ure-<br />
|aj za klimatizaciju (tzv. „klima“).<br />
– Niske temperature, koje su najpogodnije za ~uvawe <strong>arhiv</strong>skog materijala,<br />
ne odgovaraju qudima koji rade sa gra|om, pa se na{lo kompromisno<br />
re{ewe. Na osnovu vi{e iznetih predloga u stru~noj literaturi,<br />
raspon idealne temperature vazduha je od 12 do 22 o S. 11<br />
– Idealna vla`nost prostora u depou je od 40 do 60%. Kada prostor<br />
depoa ne odgovara svojoj nameni, dolazi do naglih promena i temperature<br />
i vla`nosti {to dovodi do trajnog o{te}ewa papira. To se najboqe<br />
utvr|uje pomo}u aparata polimetra i termo-higrografa.<br />
– U nedostatku ure|aja, regulisawe se vr{i provetravawem, zagrevawem<br />
prostorija upotrebom dehidracionih sredstava (naro~ito anhidrovanog<br />
kalcijum hlorida).<br />
– U slu~aju nedovoqne vla`nosti u prostoriju se pu{ta vla`an vazduh<br />
spoqa, sni`ava temperatura, unosi sud s vodom koja lagano isparava<br />
ili se pod bri{e vla`nom, neisce|enom krpom. 12<br />
4. Protiv pra{ine:<br />
– Redovno ~i{}ewe depoa, polica i samog materijala je veoma zna-<br />
~ajno, ne samo kao mera kojom se spre~avaju razni {tetni uticaji, ve} se<br />
na taj na~in vr{i i pregled gra|e {to omogu}ava da se blagovremeno<br />
reaguje ~im se primete prve promene na materijalu (plesni, insekti...).<br />
– Depo, police i kutije se ~iste usisiva~em za pra{inu.<br />
– Preporuka je da se ~i{}ewe pra{ine vr{iti, najmawe, jednom<br />
tromese~no.<br />
5. Protiv {tetnih gasova iz atmosfere – prozori i vrata.<br />
6. Protiv glodara i insekata – dezinfekcija, dezinsekcija i deratizacija.<br />
10 Arhiv Srbije: Konzervacija i restauracija (Literatura za polagawe stru~nog<br />
ispita iz <strong>arhiv</strong>istike), Beograd, 1997.<br />
11 Priru~nik iz <strong>arhiv</strong>istike, str. 304: od 14 do 16 o S; Arhiv Srbije, Beograd, 1997: Literatura<br />
za polagawe stru~nog ispita iz <strong>arhiv</strong>istike, Konzervacija i restauracija:<br />
od 12 do 22 o S i vla`nost od 50 do 60%; Dragan ]irovi}, n. d., 20: od 17 do 19 o S.<br />
12 Arhiv Srbije: Konzervacija i restauracija (Literatura za polagawe stru~nog<br />
ispita iz <strong>arhiv</strong>istike), Beograd, 1997.<br />
84
Preporuka za formirawe i organizovawe rada depoa u registraturi<br />
7. „Protiv ~oveka“:<br />
– Ovde se pre svega misli na ~oveka, kao korisnika u svakodnevnom<br />
radu prilikom rukovawa <strong>arhiv</strong>alijama, ~oveka kao „konzervatora –<br />
amatera“ i za{titu od kra|e – da depo ne bude lako pristupa~an svima<br />
i izdavawe <strong>arhiv</strong>alija na revers.<br />
– Depo mora biti obezbe|en odgovaraju}om bravom – cilindar bravom<br />
sa tri kqu~a (po jedan <strong>arhiv</strong>aru i zameniku i jedan slu`beniku<br />
obezbe|ewa zgrade).<br />
– Radnik zadu`en za depo treba da vodi evidenciju ulaska u depo<br />
drugih radnika (npr. u slu~aju sre|ivawa <strong>arhiv</strong>ske gra|e, izlu~ivawa<br />
itd.) i unosi slede}e podatke: ime i prezime, razlog boravka, datum i<br />
vreme preuzimawa i vra}awe kqu~a depoa... 13<br />
Organizovawe prostora u depou<br />
Na osnovu Arhivske kwige treba izra~unati i projektovati broj<br />
polica tj. du`nih metara prostora za sme{taj <strong>arhiv</strong>ske gra|e i registraturskog<br />
materijala za vi{e godina u napred. Sme{tati istu po<br />
klasifikacionim oznakama, ali ostavqati prostor za sme{taj istih<br />
u narednim godinama i perspektivom za izlu~ivawe ({kartirawe,<br />
uni{tewe) iste.<br />
Projektovati kapacitet za sme{taja <strong>arhiv</strong>ske gra|e u depou, sa slobodnim<br />
prostorima za prispelu gra|u, najmawe za 5-10 godina. 14<br />
Tako|e, mora da se predvidi i prostor za <strong>arhiv</strong>irawe dokumenata u<br />
elektronskom obliku, jer }e u bliskoj budu}nosti biti u upotrebi i<br />
ovaj vid ~uvawa <strong>arhiv</strong>ske gra|e.<br />
Tehni~ki ure|aji i oprema<br />
Pored standarda za objekat (zgradu), prostora i radnih uslova, postoje<br />
i standardi za tehni~ke ure|aje i opremu.<br />
A) Tehni~ki ure|aji koji predstavqaju sastavni deo objekta:<br />
– instalacije slabe i jake struje (alarmni ure|aji za signalizaciju<br />
po`ara, telefonska mre`a, interfoni, razglasni ure|aji)<br />
– instalacije grejawa (sigurnosnog karaktera za prostor depoa – i<br />
zgrade)<br />
– instalacije vodovoda i kanalizacije (ako su u blizini depoa)<br />
– higrometri sa termometrima (za svaku prostoriju u kojoj se ~uva<br />
<strong>arhiv</strong>ska gra|a),<br />
13 Pravilnik..., ~l. 32 i 33.<br />
14 Dragan ]irovi}, n. d., 21.<br />
85
Biqana Stojakovi}<br />
– ure|aji za ventilaciju (aklimatizaciju),<br />
– ure|aji za ga{ewe po`ara,<br />
– gromobranske instalacije (na zgradi), teretni lift (za prenos<br />
<strong>arhiv</strong>ske gra|e) ako se objekat sastoji iz vi{e spratova,<br />
– elektro-alarmni ure|aji za otvarawe ulaznih vrata.<br />
Napomena: Prilikom adaptacije ili gradwe novog objekta, u ciqu racionalizacije<br />
i sni`ewe cena objekta, mo`e da se iskoristi i deo instalacija<br />
sa susednih objekata (grejawe, kanalizacija, vodovod, elektri~ni<br />
vodovi, telefonska mre`a i sli~no).<br />
B) Tehni~ki ure|aji koji predstavqaju sredstva za obavqawe poslova<br />
i radnih zadataka u skladu sa tehnolo{ko-metodolo{kim postupcima,<br />
planovima i programima rada – za sada ih NEMA.<br />
Oprema depoa<br />
Neophodna oprema depoa su: ormani, police, sto, stolica, manipulantska<br />
kolica, merdevine, telefon15 , aparat za ga{ewe po`ara, termometar,<br />
higrometar, klima ure|aj, cilindar brava sa tri kqu~a. 16<br />
U opremu spadaju i registraturske jedinice u kojima se ~uva <strong>arhiv</strong>ska<br />
gra|a (fascikle, registratori, kutije i sl.). Moraju da odgovaraju<br />
formatu dokumenta, tj. <strong>arhiv</strong>skoj gra|i. 17<br />
Tehni~ki uslovi opreme<br />
Police, ormani i sto treba da su od metala. Visina merdevina zavisi<br />
od visine polica i ormana. Telefon mo`e biti be`i~ni.<br />
Police:<br />
– postaviti ih pod pravim uglom u odnosu na zid sa prozorima,<br />
– {irina glavnih prolaza izme|u redova polica (regala) je 100-120 cm,<br />
– {irina prolaza izme|u polica (regala) je 70-80 cm.<br />
– rastojawe izme|u poda i najni`eg dela police (regala) mora biti<br />
15 cm.<br />
– ako postoje police posebne namene (karte, planovi, fotografije,<br />
dokazni materijal18 ) raspore|uju se najpovoqnije u odnosu na prostor<br />
i navedene standarde za klasi~ne police.<br />
a) police za predmete:<br />
15 Ivanka Bruk i Qubodrag Popovi}, Arhivistika, Beograd, 1986.<br />
16 Pravilnik..., ~l. 33, str. 10.<br />
17 Isto, isto, ~l. 16<br />
18 Npr. – u tu`ila{tvima ili drugim dr`avnim organima vezanim za istragu i drugo<br />
(prim. autora).<br />
86
Preporuka za formirawe i organizovawe rada depoa u registraturi<br />
– visina polica je od 210, najvi{e do 230 cm. 19<br />
– redovi u policama treba da odgovaraju veli~ini fascikli ili<br />
registratorima i kutijama.<br />
– police mogu biti jednostrane ili dvostrane.<br />
– {irina jednostranog regala je 35 cm.<br />
– {irina dvostranog regala je 70 cm.<br />
– du`ina police 1 m.<br />
– razmak izme|u redova u polici je 35 cm. 20<br />
b) za kwige:<br />
– visina polica je od 210, najvi{e do 230 cm.<br />
– redovi u policama treba da odgovaraju veli~ini fascikli ili<br />
registratorima i kutijama.<br />
– police mogu biti jednostrane ili dvostrane.<br />
– {irina jednostranog regala je 35 cm.<br />
– {irina dvostranog regala je 70 cm.<br />
– du`ina police 1 m.<br />
– razmak izme|u redova u polici je 35 cm.<br />
v) za fascikle:<br />
– razmak izme|u dve police po visini 26-31 cm<br />
– {irina police na koju se odla`e fascikla 27-33 cm<br />
– du`ina – idealna 1 m (zbog lak{eg evidentirawa <strong>arhiv</strong>alija).<br />
– mogu biti dvostrane.<br />
Dimenzije registraturskih jedinica:<br />
Za <strong>arhiv</strong>ske kutije<br />
Arhivske kutije od kartona sa trenutnom potrebom<br />
i neophodnom rezervom, dimenzija:<br />
37h25h10 cm, 38h27h10 cm<br />
Za fascikle<br />
Format 33h23h7 cm<br />
(Namenske veli~ine se posebno izra|uju)<br />
Za registratore Format 32h29h9 cm<br />
Za kwige<br />
19 Priru~nik iz <strong>arhiv</strong>istike, 304.<br />
20 Dragan ]irovi}, n. d., 20.<br />
Delovodni protokol 34h25h2 cm<br />
Sveska (ve}a) 29,5h22h1,5 cm<br />
87
Obele`avawe depoa<br />
Organizacija rada u depou<br />
Neophodno je isticawe plana rasporeda svih prostorija na vidnom<br />
mestu na ulazu u slu`benu zgradu ili radni prostor, 21 kao i stavqawe<br />
natpisa na vratima svake prostorije, pa tako i za depo.<br />
Sme{taj <strong>arhiv</strong>ske gra|e i registraturskog materijala u depou mora<br />
biti sistematski ura|en da bi se dokumenta lak{e na{la.<br />
A. Topografska oznaka depoa ozna~ava numerisawe i obele`avawe<br />
prostorije odre|ene za depo sa slede}im podacima: broj sprata, broj<br />
prostorije na tom spratu, broj police u prostoriji, broj reda u polici.<br />
Pri tome se slu`i rimskim i arapskim brojevima 22 ,amoguislovne<br />
oznake. Ako depo ima vi{e prostorija, iste se broje s leva na desno od<br />
ulaza. Police u prostorijama se ozna~avaju rimskim brojevima, tako|e<br />
s leva na desno od ulaza, a wihovi odeqci arapskim brojevima, a delovi<br />
odeqka malim slovima abecede. Ove podatke mo`e da sadr`i i Arhivska<br />
kwiga. Ozna~avawe (numerisawe) uvek ide S LEVA NA DESNO.<br />
B. [ema sme{taja se radi prema:<br />
- klasifikacionim oznakama (po vrstama predmeta), tj. po planu<br />
<strong>arhiv</strong>skih znakova iz pisarnice,<br />
- na~inu pakovawa (kutija, fascikla, kwiga...)<br />
Na~in sme{taja i pakovawa <strong>arhiv</strong>ske gra|e<br />
Biqana Stojakovi}<br />
Sme{taj <strong>arhiv</strong>ske gra|e obuhvata: sme{taj akata i predmeta u registraturske<br />
jedinice ~uvawa (kutije, fascikle, sve`wevi, registratori)<br />
obezbe|uju dokumenta od fizi~kog o{te}ewa i lak{e manipulisawe.<br />
Postavqaju se tako da ima cirkulacije vazduha.<br />
Registraturske jedinice ~uvawa sme{taju se u police, ormane i kase<br />
vertikalno i to s leva na desno od vrha prema dnu, ako format registraturskih<br />
jedinica ~uvawa i specifi~ne osobine <strong>arhiv</strong>ske gra|e ne<br />
zahtevaju druga~ije.<br />
Police, ormani i kase obele`avaju se rimskim brojevima, redovi<br />
unutar polica, ormana i kasa obele`avaju se arapskim brojevima od<br />
vrha do dna, a pregrade u redu obele`avaju se {tampanim malim slovima<br />
azbuke s leva na desno. Razmak izme|u polica je od 60 do 80 cm. 23<br />
21 "Slu`beni <strong>glasnik</strong> RS", br. 116/08 i 104/09: Pravilnik o upravi u javnim tu`ila{tvima<br />
22 Priru~nik iz <strong>arhiv</strong>istike, 105-106<br />
23 Pravilnik..., ~l. 17.<br />
88
Preporuka za formirawe i organizovawe rada depoa u registraturi<br />
Pravilno pakovawe <strong>arhiv</strong>ske gra|e je glavno za{titno sredstvo od<br />
ve}ine {tetnih uticaja. Materijali koji se koriste za izradu kutija,<br />
fascikli i omota moraju da budu najboqeg kvaliteta, odnosno ne smeju<br />
da sadr`e {tetne supstance koje mogu da ugroze gra|u koja se u wih pakuje.<br />
Na~in pakovawa treba da je prilago|en vrsti i formatu dokumenata.<br />
Arhivska gra|a se sme{ta u policu od gorweg reda, s leva na desno<br />
do posledweg reda police, a onda se prelazi na novu policu na desno,<br />
istim redosledom odozgo na dole, sa leva na desno!<br />
Gra|a se sme{ta u metalne police vertikalno, udaqena od zidova<br />
poda i tavanice 30-40 cm, na na~in koji omogu}ava slobodnu cirkulaciju<br />
vazduha. Horizontalno se ~uvaju samo kwige velikih formata,<br />
planovi, skice, plakati, crte`i i karte mawih formata. 24<br />
Sme{taj mikrofilmova i drugih nekonvencionalnih nosilaca zapisa<br />
vr{i se u odgovaraju}e registraturske jedinice ~uvawa koje po obliku<br />
i drugim karakteristikama odgovaraju toj vrsti <strong>arhiv</strong>ske gra|e.<br />
Mo`e se uraditi Topografski vodi~ za lak{i pronalazak predmeta<br />
na policama ili konsultovati Arhivsku kwigu.<br />
Obave{tajna sredstva<br />
Arhivska kwiga je op{ti inventarni pregled (popis) celokupnog<br />
registraturskog materijala nastalog radom jedne registrature (spisi,<br />
fotografski snimci i na drugi na~in sastavqeni zapisi i dokumenta,<br />
kao i kwige i kartoteke o evidenciji tog materijala primqenog<br />
i nastalog tokom rada).<br />
Pisarnica je du`na da vodi Arhivsku kwigu. Iz we dobijamo podatke<br />
o <strong>arhiv</strong>skoj gra|i i registraturskom materijalu koji je sme{ten<br />
u depo, vrsti dokumenata, godini nastanka ili razdobqa, koli~ini u<br />
du`nim metrima, na~inu pakovawa, rokovima ~uvawa i izlu~ivawa,<br />
mestu sme{taja u samom depou sa eventualno nastalim promenama.<br />
Po{to se gra|a prema ve} utvr|enom planu smesti u depo, i ako se<br />
uka`e potreba, mo`e se pristupiti izradi detaqnijih evidencija.<br />
Topografski vodi~ – on daje detaqno obave{tewe gde se nalazi koja<br />
vrsta predmeta (vrsta predmeta, broj prostorije, br. police, br. reda).<br />
Topografski pokaziva~ – on daje obave{tewe koja <strong>arhiv</strong>ska gra|a<br />
se nalazi po prostorijama i policama (broj depoa, broj police, vrsta<br />
predmeta na policama sa rasponom godina i koli~inom registraturskih<br />
jedinica u redu u polici). Topografski pokaziva~i rade se na<br />
24 Arhiv Srbije: Konzervacija i restauracija (Literatura za polagawe stru~nog<br />
ispita iz <strong>arhiv</strong>istike), Beograd, 1997.<br />
89
Biqana Stojakovi}<br />
tvr|em kartonu u obliku grafi~kog prikaza i nalazi se na zidu u prostoriji<br />
radnika zadu`enog za depo i u samom depou. 25<br />
Popis depoa – Svaki depo mo`e da ima svoj popis, kao pomo}nu evidenciju.<br />
To je slu`beni dokument s ta~nim popisom gra|e u depou i koji<br />
se mora svake godine posle godi{weg inventarisawa, uporediti sa<br />
stvarnim stawem, tj sa Arhivskom kwigom.<br />
Postupak izdavawe <strong>arhiv</strong>ske gra|e iz depoa<br />
Izdavawe gra|e iz depoa se evidentira putem reversa sa slede}im<br />
podacima:<br />
– broj reversa,<br />
– razlog z izdavawe,<br />
– ime lica ili organizacije kome se izdaje gra|a,<br />
– koli~ina ( broj fascikli, kwige, jedinica opisa, predmeta, listova,<br />
du`inskih metara,<br />
– datum izdavawa<br />
– prezime, ime i potpis radnika koji izdao gra|u,<br />
– prezime, ime i potpis ko je preuzeo gra|u,<br />
– mesto za napomenu (ako je do{lo do promena na gra|i za vreme boravka<br />
van depoa),<br />
– datum vra}awa gra|e u depo,<br />
– prezime ime i potpis lica koje vra}a gra|u,<br />
– prezime, ime i potpis lica koje je preuzelo gra|u i vratilo u depo.<br />
Redni brojevi reversa se vode u kontinuitetu od red. br. 1 za svaku<br />
kalendarsku godinu.<br />
Revers se sa~iwava u dva primerka od kojih prvi primerak ostaje u<br />
depou, koji ~uva radnik depoa, a drugi se daje onom ko preuzima gra|u.<br />
Vode se u slobodnim listovima i to odvojeno za svaki osnov izdavawa<br />
gra|e.<br />
Reversi po kojima je vra}ena gra|a u depo ~uvaju se odvojeno od onih<br />
po kojima gra|a jo{ nije vra}ena u depo. 26<br />
Postupak u slu~aju nestanka ili o{te}ewa <strong>arhiv</strong>ske gra|e<br />
Radnik odgovoran za rad u depou je du`an da sa~ini Zapisnik o nestanku<br />
odnosno o{te}ewu <strong>arhiv</strong>ske gra|e, sa slede}im podacima:<br />
– datum i mesto sastavqawa zapisnika,<br />
– imena prisutnih radnika pri sastavqawu zapisnika<br />
25 Pravilnik..., ~l. 18, 19. i 20.<br />
26 Isto, ~l. 41<br />
90
Preporuka za formirawe i organizovawe rada depoa u registraturi<br />
– ta~an opis <strong>arhiv</strong>ske gra|e ili dokumenata koji su nestali ili su<br />
o{te}eni (vrsta dokumenta, godina nastanka, kao i svi drugi podaci u<br />
vezi datog dokumenta),<br />
– opis o{te}ewa gra|e,<br />
– oznaka prostorije iz koje je gra|a ili dokument nestao,<br />
– kada je gra|a zadwi put vi|ena u toj prostoriji pre nestanka –<br />
o{te}ewa,<br />
– ime ili imena lica zadu`ena,<br />
– da li je gra|a kori{}ena i ko je posledwi put koristio,<br />
– datum kada je ustanovqen nestanak – o{te}ewe gra|e,<br />
– potpis radnika koji je sa~inio zapisnik.<br />
Zapisnik se radi najmawe u dva primerka – jedan rukovodiocu ustanove,<br />
a jedan u pisarnicu. Formira se Komisija koja }e da ispita slu~aj. 27<br />
Zaposlena lica i normativna akta kojima se reguli{e rad depoa<br />
Za obezbe|ewe obavqawa osnovne funkcije depoa i odr`avawa<br />
istog potrebno je da se odrede zaposleni:<br />
1. slu`benik pisarnice odgovoran i za rad depoa (vo|ewe evidencija,<br />
zadu`ewe za kqu~...),<br />
2. zamenik slu`benika pisarnice odgovornog i za rad depoa (upoznat<br />
sa vo|ewem evidencija, zadu`ewe za kqu~ kada prvo-odgovorni<br />
nije tu),<br />
3. pomo}ni radnik za higijensko odr`avawe depoa (za{tita od pra-<br />
{ine, vla`ewe krpom, provetravawe... na tri meseca ili jednom godi{we),<br />
4. slu`ba za fizi~ko obezbe|ewe objekta (zadu`ewe za tre}i kqu~<br />
depoa koji koristi u slu~aju opasnosti po objekat ili prostor depoa).<br />
Normativna akta kojima se reguli{e rad depoa<br />
– ... akt o radu pisarnice i depoa,<br />
– imenovawe odgovornog radnika za rad depoa i wegovog zamenika,<br />
– ... akt o raspodeli kqu~eva za depo i imenovawe odgovornih lica,<br />
– ... akt o regulisawu odnosa me|u registraturama, ukoliko koriste<br />
zajedni~ki prostor depoa, opremu i obaveze za isti,<br />
– ... Plan ~i{}ewa (3 meseca – 12 meseci), i drugo.<br />
27 Isto, ~l. 39.<br />
91
Zakqu~ak<br />
Biqana Stojakovi}<br />
Sa po~etkom organizovanog rada ustanova za{tite <strong>arhiv</strong>ske gra|e<br />
(<strong>arhiv</strong>a) u Srbiji, po~elo se i sa upoznavawem i obrazovawem qudi, tj.<br />
zaposlenih u registraturama i podizawem wihove svesti o zna~aju i<br />
na~inu ~uvawa dokumenata, a {to je od nacionalnog zna~aja. Kada se,<br />
posle 60-ak godina, osvrnemo i pogledamo stawe na{e svesti u vezi ove<br />
obaveze, ne mo`emo mnogo da se pohvalimo. Jo{ uvek postoje problemi<br />
uspe{ne organizacije rada sa <strong>arhiv</strong>alijama u registraturama.<br />
Osnovni razlog je to, {to lica odgovorna za organizaciju rada jedne<br />
registraturenemajuuvidudaimjeprvaiosnovnaobavezadastvore<br />
preduslove za za{titu <strong>arhiv</strong>alija. Ne treba biti prestrog u proceni<br />
wihovog rada, ali su propusti napravqeni na samom po~etku. Pravdaju}i<br />
se, oni }e re}i da su u procesu svog rada imali i imaju mnogo ve}e probleme<br />
od problema ~uvawa „nekog papira“. To su finansije, zapo{qavawe odgovaraju}eg<br />
kadra, broj izvr{ilaca odre|enih poslova, zatim neodgovaraju}i<br />
radni prostor (veli~ina zgrade – objekta, koja im je dodeqena), politi~ke<br />
prilike i tako daqe... Zbog svega pomenutog, takozvana „<strong>arhiv</strong>a“ se odla`e u<br />
podrumske prostore, tavane, {upe, „gura se“ u }o{kove hodnika i kancelarija<br />
i to naravno bez popisa. Zaposleni skre}u pa`wu pretpostavqenima o nastalom<br />
problemu i „nagomilavawu dokumenata“, ali i kada ima razumevawa,<br />
isti pretpostavqeni ima ve}ih problema koje je treba da re{i u svojoj registraturi.<br />
Naj~e{}e su se zadovoqavali kontaktirawem ustanova za{tite<br />
<strong>arhiv</strong>ske gra|e u smislu izlu~ivawa bezvrednog registraturskog materijala<br />
({kartirawa), a primedbe i preporuke u vezi nepravilnog sme{taja,<br />
odr`avawa i vo|ewa evidencija su „prolazile uz sve~ano obe}awe da }e<br />
propuste ispraviti“.<br />
Dakle, osnovni razlog uspe{nog ili neuspe{nog organizovawa rada<br />
sa <strong>arhiv</strong>alijama u nekoj registraturi jeste:<br />
– organizovawe rada u delu izbora odgovaraju}e zgrade, a u okviru<br />
we i prostora za sme{taj dokumenata, bilo da se radi o izgradwi namenske<br />
zgrade ili vr{i adaptacija ve} postoje}eg objekta; to treba da<br />
bude sastavni deo projektnog zadatka arhitekte koji na osnovu tehnologije<br />
rada projektuje radni prostor,<br />
– odgovaraju}i tehni~ki uslovi namewenog prostora za odlagawe i<br />
~uvawe dokumenata,<br />
– upravqawe <strong>arhiv</strong>alijama (sme{taj, kori{}ewe, vo|ewe evidencija,<br />
sprovo|ewe mera za{tite) i sistematizacijom poslova odre|ivawem<br />
lica koja }e obavqati posao <strong>arhiv</strong>ara i odgovarati za isti,<br />
92
Preporuka za formirawe i organizovawe rada depoa u registraturi<br />
– dobrom procenom koli~ine <strong>arhiv</strong>ske gra|e i registraturskog materijala<br />
koji }e nastajati, a koji po zakonu u`iva prethodnu za{titu i<br />
treba ga ~uvati.<br />
Ispuwavawem iznetih preporuka, standarda i normativa, svakoj registraturi<br />
bi bio olak{an rad sa svojim <strong>arhiv</strong>alijama. Odre|ivawe, ili<br />
predvi|awe sistematizacijom radnog mesta <strong>arhiv</strong>ara, tako|e bi bio unapre|en<br />
rad u registraturi, a zadu`eno lice za rukovawe <strong>arhiv</strong>alijama ne<br />
bi imalo ose}aj da je „u nemilosti kod pretpostavqenog“ zato {to mu je<br />
radni zadatak „da kopa po podrumima i tavanima“.<br />
Literatura<br />
– Arhiv Jugoslavije: Pravilnik o preuzimawu, sme{taju, ~uvawu, za{titi i<br />
kori{}ewu <strong>arhiv</strong>ske gra|e u Arhivu Jugoslavije i profesionalnoj odgovornosti<br />
radnika <strong>arhiv</strong>a u odnosu na <strong>arhiv</strong>sku gra|u, Beograd, 1986.<br />
– Arhiv Srbije: Konzervacija i restauracija (Literatura za polagawe<br />
stru~nog ispita iz <strong>arhiv</strong>istike), Beograd, 1997.<br />
– Bruk Ivanka i Popovi} Qubodrag: Arhivistika, Beograd, 1986.<br />
– ]irovi} Dragan: Organizacija rada u <strong>arhiv</strong>ima Srbije, Beograd, 1982.<br />
– Savez dru{tva <strong>arhiv</strong>skih radnika Jugoslavije: Priru~nik iz <strong>arhiv</strong>istike,<br />
Zagreb, 1977.<br />
– Slu`beni <strong>glasnik</strong> RS, br. 116/08 i 104/09: Pravilnik o upravi u javnim<br />
tu`ila{tvima<br />
93
KRITIKE I PRIKAZI<br />
REVIEWS<br />
Milorad Radoj~i}<br />
Miodrag Stanimirovi}: ISTO^NA TAMNAVA – BRGULE I<br />
OKOLINA, izdawe Kulturno-prosvetne zajednice Srbije iz<br />
Beograda, u ediciji „Hronike sela“, Obrenovac, 2010, str. 572.<br />
Za razliku od nekih drugih krajeva<br />
(Vojvodina, ^a~ak, U`ice, Leskovac,<br />
Zaje~ar, Pirot....) gde se dosta<br />
pa`we poklawa zavi~ajnoj istoriografiji,<br />
Tamnava, poput ostalih delova<br />
vaqevskog kraja, ne mo`e se pohvaliti<br />
time. Na prste jedne ruke mogu<br />
se izbrajati kwige o tamnavskim<br />
naseqima. Ne{to povoqnija situacija<br />
je kada je re~ o istorijatu {kolstva<br />
u Tamnavi, gde je ve} od{tampano<br />
pet kwiga, a do kraja godine o~ekuje<br />
se i {esta.<br />
Imaju}i sve to u vidu, ‘elimo da<br />
uka`emo da je nedavno iz {tampe iza-<br />
{la kwiga Miodraga Stanimirovi-<br />
}a „Isto~na Tamnava – Brgule i okolina“.<br />
Kako iz naslova kwige proizilazi<br />
naro~ita pa`wa posve}ena je<br />
istorijatu Brgula, jednog od ve}ih<br />
sela u Srbiji. Me|utim, ova kwiga<br />
opisuje deo podru~ja Isto~ne Tamnave,<br />
koji se nalazi u severo-isto~nom<br />
delu Kolubarskog okruga, ili preciznije<br />
re~eno – wenih osam sela: Brgule,<br />
Radqevo, Kaleni}, [arbane, Liso<br />
Poqe, Stublenica, Mali Borak i<br />
Skobaq. To je podru~je koje, jo{ od<br />
srpskih ustanaka, ~ini jednu dru{tvenu<br />
celinu, pre svega u pogledu organizacije<br />
vlasti, {kolstva, crkvenog<br />
‘ivota i narodne privrede. Ta<br />
wihova povezanost posebno je dola-<br />
zila do izra`aja u periodu pre Drugog<br />
svetskog rata. Katkad, autor se bavi i<br />
drugim delovima Tamnave, vaqevskog<br />
kraja, pa i {ire.<br />
Kwiga po~iwe Predgovorom uredni{tva,<br />
koji je za ovu priliku napisao<br />
prof. dr. Petar J. Markovi}, agroekonomista,<br />
glavni i odgovorni<br />
urednik edicije „Hronike sela“. U<br />
woj su, najpre, dati osnovni podaci<br />
o imenima i postanku tih sela; wihovom<br />
geografskom polo`aju, geolo-<br />
{kom sastavu i reqefu zemqi{ta,<br />
hidrografiji, mre`i saobra}ajnica<br />
i naseqa. Potom, slede tragovi pro-<br />
{losti kroz praistoriju, rimsko doba,<br />
sredwi vek i robovawe pod Turcima,<br />
sa podacima o starim nadgrobnim<br />
spomenicima. U nastavku se govori<br />
o u~e{}e me{tana tih sela u<br />
oslobodila~kim ratovima, kao {to<br />
su: prvi i drugi srpski ustanak, srpsko-turski<br />
ratovi od 1876. do 1878.<br />
godine; rat sa Bugarskom 1885. godine,<br />
oba balkanska i oba svetska rata.<br />
Posebno su izlo`eni poznati podaci<br />
o ratnicima stradalim u Prvom i<br />
Drugom srpskom ustanku, ali i biografije<br />
viteza Kara|or|eve zvezde sa<br />
ma~evima sa ovog podru~ja.<br />
^itavo jedno poglavqe posve}eno<br />
je organizaciji teritorije Vaqevske<br />
95
nahije i wenim dru{tvenim institucijama.<br />
Najpre, predstavqena je<br />
ova teritorija krajem XVIII veka i u<br />
srpskim ustancima. Potom sledi pregled<br />
Tamnavskog sreza u XIX i XX.veku.<br />
Prikazan je polo`aj i uloga op-<br />
{tina u Srbiji u XIX veku, a onda<br />
dat pregled sedi{ta op{tina u Isto~noj<br />
Tamnavi od 1839. do 1957. godine.<br />
Poimeni~no su navedeni kmetovi<br />
i predsednici op{tina u Brgulama<br />
i Radqevu. I na kraju dat je razvoj<br />
sudstva u vaqevskom kraju.<br />
U kwizi su na pregledan i jasan na-<br />
~in obra|ena pro{lost i sada{wost<br />
ovog dela Tamnave. Posebno su zna~ajni<br />
antropogeografski podaci prikupqeni<br />
po metodu ~uvenog nau~nika Jovana<br />
Cviji}a i u skladu sa dobijenim<br />
Uputstvom za pisawe hronika sela<br />
Odbora za selo Srpske akademije nauka<br />
i umetnosti. Najpre su dati op-<br />
{ti podaci o popisima stanovni-<br />
{tva i imovine u Srbiji 1834. i<br />
1863. godine, potom sledi navo|ewe<br />
celokupnog popisa imovine i stanovni{tva<br />
Brgula iz 1863, godine,<br />
odnosno na{eg najpotpunijeg popisa<br />
u 19. veku, koji je u celini sa~uvan.<br />
Nisu izostali ni zbirni i drugi va`niji<br />
podaci o popisu imovine u Isto~noj<br />
Tamnavi 1863. godine i pregled<br />
najimu}nijih familija krajem<br />
19. veka i izme|u dva svetska rata.<br />
U poglavqu o stanovni{tvu dat<br />
je osvrt na stanovni{tvo u isto~noj<br />
Tamnavi; pa Vreme doseqavawa starih<br />
familija u Brgule, do Drugog<br />
svetskog rata i pregledno su dati rodoslovi<br />
74 brgulske familije. Potom<br />
su navedene familije koje su se u<br />
Brgule doselile posle Drugog svetskog<br />
rata; one familije kojih vi{e<br />
nema u Brgulama i najstarije familije<br />
u isto~noj Tamnavi, ali nisu zanemareni<br />
ni Romi, koji ‘ive i rade u<br />
tom delu Tamnave. Ima dosta raznovrsnih<br />
statisti~kih podataka o stanovni{tvu<br />
u Brgulama i isto~noj Tam-<br />
96<br />
Kritike i prikazi<br />
navi, pa i strukturi stanovni{tva u<br />
isto~noj Tamnavi.<br />
Na preko 80 strana govori se o<br />
narodnoj privredi, putevima i saobra}aju.<br />
To poglavqe po~iwe pri-<br />
~om, o vodenicama u isto~noj Tamnavi,<br />
gde naravno posebno mesto zauzima<br />
biv{a Protina vodenica u Brgulama,<br />
kao zna~ajan kulturno-istorijski<br />
spomenik, ali se opisuju i sve<br />
ostale vodenice u tom kraju. Daju se i<br />
osnovni podaci o sto~arstvu, ratarstvu,<br />
vo}arstvu i vinogradarstvu,<br />
poqoprivrednom oru|u i mehanizaciji<br />
itd. Govori se o trgovini,<br />
ugostiteqstvu i zanatstvu, pa o putevima<br />
i saobra}aju. Naravno posebno<br />
je obra|ena biv{a pruga uskog koloseka<br />
Vaqevo – Zabre`je (i Beograd),<br />
po{to je omogu}ila br`e i lak{e komunikacije<br />
‘iteqa ovog kraja sa<br />
drugima, ali i industrijske pruge<br />
Termoelektrane „Nikola Tesla“ iz<br />
Obrenovca, jer imaju poseban zna~aj<br />
za ekonomski razvoj ovog kraja. Tu su<br />
i podaci o svim po{tama u Tamnavi,<br />
elektrifikaciji Tamnave, biv{em rudniku<br />
ugqa u Radqevu, povr{inskim kopovima<br />
ugqa u Rudarskom basenu „Kolubara“,<br />
ali i o arheolo{kim nalazi{tima<br />
na wihovom podru~ju.<br />
U osmom poglavqu dato je obiqe<br />
podataka o svim crkvama, {kolama i<br />
pismenosti u isto~noj Tamnavi, a<br />
slede}e o zdravstvu, najpre u Srbiji,<br />
pa vaqevskom kraju i isto~noj Tamnavi,<br />
koje se zavr{ava podacima o<br />
du`ini ‘ivotnog veka stanovnika u<br />
Tamnavi. Deseto poglavqe kwige je<br />
slika seoskog ‘ivota do prve polovine<br />
XX veka. A posleratni period u<br />
Tamnavi, od 1945. do 1955. godine,<br />
obra|en je kroz slede}e teme: Konfiskacija<br />
imovine u vaqevskom kraju<br />
1944-1946; Agrarna reforma u tamnavskom<br />
srezu 1946. godine; Obavezni<br />
otkup od seqaka; Neka aktuelna<br />
dru{tvena kretawa u Tamnavi u periodu<br />
1945-1953; aktivnosti NOO
Brgule u tom periodu; Informbirovci<br />
i Golooto~ani iz Tamnave i<br />
Rehabilitacija neopravdano osu|enih<br />
lica posle Drugog svetskog rata<br />
u vaqevskom okrugu.<br />
Zadrugarstvo u isto~noj Tamnavi<br />
predstavqa posebno poglavqe. U wemu<br />
su prikazane seqa~ke radne zadruge<br />
i zemqoradni~ke zadruge. Zna-<br />
~ajna pa`wa posve}ena je i zadru`nim<br />
domovima u Tamnavi, koji ve} decenijama<br />
propadaju, a naro~ito je obra|en<br />
Zadru`ni dom u Brgulama. Prikazan<br />
je i sport u isto~noj Tamnavi,<br />
uglavnom kroz aktivnosti fudbalskih<br />
klubova u Radqevu, Brgulama,<br />
Malom Borku, Kaleni}u, [arbanama,<br />
Lisom Poqu i Skobaqu. U delu<br />
kwige koja govori o lovstvu u Tamnavi,<br />
obra|eni su Lova~ko dru{tvo<br />
„Tamnava“ Ub, Kinolo{ko dru{tvo<br />
i rezultati ulova u Tamnavi.<br />
Pri kraju kwige objavqene su 33<br />
biografije znamenitih i zaslu`nih<br />
qudi u isto~noj Tamnavi, me|u kojima<br />
ima ustanika i ratnika, politi~ara,<br />
narodnih prosvetiteqa, sve{tenika,<br />
univerzitetskih profesora i kulturnih<br />
stvaralaca. Vredna pomena je i<br />
Hronologija va`nijih doga|aja u Tamnavi<br />
od 18. do 21. veka; a verujemo da }e<br />
~itaoce obradovati i prilozi o nadimcima<br />
tamo{wih familija, kao i<br />
tekst pod naslovom „Ono ~ega vi{e<br />
nema u isto~noj Tamnavi“.<br />
Ova kwiga je osobito bogata brojnim<br />
i raznovrsnim prilozima. Po-<br />
~iwe statisti~kim podacima stanovni{tva<br />
u isto~noj Tamnavi u XIX i<br />
XX veku, a nastavqa se raznim spiskovima,<br />
kao {to su: Poginuli i umrli<br />
ratnici u ratovima 1912-1918; Nosioci<br />
Albanske spomenice; Gra|ani<br />
koji su poginuli, od 1941. do 1945.<br />
godine; Nosioci Partizanske spomenice<br />
1941. godine; Spisak u~iteqa<br />
{kole u Radqevu, od osnivawa 1842.<br />
do 1940. godine; Osobe sa zavr{enim<br />
fakultetom a ro|ene su u osam okol-<br />
Kritike i prikazi<br />
nih sela; Predsednici op{tine Ub<br />
od 1957. do 2008. godine i Spisak dugove~nih<br />
stanovnika posle Drugog<br />
svetskog rata. Tu je i impozantan spisak<br />
saradnika na ovoj kwizi; pregled<br />
kori{}ene literature i drugih izvora,<br />
kratka bele{ka o autoru i grafi~ki<br />
prikaz rodoslova familije<br />
Ivanovi} iz Brgula. Nije suvi{no<br />
ni podsetiti da pored pomenutog<br />
teksta kwiga ima mno{tvo pedantno<br />
ura|enih tabela, grafikona, crte`a,<br />
fotografija i drugih ilustracija.<br />
U pripremu ove kwige sa blizu<br />
600 stranica autor je ulo`io mnogo<br />
truda, vremena, znawa, pa i novca.<br />
Rad na wenoj pripremi i {tampawu<br />
trajao je punih sedam godina. Ovako<br />
obimnu i sadr`ajnu mogao je da napi-<br />
{e samo dobar poznavalac lokalnih<br />
prilika, znalac metodologije dru-<br />
{tvenih istra`ivawa i veliki zaqubqenik<br />
u taj kraj, kao {to je Miodrag<br />
– Mija Stanimirovi}, diplomirani<br />
ekonomista, ro|en 1937. godine u Brgulama,<br />
koji je svoj radni vek proveo<br />
rade}i na rukovode}im du`nostima<br />
u Vaqevu (1962-1976) i Obrenovcu,<br />
gde i sada ‘ivi kao penzioner. Od<br />
1985. godine on se sistematski i<br />
uporno bavi zavi~ajnom istorijom i<br />
antropogeografijom. Pre ove kwige<br />
napisao je i objavio monografiju „Stanimirovi}i<br />
iz Brgula – rodoslov i<br />
pro{lost“, koja je u javnosti vrlo dobro<br />
primqena.<br />
Da bi pribavio sve relevantne podatke<br />
za ovu dragocenu kwigu obavqao<br />
je vi{ednevna istra`ivawa po<br />
<strong>arhiv</strong>ima u Beogradu i Vaqevu, ali i<br />
mnogim drugim ustanovama u Beogradu,<br />
Vaqevu, Ubu, Obrenovcu, Radqevu,<br />
Brgulama, Lajkovcu... Ve{to je koristio<br />
i mnoge ve} objavqene kwige i<br />
druge publikacije, stare novine i<br />
~asopise, konsultovao brojne poznavaoce<br />
ove problematike, ne bili do-<br />
{ao do jo{ nekog novog izvora i<br />
zanimqivog saznawa. Posebnu pa`wu<br />
97
posvetio je terenskom radu, obilaze-<br />
}i pomenuta sela, a naro~ito zanimqive<br />
lokalitete, obavqaju}i razgovore<br />
sa svojim zemqacima i dobrim<br />
poznanicima tamo{wih prilika, zaviruju}i<br />
u nadgrobne spomenike i druga<br />
spomen-obele`ja.<br />
Ova kwiga objavqena je u tira`u<br />
od hiqadu primeraka, kao jubilarna<br />
350. kwiga u ve} dobro poznatoj ediciji<br />
„Hronike sela“, koju zajedni~ki<br />
objavquju Odbor za selo Srpske akademije<br />
nauka i umetnosti i Kulturno-prosvetna<br />
zajednica Srbije iz Beograda.<br />
Weni recenzenti su: univerzitetski<br />
profesor dr Vitomir Vuleti}<br />
iz Novog Sada (ro|en u Lon~aniku<br />
kod Uba), Nikola Vladisavqevi},<br />
publicista iz Smederevske Palanke<br />
i magistar geografskih nauka i dugogodi{wi<br />
na~elnik Vojnogeografskog instituta<br />
u Beogradu Zdravko Ivanovi},<br />
ro|en u Brgulama. O grafi~ko-tehni-<br />
~koj pripremi starao se mr Kosta<br />
Milovanovi}, dok je lektorsko-koreografski<br />
posao uspe{no obavila autorova<br />
k}erka Mirjana Stanimirovi},<br />
gimnazijski profesor. Kwiga je<br />
kvalitetno od{tampana u [tampariji<br />
„Elvodprint“ iz Lazarevca.<br />
Prema re~ima recenzenta Nikole<br />
Vladisavqevi}a ona predstavqa studiju<br />
sa sadr`ajima istoriografije,<br />
sociologije, antropogeografije, etnologije,<br />
demografije i privrede, pa<br />
je i logi~no {to je wen rukopis ocenio<br />
jednim od boqih koje pregledao u<br />
posledwe vreme kao operativni urednik<br />
pomenute edicije „Hronike sela“.<br />
Ugledni profesor Vuleti} u<br />
svojoj recenziji nagla{ava da je autor<br />
ovom poslu pri{ao s qubavqu,<br />
da je dobro upu}en u na~in rada, da je<br />
ulo`io veliki napor da svestrano<br />
osvetli sve strane ‘ivota qudi tog<br />
kraja i zakqu~uje da rukopis zaslu`uje<br />
prvorazrednu pa`wu jer doprinosi<br />
boqem upoznavawu jednog<br />
98<br />
Kritike i prikazi<br />
zna~ajnog dela Srbije. Magistar Ivanovi}<br />
posebno isti~e da je kwiga pisana<br />
pripoveda~kim stilom, ali da<br />
se pisac strogo dr`ao ~iwenica i<br />
<strong>arhiv</strong>skih podataka, pa prema tome<br />
ona predstavqa svojevrsnu istoriju<br />
i geografiju tog kraja. Otuda, po<br />
wegovim re~ima, dana{wi ‘iteqi<br />
isto~ne Tamnave, kao i cele Tamnave,<br />
a isto tako i wihovi potomci u<br />
ovoj kwizi prona}i }e mno{tvo raznih<br />
podataka o svom rodnom selu, o<br />
rodoslovu familija i svojim pojedinim<br />
precima.<br />
Ovu vrednu kwigu, autor je posvetio<br />
svim svojim precima, koji su postojali<br />
u Brgulama i za koje nagla-<br />
{ava da su prvi doseqeni iz stare<br />
postojbine Hercegovine oko 1740.<br />
godine, pod prezimenom Ostoji}, a<br />
od 1800. godine su Stanimirovi}i i<br />
ve} broje dvanaest kolena. Mada nije<br />
pro{lo mnogo vremena od izlaska iz<br />
{tampe ove kwiga je na{la put do<br />
svojih ~italaca i lepo je primqena.<br />
Tome su doprinele i ve} odr`ane<br />
promocije u Obrenovcu, Radqevu i<br />
na Ubu, a postoji interes izdava~a da<br />
se ona predstavi i u Beogradu.<br />
Bez sumwe ovo je vredna, zanimqiva<br />
i izvan svega korisna kwiga. Pisana<br />
jasnim i razumqivim jezikom,<br />
te }e dobro do}i svima koji vole ovaj<br />
kraj i wegove stanovnike i ‘ele da<br />
ne{to vi{e saznaju o wima. Kako sadr`i<br />
mno{tvo raznovrsnih i dragocenih<br />
podataka za sada{we i budu}e<br />
istra`iva~e zavi~ajne pro{losti<br />
verujemo da }e uskoro postati dragocen<br />
i nezaobilazan izvor saznawa<br />
svima koji se budu interesovali za<br />
taj kraj. Otuda se za wu sve ~e{}e ~uje<br />
da je istinska zavi~ajna istorijska<br />
(narodna) ~itanka. Po nama ona je<br />
istovremeno velika brana protiv<br />
zaborava, ali i dragoceni spomenik<br />
mnogim poznatim Tamnavcima.
Mil~a Madi}<br />
Dr Laza Dimitrijevi}: KAKO @IVI NA[ NAROD,<br />
„Infinitas“ Beograd 2010, 216 str.<br />
[tampawe novog izdawa, posle vi-<br />
{e od sto godina od prethodnih izdawa,<br />
kwige dr Laze Dimitrijevi}a,<br />
lekara, okru`nog fizikusa u Smederevskom<br />
i Vaqevskom okrugu, krajem<br />
19. veka, jeste pravi izbor izdava~a,<br />
ve} zaboravqene, po mnogo ~emu aktuelne<br />
kwige i danas. Prva tri izdawa<br />
{tampana su: 1893, 1896. i 1897.<br />
godine, izazvav{i neo~ekivano veliki<br />
odziv i pa`wu kod ~itala~ke<br />
publike.<br />
Najnovije ~etvrto izdawe, sadr-<br />
`ajno je nasloweno na drugo izdawe<br />
iz 1896. pro{ireno Pismima iz naroda.<br />
Radi se o autenti~nom i prvorazrednom<br />
svedo~ewu jednog narodnog<br />
lekara i humaniste, koji je poziv posvetio<br />
svom neprosve}enom narodu,<br />
pritisnutog nema{tinom i svekolikom<br />
zaostalo{}u. Iznose}i pred ~itaoca<br />
svoja neposredna iskustva iz<br />
lekarske prakse, nastoji da jednostavnim<br />
kazivawem uka`e na pogubne<br />
uslove u kojima se ra|a, tegobno<br />
‘ivi i umire tada{wi srpski narod,<br />
posebno velika ve}ina seoskog<br />
‘ivqa.<br />
Snaga wegovih bri`qivo i sistemati~no<br />
bele`enih do`ivqaja, pouka<br />
i saveta upu}eni su celokupnom<br />
narodu, posebno wegovoj zaparlo`enoj<br />
i korumpiranoj vlasti, neoset-<br />
Kritike i prikazi<br />
qivoj na te{ko}e i probleme sa kojima<br />
je suo~en obi~an ~ovek. Autor ne<br />
ostavqa nijednu oblast dru{tvenog<br />
‘ivota izvan svog vidokruga i pa-<br />
`we i wihovog uticaja na zdravstvenu<br />
(ne)kulturu, koja ispostavqa danak<br />
u ogromnoj smrtnosti dece, porodiqa,<br />
ne mawe i odraslog ‘ivqa.<br />
Savestan lekar do kraja odan svome<br />
pozivu, pa`qivo prati i bele`i<br />
svoja iskustva i zapa`awa o bolestima,<br />
wihovoj u~estalosti, smrtnosti,<br />
uslovima u kojima nastaju i uputstvima<br />
kako se boriti za suzbijawe<br />
svih bolesti, posebno onih koje su<br />
epidemijskog karaktera i koje uzimaju<br />
najve}i danak. U svakom susretu sa<br />
bolestima na terenu, pomno promatra<br />
uslove u kojima oboleli ‘ive,<br />
stanovawe, odevawe, voda, ishrana i<br />
ukupan na~in ‘ivota, zala`u}i se u<br />
svakoj prilici za wihovo poboq-<br />
{awe i prosve}ivawe, zdravstveno i<br />
ukupno kulturno uzdizawe i osloba-<br />
|awe od tradicionalnih zabluda i<br />
zaostalih obi~aja.<br />
Svoja zapa`awa o stawu Crkve i<br />
sve{tenstva, wihovom siroma{tvu i<br />
poluprosve}enosti, ugledu i uticaju<br />
u narodu na religiozno i moralno<br />
vaspitawe, autor ubedqivo ilustruje<br />
mno{tvom primera o pona{awu<br />
sve{tenika u svakodnevnom ‘ivotu.<br />
99
Odr`awu vere i morala vi{e doprinosi<br />
patrijarhalna porodica negovawem<br />
verskih obreda u svom okriqu<br />
nego crkva i sve{tenstvo, ube|en je<br />
dr Laza Dimitrijevi}. Zato posve}uje<br />
posebnu pa`wu patrijarhalnoj<br />
seqa~koj zadruzi i wenoj nezamenqivoj<br />
ulozi u ekonomskom, moralnom i<br />
ukupnom dru{tvenom ‘ivotu srpskog<br />
sela s kraja 19. i po~etka 20. veka.<br />
Raslojavawem i raspadom seqa-<br />
~ke porodi~ne zadruge, dolazi do<br />
formirawa inokosne porodice, ekonomskog<br />
siroma{ewa sela i wegove<br />
izlo`enosti zadu`ivawu i sveukupnom<br />
propadawu, zato autor predla`e<br />
osnivawe seqa~kih zadruga koje bi<br />
trebalo da organizuju seqake, ekonomski<br />
ga podupiru, {tite wegove<br />
interese i ja~aju wegov status u dru-<br />
100<br />
Kritike i prikazi<br />
{tvu, obezbe|uju}i mu boqe prosve-<br />
}ivawe i sigurniju zdravstvenu za-<br />
{titu.<br />
Opisuju}i politi~ke prilike u<br />
okruzima u kojima je slu`bovao, autor<br />
ukazuje na poguban uticaj partizan{tine<br />
na postavqewe i izbor lokalnih<br />
vlasti, na~elnika, kapetana<br />
i drugih, koji se smewuju posle svakih<br />
izbora i ~ija je preokupacija da<br />
{to br`e i boqe unov~e svoje polo`aje<br />
ne obaziru}i se na tegoban i<br />
bedan ‘ivot ve}ine naroda. Na kraju<br />
ostaje autorova poruka za ~itaoca:<br />
„Ja sam fotografisao na{e gre{ke i<br />
nedostatke a ~italac neka ih razgleda<br />
i sam promi{qa“, dodali bismo<br />
da se u mnogome ova poruka mo`e odnositi<br />
i na dana{weg ~itaoca, ovog<br />
nadasve pou~nog {tiva.
Mil~a Madi}<br />
Velibor Berko Savi}: ^I^A ILIJA STANOJEVI] –<br />
NAJLEP[A PRI^A STAROG BEOGRADA, Vaqevo–Beograd 2010,<br />
Jugoslovenska kinoteka i Samostalni izdava~ autorskih dela „Berko“<br />
Kwiga o jednom od najpoznatijih<br />
i najpopularnijih dramskih umetnika<br />
s kraja 19. i prvih decenija 20. veka<br />
u Srbiji, nastala je vi{egodi-<br />
{wim istra`ivawem <strong>arhiv</strong>ske gra-<br />
|e, {tampe, objavqenih kwiga i ~lanaka.<br />
U obimnom tekstu od preko 850<br />
stranica teksta, fotografija i ilustracija,<br />
autor izla`e biografske<br />
podatke o ^i~a Iliji Stanojevi}u,<br />
po~ev od ro|ewa i ranog detiwstva,<br />
prvih iskustava i opredeqivawa za<br />
budu}u bogatu i burnu karijeru dramskog<br />
umetnika, u prvom redu autenti~nog<br />
glumca, ne mawe uspe{nog rediteqa,<br />
pisca dramskih dela, pri~a<br />
i feqtona. Ilija Stanojevi} prema<br />
neproverenim podacima, ro|en je oko<br />
1858. godine u Beogradu. Odrastao i<br />
formirao se kao li~nost u varo{ici<br />
tek oslobo|enoj od Otomanske vlasti,<br />
me{avini orijentalne kulture<br />
sa sve`im prodorom evropskih vrednosti<br />
i kulture ali i na epskom nasle|u<br />
i romanti~arskom zanosu probu-<br />
|ene samosvesti o pripadnosti srpskom<br />
narodu.<br />
Autor kwige strpqivim prikupqawem<br />
~iwenica i <strong>arhiv</strong>ske gra|e iz<br />
‘ivota i umetni~kog stvarala{tva<br />
Ilije Stanojevi}a, sa~inio je obimno<br />
delo koje autenti~no svedo~i o<br />
ogromnom doprinosu i nasle|u koji<br />
je ostavio svom narodu. Posle kratke<br />
uvodne re~i Borivoja S. Jovanovi}a,<br />
Kritike i prikazi<br />
autor kwige kroz narednih desetak<br />
poglavqa izla`e: ‘ivotni i profesionalni<br />
put dramskog umetnika, objavqene<br />
feqtone, pri~e, li~ne do`ivqaje,<br />
wegova dramska dela; „Potera“ i<br />
„Dor}olska posla“, izvode tekstova<br />
uloga koje je ostvarivao u pozori{tu,<br />
{tasudrugirekliinapisalioumetniku,<br />
wegov boemski ‘ivot na Skadarliji<br />
i Dor}olu, gde je ostavio najlep{u<br />
pri~u starog Beograda.<br />
Kao dramski umetnik ^i~a Ilija<br />
je najdu`e ostao privr`en Narodnom<br />
pozori{tu u Beogradu, nekoliko<br />
godina boravi u Novom Sadu, gde<br />
igra vi{e uloga u predstavama Srpskog<br />
narodnog pozori{ta. Tokom<br />
svog relativno dugog profesionalnog<br />
delovawa, gostovao je {irom Srbije<br />
a pojavquje se i u Mostaru,<br />
Trebiwu, Skopqu, Zagrebu i drugim<br />
sredinama, gde je bio uvek rado vi|en<br />
kao vrstan glumac i rediteq. Pored<br />
ostalog ^i~a Ilija je jedan od pionira<br />
dramske umetnosti na filmu<br />
kod nas, u~estvuje kao rediteq i<br />
glumac u prvim filmovima snimqenim<br />
na teme iz nacionalne istorije<br />
(„Kara|or|e“ i drugi). Kwiga<br />
Berka Savi}a o ^i~i Iliji Stanojevi}u<br />
je svojevrsna spomenica ovom<br />
bardu dramske umetnosti s kraja 19.<br />
i prve tri decenije 20. veka, koji je<br />
jedan od utemeqiva~a modernog nacionalnog<br />
teatra.<br />
101
Jelena Pavlovi}<br />
Dejvid Gibs, HUMANITARNO RAZARAWE JUGOSLAVIJE,<br />
Izdava~ka kwi`arnica Zorana Stojanovi}a, Sremski Karlovci –<br />
Novi Sad 2010, 419.<br />
Prestanak Hladnog rata i naru-<br />
{avawe politi~ke ravnote`e koju je<br />
doneo kraj XX veka doveo je do stvarawa<br />
nove politi~ke karte Evrope.<br />
Istoriografija i publicistika su i<br />
do sada uo~avale razne probleme, ali<br />
jo{ uvek nisu dale kona~ne odgovore<br />
kada su u pitawu uzroci raspada socijalisti~ke<br />
Jugoslavije.<br />
Period koji je doneo ujediwewe<br />
Nema~ke, raspad SSSR-a, unilateralnu<br />
prevlast SAD (Pax Americana),<br />
kao posledicu je imao pojavu fenomena<br />
koji se u savremenom politi~kom<br />
re~niku po~eo nazivati „humanitarni“<br />
intervencionizam. Jedan<br />
od mogu}ih odgovora na pitawe u ~emu<br />
se sastoji wen zna~aj i wena uloga<br />
u raspadu Jugoslavije ponudio je Dejvid<br />
Gibs (David Gibbs), redovni profesor<br />
istorije i dr`avne uprave na<br />
Univerzitetu u Arizoni (SAD).<br />
Napisana, kako sam autor priznaje,<br />
sa stanovi{ta politi~ke levice,<br />
ova monografija ulazi u spor sa velikim<br />
delom literature koja postoji<br />
o ovoj temi.<br />
Jugoslovenski slu~aj je, vi{e nego<br />
bilo koji drugi, imao ogroman<br />
uticaj kako na usvajawe doktrine<br />
„humanitarnog“ intervencionizma,<br />
tako i na rasprave o woj. Autor Jugo-<br />
102<br />
Kritike i prikazi<br />
slaviju smatra najzna~ajnijim i najuticajnijim<br />
primerom „humanitarne“<br />
intervencije koje su SAD ikada<br />
izvele.<br />
Uva`avaju}i unutra{we ~inioce<br />
raspada Jugoslavije, Gibs pre svega<br />
osvetqava ulogu me|unarodnih ~inilaca<br />
(SAD i EU), koji su, po wemu,<br />
bili odlu~uju}i za raspad zemqe.<br />
Analiziraju}i spoqnu politiku<br />
SAD i EU, kao dominantnih politi~kih<br />
faktora u me|unarodnim odnosima,<br />
pokazao je da su zapadne sile<br />
od samog po~etka dezintegracionih<br />
procesa bile uvu~ene u sukob. Ovo<br />
spoqa{we uplitawe imalo je negativne,<br />
~ak katastrofalne posledice<br />
po opstanak Jugoslavije. Koriste}i<br />
istorijske izvore prvog reda kao<br />
{to su: svedo~ewa sa su|ewa S. Milo{evi}u<br />
i D. Tadi}u pred Me|unarodnim<br />
sudom u Hagu, bogatu kolekciju<br />
memoara koje su pisali zvani~nici<br />
SAD i Evrope, izvode iz<br />
svetske {tampe na nema~kom, francuskom<br />
i engleskom jeziku, op{te i<br />
stru~ne ~asopise iz oblasti vojske i<br />
poslovawa, saslu{awa i istrage pokretane<br />
u SAD, Velikoj Britaniji i<br />
Holandiji, zvani~nu dokumentaciju<br />
SAD, Evropske Unije i Ujediwenih<br />
nacija (Predsedni~ka biblioteka X.
Bu{a, Arhiv nacionalne bezbednosti,<br />
dokumentacija lorda D. Ovena...),<br />
uz odli~no poznavawe hronologije<br />
doga|aja, poku{ao je da ispravi<br />
sistematski iskrivqivanu sliku<br />
stvarnosti u kojoj postoji samo jedan<br />
krivac. Utisak da iza svih sukoba na<br />
Balkanu stoji neprestana srpska agresija<br />
ustanovqen je vrlo rano i pokaza<br />
se kao nepovratan proces. Kroz<br />
sedam poglavqa (I Uspon doktrine<br />
humanitarnog intervencionizma, II<br />
Prevlast SAD i logika intervencionizma,<br />
III Uzroci sukoba u Jugoslaviji,<br />
IV Nema~ka pali {ibicu, V [irewe<br />
rata u Bosnu, VI Samo se slabi oslawaju<br />
na diplomatiju, VII Kosovo i novo<br />
dokazivawe ameri~ke mo}i) on nas<br />
ubedqivo vodi kroz slo`eni splet<br />
doga|aja koji su sudbinski odredili<br />
nestanak jedne zemqe.<br />
U poglavqu Uspon doktrine humanitarnog<br />
intervencionizma autor<br />
tvrdi da je ideja vodiqa ovog na~ela<br />
davawe prednosti pojmu qudskih prava<br />
nad pravima dr`ava i vlada. Kako<br />
paradigma intervencionizma po~iva<br />
na hegemoniji SAD, „humanitarne“<br />
intervencije u Jugoslaviji su se<br />
savr{eno uklopile u geostrate{ke<br />
interese Amerike, kao i u pronala-<br />
`ewu nove uloge za NATO-pakt i<br />
pravdawe wihovih velikih vojnih<br />
buxeta. Jugoslavija }e biti glavna<br />
pozornica na kojoj }e iza}i na videlo<br />
napetosti izme|u SAD i EU. Insistirawe<br />
SAD da u odnosu na EU zauzme<br />
antagonisti~ki polo`aj, verovatno<br />
je produ`ilo rat za nekoliko<br />
godina.<br />
Poglavqe Prevlast SAD i logika<br />
intervencionizma donosi pretpostavku<br />
da je u posthladnoratovskom<br />
periodu do{lo do pove}awa napetosti<br />
izme|u vode}ih zapadnih demokratija.<br />
Usledilo je neophodno vojno<br />
dokazivawe i potvr|ivawe ameri~ke<br />
liderske pozicije, ali i otvarawe<br />
Kritike i prikazi<br />
evropske sfere uticaja za trgovinu i<br />
investicije. NATO je postao osnova<br />
novouspostavqene ameri~ke prevlasti<br />
u Evropi i „glavna institucionalna<br />
veza Evrope i SAD“ (Kisinxer).<br />
Na stvarawe samostalne spoqne<br />
i bezbednosne politike EU (CFSP)<br />
gledalo se kao na mogu}u pretwu NA-<br />
TO-paktu. SAD su po~ele otvoreno da<br />
rade na potkopavawu evropske spoqnopoliti~ke<br />
i vojne integracije.<br />
Napetosti u odnosima izme|u partnera<br />
primorale su SAD da, 1992. godine,<br />
preispitaju svoju strategiju u<br />
Uputstvima za planirawe odbrane<br />
(DPG) koje su sa~inili visoki zvani~nici:<br />
Pol Volfovic, Zelmaj Kalilzad<br />
i Dik ^ejni. Dokument je predvi|ao<br />
uspostavqawe globalne premo}i<br />
Amerike. Pronala`ewe pretwi<br />
u Evropi bilo je spasonosno re-<br />
{ewe za o~uvawe NATO-alijanse i<br />
tra`ewe wenih novih du`nosti. [irewe<br />
na istok je pomoglo da se predupredi<br />
mogu}nost gubitka ugleda i<br />
kona~nog raspada ovog vojnog saveza.<br />
Tre}e poglavqe Uzroci sukoba u<br />
Jugoslaviji donosi kratak pregled<br />
najva`nijih datuma iz burne jugoslovenske<br />
istorije, kao i glavne ~inioce<br />
unutra{we krize kao {to su: nacionalno<br />
pitawe, ekonomski proma-<br />
{aji, regionalne nejednakosti i zadu`ivawa,<br />
sa akcentom na posledwe<br />
dve decenije wenog postojawa u kojima<br />
je do{lo do slabqewa centralne<br />
vlasti i umno`avawa niza ekonomskih<br />
proma{aja i socijalnih problema.<br />
Ote`ani ekonomski uslovi<br />
bili su okida~ za politi~ke i etni~ke<br />
sukobe. Ekonomija prilago|avawa<br />
zna~ila je po~etak ekonomskog<br />
raspada federacije.<br />
U ~etvrtom poglavqu Nema~ka<br />
pali {ibicu, Gibs pokazuje da je glavna<br />
odlika evropske politike 1991.<br />
godine bilo odsustvo podr{ke jugoslovenskom<br />
jedinstvu. U svetu je po-<br />
103
~elo da raste prosecesionisti~ko<br />
raspolo`ewe i SAD su postale zagovornik<br />
takve politike. Ta~nije, ameri~ka<br />
politika je doprinela stvarawu<br />
me|unarodnog konsenzusa o neophodnosti<br />
raspada zemqe i time ubrzala<br />
kraj Jugoslavije, a preko priznawa<br />
novih dr`ava Slovenije i Hrvatske<br />
i uspostavqawa punih diplomatskih<br />
odnosa. Kqu~nu ulogu u Evropi<br />
odigrala je ujediwena Nema~ka.<br />
Priznawe biv{e dve jugoslovenske<br />
republike je bio prvi samostalni<br />
spoqnopoliti~ki akt ove zemqe posle<br />
1945. godine, kao i wena „velika<br />
politi~ka pobeda“ (Kol). Nema~ko<br />
jednostrano delovawe izazivalo je<br />
nervozu u SAD i strah od pogor{awa<br />
ameri~kog polo`aja u Evropi.<br />
Poglavqe [irewe rata u Bosnu<br />
donosi zakqu~ak da, sa progla{ewem<br />
nezavisnosti BiH, sukob u Jugoslaviji<br />
ulazi u svoju „ameri~ku etapu“.<br />
SAD su odigrale kqu~nu ulogu u<br />
progla{ewu bosanske nezavisnosti,<br />
a glavna podr{ka takvoj politici<br />
dolazila je od visokih zvani~nika<br />
X. Bu{a, X. Bejkera, L. Iglbergera i<br />
V. Cimermana. Svesno se opredequju}i<br />
za jednu stranu u sukobu, SAD su<br />
na me|unarodnim forumima postale<br />
glavni oslonac Izetbegovi}evih snaga.<br />
Bu{ova administracija je blokirala<br />
primenu ve} usvojenog Lisabonskog<br />
sporazuma. Iako su Srbi ostali<br />
otvoreni za postizawe sli~nog sporazuma,<br />
Bosna je, uz ameri~ku podr-<br />
{ku, proglasila nezavisnost i dobila<br />
me|unarodno priznawe.<br />
Kao {to je Nema~ka odigrala glavnu<br />
ulogu u destabilizaciji Jugoslavije<br />
1991, isto se mo`e re}i i za ulogu<br />
SAD u toku 1992. godine. Zna~aj<br />
sredstava propagande u kojima je tendenciozno<br />
iskrivqivana prava slika<br />
ratnih de{avawa, kao i delovawe<br />
lobisti~kih centara, dovelo je do<br />
klime u kojoj su se u raspravama o Bo-<br />
104<br />
Kritike i prikazi<br />
sni uvek kao zlo~inci i ‘rtve prikazivale<br />
ve} poznate strane.<br />
Poglavqe Samo se slabi oslawaju<br />
na diplomatiju govori o podelama u<br />
ameri~koj administraciji na zagovornike<br />
i protivnike vojne intervencije.<br />
Suo~avawe Klintonove administracije<br />
sa ratom u Bosni dovelo<br />
je do blokirawa Vens-Ovenovog<br />
plana, kao i Oven-Stoltenbergovih<br />
mirovnih re{ewa ~iji je ciq bio da<br />
se Evropi obezbedi pozicija kqu-<br />
~nog igra~a me|unarodne politike<br />
na Balkanu. SAD su otvoreno podr-<br />
`ale akciju „Oluja“ (Hrvatska), kao<br />
i zdru`enu akciju hrvatsko-muslimanskih<br />
snaga „Maestral“ (BiH). Odnos<br />
snaga u Bosni je temeqno izmewen,<br />
pa je federacija BiH predstavqala<br />
politi~ku pobedu Klintonove<br />
administracije. Dejtonski mirovni<br />
sporazum (1995) tako|e predstavqa<br />
poni`ewe za EU i podrivawe wenih<br />
napora za uspostavqawe nezavisne<br />
spoqne politike. Diplomatija<br />
SAD je imala kqu~nu ulogu kod<br />
onemogu}avawa postizawa dogovora<br />
i produ`ewa trajawa rata za nekoliko<br />
godina.<br />
Posledwe sedmo poglavqe Kosovo<br />
i novo dokazivawe ameri~ke mo}i pokazuje<br />
jo{ jednom kako je sukob na Kosovu<br />
ozna~io opadawe evropske politi~ke<br />
mo}i i potvr|ivawe ameri~kog<br />
politi~kog i vojnog presti`a.<br />
Nerazvijenost regiona, demografski<br />
bum, siroma{tvo i nezaposlenost,<br />
kao i stvarawe albanskog<br />
nacionalnog pokreta, uspostavqawe<br />
paralelnih institucija, uz primenu<br />
gra|anske neposlu{nosti, predstavqali<br />
su uvod u sukobe na Kosovu.<br />
Stvarawe teroristi~ke OVK, koja<br />
je imala bliske veze sa me|unarodnim<br />
prometom heroina, uz pomo} albanske<br />
dijaspore na Zapadu, dobilo<br />
je i pre}utnu saglasnost me|unarodnih<br />
faktora. Smirivawu situacije
doprinelo je potpisivawe tzv. Holbrukovog<br />
sporazuma i povla~ewe<br />
srpskih snaga sa Kosova. Ovo kratko<br />
zati{je bi}e prekinuto kr{ewem<br />
sporazuma od strane OVK, srpskom<br />
kontraofanzivom i ponovnim razbuktavawem<br />
sukoba. Pregovori u Rambujeu<br />
(1999), zvani~no vo|eni pod<br />
okriqem kontakt-grupe, u stvari su<br />
predstavqali pregovore koje je vodila<br />
ameri~ka diplomatija koja se<br />
mo`e smatrati i najodgovornijom za<br />
wihov kona~ni ishod.<br />
Vojni aneks (Aneks B) kojim se dozvoqava<br />
da NATO-snage imaju nesmetani<br />
pristup ne samo Kosovu ve} i<br />
celom podru~ju SR Jugoslavije predstavqa<br />
deo {ire strategije SAD da<br />
se blokira dono{ewe diplomatskog<br />
re{ewa, ~ime bi se rat u~inio neizbe`nim.<br />
Politika potvr|ivawa va-<br />
Kritike i prikazi<br />
`nosti NATO-alijanse, u kombinaciji<br />
sa propalim mirovnim pregovorima,<br />
dovela je do vazdu{nog rata<br />
protiv Srbije. OVK je svoja nova<br />
ovla{}ewa iskoristila za progon<br />
Srba i drugih mawina i stvarawe etni~ki<br />
~iste teritorije. Pored toga<br />
{to je sukob na Kosovu doneo i ekonomsku<br />
dobit (rast dolara i pad<br />
vrednosti evra), on je jo{ jednom potvrdio<br />
ja~awe glavne poluge ameri~kog<br />
uticaja u Evropi: NATO-alijanse.<br />
Pi{u}i jasno i ~itko, sa distancom<br />
objektivnog registratora ~iwenica,<br />
i uz wihovo znala~ko tuma~ewe,<br />
Dejvid Gibs je ponudio jednu od<br />
zadovoqavaju}ih analiza koju su zahtevale<br />
nametnute dileme i tragi~ni<br />
doga|aji minulog veka.<br />
105
Prof. dr Milan D. Lazi}<br />
Dr Mom~ilo Isi} i Milorad Radoj~i}: OSNOVNA [KOLA<br />
„MILAN MUWAS“ UB 1820- 2010, Osnovna {kola „Milan<br />
Muwas“ Ub, 2011, 580.<br />
Nedavno je objavqena kwiga dvojice<br />
poznatih autora dr Mom~ila<br />
Isi}a i Milorada Radoj~i}a, pisaca<br />
niza monografija o srpskim<br />
osnovnim {kolama u XIX i XX veku.<br />
Jedna od tih je i ova o kojoj pi{emo,<br />
zna~ajna monografija, kako po svom<br />
obimu, tako i po sadr`aju izvanrednog<br />
~iweni~nog i istorijskog materijala,<br />
za {kolu ~ije ra|awe, ‘ivot<br />
i trajawe ima retko dugu istoriju od<br />
190 godina.<br />
Kwiga napisana o ovoj {koli<br />
predstavqa, po bogatstvu ~iwenica,<br />
snazi argumenata, ‘ivosti izlagawa,<br />
plasti~nim prikazima i opisima<br />
doga|awa, zna~ajno i sna`no delo.<br />
Ova monografija ne govori samo<br />
o prosvetiteqsko-kulturnoj delatnosti<br />
ove {kole, nego daje i presek<br />
istorijskih, politi~kih, kulturnih<br />
i dru{tvenih zbivawa u srpskom<br />
dru{tvu tokom XIX i XX veka, kako<br />
onog na selu, tako i onog po srpskim<br />
palankama, varo{ima i gradovima.<br />
Ovo je jedna od boqe napisanih i<br />
objavqenih monografija i mo`e biti<br />
primer kako treba pisati o zna-<br />
~ajnim ustanovama i institucijama<br />
prosvete i kulture u nas.<br />
Monografiju ~ine dve, hronolo-<br />
{ki i tematski povezane celine i to:<br />
106<br />
Kritike i prikazi<br />
vreme ra|awa, nastajawa i ‘ivota<br />
{kole, od 1820. do 1944. godine (period<br />
dug 124 godine), i drugi deo<br />
kwige od 1944. do 2010. godine (ili<br />
66 godina) ‘ivota i rada ove prosvetne<br />
ustanove. Zadovoqstvo je bilo<br />
~itati sadr`aje monografije i jednog<br />
i drugog atora, uz konstataciju<br />
da su obojica po{tovali osnovna metodolo{ko-istra`iva~ka<br />
pravila i<br />
principe pridr`avaju}i se hronolo{ko-tematskog<br />
oblika izlagawa,<br />
uz sna`no ilustrovawe najzna~ajnijih<br />
i kqu~nih doga|awa i zbivawa,<br />
dokumentima i istorijskom gra|om<br />
prvog reda, kao i nezaobilaznom<br />
{kolskom dokumentacijom, naro~ito<br />
novijeg perioda. Svi istorijski<br />
izvori i gra|a su znala~ki upotrebqeni,<br />
tako da su prikazi i ilustracije<br />
doga|awa i zbivawa, u ovoj prosvetnoj<br />
ustanovi, dati ‘ivotno, plasti~no<br />
i potpuno verno {to prikazuje<br />
realnu, sliku pro{losti, u svega<br />
{to se zbivalo u {koli i dugom periodu<br />
trajawa, ‘ivota i rada.<br />
Da bi smo ~itaocima ovog prikaza,<br />
pribli`ili kwigu o kojoj pi{emo,<br />
da}emo kra}u analizu wenog sadr`aja,<br />
najzna~ajnijih podataka, o<br />
kojima autori pi{u uz preporuku da<br />
samo ~itawem same monografije, mo-
`emo se potpunije informisati i<br />
upoznati detaqnije niz zanimqivih<br />
podataka, desetine i stotine imena<br />
u~esnika i delatnika koji su stvarali<br />
i kreirali istoriju ove ugledne<br />
prosvetne ustanove.<br />
Dr Mom~ilo Isi} u prvom delu<br />
kwige u poglavqu „Osnovna {kola u<br />
Ubu 1820-1944.“ pod naslovom „Prva<br />
{kola u Tamnavi“ zanimqivo pi{e<br />
o nizu detaqa iz istorije prve osnovne<br />
{kole, o prvom u~itequ, zatim<br />
o te{kim i dugotrajnim naporima<br />
da se izgradi prva {kolska zgrada<br />
koja bi odgovarala normalnim uslovima<br />
za rad. Pi{e o siroma{tvu op-<br />
{tine i nedostatku novca, a i nemaru,<br />
koji je u~inio svoje. Ub je dobio<br />
svoju prvu i pravu {kolsku zgradu<br />
tek 1902/03. {kolske godine, za koju<br />
je {kolski nadzornik tada napisao:<br />
„Da Ub ima {kolsku zgradu kojom bi<br />
se mogla svaka varo{ podi~iti.“<br />
U slede}em podnaslovu „Ubski osnovci“,<br />
autor je detaqno pisao o deci<br />
ubske osnovne {kole, a zahvaquju}i<br />
<strong>arhiv</strong>skoj gra|i, mogao je dati<br />
~itav niz imena i prezimena tada-<br />
{wih |aka, wihova mesta ro|ewa,<br />
imena wihovih roditeqa, imovno<br />
stawe, razred koji su poha|ali, uspeh<br />
koji su postigli i dr. Podaci su iz<br />
1839/40. {kolske godine, drugi podaci<br />
su iz 1842/43. {kolske godine.<br />
Sli~ne podatke autor je dao i za period<br />
od 1880/81. do 1909/10. {kolske<br />
godine. Ovaj deo monografije oboga-<br />
}en je jo{ i podacima o broju de~aka<br />
i devoj~ica koji su se tada {kolovali.<br />
Istovremeno autor je dao i niz<br />
zanimqivih podataka o u~iteqima<br />
ubske osnovne {kole, zatim o nastavnim<br />
planovima i programima, na~inu<br />
wihove realizacije, te{ko}ama<br />
na koje su nailazili, niskom vrednovawu<br />
rada u~iteqa, wihovom nezadovoqstvu<br />
i ~estom be`awu u~iteqa u<br />
druga zanimawa (popove, dr`avne<br />
Kritike i prikazi<br />
slu`benike i dr.). Uz tekstove kao<br />
ilustracije dat je i spisak u~iteqa<br />
ubske osnovne {kole od 1869. do<br />
1914. godine.<br />
Autor se u ovom delu monografije<br />
osvrnuo i na stawe pismenosti u op-<br />
{tini, konstatuju}i da je 1890. godine<br />
procenat nepismenog stanovni-<br />
{tva u ubskoj op{tini bio 98,13%, a<br />
pet godina kasnije procenat nepismenih<br />
je smawen na 97,54%. U narednom<br />
podnaslovu autor je detaqno pisao<br />
o velikoj ratnoj {teti nanesenoj<br />
{kolama ubske op{tine u vreme okupacije<br />
austrougarske vojske od 1914.<br />
do 1918. godine.<br />
U poglavqima: „Osnovna {kola<br />
izme|u dva svetska rata“ i „Osnovna<br />
{kola u toku Drugog svetskog rata<br />
od 1918-1944. godine“ autor je nizom<br />
tabela i drugih zna~ajnih podataka,<br />
dao detaqnu analizu {kolskog zakonodavstva,<br />
sadr`aj nastavnih planova<br />
i programa, na~in wihove realizacije,<br />
uslova u kojima su u~iteqi<br />
radili, wihov materijalni polo`aj.<br />
Autor je daqe pisao o entuzijazmu i<br />
zalagawu u~iteqa koji su bili potpuno<br />
posve}eni svom radu i ‘eqi da<br />
postignu {to boqi uspeh kako u razredu<br />
tako i aktivnostima van {kole<br />
i aktivnom narodnom prosve}ivawu.<br />
Drugi deo monografije Osnovna<br />
{kola „Milan Muwas“ Ub 1944-2010<br />
godina, autora Milorada Radoj~i}a<br />
sadr`i desetine podnaslova me|u kojima<br />
su: „Osnovno-{kolski sistem u<br />
socijalizmu i vi{estrana~ju”, gde je<br />
autor dao istorijat dru{tveno-politi~kih<br />
i {kolskih zbivawa u periodu<br />
od 1944. godine sa nagove{tajima<br />
izmena u sistemu obrazovawa i<br />
vaspitawa od 1945. godine, postepenim<br />
izmenama u nastavnim planovima<br />
i programia, ukidawem nekih nastavnih<br />
predmeta, i izmenama u programskim<br />
sadr`ajima u nastavnim<br />
predmetima shodno promenama dru-<br />
107
{tveno-politi~kih prilika u zemqi.<br />
U odeqku „Od ~etvorazredne do mati~ne<br />
osmogodi{we osnovne {kole“<br />
autor je ilustrativno prikazao izrastawe<br />
ubske osnovne {kole od ~etvorazredne<br />
do osmogodi{we {kole<br />
u vremenu od 1944. do 1956. godine po-<br />
{tuju}i hronolo{ko-tematski red u<br />
izlagawu.<br />
Posebno interesantno poglavqe<br />
je „Upravqawe {kolom“, u kome je autor<br />
veoma uspe{no predstavio stru-<br />
~ne, upravne i samoupravne organe<br />
{kole u razli~itim vremenskim periodima,<br />
kao i izmene normativnih<br />
akata {kole i wihovo prilago|avawe<br />
dru{tvenim promenama i izmenama<br />
u zakonima o osnovnom obrazovawu.<br />
U odeqku „Osnovna {kola “Milan<br />
Muwas" na zadatku" ima tri podnaslova,<br />
ali su sve tri celine povezane<br />
hronolo{kim nizom a to su:<br />
„Ubski nastavnici – sto`er {irewa<br />
prosvete i kulture“, „Ubski osnovci<br />
– zalog budu}nosti“ i „Osnovna {kola<br />
i dru{tvena sredina“. U wima autor<br />
sa entuzijazmom govori (pi{e) o<br />
svesnom i po`rtvovanom radu u~iteqa<br />
i nastavnika na ostvarivawu<br />
ciqeva i zadataka u vaspitawu i<br />
obrazovawu za budu}nost mladih Ubqana,<br />
kao i o entuzijazmu nastavnika<br />
u vannanstavnim aktivnostima. Autor<br />
uz deo o u~enicima daje podatke o<br />
broju u~enika, polnoj strukturi, uspehu,<br />
radu sekcija i klubova van nastave,<br />
nagradama i pohvalama u~enika<br />
i od {kole i dru{tvene lokalne<br />
sredine, kao i pohvalama i nagradama<br />
u~iteqa, nastavnika i profesora<br />
108<br />
Kritike i prikazi<br />
za odgovorno i savesno zalagawe u<br />
{koli i van we.<br />
Monografija je upotpuwena i oboga}ena<br />
i slede}im prilozima: „Fizi~ki<br />
odvojena odeqewa“,"Nosioci<br />
Diplome „Vuk Karaxi}“, „Zna~ajna<br />
imena |aka ubske osnovne {kole, “Se-<br />
}awa ubskih osnovaca", „Spisak svih<br />
radnika ubske osnovne {kole“ (u~iteqa,<br />
nastavnika, profesora, verou~iteqa,<br />
direktora, stru~nog, administrativnog,<br />
tehni~kog i pomo}nog<br />
osobqa {kole sa osnovnim biografskim<br />
podacima). Na kraju je data i<br />
biografija narodnog heroja Milana<br />
Muwasa, ~ije ime nosi osnovna {kola<br />
na Ubu.<br />
Oba autora su ulo`ila veliki napor<br />
i sa~inili zaista zna~ajno delo<br />
o jednoj od najstarijih {kola u Srbiji.<br />
[kola „Milan Muwas“ i svi<br />
weni radnici i generacije u~enika<br />
ove ugledne prosvetne ustanove mogu<br />
sa ponosom proneti slavu ove {kole<br />
i wene monografije, jer je retko dobro<br />
napisana, tako da je {kola ovim<br />
dobila i trajni spomenik od wenog<br />
ro|ewa, dugog trajawa i ‘ivota, do<br />
dana{wih dana. Ova monografija je<br />
i spomenik svekolikom {kolstvu u<br />
tamnavskom kraju, obuhvatom jo{ sada<br />
14 fizi~ki izdvojenih odeqewa,<br />
osnosno biv{ih ~etvorazrednih osnovnih<br />
{kola na tom podru~ju.<br />
Monografija je pisana lepim i jasnim<br />
stilom i jezikom, lako ~itqiva<br />
i oboga}ena niza interesantnih pojednosti<br />
zbog ~ega je preporu~ujemo ~itaocima,<br />
stru~noj i nau~noj javnosti<br />
koja }e o woj dati najobjektivniji<br />
sud, nadamo se, veoma pozitivan.
BIBLIOGRAFIJE<br />
BIBLIOGRAPHIES<br />
Milorad Radoj~i}<br />
Me|uop{tinski istorijski <strong>arhiv</strong> Vaqevo<br />
bobava@ptt.rs<br />
BIBLIOGRAFIJA NEKROLOGA U<br />
VAQEVSKOM LISTU „NAPRED“ 1946-2010. GODINE<br />
U Vaqevu i okolini izlazilo je vi{e desetina raznih listova, ~asopisa<br />
i drugih publikacija. Jedni su pokretani, a drugi su ga{eni. One najva`nije<br />
izdavali su organi okru`nih, sreskih i op{tinskih organa dru-<br />
{tveno-politi~kih organizacija ili organi lokalne samouprave. Ipak,<br />
najbrojniji su listovi koje su pokretali i izdavali privredni subjekti i<br />
razna dru{tva, dru{tvene organizacije i udru`ewa gra|ana. Na`alost ve-<br />
}ina wih bila je kratkog veka. Posledwih godina registrovano je i vi{e<br />
privatnih inicijativa u ovoj oblasti („Re~ nedeqe“) ali one nisu uspele<br />
da za`ive, osim ~asnih izuzetaka (Revija „Kolubara“, „Glas Tamnave“).<br />
Ako je „Glasono{a“ list koji se prvi pojavio u na{em gradu, onda je<br />
„Napred“ bez sumwe, javno glasilo sa najdu`im trajawem. Pokrenut je 15.<br />
februara 1945. godine pod nazivom „Sve za pobedu“. Godinu dana kasnije<br />
uzeo je sada{wi naziv i traje sve do dana{wih dana. Od maja 1949. godine<br />
do maja 1952. godine nije izlazio jer je Vaqevo pripalo beogradskoj oblasti,<br />
a wen zvani~ni organ bio je „Novi dani“.<br />
Od osnivawa „Napred“ uglavnom izlazi jednom sedmi~no. Bio je najpre<br />
organ Okru`nog odbora Jugoslovenskog narodnooslobodila~kog fronta –<br />
JNOF okruga vaqevskog; pa Narodnog fronta okruga vaqevskog(1946-1947);<br />
Narodnog fronta grada Vaqevo (1947-1949); Sreskog odbora Narodnog<br />
fronta Vaqevo (1952-1953); te od 1983. op{tinskih konferencija SSRN<br />
Vaqevo, Lazarevac, Lajkovac, Qig, Mionica, Ose~ina i Ub. 1 Potom neko<br />
vreme nije pokrivao podru~je op{tina Lazarevac, jer je ono pripojeno<br />
Gradu Beogradu i Uba, po{to su oni imali svoje „Tamnavske novine“.<br />
Posledwih godina je vlasni{tvo porodice Nedi} iz Vaqeva i ponovo<br />
1 Rankovi}, 1985, 161<br />
109
Milorad Radoj~i}<br />
pokriva celu tu teritoriju, pa nekad zahvati i po koju temu iz susednih<br />
op{tina.<br />
Glavni i odgovorni urednici ovog lista bili su: A{er Deleon, Ratomir<br />
Ivkovi}, Nade`da ]iri}, Bo`a Markovi}, Bogdan Rankovi}, Milorad<br />
Niki}, Radivoje Maksi}, Zoran Joksimovi}, Stevan ]iri}, Zdravko<br />
Lazi}, Olga Petrovi}, Jovan Bugarski i Zoran Milovanovi}. Kao list<br />
za dru{tveno-politi~ka i privredna pitawa vaqevskog kraja, objavquje<br />
raznovrsne sadr`aje, kako po formi (vesti, izve{taji, komentari, intervjui,<br />
reporta`e, prikazi) tako i po sadr`aju. Zahvaquju}i tome ve}<br />
du`e vreme ubraja se me|u boqe lokalne listove u na{oj zemqi. Wegov tira`<br />
po broju i{ao je i blizu 25 hiqada primeraka, a remitenta za to vreme<br />
skoro zanemarqiva. Po svojoj koncepciji, ure|iva~koj politici, likovno-grafi~kom<br />
izgledu dosta je prepoznatqiv i veoma cewen. Naravno,<br />
kao i kod drugih sli~nih listova bivalo je uspona i padova u kvalitetu,<br />
{to se naravno odra`avalo i na tira`.<br />
Ovaj nedeqnik godinama bio je prepoznatqiv po brojnim, kvalitetnim<br />
i raznovrsnim tekstovima koji su se odnosili na negovawe slobodarskih<br />
i borbenih tradicija. Ta istorijsko – dokumentarna dimenzija ovog<br />
lista decenijama dolazila je do punog izra`aja i doprinosila ne samo<br />
radoj ~itanosti lista ve} i wegovom trajnom ~uvawu. Zbog objavqivawa<br />
tih kvalitetnih, a ~esto i veoma argumentovanih istoriografskih tekstova<br />
ovaj list sve ~e{}e se citira i navodi kao zna~ajan izvor dragocenih<br />
podataka o zavi~ajnoj pro{losti, pa i {ire, ~ak i u vrednim nau~no-istorijskim<br />
i sli~nim publikacijama.<br />
Pored raznovrsnosti i kvaliteta objavqenih tekstova list je prepoznatqiv<br />
i po velikom broju nekrologa, a naro~ito ~ituqa. Zbog toga ga<br />
pojedini ~itaoci u {ali katkad zovu i „grobqanski <strong>glasnik</strong>“. Mada je zaista<br />
ponekad ~ituqa previ{e ne treba zaboraviti da su one zna~ajan izvor<br />
prihoda izdava~u, a neretko u tome se oskudeva. Uz to, ~ituqe, same po<br />
sebi su svojevrsne informacije, koje mnogi pa`qivo ~itaju i prate iako<br />
neki wihovo objavqivawe kritikuju. Ima i onih koji tvrde da je ovaj list<br />
rekorder, ~ak i u svetskim okvirima, po broju objavqenih ~ituqa.<br />
Tre}a zna~ajna karakteristika ovog lista bio je veliki broj podlistaka<br />
koje je povremeno objavqivao. Dok je ve}ina wih (Mali polet, Informator<br />
Skup{tine op{tine i samoupravnih interesnih zajednica op{tine<br />
Vaqevo, AIK „Vaqevo“, „Glasono{a“, „Strela“, „Diva“, „Stevan Filipovi}“<br />
i drugi) objavqivana obi~no na jednoj, a re|e na ~etiri strane,<br />
kao sastavni deo lista, dotle su drugi {tampani kao wegovi dodaci<br />
(„Kru{ik“, Dodatak za kulturu i umetnost i sli~no), koji su se mogli i<br />
fizi~ki odvojiti od osnovnog dela lista i tako distribuirati. Naravno,<br />
u podliske ne spadaju i neke stalne rubrike, koje katkad podse}aju na<br />
wih, kao {to su: Trambulina, Kroz Vaqevo, Sport..., koje zauzimaju po<br />
110
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
~itavu stranu i pojavquju se iz broja u broj. Me|utim, oni se posebno ne<br />
finansiraju i wih priprema i ure|uje redakcija lista „Napred“, dok kod<br />
drugih to nije slu~aj. Zato oni nemaju i ne mogu imati status podlistka.<br />
Zbog du`ine wegovog izla`ewa, ugleda koji u`iva kod ~italaca, problematike<br />
kojom se bavi i teritorije koju pokriva le`i i odgovor na pitawe za{to se<br />
ba{ bavimo nekrolozima u „Napredu“.<br />
U ovom prilogu objavqujemo Bibliografiju nekrologa objavqenih u listu<br />
„Napred“ od po~etka wegovog izla`ewa 1946. do kraja 2010. godine. Iz ovoga<br />
proisti~e da objavqujemo bibliografske podatke o nekrolozima za 64 godine<br />
izla`ewa lista, ali ako se ima u vidu da „Napred“ nije izlazio od 1949. do<br />
1952 godine, to ~inimo za oko {est decenije, {to ipak nije ni mali period.<br />
Drugim re~ima predmet na{eg interesovawa, pa i istra`ivawa bilo je 3.221<br />
broj ovog lista. S tim u vezi moramo naglasiti da u zvani~nim institucijama<br />
Vaqeva nisu sa~uvani pojedini brojevi ovog lista te da nismo mogli ostvariti<br />
uvid u wih. Primetili smo da nedostaju brojevi od 1. januara 1946. do 29.<br />
marta 1946; i od maja 1952. do kraja decembra 1952. godine kada je po~eo ponovo<br />
izlaziti. Ne iskqu~ujemo mogu}nost da i u ostalim kompletima fali po neki<br />
broj ili strana, poput broja od 29. marta 1965. godine.<br />
Po neko }e se zapitati za{to ba{ bibliografija nekrologa, po{to je<br />
ovaj list objavio i mno{tvo zanimqivih istoriografskih i drugih tekstova,<br />
a naro~ito mnogo ~ituqa. Tim povodom podse}amo da su bibliografije<br />
istoriografskih tekstova u wemu ve} objavili mr Milan Tripkovi}<br />
i Qubisav Andri} u vi{e brojeva ovog ~asopisa – Glasnika Me|uop{tinskog<br />
istorijskog <strong>arhiv</strong>a u Vaqevu. Me|utim, ~ituqe same po sebi<br />
obuhvataju veliki broj lica, a naj~e{}e donose samo osnovne podatke o<br />
umrlom pa u istra`iva~kom pogledu nemaju neku ve}u vrednost. Pored toga<br />
nekrolozi su dugo i neopravdano zapostavqeni i jo{ uvek su dosta<br />
skrenuti. O tome svedo~i i ~iwenica da ih ni jedna nauka nije smatrala<br />
predmetom svojih istra`ivawa.<br />
Najva`nije karakteristike nekrologa su: a) odavawe priznawa i po~asti<br />
preminulom ~oveku, odnosno izra`avawe ‘alosti zbog gubitka zna-<br />
~ajne li~nosti i b) da ni jedna nauka posebno nije ovu vrstu teksta smatrala<br />
svojim predmetom istra`ivawa. Oni imaju istoriografsku, kwi-<br />
`evnu i drugu vrednost. Po{to je za nas najbitnija istoriografska vrednost<br />
naglasi}emo da wu umawuju: a) pijetet pred neopozivo posledwim ‘ivotnim<br />
~inom zaklawa svest o wegovom zna~aju (ili je spre~ava da se iska`e)<br />
i b) potreba da se tekst nekrologa sro~i u kratkom vremenu (kako bi<br />
bio aktuelna informacija) ostavqa veoma malo vremena da se prikupqaju,<br />
proveravaju i precizno defini{u ~iwenice. To u izvesnoj meri umawuje<br />
zna~aj nekrologa kao prvorazrednog istorijskog izvora, ali nesumwivo on<br />
ostaje zna~ajan, pogotovo inicijalni, izvor saznawa o postojawu i delovawu<br />
pokojnika, a jo{ vi{e o odnosu savremenike prema wemu.<br />
111
Milorad Radoj~i}<br />
Prema tome za nekrologe smo se opredelili i jer su dragoceni izvori<br />
podataka o poznatim politi~kim, privrednim, prosvetnim, zdravstvenim,<br />
kulturnim, sportskim i drugim li~nostima ovog kraja i mogu biti<br />
korisni sada{wim i budu}im istra`iva~ima zavi~ajne pro{losti. Nekrolozisuspecifi~nitekstovikojesupisaliwihovisavremenicipovodom<br />
wihove smrti i bez obzira {to imaju odre|enih mawkavosti (pisani<br />
su na brzinu, bez navo|ewa izvora kori{}enih podataka, kadkad su<br />
suvi{e blagoglagoqivi, nedovoqno precizni i sli~no) verujemo da }e<br />
poslu`iti za upoznavawe ‘ivota, rada i dr`awa mnogih li~nosti i tako<br />
doprinositi ustanovqewu biografija qudi koji se smatraju zna~ajnim<br />
za zavi~ajnu istoriju i {ire. Uz to, sada }emo prvi put staviti na<br />
uvid spisak li~nosti na{eg kraja koja su u proteklih skoro {est i po<br />
decenija smatrane zna~ajnim.<br />
Odre|ivawe zna~aja preminulog ~oveka je su{tina nekrologa, pa se<br />
wime meri nastali gubitak za zajednicu. Samom ~iwenicom da je nekrolog<br />
objavqen ve} se izra`ava wegov zna~aj jer iza toga stoji autor nekrologa,<br />
glavni i odgovorni urednik lista, a u nekim slu~ajevima redakcija<br />
i direktor preduze}a, ako su konsultovani. Dodatne elemente tog zna~aja<br />
predstavqaju mesto (strana, od prve do posledwe stranice) na kojoj je nekrolog<br />
u listu objavqen, veli~ina slova i tip {tampe kojim se to ~ini.<br />
Naravno, obimom i stilizacijom teksta o umrlom tako|e odre|uje se mesto<br />
umrlog u ~esto ne zapisanoj i nedefinisanoj, ali postoje}oj hijerarhiji<br />
zna~ajnih li~nosti. Vrednosni sud o li~nosti wenom delu i delawu<br />
izra`ava se i neposredno upotrebom prideva: najve}i, najzaslu`niji, prvi<br />
i sli~no.<br />
Nekrologu je imanentno veli~awe pokojnika jer su nekrolozi nekad<br />
bili posve}ivani samo svecima i vladarima, a ‘iva je i sada poslovica<br />
koja ka`e „O mrtvima samo lepo (najlep{e)“. Me|utim, to nu`no ne zna~i<br />
da glorifikovawa pokojnika ima u svim slu~ajevima, kao i da nema odre-<br />
|enih proma{aja u izboru i vrednovawu pokojnika. U svakom slu~aju, objavqivawe<br />
nekrologa ima za ciq da se javnosti uka`e na nastali gubitak<br />
u {irim razmerama, ponekad u okviru nacije ili dr`ave a ponekad u<br />
mawim lokalnim zajednicama. 2<br />
U ovom tekstu evidentirani su i obra|eni svi objavqeni nekrolozi u<br />
listu „Napred“, dakle nije bilo selektivnog pristupa. Prema tome izbor<br />
li~nosti ~iji su nekrolozi publikovani iskqu~ivo je bio u nadle`nosti<br />
redakcije, odnosno glavnog i odgovornog urednika ovog nedeqnika. Mi<br />
smo sledili wihov izbor. Vredno je podsetiti da su ovog puta evidentirani<br />
nekrolozi publikovani, ne samo u listu „Napred“, ve} i wegovim<br />
podliscima, ali ne i u dodacima. U~inili smo to jer u sve dodatke nismo<br />
2 Bujas, et al., 1998, 12<br />
112
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
imali priliku da ostvarimo uvid ali i da smo imali bio bi to preobiman<br />
rukopis, pa bi se postavilo pitawe wegove upotrebqivosti i svrsishodnosti.<br />
Prema tome bibliografija nekrologa na primer u dodatku<br />
(podlisku – listu) „Kru{ik“ mogla bi biti posebna tema.<br />
Inicijativa za pripremu i objavqivawe nekrologa naj~e{}e je poticala<br />
od glavnog i odgovornog urednika, a bilo je i slu~ajeva kada su oni<br />
pripremani na inicijativu i pojedinih novinara, saradnika ili dopisnika<br />
iz pojedinih sredina. Preko 90% tih nekrologa je nepotpisano, a<br />
samo retki su potpisani punim imenom i prezimenom autora, dok je malo<br />
vi{e potpisanih inicijalima. Poznato je da su naj~e{}i autori objavqenih<br />
nekrologa bivali: Zoran Joksimovi}, mr Milan Tripkovi},<br />
Zdravko Lazi}, Zdravko Rankovi}, Borislav Vuji}, Jovan Stoji}, Milorad<br />
Radoj~i}, a re|e Branislav Milosavqevi}, Miodrag Gaji}, Branko<br />
Vi}entijevi}, Slobodan Jeremi}, Dragan Ili}, Milo{ Vitezovi}, Rade<br />
Petronijevi}, Dragan Savi}, Slobodan ]iri} i drugi. Razumqivo publikovani<br />
nekrolozi su razli~itog obima, od onog najkra}eg sa samo par<br />
re~enica do onog najdu`eg, koji se svojim obimom i iscrpno{}u podataka<br />
sasvim pribli`ava biografiji.<br />
U ovoj bibliografiji nekrolozi su izlo`eni hronolo{kim redom kako<br />
su objavqivani u listu „Napred“. Nekrolo{ki tekst obi~no po~iwe<br />
obave{tewem da je neka li~nost preminula. Potom sledi segment koji<br />
identifikuje pokojnika, pa onaj koji isti~e pojedine epizode iz pokojnikovog<br />
‘ivota, te odre|ivawe zna~aja preminulog i na kraju podaci o vremenu<br />
i mestu sahrane. Nemaju svi nekrolozi ba{ sve te elemente, a u nekima<br />
od wih te{ko je na}i i osnovne biografske podatke o pokojniku, kao<br />
{to su mesto i godina ro|ewa, zanimawe, pa i vreme i mesto smrti. Da<br />
bismo te propuste nadomestili, u dosta slu~ajeva konsultovali smo mati~ne<br />
kwige i na{li `eqene podatke.<br />
Ako se po|e od definicije da je nekrolog vrsta govornog ili pisanog<br />
teksta u kome se obnaroduje smrt nekog lica, opisuje wegov ‘ivot i odre|uju<br />
wegove zasluge i ~iwenice da se on na neki na~in izdvaja od ostalih tekstova<br />
u publikacijama – uokviravawem ili natpisom „in memoriam“, „nekrolog“,<br />
„u spomen“ i sli~no, ispada da ga nije posebno te{ko razlikovati<br />
od drugih tekstova. Me|utim, u praksi ovog lista nije ba{ tako. ^esto se<br />
nailazi na vesti i druge tekstove o smrti pojedinca, naravno me|u kojima<br />
ima i zna~ajnih pojedinaca, koje sadr`e dosta elemenata karakteristi~nih<br />
za nekrologe. Ima i se}awa ili podse}awa na pokojnike koji su ovaj svest<br />
napustili znatno ranije, pa naravno ti tekstovi ovog puta nisu uzimani u<br />
obzir. Katkad smo nailazi i na razvijenu ~ituqu koja se u zna~ajnijoj meri<br />
pribli`ava sa`etom nekrologu. ^ak ima i klasi~nih ~ituqa koje su obele`ene<br />
odrednicom „in memoriam“, ali nemaju druga obele`ja nekrologa.<br />
Po{to je funkcija i jednih i drugih ogla{avawe smrti pojedinca, po{li<br />
113
Milorad Radoj~i}<br />
smo od toga da ono {to ih me|usobno razlikuje je sadr`aj teksta, na~in prezentacije<br />
i da iza tih podataka ne stoje pojedinci – najbli`i srodnici i<br />
prijateqi. Zato ovim radom nisu obuhva}eni izve{taji ili vesti o smrti<br />
nekih drugih osoba, ~ituqe, izjave zahvalnosti i sli~no.<br />
Po~etno istra`ivawe ove problematike obavqeno je u li~noj kolekciji<br />
lista „Napreda“ autora ovog teksta, koja obuhvata listove iza{le u<br />
periodu 1974- 2010. godine. Preostale godine su istra`ivane u biblioteci<br />
Me|uop{tinskog istorijskog <strong>arhiv</strong>a u Vaqevu, koja ima najkompletniju<br />
kolekciju. Deo ovog istra`ivawa u ranijem periodu obavqen je i u<br />
Zavi~ajnom odeqewu Mati~ne biblioteke „Qubomir Nenadovi}“ u Vaqevu.<br />
Kako je na svim ovim mestima konstatovano da nedostaju pojedini<br />
primerci ovog lista ili neke wegove strane dopunska istra`ivawa delimi~no<br />
su vr{ena su i u Narodnoj biblioteci Srbije i Univerzitetskoj<br />
biblioteci „Svetozar Markovi}“ u Beogradu. Posebno su kori{}eni diskovi<br />
sa digitalizovanim primercima ovog lista koja je obavqena u organizaciji<br />
Mati~ne biblioteke „Qubomir Nenadovi}“ iz Vaqeva.<br />
U bibliografskim odrednicama ovog teksta sadr`ani su slede}i podaci:<br />
Ime i prezime, eventualno nadimak (u zagradi: mesto ro|ewa, zavi-<br />
~ajna op{tina, dr`ava ro|ewa, ako je ro|en izvan Srbije, godina ro|ewa –<br />
mesto 3 i godina smrti), osnovno zanimawe ili najvi{a funkcija, sporedno<br />
zanimawe. U novoj zagradi dati su: podaci o osnovnom izvoru – broj lista,<br />
datum izla`ewa i strana na kojoj je nekrolog objavqen. Po{to u svakom<br />
nekrologu nema svih navedenih podataka, nastojali smo da ih dopunimo<br />
iz drugih dostupnih izvora ili li~nih saznawa autora. Naro~ito<br />
su nam korisno poslu`ile mati~ne kwige ro|enih i umrlih, a posebno<br />
nam je bila dragocena pomo} Alekse Milivojevi}a iz Mati~ne slu`be<br />
op{tine Vaqevo, ali i mati~ara iz Uba, Mionice, Bogova|e, Bre`|a,<br />
Dra~i}a, Radqeva i jo{ nekih mesta. Ostali dopunski izvori se ovog puta<br />
ne navode jer ih ima jako mnogo i dodatno bi opteretili ovaj tekst. Verujemo<br />
da }e i bez tog navo|ewa zainteresovane osobe umeti da na|u put do<br />
potpunijih podataka o konkretnom pokojniku. Da bi im taj posao olak-<br />
{ali ili omogu}ili razlikovawe osoba istih ili sli~nih imena i prezimena<br />
u po nekoj bibliografskoj odrednici dodali smo i po neki podatak<br />
koji se odnosi na wegovo osnovno ili dopunsko zanimawe, a ne pomiwe<br />
se u wegovom nekrologu. Otuda verujemo da }e i ova Bibliografija nekrologa<br />
biti dragocen izvor podataka o odre|enoj li~nosti a ne samo putokaz<br />
da se do tih podataka do|e.<br />
Evo pregleda svih nekrologa objavqenih u vaqevskom nedeqniku „Napred“<br />
od februara 1946. do kraja 2010. godine, po godinama:<br />
3 Ako su istovetni mesto ro|ewa i smrti onda se ne ponavqa zavi~ajna (mati~na) op-<br />
{tina i naravno dr`ava, ukoliko je ro|en van teritorije Srbije.<br />
114
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
1946. godina<br />
MIHAILO IVANOVI] KALIWIN (?, 1875 – ?, 1946), metalski radnik,<br />
sovjetski politi~ki radnik i dr`avnik, predsednik Centralnog izvr{nog komiteta<br />
SSSR i predsednik Prezidijuma Visokog sovjeta SSSR (72, 7. jula 1946, 1).<br />
1948. godina<br />
KOSAN VOJI] (Paune, Vaqevo, 1921 – Vaqevo, 1948), poslovo|a Stolarske radionice<br />
Preduze}a „Trudbenik“ u Vaqevu, predratni skojevac i saradnik NOP-a<br />
(173, 28. avgusta 1948, 2).<br />
1953. godina<br />
BORIS KIDRI^ (1912 – 1953), revolucionar, narodni heroj i dr`avnik i<br />
sekretar Izvr{nog komiteta CK SKJ (258, 17 aprila 1953, 1).<br />
ALEKSANDAR ACA SOLUNAC (?, 1929 – ?, 1955), slu`benik ‘elezni~ke<br />
stanice [id (274, 7. avgusta 1953, 6).<br />
1954. godina<br />
RADE JOKANOVI] (?, 1889 – Vaqevo, 1954), kwigovezac, pripadnik predratnog<br />
revolucionarnog pokreta i ~lan SSRN (307, 30. aprila 1954, 5).<br />
ILIJA R. MITROVI] (?,? – Marti{~nica, Rijeka, Hrvatska, 1954), apsolvent<br />
matematike utopio se u moru za vreme letovawa 29. jula 1954. godine (3222,<br />
208, 20. avgusta 1954, 3).<br />
1956. godina<br />
STEVAN TIMOTI] (Kamenica, ? – Sava, 1956), podoficir i nastavnik Vojno-podoficirske<br />
{kole utopio se u Savi prilikom kupawa (420, 17. avgusta 1956, 5).<br />
1957. godine<br />
MO[A PIJADE (Beograd, 1890 – Pariz, Francuska, 1957), novinar i slikar, politi~ki<br />
radnik i dr`avnik – predsednik Savezne skup{tine (448, 22. marta 1957, 1-3).<br />
DRAGOMIR GLI[I] (Vaqevo, 1872 – Beograd, 1957), likovni pedagog, ratni<br />
fotograf i poznati slikar (460, 21. juna 1957, 4).<br />
1958. godina<br />
Dr QUBIVOJE MIHAILOVI] (Kragujevac, 1891 – Mionica, 1958), u~esnik<br />
ratova od 1912. do 1918, poznati lekar i ugledni zdravstveni radnik (488,<br />
17. januara 1958, 7)<br />
MARKO GRBI] (Zabrdica, Vaqevo, 1902, – Vaqevo, 1958), stolar i saradnik<br />
NOP-a, predsednik Sreskog narodnog odbora, jedan od osniva~a i prvi direktor<br />
Preduze}a „Stevan Filipovi}“ u Vaqevu (492, 14. februar 1958, 7).<br />
QUBINA [AMI (Ora{ac, BiH, 1922 – Vaqevo, 1958), doma}ica, dugogodi{wi<br />
partijski radnik i aktivni ~lan mnogih dru{tvenih organizacija u Vaqevu<br />
(494, 28. februara 1958, 7).<br />
QUBOMIR QUBA S. MARKOVI] (Kr~mar, Mionica, 1905 – Beograd,<br />
1958), napredni zemqoradnik, dugogodi{wi ~lan i sekretar Osnovne organizacije<br />
SK i dru{tveno-politi~ki radnik (501, 18. aprila 1958,7).<br />
JOVAN J. BABI] (Vaqevo, 1892 – Beograd, 1958), u~esnik ratova od 1912 do<br />
1918, profesor, glavni urednik vaqevskih listova „Narodni u~iteq“ i „Glas<br />
115
Milorad Radoj~i}<br />
Vaqeva“, direktor trgova~kih akademija u Beogradu i Zemunu i saradnik Instituta<br />
za jezik SANU (502, 30. aprila 1958, 7).<br />
\URO SALAJ (Valpovo, Hrvatska, 1889 – Lovran, Hrvatska, 1958), kroja~ki<br />
radnik, pripadnik i funkcioner revolucionarnog pokreta, istaknuti politi~ki<br />
radnik – predsednik Centralnog ve}a Saveza sindikata Jugoslavije, nosilac<br />
brojnih odlikovawa i drugih priznawa (505, 23. maja 1958, 1).<br />
1959. godina<br />
MIODRAG R. DAMWANOVI] (Dowa Bukovica, Vaqevo, 1925 – ?, 1959),<br />
borac NOR-a i zastavnik JNA, poginuo je vr{e}i slu`bu (546, 3. aprila 1959, 5).<br />
BORISAV VUKOVI] (Mali Borak, Lajkovac, 1920 – Mali Borak, 1959),<br />
borac Vaqevskog i [umadijskog partizanskog logora, bawi~ki logora{, predsednik<br />
Narodnog odbora sreza u Ubu i Lazarevcu, upravnik Zemqoradni~ke zadruge<br />
Mali Borak (552, 15. maja 1959, 2).<br />
TEOFILO ANDRI] (Dragodol, Ose~ina, 1883 – Dragodol, 1959), imu}an<br />
zemqoradnik, u~esnik ratova od 1912. do 1918, nosilac Albanske spomenice,<br />
predratni predsednik op{tine u Dragodolu, saradnik NOP-a i aktivan dru-<br />
{tveni radnik (558, 26. juna 1959, 5).<br />
LAZAR STANI[I] LALA (^erevi}, Novi Sad, 1934 – Vaqevo, 1959), voza~<br />
Gra|evinskog preduze}a „Jablanica“ Vaqevo i bokser (564, 7. avgusta 1959, 6).<br />
KRSTIVOJE RANISAVQEVI] KIXA (Ko`uar, Ub, 1922 – Ko`uar,<br />
1959), u~esnik NOB-a, dru{tveno-politi~ki radnik – predsednik Narodnog odbora<br />
op{tine Bawani (581, 11. decembra 1959, 7).<br />
1960. godina<br />
@IVAN JEREMI] (Jo{eva, Vaqevo, 1898 – Jo{eva, 1960), delovo|a, saradnik<br />
NOP-a, predsednik narodnih odbora op{tine u Kote{ici i Brankovini<br />
(586, 15. januara 1960, 3).<br />
MILAN MI]A JOVANOVI] (Osladi}, Vaqevo, 1942 – Vaqevo, 1960), u~enik<br />
tre}eg razreda i predsednik [kolskog komiteta Narodne omladine Vaqevske<br />
gimnazije i u~esnik saveznih omladinskih radnih akcija (603, 26. maja 1960, 2)<br />
BUDIMIR BUDA MILIVOJEVI] (Balinovi}, Vaqevo, ? – Vaqevo, 1960),<br />
kroja~ki radnik u~esnik Prvog svetskog rata i nosilac Albanske spomenice;<br />
pripadnik i funkcioner predratnog revolucionarnog pokreta, saradnik NOP-a<br />
i dru{tveni aktivista (613, 5. avgusta 1960, 2).<br />
BORISAV P. SARI] (Beograd, 1907 – Beograd, 1960), saradnik NOP-a, zato~enik<br />
logora na Bawici i Mauthauzenu, privrednik, direktor Gradskog elektri~nog<br />
preduze}a u Beogradu, jedan od rukovodilaca izgradwe i rukovodilac<br />
privredno- ra~unskog sektora Termoelektrane „Kolubara“ u Velikim Crqenima<br />
(621, 30. septembra 1960, 2).<br />
MIHAILO MIKA SRE]KOVI] (Klanica, Vaqevo, 1913 – Beograd, 1960),<br />
u~iteq i nastavnik, direktor osnovne {kole u Divcima i „Nada Puri}“ u Vaqevu<br />
(630, 9. decembra 1960, 2).<br />
1961. godina<br />
JOVAN GRKINI] [ALE (Lisi~ine, Podravska Slatina, Hrvatska, 1913 –<br />
Lazarevac, 1961), bravarski radnik u „Vistadu“, borac Vaqevskog i [umadijskog<br />
116
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
partizanskog odreda, ilegalni partijski radnik, nosilac Partizanske spomenice,<br />
dru{tveno-politi~ki i privredni rukovodilac (676, 10. novembra 1961, 2).<br />
RADOVAN MIJU[KOVI] (Povija, Nik{i}, Crna Gora, 1895 – Beograd,<br />
1961), oficir i advokat u Ubu, u~esnik NOB-a, ~lan AVNOJ-a i ASNOS-a, nosilac<br />
Partizanske spomenice 1941. i vi{e drugih odlikovawa, poslanik, predsednik<br />
Zemaqske komisije za utvr|ivawe ratnih zlo~ina okupatora i wegovih pomaga~a<br />
i sudija Vrhovnog suda (679, 8. decembra 1961, 1).<br />
VOJA M. PERI[I] (?, 1909 – Beograd, 1961), poqoprivredni stru~wak –<br />
vo}ar, sekretar Sekcije za vo}arstvo Poqoprivredno-{umarske komore vaqevskog<br />
kraja (681, 22. decembra 1961, 3).<br />
1962. godina<br />
SRETEN MILI]EVI] (Ra|evo Selo, Vaqevo, 1900 – Pambukovica, Ub, 1962),<br />
trgovac, saradnik NOP-a, prvi predsednik Mesnog narodnog odbora Pambukovica<br />
i prvi direktor Dr`avnog magazina „Tamnava“ u Ubu (683, 12. januara 1962, 2).<br />
TIOSAV BLAGOJEVI] (Zaglavak, U`ice, 1878 – Vaqevo, 1962), kafexija,<br />
vlasnik prvog bioskopa u Vaqevu i jedan od pionira srpske kinematografije<br />
(688, 16. februara 1962, 6).<br />
LAVOSLAV MIHAILOVI] FI[ER (Sarajevo, BiH 1905 – Stepojevac,<br />
Lazarevac, 1962), diplomirani in`ewer, saradnik i u~esnik NOR-a, direktor<br />
Termoelektrane „Kolubara“ u Velikim Crqenima stradao u saobra}ajnom udesu<br />
(689, 23. februara 1962, 2).<br />
DU[KO ILI] (Ni{, 1912 – Lajkovac, 1962), metalostrugar u Lajkovcu, borac<br />
Vaqevskog i Suvoborskog partizanskog odreda, partizan u Gr~koj, nosilac<br />
Partizanske spomenice 1941. godine, jedan od osniva~a i po~asni predsednik<br />
FK „@elezni~ar“ iz Lajkovca, potpukovnik JNA i direktor Preduze}a „Pionir“<br />
u Novom Sadu (692, 16. marta 1962, 2).<br />
MILORAD BELI] (Ravwe, Bogati}, 1921 – Vaqevo, 1962), u~esnik NOB-a,<br />
radnik i stare{ina organa unutra{wih poslova u vi{e mesta, pa i Vaqevu, kapetan<br />
Narodne milicije (693, 23. marta 1962, 2).<br />
1963. godina<br />
RADOJICA RADO[EVI] (Po`ar, Nik{i}, Crna Gora, 1865 – Vaqevo 1963),<br />
u~esnik oslobodila~kih ratova od 1912. do 1918. godine i posledwi vaqevski<br />
guslar (731, 11. januara 1963, 6).<br />
Dr DRAGUTIN JELI] (Vaqevo, 1898 – Vaqevo, 1963), u~esnik Prvog svetskog<br />
rata, studije medicine zavr{io u Lionu u Francuskoj, dr medicinskih nauka,<br />
lekar u Kamenici, Ose~ini i Vaqevu (751, 31. maja 1963, 8).<br />
SRETEN RADISAVQEVI] (Veli{evac, Qig, 1935 – Bre`ice, Slovenija,<br />
1963), pilot – kapetan Jugoslovenskog ratnog vazduhoplovstva, poginuo u saobra}ajnoj<br />
nesre}i (750, 26. jula 1963, 7).<br />
JAK[A VASIQEVI] (Se~a Reka, Kosjeri}, 1897 – Vaqevo, 1963), borac<br />
Vaqevskog partizanskog odreda, voza~ Josipa Broza Tita kroz zapadnu Srbiju<br />
1941, prvi taksi voza~ u Vaqevu (769, 4. oktobra 1963, 2).<br />
DRAGA TE[I] (?, 1863 – Loznica, 1963), pekarka, potomak Todora Bojinovi}a<br />
znamenite li~nosti iz Jadra i najstariji ‘iteq Loznice (769, 4. oktobra 1963, 4).<br />
117
Milorad Radoj~i}<br />
MILENKO \OR\EVI] (Ra`ana, Kosjeri}, 1895 – Beograd, 1963), bravarski<br />
radnik u Vaqevu i Beogradu, pripadnik revolucionarnog pokreta, u~esnik I svetskog<br />
rata i odbornik prve komunisti~ke op{tine u Vaqevu (770, 11. oktobra 1963, 2).<br />
NEDEQKO NE\A SAVI] (Mao~e, Vi{egrad 4 , 1871 – [abac, 1963), u~iteq<br />
u Brankovini i Vaqevu, narodni prosvetiteq, neumorni zadrugar, jedan od<br />
osniva~a vazdu{ne bawe Div~ibare, putopisac, glavni i odgovorni urednik<br />
„Glasa Vaqeva“ (781, 27. decembra 1963, 2).<br />
1964. godina<br />
DOBROSAV TOMA[EVI] (Rajkovi}, Mionica, 1880 – Vaqevo, 1964), ekonom,<br />
jedan od osniva~a i predsednik Saveza zemqoradnika, neumorni zadrugar i<br />
predsednik Glavnog saveza zemqoradni~kih zadruga Jugoslavije, narodni poslanik<br />
i ~lan Prezidijuma Skup{tine FNRJ (785, 31. januara 1964, 1. i 2).<br />
CVETKO I. ILI] (Novo Selo, Prilep, Makedonija, 1868 – Vaqevo, 1964),<br />
privatni gra|evinski preduzima~, otac tri sestre Ili}, koje su kao partizanke<br />
streqane u {aba~kom logoru (793, 27. marta 1964, 2).<br />
PETRIJA KOVA^EVI], ro|. Pavi}evi} (Danilovgrad, Crna Gora, 1884 –<br />
Vaqevo, 1964), partizanska bolni~arka i aktivista SSRN i Crvenog krsta u<br />
vaqevskoj mesnoj zajednici „Novo naseqe“ (822, 16. oktobra 1964, 2).<br />
SLOBODAN PENEZI] KRCUN (U`ice, 1918 – [opi}, Lazarevac, 1964), student<br />
Poqoprivrednog fakulteta u Beogradu, borac i stare{ina partizanskih jedinica,<br />
narodni heroj, politi~ar, poslanik, na~elnik OZN-e, ministar unutra{wih<br />
poslova i predsednik Izvr{nog ve}a Srbije (826, 13. novembra 1964, 1).<br />
Dr \OR\E \URA PRIKELMAJER (Vaqevo, 1897 – Beograd, 1964), lekar<br />
Gradske bolnice u Zemunu, u~esnik NOB-a i dru{tveno-politi~ki radnik u Beogradu<br />
(830, 11. decembra 1964, 3)<br />
1965. godina<br />
MILO[ M. MILANOVI] (Ra|evo Selo, Vaqevo, 1910 – Vaqevo, 1964),<br />
kroja~ki radnik i pripadnik predratnog revolucionarnog pokreta, funkcioner<br />
KUD „Abra{evi}“, direktor Zavoda za socijalno osigurawe i upravnik Narodnog<br />
pozori{ta u Vaqevu (834, 8. januara 1965,7).<br />
BO@IDAR MARINKOVI] ]ERIM (Balinovi}, Vaqevo, 1907 – Vaqevo,<br />
1965), ilegalni partijski radnik, nosilac Partizanske spomenice 1941, dru-<br />
{tveno-politi~ki radnik, radio u Savezu zemqoradni~kih zadruge i kao upravnik<br />
Zemqoradni~ke zadruge u Balinovi}u (843, 12. marta 1965, 2).<br />
RADOMIR RATKO DOKI] (Piroman, Obrenovac, 1912 – Vaqevo, 1965),<br />
diplomirani pravnik – sudija Okru`nog suda u Vaqevu i dru{tveno-politi~ki<br />
radnik, (845, 26. marta 1965, 2).<br />
STOJAN PETROVI] (Krupaw, 1932 – [abac, 1965), kao dete u~estvovao u<br />
NOB-u, u~iteq, dru{tveno-politi~ki radnik i direktor Novinske ustanove „Glas<br />
Podriwa“ u [apcu (856, 11. juna 1965, 2).<br />
RADI[A ANTONIJEVI] (Latkovi}, Qig, 1932 – Vaqevo, 1965), pravnik<br />
– slu`benik Sekretarijata za unutra{we poslove u Vaqevu (856, 11. juna 1965, 2).<br />
4 Nije precizno utvr|eno gde je ro|en po{to su u opticaju razli~iti podaci. Po jednom<br />
izvoru ro|en je u Priboju na Limu, a po drugom u Vaqevu.<br />
118
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
NIKOLA NIKOLI] (\akovica, 1908 – Vaqevo, 1965), u~iteq u vi{e mesta,<br />
ali i Popu~kama i O[ „Sestre Ili}“ u Vaqevu, dru{tveni aktivista (858,<br />
25. juna 1965, 2).<br />
MIHAILO R. JEVTI] KAJLE (Vaqevo, 1975 – Vaqevo, 1965), u~esnik oslobodila~kih<br />
ratova 1912-1918, ratni predsednik op{tine u albanskom gradu<br />
Qe{u, u toku II svetskog rata bawi~ki logora{ i advokat (865, 13. avgusta 1965, 6).<br />
1966. godina<br />
Dr DEJAN ORLI] (Korenica, Lika, Hrvatska, 1899 – Vaqevo, 1966), lekar<br />
– bakteriolog u vi{e mesta i u Vaqevu, ugledni dru{tveno-politi~ki i zdravstveni<br />
radnik (900, 22. aprila 1966, 2).<br />
RADI[A RADOJI^I] (^u~uge, Ub, 1922 – ^u~uge, 1966), u~esnik NOB-a,<br />
sekretar OK SK Pambukovica i upravnik Zemqoradni~ke zadruge Pambukovica<br />
(914, 15. jula 1966, 8).<br />
MILORAD LI[AN^I] LIJA (Vaqevo, 1922- Vaqevo, 1966), u~esnik NOB-a,<br />
dru{tveno-politi~ki radnik, operativac i na~elnik Odeqewa UDB-e za Vaqevo<br />
i Leskovac i na~elnik SUP-a Vaqevo (914, 29. jula 1966, 2).<br />
1967. godina<br />
MILOJKA LALOVI], ro|. Paunovi} (Sankovi}, Mionica, 1898 – Sankovi},<br />
1967), doma}ica, saradnik NOP-a, nosilac Partizanske spomenice 1941. i vi{e<br />
drugih odlikovawa i priznawa (949, 31. marta 1967, 8).<br />
Dr JELISAVETA JELA PANTI], ro|. Radosavqevi} (Vrani}, Barajevo,<br />
1922 – Vaqevo, 1967), lekar – pedijatar, na~elnik Slu`be za za{titu dece i omladine<br />
Doma zdravqa u Vaqevu (956, 19. maja 1967,6).<br />
BRANISLAV BRANA KOVA^EVI] (Vaqevo, 1933 – [opi}, Lazarevac,<br />
1967), diplomirani in`ewer gra|evine u Ustanovi za vodovod i kanalizaciju u<br />
Vaqevu i projektant vi{e gra|evina u Vaqevu i Loznici, poginuo u saobra}ajnoj<br />
nesre}i (981, 10. novembra 1967, 6).<br />
1968. godina<br />
ANDRIJA JEREMI] (Jo{eva, Vaqevo, 1928 – Jo{eva, 1968), napredni poqoprivredni<br />
proizvo|a~, u~esnik vi{e saveznih radnih akcija i dru{tveno-politi~ki<br />
radnik (996, 23. februara 1968, 2).<br />
RADOVAN DRAJI] RA[O (Kamenica, Vaqevo, 1914 – Kamenica, 1968),<br />
dru{tveno-politi~ki radnik, jedan od osniva~a i prvih rukovodilaca Zemqoradni~ke<br />
zadruge u Kamenici, poslanik i upravnik Narodnog univerziteta u<br />
Kamenici (996, 23. februara 1968, 2).<br />
NATALIJA NATA USKOKOVI] (?, ? – Rakari, Mionica, 1968), doma}ica,<br />
saradnik NOP-a, hap{ena i zatvarana, dru{tveno-politi~ki radnik (997, 1.<br />
marta 1968, 2)<br />
@IVKO LALOVI] (Sankovi}, Mionica, 1893 – Sankovi}, 1968), zemqoradnik,<br />
pripadnik predratnog revolucionarnog pokreta, saradnik NOP-a, logora{<br />
na Bawici i u Smederevskoj Palanci, dru{tveno-politi~ki radnik (997, 1.<br />
marta 1968, 2).<br />
119
Milorad Radoj~i}<br />
DRAGOBRAT BANKOVI] (Mionica, 1902 – Mionica, 1968), potekao iz<br />
ugledne sve{teni~ke porodice, poznati apotekar u Beogradu, Boru i Mionici<br />
(1010, 31. maja 1968, 3).<br />
STOJAN STOLE JANKOVI] (Kumanovo, Makedonija, 1912 – Vaqevo, 1968),<br />
diplomirani pravnik – sudija u vi{e mesta i dugogodi{wi okru`ni javni tu-<br />
`ilac u Vaqevu (1014/15, 28. juna 1968, 2).<br />
MILENKO MATI] BAXA (Vaqevo, 1923 – Vaqevo, 1968), aktivni sportski<br />
radnik i republi~ki fudbalski sudija (1016,12 . jula 1968, 7).<br />
MOM^ILO MOMA JANKOVI] (Vaqevo, 1906 – Vaqevo, 1968), diplomirani<br />
pravnik, sudija u vi{e mesta, rezervni oficir i zamenik okru`nog javnog<br />
tu`ioca (1030, 18. oktobra 1968, 2).<br />
NADE@DA NADA NO@ICA, ro|. Stefanovi} (Vaqevo, 1897 – Vaqevo, 1968),<br />
doma}ica, privremena u~iteqica, saradnik NOP-a, nosilac Partizanske spomenice<br />
1941. i dru{tveno-politi~ki radnik (1033, 8. novembra 1968, 2).<br />
VEQKO VEQA ANDRI] (Vrtiglav, Mionica, 1908 – Vaqevo, 1968), trgova~ki<br />
radnik, saradnik NOP-a i direktor Trgovinskog preduze}a „Kolubara“ u<br />
Vaqevu (1033, 8. novembra 1968, 3).<br />
1969. godina<br />
JOVI[A TRIFUNOVI] (Vrtiglav, Vaqevo, 1892 – Vrtiglav, 1969), zemqoradnik,<br />
u~esnik I svetskog rata, nosilac Albanske spomenice, saradnik NOB-a<br />
i predsednik Narodnooslobodila~kog odbora op{tine Dowa Toplica 1941. godine<br />
(1046, 7. februara 1969, 2).<br />
JEVREM A. NENADOVI] – ^IKA JE[KO (Vaqevo, 1890 – Vaqevo, 1969),<br />
diplomirani pravnik – upravnik vi{e kazneno-vaspitnih ustanova i sudija<br />
Okru`nog suda u Vaqevu (1051, 14. marta 1969, 5).<br />
VLADIMIR V. \URI^I] LALE (Brezovica, Vaqevo, 1910 – Vaqevo, 1969),<br />
zemqoradnik, borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki internirac i<br />
nosilac Partizanske spomenice 1941. godine (1054, 4. aprila 1969, 8).<br />
VLADIMIR MANDI] MANDA (Vaqevo, 1947 – Durmitor, Crna<br />
Gora1969), svestrani sportista, student Gra|evinskog fakulteta u Beogradu i<br />
~lan Speleolo{ke grupe Dru{tva mladih istra`iva~a iz Vaqeva, poginuo nesre}nim<br />
slu~ajem na prvoj velikoj akciji dru{tva (1071, 1. avgusta 1969, 1 i 1072,<br />
8. avgusta 1969, 9).<br />
BO@A BO@I] ^VAKALICA (Gr~i}, Qubovija, 1898 – Vaqevo, 1969), opan-<br />
~arski radnik, pripadnik predratnog revolucionarnog pokreta, predsednik<br />
Op{tinskog ve}a sindikata Vaqevo, potpredsednik Okru`nog narodnooslobodila~kog<br />
odbora Vaqevo i poverenik za rad i socijalna pitawa (1074, 27. avgusta<br />
1969, 2).<br />
JOVAN KOVA^EVI] (Po`ega, 1899 – Vaqevo, 1969), profesor biologije i<br />
hemije u Loznici, Novom Pazaru i Vaqevu, gde je ‘iveo od 1940. godine; ratni<br />
zarobqenik, od 1950. do 1958. bio direktor Vaqevske gimnazije (1079, 26. septembra<br />
1969, 2).<br />
1970. godina<br />
MILAN SAVI] (Golubac, Mionica, 1925 – Beograd, 1970), u~esnik NOB-a,<br />
diplomirani ekonomista, profesor Sredwe ekonomske {kole, na~elnik Sekre-<br />
120
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
tarijata za privredu i potpredsednik Sreskog narodnog odbora u Vaqevu, direktor<br />
Finansijskog sektora @TP i savetnik u Stru~noj slu`bi Skup{tine SR<br />
Srbije (1099, 13. februar 1970, 2).<br />
MILENKO GOLUBOVI] LEMAN (Vaqevo, 1905 – Vaqevo, 1970), sara~ki<br />
radnik, fudbaler, saradnik NOP-a, po oslobo|ewu sudija – laik Okru`nog suda<br />
u Vaqevu i predsednik FK „Budu}nost“ u Vaqevu (1102, 6. marta 1970, 11).<br />
RADISAV PAUNOVI] ^I^A (Latkovi}, Qig, 1891 – U`ice, 1970), sara~ki<br />
radnik, aktivista predratnog radni~kog pokreta, odbornik prve komunisti~ke<br />
op{tine u Vaqevu, predsednik Gradskog narodnog odbora u U`icu u dva<br />
mandata (1105, 27. marta 1970).<br />
Dr HERBERT KRAUS (Ba}inci, [id, 1910 – Beograd, 1970), lekar Zdravstvene<br />
zadruge u Peckoj, borac NOP-a i na~elnik Sanitetskog odeqewa V[<br />
NOV i POJ-a; upravnik Vojne bolnice i na~elnik Vojno-medicinske akademije<br />
u Beogradu, general-major JNA, savezni sekretar za zdravstvo i direktor Saveznog<br />
zavoda za zdravstvenu za{titu (1108, 17. aprila 1970, 2).<br />
NIKOLA RISTIVOJEVI] (Bobova, Vaqevo, 1905 – Vaqevo, 1970), bankarski<br />
~inovnik – direktor Gradske {tedionice i Komunalne banke, ~lan<br />
Okru`nog NOO, sportski radnik – dugogodi{wi predsednik FK „Budu}nost“ u<br />
Vaqevu (1108, 17. aprila 1970, 11).<br />
SUZANA @U@A REBAVKA (?, ^ehoslova~ka, 1888 – Ub, 1970), doma}ica,<br />
pripadnik revolucionarnog pokreta i saradnik NOP-a, vi{e puta hap{ena i<br />
progawana, majka poznatih partizanki Milice i Qubice Rebavke, koje su stradale<br />
u NOB-u (1117, 19. juni 1970, 2).<br />
MIRKO VLAHINI] (Banatsko Kara|or|evo, Zrewanin, 1924 – Stepojevac,<br />
Lazarevac, 1970), u~esnik NOB-a, aktivni oficir JNA na slu`bi u Vaqevu,<br />
kao pukovnik JNA nastradao u saobra}ajnoj nesre}i (1119/20, 3 jula 1970, 7).<br />
BOGOQUB BOBE MILOVANOVI] (Vaqevo, 1930 – Vaqevo, 1970), ekonomista,<br />
poznati biciklista, biciklisti~ki trener i sportski radnik – predsednik<br />
Biciklisti~kog kluba „Metalac“ u Vaqevu (1121, 17. jula 1970, 9).<br />
^EDA IVANOVI] (Lukavac, Vaqevo, 1906 – Vaqevo, 1970), voza~ i automehani~ar,<br />
bokser, propagator boksa, bokserski trener i sudija, poznati sportski<br />
radnik (1125, 14. avgusta 1970, 9).<br />
VERA USKOKOVI], ro|. Mihailovi} (Ni{, 1924 – Vaqevo, 1970), u~iteqica<br />
Osnovne {kole „Nada Puri}“ u Vaqevu i aktivni dru{tveno-politi~ki<br />
radnik (1130, 18. septembra 1970, 2).<br />
VLADIMIR VLADA ZE^EVI] (Nik{i}, 5 Crna Gora, 1903 – Beograd,<br />
1970), sve{tenik u Krupwu i politi~ar, predratni zadrugar, jedan od organizatora<br />
i rukovodilaca NOP-a, ve}nik AVNOJ-a, ministar unutra{wih poslova,<br />
predsednik Saveznog ve}a Savezne skup{tine (1136, 30. oktobra 1970, 1).<br />
1971. godina<br />
MILO[ Q. KORA] (Vaqevo, 1870 – Vaqevo, 1971), poti~e iz stare poznate<br />
vaqevske porodice, gvo`|arski trgovac, dobar poznavalac zavi~ajne pro{losti<br />
i jedan od najstarijih Vaqevaca (1148, 22. januara 1971. 2).<br />
5 Po nekim izvorima ro|en je u Loznici, ali je tamo samo odrastao.<br />
121
Milorad Radoj~i}<br />
MILICA JOVANOVI], ro|. Stani{i} (Buja~i}, Vaqevo, 1892. – Zarube,<br />
Vaqevo, 1971), doma}ica, saradnik NOP-a, bawi~ki logora{, majka narodnog<br />
heroja Radivoja Jovanovi}a Bradowe (1159, 9. aprila 1971, 2).<br />
MILENTIJE POPOVI] (Crna Trava, 1913 – Beograd, 1971), diplomirani<br />
in`ewer, pripadnik revolucionarnog pokreta, u~esnik NOB-a, ve}nik AV-<br />
NOJ-a, poslanik, ministar u vi{e vlada i predsednik Savezne skup{tine (1164,<br />
14. maja 1971, 1).<br />
STANISLAV STANKO SAVI] (Brata~i}, Ose~ina, 1923 – Vaqevo, 1971),<br />
opan~arski radnik, borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki internirac<br />
i nosilac Partizanske spomenice 1941. godine (1175, 30. jula 1971, 9).<br />
LUKA STEVI] (Mojkovi}, Krupaw, 1887 – [abac, 1971), zemqoradnik, u~esnik<br />
oba balkanska i oba svetska rata, nosilac Kara|or|eve zvezde sa ma~evima i<br />
mnogih drugih odlikovawa, ve}nik AVNOJ-a (1194, 10 decembra 1971, 2).<br />
VLADA MRDAK (Borce, Bijelo Poqe, Crna Gora, 1901 – Vaqevo, 1971), u~esnik<br />
i stare{ina NOP-a, kapetan I klase JNA, radio u Sekretarijatu za narodnu<br />
odbranu Vaqevo (1194, 10. decembra 1971, 10).<br />
BOGOSAV GAVRILOVI] (Topola, 1898, – Beograd, 1971), jedan od rukovodilaca<br />
vaqevskog „Vistada“; dobar fudbaler i sportski radnik – predsednik<br />
fudbalskih klubova „Radni~ki“ i „Budu}nost“, inicijator izgradwe stadiona<br />
„Kru{ik“ u Vaqevu (1197, 31. decembra 1971, 16).<br />
1972. godina<br />
MILO[ CEROVI] (Tu{ina, [avnik, Crna Gora, 1909 – Vaqevo, 1972),<br />
u~esnik NOB-a, oficir JNA – kapetan I klase JNA, dru{tveno-politi~ki radnik<br />
u Vaqevu (1209, 24. marta 1972, 8).<br />
DROBRICA BOBE OPA^I] (Vaqevo, 1930 – Vaqevo, 1972), poznati sportski<br />
radnik u stonom tenisu, fudbalu i boksu, dugogodi{wi tehni~ki sekretar<br />
FK „Budu}nost“ u Vaqevu (1210, 31. marta 1972, 11).<br />
BRANKO MIRKOVI] ^UKQA (Ub, 1913 – Ub, 1972), opan~arski radnik,<br />
pri-padnik predratnog revolucionarnog pokreta, ilegalac u NOB-u, logora{ u<br />
Nema~koj, fudbaler i jedan od osniva~a ubskog „Radni~kog“, odnosno „Jedinstva“,<br />
dru{tveno-politi~ki radnik (1216, 12. maja 1972,11)<br />
MIODRAG DRAGAN \URI] (Vaqevo, 1924 – Vaqevo, 1972), poqoprivredni<br />
tehni~ar, predratni skojevac, ilegalac NOP-a, opunomo}nik OZN-e i UDB-e<br />
u Vaqevu, Zaje~aru i Beogradu, major organa unutra{wih poslova (1218, 26. maja<br />
1972, 2).<br />
BOGDAN BAKI] (Nerodimqe, Uro{evac, KiM, 1906 – Vaqevo, 1972),<br />
stru~ni u~iteq crtawa i nastavnik likovnog vaspitawa u Vaqevskoj gimnaziji<br />
i O[ „Milovan Gli{i}“ u Vaqevu, slikar i vajar (1222, 23. juna 1972, 4).<br />
JOSIP BOUREK (Slavonska Po`ega, Hrvatska, 1900 – Vaqevo, 1972), ~asovni~ar<br />
u Qubqani, Ni{u i Vaqevu, funkcioner Sokolskog dru{tva i Dru-<br />
{tva za telesno ve`bawe „Partizan“, odbornik SO Vaqevo, predsednik Udru`ewa<br />
zanatlija i funkcioner Republi~ke zajednice samostalnih zanatlija<br />
(1231, 25. avgusta 1972, 2).<br />
STEVAN STEVA LUKI] (Vaqevo, 1905 – Vaqevo, 1972), strastan lovac i<br />
dugogodi{wi predsednik Lova~kog dru{tva „Bra}a Nedi}“ u Vaqevu (1237, 6.<br />
oktobra 1972, 10).<br />
122
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
DIMITRIJE MIKICA \OR\EVI] (Beograd, 1913 – Vaqevo, 1972), automehani~ar,<br />
biv{i bokser i bokserski trener BK „Metalac“ iz Vaqeva<br />
(1244/45, 24. novembra 1972, 11).<br />
1973. godina<br />
DU[AN OSTOJI] (Babaji}, Qig, 1891- Qig, 1973), ugledni poqoprivredni<br />
proizvo|a~, u~esnik ratova od 1912. do 1918, nosilac Albanske spomenice<br />
i vi{e drugih odlikovawa, predsednik Podru`nice nosilaca Albanske spomenice<br />
u Qigu (1251, 12. januara 1973, 5).<br />
@IVORAD @IKA MARKOVI] (Vaqevo, 1895 – Vaqevo, 1973), doneo prvu<br />
loptu u Vaqevo, igra~ FK „Srpski ma~“ u Vaqevu; profesor i v. d. direktor<br />
Vaqevske gimnazije, strastan lovac (1251, 12. januara 1973, 11).<br />
SLOBODAN SOLE DUDI] (Klinci, Vaqevo, 1925 – Vaqevo, 1973), u~esnik<br />
NOR-a, diplomirani ekonomista, aktivni dru{tveno-politi~ki radnik i<br />
dugogodi{wi direktor Jugoslovenske investicione banke – Filijala u Vaqevu<br />
(1252, 19. januara 1973, 2)<br />
VOJISLAV VOJA RAFAILOVI] (Rajkovi}, Mionica, 1889 – Rajkovi},<br />
1973), obu}arski radnik, pripadnik revolucionarnog pokreta, delegat Vukovarskog<br />
kongresa KPJ 1920, saradnik NOP-a i posrednik u pregovorima izme|u<br />
partizana i ~etnika, aktivni dru{tveno-politi~ki radnik (1254, 2. februara<br />
1973, 2).<br />
DESANKA BOJINOVI] ro|. Dudi} (Klinci, Vaqevo, 1896 – Vaqevo, 1973),<br />
doma}ica, saradnik NOP-a, sestra narodnog heroja Dragojla Dudi}a, u ~ijoj ku-<br />
}i je 1941. boravio Josip Broz Tito (1255, 9. februara 1973, 2).<br />
MILKA DUDI] (?, 1891 – Klinci, Vaqevo, 1973), doma}ica i saradnik NOP-a,<br />
majka poginulog {panskog borca – avijati~ara Sretena Dudi}a, a supruga Bo`e<br />
Dudi}a zaklanog saradnika NOP-a (1261, 23. marta 1973,7).<br />
NEDEQKO NE\O TOBXI] ([opi}, Lazarevac, 1910 – Vaqevo, 1973), kroja~ki<br />
radnik, aktivista Crvenog krsta i vi{estruki davalac krvi (1262, 30.<br />
marta 1973, 10).<br />
STANIMIR RANKOVI] (Kaleni}, Ub, 1905 – Radqevo, Ub, 1973), zemqoradnik,<br />
u~esnik NOB-a, borac II proleterske brigade i Prate}eg bataqona V[<br />
NOV i POJ, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine (1263, 6. aprila 1941, 2).<br />
DOBRIVOJE DOBRICA PANTELI] (Zabre`je, Obrenovac, 1912 – Vaqevo,<br />
1973), grafi~ki radnik – slovoslaga~, ratni zarobqenik, dru{tveno-politi~ki<br />
radnik, direktor [tamparije u Vaqevu (1264, 13. aprila 1973, 3)<br />
JOSIF JOSA MARKOVI] (Prelovo, Vi{egrad, BiH, 1904 – Vaqevo, 1973),<br />
bravarski radnik, pripadnik revolucionarnog radni~kog pokreta, hap{en i<br />
progawan, prvi poratni rukovodilac proizvodwe i predsednik sindikata u<br />
vaqevskom „Vistadu“ (1264, 13. aprila 1973, 3).<br />
MIODRAG ANI] PACIKA (?, 1912 – Lajkovac, 1973), ‘elezni~ki ~inovnik,<br />
dugogodi{wi fudbaler u Vaqevu, U`icu, Beogradu i Lajkovcu; fudbalski<br />
radnik u Lajkovcu (1268, 11. maja 1973, 11).<br />
TEOFILO TOJA SAVI] (Gradac, Vaqevo 1943 – Vaqevo, 1973) bravar, vodoinstalater<br />
i metalostrugar – bokser vaqevskog „Metalca“ u sredwoj ili polute{koj<br />
kategoriji (1272, 8. juna 1973, 11).<br />
123
Milorad Radoj~i}<br />
Dr DOBRIVOJE LUKI] (Rabrovica – Divci, Vaqevo, 1904 – Beograd, 1973),<br />
u~esnik NOB-a, lekar – ginekolog i aku{er u Vaqevu i Beogradu, osniva~ Ginekolo{ko-aku{erske<br />
klinike u Beograd, vanredni profesor i na~elnik Ginekolo{kog<br />
odeqewa Vojno-medicinske akademije u Beogradu (1277, 13. jula 1973, 2).<br />
MIRKO OBU]INSKI (Paquvi, Ub, 1947 – Slovac, Lajkovac, 1973), u~iteq<br />
– sekretar SOFK op{tine UB i aktivan dru{tveno-politi~ki radnik, utopio<br />
se prilikom kupawa u Kolubari (1279, 27. jula 1973, 8).<br />
JOVI[A MAJSTOROVI] (Tulari, Ub, 1907 – Tulari, 1973), dugogodi{wi<br />
direktor Poqoprivredne zadruge u Tularima, predsednik Mesnog narodnooslobodila~kog<br />
odbora i dru{tveno-politi~ki radnik (1281, 10. avgusta 1973,5)<br />
MIRKO [OBOT (Bastasi, Drvar, BiH, 1923 – Vaqevo, 1973), u~esnik NOB-a<br />
od 1941. godine, borac vi{e partizanskih jedinica, oficir – potpukovnik JNA,<br />
aktivan dru{tveno-politi~ki radnik i nosilac vi{e odlikovawa (1282, 17. avgusta<br />
1973, 2).<br />
ACA KOVA^EVI] [UWEVARA (?, ? – Vaqevo, 1973), zaqubqenik u reku<br />
Gradac, ribolovac i strastan gwurac (1283, 24. avgusta 1973, 6).<br />
MARKO PAVI]EVI] (Rsojevi}i, Danilovgrad, Crna Gora, 1883 – Gradac,<br />
Vaqevo, 1973), u~esnik oba balkanska i oba svetska rata, ve}nik AVNOJ-a,<br />
nosilac Partizanske spomenice 1941. godine, major JNA i dru{tveno-politi~ki<br />
radnik (1285, 7. septembra 1973, 1i2)<br />
MOMIR MO[A RAKOVI] (Stanina Reka, Vaqevo, 1900 – Vaqevo, 1973),<br />
trgovac, pripadnik predratnog revolucionarnog pokreta, saradnik NOP-a, vi-<br />
{e puta hap{en i progawan, dru{tveno-politi~ki radnik i dugogodi{wi direktor<br />
TP „Budu}nost“ u Vaqevu (1288, 28. septembra 1973, 9).<br />
STEVKA DUDI], ro|. Todori} (Klinci, Vaqevo, 1887 – Vaqevo, 1973), doma}ica,<br />
saradnik NOP-a, bawi~ki logora{, supruga i majka narodnih heroja<br />
Dragojla i Mi{e Dudi}a (1289, 5. oktobra 1972,1i2).<br />
ALEKSANDAR ACA RADOVI] (Kli~evac, Vaqevo, 1929 – Vaqevo, 1973),<br />
gra|evinski tehni~ar, radio u Ubu i Vaqevu, vi{egodi{wi direktor „Vaqevo-projekta“<br />
u Vaqevu (1290, 12. oktobra 1973, 10).<br />
MILOQUB MILE SAVI] (Ivanovci, Qig, 1938 – Ceqe, Slovenija, 1973),<br />
demobilisani podoficir JNA, novinar qubqanskog „Dnevnika“, nastradao u<br />
saobra}ajnoj nesre}i u Savinskoj dolini izme|u Qubqane i Ceqa. Sahrawen na<br />
porodi~nom grobqu u Ivanovcima. (1298, 7. decembra 1973, 6).<br />
AN\A DUDI] (?, ? – Klinci, Vaqevo, 1973), doma}ica i saradnik NOP-a,<br />
supruga Pante Dudi}a koga su ~etnici DM zaklali i majka tri partizanska prvoborca<br />
(1300, 21. decembra 1973, 2).<br />
PAUN PAJI] (Gola Glava, Vaqevo, 1986 – Gola Glava, 1973), dobar poqoprivredni<br />
proizvo|a~, u~esnik I svetskog rata i proboja Solunskog fronta, a<br />
najstariji sin mu poginuo u partizanima, lovac (1300, 21. decembra 1973, 5).<br />
1974. godina<br />
NEDEQKO NE[A MARKOVI] (Bobova, Vaqevo, 1889 – Bobova, 1974), zemqoradnik,<br />
u~esnik ratova od 1912. do 1918, nosilac Albanske spomenice, ratni<br />
vojni invalid, saradnik NOP-a i dru{tveni aktivista (1303, 11. januara 1974, 2).<br />
124
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
Dr CVETKO TOMI] (Carina, Ose~ina, 1926 – Beograd, 1974), borac Vaqevskog<br />
partizanskog odreda, norve{ki logora{, nosilac Partizanske spomenice 1941, lekar<br />
– direktor Doma zdravqa u Peckoj i poslanik (1307, 8. februara 1974, 2).<br />
Dr in`. ALEKSANDAR LECA JANKOVI] (Lukavac, Vaqevo, 1920 – Beograd,<br />
1974), borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki logora{, nosilac<br />
Partizanske spomenice 1941. godine, dr {umarskih nauka i profesor [umarskog<br />
fakulteta u Beogradu (1309, 22. februara 1974, 2).<br />
Prim. dr VLADIMIR \UROVI] (Trnovci, Vi{egrad, BiH, 1897 – Beograd,<br />
1974), u~esnik ratova od 1912. do 1918. godine, nosilac Albanske spomenice,<br />
lekar – hirurg, dugogodi{wi na~elnik Hirur{ke slu`be i upravnik Okru`ne<br />
bolnice i direktor [kole za medicinske sestre i tehni~are u Vaqevu<br />
(1309, 22. februara 1974, 9).<br />
AN\ELKO \ELE KUZMANOVI] (Jovac, Svetozarevo, 1921 – Vaqevo, 1974),<br />
profesor U~iteqske {kole u Ubu, direktor O[ u Lazarevcu i prosvetni savetnik<br />
u Prosvetno-pedago{kom zavodu u Vaqevu, publicista (1312, 15. marta 1974, 11).<br />
MARTIN BAGI (Pleternica, Slavonska Po`ega, Hrvatska, 1906 – Beograd,<br />
1974), kova~ki radnik, u~esnik NOB-a, nosilac Partizanske spomenice 1941.<br />
godine, po oslobo|ewu radio u vaqevskom „Kru{iku“, potpukovnik JNA, penzionisan<br />
kao na~elnik Vojnog odseka u Beogradu (1320, 10. maja 1974, 2).<br />
RADOVAN M. DRA[KOVI] (Vaqevo, 1889 – Vaqevo, 1974), u~esnik ratova<br />
od 1912-1918. godine, nosilac Albanske spomenice, biv{i finansijski inspektor,<br />
jedan od osniva~a Narodnog muzeja i Istorijskog <strong>arhiv</strong>a Vaqevo, istori~ar,<br />
autor vi{e zapa`enih radova o Vaqevu i vaqevskom kraju (1320, 10. juna 1974, 5).<br />
@IVOTA PETROVI] ROTA (Suvodawe, Vaqevo, ? – Vaqevo, 1974), berberski<br />
radnik – dugogodi{wi rukovodilac Berbersko-frizerske zanatske<br />
radwe „Rad“ u Vaqevu i humanista (1320, 10. maja 1974, 13).<br />
PELADIJA JOVANOVI], ro|. Vasiqevi} (Stanina Reka, Vaqevo, 1884 –<br />
Osladi}, Vaqevo, 1974), doma}ica, majka Zdravka Jovanovi}, komandanta Vaqevskog<br />
partizanskog odreda i narodnog heroja, saradnik NOP-a (1323, 31. maja 1974, 2).<br />
HEDVIGA HEDI PIRGI], ro|. Peri~evi}, (Dubrovnik, Hrvatska, 1918 –<br />
Vaqevo, 1974), ekonomista, radila u „Angrosirovini“ i SDK; osniva~ i aktivista<br />
Dru{tva ra~unovodstvenih i finansijskih radnika (Dru{tva kwigovo|a) u<br />
Vaqevu (1324, 7. juna 1974, 10).<br />
RADENKO IVANOVI] (Dra~i}, Vaqevo, 1936 – Dra~i}, 1974), zavr{io<br />
gimnaziju, jedan od najnaprednijih poqoprivrednih proizvo|a~a u vaqevskom<br />
kraju i u~esnik u mnogim komunalnim akcijama (1327, 28. juna 1974, 4).<br />
MILO[ PETROVI] (Vrtiglav, Mionica, 1920 – Vaqevo, 1974), borac<br />
Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki logora{, nosilac Partizanske spomenice<br />
1941. i drugih odlikovawa (1337, 6. septembra 1974, 2).<br />
VOJIMIR \OR\EVI] (Bogova|a, Lajkovac, 1911 – Bogova|a, 1974), ‘elezni~ki<br />
radnik, saradnik NOP-a i dru{tveni aktivista (1339, 20. septembra 1974, 4).<br />
PAVLE PETKOVI] (Kalinovac, Ub, 1919 – Beograd, 1974), borac Vaqevskog<br />
partizanskog odreda, norve{ki logora{, nosilac Partizanske spomenice 1941. i<br />
drugih priznawa, obavqao vi{e odgovornih du`nosti u Ubu, Obrenovcu i Beogradu<br />
i autor kwige „Tamnava u NOB“ (1345, 1. novembra 1974, 2).<br />
125
1975. godina<br />
Milorad Radoj~i}<br />
@IVORAD KRSTI] DEVA (Leli}, Vaqevo, ? – Leli}, 1974), napredan zemqoradnik,<br />
qubiteq pisane re~i, glumac – amater i u~esnik mnogih komunalnih<br />
akcija (1355, 10. januara 1975, 9).<br />
DRAGAN MAJEROVI] (Ni{, 1926 – Vaqevo, 1974), u~esnik NOB-a, nastavnik<br />
Sredwe tehni~ke {kole i nastavnik prakti~ne nastave u Kazneno-popravnom<br />
domu u Vaqevu, dru{tveno-politi~ki radnik i agilni funkcioner Narodne<br />
tehnike i Auto-mota saveza (1355, 10. januara 1975, 12).<br />
BOSA CVETI] (Gu~a, Lu~ani, 1912 – Beograd, 1975), profesor, pripadnik<br />
predratnog revolucionarnog pokreta, borac Vaqevskog partizanskog odreda i<br />
drugih jedinica, nosilac Partizanske spomenice 1941. i drugih priznawa, dru-<br />
{tveno-politi~ki radnik, ~lan Saveta federacije (1356, 17. januara 1975, 1).<br />
RADMILA RADA ]UKOVI] (Lazarevac, 1915 – Lazarevac, 1974), tekstilna<br />
radnica u Lazarevcu, saradnik i u~esnik NOP-a, hap{ena i progawana, dru-<br />
{tveni aktivista (1356, 17. januara 1975, 2).<br />
NIKOLA MAKSIMOVI] (Bogo{tica, Krupaw, 1911 – Vaqevo, 1975), u~esnik<br />
NOB-a, profesor Ekonomskog obrazovnog centra u Vaqevu, autor vi{e<br />
{kolskih uxbenika (1357, 24. januara 1975, 10).<br />
VEQKO VLAHOVI] (Rovci, Kola{in, Crna Gora, 1914 – @eneva, [vajcarska,<br />
1975), revolucionar, {panski borac, narodni heroj, istaknuti politi-<br />
~ar i dr`avnik (1364, 14. marta 1975, 1).<br />
BRANKO ALEKSI] (?, 1949 – Beograd, 1975), ma{inski tehni~ar SOUR „Kru-<br />
{ik“, dugogodi{wi sportista (gimnasti~ar i fudbaler), ko{arka{ki trener i sudija;<br />
~lan KUD „Abra{evi}“ i Radio kluba u Vaqevu (1364, 14. marta 1975, 15).<br />
IVO ANDRI] (Travnik, BiH, 1892 – Beograd, 1975), kwi`evnik, diplomata,<br />
dr istorijskih nauka, akademik, dobitnik Nobelove nagrade i niza drugih<br />
priznawa, ~lan Saveta federacije (1365, 21. marta 1975, 1).<br />
BRANISLAVA PANDUROVI], ro|. Milo{evi} (Vaqevo, 1887- Beograd,<br />
1975), kwi`evnica i supruga pesnika i diplomate Sime Pandurovi}a, kojoj je<br />
suprug posvetio pesmu „Biserne o~i“ (1369, 18. aprila 1975, 4 i 1370/71, 25. aprila<br />
1975, 9).<br />
^EDOMIR ^EDA GLIGORI] (Ostru`aw, Ose~ina, 1915 – Ose~ina, 1975),<br />
borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki internirac i nosilac Partizanske<br />
spomenice 1941. godine (1370/71, 25. aprila 1975, 2).<br />
QUBI[A M, MARKOVI] (Godqevo, Kosjeri}, 1903 – Vaqevo, 1975), kroja~ki<br />
radnik, pripadnik predratnog revolucionarnog radni~kog pokreta, u~esnik NOB-a<br />
pri Komandi podru~ja u Vaqevu, ~lan KUD „Abra{evi}“ u Vaqevu, vi{egodi{wi<br />
fudbaler, fudbalski sudija i sportski radnik (1370/71, 25. aprila 1975, 39)<br />
BO@IDAR KOLAROV (Zrewanin, 1925 – Beograd, 1975), u~esnik NOB-a,<br />
diplomirani in`ewer, dru{tveno-politi~ki i privredni rukovodilac – direktor<br />
OOUR „Kru{ik – Akumulatora“ u Vaqevu (1375, 30. maja 1975, 2).<br />
BO@IDAR ILI] ]OLE (Ni{, 1922 – Lajkovac, 1975), pripadnik predratnog<br />
revolucionarnog pokreta, dru{tveno-politi~ki radnik u lajkova~koj op-<br />
{tini i potpredsednik SO Lajkovac (1379, 27. juna 1975, 2).<br />
126
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
PETAR JOVI[I] (Tramo{ina, Sanski Most, BiH, 1914 – Vaqevo, 1975),<br />
kroja~ki radnik, u~esnik NOB-a, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine<br />
i kapetan I klase JNA (1386, 15. avgusta 1975, 2).<br />
DIMITRIJE DIKA DRA[KOVI] (Vaqevo, 1903 – Vaqevo, 1975) u mladosti<br />
bio ~lan SKOJ-a, diplomirani pravnik – doajen vaqevske advokature, veliki<br />
humanista i dobar poznavalac zavi~ajne pro{losti (1396, 24. oktobra 1975, 2).<br />
1976. godina<br />
MILORAD RISTIVOJEVI] (Vaqevo, 1911 – Vaqevo, 1976), u~esnik<br />
NOB-a, diplomirani pravnik – okru`ni javni tu`ilac i predsednik Okru`nog<br />
suda u Vaqevu (1411, 6. februara 1976, 2).<br />
JOVAN JOVA STEFANOVI] (Kragujevac, 1920 – Vaqevo, 1976), KV radnik,<br />
nema~ki internirac, upravnik pogona „Kru{ik – Namenske“, poslanik, dru{tveno-politi~ki<br />
radnik „Kru{ika“, stradao u saobra}ajnoj nesre}i (1420, 9. aprila<br />
1976, 15).<br />
KRSTA TA^EVI] (?, 1887 – Beograd, 1976), nastavnik u Vaqevskoj gimnaziji,<br />
sekretar Mesne organizacije Srpske socijaldemokratske partije i predsednik<br />
Mesnog sindikalnog ve}a u Vaqevu, kasnije istaknuti sindikalni aktivista<br />
i novinar (1421, 16. aprila 1976, 2).<br />
RADOJKO JE^MENICA LACA (Dobroselica, ^ajetina, 1937 – Ub, 1976),<br />
pravnik, predsednik OK NO, predsednik Op{tinskog ve}a Saveza sindikata i<br />
predsednik Izvr{nog saveta Skup{tine op{tine Ub (1426, 21. maja 1975, 2).<br />
MILAN MA[I] (Jo{an, Titova Korenica, Hrvatska, 1922 – Zagreb, 1976),<br />
u~esnik NOB-A, major JNA i predsednik Op{tinskog odbora SUBNOR-a Vaqevo,<br />
nosilac vi{e odlikovawa i drugih javnih priznawa (1428, 4. juna 1976, 2).<br />
ZLATOMIR ZLAJA ANDRI] (Jo{eva, Vaqevo, 1924 – Beograd, 1976), ilegalni<br />
skojevski aktivista u ratu, borac VIII crnogorske brigade, radnik Slu`be dr`avne<br />
bezbednosti i {ef ispostave SUP-a ^ukarica u Beogradu (1434, 16. jula 1976, 2).<br />
RADOVAN KILIBARDA (Tupawe, Nik{i}, Crna Gora, 1908 – Vaqevo, 1976),<br />
u~esnik NOB-a, potpukovnik JNA i nosilac Partizanske spomenice 1941. godine,<br />
strastan lovac, poginuo u saobra}ajnoj nesre}i (1442, 10. septembra 1976, 2 i<br />
1443, 17. septembra 1976, 15).<br />
VIDA MILIVOJEVI] (Ose~ina, ?, – Beograd, 1976), saradnik NOP-a, majka<br />
poznate skojevke Stanice Cake Milivojevi}, streqane u bawi~kom logoru i<br />
dru{tveno- politi~ki radnik – potpredsednik i poverenik za socijalno starawe<br />
Okru`nog NOO Vaqevo (1453/54, 26. novembra 1976, 2).<br />
1977. godina<br />
XEMAL BIJEDI] (Mostar, BiH, 1917 – Kre{evo, Sarajevo, BiH, 1977), pripadnik<br />
revolucionarnog pokreta, nosilac Partizanske spomenice 1941, predsednik<br />
Izvr{nog ve}a i Skup{tine SR BiH, poslanik, savezni sekretar za rad i<br />
zakonodavstvo i predsednik Saveznog izvr{nog ve}a, poginuo u avionskoj nesre-<br />
}i (1461, 21. januara 1977, 1).<br />
MILORAD RADULOVI] MARKO (Loznica, 1919 – Beograd, 1977), u~esnik<br />
NOB-a, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine, poslanik ASNOS-a, predsednik<br />
Glavnog saveza zanatskih zadruga Srbije, predsednik Skup{tine Sreza<br />
127
Milorad Radoj~i}<br />
Vaqevo, dru{tveno-politi~ki radnik i ~lan Saveta Republike Srbije (1465, 18.<br />
februara 1977, 2).<br />
BRANKO PAVLOVI] (Brankovina, Vaqevo, 1916 – Beograd, 1977), opan~arski<br />
radnik, borac Vaqevskog partizanskog odreda i Prate}eg bataqona Vrhovnog<br />
{taba NOV i POJ, radnik organa unutra{wih poslova Srbije, dru{tveno-politi~ki<br />
radnik, narodni poslanik i kwi`evnik (1471, 1. aprila 1977, 1 i 4).<br />
KATARINA MILI]EVI], ro|. Radovanovi} (Vrtiglav, Mionica 1895 – Mionica,<br />
1977), saradnik NOP-a, hap{ena i saslu{avana, majka prvoborca Milana<br />
Mili}evi}a, a cela wena porodica pomagala je NOP. (1473, 15. aprila 1977, 2).<br />
MILAN DRAKULI] (Vrelo, Titova Korenica, Hrvatska, 1907 – Beograd, 1977),<br />
rukovodilac u partizanskim jedinicama u vaqevskom kraju, nosilac Partizanske<br />
spomenice 1941. i dru{tveno-politi~ki radnik (1477, 13. maja 1977, 2).<br />
DRAGOQUB TOMI] [ULE (Vaqevo, 1928 – Vaqevo, 1977), samouki umetnik<br />
– preparator Narodnog muzeja u Vaqevu, koji je iza sebe ostavio mnoge makete i<br />
druge predmete sopstvene izrade (1482, 17. juna 1977, 4).<br />
NIKOLA ANDRI] (Plu`ac, Ose~ina, 1893 – Plu`ac, 1977), napredni poqoprivrednik,<br />
u~esnik Prvog svetskog rata i nosilac Albanske spomenice i vi-<br />
{e drugih odlikovawa, a sin mu poginuo u NOB-u (1487, 11. jula 1977, 2).<br />
DU[AN PETROVI] [ANE (Kragujevac, 1914 – Beograd, 1977), kamenoreza~ki<br />
radnik i pripadnik revolucionarnog pokreta, organizator NOP-a u [umadiji,<br />
narodni heroj, istaknuti dru{tveno-politi~ki radnik – predsednik<br />
Centralnog ve}a Saveza sindikata i Savezne konferencije SSRN Jugoslavije<br />
(1488, 29. jula 1977, 1).<br />
KATARINA KA]A SRETENOVI] (^a~ak, 1902 – Vaqevo, 1977), profesor<br />
istorije u Vaqevskoj gimnaziji, humanista i akcija{, preminula nakon pre`ivqene<br />
saobra}ajne nesre}e (1491, 19. avgusta 1977, 2).<br />
SLAVKO JOJI] (Vaqevo, 1899 – Vaqevo, 1977), opan~arski radnik, pripadnik<br />
predratnog radni~kog pokreta, u~esnik NOB-a, radnik vaqevske ko`are i<br />
dru{tveno-politi~ki radnik (1493, 2. septembra 1977, 2).<br />
MILO[ MILOVI] (Andrijevica, Crna Gora, 1927 – Vaqevo, 1977), u~esnik<br />
NOB-a, oficir – major JNA i dru{tveno-politi~ki radnik poginuo u saobra-<br />
}ajnoj nesre}i sa k}erkom (1496, 23. septembra 1977, 3).<br />
RADOMIR RA[A PLAOVI] (Ub, 1899 – Beograd, 1977), arhitekta i istori~ar<br />
umetnosti; glumac, dramski pisac i rediteq; prvak Narodnog pozori{ta<br />
u Beogradu, jedan od najistaknutijih dramskih umetnika Jugoslavije (1502, 4. novembra<br />
1977, 4).<br />
VEROSLAVA VERICA DIVNI] (Beomu`evi}, 1946 – Mili~nica, 1977),<br />
u~iteqica Osnovne {kole „Milovan Gli{i}“ u vaqevskoj Kamenici, odeqewe<br />
Ubi} u Mili~nici, delegat SIZ de~je za{tite op{tine Vaqevo i organizator<br />
vi{e komunalnih akcija (1508, 16. decembra 1977, 11).<br />
SPASENIJA CANA BABOVI] (Lazarevac, 1907 – Beograd, 1977), kvalifikovana<br />
radnica, pripadnik revolucionarnog i partizanskog pokreta, narodni<br />
heroj, istaknuti dru{tveno-politi~ki radnik – ~lan Predsedni{tva SR Srbije<br />
(1509, 23. decembra 1977, 1).<br />
128
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
1978. godina<br />
VIDOJE JOVANOVI] (Vaqevo, 1890 – Vaqevo, 1978), u~iteq i dru{tveni<br />
radnik – osniva~ vi{e zemqoradni~kih zadruga i neumorni popularizator<br />
kwiga (1513, 20. januara 1978, 2).<br />
@IVOTA DAMWANOVI] (Kopqare, Aran|elovac, 1889 – Vaqevo, 1978),<br />
ma{inovo|a, nosilac Albanske spomenice, otac narodnog heroja Bo`idarke –<br />
Kike Damwanovi}, udate Markovi} (1513, 20. januara 1978, 2).<br />
ALEKSANDAR ACA STOJANAC (Vaqevo, 1930 – Frankfurt, Nema~ka,<br />
1978), in`ewer organizacije rada, {ef kontrole „Kru{ik – Namenske“, sportista<br />
– igra~ FK „Radni~ki“ iz Vaqeva (1513, 20. januara 1978, 15)<br />
MI]A SABQI] (Mokronoge, Drvar, BiH, 1925 – Qig, 1978), u~esnik<br />
NOB-a, nosilac Partizanska spomenica 1941, tr`i{ni inspektor, dru{tveno-politi~ki<br />
radnik (1515, 3. februara 1978, 2).<br />
RAJKO CVETI] (Vrutci, U`ice, 1922 – Lajkovac, 1978), pripadnik predratnog<br />
revolucionarnog pokreta, nema~ki logora{, komandir Stanice milicije<br />
u Lajkovcu i poznati dru{tveno-politi~ki radnik lajkova~ke op{tine (1516,<br />
10. februara 1978, 2).<br />
NIKOLA PIRGI] (Rebeq, Vaqevo, 1885- Vaqevo, 1978), abaxijski radnik,<br />
najstariji ~lan KUD „Abra{evi}“ u Vaqevu, otac partizanske ilegalke Olge<br />
Pirgi}, streqane u bawi~kom logoru (1523, 31. marta 1978, 2).<br />
SLOBODAN PETROVI] CURI (Vaqevo, 1929 – Vaqevo, 1978), radnik Pivare,<br />
nekada{wi fudbaler vi{e klubova i dugogodi{wi sportski radnik, (15<br />
23, 31. marta 1978, 22).<br />
BRANKO RAKI] (Gorwa Grabovica 6 , Vaqevo, 1919 – Vaqevo, 1978), gra|evinski<br />
radnik, borac Vaqevskog partizanskog odreda i nosilac Partizanske<br />
spomenice 1941. godine (1524, 7. aprila 1978, 2).<br />
NIKOLA JAPALAK (?, 1925 – Beograd, 1978), fudbaler i jedan od najistaknutijih<br />
fudbalera – golmana ubskog „Jedinstva“ (1524, 7. aprila 1978, 18).<br />
DU[AN DULE VOJINOVI] (Beograd, 1911 – Vaqevo, 1978), ma{inbravar,<br />
nema~ki logora{, u~esnik NOB-a, dru{tveno-politi~ki radnik i biv{i<br />
predsednik op{tine Vaqevo (1527/28, 28. aprila 1978, 2).<br />
OLGA JELI^I] (Vaqevo, 1903 – Vaqevo, 1978, u~iteqica u vi{e mesta<br />
vaqevskog kraja, saradnik NOP-a i dru{tveni radnik (1532, 2. juni 1976, 2.<br />
@IVOTA @IKA ILI] (Belo{evac, Vaqevo, 1914 – Vaqevo, 1978), diplomirani<br />
pravnik – sudija Okru`nog suda u Vaqevu i sekretar Osnovne zajednice<br />
penzijsko-invalidskog osigurawa Vaqevo (1534, 16. juna 1978, 10).<br />
TODOR @IVANOVI] TO[A (Lopataw, Ose~ina, 1927 – Beograd, 1978),<br />
poti~e iz u~iteqske porodice, poznati fudbaler beogradske „Crvene zvezde“ i<br />
fudbalski reprezentativac (1535, 23. juna 1876, 16).<br />
Dr DRAGAN PETROVI] (Kraqevo, 1903 – ?, 1978), u~esnik NOB-a, lekar u<br />
vi{e mesta i upravnik Vojne bolnice u Vaqevu (1548, 22. septembra 1978, 7).<br />
6 U Mati~noj kwizi umrlih Crkve Pokrova Presvete Bogorodice u Vaqevu (Vaqevska<br />
crkva), pi{e da je ro|en 29. avgusta 1919. godine u Ra|evom Selu, a poznato je da je<br />
ro|en u zaseoku Dro~ine, koji pripada Gorwoj Grabovici, ali su verovatno u trenutku<br />
wegovom ro|ewa i Dro~ine i Grabovica pripadale op{tini Ra|evo Selo.<br />
129
Milorad Radoj~i}<br />
BOGDAN RAJ^I] (Valovsko, Opatija, Hrvatska, 1902 – Zagreb, 1978), profesor<br />
i vi{egodi{wi direktor Osnovne {kole „Mi{a Dudi}“ u Vaqevu (1549,<br />
29. septembra 1978, 4).<br />
@IVAN NIKOLI] (Zabu~je, U`ice, 1922 – Vaqevo, 1978), u~iteq, borac<br />
Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki zato~enik i nosilac Partizanske<br />
spomenice 1941. godine (1550, 6. oktobra 1978, 2)<br />
PETAR MUWAS QUBA (Gojak, Ogulin, Hrvatska, 1922 – Beograd, 1978), borac<br />
NOR-a, sekretar Okru`nog komiteta SKOJ-a za Vaqevo i istaknuti politi~ki<br />
radnik (1551, 13. oktobra 1978, 2).<br />
ANGELINA GINA STEFANOVI] (U`i~ka Po`ega, 1898 – Beograd,<br />
1978), stru~na u~iteqica @enske stru~ne {kole i upravnica De~jeg obdani{ta<br />
u Vaqevu (1553, 27. oktobra 1978, 2).<br />
BORIVOJE BORA MAKSIMOVI] (Vaqevo, 1898 – Zagreb, 1978), u~esnik<br />
Prvog svetskog rata, ratni zarobqenik, profesor u Bitoqu, Novom Sadu, Vaqevu i<br />
Zagrebu, dru{tveni radnik, plodan pisac i prevodilac (1553, 27. oktobra 1978, 4).<br />
KONSTANTIN KOJA JOVANOVI] (Vaqevo, 1906 – Beograd, 1978), grafi~ki<br />
radnik i aktivista NOP-a (1555, 10. novembra 1978, 8).<br />
BOGDAN VELI] (Deliblato, Kovin, 1905 – Beograd, 1978), opan~arski<br />
radnik, aktivista predratnog radni~kog pokreta i prvi posleratni predsednik<br />
ubske op{tine (1559, 8. decembra 1978, 2).<br />
MIROSLAV MIRE KRNETI] (Novi Sad, 1948 – Vaqevo, 1978), stru~ni<br />
saradnik Centra za marksisti~ko obrazovawe Op{tinskog komiteta SK<br />
Vaqevo (1559, 8. decembra 1978, 8)<br />
Dr VASILIJE VASA JOVANOVI] (Vu~itrn, KiM, 1912 – Beograd, 1978),<br />
lekar – urolog i poverenik za zdravstvo u Vaqevu, redovni profesor Medicinskog<br />
fakulteta u Beogradu (1560, 15. decembra 1978, 13).<br />
DANICA PETROVI], ro|. ]osi}, (Selo Mionica, Mionica, 1912 –<br />
Vaqevo, 1978), doma}ica, aktivni saradnik NOP-a (1561, 22 . decembra 1978, 2).<br />
MOMIR MO[A SAMUILOVI] (Ose~ina, 1952 – Vaqevo, 1978), pomo}nik<br />
komandira Stanice saobra}ajne policije u Vaqevu (1561, 22 . decembra 1978, 12).<br />
1979. godina<br />
NIKODIN PERI] (Carina, Ose~ina, 1911 – Vaqevo, 1979), rudarski radnik,<br />
borac Vaqevskog partizanskog odreda i Prate}eg bataqona Vrhovnog {taba<br />
NOV i POJ, nosilac Partizanske spomenice 1941. i kapetan JNA (1564, 12. januara<br />
1979, 2).<br />
TRAJKO PROKOPIEV (Kumanovo, Makedonija 1909 – Beograd, 1979), istaknuti<br />
kompozitor i dirigent, vi{egodi{wi ~lan ‘irija i drugih organa Jugoslovenskih<br />
susreta amatera „Abra{evi}“ u Vaqevu (1566, 26. januara 1979, 2).<br />
PETAR PERA SIMI] (Molve, \ur|evac, Hrvatska 1905 – Vaqevo, 1979),<br />
u~iteq i ugledni prosvetni radnik u \ur|evcu kod Mionice i Osnovnoj {koli<br />
„Mi{a Dudi}“ u Vaqevu (1566, 26. januara 1979, 7).<br />
SLAVKO BIONDI] (Jurijevac, \akovo, Hrvatska, 1903 – Beograd, 1979),<br />
opan~arski radnik u Ubu, pripadnik revolucionarnog pokreta, u~esnik NOB-a,<br />
nosilac Partizanske spomenice 1941. i dru{tveno-politi~ki radnik (1567, 2.<br />
februara 1979, 2).<br />
130
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
MIODRAG JOKSIMOVI] (Dru`eti}, Koceqeva, 1922 – Nova Pazova, 1979),<br />
borac Vaqevskog partizanskog odreda, nosilac Partizanske spomenice 1941, diplomirani<br />
in`ewer agronomije i vi{egodi{wi direktor Poqoprivrednog dobra<br />
„Napredak“ u Staroj Pazovi (1567, 2. februara 1979, 2).<br />
EDVARD KARDEQ (Qubqana, Slovenija, 1910 – Qubqana, 1979), revolucionar,<br />
organizator NOP-a i narodni heroj, ~lan Predsedni{tva SFRJ i ~lan<br />
Predsedni{tva CK SKJ i nosilac mnogih odlikovawa i drugih javnih<br />
priznawa (1569, 16. februara 1979, 1-3).<br />
MIODRAG PI[TIWAT (Vaqevo, 1924 – Vaqevo, 1979), opan~arski radnik,<br />
predratni skojevac, borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki logora{<br />
i nosilac Partizanske spomenice 1941. godine (1572, 9. marta 1979, 2).<br />
QUBICA LELEKOVI] (Ra|evo Selo 7 , Vaqevo, 1905 – Vaqevo, 1979), ilegalni<br />
partijski radnik i nosilac Partizanske spomenice 1941. i vi{e raznih i<br />
mirnodopskih odlikovawa i priznawa, dru{tveno-politi~ki radnik (1585, 8.<br />
juna 1979, 2).<br />
RADOVAN PANTI] (Gori}, Vaqevo, 1927 – Vaqevo, 1979), diplomirani<br />
pravnik, sudija Op{tinskog suda, pomo}nik direktora Medicinskog centra i<br />
na~elnik Sekretarijata za skup{tinske poslove u Podriwsko-kolubarskoj me-<br />
|uop{tinskoj regionalnoj zajednici u Vaqevu (1588, 29. juna 1979, 8).<br />
MIODRAG DRAGAN BORISAVQEVI] (Vaqevo, 1923 – Vaqevo, 1979), viso-kokvalifikovani<br />
grafi~ki radnik, poslovo|a slaga~nice, tehni~ki direktor i<br />
predsednik Upravnog odbora GIRO „Mili} Raki}“ u Vaqevu (1591, 20. jula 1979, 12).<br />
SLOBODAN ARSI] (Mu{inkovo, KiM, 1921 – Split, Hrvatska, 1979), borac<br />
NOR-a, poverenik za unutra{we poslove u Vaqevu, vi{i savetnik Republi~kog<br />
sekretarijata za unutra{we poslove Srbije (1593, 3. avgusta 1979, 2).<br />
\OR\E PEV^EVI] PEVAC (Vaqevo, 1930 – Vaqevo, 1979) in`ewer organizacije<br />
rada SOUR „Kru{ik“; fudbalski golman, poznati fudbalski sudija i<br />
instruktor (1597, 31. avgusta 1979, 15).<br />
RADENKO PAUNOVI] TEKIR (Vaqevo, 1949 – Tabanovi}, Mionica,<br />
1979), poqoprivredni tehni~ar IPK „Srbijanke“, talentovani igra~<br />
vaqevskog FK „Budu}nost“ i ~lan amaterske fudbalske reprezentacije Jugoslavije<br />
(1598, 7. septembra 1979, 19).<br />
@ARKO MIQKOVI] (Crkvenac, Svilajnac, 1930 – Vaqevo, 1979), u~iteq<br />
u Gvozdenovi}u kod Uba i Nepri~avi kod Lajkovca, direktor O[ u Bajevcu, poznati<br />
dru{tveno-politi~ki radnik, stradao u saobra}ajnoj nesre}i a umro u<br />
bolnici (1600, 21. septembra 1979, 2).<br />
@IVOMIR JEREMI] MODELAR (Ilovik, Aran|elovac, 1920 – Beograd,<br />
1979), predratni radnik „Vistada“ u Vaqevu, pripadnik revolucionarnog pokreta,<br />
borac Vaqevskog partizanskog odreda i drugih jedinica, nosilac Partizanske<br />
spomenice 1941. i general-major JNA (1604, 19. oktobra 1979, 2).<br />
JORDAN SAJI] SAJKE ([tavica, Qig, 1934 – Beograd, 1979), ma{inski<br />
in`ewer RO „Kru{ik – Tekstilne ma{ine“, fudbaler, republi~ki fudbalski<br />
sudija, kontrolor i instruktor (1604, 19. oktobra 1979, 18).<br />
7 Sada je to Vaqevo Du{anova br. 78<br />
131
Milorad Radoj~i}<br />
VASILIJE VASA NO@ICA (Qubiwe, Trebiwe, BiH 1896 – Vaqevo,<br />
1979), student tehnike, pripadnik revolucionarnog pokreta i saradnik NOP-a,<br />
op{tinski slu`benik i dru{tveno-politi~ki radnik, biv{i predsednik<br />
vaqevske op{tine (1605, 26. oktobra 1979, 2).<br />
SLOBODAN STANI[I] MITA ([utci, Qig, 1920 – ?, 1979), borac<br />
Vaqevskog i [umadijskog partizanskog odreda i nosilac Partizanske spomenice<br />
1941. i vi{e drugih odlikovawa (1608, 16. novembra 1979, 2).<br />
MILADIN [IMUNOVI] PRLE (Lajkovac, 1931 – ?, 1979), bravar i dru-<br />
{tveno-politi~ki radnik – predsednik Ve}a Saveza sindikata lajkova~ke op-<br />
{tine (1609/10, 23. novembra 1979, 2).<br />
IVAN PUCEQ (Veliko Le{}e, Qubqana, Slovenija, 1906 – Vaqevo, 1979),<br />
diplomirani in`ewer agronomije, direktor SP[ u Pri{tini, vi{egodi{wi<br />
profesor Sredwe poqoprivredne {kole u Vaqevu i pisac {kolskih uxbenika<br />
(1611, 7. decembra 1979, 8).<br />
1980. godina<br />
NIKO KUSAR DU[AN (?, ? – Dubrovnik, Hrvatska, 1979), berberski radnik,<br />
pesnik i veliki po{tovaoc dela Milovana Gli{i}a, pa je odr`avao wegov<br />
grob na Boninovu (1616, 11. januara 1980, 4).<br />
VERA RADOJI^I] (Vaqevo, 1921 – Vaqevo, 1980), u~esnik NOB-a, akcija{,<br />
zubotehni~ar – glavna medicinska sestra i dru{tveno-politi~ki radnik<br />
(1617, 18. januara 1980, 9).<br />
BUDIMIR R. \UR\EVI] (Suvodawe, Vaqevo, 1894 – Vaqevo, 1980), u~iteq u<br />
Osladi}u, Vaqevu i vi{e drugih mesta, poznati humanista (1617, 18. januara 1980, 15).<br />
OLGA JOVANOVI], ro|. \or|evi} (Temi{var, Rumunija, 1891. – Beograd,<br />
1980), doma}ica, simpatizer NOP-a, majka revolucionara i narodnog heroja<br />
@ikice Jovanovi}a [panca (1618, 25. januara 1980, 2).<br />
JELENA JELA @IVANOVI], ro|. Kotlaji}, (Vaqevo, 1901 – Vaqevo,<br />
1980), u mladosti pripadala revolucionarnom pokretu, diplomirani pravnik –<br />
sudijski pripravnik u Okru`nom sudu i advokat (1620, 8. februara 1980, 10).<br />
PETAR [PANOVI] (Kukuwevac, Pakrac, Hrvatska, ? – Beograd, 1980), borac<br />
Vaqevskog partizanskog odreda i drugih jedinica, nosilac Partizanske<br />
spomenice 1941. godine (1621, 15. februara 1980, 2).<br />
SVETISLAV MATI] (Lopataw, Ose~ina, 1894 – Pambukovica, Ub, 1980),<br />
zemqoradnik, dobrovoqni u~esnik I svetskog rata i predsednik NOO Pambukovica<br />
(1624, 7. marta 1980, 2).<br />
DESANKA DESA JEREMI], ro|. Mati}, (Vaqevo, 1901 – Vaqevo, 1980),<br />
u~iteqica u vi{e mesta, saradnik NOP-a i kwi`ni~ar Mati~ne biblioteke<br />
(1625, 14. marta 1980, 10).<br />
DRAGOMIR DRAGAN PRODANOVI] JARAC (Vaqevo, 1920 – Vaqevo,<br />
1980), u~esnik NOB-a – borac I proleterske brigade, berberski radnik, jedan od<br />
najboqih fudbalera Vaqeva svih vremena (1626, 21. marta 1980, 18 i 1627, 28.<br />
marta 1980, 8).<br />
BORIVOJE BORA JEVTI] (Zabrdica, Vaqevo, 1908 – Vaqevo, 1980),<br />
u~iteq, poznati dru{tveno-politi~ki, prosvetni i kulturni radnik – predsednik<br />
Sreskog narodnog odbora Vaqevo, direktor O[ „Mi{a Dudi}“, direktor<br />
132
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
Narodnog muzeja Vaqevo i poslanik.Sahrawen na seoskom grobqu u Osladi}u.<br />
(1629, 11. aprila 1980, 2).<br />
^EDOMIR ^EDA TODOROVI] (Batalage, Koceqeva, 1903 – Ub, 1980),<br />
opan~ar, aktivista predratnog revolucionarnog pokreta, ilegalni radnik,<br />
bawi~ki logora{ i dru{tveno-politi~ki radnik (1630, 18. aprila 1980, 2).<br />
DRAGI[A ]EBI] (Leskovice, Vaqevo, 1903 – Zlatari}, Vaqevo, 1980),<br />
zemqoradnik, saradnik NOP-a, predsednik NOO Jovawa i dru{tveno-politi~ki<br />
radnik (1631 /32, 25. aprila 1980, 2).<br />
\URA [ALI] (\akovo, Hrvatska, 1910 – Vaqevo, 1980), bravarski radnik<br />
u Kragujevcu, Bugojnu i Vaqevu, konstruktor slo`enih alata i tehnolog u SOUR<br />
„Kru{ik“ u Vaqevu (1631/32, 25. aprila 1980, 18).<br />
JOSIP BROZ TITO (Kumrovec, Hrvatska, 1892 – Qubqana, 1980), predsednik<br />
Predsedni{tva SFRJ; predsednik SKJ, vrhovni komandant oru`anih smaga<br />
SFRJ i po~asni gra|anin Vaqeva 8 (1633, 9. maja 1980, 1-9, 12 i 13).<br />
VERA PEV^EVI] 9 BABU[KA, ro|. Miju{kovi}, (Vaqevo, 1903 – Vaqevo,<br />
1980), pripadnik predratnog revolucionarnog radni~kog pokreta, saradnik<br />
NOP-a i dru{tveno-politi~ki radnik (1634, 16. maja 1980, 10).<br />
@IVOTA \EDOVI] (Stubo, Vaqevo, ? – Stubo, 1980), trgovinski poslovo-<br />
|a, rawen u obra~unu sa grupom koja je napala wegovu prodavnicu i poku{ala da<br />
opqa~ka (1635, 23. maja 1980, 14).<br />
OLGA LOLA NO@ICA (Vaqevo, 1930 – Vaqevo, 1980), saradnik NOP-a,<br />
akcija{, prosvetni i dru{tveni radnik, predavala fiziku u gimnaziji i na vi-<br />
{oj {koli (1638, 13. juna 1860, 2).<br />
DRAGAN SIN\ELI] (Petnica, Vaqevo, 1925 – Petnica, 1980), saradnik<br />
NOP-a, dru{tveno-politi~ki radnik u op{tini i srezu, sekretar Streqa~kog<br />
saveza Srbije u Beogradu (1643, 18. juli 1980, 2).<br />
MILORAD MI[A MARKOVI] ([utci, Qig, 1911 – Lazarevac, 1980),<br />
borac Vaqevskog partizanskog odreda i drugih jedinica, nosilac Partizanske<br />
spomenice 1941. godine i dru{tveno-politi~ki radnik (1645, 1. avgusta 1980, 2).<br />
QUBICA \URI], ro|. Gavrilovi} (Dowa Bukovica, Vaqevo, 1940 – Vaqevo,<br />
1980), dobra i primerna radnica RO „Kru{ik – Namenska“ (1645, 1. avgusta 1980, 7).<br />
SLOBODANKA PETROVI], ro|. @ivkovi} (Gorwa Bukovica, Vaqevo,<br />
1948 – Vaqevo, 1980), socijalni radnik Vaqevske bolnice i biv{i istaknuti<br />
omladinski funkcioner (1647, 15. avgusta 1980, 6).<br />
PETAR LIPAR (?, ?, – Kraw, Slovenija, 1980), profesor i vi{egodi{wi<br />
predstavnik Slovenije u Me|urepubli~kom odboru Jugoslovenskih susreta amatera<br />
„Abra{evi}“ (1648, 22. avgusta 1980, 2).<br />
VI]ENTIJE PERI] (Kaleni}, Ub, 1911 – ?, 1980), napredni zemqoradnik,<br />
borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki internirac i dru{tveno-politi~ki<br />
radnik u Ubu, Vrwa~koj Bawi, Soko Bawi i Aran|elovcu (1648, 22. avgusta<br />
1980, 2).<br />
8 Objavqeno je i posebno izdawe ovog lista posve}eno wemu 5. maja 1980, 1-8.<br />
9 U Mati~noj kwizi umrlih Crkve vaqevske pi{e Pjev~evi}.<br />
133
Milorad Radoj~i}<br />
VESELIN BOGDANOVI] GUJAR (Pambukovica, Ub, 1908 – Pambukovica,<br />
1980), dru{tveno-politi~ki radnik – predsednik NOO Pambukovica i direktor<br />
Poqoprivrednog dobra „Sveta Popovi}“ u Ubu (1648, 22. avgusta 1980, 4).<br />
OBREN RADOJEVI] (Timar, [avnik, Crna Gora, 1897 – Vaqevo, 1980),<br />
nastavnik, direktor Osnovne {kole „Andra Sav~i}“ u Vaqevu i dru{tveno-politi~ki<br />
radnik (1648, 22. avgusta 1980, 9).<br />
KRSTIVOJE MILATOVI] (Vaqevo 1907 – Beograd 1980), u~iteq u vi{e<br />
mesta vaqevskog kraja, u~esnik NOB-a, prosvetni i dru{tveno-politi~ki radnik<br />
(1651, 12. septembra 1980, 2).<br />
Dr MILEVA TODOROVI] – VESI] (Vaqevo, 1922 – Beograd, 1980), lekar<br />
– endokrinolog, dru{tveni aktivista u Vaqevu i doktor medicinskih nauka u<br />
Smederevu (1655, 10. oktobra 1980, 9).<br />
SRETEN ZEQI] (Ose~ina, 1908 – Vaqevo, 1980), ugostiteqski radnik, borac<br />
Vaqevskog partizanskog odreda i nosilac Partizanske spomenice 1941. godine<br />
(1657, 24. oktobra 1980, 2).<br />
KRSTIVOJE XAJI] (Gorwa Bukovica, Vaqevo, 1913 – Vaqevo, 1980), saradnik<br />
NOP-a, poslanik, dru{tveno-politi~ki i privredni rukovodilac u<br />
Tamnavi (1660, 14. novembra 1980, 2).<br />
FILIP PAVLOVI] FI]A (Ostru`aw, Ose~ina, ? – Beograd, 1980), nosilac<br />
Partizanske spomenice, nastavnik srpskog jezika pomo}nik direktora O[<br />
„Bra}e Jerkovi}“ u @elezniku, direktor O[ „Svetolik Rankovi}“ u Velikoj<br />
Mo{tanici i O[ „Josif Pan~i}“ u Beogradu i dru{tveno-politi~ki radnik<br />
(1660, 14. novembra 1980, 2).<br />
1981. godina<br />
MIHAILO MIKA VUJKOVAC (Tolisavac, Krupaw, 1908 – Beograd, 1980),<br />
borac Vaqevskog partizanskog odreda, ilegalni partijski radnik i nosilac<br />
Partizanske spomenice 1941. godine (1668, 9. januara 1981, 2).<br />
ZORAN VLAJKOVI] (Ub, 1920 – Beograd, 1981), sara~ki radnik, partizanski<br />
prvoborac, privrednik, predsednik ubske op{tine i predsednik Op{tinskog<br />
odbora SUB NOR-a Vra~ar u Beogradu (1668, 9. januara 1981, 2).<br />
DU[AN DU[KO NIKEZI] (?, ? – Beograd, 1981), u~esnik NOB-a, ratni vojni<br />
invalid, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine, poznati ugostiteqsko<br />
turisti~ki radnik – direktor Bawe Koviqa~e (1668, 9. januara 1981, 8).<br />
MILORAD PANTOVI] (Bajina Ba{ta, 1891 – Vaqevo, 1981), bravarski<br />
radnik, aktivista predratnog revolucionarnog pokreta i dru{tveno-politi~ki<br />
radnik, direktor Preduze}a „^elik“ u Vaqevu (1669, 16. januara 1981, 2).<br />
KATA DUDI] (Klinci, Vaqevo, 1890 – Klinci, 1981), doma}ica, ro|ena sestra<br />
narodnog heroja Dragojla Dudi}a i saradnik NOP-a (1669, 16. januara 1981, 2).<br />
JELENA LELEKOVI] – PAN^I] (Vaqevo, 1914 – Vaqevo, 1981), kroja~ka<br />
radnica, pripadnik predratnog radni~kog pokreta, istaknuti saradnika NOP-a,<br />
dru{tveno-politi~ki radnik u Vaqevu i Kosjeri} (1671, 30. januara 1981, 2).<br />
BO@IDAR BO@A PANTI] 10 (Vaqevo, 1897 – Vaqevo, 1981), visokokvalifikovani<br />
‘elezni~ar, u~esnik I svetskog rada, nosilac Albanske spomenice, pri-<br />
10 Gre{kom pi{e PANI] umesto PANTI].<br />
134
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
padnik predratnog revolucionarnog pokreta i saradnik NOP-a (1671, 30. januara<br />
1981, 2).<br />
KONSTANTIN MI[A VUJI] (Jasenica, Vaqevo, 1888 – Jasenica, 1981),<br />
zemqoradnik, u~esnik balkanskih i Prvog svetskog rata i saradnik NOP-a<br />
(1674, 27. februara 1981, 2).<br />
RATKO KITANOVI] (Vaqevo, 1914 – Vaqevo, 1981), kroja~ki radnik, u~esnik<br />
Drugog svetskog rata, privrednik i dru{tveno-politi~ki radnik (1675,<br />
27. februara 1981, 2).<br />
ZDRAVKO JEVTI] (Bobova, Vaqevo, 1900 – Vaqevo, 1981), napredni poqoprivrednik,<br />
saradnik NOP-a i odbornik NOO Stave 1941. i vi{egodi{wi<br />
odbornik SO Vaqevo (1675, 27. februara 1981, 2).<br />
MILAN TERZI] TERZA (Tesli}, BiH, 1936 – Vaqevo, 1981), svestrani sportista<br />
(gimnasti~ar, pliva~, smu~ar, odbojka{ i atleti~ar) profesor fizi~kog<br />
vaspitawa u Vaqevskoj gimnaziji i sportski radnik (1675, 27. februara 1981, 2).<br />
MILOVAN MI]KO DUDI] (Klinci, Vaqevo, 1904 – Vaqevo, 1981), nastavnik<br />
– prosvetni savetnik, partizanski prvoborac, istaknuti prosvetni,<br />
kulturni i dru{tveno- politi~ki radnik (1679, 27. marta 1981, 2).<br />
IVAN DUDI] (Klinci, Vaqevo, 1907 – Vaqevo, 1981), bankarski slu`benik,<br />
hap{en i progawan, predsednik Sreskog narodnog odbora Vaqevo (1680, 3.<br />
aprila 1981, 2).<br />
DU[AN ANDRI] SOLID (Dragodol, Ose~ina, 1909 – Beograd, 1981), trgovac,<br />
aktivni u~esnik NOB-a i privrednik (1680, 3. aprila 1981, 2).<br />
DRAGAN JEREMI] (Popadi}, Mionica, 1909 – Vaqevo, 1981), u~iteq,<br />
biv{i sportista i saradnik lista „Napred“ (1688, 29. maja 1981, 14).<br />
MILIVOJE STANOJEVI] (Drla~e, Qubovija, 11 1908 – Vaqevo, 1981),<br />
kafexija – poslovo|a vi{e kafana i prvi predsednik Upravnog odbora UP<br />
„Sloga“ u Vaqevu, humanista i dobrotvor (1695, 17. jula 1981, 5).<br />
MILIVOJE MILENKOVI] (Mali Mokri lug, Beograd, 1898 – Beograd,<br />
1981), o~ni lekar u Vaqevu, sportista, plodan pisac i dru{tveni radnik (1703,<br />
11. septembra 1981, 7)<br />
PAUNA PETROVI] (Gorwa Bukovica, Vaqevo, 1937 – Beograd, 1981), ekonomista<br />
i diplomirani politikolog, istaknuti dru{tveno-politi~ki radnik<br />
– ~lan Izvr{nog komiteta SK i ~lan Predsedni{tva Ve}a Saveza sindikata<br />
Srbije (1708, 16. oktobra 1982, 2).<br />
BRANKO KRNETI] (Bawani, Bosanska Krupa, BiH, 1911 – Vaqevo 1981),<br />
borac NOR-a, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine i oficir JNA u penziji<br />
(1709, 23. oktobra 1981, 2)<br />
RADOSLAV RADE BELOVUKOVI] (Ravwe, Bogati}, 1923 – [abac, 1981),<br />
prvoborac, major JNA u penziji, publicista i dru{tveno-politi~ki radnik u<br />
[apcu (1714, 27. novembra 1981, 4).<br />
\OR\E TE[I] (Beograd, 1931 – Beograd, 1981), diplomirani etnolog, vi-<br />
{i muzejski savetnik, biv{i direktor Narodnog muzeja u Vaqevu, autor vi{e zapa`enih<br />
muzejskih izlo`benih postavki (1716, 11. decembra 1981, 6).<br />
11 U Mati~noj kwizi umrlih Mati~ne slu`be Op{tine Vaqevo upisano da je ro|en u<br />
Vaqevu, 12. oktobra 1908. godine, od oca Bogosava i majke Qubice.<br />
135
1982. godine<br />
Milorad Radoj~i}<br />
EDHEDEM EDO BUZAQKO (Stolac, BiH, 1898 – ^apqina, 1982), apotekar<br />
i dugogodi{wi predsednik Crvenog krsta, nosilac vi{e odlikovawa i drugih<br />
priznawa (1721, 15. januara 1982, 10).<br />
MIHAILO URO[EVI] ]ATA (Dowa Grabovica, Vaqevo, 1909 – Beograd,<br />
1982), diplomirani pravnik, {ef odseka unutra{wih poslova, sekretar<br />
Sreskog odbora Vaqevo, dugogodi{wi op{tinski javni tu`ilac i istaknuti<br />
dru{tveno-politi~ki radnik u Vaqevu (1722, 22. januara 1982, 10).<br />
\URO MIRJA^I] (Br{no, Niko{i}, Crna Gora, 1903 – Vaqevo, 1982), rudarski<br />
radnik na Kosovu, u~esnik i saradnik NOB-a, rezervni kapetan I klase i<br />
nosilac Partizanske spomenice (1725, 12. februara 1982, 2).<br />
SPAHIJA NIJAZI (Kolesjan, Qum Kula, Albanija, 1920 – Vaqevo, 1982),<br />
rezervni major JNA, nosilac Partizanske spomenice 1941 i dru{tveno-politi~ki<br />
radnik (1736, 30. aprila 1982, 2 i 1738, 14. maja 1982, 8).<br />
@IVORAD @IVOTA \ERMANOVI] (Vaqevo, 1897 – Beograd, 1982),<br />
advokat, saradnik NOB-a, predsednik Okru`nog NOO Vaqevo, poslanik i ~lan<br />
Predsedni{tva ASNOS-a, ministar i potpredsednik vlade, diplomata, ~lan<br />
Saveta Republika Srbija (1736, 30. aprila 1982, 2).<br />
MILO[ ATANACKOVI] MI[A (Vaqevo, 1900 – Vaqevo, 1982), poti~e<br />
iz ugledne gradske porodice, diplomirani gra|evinski in`ewer, {ef Tehni~ke<br />
sekcije i direktor Uprave za puteve (1736, 30. aprila 1982, 14).<br />
ZDRAVKO SAVKOVI] (Vaqevo, 1891, – Vaqevo, 1982), opan~arski radnik,<br />
pripadnik revolucionarnog radni~kog pokreta i jedan osniva~a FK „Budu}nost“<br />
u Vaqevo ((1736, 30. aprila 1982, 39).<br />
SINI[A ^ARAPI] (Mionica, 1922 – Vaqevo, 1982), diplomirani in`ewer<br />
agronomije, radio u Zavodu za poqoprivredu u Vaqevu, saradnik lista „Napred“<br />
(1737, 7. maja 1982, 4).<br />
BLA@A MATUNOVI] (Rijeka Crnojevi}a, Titograd, Crna Gora, 1898 –<br />
Beograd16, 1982), dugogodi{wi profesor matematike i direktor Vaqevske gimnazije.<br />
Sahrawen je na varo{kom grobqu u Mionici.(1738, 14. maja 1982, 4).<br />
MA[INKA MAKA MARI] (Vrhovine, Ub, 1892 – Mionica, 1982), majka<br />
istaknutih partizanskih prvoboraca mioni~kog kraja Qubinke i Tihomira<br />
Mari}a, saradnik NOP-a, hap{ena i progawana (1739, 21. maja 1982, 2).<br />
ZDRAVKO LAZI] (Vaqevo, 1937 – Vaqevo, 1982), svestrani sportista, novinar,<br />
glavni i odgovorni urednik lista „Napred“ i direktor OOUR Novinsko-izdava~ka<br />
delatnost NRU „Napred“ u Vaqevu (1748, 23. jula 1982, 1 i br. 1749,<br />
30. jula 1982, 2).<br />
DRAGUTIN N. @IVANOVI] – [najca (Vaqevo, 1896 – Vaqevo, 1982), sudija<br />
u Prvostepenom, docnije Sreskom i Okru`nom sudu u Vaqevu (1755, 10. septembra<br />
1982, 10).<br />
IVAN MILI]EVI] (Ub, 1920 – Beograd, 1982), mesarski radnik, borac<br />
Tamnavskog partizanskog odreda, norve{ki logora{, nosilac Partizanske spomenice<br />
1941. godine (1761, 22. oktobra 1982, 2).<br />
136
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
1983. godina<br />
BO[KO ^OLAKOVI] (Ni{, 1903 – Vaqevo, 1983), kwigovo|a i republi~ki<br />
fudbalski sudija (1773, 14. januara 1983, 13).<br />
VLADIMIR BAKARI] (Velika Gorica, Zagreb, Hrvatska 1912 – Zagreb,<br />
1983), diplomirani pravnik, revolucionar, politi~ar, dr`avnik i akademik,<br />
nosilac mnogih odlikovawa i drugih priznawa (1774, 21. januara 1983, 1).<br />
RADMILA VU^I]EVI] 12 (Radqevo, Ub 1906 – Radqevo, Ub, 1983), pripadnik<br />
i saradnik NOP-a i dru{tveno-politi~ki radnik isto~ne Tamnave – ~lan prvog<br />
NOO Radqeva i predsednik Sreskog odbora AF@ (1778, 18. februara 1983, 2).<br />
DRAGUTIN PETROVI] (Pa{tri}, Mionica, 1901 – Pa{tri}, 1983), stolar,<br />
saradnik NOP-a, otac dva sina poginula u NOB-u i dru{tveni radnik<br />
(1778, 18. februara 1983, 2).<br />
AGAPIJA MILO[EVI] GACA, ro|. Radovanovi} (Dowi Mu{i}, Mionica,<br />
1878 – Mionica, 1983), doma}ica i ratni vojni invalid, supruga poginulog<br />
u~esnika I svetskog rata, u~esnik vi{e radnih akcija i najstariji stanovnik<br />
Podriwsko-kolubarskog regiona (1779, 25. februara 1983, 5).<br />
BUDIMIR PETROVI] – BUDA KRASTAVAC (Vaqevo, ? – Beograd, 1983),<br />
biv{i fudbaler – golman vi{e klubova, u~esnik NOB-a i kapetan re~nog broda<br />
(1781, 11. marta 1983, 15).<br />
DRAGO L. PAVI] (Bistrica, Prijedor, BiH, 1934 – Beograd, 1983), medicinski<br />
higijeni~ar, sanitarni inspektor Op{tine Lajkovac, pa`qivi hroni-<br />
~ar zbivawa u svojoj sredini i vi{egodi{wi saradnik lista „Napred“ i Radio<br />
Vaqeva (1783, 25. marta 1983, 6).<br />
BO@IDAR TADI] (Stubo, Vaqevo, 1932 – Beograd, 1983), VKV radnik – rukovodilac<br />
u RJ „Tesari i Strugara“ GRO „Jablanica“ u Vaqevu, dru{tveno-politi~ki<br />
radnik, nosilac vi{e odlikovawa i drugih priznawa (1792, 27. maja 1983, 2).<br />
ILIJA KANTAR (?, ?- Beograd, 1983), grafi~ki radnik beogradske „Politike“,<br />
koji je neprestano bdio nad {tampawem lista „Napred“ (1796, 24. juna 1983, 3).<br />
MILAN ZEC (Vrto~e, Bosanski Petrovac, BiH, 1919 – Bawa Koviqa~a, 1983),<br />
u~esnik NOB-a, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine, preko trideset godina<br />
‘iveo u Vaqevu i bio aktivan dru{tveno-politi~ki radnik (1802, 5. avgusta 1983, 2).<br />
PREVISLAV PAUNOVI] (Sankovi}, Mionica, 1921 – Vaqevo, 1983), stolarski<br />
radnik, borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki logora{, milicionar<br />
i radnik „Kru{ika“ i „Strele“ u Vaqevu (1805, 26. avgusta 1983, 2)<br />
MILAN IGWATOVI] (Berkovac, Mionica, 1912 – Vaqevo, 1983),<br />
dugogodi{wi rukovodilac u „Kru{iku“ (upravnik Alatnice i Prototipske radionice)<br />
i dru{tveno-politi~ki radnik (1806, 2. septembra 1983, 2).<br />
KRSTIVOJE VILOTIJEVI] KRCA (Qe{tansko, Bajina Ba{ta, 1909 –<br />
Vaqevo, 1983), pekarski radnik, pripadnik predratnog revolucionarnog pokreta,<br />
u~esnik NOB-a, ~lan KUD „Abra{evi}a“ u Vaqevu, rezervni oficir (1806, 2.<br />
septembra 1983, 2).<br />
JELKA TRIFUNOVI] – JEVTI] (Ravwe, Vaqevo, 1927 – Vaqevo, 1983),<br />
doma}ica, saradnik NOP-a, u~esnik vi{e radnih akcija, dugogodi{wi aktivista<br />
Mesne zajednice „Nada Puri}“ u Vaqevu (1812, 14. oktobra 1983, 2).<br />
12 Weno zvani~no prezime je Vu~i~evi}, ali ga ve}ina izgovora Vu~i}evi}.<br />
137
Milorad Radoj~i}<br />
ALEKSANDAR ACA JEVTI] (Lukavac, Vaqevo, 1916 – Vaqevo, 1983), ‘elezni~ar<br />
u Qigu, ^a~ku, Kru{evcu i Vaqevu dugogodi{wi dru{tveno-politi~ki<br />
i sportski radnik – generalni sekretar FK „Budu}nost“ iz Vaqeva, dobitnik<br />
vi{e priznawa (1812, 14. oktobra 1983, 15).<br />
DRAGI[A SIMI] (Ko`uar, Ub, 1921 – Vaqevo, 1983), abaxijski radnik<br />
u~esnik NOR-a, aktivni dru{tveno-politi~ki radnik i direktor Preduze}a za<br />
puteve u Vaqevu (1814, 28. oktobra 1983, 2).<br />
MILI] MILI]EVI] (Kr~mar, Mionica, 1923 – Vaqevo, 1983), napredni<br />
zemqoradnik u~esnik NOB-a i dru{tveni radnik (1814, 28. oktobra 1983, 2).<br />
BORIVOJE BORA VESELINOVI] (Komiri}, Ose~ina, 1923 – Vaqevo,<br />
1983), predsednik Sreskog narodnog odbora u Ose~ini, predsednik Saveza<br />
zemqoradni~kih zadruga, direktor „Vaqevoputa“, dru{tveno-politi~ki radnik<br />
i poslanik (1818/19, 25. novembra 1983, 2).<br />
BOGDAN RANKOVI] (Kozli~i}, Vaqevo, 1926 – Beograd, 1983), u~esnik<br />
NOB-a, istaknuti dru{tveno-politi~ki radnik, glavni i odgovorni urednik<br />
lista „Napred“ i biv{i direktor NU „Napred“ Vaqevo, (1818/19, 25. novembra<br />
1983, 2 i 1820, 9. decembra 1983, 4).<br />
1984. godina<br />
ALEKSANDAR SMIQANI] (Mali Borak, Lajkovac, 1920 – Beograd, 1984), pekar,<br />
borac Vaqevskog partizanskog odreda i II proleterske brigade, nosilac Partizanske<br />
spomenice 1941. godine i oficir – major JNA (1926, 20. januara 1984, 2).<br />
BORIVOJE S. STOJKOVI] (Zabre`je, Obrenovac, 1909 – Dubrovnik,<br />
1984), poreklom Vaqevac i odrastao u Vaqevu, profesor, esejist, kwi`evni i<br />
pozori{ni radnik, istori~ar umetnosti, autor vi{e kwiga o srpskom pozori-<br />
{tu i wegovim velikanima (1827, 27. januara 1984, 6).<br />
@IVORAD @IKA LU^I] (Vaqevo, 1930 – Vaqevo, 1984), radnik SOUR<br />
„Kru{ik“ u Vaqevu; igra~ i trener Rukometnog kluba „Radni~ki“ iz Vaqeva,<br />
~lana Prve savezne lige u velikom rukometu, a bio je i fudbaler „Radni~kog“ i<br />
„Kru{ika“ (1831, 24. februara 1984,15).<br />
MILAN NIKITOVI] (Novakovi}i, @abqak, Crna Gora, 1910 – Vaqevo,<br />
1984), partizanski prvoborac i gr~ki logora{, direktor Fabrike name{taja<br />
„Pobeda“ u Kuli, rezervni major JNA i nosilac Partizanske spomenice 1941.<br />
godine. (1832, 2. marta 1984, 2).<br />
STANIMIR @IVANOVI] (Svileuva, Koceqeva, 1908 – Vaqevo, 1984), u~iteq<br />
u vi{e tamnavskih sela, nastavnik na odgovornim prosvetnim du`nostima u<br />
srezovima tamnavskom i vaqevskom, direktor U~iteqske {kole u Ubu, prosvetni<br />
savetnik u Me|uop{tinskom prosvetno-pedago{kom zavodu u Vaqevu (1833, 9.<br />
marta 1984, 8).<br />
Prota MIODRAG STANOJLOVI] (Dru`eti}, Koceqeva, 1908 – [titar,<br />
[abac, 1984), poti~e iz brojne i poznate porodice sve{tenik u [titaru kod<br />
[apca kao saradnik NOP-a progawan i zatvaran u logore u [apcu i Mathauzenu<br />
(1834, 16. marta 1984, 2).<br />
JELENA JELA MARKOVI] (Bobova, Vaqevo, 1898 – Bobova, 1984), saradnik<br />
NOP-a i aktivistkiwa AF@, sa svojim mu`em Nedeqkom u svojoj ku}i primala<br />
je ilegalne partijske radnike i za wih obavqala razne zadatke (1840/41, 27.<br />
aprila 1984, 2).<br />
138
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
VUKO VU^KOVI] (Mahala, Titograd, Crna Gora, 1920 – Loznica, 1984),<br />
u~iteq i nastavnik u rodnom kraju, Senti, Loznici i Tuzli, gde je obavqao vi{e<br />
odgovornih du`nosti i pedago{ki savetnik u Me|uop{tinskom prosvetno-pedago{kom<br />
zavodu u Vaqevu (1842, 11. maja 1984, 11).<br />
@IVKO I. PETROVI] (Klanica, Vaqevo, 1926 – Vaqevo, 1984), istaknuti<br />
dru{tveno-politi~ki radnik i privredni rukovodilac (predsednik NOO Divci,<br />
potpredsednik NOO Vaqevo, direktor Fabrike vijaka „Gradac“ i Vaqevske<br />
banke), te predsednik Skup{tine op{tine Vaqevo (1843, 18. maja 1984,1).<br />
IVAN GRBI] (Popu~ke, Vaqevo, 1908 – Beograd, 1984), diplomirani elektro<br />
in`ewer i istaknuti aktivista naprednog radni~kog i studentskog pokreta<br />
u Beogradu, bavio se i nau~no-istra`iva~kim radom, du`e vreme ‘iveo i radio<br />
u SSSR-u (1844, 25. maja 1984, 2).<br />
DRAGOMIR GIBE J. SAMOKRESOVI] (Vaqevo, 1950 – Drina, 1984),<br />
radnik RO „15. septembar“, savezni rukometni sudija i sportski radnik – ~lan<br />
Predsedni{tva i sekretar RK „Metalac“ i sekretar Op{tinskog rukometnog<br />
saveza Vaqeva (1845, 5. juna 1984, 15).<br />
MILINKO BOJI^I] (Pepeqevac, Lajkovac, 1925 – Lajkovac, 1984), u~esnik<br />
NOB-a, na slu`bi u JNA, sekretar Op{tinskog odbora SUB NOR-a i biv-<br />
{i predsednik Skup{tine op{tine Lajkovac (1847, 15. juna 1984, 2).<br />
BO@A DROBAC (Rajnovac, Biha}, BiH, 1913 – Vaqevo, 1984), u~esnik NOB-a,<br />
ratni major, penzionisani radnik OUP-a i nosilac Partizanske spomenice<br />
1941. godine i vi{e drugih ratnih i mirnodopskih odlikovawa i drugih<br />
priznawa (1847, 15. juna 1984, 2).<br />
STANOJE FILIPOVI] (Milina, Loznica, 1924 – [abac, 1984), nastavnik<br />
i profesor, prosvetno-pedago{ki savetnik, novinar, istori~ar Podriwa, autor<br />
vi{e kwiga iz zavi~ajne pro{losti Podriwa i kwi`evnik (1854, 3. avgust 1984, 4).<br />
STIPE SPLIVALO (Jelsa, Hvar, Hrvatska, 1910 – Supetar, Bra~, Hrvatska,<br />
1984), geometar i predratni komunista u Vaqevu, u~esnik NOB-a, nosilac Partizanske<br />
spomenice 1941. godine, poznati dru{tveno-politi~ki i privredni rukovodilac<br />
(direktor „Plive“, potpredsednik Sabora, ministar i predsednik Komiteta<br />
za spoqnu trgovinu) i ~lan Saveta Republike Hrvatske (1856, 17. avgusta 1984, 2).<br />
MILENA VODENLI], ro|. \uri}, (Vaqevo, 1899 – Vaqevo, 1984), poti~e<br />
iz ugledne trgova~ke ku}e, a otac joj je bio i predsednik vaqevske op{tine; profesor<br />
gimnazije u Prokupqu i Vaqevu, najstariji profesor vaqevske gimnazije<br />
(1859, 7. septembra 1984, 6)<br />
Dr PANTA JANKOVI] (Vrago~anica, Vaqevo, 1900 – Vaqevo, 1984), poti-<br />
~e iz poznate porodice, a otac mu je godinama bivao narodni poslanik, sa srpskom<br />
vojskom povla~io se preko Alabanije, a u Francuskoj zavr{io studije medicine,<br />
lekar i poznati zdravstveni radnik (1860, 14. septembra 1984, 13).<br />
BRANKO BOROVNICA (Lakta{i, Bawa Luka, BiH, 1912 – Vaqevo, 1984),<br />
u~esnik NOB-a, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine i potpukovnik<br />
JNA i na~elnik Sekretarijata za narodnu odbranu SO Vaqevo, nosilac mnogih<br />
odlikovawa i drugih priznawa (1864, 5. oktobra 1984, 2).<br />
MILORAD MIKA PERI[I] (Gode~evo, Kosjeri}, 1910 – Vaqevo, 1984),<br />
poreznik, diplomirani pravnik – sudija, predsednik Sreskog suda i advokat,<br />
139
Milorad Radoj~i}<br />
dru{tveno -politi~ki radnik, predavao i filozofiju u Vaqevskoj gimnaziji<br />
(1864, 5. oktobra 1984, 2).<br />
Dr JULKA ME[TEROVI] (Srpski Itebej, @iti{te, 1906 – Beograd,<br />
1984), lekar u Vaqevu, supruga dr Milo{a Panti}a, lekara, revolucionara i humaniste;<br />
borac vi{e partizanskih jedinica, nosilac Partizanske spomenice<br />
1941. godine i sanitetski pukovnik JNA (1865, 12. oktobra 1984, 2).<br />
PAUN B. PLE]I] (Osladi}, Vaqevo, 1920 – Vaqevo, 1984), oca Blagoja mu<br />
zaklali ~etnici; saradnik i u~esnik NOB-a dru{tveno- politi~ki i privredni<br />
rukovodilac u Vaqevskoj Kamenici – direktor Zemqoradni~ke zadruge i finansijski<br />
direktor RO „Zdravko Jovanovi}“ (1865, 12. oktobra 1984, 2).<br />
ZLATIJA RADOSAVQEVI] (Zarube, Vaqevo, 1893 – Paune, 1984), doma}ica,<br />
majka Milivoja Radosavqevi}a, predratnog i ratnog sekretara Okru`nog<br />
komiteta SKOJ-a za Vaqevo, ilegalni partijski radnik i nosilac Partizanske<br />
spomenice 1941. godine (1865, 19. oktobra 1984, 2).<br />
BORIVOJE ]OSI] (Lopataw, Ose~ina, 1927 – Vaqevo, 1984), visokokvalifikovani<br />
galvanizer – poslovo|a u Fabrici vijaka „Gradac“ u Vaqevu i du{tveno-politi~ki<br />
radnik, delegat u Skup{tini SR Srbije (1867, 2. novembra 1984, 2).<br />
1985. godina<br />
DRAGI] JOKI] (Loznica, Vaqevo, 1921 – Vaqevo, 1985), u~esnik NOB-a, pravnik<br />
i istaknuti dru{tveno-politi~ki radnik, sekretar Sreza ra|evskog, predsednik<br />
Op{tinskog suda Vaqevo, sekretar Skup{tine op{tine i Regionalne privredne komore<br />
Vaqevo, dru{tveni pravobranilac samoupravqawa (1880, 1. februara 1985, 2).<br />
BO@IDAR MINA NE[KOVI] (Okletac, Bajina Ba{ta, 1902- Okletac,<br />
1985), ~amxija, koji je marta 1942. godine preko Drine prevezao borce Vaqevskog<br />
partizanskog odreda iz Srbije u Bosnu (1881, 8. februara 1985, 1).<br />
TOMISLAV TOMA MARTINOVI] (Vaqevo, 1934 – Beograd, 1985), akademski<br />
slikar i novinar, dugogodi{wi likovno-grafi~ki urednik beogradskog lista<br />
„Reporter“ i vi{egodi{wi saradnik lista „Napred“ (1881, 8. februara 1985, 6).<br />
RAJKO KOVA^EVI] (Tubravi}, Vaqevo, 1910 – Vaqevo, 1985), saradnik<br />
NOP-a, prvi predsednik NOO Po}uta i poznati dru{tveno-politi~ki radnik<br />
– predsednik Sreskog narodnog odbora Vaqevo (1882, 15. februara 1985, 2).<br />
DOBROSAV LUKI] (Gorwa Grabovica, Vaqevo, 1924 – Vaqevo, 1985), radnik,<br />
borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki internirac, nosilac Partizanske<br />
spomenice 1941. i radnik vaqevskog „Kru{ika“ (1884, 1. marta 1985, 2).<br />
VOJIMIR VOJA JELI^I] (Dupqaj, Vaqevo, 1926 – Vaqevo, 1985), u~esnik<br />
NOB-a, {ef Slu`be obezbe|ewa SOUR „Kru{ik“ i poznati dru{tveno-politi~ki<br />
radnik (1884, 1. marta 1985, 2).<br />
SPASOJE SUXUM (Podosoje, Bile}a, 1924 – Vaqevo, 1985), prvoborac NOR-a<br />
i potpukovnik milicije (1886, 29. marta 1985, 2).<br />
JEVREM JE[KO VIDI] (Bajina Ba{ta, 1928 – Vaqevo, 1985), nastavnik tehni~kog<br />
crtawa u [kolskom centru za tehni~ko obrazovawe u Vaqevu, dugogodi{wi<br />
sportista – gimnasti~ar i sportski radnik tragi~no preminuo (1895, 17.<br />
maja 1985, 17).<br />
TOMA BREUQ – VUJA (Kru{evo, Obrovac, 1916 -Zadar, 1985), borac Vaqevskog<br />
partizanskog odreda, narodni heroj i nosilac Partizanske spomenice<br />
1941. godine (1897, 31. maja 1985, 2).<br />
140
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
MOM^ILO JOKSI] (Tulari, Ub, 1920 – Vaqevo, 1985), borac Vaqevskog<br />
partizanski borac, ratni zarobqenik, nosilac Partizanske spomenice 1941. i<br />
drugih priznawa (1897, 31. maja 1985, 2).<br />
DRAGOMIR DRAGO MAR^ETI] (Resavci, Sanski Most, BiH, 1915 –<br />
Vaqevo, 1985), bravarski radnik, saradnik NOP-a, poznati dru{tveno-politi~ki<br />
radnik (1898, 7. juna 1985, 2).<br />
TIHOMIR SMIQANI] (Slavkovica, Qig, 1906 – Vaqevo, 1985), predratni<br />
predsednik op{tine, borac Vaqevskog partizanskog odreda i ilegalni<br />
partijski radnik, nosilac Partizanske spomenice 1941, predsednik Narodnog<br />
odbora Sreza kolubarskog (1900, 21. juna 1985, 2).<br />
ZORKA VELI^KOVI], ro|. Todorovi} (]uprija, 1898 – Vaqevo, 1985),<br />
stru~na u~iteqica bez zaposlewa, majka partizanskih prvoboraca Milisava –<br />
Mi{e i Danila Veli~kovi}a i saradnik NOP-a (1900, 21. juna 1985, 2).<br />
NADA CVIJI] – KUZMANOVI] (Vaqevo, ? – Beograd, 1985); u~iteqica i<br />
dru{tveni rudnik (1901, 28. juna 1985, 26).<br />
LUKA ZORI] (Mazin, Gra~ac, Hrvatska, 1923 – Vaqevo, 1985), u~esnik NOR-a,<br />
pukovnik JNA i dru{tveno-politi~ki radnik (1904, 19. jula 1985, 2).<br />
SLOBODAN \OKOVI] (Glogovac, Ma~va, 1922 – [abac, 1985), prvoborac<br />
i istaknuti dru{tveno-politi~ki radnik (1905, 26. jula 1985, 2).<br />
GOJKO MARKOVI] (Guwica, Mionica, 1899 – Guwica, 1985), saradnik<br />
NOP-a i predsednik NOO Gorwa Toplica (1909, 23. avgusta 1985, 2).<br />
BRANKO MARI] (?, 1962 – Beograd, 1985), fudbaler – centarfor vaqevske<br />
„Budu}nosti“ (1910, 30. avgusta 1985, 15).<br />
BRANISLAV KECOJEVI] (Zrewanin, 1949 – Vaqevo, 1985), apsolvent<br />
Fakulteta fizi~ke kulture, poznati ko{arka{ i ko{arka{ki trener (1912, 13.<br />
septembra 1985, 27).<br />
Dr MIODRAG DRAGAN JOVANOVI] (^a~ak, 1906 – Beograd, 1985), zubni lekar,<br />
pripadnik predratnog revolucionarnog pokreta, borac Vaqevskog partizanskog<br />
odreda i nosilac Partizanske spomenice 1945. godine (1915, 4. oktobra 1985, 2).<br />
DESIMIR JOVOVI] ^I^A (Dowi Braneti}i, Gorwi Milanovac, 1905 –<br />
Beograd, 1985), narodni heroj, istaknuti dru{tveno-politi~ki radnik i ~lan<br />
Saveta federacije (1917, 18. oktobra 1985, 2).<br />
@IVKO GAVRILOVI] (Bo{wanovi}, Qig, 1949 – Beograd, 1985), ekonomista,<br />
predsednik Izvr{nog saveta Skup{tine op{tine Qig i predsednik<br />
Prinudnog poslovodnog odbora RO „Kolubara – Granit – Pe{~ar“ u Qigu (1919,<br />
1. novembra 1985, 3).<br />
VLADETA PETROVI] – VLADA GAJDAROV (Vaqevo, 1905 – Vaqevo, 1985),<br />
trgovinski radnik i pesnik (1919, 1. novembra 1985, 6).<br />
MILAN OLBINA (Krbavica, Li~ka Korenica, Hrvatska, 1921 – Sovqak,<br />
Ub, 1985), borac Vaqevskog partizanskog odreda, nema~ki logora{, slu`benik,<br />
rezervni kapetan JNA i dru{tveno-politi~ki radnik (1921, 15. novembra 1985, 2).<br />
\URO KNE@EVI] (Mali Cvetini}, Drvar, BiH, 1901 – Vaqevo, 1985),<br />
{umski radnik, borac NOR-a, nosilac Partizanske spomenice 1941. i vi{e drugih<br />
priznawa (1924, 6. decembra 1985).<br />
141
Milorad Radoj~i}<br />
MILI] BU^I] (Ravwe, Sremska Mitrovica, 1903 – Ub, 1985), borac vi{e<br />
partizanskih jedinica, kapetan I klase milicije i {ef Uprave milicije na Ubu,<br />
nosilac Partizanske spomenice 1941. godine (1924, 6. decembra 1985, 4).<br />
1986. godina<br />
BORISLAV BORA BLAGOJEVI] (Vaqevo, 1911- Beograd, 1985), jedan od na-<br />
{ih najpoznatijih pravnika, dr pravnih nauka, redovni profesor i dekan Pravnog<br />
fakulteta u Beogradu, rektor Beogradskog univerziteta, sudija Ustavnog suda, direktor<br />
Instituta za uporedno pravo, direktor Jugoslovenskog leksikografskog zavoda,<br />
~lan JAZU, autor mnogih kwiga i ~lan Saveta SR Srbije (1929, 10. januara 1986, 2)<br />
\URO RADOVANAC (?, ? – Beograd, 1985), u~esnik NOB-a, nosilac Partizanske<br />
spomenice 1941. i prvi komandant Komande vojnog podru~ja u Vaqevu i<br />
komandant Okru`ne milicije (1929, 10. januara 1986, 2).<br />
Dr BOGDAN Q. VRHOVAC (Beograd, 1927 – Vaqevo, 1986), lekar – ginekolog<br />
i aku{er, istaknuti zdravstveni radnik, ~lana Srpskog lekarskog dru{tva<br />
(1929, 10. januara 1986,10).<br />
DOBRIVOJE JANKOVI] BRALE (Zagreb, 1924 – ?, 1986), u~esnik NOB-a,<br />
arhitekta, za ~ije se ime vezuje po~etak urbanizma Lajkovca, stradao u saobra-<br />
}ajnoj nesre}i (1930, 17. januara 1982, 2).<br />
MIROSLAV SELAKOVI] FAQA (Ub, 1937 – Beograd, 1986), poznati<br />
sportista, diplomirani in`ewer agronomije, jedan od najuspe{nijih predsednika<br />
Skup{tine op{tine Ub i generalni direktor PIK „Ub“, poznati kozer i<br />
boem (1931, 24. januara 1982, 2).<br />
Dr DU[AN STEPANOVI] (Suvodawe, Vaqevo, 1923 – Vaqevo, 1986), lekar<br />
– ginekolog i aku{er, na~elnik Slu`be za zdravstvenu za{titu ‘ena Okru`ne<br />
bolnice u Vaqevu i savezni poslanik (1932, 31. januara 1982, 10).<br />
SLAVOQUB \UR\EVI] (Slatina, Ub, 1907 – Slatina, 1986), kova~ki<br />
radnik, saradnik NOP-a, dru{tveno-politi~ki i privredni rukovodilac – direktor<br />
preduze}a „Plug“ i „Univerzal“ u Vaqevu (1938, 14. marta 1986, 2).<br />
NIKOLA STOJKOVI] (Vaqevo, 1897 – Vaqevo, 1986), kroja~, horski peva~<br />
i najstariji ~lan KUD „Abra{evi}“ u Vaqevu (1934, 14. februara 1986, 8).<br />
SLOBODAN BANE @IVKOVI] (Vaqevo, 1918 – Vaqevo, 1986), u~iteq –<br />
muzi~ar, upraviteq Osnovne {kole, direktor Doma kulture u Vaqevu, direktor i<br />
sekretar Jugoslovenskih susreta amatera „Abra{evi}“ (1941, 4. aprila 1986, 11).<br />
SRETEN KU[AKOVI] (Vaqevo, 1944 – Vaqevo, 1986), radnik i talentovani<br />
pesnik, koji je sara|ivao u vi{e listova i ~asopisa (1942, 11. aprila 1986, 8).<br />
VEROQUB VECA PAVLOVI] (Mili~nica, Vaqevo, 1925 – Beograd, 1986),<br />
u~esnik NOR-a i ratni vojni invalid, poznati prosvetni, kulturni i dru{tveno-politi~ki<br />
radnik, predsednik Skup{tine op{tine [abac, glavni i odgovorni<br />
urednik ~asopisa „Podriwe“, Ustvari" i ^ivija", sekretar Kulturno-prosvetne<br />
zajednice Srbije u Beogradu (1947, 16. maja 1986, 13).<br />
DOBRIVOJE BO[KOVI] (Komanice, Mionica, 1922 – Beograd, 1986),<br />
kroja~ki radnik u Vaqevu, borac Vaqevskog partizanskog odreda i vi{e drugih<br />
jedinica, nosilac Partizanske spomenice 1941, istaknuti dru{tveno-politi~ki<br />
radnik i dr`avnik (1950, 6. juna 1986, 2).<br />
BORISLAV @IVKOVI] LALA (Dowa Bukovica, Vaqevo, 1931 – Vaqevo,<br />
1986), diplomirani ekonomista, profesor [kolskog centra za ekonomsko ob-<br />
142
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
razovawe i direktor u Fabrici ko`a i krzna „Milan Kitanovi}“ u Vaqevu<br />
(1950, 6. juna 1986, 5).<br />
BO[KO GALI] (Male{evci, Bosansko Grahovo, BiH, 1924 – Beograd,<br />
1986), borac vi{e partizanskih jedinica i Prate}eg bataqona Vrhovnog {taba<br />
NOV i POJ, nosilac Partizanske spomenice 1941. i vi{e drugih odlikovawa,<br />
potpukovnik JNA, ‘iveo u Vaqevu (1952, 20. juna 1986, 2).<br />
MARKO PREDOJEVI] (Lu{ci Palanka, Sanski Most, BiH, 1921 – Vaqevo,<br />
1986), borac II kraji{ke brigade, u~esnik borbi na Sutjesci i Neretvi, nosilac<br />
Partizanske spomenice 1941. godine, ‘iveo i radio u Vaqevu (1953, 27. juna 1986, 2).<br />
BO@A MARKOVI] (Mionica, 1915- Beograd, 1986), metalski radnik i novinar,<br />
glavni i odgovorni urednik „Napreda (1948. i 1949), aktivan dru{tveno-politi~ki<br />
radnik, jedan od inicijatora osnivawa KUD “Kru{ik" u Vaqevu<br />
(1955, 11. jula 1986, 2).<br />
RADOSLAV RADE PAJURKOVI] (?, ? – Sarajevo, 1986), ratne 1941. godine kao<br />
izbeglica se nastanio u Vaqevu, bio je poznati atleti~ar, osniva~ sportskog aktiva<br />
„Kru{ika“; in`ewer i konstruktor nekih atletskih sprava (1956, 18. jula 1986, 15).<br />
Prim dr. RADOJKO KOSTI] (Rti, Lu~ani – Vaqevo, 1986), u~esnik<br />
NOB-a, lekar – pneumoftiziolog, na~elnik Pneumoftiziolo{ke slu`be i Antituberkuloznog<br />
dispanzera u Vaqevu (1958, 1. avgusta 1986, 6).<br />
TIOSAV TILE JEVTI] (Lukavac, Vaqevo, 1928 – Vaqevo, 1986), najpre<br />
kova~ki radnik u „Kru{iku i dru{tveno-politi~ki radnik, potom diplomirani<br />
ekonomista – direktor „Progresa“ u Vaqevu (1960, 15. avgusta 1986, 2).<br />
^EDOMIR ^EDA PROTI] (Kamenica, Vaqevo, 1905 – Mionica, 1986),<br />
u~iteq, istaknuti prosvetni i kulturni radnik Mionice i okoline, dopisnik<br />
vi{e listova i drugih glasila (1960, 15. avgusta 1986, 7).<br />
GORDANA KOSANOVI] (Vaqevo, 1953 – ?, 1986), glumica Ateqea 212 i Beogradskog<br />
dramskog pozori{ta u Beogradu i pozori{tu u Manhajmu (Nema~ka),<br />
igrala je i na filmu (1960, 15. avgusta 1986, 8).<br />
STANISLAVA CANA STOJANOVI] (Mionica, 1911 – Beograd, 1986),<br />
aktivista revolucionarnog pokreta, supruga Milana Stani{i}a predratnog i<br />
ratnog sekretara MK KPJ za Kolubaru, logora{ica Au{vica i Ravensburga i<br />
prosvetni radnik (1961, 22. avgusta 1986, 2).<br />
STANISLAV CANE LUKI] (Veliko Mari{te, 13 Mionica, 1913 – Mionica,<br />
1986), abaxijski radnik, pripadnik predratnog revolucionarnog pokreta,<br />
borac Vaqevskog partizanskog odreda, gr~ki partizan, politi~ki komesar mesta<br />
u Kamenici i prvi predsednik Mesnog NOO u Mionici, rezervni kapetan I<br />
klase i nosilac Partizanske spomenice 1941. godine (1963, 5. septembra 1986, 2).<br />
ALEKSANDAR ACA BABI] (Haxi}i, Bile}e, 1921 – Sarajevo, 1986), borac<br />
Vaqevskog partizanskog odreda, general-major JNA, nosilac Partizanske spomenice<br />
1941, ~lan Saveta SR BiH i istaknuti dru{tveno-politi~ki radnik<br />
(1966, 26. septembra 1986, 2).<br />
ZORAN @UJOVI] (Pambukovica, Ub, 1928 – Vaqevo, 1986), kwigovo|a, dobar<br />
{ahista i istaknuti {ahovski radnik – vi{egodi{wi sekretar Vaqevskog<br />
{ahovskog kluba – V[K (1969, 17. oktobra 1996, 19).<br />
13 U vreme wegovog ro|ewa Veliko Mari{te bilo je u okviru Gorweg Mu{i}a.<br />
143
Milorad Radoj~i}<br />
DU[AN DULE JEVTI] (Ravwe, Vaqevo, 1920 – Ravwe, 1986), udru`eni<br />
zemqoradnik, borac NOR-a, neimar socijalisti~ke izgradwe i aktivni dru-<br />
{tveno-politi~ki radnik, nosilac vi{e priznawa (1972, 7. novembra 1986, 2).<br />
ROSA ^OMI] (Vrawska, Bile}a, 1922 – Novi Sad, 1986), saradnik NOP-a,<br />
stru~na u~iteqica i nastavnica, direktor Centra za ekonomiku i doma}instvo,<br />
direktor Ustanove za dnevni boravak dece u Vaqevu i dru{tveno-politi~ki<br />
radnik (1973, 14. novembra 1986, 2).<br />
QUP^O ARSOV ([tip, Makedonija, 1910 – Skopqe, 1986), kao bankarski<br />
~inovnik kra}e vreme radio u Vaqevu, pripadao revolucionarnom pokretu, revolucionar<br />
i dr`avnik, ~lan Saveta Federacije (1975, 28. novembra 1986, 2).<br />
MILOSAV MILOSAVQEVI] (Leu{i}i, Gorwi Milanovac, 1911 – Beograd,<br />
1986), papuxijski radnik i predratni sekretar Okru`nog komiteta KPJ za<br />
Vaqevo, jedan od organizatora oru`anog ustanka i politi~ki komesar<br />
Vaqevskog partizanskog odreda, narodni heroj i istaknuti dru{tveno-politi~ki<br />
radnik, nosilac brojnih odlikovawa i drugih priznawa (1976, 5. decembra<br />
1986, 1 i 1977, 12. decembra 1986, 1).<br />
RADOVAN LU^I] (Ra`ana, Kosjeri}, 1903 – Vaqevo, 1986), opan~arski<br />
radnik, pripadnik predratnog revolucionarnog pokreta, borac Vaqevskog partizanskog<br />
odreda i Centralne radionice Vrhovnog {taba NOV i POJ, nosilac<br />
Partizanske spomenice 1941 i major JNA (1976, 5. decembra 1986, 2).<br />
^ASLAV TODOROVI] (Pecka, Ose~ina, 1929 – Vaqevo, 1986), kroja~ki radnik<br />
i tekstilni in`ewer, generalni direktor Konfekcije „Uzor“ u Vaqevu i komercijalni<br />
direktor Konfekcije „Mladost“ u Mionici (1977, 12. decembra 1986, 3).<br />
1987. godina<br />
DESIMIRKA DESA ANDRI] (Stanina Reka, Vaqevo, 1911 – Vaqevo,<br />
1987), doma}ica i sportski radnik – dugogodi{wi ~lan uprave FK „Budu}nost“<br />
iz Vaqeva (1984, 30. januara 1987, 19).<br />
@IVOJIN LAZI] (Sankovi}, Mionica – Vaqevo, 1987), zemqoradnik,<br />
u~esnik ratova od 1912. do 1918. godine, nosilac Albanske spomenice, autor ratnog<br />
dnevnika, ~uvar slobodarskih tradicija o kome je dosta pisano, a snimqena<br />
su i ~etiri filma (1986, 13. februara 1987, 2).<br />
SRE]KO JANKOVI] (Drenovac, [abac, 1909 – Beograd, 1987), u~iteq, istaknuti<br />
prosvetni i dru{tveno-politi~ki radnik podgorskog sreza i op{tine<br />
Vaqevska Kamenica (1986, 13. februara 1987, 11).<br />
DU[AN REPAC – DULE KWI@AR ([iroka Kula, Gospi}, Hrvatska, 1914<br />
– Beograd, 1987), kwi`arski radnik i ilegalac u Beogradu, borac Prvog {umadijskog<br />
i Vaqevskog partizanskog odreda i drugih jedinica, nosilac Partizanske<br />
spomenice 1941. godine i pukovnik milicije (1988, 27. februara 1987, 2).<br />
QUBICA QUBA BABI] (Vaqevo, 1909 – Vaqevo, 1987), poti~e iz ugledne<br />
advokatske porodice, bankarski ~inovnik, supruga in`ewera Milorada Mila<br />
Babi}a, koji je kao saradnik NOP-a ubijen u logoru na Bawici; prvi predsednik<br />
Okru`nog odbora AF@ u Vaqevu (1988, 27. februara 1987, 2).<br />
VELIMIR VEQA LAZAREVI] (Komanice, Mionica, 1932 – Vaqevo, 1987),<br />
nastavnik i dru{tveno-politi~ki radnik, sekretar Op{tinske konferencije<br />
SSRN i sekretar SIZ-a de~je i socijalne za{tine op{tine Vaqevo (1992, 27.<br />
marta 1987, 10).<br />
144
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
DRAGOQUB TIMOTIJEVI] ^I^A (Vaqevo, 1926 – Vaqevo, 1987, voza~<br />
i vi{egodi{wi golman FK „Budu}nosti“ iz Vaqeva (1996, 24. aprila 1987, 19).<br />
MIROSLAV MUWI] PILAC (Vaqevo, 1934 – Vaqevo, 1987), ma{inski<br />
tehni~ar „Kru{ika“ i „Strele“, svestrani sportista (gimnasti~ar, atleti~ar<br />
fudbaler), isticao se kao golman fudbalskih klubova „Radni~kog“ i „Metalca“,<br />
prete~e dana{we „Budu}nosti“ iz Vaqeva (1998, 8. maja 1987, 19)<br />
VASA [OFRANAC (Gorwi Ceklin, Cetiwe, 1911 – Beograd, 1987), pripadnik<br />
revolucionarnog pokreta i komunista od 1934; borac I proleterske brigade,<br />
nosilac Partizanske spomenice 1941 godine i drugih odlikovawa, major JNA<br />
(2001, 29. maja 1987, 2).<br />
MILI] MILO[EVI] (Gubin Do, U`ice, 1894 – Beograd, 1987), trgovac<br />
u Vaqevu, u~esnik ratova od 1912. do 1918. godine, nosilac Albanske spomenice,<br />
Kara|or|eve zvezde sa ma~evima i vi{e drugih priznawa (2004, 19. juna 1987, 3).<br />
DRAGO BEJATOVI] (Bratunac, BiH, 1908 – Sala{ No}ajski, Sremska Mitrovica,<br />
1987), stolarski radnik, pripadnik revolucionarnog radni~kog pokreta,<br />
u~esnik NOB-a, logora{, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine,<br />
inspektor SUP-a u Ose~ini, Ubu i Vaqevu (2006, 3. jula 1987, 2).<br />
BRANISLAV BRANA JOVANOVI] (Vrago~anica, Vaqevo, 1922 – Vaqevo,<br />
1987), diplomirani pravnik i dru{tveno-politi~ki radnik, sekretar OK SK Ose~ina,<br />
predsednik Izvr{nog saveta SO Vaqevo, sekretar Skup{tine Podriwsko-kolubarske<br />
me|uop{tinske regionalne zajednice u Vaqevu (2007, 10. jula 1987, 2).<br />
VLAJKO XOKOVI] (Zagreb, 1932 – Sarajevo, 1987), svestrani sportista<br />
(atleti~ar i stonoteniser), sportski radnik, profesor srpsko-hrvatskog jezika<br />
i kwi`evnosti i novinar – dopisnik Oslobo|ewa i Ve~erweg lista, urednik<br />
sportske rubrike VEN-a (2007, 10. jula 1987, 15).<br />
ZORA RISTIVOJEVI], ro|. Petrovi} (Ose~enica, Mionica, 1913 –<br />
Vaqevo 1987), kroja~ka radnica i pripadnik revolucionarnog radni~kog pokreta<br />
u ~ijoj je ku}i doneta odluka o formirawu Vaqevskog partizanskog odreda,<br />
nosilac Partizanske spomenice 1941. i dru{tveno-politi~ki radnik (2008,<br />
17. jula 1987, 2).<br />
BOGDAN MILO[EVI] (Guko{, Qig, 1894 – Guko{, 1987), borac III ~ete<br />
III bataqona VIII prekobrojnog puka u ratovima 1912-1918; nosilac Albanske<br />
spomenice i porodi~ni penzioner – otac dva sina poginula u partizanima<br />
(2007, 17. jula 1987, 4).<br />
QUBI[A RISTOVI] (Ro`anstvo, ^ajetina, 1921 – Vaqevo, 1987), partizanski<br />
prvoborac, kapetan I klase JNA, dru{tveno-politi~ki radnik, nosilac<br />
Partizanske spomenice 1941. godine i drugih odlikovawa (2009, 24. jula 1987, 2).<br />
MILORAD MI]A TE[I] (Novaci, Ub, 1895 – Novaci, 1987), poqoprivredni<br />
stru~wak, pripadnik legendarnog bataqona „1.700 kaplara“ i Dunavske divizije, nosilac<br />
Albanske spomenice, rezervni kapetan I klase, a u Drugom svetskom ratu, nema~ki<br />
zarobqenik (2009, 24. jula 1987, 2).<br />
KRSMAN PETROVI] (Qe{tansko, Bajina Ba{ta, 1912 – Vaqevo, 1987), diplomirani<br />
pravnik – sudija Op{tinskog suda u Vaqevu, glumac KUD „Abra{evi}“, planinar<br />
i predsednik PD „Zdravko Jovanovi}“ Vaqevu (2009, 24. jula 1987, 15).<br />
RADISLAV PLE]I] (Osladi}, Vaqevo, 1923 – Osladi}, 1987), napredni<br />
poqoprivredni proizvo|a~, rekorder i dobar doma}in (2014, 28. avgusta 1987, 1).<br />
145
Milorad Radoj~i}<br />
NOVAK NOCA MILO[EVI] (Vaqevo, 1926 – Vaqevo, 1987), jedan od najboqih<br />
vaqevskih fudbalera, magistar arheologije, kustos Narodnog muzeja u<br />
Vaqevu i veliki istra`iva~ (2015, 4. septembra 1987, 5).<br />
SREDOJE STAR^EVI] (Suvodawe, Vaqevo, 1926 – Vaqevo, 1987), napredan<br />
poqoprivrednik, jedan od prvih udru`enih zemqoradnika u OOK „Stave“ i<br />
vrsni proizvo|a~ maline, {qive i jagwe}eg mesa (2016, 11. septembra 1987, 6).<br />
MILICA MICA JEROSIMI] (?, Zaje~ar, 1940 – Vaqevo, 1987), in`ewer<br />
tehnologije RO „Srbijanka“ u Vaqevu (2016, 11. septembra 1987, 6).<br />
SVETISLAV MILOJKOVI] (Mokli{te, Bela Palanka, 1915 – Vaqevo,<br />
1987), u~esnik NOB-a, nosilac Partizanske spomenice 1941. i vi{e drugih<br />
priznawa, dru{tveno-politi~ki radnik (2025, 13. novembra 1987, 2).<br />
VOJA POPOVI] (Trstenik, 1898 – Bogova|a, Lajkovac, 1987), u~esnik<br />
Prvog svetskog rata, nosilac Albanske spomenice, direktor Narodne banke u<br />
Qigu, jedan od pionira turizma u Bogova|i i blagajnik Odmarali{ta Crvenog<br />
krsta u tom mestu (2025, 13. novembra 1987, 2).<br />
SVETISLAV RADOSAVQEVI] – SVETA @ONGLER (Vaqevo, ? – Vaqevo,<br />
1987), gimnasti~ar i odli~an fudbaler; sportski radnik i diplomirani pravnik –<br />
sekretar Sreskog NO i sudija Okru`nog suda u Vaqevu (2026, 20. novembra 1987, 19).<br />
@IVORAD QUBI^I] (Zavlaka, Krupaw, 1912 – Beograd, 1987), u~iteq,<br />
borac i stare{ina u Vaqevskom partizanskom odredu i drugim jedinicama, nosilac<br />
Partizanske spomenice i niza drugih priznawa, narodni poslanik, istaknuti<br />
dru{tveno-politi~ki radnik – sekretar Okru`nog komiteta SKJ i<br />
predsednik Skup{tine op{tine Vaqevo, a ure|ivao je i ovaj list (2027, 27. novembra<br />
1987, 2).<br />
MILO[ VITEZOVI] (Mionica, 1924 – Mionica, 1987), pravnik, sekretar<br />
Skup{tine op{tine Mionica, dru{tveno-politi~ki radnik i narodni poslanik,<br />
pa`qivi hroni~ar zbivawa, dopisnik ovog lista i vi{e drugih glasila<br />
(2027, 27. novembra 1987, 4).<br />
1988. godina<br />
PREDRAG – Dragan TODOROVI] (Obrenovac, 1928 – Lajkovac, 1987), ‘elezni~ar<br />
– {ef Sekcije za odr`avawe pruge, dru{tveno-politi~ki i sportski<br />
radnik (2032, 1. januara 1988, 30).<br />
TOMISLAV TOMANI] (?, 1947 – ?, 1988), radnik „Trep~e“ iz Kosovske<br />
Mitrovice, ~lan Poslovodnog odbora Zemqoradni~ke zadruge iz Lajkovca i<br />
dru{tveno-politi~ki radnik (2033, 8. januara 1988, 6).<br />
@IVAN BRANKOVI] (Stapar, Vaqevo, 1928 – Vaqevo, 1988), ma{inski<br />
tehni~ar – nastavnik u [kolskom centru za tehni~ko obrazovawe u Vaqevu,<br />
sportista i sportski radnik – na~elnik i predsednik Dru{tva za telesno<br />
ve`bawe „Partizan“ iz Vaqeva (2033, 8. januara 1988, 19).<br />
LAZAR TRPKOVI] (Kragujevac, 1914 – Beograd, 1988), metalostrugar „Vistada“,<br />
borac Vaqevskog partizanskog odreda i Prate}eg bataqona Vrhovnog<br />
{taba NOV i POJ, nosilac Partizanske spomenice 1941. i general-major JNA<br />
(2038, 12. februara 1988, 2).<br />
RADISAV SRE]KOVI] (Gorwe Crniqevo, Ose~ina, 1921 – Vaqevo, 1988)<br />
borac Vaqevskog partizanskog odreda, nema~ki logora{, autor pesme „Boj na<br />
146
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
Zavlaci“ i dru{tveno-politi~ki radnik u Ose~ini i Kamenici (2038, 12. februara<br />
1988, 2).<br />
TOMA VASI] (Mojkovi}, Krupaw, 1912 – [abac, 1988), borac Vaqevskog<br />
partizanskog odreda i Prate}eg bataqona Vrhovnog {taba NOV i POJ, nosilac<br />
Partizanske spomenica 1941. i potpukovnik JNA (2040, 26. februara 1988, 2).<br />
SVETOZAR SVETA \URA[INOVI] (Vrago~anica, Vaqevo, 1924 –<br />
Vaqevo, 1988), u~esnik rata, ratni vojni invalid, diplomirani ekonomista,<br />
predsednik [umarske komore, predsednik Op{tinskog sindikalnog ve}a, potpredsednik<br />
Skup{tine op{tine Vaqevo i direktor ZOIL „Dunav“ u Vaqevu<br />
(2045, 1. aprila 1988, 2).<br />
@IVAN RANISAVQEVI] (Ko`uar, Ub, 1910 – Beograd, 1988) grafi~ki<br />
radnik i pripadnik predratnog revolucionarnog pokreta, borac Vaqevskog<br />
partizanskog odreda, norve{ki internirac, nosilac Partizanske spomenice<br />
1941. godine i dru{tveno-politi~ki radnik (2051, 13. maja 1988, 2).<br />
MOM^ILO BO[KOVI] XORA (Paune, Vaqevo, 1914 – Vaqevo, 1988),<br />
obu}arski radnik, fudbaler, saradnik NOP-a i bawi~ki logora{, sportski<br />
radnik (2051, 13. maja 1988, 19).<br />
VLADETA VLADA STAR^EVI] (Divci, Vaqevo, 1956 – Beograd, 1988),<br />
fudbaler vaqevske „Budu}nosti“, OFK „Beograda“ i nekih inostranih klubova,<br />
stradao u saobra}ajnoj nesre}i kod Stepojevca (2051, 13. maja 1988, 19).<br />
PREDRAG FILIPOVI] FI]A (Vaqevo, 1931 – Vaqevo, 1988), radnik RO<br />
„Kru{ik – Namenske“, sportista, svestrani i veoma agilni sportski radnik, savezni<br />
rukometni sudija (2052, 20. maja 1988, 19).<br />
MILIVOJE MARI] MARE (Rajkovi}, Mionica, 1953 – Vaqevo, 1988), trgovinski<br />
radnik TRO „Div~ibare“ i bokser – kapiten BK „Metalac“ i trostruki<br />
prvak Srbije (2054, 3. juna 1988,19).<br />
@IVOTA LUKI] (Babaji}, Qig, 1912 – Babaji}, 1988), zemqoradnik, borac<br />
Vaqevskog partizanskog odreda i ilegalni radnik, nosilac Partizanske<br />
spomenice 1941. godine i savezni poslanik (2055, 10. juna 1988, 2).<br />
NIKOLA [AMI KOLE (Ose~ina, 1923 – Beograd, 1988), ma{inbravar, saradnik<br />
i u~esnik NOB-a, dru{tveno-politi~ki radnik u Vaqevu i Puli (2058,<br />
1. jula 1988, 2) .<br />
OBREN JOVANOVI] (Kowsko, Trebiwe, 1897 – Vaqevo, 1988), od 1941. godine<br />
‘iveo je i radio u Vaqevu, fotograf, koji je ovekove~io mnoge zna~ajne doga|aje<br />
u Vaqevu i okolini i dobitnik vi{e priznawa (2060, 15. jula 1988, 2).<br />
DIMITRIJE RATKOVI] – MI]A KEZUN (?, ? – Vaqevo, 1988), poznati<br />
bokserski radnik i trener (2060, 15. jula 1988, 19) .<br />
SIMKA SRE]KOVI], ro|. Jankovi} (Kamenica, Vaqevo, 1904 – Vaqevo,<br />
1988), zdravstveni radnik – ~uvena babica (2061, 22. jula 1988, 2).<br />
PETAR PERA MATI] (Mali Borak, Lajkovac, 1920 – Vaqevo, 1988), borac<br />
NOR-a, pripadnik OZN-e, dr`avni ~inovnik i direktor „Mesoprodukta“ u Vaqevu<br />
(2062, 2).<br />
SLOBODAN MILOVANOVI] [QIVAC (?, 1941 – Lajkovac, 1988), talentovani<br />
fudbaler i fudbalski trener (2062, 29. jula 1988, 19).<br />
BLANKA KRAUS (Vukovar, 1915 – Beograd, 1988), saradnik NOP-a u vaqevskom<br />
kraju i poznati prosvetni, kulturni i javni radnik (2064, 12. avgusta 1988, 2).<br />
147
Milorad Radoj~i}<br />
@ARKO PRA[TALO (Lu{ci Palanka, Sanski Most, BiH, 1909 – Vaqevo,<br />
1988), poznati prodavac novina i kwiga u Lajkovcu, prvi direktor TP „Prosveta“<br />
u Vaqevu i dugogodi{wi poslovo|a „Nolitove“ kwi`are u Vaqevu (2064, 12.<br />
avgusta 1988, 5).<br />
ZDRAVKO ALEKSI] CIGA (Rebeq, Vaqevo, 1910 – Vaqevo, 1988) jorganxija,<br />
pripadnik revolucionarnog pokreta, saradnik NOP-a, direktor zanatskih<br />
preduze}a „Bora Milovanovi}“ i „Budu}nost“ u Vaqevu (2066, 26. avgusta 1988, 2).<br />
MILAN TE[I] – MI]A ^ULA (Vaqevo, 1930 – Vaqevo, 1988), u~esnik<br />
NOB-a, talentovani fudbaler i fudbalski pedagog, trgovinski radnik TRO<br />
„Div~ibara“ i agilni lovac (2077, 11. novembra 1988, 19).<br />
1989. godina<br />
JEROTIJE N. VUJI] JE[KO (Vaqevo, 1921 – Vaqevo, 1989), slu`benik,<br />
ratni zarobqenik, diplomirani pravnik – sekretar Narodnog pozori{ta; <strong>arhiv</strong>ista<br />
i direktor Istorijskog <strong>arhiv</strong>a; publicista i pokreta~ Glasnika IA<br />
Vaqevo (2085, 6. januara 1989, 5).<br />
BRANISLAV TEODOROVI] BRANKI] (Vaqevo, 1927- Vaqevo, 1989),<br />
radnik „Kru{ika“; pionir i republi~ki instruktor vazduhoplovnog modelarstva;<br />
filmski snimateq i predsednik Foto-kino klub „Vaqevo“, dobitnik mnogih<br />
priznawa (2085, 6. januara 1989, 15).<br />
MILORAD DIVQANOVI] GUSAK (Kosovska Mitrovica, KiM, ? – ?,<br />
1989), u~enik Sredwe poqoprivredne {kole u Vaqevu, ratni zarobqenik, poznati<br />
igra~ (golman) vi{e fudbalskih klubova u zemqi (2086, 13. januara 1989, 19).<br />
MILOVAN \ENADI] \ENE (Ratkovac, Lajkovac, 1941 – Vaqevo, 1989),<br />
kwigovezac, dobar fudbaler jo{ boqi bokser, predsednik FK „Zanatlija“ u Vaqevu,<br />
fudbalski sudija i delegat na bokserskim me~evima (2086, 13. januara 1989, 19).<br />
DRAGOQUB VASI] FASA 14 (U`ice, 1927 – Rijeka 1989), borac U`i~kog<br />
partizanskog odreda i Druge proleterske brigade, nosilac Partizanske spomenice<br />
1941, operativni radnik Slu`be dr`avne bezbednosti u Vaqevu i sportski<br />
radnik (2088, 27. januara 1989, 2).<br />
DRAGI[A KUTLA[I] KUTLA (Vaqevo, 1922 – Vaqevo, 1989), u~enik @elezni~ke<br />
saobra}ajne {kole, fudbaler, u~esnik NOB-a od 1941. godine, internirac<br />
u Austriji i Nema~koj, radio na vi{e odgovornih du`nosti u organima<br />
unutra{wih poslova i pravosu|u u Vaqevu i Ose~ini (2088, 27. januara 1989, 2).<br />
NADA MANDI] KLARA, ro|. Jagrovi} (Zagreb, 1913 – Vaqevo, 1989), profesor<br />
matematike i fizike u Vaqevskoj gimnaziji i glumica Dramske sekcije KUD<br />
„Abra{evi}“ u Vaqevu (2090, 10. februara 1989, 6)<br />
BLAGOJE LALA JANKOVI] (?, 1923 – Lajkovac, 1989), otpravnik vozova,<br />
biv{i bokser u Vaqevu i igra~ Fudbalskog kluba „@elezni~ar“ iz Lajkovca<br />
(2090, 10. februara 1989, 19).<br />
MILOMIR MILANOVI] (Du~i}, Mionica, 1895 – Du~i}, 1989), zemqoradnik,<br />
u~esnik Prvog svetskog rata, nosilac Albanske spomenice i vi{e drugih<br />
odlikovawa (2095, 17. marta 1989, 4).<br />
14 Gre{kom pi{e Vasa.<br />
148
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
MOM^ILO MOCA PAJI] (Vaqevo, 1912 – Vaqevo, 1989), trgovac, biv{i<br />
fudbaler i sportski radnik i novinski izve{ta~, ~lan hora i dramske sekcije<br />
KUD „Abra{evi}“ i Ansambla „Vaqevci“ (2096, 24. marta 1989, 18).<br />
JOVAN VELIMIROVI] – VLADIKA JOVAN (Leli}, Vaqevo, 1912 – [abac,<br />
1989), profesor i rektor bogoslovije u Bitoqu i Beogradu, arhimandrit,<br />
episkop {aba~ko – vaqevski. Sahrawen u porodi~noj grobnici u mestu<br />
ro|ewa.(2097, 31. marta 1989, 1).<br />
MLADEN KRSTI] (?, 1929 – Vaqevo, 1989), igra~ vi{e fudbalskih klubova;<br />
oficir JNA, radnik vaqevskog „Kru{ika“ i savezni fudbalski sudija (2098,<br />
7. aprila 1989, 19).<br />
MILANMI]AVUJI](Vaqevo, 1904 – Vaqevo, 1989), bravarski radnik, jedan<br />
od osniva~a FK „Sloge“, prete~e dana{we vaqevske „Budu}nosti“; igra~ vi-<br />
{e klubova, borac Ra~anske ~ete U`i~kog partizanskog odreda, voza~ i prvi<br />
predsednik Radni~kog saveta ASRO „Strela“ u Vaqevu (2099, 14. aprila 1989, 19).<br />
Prof. dr. DRAGOQUB DIVQANOVI] (Vaqevo, 1920 – Beograd, 1989) dr<br />
veterinarski nauka, profesor Veterinarskog fakulteta u Beogradu istori~ar<br />
zdravstva i plodan pisac (2102, 28. aprila 1989, 2).<br />
DARINKA BRANKOVI] (?, 1925 – Vujinova~a, Vaqevo, 1989), doma}ica, saradnik<br />
NOP-a i ilegalni partijski radnik; predsednik Op{tinskog odbora<br />
AF@ i odbornik prvog Narodnog odbora op{tine Po}uta (2105, 26. maja 1989, 1).<br />
A]IM DAKOVI] (Rije~ani, Grahovo, Crna Gora, 1912 – Vaqevo, 1989), diplomirani<br />
in`ewer agronomije, direktor Poqoprivrednog dobra „Kosmet“ i<br />
dugogodi{wi profesor Sredwe poqoprivredne {kole u Vaqevu (2105, 26. maja<br />
1989, 6).<br />
VOJISLAV BA[KALOVI] (Kozeq, Qig, 1893 – Babaji}, Qig, 1989), zemqoradnik<br />
i stari ratnik – u~esnik Prvog svetskog rata i nosilac Albanske<br />
spomenice i vi{e drugih odlikovawa (2106, 2. juna 1989, 16).<br />
MILOVAN SPASOJEVI] (Vaqevo, 1924 – Vaqevo, 1989), borac V kraji-<br />
{ke brigade, biv{i fudbaler i sportski radnik – predsednik FK „Budu}nosti“;<br />
in`ewer agronomije i privrednik – direktor RO „15. septembar“ i Pija~ne<br />
uprave u Vaqevu (2116, 11. avgusta 1989, 15).<br />
@IVORAD @IKA DIMITRIJEVI] (Markova Crkva, Lajkovac, 1921 –<br />
Vaqevo, 1989) borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki internirac, nosilac<br />
Partizanske spomenice 1941. i na~elnik SUP-a Lajkovac (2122, 22. septembra<br />
1989, 2).<br />
@IVORAD ROSI] ROJKE (Ra|evo Selo, 1904 – Vaqevo, 1989), zemqoradnik,<br />
najstariji ~lan Lova~kog dru{tva „Bra}a Nedi}i“ iz Vaqevo, naro~ito se istakao<br />
u izgradwi Lova~kog doma u Vaqevu i dobitnik mnogih lova~kih priznawa (2125,<br />
13. oktobra 1989, 14).<br />
JEVREM JE[A TOMI] (Sova~, Vaqevo, 1920 – Vaqevo, 1989), u~iteq i nastavnik<br />
matematike O[ „Andra Sav~i}“ u Vaqevu, „alfa i omega“ Podru`nice<br />
matemati~ara u op{tini Vaqevo i „tvorac“ mnogih matemati~kih talenata<br />
(2127, 27. oktobra 1989, 10)<br />
VLADA MITROVI] (?, 1969 – Lajkovac, 1989), tehni~ar i aktivni igra~<br />
Fudbalskog kluba „@elezni~ar“ iz Lajkovca, nastradao u saobra}ajnoj nesre}i<br />
(2131/32, 24. novembra 1989, 27).<br />
149
Milorad Radoj~i}<br />
1990. godina<br />
LUKA STAN^I] (Vaqevo, 1939 – Vaqevo, 1990), svestrani sportista (fudbaler,<br />
rukometa{ i ko{arka{) i istaknuti ko{arka{ki trener (2137, 5. januara<br />
1990, 13).<br />
SLOBODAN SAVI] DEBELI (Vaqevo, 1942 – Vaqevo, 1990), glumac KUD<br />
„Abra{evi}“ i pozori{ni rediteq OSE (Omladinske scene) u Vaqevu (2138, 12.<br />
januara 1990, 5).<br />
VOJISLAV AVRAMOVI] (Kote{ica, Vaqevo, 1923 – Vaqevo, 1990), u~esnik<br />
NOB-a, ratni vojni invalid, dru{tveno-politi~ki, privredni i sportski<br />
radnik – predsednik Op{tinskog ve}a Saveza sindikata Vaqevo, direktor<br />
vaqevskog „Elinda“, predsednik Regionalne privredne komore i Ko{arka{kog<br />
kluba „Metalac“ Vaqevo (2141, 2. februara 1990, 2).<br />
STOJAN MITROVI] (Bastav, Ose~ina, 1915 – Bawa Koviqa~a, Loznica,<br />
1990) zemqoradnik, borac Vaqevskog partizanskog odreda i Prate}eg bataqona<br />
Vrhovnog {taba NOV i POJ, nosilac Partizanske spomenice 1941. i kapetan I<br />
klase (2142, 9. februara 1990, 2).<br />
MILOJE ANDRI] (Dragodol, Ose~ina, 1943 – Vaqevo, 1990), visokokvalifikovani<br />
trgovinski radnik – poslovo|a skladi{ta u TP „Diva“ Vaqevo<br />
(2142, 9. februara 1990, 8).<br />
@IVORAD @IKA BEQI] (Guwaci, Ose~ina ? – Mionica, 1990), u~iteq,<br />
nastavnik i dru{tveno-politi~kik, preko 25 godina bio je pomo}nik direktora<br />
i direktor Osnovne {kole u Mionici; predsednik OK SSRN Mionica i predsednik<br />
Izdava~kog saveta vaqevskog lista „Napred“, pedago{ki savetnik (2143,<br />
16. februara 1990, 2).<br />
NADE@DA NADA SIMI] – ILI] (Selo Ose~ina, Ose~ina, 1926 – Vaqevo,<br />
1990), gimnazijski profesor srpsko-hrvatskog jezika i kwi`evnosti, slikar i saradnik<br />
lista „Napred“, dobitnik brojnih priznawa (2144, 23. februara 1990, 5).<br />
SELIMIR JEVTI] (Stanina Reka, Vaqevo, 1949 – Vaqevo, 1990), visokokvalifikovani<br />
trgovinski radnik i poslovo|a u TP „Diva“ u Vaqevo (2144, 23.<br />
februara 1990, 8).<br />
BRANKO RU@I^I] (Beograd, 1923 – Vaqevo, 1900), ko`arski radnik, borac<br />
Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki logora{, nosilac Partizanske<br />
spomenice 1941. godine i vi{e drugih priznawa, privredni i dru{tveno-politi~ki<br />
radnik (2146, 9. marta 1990, 2).<br />
VELE GLI[EVI] (Nova Varo{, 1915 – Vaqevo, 1990), borac Zlatarske partizanske<br />
~ete i III sanxa~ke brigade, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine,<br />
stare{ina organa unutra{wih poslova u Prokupqu, Kraqevu, Zaje~aru i<br />
Vaqevu, gde je penzionisan kao pukovnik milicije (2146, 9. marta 1990, 2).<br />
NIKOLA SAVI] – OTAC NIKANOR (Divci, Vaqevo, 1903 – Sidnej, Australija,<br />
1990), monah, proiguman srpskog manastira Hilandar, prot. Svetogorske<br />
vlade u Kareji i zadu`binar (2146, 9. marta 1990, 2).<br />
BORIVOJE PAJI] CURI (Vaqevo, 1916 – Vaqevo, 1990), pitomac Vojne<br />
akademije KJ jedan od najboqih vaqevskih fudbalera igrao i za BSK, nema~ki<br />
logora{ (2148, 23. marta 1990, 17).<br />
DRAGOMIR USKOKOVI] KO^A (Planinica, Mionica, 1907 – Beograd,<br />
1990), opan~arski radnik, pripadnik revolucionarnog radni~kog pokreta, bo-<br />
150
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
rac Vaqevskog partizanskog odreda, dru{tveno-politi~ki i privredni radnik<br />
(2152, 20. aprila 1990, 2).<br />
QIQANA MILENKOVI] (Radqevo, Ub, 1930 – Roviw, Hrvatska, 1990),<br />
nastavnik i profesor, narodni poslanik, istaknuti prosvetni i dru{tveno-politi~ki<br />
radnik – direktor Sredwe medicinske {kole i predsednik Op{tinske<br />
konferencije SSRN Vaqevo (2155, 11. maja 1990, 2).<br />
SLAVKO TEODOROVI] (Vaqevo, 1953 – Ponikve, U`ice, 1990) voza~ i automehani~ar<br />
Republi~kog sekretarijata za narodnu odbranu Srbije – Odeqewe<br />
u Vaqevu, aviomehani~ar, jedrili~ar i motorni pilot Aerokluba „Kru{ik“ iz<br />
Vaqevo, nastradao u avionskoj nesre}i (2157, 25. maja 1990, 19).<br />
MILOQUB SAVATIJEVI] (Vaqevo, 1956 – Ponikve, U`ice, 1990), elektro-mehani~ar<br />
RO „Kru{ik – Odr`avawa“, jedrili~ar, nastavnik jedrili~arstva<br />
i motorni pilot Aerokluba „Kru{ik“ iz Vaqevo, nastradao u avionskoj nesre}i<br />
(2157, 25. maja 1990, 19).<br />
MILIVOJE \OKI] (Vaqevo, 1961 – Ponikve, U`ice, 1990), tehni~ar –<br />
tehnolog RO „Kru{ik – Namenska“, padobranac i jedrili~ar Aerokluba „Kru-<br />
{ik“ iz Vaqevo, nastradao u avionskoj nesre}i (2157, 25. maja 1990, 19).<br />
ZORAN H. JOVANOVI] (Vaqevo, 1954 – Ponikve, U`ice, 1990), kvalifikovani<br />
radnik RO „Kru{ik – Namenska“, jedrili~ar i motorni pilot Aerokluba<br />
„Kru{ik“ iz Vaqevo, nastradao u avionskoj nesre}i (2157, 25. maja 1990, 19).<br />
BRANKO PROTI] (?, ? – Beograd, 1990), akademski slikar i profesor Akademije<br />
likovnih umetnosti u Beogradu, ~lan Aero kluba „Kru{ik“ iz Vaqeva,<br />
dr`avni reprezentativac u padobranstvu, nastradao u vazdu{noj nesre}i na Ponikvama<br />
kod U`ica (2160, 15. juna 1990, 19).<br />
BRANKO KOVA^EVI] (Selo Mionica, Mionica, 1942 – Mionica, 1990),<br />
poqoprivredni tehni~ar – upravnik hotela „Vrujci“, fudbaler mioni~ke „Ribnice“<br />
i fudbalski trener (2160, 15. juna 1990, 19).<br />
Dr \URA ME[TEROVI] (Srpski Itebej, 1908 – Beograd, 1990), lekar,<br />
{panski borac, u~esnik NOB-a, nosilac Partizanske spomenice 1941 i ordena<br />
narodnog heroja, sanitetski general-pukovnik i predsednik Crvenog krsta Jugoslavije<br />
(2161, 22. juna 1990, 2).<br />
@IVORAD @ILE PRODANOVI] (?, 1947 – ]elije, Lajkovac, 1990), poznati<br />
fudbaler i diplomirani ekonomista vaqevskih preduze}a, nastradao u saobra}ajnoj<br />
nesre}i (2170, 24. avgusta 1990, 15).<br />
JOVAN XEMA SAMOKRESOVI] (Vaqevo, 1921 – Vaqevo, 1990), bankarski<br />
~inovnik, fudbaler i sportski radnik (2172, 7. septembra 1990, 19).<br />
RADE RISTANOVI] (Tolisavac, Krupaw, 1909 – Beograd 1990), ma{inista,<br />
borac Vaqevskog partizanskog odreda i Prate}eg bataqona V[ NOV i<br />
POJ, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine, pukovnik JNA i ~lan Sveta<br />
RS Srbije (2173, 14. septembra 1990, 2).<br />
BRANISLAV DEKA \UNISIJEVI] (Ub, 1928 – Ub, 1990), privrednik, poznati<br />
fudbaler, dru{tveni i sportski radnik i saradnik lista „Napred“ (2173,<br />
14. septembra 1990, 23).<br />
MILORAD COLE RAKI] (Vaqevo, 1926 – Vaqevo, 1990), voza~ autobusa u<br />
vaqevskoj „Streli“, svestrani sportista – rukometa{ i fudbaler (2181, 9. novembra<br />
1990, 19).<br />
151
Milorad Radoj~i}<br />
MOM^ILO MITROVI] (Vaqevo, 1903 – Beograd, 1990), ~lan Omladinskog<br />
kluba intelektualnog rada (OKIR-a) u Vaqevu, diplomirani pravnik –<br />
advokat u Vaqevu i Beogradu, glavni i odgovorni urednik lista „Glas Vaqeva“ i<br />
sekretar Saveza advokatskih komora Jugoslavije (2183, 23. novembra 1990, 2).<br />
RATOMIR SMAJA MATI] (Kote{ica, Vaqevo, 1918 – Vaqevo, 1990), fudbaler,<br />
oficir BJKV, nema~ki zarobqenik, na~elnik Uprave prihoda Skup{tine<br />
op{tine Vaqevo (2187,20. decembra 1990, 19).<br />
1991. godina<br />
NIKOLA MI[^EVI] (Lipovo Poqe, Gospi}, Hrvatska – Beograd, 1991),<br />
borac Vaqevskog partizanskog odreda i Tre}e li~ke partizanske brigade, nosilac<br />
Partizanske spomenice 1941, stare{ina JNA i organa unutra{wih poslova,<br />
novinar (2190, 11. januara 1991, 2).<br />
MILISAV \OKI] [EF (Gra~anica, Qubovija, 1936 – Vaqevo, 1991), sportista<br />
(fudbaler i rukometa{), sportski radnik, organizator distribucije lista<br />
„Napred“ i poslovo|a prodavnice „Peko“ u Vaqevu (2195, 15. februara 1991, 19)<br />
RADENKO SIMI] (Moravci, Qig, 1920 – Vaqevo, 1991), profesor pedagogije<br />
– direktor Prosvetno-pedago{kog zavoda u Vaqevu i dru{tveno – politi~ki<br />
radnik (2196, 22. februara 1991, 2).<br />
DRAGAN M. PURI] (?, 1967 – ?, 1991), fudbaler vaqevske „Budu}nosti“ i<br />
student Vi{e ekonomske {kole, stradao u saobra}ajnoj nesre}i na Ibarskoj magistrali<br />
(2208, 17. maja 1991, 19).<br />
TRIFUN TRI[A JOVANOVI] (Obrenovac, 1912 – Vaqevo, 1991), fudbaler,<br />
fudbalski trener i veliki kozer (2209, 24. maja 1991, 19).<br />
MILIVOJE RALETI] (Jo{eva, Vaqevo, 1912 – Vaqevo, ?), stolar, glumac<br />
u Amaterskom pozori{tu „Abra{evi}“, odbornik i funkcioner Planinarskog<br />
dru{tva „Magle{“ iz Vaqeva (2212, 14. juna 1991, 10).<br />
MARKO LAZI] (Kowic, Ose~ina, 1940 – Vaqevo 1991), poqoprivredni<br />
tehni~ar u „Podgorki“ Ose~ina i dopisnik ovog lista i vi{e drugih glasila<br />
(2216, 12. jula 1991, 4).<br />
MILAN M. MILI]EVI] (?, ? – Div~ibare, Vaqevo, 1991), borac i stare-<br />
{ina X i XII hercegova~ke brigade, nosilac Partizanske spomenice 1941, pukovnik<br />
avijacije JNA i ~lan Saveta BiH (2217, 19. jula 1991, 2).<br />
MILAN KORA] [VABA (Vaqevo, 1913 – Vaqevo, 1991), obu}arski radnik<br />
i slu`benik Katastarske uprave Vaqevo, borac VI proleterske divizije i igra~<br />
tri fudbalska kluba u Vaqevu (2218, 26. jula 1991, 15).<br />
MILAN SIMOVI] PALENTA (Mionica, 1949 – Mionica, 1991), dobar<br />
fudbaler i talentovan glumac, uspe{an sportski i kulturni radnik – direktor<br />
Narodnog univerziteta u Mionici (2220, 9. avgusta 1991, 15).<br />
Prof. Dr VOJISLAV KOLARI] (Komiri}, Ose~ina – Beograd, 1991), najpre<br />
‘elezni~ki radnik, potom diplomirani ekonomista i dr ekonomskih nauka,<br />
profesor i dekan Ekonomskog fakulteta u Beogradu, dugogodi{wi ekspert i savetnik<br />
u Zajednici jugoslovenskih ‘eleznica u Beogradu (2221, 16. avgusta 1991, 2).<br />
MILENKO \URI] \U[A (Jago{tica, Bajina Ba{ta, 1929 – Vaqevo,<br />
1991), radnik vaqevskog „Kru{ika“, anga`ovani ~lan Planinarskog dru{tva<br />
„Magle{“, organizator brojnih letovawa i jedan od prvih Vaqevaca koji su<br />
osvojili vrh Monblan (2221, 16. avgusta 1991, 15).<br />
152
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
DMITAR TRNINI] (Bosanski Petrovac, BiH, 1914 – Vaqevo, 1991), nosilac<br />
Partizanske spomenice 1941. godine i vi{e drugih odlikovawa (2222, 23. avgusta<br />
1991, 2).<br />
MIHAILO PETROVI] MINGEJ (Vaqevo, 1909 – Beograd, 1991), u~iteq,<br />
sportista, rezervni poru~nik BJKV, nema~ki zarobqenik, predsednik Saveza<br />
prosvetnih radnika Srbije, publicista i istra`iva~ zavi~ajne pro{losti<br />
(2225, 10. septembra 1991, 7 i 2228, 4. oktobra 1991, 19).<br />
SRETEN \ERI] (Zlatari}, Vaqevo, 1998 – Vaqevo, 1991), predratni trgovac,<br />
nakon nacionalizacije trgovinski radnik, blagajnik Peva~kog dru{tva<br />
„Venac“, funkcioner Crvenog krsta i ~lan Gradskog NOO (2225, 10. septembra<br />
1991, 7).<br />
SRETEN \URICA \URA (Vaqevo, 1940 – Beograd, 1991), komercijalni referent<br />
HK „Kru{ik“ i DD „Kru{ik-komerc“ – Predstavni{tvo u u Beogradu i<br />
jedan od najtalentovanijih fudbalera koje je Vaqevo ikad imalo (2226, 12. septembra<br />
1991, 19).<br />
TOMISLAV RADOSAVQEVI] VRABAC (?, 1938 – Beograd, 1991),<br />
in`ewer vaqevskog „Kru{ika“, jedan od najboqih golmana Rukometnog kluba<br />
„Metalac“ i sportski radnik (2227, 27. septembra 1991, 19).<br />
@IVORAD @IKICA STEFANOVI] 15 (Urovci, Obrenovac, 1921 – Obrenovac,<br />
1991), opan~arski radnik i aktivista revolucionarnog radni~kog pokreta<br />
na Ubu, borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki internirac, nosilac<br />
Partizanske spomenice 1941. i dru{tveno-politi~ki radnik (2228, 4. oktobra<br />
1991, 2).<br />
BOGDAN OKLOBXIJA (Nebqusi, Dowi Lapac, Hrvatska, 1910 – Beograd,<br />
1991), po{tanski ~inovnik, borac i stare{ina u vi{e partizanskih jedinica, ratni<br />
zarobqenik, nosilac Partizanske spomenice 1941. i vi{e drugih odlikovawa<br />
(2228, 4. oktobra 1991, 2).<br />
MILOMIR JOKI] JAZA (Cerova, Krupaw 1945 – Vaqevo, 1991), voza~<br />
„Elinda“, talentovani bokser i kapiten Bokserskog kluba „Metalac“ iz Vaqeva,<br />
biran za sportistu grada (2230, 18. oktobra 1991, 23 i 2231, 25. oktobra 1991, 11).<br />
SLAVI[A MILOJEVI] (Vaqevo, 1951 – Borovo Selo, Hrvatska, 1991),<br />
radnik [taba teritorijalne odbrane Mionica, rezervni major JNA i komandant<br />
srpske dobrovoqa~ke jedinice poginuo gre{kom (2233, 8. novembra 1991, 2).<br />
PANTA MITROVI] (Kamenica, Vaqevo, 1912 – Vaqevo, 1991), dreer, svestrani<br />
sportista (bokser, smu~ar, gimnasti~ar i planinar), sportski pedagog i<br />
uspe{an organizator raznih sportskih priredbi (2233, 8. novembra 1991,19).<br />
RADOVAN CVETKOVI] (Beograd, 1920 – Vaqevo 1991), diplomirani pravnik<br />
– zamenik okru`nog javnog tu`ioca, agilni planinar i dugogodi{wi predsednik<br />
Planinarskog dru{tva „Zdravko Jovanovi}“ u Vaqevu (2237, 6. decembra 1991, 19).<br />
\OR\E OBRADOVI] (Vaqevo, 1929 – Vaqevo, 1991) pirotehni~ar vaqevskog<br />
„Kru{ika“, svestrani sportista (fudbaler, planinar i smu~ar) i sportski<br />
radnik, fotografski umetnik (2237, 6. decembra 1991, 19).<br />
15 Pogre{no pi{e Jovanovi}, a treba Stefanovi}.<br />
153
Milorad Radoj~i}<br />
MOM^ILO MITROVI] MOMA (Pe}, KiM, 1946 – Vaqevo, 1991), kvalifikovani<br />
trgovinski radnik – poslovo|a prodavnice TIP „Diva“ u Vaqevu<br />
(2239, 20. decembra 1991, 8).<br />
MIHAILO STOJANOVI] BRKA (Mionica, 1917 – Mionica, 1991), kova~ki<br />
radnik, borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki logora{, nosilac<br />
Partizanske spomenice 1941. i dru{tveno-politi~ki radnik (2240/41, 27.<br />
decembra 1991, 2).<br />
1992. godina<br />
TOMISLAV MITROVI] (Paune, Vaqevo, 1928 – Beograd, 1992), dr pravnih<br />
nauka, saradnik Instituta za me|unarodnu politiku i privredu, profesor<br />
Pravnog fakulteta u Beogradu i samostalni savetnik Saveznog sekretarijata za<br />
inostrane poslove (2243, 17. januara 1992, 2).<br />
SLOBODAN @IVOJINOVI] ([abac, 1901 – [abac, 1991), u~iteq, {kolski<br />
nadzornik, u~esnik NOB-a, upravnik Narodnog pozori{ta u [apcu, prosvetni<br />
savetnik, prevodilac i kwi`evnik, autor monografija manastira Bogova|a<br />
i Pustiwa (2243, 17. januara 1992, 10).<br />
RISTA MIHAILOVI] (Divci, Vaqevo, 1915 – Beograd, 1992) predratni<br />
komunista, zato~enik u nema~kim logorima, nosilac Partizanske spomenice<br />
1941. i vi{e drugih odlikovawa, istaknuti dru{tveno-politi~ki radnik<br />
vaqevskog kraja i Srbije. (2244, 24. januara 1992, 2).<br />
VITOMIR KUZMANOVI] (Takovo, Ub, 1918 – Takovo, 1992), predratni<br />
komunista, u~esnik u NOR-u, nosilac Partizanske spomenice 1941, dru{tveno-politi~ki<br />
radnik (2244, 24. januara 1992, 2).<br />
NINKO NINE TADI] (Qubovija, 1929 – Vaqevo, 1992), diplomirani ma-<br />
{inski in`ewer, projektant u namenskoj industriji, tehni~ki direktor vaqevskog<br />
„Kru{ika“ (2248, 21. februara 1992, 2).<br />
BRATISLAV VASI] BAJA (Pepeqevac, Lajkovac, 1932 – Lajkovac, 1992),<br />
politikolog, istaknuti dru{tveno-politi~ki i privredni rukovodilac – sekretar<br />
OK SK, predsednik Skup{tine op{tine Lajkovac, narodni poslanik, zamenik<br />
i direktor TP „Pobeda“ u Lajkovcu (2248, 21. februara 1992, 2).<br />
Prof. dr \UR\E \URA POPOVI] (Divci, Vaqevo, 1937 – Beograd, 1992),<br />
lekar – ortoped, sanitetski pukovnik JNA, dr medicinskih nauka i profesor<br />
Vojno-medicinske akademije u Beogradu (2249, 28. februara 1992, 2).<br />
MILIJAN MI]A JEREMI] (Jo{eva, Vaqevo, 1913 – Beograd, 1992), diplomirani<br />
pravnik, jedan od organizatora ustanka u Ra|evini, nosilac Partizanske<br />
spomenice 1941, istaknuti dru{tveno-politi~ki i pravni rukovodilac,<br />
republi~ki sekretar za zakonodavstvo, sekretar Republi~kog izvr{nog ve}a Srbije,<br />
publicista (2251, 13. marta 1992, 2).<br />
@IVAN @IVANOVI] (Boqkovci, Gorwi Milanovac, 1919 – Slavkovica,<br />
Qig, 1992), kamenoreza~ki radnik, borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve-<br />
{ki logora{, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine (2251, 13. marta 1992, 2).<br />
DRAGOSLAV DRAGAN LAZI] (Novo Murino, Skopqe, Makedonija, 1926<br />
– Vaqevo, 1992), sportista i sportski radnik, poqoprivredni tehni~ar i nastavnik<br />
fizi~kog vaspitawa u Mionici, vaqevskoj gimnaziji i Osnovnoj {koli<br />
„Nada Puri}“ u Vaqevu (2252, 20. marta 1992, 23).<br />
154
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
BRANKO ATANACKOVI] (Vaqevo, 1928 – Beograd, 1992), poti~e iz ugledne<br />
vaqevske porodice, novinar beogradskog lista „Politika“ i urednik {ahovske<br />
rubrike i odli~an poznavalac {aha (2253, 27. marta 1992, 2).<br />
ZDRAVKO MARKOVI] – Rosi} (Popu~ke, Vaqevo, 1895 – Vaqevo, 1992),<br />
zemqoradnik, u~esnik i mitraqezac u ratovima 1912-1918, posledwi Solunac u<br />
okolini Vaqeva i nosilac Albanske spomenice (2255, 10. aprila 1992, 2).<br />
SVETOLIK CEKA @UJOVI] (Vra~evi}, Lajkovac, 1906 – Vra~evi}, 1992),<br />
zemqoradnik, najstariji traktorista vaqevskog kraja (2259, 8. maja 1992, 7).<br />
BLAGOJE ^UPAREVI] (Prizren, 1907 – Vaqevo, 1992), profesor srpsko-hrvatskog<br />
jezika i kwi`evnosti u Vaqevskoj gimnaziji i Sredwoj tehni~koj<br />
{koli u Vaqevu, italijanski logora{, jedan od osniva~a Istorijskog <strong>arhiv</strong>a u<br />
Vaqevu, saradnik SANU, pisao i objavqivao pesme (2261, 22. maja 1992, 6).<br />
ANDRIJA MAZIWANIN (Kupinovo, Pe}inci, 1911 – Vaqevo, 1992),<br />
opan~arski radnik u Ubu, pripadnik predratnog revolucionarnog pokreta, jedan<br />
od organizatora i rukovodioca oru`anog ustanka u Tamnavi 1941, ilegalni<br />
partijski radnik, nosilac Spomenice 1941 i dru{tveno-politi~ki radnik<br />
(2269, 17. jula 1992, 2).<br />
DRAGAN PAVLOVI] PI@ON (Jabu~je, Lajkovac, 1952 – ?, 1992), sportski<br />
radnik – tehni~ki sekretar Bokserskog kluba „Metalac“, jedan od osniva~a i tehni~ki<br />
sekretar Kluba za mali fudbal „Vo`d“ iz Vaqeva (2283, 23. oktobra 1992, 19).<br />
DRAGI[A SEKULI] (Gode~evo, Kosjeri}, 1909 – Vaqevo, 1992), kazanxija<br />
i poznati sportski radnik (2287, 20. novembra 1992, 19).<br />
MIODRAG MIKI \OR\EVI] (Vaqevo, 1954 – Beograd, 1992), poznati<br />
akademski slikar (2288, 27. novembra 1992,3i4).<br />
Prof. dr MILOVAN MARI] (Jovawa – Zlatari}, Vaqevo, 1933 – Vaqevo,<br />
1992), dr filozofskih nauka, profesor matematike u Sredwoj tehni~koj i Vi{oj<br />
ekonomskoj {koli u Vaqevu (2292, 25. decembra 1992, 2).<br />
VOJISLAV PECA MATI] (Vaqevo, 1915 – Vaqevo, 1992), poti~e iz ugledne<br />
gradske porodice, dobar fudbaler i sportski radnik, dugogodi{wi direktor<br />
Filijale SDK u Vaqevu (2292, 25. decembra 1992, 19).<br />
1993. godina<br />
VLADISLAV LOLE ANTI] ([abac, 1930 – Beograd, 1993), ro|en u u~iteqskoj<br />
porodici, pa je ‘iveo u Stubu i Vaqevu, ko{arka{ki igra~, trener i sudija – komesar<br />
Me|unarodne ko{arka{ke organizacije (2295, 15. januara 1993, 19).<br />
BO[KO \ERI] (Vaqevo, 1930 – Vaqevo, 1993), dru{tveno-politi~ki i sportski<br />
radnik – predsednik Op{tinskog SOFK i do`ivotni predsednik FK ZSK u<br />
Vaqevu, nosilac mnogih odlikovawa i drugih priznawa (2296, 22. januara 1993, 19).<br />
VELIBOR VEQA \UKI] (Ratkovac, Lajkovac, 1937 – Vaqevo, 1993), u~iteq u<br />
Gorwim Leskovicama, Markovoj Crkvi i Dowoj Toplici, predsednik OK SSRN<br />
Mionica i direktor Fonda za puteve op{tine Mionica (2297, 29. januara 1993, 7).<br />
DESANKA MAKSIMOVI] (Rabrovica (Divci), Vaqevo, 1898 – Beograd,<br />
1993), profesor srpskog jezika i kwi`evnosti, velika pesnikiwa, redovni ~lan<br />
SANU (2300, 19. februara 1993, 1, 2, 5i7).<br />
MIROSLAV MILI]EVI] FIS (Uro{evac, KiM, 1926 – Vaqevo, 1993),<br />
nastavnik fizi~ke kulture u O[ „Andra Sav~i}“ u Vaqevu, atletski, rukometni<br />
i pliva~ki trener (2300, 19. februara 1993, 19).<br />
155
Milorad Radoj~i}<br />
RADIVOJE MARINKOVI] (Radobi}, Mionica, 1934 – Beograd, 1993), diplomirani<br />
ekonomista, finansijski direktor SOUR-a „Kru{ik“ u Vaqevu, pomo}nik<br />
generalnog direktora Vaqevske banke i slikar (2318, 25. juna 1993, 10).<br />
MILIJAN D. TOMI] (Rubribreza, Vaqevo, 1895 – Rubribreza, 1993), ekonom<br />
i podoficir, u~esnik I svetskog rata, kapetan I klase, nosilac Albanske<br />
spomenice i vi{e drugih priznawa, zadrugar, posledwi Solunac Kolubare<br />
(2320, 9. jula 1993, 3).<br />
Dr BRANKO PERUNI^I] (Proji}i, Bijelo Poqe, 1913 – Beograd, 1993), u~enik<br />
Sredwe poqoprivredne {kole u Vaqevu, u~esnik NOB-a, nastavnik i dr istorijskih<br />
nauka, autor vi{e zna~ajnih kwiga, dopisni ~lan SANU (2321, 16. jula 1993, 5).<br />
TOMISLAV MILINOVI] (Virovci, Mionica, 1934 – Beograd, 1993),<br />
profesor kwi`evnosti i novinar – u dva navrata glavni i odgovorni urednik<br />
„Ve~erwih novosti“, dopisnik „Borbe“ i „Novosti“ iz Moskve, izuzetan reporter<br />
i komentator (2322, 23. jula 1993, 2).<br />
BOGOSAV MITROVI] [UMAR (Dowe Nedeqice, Loznica, 1917 – Beograd,<br />
1993), radnik, borac i stare{ina u Vaqevskom partizanskom odredu i drugim jedinicama,<br />
nosilac Partizanske spomenice 1941. i vi{e drugih odlikovawa, general<br />
JNA, publicista (2323, 30. jula 1993, 5).<br />
SAVI] RABRENOVI] (Ujni~e, Bjelo Poqe, Crna Gora, 1928 – Vaqevo,<br />
1993), nastavnik i direktor {kole, prosvetni savetnik – vi{i pedago{ki savetnik,<br />
sekretar SIZ-a osnovnog obrazovawa i Kulturno-prosvetne zajednice u<br />
Vaqevu i autor vi{e kwiga(2323, 30. jula 1993, 5).<br />
MILORAD PETROVI] GRBA (Gorwa Grabovica, Vaqevo, ? – Gorwa Grabovica,<br />
1993), vrsni muzi~ar – pravi virtuoz na violini, rodona~elnik i vaspita~<br />
grupe izuzetnih muzi~ara (2323, 30. jula 1993, 10).<br />
VLADAN JAKOVQEVI] (Bo{wanovi}, Qig, 1920 – Po`arevac, 1993),<br />
pripadnik revolucionarnog radni~kog pokreta, borac Vaqevskog partizanskog<br />
odreda, nema~ki logora{, nosilac Partizanske spomenice 1941. i vi{e<br />
drugih odlikovawa, poznati dru{tveno-politi~ki i privredni rukovodilac<br />
(2329, 10. septembra 1993, 2).<br />
STANICA STEFANOVI], dev. Rosi}, zv. CANA GOLUBICA (Beograd,<br />
1925 – Vaqevo, 1993), sudska slu`benica, supruga Milana Stefanovi}a – Goluba,<br />
glumica u Dramskom studiju i sopran u Horu KUD „Abra{evi}“ u Vaqevu<br />
(2331, 24 septembra 1993, 5).<br />
PETAR PECA PAJI] (Vaqevo, 1932 – Vaqevo, 1993), poti~e iz sportske<br />
porodice, jedan od najboqih fudbalera Vaqeva svih vremena, a 1961. progla{en<br />
je i za najboqeg sportistu Vaqeva (2333, 8. oktobra 1993, 19).<br />
Prim. dr RADOVAN SIMI] (Bobova, Vaqevo, 1927 – Vaqevo, 1993) – lekar –<br />
internista, dugogodi{wi na~elnik Internisti~ke slu`be Bolnice u Vaqevu, bio<br />
je pionir u primeni izotopa u vaqevskom zdravstvu, predsednik Podru`nice SLD<br />
u Vaqevu i redovan ~lan Medicinske akademije SLD (2338, 12. novembra 1993, 6).<br />
SRETEN BAJI] CAR (Jabu~je, Lajkovac, 1941- Jabu~je, 1993), poqoprivredni<br />
tehni~ar Zemqoradni~ke zadruge u Lajkovcu, organizator sportskog ‘ivota<br />
u Jabu~ju, predsednik FK „Jabu~je“ i Op{tinskog fudbalskog saveza Lajkovca a<br />
poginuo u saobra}ajnoj nesre}i (2338, 12. novembra 1993, 7 i 19).<br />
156
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
SAVO LABAN (Plav, Crna Gora, 1924 – Podgorica, 1993), u~esnik rata,<br />
oficir JNA, poznati slikar i kulturni pregaoc do 1973. godine ‘iveo i stvarao<br />
u Vaqevu (2340, 26. novembra 1993, 2).<br />
SELENA STOJANOVI] (?, 1917 – Lajkovac, 1993), telefoniskiwa lajkova~ke<br />
po{te, dobra radnica i draga sugra|anka (2340, 26. novembra 1993, 7).<br />
DRAGI[A VASIQEVI] (Klinci, Vaqevo, 1933 – Vaqevo, 1993), sudija za<br />
prekr{aje i sudija Okru`nog privrednog suda u Vaqevu (2341, 3. decembra 1993, 7).<br />
GORDANA BABI] – \OR\EVI] (Vaqevo, 1932 – Vaqevo 1993), istori~ar<br />
umetnosti, dr filozofskih nauka, redovni profesor Filozofskog fakulteta u<br />
Beogradu, dopisni ~lan Srpske akademije nauka i umetnosti i plodan pisac<br />
(2345, 31. decembra 1993, 5).<br />
1994. godina<br />
JOSIP KAMENICA (]elije, Lajkovac, 1923 – ]elije, 1994), vi|eni kolubarski<br />
doma}in i zadrugar (2348, 21. januara 1994, 5).<br />
DRAGAN MIJAILOVI] (Planinica, Mionica, 1926 – Planinica, 1994),<br />
ugledni doma}in i aktivista (2348, 21. januara 1994, 5).<br />
DIMITRIJE MIKICA GUBEREVAC (Vaqevo, 1913 – Ni{, 1994), fudbaler<br />
i doajen jugoslovenskih fudbalskih trenera (2348, 21. januara 1994, 15).<br />
PETAR SMEDEREVAC (Pan~evo, 1922 – Beograd, 1994), nastavnik matematike<br />
u {kolama u Pri~evi}u i Divcima kod Vaqeva, igrao za Vaqevski {ah<br />
klub, bio trener i selektor {ahovske reprezentacije (2348, 21. januara 1994, 15).<br />
SRE]KO PETKOVI] \AN\A (Stubline, Obrenovac, 1935 – Beograd,<br />
1994), poznati fudbaler i fudbalski trener, koji je trenirao i vaqevske klubove<br />
(2348, 21. januara 1994, 15).<br />
SRETEN BUDIMIROVI] BARON (?, 1935 – Vaqevo, 1994), ma{inski tehni~ar,<br />
svestrani sportista (ko{arka{, rukometa{, fudbaler, teniser i stonoteniser),<br />
ko{arka{ki trener i savezni ko{arka{ki sudija (2351, 11. februar<br />
1994, 15).<br />
RADOJKO JOVANOVI] (?, 1961- ?, 1994), prodavac Divine prodavnice<br />
„Merkur“ (2358, 1. aprila 1994, 10).<br />
PREDRAG LAZAREVI] LA]A (?, ? – Vaqevo, 1994), poznati advokat i prvi<br />
predsednik Ko{arka{kog kluba „Student“ u Vaqevu (2363, 6. maja 1994, 19).<br />
MIODRAG JOCI] (Pambukovica, Vaqevo, 1922 – Vaqevo, 1994), borac<br />
Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki logora{, diplomirani pravnik i<br />
dugogodi{wi novinar (2370, 24. juna 1994, 2).<br />
MILOVAN KOLAREVI] [IBA (Gorwa Bukovica, Vaqevo, 1935 – Vaqevo,<br />
1994), visokokvalifikovani trgovac i dugogodi{wi poslovo|a TP „Diva“<br />
iz Vaqeva (2370, 24. juna 1994, 8).<br />
RADOMIR Q. ]IRI] (Majinovi}, Vaqevo, 1902 – Majinovi}, 1994), kova~<br />
i saradnik NOP-a, vlasnik radwe za izradu bombi i druge municije (2373,<br />
15. jula 1994, 7).<br />
DRAGAN SIMI] BUTKA (?, 1960 – ?, 1994), dugogodi{wi igra~ i kapiten<br />
FK „Povlen“ iz Brezovice kod Vaqeva (2376, 5. avgusta 1994, 23).<br />
OBRAD USKOKOVI] [ILE (?, 1953 – Vaqevo, 1994), sportski radnik<br />
(2381, 9. septembra 1994, 23).<br />
157
Milorad Radoj~i}<br />
BRANIMIR BANE SPASOJEVI] (Vaqevo, 1940 – Vaqevo, 1994), profesor<br />
srpsko-hrvatskog jezika i kwi`evnosti u [kolskom centru za tehni~ko<br />
obrazovawe u Vaqevu i sjajan glumac (2382, 16. septembra 1994, 5).<br />
VELIMIR \EDOVI] (Stubo, Vaqevo, 1897 – Stubo, 1994), jedan od najboqih<br />
poqoprivrednih proizvo|a~a (2391, 18, novembra 1994, 2).<br />
ALEKSANDAR KOSTI] [ANGAJ (Vaqevo, 1930 – Vaqevo, 1994), jedan od<br />
najtalentovanijih vaqevskih fudbalera (2391, 18, novembra 1994, 23).<br />
RADIVOJE RAJA LAZI] (Belo{evac, Vaqevo, 1946 – Vaqevo, 1994), poznati<br />
fudbaler vaqevskih klubova i OFK „Beograda“, fudbalski trener (2392,<br />
25. novembra 1994, 31).<br />
MARIJA RADI] (Drini}, Bosanski Petrovac, BiH, 1921 – Vaqevo, 1994),<br />
borac Tre}e kraji{ke udarne brigade, u~esnik borbe za kona~no oslobo|ewe<br />
Vaqeva, nosilac mnogih odlikovawa (2396, 23. decembra 1994, 2).<br />
RATKO BRANKOVI] RUDIKA (Beograd, 1942 – Vaqevo, 1994), voza~<br />
„Elinda“ u Vaqevu, jedan od najtalentovanijih vaqevskih boksera (2397, 30. decembra<br />
1994, 27).<br />
1995. godina<br />
Dr RADOSAV SUBOTI] (Dragodol, Ose~ina, 1922 – Vaqevo, 1995), diplomirani<br />
in`ewer agronomije – stru~wak za vo}arstvo, dr agronomskih nauka<br />
(23999, 13. januara 1995, 6).<br />
^EDOMIR VIDAKOVI] [EKA (Vaqevo, 1932 – Vaqevo, 1995), poznati<br />
stomatolog, svestrani sportista, pionir i legenda vaqevske ko{arke (2403, 10.<br />
februara 1995, 23).<br />
MILAN MI]A IGWATOVI] (Vaqevo, 1905 – Vaqevo, 1995), vaqevski<br />
industrijalac i svestrani gimnasti~ar (2404, 17. februara 1995,27).<br />
DANILO CIBI] (?, 1905 – Qubqana, 1995), vojno-sanitetski slu`benik u<br />
Vaqevu, svestrani sportista (smu~ar, planinar i teniser) i dobar fotograf,<br />
koji je snimio ~itavu kolekciju fotografija o Vaqevu i okolini (2404, 17. februara<br />
1995,27).<br />
RATOMIR IVKOVI] (Moravci, Qig, 1917 – Beograd, 1995), u~esnik<br />
NOR-a, jedan od prvih urednika ovog lista, poznati filmski rediteq i jedan od<br />
najzna~ajnijih i najplodnijih jugoslovenskih filmskih dokumentarista (24.06,<br />
3. marta 1995, 2).<br />
ZORAN Al. JOVANOVI] (Vaqevo, 1955 – Beograd, 1995), novinar NIN-a, „Auto-sveta“,<br />
„Sveta“ i „Ilustrovane politike“ iz Beograda (2409, 24. marta 1995, 4).<br />
ANTONIJE PURI] PURKE (Vaqevo, 1938 – Vaqevo, 1998), diplomirani<br />
pravnik – zamenik okru`nog javnog tu`ica, svestrani sportista i poznati<br />
sportski radnik (2416, 12. maja 1995, 23).<br />
Prim. dr RAJKO NENADI] (Boqani}i, Pqevqa, 1905 – Vaqevo, 1995), lekar<br />
– pedijatar, {ef De~jeg odeqewa Okru`ne bolnice u Vaqevu, jedan od inicijatora<br />
osnivawa i upraviteqa [kole za de~je negovateqice i babice u Vaqevu<br />
(2419, 2. juna 1995, 2).<br />
PREDRAG DRA@A TODOROVI] (Skopqe, 1925 – Vaqevo, 1995) u~esnik<br />
NOR-a, ratni vojni invalid, novinar u vi{e javnih glasila i Radio Vaqevu, gde<br />
je penzionisan, autor dve kwige humoristi~kih priloga (2420, 6. juna 1995, 9).<br />
158
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
MILOMIR VASI] MICOJE (Vaqevo, 1933 – Vaqevo, 1995), stru~ni u~iteq<br />
– nastavnik fizi~kog vaspitawa u [kolskom centru za tehni~ko obrazovawe u<br />
Vaqevu, poznati bokser i bokserski trener (2428, 4. avgusta 1995, 23).<br />
ZORAN D. GRBI] GRBA (Vaqevo, 1958 – Vaqevo, 1995), radnik DD „Kru-<br />
{ik – Ma{inogradwa“ u Vaqevu, poznati fudbaler i republi~ki fudbalski sudija<br />
(2428, 4. avgusta 1995, 23).<br />
SRPKO BIBA RANKOVI] (?, 1956 – Ose~ina, 30. jula 1995), radnik DD<br />
„Kru{ik – Alatnica“ u Vaqevu, dugogodi{wi fudbaler vaqevskog kluba „Borac“<br />
i sportski radnik, tragi~no je nastradao (2428, 4. avgusta 1995, 23).<br />
Prim. dr MIODRAG BANKOVI] (Kusadak, Smederevska Palanka, 1924 –<br />
Lajkovac, 1995), lekar, zdravstveni, dru{tveno-politi~ki i sportski radnik<br />
lajkova~ko-lazareva~kog kraja (2434, 15. septembra 1995, 12).<br />
RADMILA RADA JOVANOVI], ro|. Kova~evi} (Osladi}, Vaqevo, 1919 –<br />
Vaqevo, 1995), supruga narodnog heroja Zdravka Jovanovi}a, u~esnik NOB-a,<br />
dru{tveno-politi~ki radnik i poslanik (2438, 13. oktobra 1995, 6).<br />
DRAGUTIN M. BAJI] (Klinci, Vaqevo, 1932 – Vaqevo, 1995), op{tinski<br />
~inovnik, hroni~ar zbivawa u vaqevskom kraju, publicista i saradnik lista<br />
„Napred“ (2438, 13. oktobra 1995, 6).<br />
Prof. dr VLADETA S. MILOVANOVI] (Bogova|a, Lajkovac, 1928 – Beograd,<br />
1995), dr tehni~kih nauka i vanredni profesor geodezije na Gra|evinskom<br />
fakultetu u Beogradu (2449, 29. decembra 1995, 2).<br />
1996. godina<br />
MILORAD ILI] MI]ELA (Nepri~ava, Lajkovac, 1932 – Nepri~ava,<br />
1996), napredni poqoprivredni proizvo|a~ i istaknuti dru{tveni aktivista<br />
(2452, 19. januara 1996, 7).<br />
SLOBODAN SLOBA CRNOJA^KI (Vaqevo, 1943 – Vaqevo, 1996), nastavnik<br />
i diplomirani politikolog, na~elnik Odeqewa za urbanizam i stambeno-komunalne<br />
poslove Skup{tine op{tine Vaqevo (2452, 19. januara 1996, 11).<br />
MILIVOJE KRGOVI] (Vra~evi}, Lajkovac, 1954 – Vra~evi}, 1996), poti-<br />
~e iz ~estite porodice, dobar i vredan radnik Zemqoradni~ke zadruge „Lajkovac“<br />
(2455, 9. februara 1996, 7).<br />
RADICA POPOV (@abaq, Novi Sad, 1925 – Vaqevo 1996), tehni~ar –<br />
konstruktor u „Kru{iku“, modelar i motorni pilot, veteran vaqevskog sportskog<br />
vazduhoplovstva (2458, 1. marta 1996, 19).<br />
@IVKO @ILE PAUNOVI] (Sankovi}, Mionica, 1915 – Beograd, 1996),<br />
u~iteq, nema~ki i bugarski internirac, u~esnik NOB-a, poznati dru{tveno-politi~ki,<br />
i privredni rukovodilac u vaqevskom kraju i Srbiji – predsednik<br />
NO sreza Vaqevo, sekretar Vlade Srbije i generalni direktor Elektroprivrede<br />
Srbije (2466/67, 26. aprila 1986, 2).<br />
GRUJICA GRUJI^I] (\ur|evac, Mionica, 1954 – Vaqevo, 1996), oficir<br />
– potpukovnik JNA, komandant Vaqevskog garnizona, vi{e puta vanredno unapre|ivan,<br />
odlikovan i pohvaqivan Sahrawen na Centralnom grobqu u<br />
Beogradu. (2473, 14. juna 1996, 2).<br />
MILORAD B. JANKOVI] MI]A (Kli~evac, Vaqevo, 1920 – Beograd,<br />
1996), pitomac bojne akademije, borac Vaqevskog partizanskog odreda, borac i<br />
komandant Prate}eg bataqona Vrhovnog {taba NOV i POJ, general-pukovnik<br />
159
Milorad Radoj~i}<br />
JNA, vojni pisac, nosilac Partizanske spomenice 1941. i mnogih drugih<br />
odlikovawa i ~lan Saveta SR Srbije (2475, 28. juna 1996, 2).<br />
VUKOSAVA VUKA BO@I] – NIKOLI] (Svileuva, Koceqeva, 1913 – Beograd,<br />
1996), u~iteqica i profesorka, predratni komunista, saradnik NOR-a,<br />
istaknuti dru{tveno-politi~ki, prosvetni i kulturni radnik u Vaqevu i Beogradu<br />
(direktor Vaqevske gimnazije) (2477, 12. jula 1996, 2).<br />
Dr ZAGORKA DUGALI] (Dragoq, Aran|elovac, 1920 – Beograd, 1996), borac<br />
Vaqevskog partizanskog odreda i drugih jedinica, nosilac Partizanske<br />
spomenice 1941, lekar – sanitetski pukovnik JNA i sestra narodnog heroja Du-<br />
{ana Dugali}a 2480, 2. avgusta 1996, 2).<br />
DRAGI[A [QIVAN^ANIN (Bude~evica – Most na Tari, 1938 –<br />
Pqevqe, 1996), diplomirani in`ewer agronomije i predsednik Zadru`nog saveza<br />
Jugoslavije (2484, 30. avgusta 1996, 7).<br />
BRANISLAV M. OBRADOVI] (Du~i}, Mionica, 1953 – Popu~ke, 1996),<br />
u~iteq i nastavnik – direktor Osnovne {kole „Dragojlo Dudi}“ u Mionici,<br />
neumorni dru{tveno-politi~ki, kulturni i sportski radnik mioni~kog kraja<br />
i saradnik „Napreda“ i vi{e javnih glasila, nastradao u saobra}ajnoj nesre}i<br />
(2487, 20. septembra 1996, 19).<br />
DRAGOQUB TERZI] ERA (Popu~ke, Vaqevo, 1934 – Vaqevo, 1996), elektri~ar<br />
i bokser vaqevskog „Metalca“ od 1956. do 1965. godine (2488, 27. septembra<br />
1996, 19).<br />
JAKOV DUDI] (Klinci, Vaqevo, 1923 – Beograd, 1996), borac Vaqevskog<br />
partizanskog odreda, nema~ki logora{, nosilac Partizanske spomenice 1941,<br />
radnik i stare{ina organa unutra{wih poslova (2489, 4. oktobra 1996, 2).<br />
ZLATOMIR VIDAKOVI] (Brgule, Ub, 1923 – Beograd, 1996) u~iteq i u~esnik<br />
NOR-a, poznati dru{tveno-politi~ki i prosvetni radnik, profesor Beogradskog<br />
univerziteta i autor vi{e uxbenika, scenarija za filmove i drugih radova<br />
iz zdravstvenog prosve}ivawa (2489, 4. oktobra 1996, 2).<br />
@IVAN DIMITRIJEVI] GIJA (Jalovik, Vladimirci, 1912 – Beograd,<br />
1996), diplomirani pravnik i pripadnik revolucionarnog pokreta, borac i<br />
stare{ina u Vaqevskom partizanskom odredu i drugim jedinicama, nosilac<br />
Partizanske spomenice 1941. i drugih odlikovawa, istaknuti dru{tveno-politi~ki<br />
radnik (2493, 31. oktobra 1996, 2).<br />
DRAGOMIR RADOJI^I] SIXA (Vaqevo, 1934 – Vaqevo, 1996), profesor<br />
biologije u Vaqevskoj gimnaziji i direktor Osnovne {kole „Nada Puri}“ u<br />
Vaqevu (2495, 14. novembra 1996, 2).<br />
Dr MILAN SIKIRICA (Lu~inci, Slavonska Po`ega, Hrvatska, 1926 –<br />
Vaqevo, 1996), profesor istorije, dr politikolo{kih nauka, direktor [kole<br />
za vi{e obrazovawe radnika u Vaqevu i pisac (2495, 14. novembra 1996, 2).<br />
1997. godina<br />
VOJKO MARINKOVI] ([utci, Qig, 1924 – Beograd, 1997), diplomirani<br />
in`ewer agronomije, priznati poqoprivredni stru~wak i nau~ni radnik<br />
(2503, 10. januara 1997, 2).<br />
VEROQUB VE[A STANKOVI] (Gola Glava, Vaqevo, 1935 – Beograd,<br />
1997), diplomirani pravnik radio u vi{e kolektiva, rezervni oficir i dru-<br />
{tveni pravobranilac samoupravqawa u Vaqevu (2507, 7 februara 1997, 2).<br />
160
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
SRETEN PENEZI] (U`ice, 1920 – Beograd, 1997), metalski radnik, u~esnik<br />
NOR-a, nosilac Partizanske spomenice 1941, pukovnik JNA u rezervi, poznati<br />
privrednik – direktor vaqevskog „Vistada“ i ~lan Republi~kog izvr-<br />
{nog ve}a Skup{tine SR Srbije (2511, 7. marta 1997, 2).<br />
MATIJA NIK[I] (Sinac, Oto~ac, Hrvatska, 1925 – Vaqevo, 1997), bravar,<br />
saradnik i u~esnik NOP-a, dru{tveno-politi~ki radnik i ~lan Saveta SR<br />
Srbije (2514, 28. marta 1997, 2).<br />
\OR\E \OKA STOJANOVI] (Aran|elovac, 1923 – Vaqevo, 1997), bravar<br />
vaqevskog „Kru{ika“, glumac – prvak Pozori{ta „Abra{evi} u Vaqevu (2514,<br />
28. marta 1997, 9).<br />
MIQA KOVA^EVI], ro|. \uri} (Radobi}, Mionica, 1887- Radobi},<br />
1997), poti~e iz ugledne porodice, doma}ica, supruga Save Kova~evi}a uglednog<br />
doma}ina, majka profesorke Vide Gaji} i najstarija ‘iteqka vaqevske Kolubare<br />
(2517, 28. marta 1997, 10).<br />
SLOBODAN JEREMI] U^A (?, 1932 – Vaqevo, 1997), elektro-tehni~ar<br />
vaqevske „Elektrodistribucije“, poznati sportista i saradnik „Napreda“ i<br />
drugih glasila (2514, 28. marta 1997, 19 i 20).<br />
@ARKO PAVLOVI] – Vaqevac (Mili~nica, Vaqevo, 1941 – Beograd,<br />
1997), muzi~ar – harmonika{, kompozitor narodne muzike – autor mnogobrojnih<br />
hitova (2517, 18. aprila 1997, 9).<br />
JORDAN JOLE ]OSI] (Vaqevo, 1946 – Vaqevo, 1997), poznati sportski<br />
radnik – osniva~ Kluba malog fudbala „Vo`d“ i direktor Bokserskog kluba<br />
„Metalac“ iz Vaqeva (2517, 18. aprila 1997, 19)<br />
MILAN KRSTI] (Vaqevo, 1900 – Beograd, 1997), u~esnik oba svetska rata –<br />
stari ratnik, rezervni oficir i doajen srpskog novinarstva (2518, 25. aprila<br />
1997, 2).<br />
QUBIVOJE ^UBROVI] – Mali Susa (Popu~ke, Vaqevo, 1974 – Vaqevo,<br />
1997), fudbaler FK „Poleta“ iz Popu~aka nastradao u saobra}ajnoj nesre}i<br />
(2526, 27. juna 1997, 19).<br />
BOGOQUB BOCA TANASIJEVI] (Stublenica, Ub, 1919 – Beograd, 1997),<br />
abaxijski radnik i pripadnik revolucionarnog pokreta, borac Vaqevskog partizanskog<br />
odreda, norve{ki internirac, nosilac Partizanske spomenice 1941.<br />
godine, dru{tveno-politi~ki radnik i poslanik (2528, 11. jula 1997, 2).<br />
Dr MARIJA ISAILOVI], ro|. Naki} (Beograd, 1925 – Beograd, 1997), dr<br />
istorijskih nauka, ugledni prosvetni radnik i autor vi{e zapa`enih radova o<br />
Vaqevu i vaqevskom kraju (2532, 8. avgusta 1997, 5).<br />
ANTONIJE \UR\EVI] – Arhimandrit Antonije (Suvodawe, Vaqevo,<br />
1917 – Trono{a, Loznica, 1997), kalu|er, nema~ki internirac, stare{ina manastira<br />
Trono{a kod Loznice (2532, 8. avgusta 1997, 11).<br />
RUZMILKA DIMITRIJEVI] (Gorwa Bela Reka, Zaje~ar, 1909 – Vaqevo,<br />
1997), ugledni sredwo{kolski profesor srpsko-hrvatskog jezika i kwi`evnosti<br />
i jedan od prosvetarskih veterana vaqevskog kraja (2533, 15. avgusta 1997, 5).<br />
MILORAD MILE MILATOVI] (Vaqevo, 1910 – Beograd, 1997), diplomirani<br />
pravnik, pripadnik revolucionarnog pokreta, jedan od organizatora i<br />
rukovodilaca partizanskog pokreta u vaqevskom kraju, nosilac Partizanske<br />
161
Milorad Radoj~i}<br />
spomenice i vi{e drugih odlikovawa, istaknuti dru{tveno – politi~ki radnik,<br />
general-major JNA i diplomata (2535, 29. avgusta 1997, 2).<br />
MOM^ILO MOMA STANI[I] (Vaqevo, 1941 – Beograd, 1997), glumac i<br />
poznati kulturni poslenik ((2535, 29. avgusta 1997, 5).<br />
GROZDAN \UKANOVI] (Kru{~ica, Kosjeri}, 1923 – Beograd, 1997), kroja~ki<br />
radnik i pripadnik revolucionarnog pokreta u Vaqevu, borac Vaqevskog<br />
partizanskog odreda i drugih jedinica, nosilac Partizanske spomenice 1941.<br />
godine i drugih odlikovawa, istaknuti dru{tveno-politi~ki radnik, predsednik<br />
vaqevske op{tine i poslanik (2538, 18. septembra 1997, 2).<br />
MIHAILO POPOVI] – MIKA PITA (Vaqevo, 1943 – Popu~ke, Vaqevo,<br />
1997), diplomirani ma{inski in`ewer, poznati ko{arka{ i sportski radnik<br />
nastradao u saobra}ajnoj nesre}i ((2541, 10. oktobra 1997, 19).<br />
VOJIN VOJKAN LUKI] (Subotica, Koceqeva, 1919 – Beograd, 1997), diplomirani<br />
pravnik, borac i stare{ina u Vaqevskom partizanskom odredu i<br />
drugim jedinicama, nosilac Partizanske spomenice 1941, republi~ki i savezni<br />
sekretar za unutra{we poslove (2549, 31. oktobra 1997, 2).<br />
BO[KO NOVAKOVI] (Leskovac, Lazarevac, 1919 – Beograd, 1997), borac<br />
Vaqevskog partizanskog odreda, ratni zarobqenik, nosilac Partizanske spomenice<br />
1941. i vi{e drugih priznawa, publicista (2546, 14. novembra 1997, 2).<br />
PETAR MARI] ([iroka Kula, Gospi}, Hrvatska, 1922 – Beograd, 1997), trgova~ki<br />
pomo}nik i pripadnik revolucionarnog pokreta u Beogradu, borac<br />
Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki internirac, nosilac Partizanske<br />
spomenice 1941, poznati privrednik (2546, 14. novembra 1997, 2).<br />
1998. godine<br />
MIODRAG MILE MANDI] (Tulari, Ub, 1922 – Beograd, 1998), borac<br />
Vaqevskog partizanskog odreda, logora{, poznati privredni i politi~ki rukovodilac,<br />
predsednik SO Ub (2556, 23. januara 1998, 2).<br />
RADUL IGWATOVI] (Berkovac, Mionica, 1922 – Beograd, 1998), borac<br />
Vaqevskog partizanskog odreda, diplomirani ekonomista, privredni i politi~ki<br />
rukovodilac qi{kog kraja (2560, 20. februara 1998, 2).<br />
LAZAR NINKOVI] (Bobova, Vaqevo, 1926 – Beograd, 1998), poqoprivredni<br />
tehni~ar, u~esnik NOR-a, radnik organa unutra{wih poslova, privredni i<br />
dru{tveno-politi~ki radnik (2561, 27. februara 1998, 2).<br />
MILIVOJE RISTIVOJEVI] (Beloti}, Ose~ina, 1913 – Omoqica, Pan~evo,<br />
zemqoradnik, borac Vaqevskog partizanskog odreda, logora{ i dugogodi{wi<br />
upravnik Zemqoradni~ke zadruge u Omoqici (2561, 27. februara 1998, 2).<br />
MILOMIR A. MATI] (Du~i}, Mionica, 1909 – Du~i}, 1998), saradnik<br />
NOP-a, zemqoradnik – farmer i uzoran doma}in (2563, 13, marta 1998, 7).<br />
QUBOMIR PETROVI] ]UBAN (Gorwa Grabovica, Vaqevo, 1939 – Beograd,<br />
1998), vrsni muzi~ar – violinista i kompozitor (2566, od 3. aprila 1998,3)<br />
MILENKO TOPALOVI] 16 BRKA (Babaji}, Qig, 1914 – Beograd, 1998),<br />
u~iteq, ratni zarobqenik, ilegalni partijski radnik, nosilac Partizanske spomenice<br />
1941, dru{tveno-politi~ki radnik i istori~ar (2568, 17. aprila 1998, 2).<br />
16 U nekim dokumentima on se pojavquje i pod prezimenom Ostoji}.<br />
162
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
Prof. dr MIHAILO DANI^I] ([tavica, Qig, 1919 – Beograd, 1998), diplomirani<br />
in`ewer poqoprivrede, doktor agronomskih nauka, profesor i zamenik<br />
direktora Instituta za prehrambenu tehnologiju i biohemiju<br />
Poqoprivrednog fakulteta u Zemunu i pisac uxbenika (2570, 1. maja 1998, 2).<br />
MITAR MIJA STEFANOVI] (Vaqevo, 1930 – Zemun, 1998), ma{inski tehni~ar<br />
i pozori{ni stvaralac, direktor Scene Narodnog pozori{ta u Zemunu i<br />
direktor Jugoslovenskog festivala monodrame i pantomime (2570, 1. maja 1998, 2).<br />
MAKSIM KOVA^EVI] (Spila, Grahovo, 1914 – Vaqevo, 1998), borac i rukovodilac<br />
u partizanskim jedinicama, pukovnik JNA, nosilac Partizanske spomenice<br />
1941. i predsednik Sreskog odbora Crvenog krsta Vaqevo (2577, 19. juna 1998, 2).<br />
NIKOLA MASTILICA (Mekiwar, Udbine, 1915 – Beograd, 1998), pripadnik<br />
revolucionarnog pokreta, borac i pu{komitraqezac Vaqevskog partizanskog odreda,<br />
nosilac Partizanske spomenice 1941. i niza drugih priznawa (2578, 3. jula 1998, 2).<br />
Dr MILIVOJE MI[A GOJKOVI] (Vaqevo, 1932 – Vaqevo, 1998), lekar –<br />
neuropsihijatar, jedan od utemeqiva~a Neuropsihijatrijske slu`be i dugogodi{wi<br />
{ef Neurolo{kog odeqewa Vaqevske bolnice (2580, 10. jula 1998, 2).<br />
STEVA RAU[ (Brezi~ani, Prijedor, BiH, 1916 – Beograd, 1998), istaknuti<br />
borac NOR-a, nosilac Partizanske spomenice 1941, narodni heroj, general-pukovnik<br />
JNA, neko vreme ‘iveo i radio u Vaqevu (2584, 7. avgusta 1998, 2).<br />
SLOBODAN GAVRILOVI] KEZUN (Vaqevo, 1934 – Vaqevo, 1998), diplomirani<br />
in`ewer tehnologije – glavni in`ewer hemijskih tehnologija „Kru{ik<br />
– Namenske“, svestrani sportista (boks i fudbal) i sportski radnik (2584, 7. avgusta<br />
1998, 11).<br />
SRE]KO MARJANOVI] (Paune, Vaqevo, 1973 – Srbica, KiM, 1998), pripadnik<br />
rezervnog sastava MUP Vaqevo, kao prva ‘rtva albanskih terorista i separatista<br />
iz vaqevskog kraja, poginuo u borbi sa teroristima (2585, 14. avgusta 1998, 8).<br />
MILAN P. ]A]I] (Qeskovac, Sluw, Hrvatska, 1919 – Vaqevo, 1998), u~esnik<br />
NOR-a, ratni vojni invalid, nosilac Partizanske spomenice 1941. i oficir<br />
JNA (2586, 21. avgusta 1998, 2).<br />
RADOVAN RAKA JOVANOVI] (Sankovi}, Mionica, 1919 – Beograd, 1998),<br />
borac Vaqevskog partizanskog odreda, logora{, nosilac Partizanske spomenice<br />
1941. i mnogih drugih odlikovawa, pukovnik JNA (2587, 28. avgusta 1998, 2).<br />
VJEKOSLAV SPOJA (Bribir, Crikvenica, Hrvatska, 1916 – Beograd, 1998),<br />
gra|evinski radnik – miner, borac Vaqevskog partizanskog odreda, nosilac<br />
Partizanske spomenice 1941. godine i oficir JNA. (2590, 18. septembra 1998, 2).<br />
OLGA @. JOKI], ro|. Ni}iforovi} (Kla{ni}, Mionica, 1922 – Divci,<br />
Vaqevo, 1998), doma}ica i aktivni dru{tveno-politi~ki radnik (2592, 2. oktobra<br />
1998, 2).<br />
ALEKSANDRA LEJA MILOSAVQEVI], ro|. Maksimovi} (Kalawevci,<br />
Qig, 1920 – Beograd, 1998), u~esnik NOR-a borac vi{e jedinica, nosilac Partizanske<br />
spomenice 1941. i aktivni dru{tveno-politi~ki radnik (2596, 13. novembra<br />
1998, 2).<br />
RADOSLAV ]OSI] (Zlatari} 17 , Vaqevo, 1931 – Beograd, 1998), diplomirani<br />
pravnik, sudija i predsednik Op{tinskog suda u Qigu, sudija Okru`nog<br />
suda u Vaqevu i Vrhovnog suda Srbije u Beogradu (2596, 13. novembra 1998, 2).<br />
17 Sada Jovawa.<br />
163
Milorad Radoj~i}<br />
BRANIMIR BRANA POPOVI] (Kragujevac, ? – Beograd, 1998), radnik<br />
beogradske {tamparije „Politika“ i dugogodi{wi korektor lista „Napred“.<br />
(2596, 13. novembra 1998, 2).<br />
Dr RANKO STEFANOVI] ([u{eoka, Mionica, 1919 – Beograd, 1998),<br />
u~esnik NOB-a, lekar – internista, docent Medicinskog fakulteta Univerziteta<br />
u Beogradu (2599, 20. novembra 1998, 2).<br />
PETAR NOVKOVI] (^ikago, SAD, 1916 – Gorwi Milanovac, 1998), radnik,<br />
borac Vaqevskog partizanskog odreda, nosilac Partizanske spomenice 1941. i<br />
dru{tveno-politi~ki radnik u Tamnavi (2601, 4. decembra 1998, 2).<br />
GOLUB M. @IVKOVI] (Bu~, Berane, Crna Gora, 1929 – Vaqevo, 1998), nastavnik<br />
i profesor – prosvetni savetnik u Me|uop{tinskom zavodu za unapre|ewe<br />
vaspitawa i obrazovawa u Vaqevu i saradnik prosvetene {tampe (2601, 4. decembra<br />
1998, 6).<br />
Prim. dr REQA KALEMBER (Jasenovac, Novska, Hrvatska, 1921 – Vaqevo,<br />
1998), student, borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki logora{, nosilac<br />
Partizanske spomenice 1941, lekar i dugogodi{wi direktor Zavoda za<br />
zdravstvenu za{titu radnika „Kru{ika“ u Vaqevu (2602, 11. decembra 1998, 2)<br />
1999. godina<br />
MILIVOJE KRSTI] (Komanice, Mionica, 1917 – Vra~evi}, Lajkovac,<br />
1999), u~iteq, veliki qubiteq pisane re~i, saradnik „Napreda“ i mnogih drugih<br />
javnih glasila (2607, 15 januara 1999, 2).<br />
STOJADIN STOJANOVI] (Gori}, Vaqevo, 1921 – Vaqevo, 1999),<br />
zemqoradnik, saradnik i u~esnik NOP-a, dru{tveno-politi~ki radnik i narodni<br />
poslanik (2610, 5. februara 1999, 2).<br />
JORDAN RADOJI^I] (Osladi}, Vaqevo, 1923 – Beograd, 1999), opan~arski<br />
radnik, pripadnik revolucionarnog pokreta, borac Vaqevskog partizanskog<br />
odreda i Prate}eg bataqona Vrhovnog {taba NOV i POJ, nosilac Partizanske<br />
spomenice 1941. godine i pukovnik JNA (2611, 12. februara 1999, 2).<br />
Prof. dr BOGDAN [E[I] (Vaqevo, 1909 – Beograd, 1999), ro|en u<br />
u~iteqskoj porodici, dr filozofskih nauka, sredwo{kolski i univerzitetski<br />
profesor i pisac (2612, 19. februara 1999, 2).<br />
PANTA PANTI] (Karan, U`ice, 1910 – Vaqevo, 1999), zemqoradnik, borac<br />
Vaqevskog partizanskog odreda i Prate}eg bataqona Vrhovnog {taba NOV<br />
i POJ, nosilac Partizanske spomenice 1941. i oficir – major JNA (2613, 26. februara<br />
1999, 2).<br />
ILIJA [O] (Dubrava, Cetiwe, 1922 – Beograd, 1999), u~esnik NOB-a, nosilac<br />
Partizanske spomenice 1941, kapetan I klase JNA i vi{egodi{wi sekretar<br />
Sredwe medicinske {kole u Vaqevu 2613, 26. februara 1999, 2).<br />
MAKSIM [TERNI] MAKI (Beograd, 1921 – Beograd, 1999), izvesno vreme<br />
‘iveo i radio u Kamenici, Ose~ini i Vaqevu, lekar – neuropsihijatar, profesor<br />
Medicinskog fakulteta u Beogradu, nosilac Partizanske spomenice<br />
1941. godine (2614, 5. marta 1999, 2).<br />
DU[AN MEDI] (Doqani, Dowi Lapac, Hrvatska, 1921 – Vaqevo, 1999),<br />
u~iteq i nastavnik – direktor O[ „^eda Milosavqevi}“ u Peckoj i pomo}nik<br />
direktora O[ „@ikica Jovanovi} [panac“ u Vaqevu, pedago{ki savetnik i<br />
veliki humanista (2615, 12. marta 1999, 4).<br />
164
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
DU[AN JOKI] (Loznica, Vaqevo, 1918 – Divci, Vaqevo, 1999), abaxija,<br />
zavr{io i trgova~ku akademiju, slu`benik op{tine Divci, {ef Mesne kancelarije<br />
u Divcima i poznati p~elar (2617, 26. marta 1999, 8).<br />
RANKO JOVANOVI] (Klinci, Vaqevo, 1922 – Vaqevo, 1999), borac<br />
Vaqevskog partizanskog odreda i Prate}eg bataqona Vrhovnog {taba NOV i<br />
POJ, nosilac Partizanske spomenice i vi{e drugih odlikovawa i oficir –<br />
potpukovnik JNA (2618, 2. aprila 1999, 2).<br />
BOGOMIR BO[KO JEREMI] (Preqina, ^a~ak, 1928 – Vaqevo, 1999),<br />
istori~ar umetnosti, direktor Narodnog muzej a u Vaqevu, sekretar Kulturno-prosvetne<br />
zajednice Sreza Vaqevo i publicista (2618, 2. aprila 1999, 10).<br />
RATOMIR VRANI] (Strawani, Prijepoqe, 1918 – Vaqevo, 1999). u~esnik<br />
NOR-a, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine i potpukovnik JNA, nosilac<br />
brojnih odlikovawa i drugih priznawa (2620, 16. aprila 1999, 2).<br />
Dr NINA MIHAJLUK (Moskva, SSSR, 1912 – Beograd, 1999), lekar – specijalista<br />
za de~je bolesti radila u Qigu i Vaqevu, a zatim nakon Drugog svetskog<br />
rata u Beogradu i Zvorniku (2622, 30. aprila 1999, 8).<br />
MILO[ MARKOVI] (Bogati}, Vaqevo, 1910 – Vaqevo, 1999), poznati<br />
majstor u Vaqevu – sara~ i sedlar, a kasnije i ta{ner, harmonika{. (2623, 7. maja<br />
1999, 10).<br />
MILENKO PAVLOVI] (Gorwe Crniqevo, Ose~ina, 1959 – Buja~i},<br />
Vaqevo, 1999), potpukovnik Ratnog vazduhoplovstva Vojske Jugoslavije i pilot<br />
poginuo brane}i otaxbinu u Nato agresiji na Srbiju (2624, 14. maja 1999, 2)<br />
VUKA DUN\EROVI], ro|. Markovi} (Vaqevo, 1925 – Beograd, 1999), zavr-<br />
{ila Dr`avnu trgova~ku akademiju u Vaqevu, poznata glumica i prvakiwa Narodnog<br />
pozori{ta u Beogradu (2624, 14. maja 1999, 8).<br />
MARIJA RADOSAVQEVI] (Vaqevo, 1927 – Beograd, 1999), radio tehni-<br />
~ar RTS, poznata atleti~arka (baca~ kugle i kladiva, skok u vis), vi{estruka<br />
rekorderka, dr`avna reprezentativka i najboqa sportistkiwa Vaqeva svih vremena<br />
(2627, 4. juna 1999, 15).<br />
MILOVAN BATANOVI] BATAN (Ribari, [abac, 1912 – Beograd, 1999), borac<br />
Vaqevskog partizanskog odreda i jo{ nekih jedinica, nosilac Partizanske spomenice<br />
1941. i poznati dru{tveno-politi~ki radnik (2631, 2. jula 1999, 2).<br />
DRAGAN PANI] (Dupqaj, Vaqevo, 1940 – Vaqevo, 1999), u mladosti pisao poeziju<br />
i bavio se glumom, diplomirani ekonomista i poznati privredni rukovodilac<br />
– ~lan PO AIK „Vaqevo“ i direktor Vaqevske pivare (2633, 16. jula 1999, 5).<br />
QUBINKA RABRENOVI], dev. Tomi} ([u{eoka, Mionica, 1927 – Vaqevo,<br />
1999), u~iteqica Osnovne {kole „Mi{a Dudi}“ u Vaqevu, dobar pedagog i<br />
autor kwige rodoslova o svojim Tomi}ima (2633, 16. jula 1999, 17).<br />
ALEKSANDAR JEVTI] (Stepawe, Lajkovac, 1932 – Beograd, 1999), ro|en u<br />
u~iteqskoj porodici, diplomirani in`ewer ma{instva i poznati privrednik<br />
– direktor RO „Kru{ik – Tekstilne ma{ine“ u Vaqevu 2634, 23. jula 1999, 3).<br />
Dr ALEKSA \UROVI] (Beograd, 1936 – Vaqevo, 1999), lekar – internista,<br />
poznati sportista (ko{arka{ i rukometa{), sportski radnik (predsednik KK<br />
„Metalca“); lekar Fudbalskog kluba „Budu}nost“ u Vaqevu i ko{arka{ke reprezentacije<br />
Jugoslavije (2636, 13. avgusta 1999, 19).<br />
165
Milorad Radoj~i}<br />
JOVAN PIMI] (Dupqaj, Vaqevo, 1950 – Vaqevo, 1999), poqoprivredni tehni~ar<br />
i sportski radnik – predsednik ZSK -a Vaqevo; tehni~ki direktor UNIP-a<br />
Vaqevo i predsednik drugoliga{a FK ZSK Vaqevo (2638, 20. avgusta 1999, 18).<br />
RADOMIR MILUTINOVI] (Ratkovac, Lajkovac, 1924 – Vaqevo, 1999),<br />
abaxija, borac Vaqevskog partizanskog odreda, ratni vojni invalid i nosilac<br />
Partizanske spomenice 1941. godine (2339, 27. avgusta 1999, 2).<br />
\URO BJEQAC (Qeskovice, Drvar, 1922 – Vaqevo, 1999), u~esnik NOB-a, nosilac<br />
Partizanske spomenice i oficir – potpukovnik JNA (2644, 1. oktobra 1999, 10).<br />
RADOMIR RA[A JELI] (Vaqevo, 1916 – Vaqevo, 1999), elektri~ar, u~esnik<br />
NOB-a pri Komandi podru~ja u Vaqevu, dru{tveni aktivista, fudbaler,<br />
republi~ki fudbalski sudija i sportski radnik – predsednik FK „Zanatlija“ u<br />
Vaqevu (2644, 1. oktobra 1999, 19).<br />
MIROSLAV ^ANGALOVI] (Glamo~, BiH, 1921 – Beograd, 1999), u~enik<br />
Sredwe poqoprivredne {kole u Vaqevu, saradnik NOP-a, velikan operske scene<br />
i nosilac mnogobrojnih priznawa (2645, 8. oktobra 1999, 2).<br />
RATKO ^OLI] (Ub, 1917 – Beograd, 1999), borac I proleterske divizije, veterinar,<br />
fudbaler beogradskog „Partizana“, dr`avni reprezentativac; sportski<br />
radnik i trener (2650, 12. novembra 1999, 15).<br />
^EDOMIR ^EDA JELENI] (Jabu~je, Lajkovac, 1923 – Beograd, 1999), u~esnik<br />
NOR-a, politi~ar i poznati privrednik – direktor Robnih ku}a „Beograd“<br />
(2651, 19. novembra 1999, 7).<br />
MIHAJLO NIKOLI] KAJLE (Mili~nica Vaqevo, 1911 – Beograd, 1999), ro-<br />
|en je u u~iteqskoj porodici, pilot – lovac, jedan od posledwih branilaca Beograda<br />
aprila 1941. godine, dosta radio na negovawu leta~kih tradicija i osposobqavawu<br />
novih kadrova, vazduhoplovni pukovnik, kasnije unapre|en u ~in general – majora<br />
Vojske Jugoslavije (2653, 3. decembra 1999, 2).<br />
BOGOQUB KRSTI] (Selo Ose~ina, 1926 – Ose~ina, 1999), zemqoradnik,<br />
u~esnik NOR – a, rezervni vojni stare{ina, dru{tveno-politi~ki radnik – predsednik<br />
Op{tinskog odbora SUB NOR-a Ose~ina (2654, 10. decembra 1999, 3).<br />
2000. godina<br />
Prof. dr PREDRAG JOVANOVI] ([arbane, Ub, 1917 – Beograd, 2000), diplomirani<br />
gra|evinski in`ewer, pripadnik revolucionarnog i partizanskog<br />
pokreta, dr tehni~kih nauka, profesor Arhitektonskog fakulteta u Beogradu,<br />
projektant mnogih vrednih gra|evina (2659, 14. januara 2000, 6).<br />
JOVI[A ^UBROVI] (Popu~ke, Vaqevo, 1913 – Vaqevo, 200), sudski ~inovnik<br />
i veoma anga`ovani glumac vaqevskog „Abra{evi}a“ (2661, 28. januara 2001, 3).<br />
SVETOZAR SVETA MITROVI] BATA (Bre`|e, Mionica, 1911 – Vaqevo,<br />
2000), trgovinski radnik – poslovo|a prodavnice „Borovo“ u Vaqevu, bokser i<br />
bokserski trener u Vaqevu, Ni{u, Leskovcu, Aleksincu, Jagodini i drugim mestima<br />
(2662, 4. februara 2000, 19).<br />
DRAGAN GO\EVAC (Prijezdi}, Vaqevo, 1919 – Beograd, 2000), pre rata trgova~ki<br />
pomo}nik, posle rata privrednik – vi{egodi{wi direktor beogradske<br />
„Balkanije“ (2663, 11. februara 2000, 2).<br />
@IVORAD \OKI] (Dru`eti}, Koceqeva, 1919 – Beograd, 2000), podoficir<br />
biv{e jugoslovenske kraqevske vojske, borac i komandant Podgorskog<br />
166
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
bataqona Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki internirac, nosilac Partizanske<br />
spomenice 1941. godine (2666, 3. marta 2000, 2).<br />
BRANISLAV BRANA QUJI] (Bistrica, Nova Varo{, 1920 – U`ice,<br />
2000), u~esnik NOR – a, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine, pukovnik<br />
JNA i radnik „Kru{ika“ u Vaqevu (2667, 10. marta 2000, 2).<br />
DU[AN NIKOLI] (Kamenica, Vaqevo, 1912 – Vaqevo, 2000), u~iteq i nastavnik,<br />
ugledni prosvetni i dru{tveni radnik – direktor Osnovne {kole<br />
„@ikica Jovanovi} [panac“ u Vaqevu (2667, 10. marta 2000, 2).<br />
MARKO PERI] (Drechsler Velimir) (\akovo, Hrvatska 1914 – Pariz,<br />
Francuska, 2000), poqski Jevrejin, radnik, {panski borac, u~esnik NOB-a i<br />
nosilac Partizanske spomenice 1941. godine, u jesen 1944. o`iveo Slavujevu<br />
{tampariju i organizovao izdavawe listova „Vesti“, „Slobodna Srbija“,<br />
„Mladi borac“ i nekih publikacija (2669, 24. marta 2000, 2).<br />
TATJANA JOKSIMOVI], ro|. Mihajluk (Beograd, 1937 – Vaqevo, 2000),<br />
dugogodi{wi profesor ruskog jezika u Vaqevskoj gimnaziji i Vi{oj {koli „Prota<br />
Mateja Nenadovi}“, kwi`evni prevodilac i sudski tuma~ (2670, 31. marta 2000, 4)<br />
Dr STANISLAV TE[I] CANE (Vaqevo, 1922 – Beograd, 2000), lekar –<br />
ftiziolog Klini~ko-bolni~kog centra „Be`anijska kosa“ u Beogradu, primarijus<br />
i veliki humanista (2672, 14. aprila 2000, 2).<br />
QUBOMIR QUBA KOVA^EVI] (Blizowe, Vaqevo, 1924 – Kragujevac<br />
2000), u~esnik NOR-a, upravnik Narodnog pozori{ta u Vaqevu i dugogodi{wi<br />
glumac Teatra „Joakim Vuji}“ u Kragujevcu (2675, 5. maja 2000, 9).<br />
PETAR PERA PAVLOVI], (Delnice, Hrvatska, 1921 – Vaqevo, 2000), diplomirani<br />
pravnik, obavqao vi{e zna~ajnih du`nosti, okru`ni javni tu`ilac,<br />
nosilac mnogih odlikovawa i drugih priznawa (2675, 5. maja 2000, 9).<br />
ZORKA DUDI] (Klinci, Vaqevo, 1911 – Vaqevo, 2000), u~iteqica, k}erka<br />
narodnog heroja Dragojla Dudi}a, saradnik NOR-a i zato~enik bawi~kog logora,<br />
nosilac Partizanske spomenice 1941. godine i poznati dru{tveno-politi~ki<br />
radnik (2678, 26. maja 2000, 2).<br />
MIHAILO MILOVANOVI] (Selo Lajkovac, Lajkovac, 1933 – Lajkovac,<br />
2000), u~iteq i socijalni radnik, rezervni oficir, dru{tveno-politi~ki radnik,<br />
predsednik Izvr{nog saveta Skup{tine op{tine Vaqevo i komandant Teritorijalne<br />
odbrane op{tine Lajkovac (2678, 26. maja 2000, 7).<br />
DRAGAN DIMITRIJEVI] GUDOWA (Vaqevo, 1937 – Vaqevo, 2000),<br />
slu`benik i istaknuti glumac KUD „Abra{evi}“ iz Vaqeva, dobar ~ovek i drug<br />
mnogih (2678, 26. maja 2000, 9).<br />
RADIVOJE JOVANOVI] BRADOWA (Zarube, Vaqevo, 1918 – Beograd,<br />
2000), pitomac Vojne akademije, jedan od rukovodilaca oru`anog ustanka u Srbiji,<br />
narodni heroj, general-potpukovnik, poslanik i republi~ki sekretar za<br />
saobra}aj i veze SR Srbije (2683, 30. juna 2000, 2).<br />
STANOJKA CICA PANTELI] (Dowe Dragovqe, Ga~in Han, 1947 – Vaqevo,<br />
2000), radnik Uprave za zajedni~ke poslove Skup{tine op{tine Vaqevo<br />
(2683, 30. juna 2000, 4).<br />
Dr ALEKSANDAR OBRADOVI] (Mionica, 1922 – Beograd, 2000), lekar –<br />
specijalista fizikalne medicine, poznati fudbalski trener i fudbalski radnik,<br />
jedna od legendi FK „Crvena zvezde“ iz Beograda (2683, 30. juna 2000, 19).<br />
167
Milorad Radoj~i}<br />
MILKA MINI], ro|. Jankovi} (^a~ak, 1915 – Beograd, 2000), profesor<br />
Dr`avne tehni~ke {kole u Vaqevu, jedan od organizatora oru`anog ustanka u<br />
vaqevskom kraju, nosilac Partizanske spomenice 1941. i vi{e drugih odlikovawa,<br />
poznati dru{tveno-politi~ki i kulturni radnik (2684, 7. jula 2000, 2).<br />
@EQKO PETROVI] (Vaqevo, 1971 – Vaqevo, 2000), borac, ratni vojni invalid<br />
i aktivista Udru`ewa boraca ratova od 1990. godine (2689, 11. avgusta 2000, 5).<br />
ALEKSANDAR ACA BOGDANOVI] (Lajkovac, 1947 – Lajkovac, 2000), rudarski<br />
tehni~ar, direktor JKP „Kolubara“, predsednik FK „@elezni~ar“; odbornik<br />
i potpredsednik SO Lajkovac (2690, 18. avgusta 2000, 7).<br />
Mr MILAN TRIPKOVI] (Gu~a, Lu~ani, 1935 – Vaqevo, 2000), magistar<br />
istorijskih nauka, v. d. direktora Narodnog muzeja, profesor Vaqevske gimnazije<br />
i prosvetni savetnik, <strong>arhiv</strong>ista i direktor Me|uop{tinskog istorijskog<br />
<strong>arhiv</strong>a u Vaqevu, autor vi{e kwiga i drugih radova (2691, 25. avgusta 2000, 4).<br />
BOGOQUB BOKA A. LOMA (Vaqevo, 1919 – Vaqevo, 2000), diplomirani<br />
pravnik, sekretar Udru`ewa zanatlija, turisti~ki poslenik i publicista<br />
(2692, 1. septembra 2000, 5).<br />
QUBOMIR PETROVI] – MINGEJ (Vaqevo, 1920 – Div~ibare, Vaqevo,<br />
2000), pre rata hemijski radnik u Kru{evcu i pripadnik revolucionarnog pokreta,<br />
ilegalni partijski radnik, istaknuti dru{tveno-politi~ki radnik, poslanik, ~lan<br />
Republi~kog izvr{nog ve}a i Predsedni{tva SR Srbije (2693, 8. septembra 2000, 2).<br />
MARKO TODOROVI] (Prwavor, sada Bogova|a, Lajkovac, 1929 – Beograd,<br />
2000), glumac – prvak Jugoslovenskog dramskog pozori{ta u Beogradu, nosilac<br />
velikog broja zapa`enih uloga (2693, 8. septembra 2000, 7).<br />
DARKO M. MARJANOVI] (Vaqevo, 1952 – Vaqevo, 2000), ko{arka{<br />
vaqevskih klubova „Metalac“ i „Student“, novinar lista „Napred“ i pisac dve<br />
kwige (2694, 15. septembra 2000, 2).<br />
LEPOSAVA LEPA POPOVI] – PEROVI] (Ma{i}i, Bosansko Grahovo,<br />
1911 – Beograd, 2000), u~iteqica u Du~i}u, Vra~evi}u i Pa{tri}u, predratni<br />
komunista, u~esnik NOB-a, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine i vi{e<br />
drugih priznawa, istaknuti dru{tveno-politi~ki i kulturni radnik (2694, 15.<br />
septembra 2000, 2)<br />
BUDIMIR BUDA \UR\EVI] (Slatina, Ub, 1935 – Vaqevo, 2000), nastavnik<br />
u Sredwoj tehni~koj {koli, jedan od osniva~a Radio Vaqeva i dugogodi{wi<br />
{ef tehnike Radio Vaqeva (2699, 20. oktobra 2000, 2).<br />
DU[AN MILENKOVI] (Radqevo, Ub, 1931 – Beograd, 2000), direktor<br />
„Vaqevo-projekta“, jedan od najistaknutijih jugoslovenskih arhitekata i poznati<br />
privrednik, sa preko 500 realizovanih zna~ajnih gra|evinskih projekata<br />
(2700, 27. oktobra 2000, 2).<br />
BORISAV CVETANOVI] (Ose~ina, 1951 – Beograd, 2000), radnik „Kru-<br />
{ik – Plastike“, sindikalni funkcioner, predsednik Op{tinskog odbora Crvenog<br />
krsta Ose~ina i vi{estruki davalac krvi (2670, 27. oktobra 2000, 6).<br />
BO@IDAR MIJA^ (Bar, Crna Gora, 1910 – Beograd, 2000), sve{tenik i<br />
istori~ar umetnosti, protojerej-stavrafor bavio se izu~avawem crkvene i kulturne<br />
pro{losti a svoja saznawa publikovao, kao sve{tenik radio u crkvi u Rabrovici<br />
od 1936. do 1962. godine (2701, 3. novembra 2000, 2).<br />
168
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
Dr RADMILA MILETI] (Kli~evac, Vaqevo, 1920 – Vaqevo, 2000), doktor<br />
agronomskih nauka i poznati privrednik, direktor Poqoprivredne stanice i<br />
predsednik Regionalne privredne komore u Vaqevu (2701, 3. novembra 2000, 8).<br />
DRAGOQUB DRAGAN POPOVI] (Divci, Vaqevo, 1916 – Beograd, 2000),<br />
sredwo{kolski profesor fizike u Vaqevu i stru~ni saradnik Elektrotehni~kog<br />
fakulteta u Beogradu (2706, 8. decembra 2000, 7).<br />
Prof. dr BOGOQUB MARKOVI] (Jabu~je, Lajkovac, 1934 – Beograd, 2000),<br />
lekar – urolog na VMA, doktor medicinskih nauka, upravnik Hirur{ke klinike<br />
KBC „Be`anijska kosa“ i profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu (2706,<br />
8. decembra 2000, 7).<br />
MILORAD MI]A NIKI] (Sankovi}, Mionica, 1925 – Beograd, 2000),<br />
diplomirani pravnik, poznati dru{tveno-politi~ki i privredni rukovodilac,<br />
predsednik SO Mionica i glavni i odgovorni urednik ovog lista (2708, 20.<br />
decembra 2000, 2).<br />
MILIVOJE MI]A MILOSAVQEVI] (Du~i}, Mionica, 1933 – Du~i},<br />
2000), napredni zemqoradnik, jedan od najpoznatijih i najboqih sto~ara u Kolubari,<br />
aktivni zadrugar (2708, 20. decembra 2000, 6).<br />
MILIVOJE KRSTI] (Stapar, Vaqevo, 1943 – Vaqevo, 2000), diplomirani<br />
in`ewer agronomije u Zemqoradni~koj zadruzi u Kamenici, profesor i direktor<br />
Sredwe poqoprivredne {kole i na~elnik Odeqewa Ministarstva prosvete<br />
Srbije u Vaqevu (2709, 29. decembra 2000, 2).<br />
2001. godine<br />
MIODRAG MIJA ANTONIJEVI] (Vaqevo, 1931 – Vaqevo, 2001), u~iteq,<br />
nastavnik i profesor, istaknuti dru{tveno-politi~ki i prosvetni radnik,<br />
direktor Osnovne {kole u Popu~kama, direktor [kole za KV radnike i<br />
pomo}nik direktora Tehni~ke {kole (2710, 5. januara 2001, 12).<br />
RADIVOJE RA[A MILOVANOVI] (Grabovica, Gorwi Milanovac, 1907<br />
– Beograd, 2000), vojno-sanitetski kapetan, svestrani sportista (atleti~ar,<br />
gimnasti~ar, smu~ar, teniser, planinar) i istaknuti sportski radnik – trener<br />
(2710, 5. januara 2010, 15).<br />
ZORAN ZO]A KOVA^EVI], (Beograd, 1952, – Vaqevo, 2001) eletrotehni-<br />
~ar, ko{arka{ „Metalca“ ko{arka{ki trener i sportski direktor KK „Metalac“<br />
Vaqevo (2715, 1. februara 2001, 19) .<br />
JOVAN DRAJI] (Kamenica, Vaqevo, 1914 – Vaqevo, 2001), strugar vaqevskog<br />
„Vistada“, dru{tveno-politi~ki i privredni funkcioner – direktor RO<br />
„Kru{ik – Tekstilne ma{ine“ u Vaqevu (2716, 16. februara 2001, 2).<br />
MARKO KARAPANXI] (Vaqevo, 1935 – Vaqevo, 2001), dugogodi{wi<br />
sportski radnik, rukometni sudija, predsednik Rukometnog kluba „Metalac“ i<br />
funkcioner SOFK op{tine Vaqevo (2717, 23. februara 2001, 15).<br />
SLOBODAN LOLE MILIVOJEVI] (Vaqevo, 1928 – Beograd, 2001), diplomirani<br />
in`ewer agronomije, istaknuti dru{tveno-politi~ki i privredni<br />
rukovodilac, predsednik Skup{tine op{tine Vaqevo i Podriwsko – kolubarske<br />
me|uop{tinske regionalne zajednice, republi~ki sekretar za poqoprivredu,<br />
vodoprivredu i {umarstvo i predsednik Zadru`nog saveza Srbije (2720,<br />
16. marta 2001, 2).<br />
169
Milorad Radoj~i}<br />
JOVAN \UR\EVI] (Ra|evo Selo, Vaqevo, 1920 – Beograd, 2001), diplomirani<br />
{umarski in`ewer, direktor {umskih uprava u Ku~evu, Zaje~aru i Vaqevu, direktor<br />
DIRO „Stevan Filipovi}“ u Vaqevu, direktor Instituta za {umarstvo Srbije i<br />
vanredni profesor [umarskog fakulteta u Beogradu (2722, 30. marta 2001, 6).<br />
NOVAK GAJI] (Sirdija, Ose~ina, 1924 – Vaqevo, 2001), pravnik, predsednik<br />
Skup{tine op{tine Ose~ina, predsednik Poslovnog saveza zemqoradni~kih<br />
zadruga Vaqevo i sekretar Zajedni~kog sekretarijata za unutra{we poslove u<br />
Vaqevu (2729, 25. maja 2001, 9).<br />
SVETOZAR SAMUROVI] (?, 1928 – ?, 2001), poznati slikar, vi{e puta izlagao<br />
u Vaqevu i „ambasador“ Vaqeva (2738, 27. jula 2001, 5).<br />
MARIJA PRISTAV, ro|. Vi}entijevi} (Brankovina, Vaqevo, 1906 – Beograd,<br />
2001), nastavnik crtawa i kaligrafije – likovni pedagog u Vaqevskoj gimnaziji,<br />
Sredwe tehni~koj {koli u Vaqevu i VIII beogradskoj gimnaziji i slikar<br />
(2739, 3. avgusta 2001, 13).<br />
MILOQUB A. LAZI] (Sankovi}, Mionica, 1923 – Vaqevo, 2001), oficir<br />
BJKV, u~esnik NOR-a, poznati profesor nema~kog i engleskog jezika u Sredwoj<br />
tehni~koj i Vi{oj ekonomskoj {koli Vaqevu i autor vi{e {kolskih uxbenika<br />
(2744, 7. septembra 2001, 4).<br />
DRAGOQUB DRAGAN PAVLOVI] (Beograd, 1929 – Beograd, 2001), diplomi<br />
rani ekonomista, profesor i vi{egodi{wi direktor Centra za ekonomsko<br />
obrazovawe, Radne organizacije za sredwe obrazovawe i Vaqevske gimnazije i sekretar<br />
SIZ osnovnog obrazovawa Srbije u Beogradu (2746, 21. septembra 2001, 2).<br />
KOSTA ^. SAVI] (Dowa Mu{i}, Mionica, 1931 – Mionica, 2001), poqoprivredni<br />
stru~wak – direktor Zemqoradni~ke zadruge u Dowoj Toplici, potpredsednik<br />
Narodne radikalne stranke (2748, 5. oktobra 2001, 7).<br />
MILAN JOV^I] (Ber{i}i, Gorwi Milanovac, 1929 – Se~a Reka, Kosjeri},<br />
2001), nastavnik matematike i poznati {ahista – ~lan vaqevskog {ah kluba(1951-1960),<br />
velemajstor i prvak dr`ave, dr`avni reprezentativac u dopisnom<br />
{ahu (2748, 5. oktobra 2001, 15).<br />
SIN\ELIJA RADOVANOVI] (?, 1908 – Dupqaj, Vaqevo, 2001), doma}ica<br />
i najstariji stanovnik Dupqaja i okolnih sela (2751, 26. oktobra 2001, 7).<br />
Dr ZORA RADOVANOVI] (?, 1923 – Vaqevo, 2001), lekar – pneumoftiziolog,<br />
{ef odeqewa i na~elnik Pneumoftiziolo{ke slu`be Zdravstvenog centra<br />
u Vaqevu, veliki humanista (2752, 2. novembra 2001, 4)<br />
DRAGUTIN DRAGAN MIJANOVI] – MIJAN (Vaqevo, 1922 – Vaqevo,<br />
2001), profesor filozofije u Vaqevskoj gimnaziji, dugogodi{wi predsednik<br />
vaqevskog KUD „Abra{evi}“ i kulturni pregaoc (2754, 16. novembra 2001, 4).<br />
Prof. dr DRAGOSLAVA PERI[I], ro|. Boji} (Vaqevo, 1920 – Beograd,<br />
2001), doktor kwi`evnih nauka, profesor na Katedri na nema~ki jezik i<br />
kwi`evnost Filolo{kog fakulteta u Beogradu i pisac (2755, 23. novembra 2001, 4).<br />
MOM^ILO ISAILOVI] (Vrago~anica, Vaqevo, 1911 – Vaqevo, 2001),<br />
}ur~ija – ko`ar, najstariji vaqevski zanatlija (2755, 23. novembar 2001, 6).<br />
BRANKO VUKOSAVQEVI] PIRICKI (?, 1921- Vaqevo, 2001), majstor „Kru-<br />
{ika“, fudbaler i fudbalski trener vi{e klubova (2756, 30. novembra 2001,15).<br />
ZORAN MARI] MARE (Vaqevo, 1939 – Vaqevo, 2001), voza~ vaqevske „Strele“,<br />
dugogodi{wi fudbaler – golman vaqevskog „Radni~kog“ (2756, 30. novembra 2001,15).<br />
170
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
Prof. dr RADI[A RADOVANOVI] (Veselinovac, Vaqevo, 1953 – Beograd,<br />
2001) doktor ekonomskih nauka, redovni profesor i {ef Katedre za ra~unovodstvo<br />
i poslovne funkcije Ekonomskog fakulteta u Beogradu, pisac<br />
uxbenika (2759, 21. decembra 2001, 4).<br />
2002. godina<br />
@IVOTA AVRAMOVI] (Kote{ica, Vaqevo, 1934 – Beograd, 2002), general-potpukovnik<br />
JNA, komandant III i V armijske oblasti i dr`avni podsekretar<br />
u Saveznom sekretarijatu za narodnu odbranu, dobitnik mnogih odlikovawa<br />
i drugih priznawa (2761, 11. januara 2002, 2).<br />
Dr DRAGOQUB ]IRI] (Vaqevo, 1930 – Beograd, 2001), diplomirani in`ewer<br />
rudarstva, dr tehni~kih nauka, poznati privrednik i na~elnik Odeqewa za<br />
istra`ivawe i razvoj Rudarskog instituta u Beogradu (2761, 11. januara 2002, 7).<br />
VIDA JOCI] (Skopqe, Makedonija, 1921 – Beograd 2002), borac Vaqevskog<br />
partizanskog odreda, logora{ica u Au{vicu i Revensburgu, akademski vajar koja<br />
je na{u skulpturu uklopila u svetske tokove, dobitnik vi{e vrednih nagrada i<br />
autor ve}eg broja spomen-obele`ja u na{em gradu (2762, 18. januara 2002, 4).<br />
RADOMIR RAKA VI]ENTIJEVI] (Paune, Vaqevo, 1914 – Vaqevo, 2002),<br />
livac, borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki interniraca, nosilac<br />
Partizanske spomenice i vi{e drugih priznawa, istaknuti dru{tveno-politi~ki<br />
i sportski radnik u Mionici i Vaqevu, predsednik vaqevske op{tine,<br />
poslanik i ~lan Sveta SR Srbije (2763, 25. januara 2002, 2).<br />
BRANISLAV BRANA IKONI] (Gorwe Crniqevo, Ose~ina, 1928 – Beograd,<br />
2002), diplomirani in`ewer elektrotehnike, generalni direktor „Viskoze“<br />
u Loznici, predsednik Privredne komore Srbije, predsednik Republi~kog<br />
izvr{nog ve}a i Skup{tine SR Srbije (2763, 25. januara 2002, 4).<br />
MILAN MILADINOVI] MI]KO (Vaqevo, 1976 – Vaqevo, 2002), svestrano<br />
talentovana osoba – diplomac filmske i TV re`ije, autor dve zbirke pesama<br />
i dokumentarnog filma „Srbija na dokovima“, ubijen pri napadu na<br />
mewa~nicu „Metaleks“ u Vaqevu (2764, 1. februara 2002, 1).<br />
GRADIMIR GAGA ^ULI] (Vaqevo, 1949 – Vaqevo, 2002, diplomirani<br />
in`ewer geodezije, biv{i na~elnik Zavoda za katastar Vaqevo, poznati biciklista,<br />
istaknuti automobilista i predsednik Skup{tine ASK „Vaqevo“<br />
(2764, 1. februara 2002, 19).<br />
Prof. dr. MILADIN KORA] (Vaqevo, 1924 – Beograd, 2002), diplomirani<br />
ekonomista, dr ekonomskih nauka, profesor i dekan Ekonomskog fakulteta u Beogradu,<br />
~lan Nau~nog dru{tva Srbije i dopisni ~lan Jugoslovenske akademije<br />
znanosti i umetnosti, autor vi{e kwiga i nosilac vi{e priznawa (2765, 8. februara<br />
2002, 2).<br />
QUBISAV ANDRI] (Osladi}, Vaqevo, 1938 – Novi Sad, 2002), u~iteq i<br />
diplomirani politikolog – novinar vi{e glasila i kwi`evnik, direktor Izdava~kog<br />
preduze}a „Matice srpske“ u Novom Sadu i autor vi{e kwiga o vaqevskom<br />
kraju (2766, 15. februara 2002, 4).<br />
OBRAD PAVLOVI] (Sirdija, Ose~ina, 1939 – Vaqevo, 2002), poqoprivredni<br />
tehni~ar i pravnik, dugogodi{wi slu`benik i rukovodilac u op{tinskim organima<br />
uprave, predsednik Izvr{nog odbora SO Ose~ina i dopisnik lista „Napred“<br />
i Radio Vaqeva (2768, 1. marta 2002, 4).<br />
171
Milorad Radoj~i}<br />
Dr DU[AN VASI] (Vaqevo, 1931 – London, Engleska, 2002), lekar – ginekolog<br />
i aku{er, doajen Aku{erske slu`be Bolnice u Vaqevu, jedan od lidera opozicionih<br />
stranaka i poslanik Savezne skup{tine Jugoslavije (2769, 8. marta 2002, 4).<br />
MARIJA KOH (?, 1938 – Qig, 2002), ugledni profesor ruskog jezika u qi{koj<br />
gimnaziji, qubiteq pisane re~i (2771, 22. marta 2002, 8)<br />
Dr RADIVOJE MOLEROVI] (Stepawe, Lajkovac, 1928 – Vaqevo, 2002),<br />
lekar specijalista op{te medicine, odbornik i potpredsednik Skup{tine op-<br />
{tine Qig (2772, 29. marta 2002,7).<br />
SRBOQUB SRBA AN\ELKOVI] 18 (Lajkovac, 1944 – U`ice, 2002), poznati<br />
fudbaler – golman lajkova~kog „@elezni~ara“, u`i~ke „Slobode“ i jo{ nekih<br />
klubova (2773, 5. aprila 2002, 19).<br />
DU[AN RAKI] (Carina, Ose~ina, 1919 – Vaqevo, 2002), dugogodi{wi op-<br />
{tinski funkcioner u Peckoj i Ose~ini i poznati dru{tveno-politi~ki i<br />
sportski radnik Podgorine (2774, 12. aprila 2002, 18).<br />
MILO[ MI[A MILISAVQEVI] (?, 1927 – Vaqevo, 2002), diplomirani<br />
in`ewer arhitekture, urbanista, projektant vi{e gra|evinskih objekata i<br />
slikar (2778, 17. maja 2002, 4).<br />
BRANISLAV BRANKO OBRADOVI] (Podgorica, Crna Gora, 1948 –<br />
Vaqevo, 2002), nastavnik, novinar i urednik u redakciji lista „Napred“, poznati<br />
karikaturista i dobitnik mnogih vrednih nagrada (2781, 7. juna 2006, 3 i<br />
2782, 14. juna 2002, 4)<br />
ALEKSANDAR ILI] (Vaqevo, 1912 – Beograd, 2002), pravnik, saradnik<br />
NOP-a, najstariji brat tri sestre Ili}, partizanke, streqane istog dana (2781,<br />
7. juna 2002, 8).<br />
Prof. dr MILORAD MI[A IVKOVI] (Vaqevo, 1924 – Beograd, 2002),<br />
diplomirani in`ewer gra|evinarstva, doktor tehni~kih nauka, profesor i dekan<br />
Gra|evinskog fakulteta u Beogradu, autor projekata vi{e zna~ajnih objekata<br />
i ~lan In`ewerijske komore Srbije (2785, 5. jula 2002, 8).<br />
Dr MARICA MATEI, ro|. Drapovi} (Beograd, 1932 – Pariz, Francuska, 2002),<br />
lekar u Francuskoj, veliki humanista, istakla se u sakupqawu pomo}i za srpski narod<br />
i najve}i donator Zdravstvenog centra u Vaqevu (2787, 19. jula 2002, 9).<br />
@IVKO DOBRISAVQEVI] (Gorwe Ko{qe, Qubovija, 1945 – Vaqevo, 2002),<br />
nastavnik, sekretar Auto – moto dru{tva u Vaqevu, direktor Preduze}a „Zdravko<br />
Jovanovi}“ u Kamenici, {ahista i sportski radnik (2791, 16. avgusta 2002, 14).<br />
Dr MILAN POPOVI] (Vaqevo, 1950 – Vaqevo, 2002), ugledni lekar – ginekolog<br />
i aku{er, veliki humanista politi~ar – predsednik Okru`nog odbora<br />
„Ravna gora“, funkcioner SPO i narodni poslanik (2793,30. avgusta 2002, 3).<br />
MIHAILO MIHAILOVI] (Popadi}, Mionica, 1938 – Vaqevo, 2002),<br />
gimnasti~ar i sportski radnik, profesor fizi~kog vaspitawa, pomo}nik direktora<br />
[kolskog centra za tehni~ko obrazovawe, v. d. direktora Muzi~ke<br />
{kole i direktor Doma kulture u Vaqevu (2796, 20. septembra 2002, 14).<br />
PAUNA DAMWANOVI], ro|. Raki} (Dowa Grabovica, Vaqevo, 1892 –<br />
Vaqevo, 2002), doma}ica i najstarija Vaqevka (2803, 8. novembra 2002, 4).<br />
18 Pogre{no pi{e An|elkovi} treba Aran|elovi}.<br />
172
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
STOJAN PAJI] (Gola Glava, Vaqevo, 1923 – Vaqevo, 2002), diplomirani<br />
in`ewer ma{instva, radio u vi{e mesta, pisac, poznati slikar i ~lan ULUS – a<br />
(2806, 29. novembra 2002, 4).<br />
VERA KOLAKOVI], ro|. Jeremi} (Gradac, Vaqevo, 1940 – Beograd, 2002), profesorka,<br />
kwi`evnica i kwi`evni prevodilac (2806, 29. novembra 2002, 8).<br />
Prof. dr MILOJKO RANKOVI] (Beomu`evi}, Vaqevo, 1937 – ^a~ak,<br />
2002), diplomirani in`ewer poqoprivrede, dr agronomskih nauka, direktor<br />
Instituta za vo}arstvo i vinogradarstvo i profesor Agronomskog fakulteta u<br />
^a~ku (2809, 20. decembra 2002, 7).<br />
DRAGOSLAV KOJI] ([tavica, Qig, 1908 – [tavica, 2002), u~iteq, graditeq<br />
{kola, inovator u nastavi, poznati vo}ar i p~elar (2809, 20. decembra 2002, 7).<br />
2003. godine<br />
MILIVOJE @IVKOVI] (Ratkovac, Lajkovac, 1952 – Vaqevo, 2003), VKV<br />
ma{inbravar u „Kru{ik – Tekstilne ma{ine“ i drugim preduze}ima, preduzetnik,<br />
poverenik za izbeglice u Vaqevu (2813, 24. januara 2003, 4).<br />
QUBICA MITROVI] (Qutice Koceqevo, 1903 – Gorwe Crniqevo, Ose~ina,<br />
2003), doma}ica i i najstarija ‘iteqka Podgorine (2814, 31. januara 2003, 7).<br />
Prof. dr QUBI[A JEVTI] (Vaqevo, 1930 – Beograd, 2003), diplomirani<br />
{umarski in`ewer, dr {umarskih nauka, profesor i dekan [umarskog fakulteta<br />
u Beogradu, direktor Instituta za vodoprivredu erozivnih podru~ja (2815, 7.<br />
februara 2003, 7).<br />
MILOVAN MI]A GAVRILOVI] (Nepri~ava, Lajkovac, 1929 – Vaqevo,<br />
2003), diplomirani {umarski in`ewer, rezervni oficir i poznati privrednik<br />
(direktor „Erozije“ i IPK „Srbijanke“, potpredsednik PO AIK „Vaqevo“) i<br />
dru{tveno-politi~ki radnik – predsednik Izvr{nog saveta Skup{tine op-<br />
{tine i potpredsednik Privredne komore u Vaqevu, (2813, 28. februara 2003,7).<br />
RADIVOJE RA[A VUJI] (Vaqevo, 1923 – Beograd, 2003), ton majstor Radio<br />
Beograda i mnogih filmova, serija i emisija na radiju i televiziji (2813, 28.<br />
februara 2003, 7).<br />
ZORAN \IN\I] (Bosanski [amac, BiH, 1952 – Beograd, 2003), doktor filozofskih<br />
nauka – nau~ni saradnik Centra za filozofiju i dru{tvenu teoriju u<br />
Beogradu, narodni poslanik, gradona~elnik Beograda, koordinator DOS-a i<br />
premijer Srbije, ubijen u atentatu (2820, 14. marta 2003, 1. i 2. i 2821, 21. marta<br />
2003, 1. i 2).<br />
BO@IDAR BO@A BOTI] (Vaqevo, 1922 – Beograd, 2003), diplomirani pravnik<br />
– sekretar SO Novi Beograd, internacionalni fudbalski sudija i sportski<br />
radnik – predsednik saveza fudbalskih sudija Beograda, Srbije i Jugoslavije<br />
(2823, 4. aprila 2003, 18).<br />
KATARINA KA]A MARI] (Vaqevo, 1971 – Beograd, 2003), ro|ena u lekarskoj<br />
porodici, diplomirani psiholog, aktivista nevladinog sektora, ubijena<br />
slu`benim automobilom Ministarstva poqoprivrede Srbije na uli~nom trotoaru<br />
u Beogradu. Sahrawena na Novom grobqu u Vaqevu(2826, 25. aprila 2003, 4).<br />
RADOVAN KRSTI] (Tubravi}, Vaqevo, 1940 – Vaqevo, 2003), diplomirani<br />
ekonomista, dru{tveno-politi~ki i privredni rukovodilac, zamenik sekretara<br />
OK SK, direktor Elektrodistribucije u Vaqevu i Vaqevske banke (2828,<br />
16. maja 2003, 4).<br />
173
Milorad Radoj~i}<br />
Mr ZORAN JOVANOVI] (Pecka, Ose~ina, 1937 – Beograd, 2003), diplomirani<br />
politikolog, sekretar OK SK Vaqevo, ~lan Predsedni{tva Republi~ke<br />
konferencije SSRN Srbije; savetnik, zamenik direktora i direktor Republi~kog<br />
zavoda za statistiku Srbije, predsednik Dru{tva jugoslovensko-norve-<br />
{kog prijateqstva (2828, 16. maja 2003, 4).<br />
TOMISLAV MI[I] (Struganik, Mionica, 1930 – Struganik, 2003), zemqoradnik,<br />
dugogodi{wi doma}in i kustos Spomen ku}e vojvode @ivojina Mi-<br />
{i}a u Struganiku ((2828, 16. maja 2003, 7).<br />
Prof. dr NADA PETROVI] (Vaqevo, 1946 – Beograd, 2003), doktor filolo{kih<br />
nauka, profesor i {ef Katedre za romanistiku Filolo{kog fakulteta<br />
u Beogradu (2829, 23. maja 2003, 11).<br />
MILOVAN MARKOVI] SRBA (Pri~evi}, Vaqevo, 1947 – Vaqevo, 2003),<br />
nastavnik i vi{i kwi`ni~ar Mati~ne biblioteke „Qubomir Nenadovi}“ u<br />
Vaqevu, organizator rada seoskih kwi`nica (2831, 6. juna 2003, 4).<br />
BORISAV GRUJI^I] – BORA GRUJA (Trwaci, Ub, 1943 – Ub, 2003), legendarni<br />
{toper FK „Jedinstvo“ iz Uba i „Budu}nosti“ iz Vaqeva, jedan od<br />
najboqih majstora fudbalske igre u Tamnavi svih vremena, fudbalski trener i<br />
sportski izve{ta~ Radio Vaqeva (2834, 27. juna 2003, 19).<br />
Prof. dr DU[AN KOSTI] (Vaqevo, 1931 – Beograd, 2003), lekar, doktor<br />
medicinskih nauka, redovni profesor i {ef Katedre za biohemiju Medicinskog<br />
fakulteta u Beogradu, predavao i na fakultetima u Ni{u, Kragujevcu i<br />
Pri{tini (2843, 29. avgusta 2003, 7).<br />
RADISAV NOVAKOVI] (Guwaci, Ose~ina, 1923 – Pecka, Ose~ina, 2003),<br />
bolni~ar, pa medicinski tehni~ar, glavni medicinski tehni~ar i dugogodi{wi<br />
predsednik Zbora radnika Doma zdravqa u Peckoj (2843, 29. avgusta 2003,7).<br />
MILO[ MINI] (Preqina, ^a~ak, 1914 – Beograd, 2003), diplomirani<br />
pravnik, jedan od organizatora ustanka 1941. u vaqevskom kraju, ilegalni partijski<br />
radnik, nosilac Partizanske spomenice 1941. i vi{e drugih odlikovawa, narodni<br />
heroj, istaknuti dru{tveno-politi~ki radnik i dr`avnik (2845, 12. septembra<br />
2003, 4).<br />
MILAN MILADINOVI] – MI]A KOCEQEVAC (Vaqevo, 1920 – Vaqevo,<br />
2003), poru~nik biv{e jugoslovenske kraqevske vojske, diplomirani ekonomista<br />
– radnik SDK, talentovani fudbaler vaqevskog „Trgova~kog“ i „Budu}nosti“<br />
(2846, 19. septembra 2003, 18).<br />
AKADEMIK QUBICA MARI] (Kragujevac, 1909 – Beograd, 2003), odrasla<br />
u Vaqevu, muzi~ki pedagog, dirigent i kompozitor, redovni ~lan Srpske<br />
akademije nauka i umetnosti. Pri Medicinskoj {koli u Vaqevu obrazovala<br />
fond pod imenom svog ujaka dr Selimira \or|evi}a, okru`nog fizikusa (2848,<br />
3. oktobra 2003, 9).<br />
QUBINKO FILIPOVI] (Cvetanovac, Qig, 1918 – Vaqevo, 2003), u~iteq i<br />
nastavnik – pedago{ki savetnik, saradnik i u~esnik NOP-a, aktivni dru{tveno-politi~ki<br />
i prosvetni radnik, direktor [kolskog centra za tehni~ko obrazovawe i<br />
sekretar SIZ-a za osnovno obrazovawe u Vaqevu (2849, 10. oktobra 2003, 2).<br />
RADIVOJ VICANOVI] VICAN (Vaqevo, 1948 – Beograd, 2003), filmski<br />
stvaralac kratkometra`nih filmova, fotoreporter vi{e glasila, pa i lista<br />
174
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
„Napred“; autor fotomonografije „Javni ‘ivot“, funkcioner Jugoslovenske levice<br />
– JUL-a, direktor Izdava~ke delatnosti BIGZ-a (2856, 28. novembra 2003, 4).<br />
QUBINKA OLUJI] (Kragujevac, 1920 – Beograd, 2003), nastavnik fizi~kog<br />
vaspitawa O[ „Nada Puri}“ u Vaqevu, prva na~elnica Dru{tva za telesno<br />
ve`bawe „Partizan“ u Vaqevu i kreator mnogih ritmi~kih ve`bi (2857, 5.<br />
decembra 2003, 18).<br />
ANTUN VEBER (Nu{tar, Vinkovci, Hrvatska – Beograd, 2003), diplomirani<br />
veterinar u Gaxinom Hanu, Mionici i Qigu, predsednik FK „Spartak“ Qig i jedan<br />
od osniva~a Odbojka{kog kluba „Spartak“ u Qigu (2860, 25. decembra 2003, 12).<br />
2004. godina<br />
Dr PREDRAG DRAGO[ @IVANOVI] (Vaqevo, 1929 – Vaqevo, 2004), lekar<br />
– specijalista medicine rada i socijalne medicine, osniva~ prvih industrijskih<br />
zdravstvenih stanica u vaqevskom kraju, funkcioner Ministarstva<br />
zdravqa u Maroku (2862, 16. januara 2004, 4).<br />
KONSTANTIN KOSTA MARKOVI] (Beograd, 1922 – Vaqevo, 2004), diplomirani<br />
ekonomista i poznati privrednik – finansijski direktor SOUR<br />
„Kru{ik“ i generalni direktor Vaqevske banke, sportski i kulturni radnik –<br />
predsednik KUD „Abra{evi}“ u Vaqevu (2863, 23. januara 2004, 4).<br />
DRAGOSLAV ROSKE MITROVI] (?, 1931 – Lajkovac, 2004), ‘elezni~ki<br />
~inovnik, centarhalf lajkova~kog „@elezni~ara“ i poznati sportski radnik,<br />
urednik izdava~ke delatnosti J@Z (2867, 20. februara 2004, 22).<br />
JOVAN COKI] (Vaqevo, 1927 – Elizabeti, SAD, 2004), poznati fudbaler<br />
igrao za vaqevske klubove ali i za beogradsku „Crvenu Zvezdu“, fudbalski reprezentativac,<br />
emigrirao iz zemqe i potom igrao u vi{e klubova u SAD (2867,<br />
20. februara 2004, 22).<br />
VUKOSAN KOSAN URO[EVI] (Bre`|e, Mionica, 1915 – Vaqevo, 2004),<br />
opan~arski radnik, pripadnik predratnog radni~kog pokreta, fudbaler, nema~ki<br />
zarobqenik, nosilac Partizanske spomenice 1941. i vi{e drugih<br />
odlikovawa, poznati dru{tveno-politi~ki, privredni i sportski radnik,<br />
predsednik SO Vaqevo (2868, 27. februara 2004, 4).<br />
ALEKSANDAR ACA MARKOVI] (Markova Crkva, Lajkovac, 1912 – Vaqevo,<br />
2004), kroja~ narodnog odeqewa i trgovac, ktitor i donator spomen-zvonare<br />
u rodnom mestu (2868, 27. februara 2004, 8).<br />
Dr MIRJANA GAJI] – NOVAKOVI] (Bogati}, 1969 – Kragujevac, 2004),<br />
k}i sve{tenika iz Petnice, lekar – hirurg, jedan od autora uxbenika „Vaskularna<br />
dopler ultrasonografija“ i jedan od osniva~a i predsednik NVO „Centar za<br />
o~uvawe zdravqa“ (2868, 27. februara 2004, 9).<br />
MARINA PALAVESTRI] (Pa{tri}, Mionica, 1992 – Beograd, 2004), u~enica<br />
V razreda osnovne {kole i uspe{an ~lan Karate kluba „Radovi} “ u Mionici,<br />
dobitnik nekih medaqa (2870, 12. marta 2004, 22).<br />
MILOVAN TOMI] (?, 1932 – Beograd, 2004), metalostrugar, bokser beogradske<br />
„Crvene zvezde“ i vaqevskog „Metalca“ i nastavnik fizi~kog vaspitawa<br />
u Vaqevu i Novom Beogradu (2875, 16. aprila 2004, 19).<br />
PETAR PERA VASI] (Vaqevo, 1937 – Vaqevo, 2004), gimnasti~ar, profesor<br />
fizi~kog vaspitawa u O[ „Milovan Gli{i}“ i [kolskom centru za teh-<br />
175
Milorad Radoj~i}<br />
ni~ko obrazovawe u Vaqevu, na~elnik Dru{tva za telesno ve`bawe „Partizan“<br />
u Vaqevu (2876, 23. aprila 2004, 18).<br />
@IVOMIR MITROVI] (Kamenica, Vaqevo, 1926 – Kamenica, 2004), kwigovo|a,<br />
{ef ra~unovodstva i dugogodi{wi direktor Zemqoradni~ke zadruge<br />
Vaqevska Kamenica (2879, 14. maja 2004, 8).<br />
RODOQUB \ERI] (Vaqevo, 1934 – Vaqevo, 2004), diplomirani ma{inski<br />
in`ewer – direktor RO „Kru{ik – Armature“ u Vaqevu, fudbaler i rukometa{,<br />
sportski radnik – predsednik FK ZSK Vaqevo (2882, 4. juna 2004, 22).<br />
@IVORAD VASI] (Gorwa Oreovica, Qubovija, 1921 – Vaqevo, 2004), visokokvalifikovani<br />
tipografski radnik GIRO „Mili} Raki}“ u Vaqevu, jedan<br />
od osniva~a i aktivista Dru{tva za negovawe tradicija oslobodila~kih ratova<br />
do 1918. i strastveni fotoamater (2889, 23. jula 2004, 8).<br />
Prim. dr DOBROSAV IVKOVI] (Skadar, Ose~ina, 1933 – Beograd, 2004), lekar<br />
– pedijatar i kardiolog u Domu zdravqa u Peckoj, narodni poslanik i dobitnik Nagrade<br />
„Dr Dragi{a Mi{ovi}“ i nosilac vi{e odlikovawa (2890, 30. jula 2004, 4).<br />
RADOMIR NE[I] BEBA (Vaqevo, 1934 – Vaqevo, 2004), bankarski ~inovnik<br />
i poslovo|a prodavnice „Jugoauta“ u Vaqevu, fudbaler i sportski radnik<br />
(2894, 27. avgusta 2004, 23).<br />
@IVOTA MAXAREVI] (Bobova, Vaqevo, 1919 – Vaqevo, 2004),, {umarski<br />
tehni~ar, organizator po{umqavawa goleti i legenda {umarstva u Srbiji<br />
(2895, 3. septembra 2004, 8).<br />
MOMIR MILE PAVI] (Brankovina, Vaqevo, 1931 – Vaqevo, 2004), glumac<br />
vaqevskog „Abra{evi}a“ aktivista Crvenog krsta i vi{estruki dobrovoqni<br />
davalac krvi (2898, 24. septembra 2004, 8).<br />
ZVONIMIR ZVONKO SINAKIJEVI] (Prwavor, Bawa Luka, BiH, 1930<br />
– Vaqevo, 2004), alatni~ar i ma{inski in`ewer – inovator „Kru{ika“, poznati<br />
strelac, dru{tveno-politi~ki i sportski radnik – predsednik streqa~kih<br />
dru`ina i Op{tinskog streqa~kog saveza (2901, 15. oktobra 2004, 22).<br />
MILAN MI]A JANKOVI] (Babaji}, Qig, 1945 – Vaqevo, 2004), svestrani<br />
sportista, profesor fizi~kog vaspitawa i direktor Vaqevske gimnazije, predsednik<br />
Komiteta za dru{tvene delatnosti SO Vaqevo, sekretar SIZ-a dru{tvenih delatnosti,<br />
predsednik Izvr{nog saveta SO Vaqevo i na~elnik Policijske uprave<br />
Vaqevo (2902, 22. oktobra 2004, 4).<br />
BOGDAN PROKI] (Rakinac, Velika Plana, 1929 – Vaqevo, 2004), nastavnik<br />
matematike, sekretar OK SK Dra~i}, direktor Osnovne {kole „Milovan<br />
Gli{i}“ u Vaqevu, predsednik Komiteta dru{tvenih delatnosti Skup{tine<br />
op{tine Vaqevo (2902, 22. oktobra 2004, 9).<br />
Dr MILADIN VESI] (Gradac, Vaqevo, 1932 – Vaqevo, 2004), ugledni prosvetni<br />
radnik i dr geografskih nauka, direktor gimnazija u Ku~evu i Po`arevcu,<br />
rukovodilac u Republi~kom zavodu za plan i analizu Srbije, pisac (2903, 29.<br />
oktobra 2004, 10).<br />
SELIMIR ANDRI] SELAC (Jo{eva, Vaqevo, 1935 – Vaqevo, 2004), diplomirani<br />
pravnik, sudija i predsednik Okru`nog suda, okru`ni javni tu`ilac<br />
i poznati sportski radnik (2904, 5. novembra 2004, 4).<br />
176
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
PREDRAG KOJI] (Vaqevo, 1944 – Vaqevo, 2004), arhitekta – direktor<br />
„Vaqevo-plana“ i nosilac izrade vi{e projekata prostornog planirawa i projektant<br />
vi{e gra|evinskih objekata (2908, 3. decembra 2004, 6).<br />
@IVAN MATI] (Ose~ina, 1926 – Ose~ina, 2004), u~esnik NOB-a i ratni<br />
vojni invalid, dru{tveno-politi~ki i privredni radnik, dugogodi{wi rukovodilac<br />
u „Podgorki“ (2908, 3. decembra 2004, 8).<br />
KRSTIVOJ SUBOTI] (Ose~enica, Mionica, 1924 – Ose~enica, 2004), napredan<br />
zemqoradnik, svira~ na desetak duva~kih instrumenata, igra~ i ~uvar<br />
narodne tradicije, nastupao na presti`nim festivalima a posve}ene mu dve<br />
kwige (2908, 3. decembra 2004, 10).<br />
KATARINA DELA^, ro|. Ra{evi} (Vaqevo, 1909 – Vaqevo, 2004), jedna od<br />
prvih ‘ena diplomiranih pravnika u Vaqevu, radila u Higijenskom zavodu u<br />
Vaqevu (2911, 24. decemra 2004, 13).<br />
VOJISLAV VOJA SPASENI] (Ogla|enovac, Vaqevo, 1954 – Vaqevo, 2004),<br />
trgovac Robne ku}e, BIGZ-a i Jugoplastike, istaknuti ~lan Demokratske stranke<br />
i potpredsednik Izvr{nog odbora SO Vaqevo (2913, 31. decembra 2004, 6)<br />
SRETEN JANKOVI] (Paune, Vaqevo, 1927 – Vaqevo, 2004), u~esnik NOB-a,<br />
podoficir JNA, diplomirani ekonomista, dru{tveno-politi~ki i privredni<br />
rukovodilac, sekretar OK SK, predsednik Skup{tine op{tine Vaqevo i Regionalne<br />
privredne komore u Vaqevu (2913, 31. decembra 2004, 6).<br />
2005. godina<br />
BRANIMIR DRAGOJLOVI] XORA (Vaqevo, 1926 – Vaqevo, 2005, slu`benik<br />
Pija~ne uprave Vaqevo, dobar fudbaler – centarhalf vaqevske „ Budu}nosti“,<br />
strastan lovac i ribolovac (2914, 14. januara 2005, 35).<br />
Prim. dr MIODRAG SRE]KOVI] (Vaqevo, 1921 – Beograd, 2005), lekar<br />
-hirurg i traumatolog, upravnik Druge zdravstvene stanice i [kole za de~je<br />
negovateqice i babice u Vaqevu, direktor Doma zdravqa „Stari grad“ u Beogradu<br />
(2918, 11. februara 2005, 8).<br />
MILOVAN PLAV[I] (Vaqevo, 1930 – Vaqevo, 2005) metalostrugar vaqevskog<br />
„Kru{ika“, svestrani sportista – atleti~ar (sredwepruga{), a kasnije<br />
rukometa{ ((2918, 11. februara 2005, 27).<br />
NOVAK \URI] (Kowic, Ose~ina, 1917 – Beograd, 2005), kroja~ki radnik i<br />
pravnik, borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki logora{, nosilac<br />
Partizanske spomenice 1941. godine, poznati dru{tveno-politi~ki i privredni<br />
rukovodilac (2920, 25. februara 2005, 9).<br />
DRAGAN VASIQEVI] VASKE (Qig, 1950 – Vaqevo, 2005), elektrotehni-<br />
~ar vaqevske Elektrodistribucije, jedan od osniva~a i funkcionera politi~kih<br />
stranaka u Vaqevu – SPO, Saborne narodne stranke i Nove Srbije, odbornik<br />
SO Vaqevo (2921, 4. marta 2005, 4).<br />
OSTOJA STOJANOVI] XEK (Gori}, Vaqevo, 1946 – Vaqevo, 2005), tehni-<br />
~ar HK „Kru{ik“, nekada{wi bokser vaqevskog „Metalca“, ~lan i predsednik<br />
Op{tinskog odbora Srpske radikalne stranke Vaqevo i narodni poslanik<br />
(2922, 11. marta 2005, 4).<br />
DU[AN KOH (Smederevo, 1940 – Beograd, 2005), profesor muzike u Gimnaziji<br />
i Osnovnoj {koli u Qigu, upravnik Narodnog univerziteta u Qigu, {ahista i<br />
novinar – dopisnik vi{e medija, pa i lista „Napred“ (2928, 22. aprila 2005, 8).<br />
177
Milorad Radoj~i}<br />
Prof. dr BRANISLAV DRAGI]EVI] PU[A (Mionica, 1924 – Beograd,<br />
2005), lekar – hirurg, dr medicinskih nauka, redovni profesor Medicinskog<br />
fakulteta u Beogradu, autor preko 150 stru~nih i nau~nih radova, poslani~ki<br />
kandidat na opozicionoj listi (2931, 20. maja 2005, 5).<br />
RADIVOJE PAVLOVI] (Ostru`aw, Ose~ina 1929 – Ose~ina, 2005), istaknuti<br />
dru{tveno-politi~ki radnik i privrednik – vi{egodi{wi direktor<br />
„Podgorke“ i predsednik Skup{tine op{tine Ose~ina (2934, 10. juna 2005, 4).<br />
STANIMIR ARAN\ELOVI] (?, 1917 – Lajkovac, 2005), ma{inovo|a i poznati<br />
fudbaler vi{e klubova, a naro~ito lajkova~kog „@elezni~ara“ (2934, 10.<br />
juna 2005, 23).<br />
STANIMIR RADOVANOVI] – MALI MUSA (Lajkovac, 1939 – Lajkovac,<br />
2005), fudbaler lajkova~kog „@elezni~ara“, qi{kog „Spartaka“ itd. (2934,<br />
10. juna 2005, 23).<br />
Prim. dr ALEKSANDAR SOFRONI] (Vaqevo, 1922 – Vaqevo, 2005), lekar<br />
– internista, dugogodi{wi na~elnik Slu`be interne medicine Zdravstvenog<br />
centra u Vaqevu, predsednik Dru{tva za negovawe tradicija oslobodila~kih<br />
ratova 1912-1918. godine (2935, 17. juna 2005, 4).<br />
MILORAD MI[A PAVI] (Vlahovi}i, Qubiwe, 19 BiH, 1920 – Vaqevo,<br />
2005), kao beba donet u Vaqevo, fudbaler, nastavnik Sredwe fiskulturne {kole<br />
u Zemunu, istaknuti fudbalski trener vi{e velikih klubova u zemqi i inostranstvu<br />
(2944, 19. avgusta 2005, 16).<br />
Dr VOJISLAV VOJA RAKI] (Beograd, 1924 – Beograd, 2005), u~esnik NOB-a,<br />
zavr{io sredwu muzi~ki {kolu (odsek violine), lekar – hirurg, dugogodi{wi<br />
na~elnik Hirur{ke slu`be Bolnice u Vaqevu, jedan od inicijatora gradwe Hirur{kog<br />
bloka, ~lan Gradske vlade i predsednik Podru`nice Srpskog lekarskog<br />
dru{tva u Vaqevu (2945, 26. avgusta 2005, 2).<br />
MILIVOJE MI]A SAVI] (Bre`|e, Mionica, 1920 – Vaqevo, 2005), podoficir<br />
BJKV, nema~ki zarobqenik, slu`benik „Kru{ika“, jedan od osniva~a,<br />
na~elnik, sekretar i predsednik Planinarskog dru{tva „Magle{“ u Vaqevu<br />
(2953, 21. oktobra 2005, 2).<br />
DRAGOQUB MILO[EVI] BEBICA ili BEBILE (Vaqevo, 1929 – Pan-<br />
~evo, 2005), talentovani fudbaler, fudbalski trener u mnogim poznatim doma-<br />
}im i inostranim klubovima (2955, 4. novembra 2005, 2).<br />
VOJISLAV RADOSAVQEVI] @ONGLER (Vaqevo, 1922 – Vaqevo, 2005),<br />
poti~e iz poznate gradske i sportske porodice, slu`benik TP „Div~ibare“, talentovani<br />
fudbaler i fudbalski trener (2957, 18. novembra 2005, 2).<br />
PANTELIJA MI[A STOJI] (Kru{~ica, Ariqe, 1918 – Vaqevo, 2005),<br />
borac NOR-a od 1941. godine, oficir – potpukovnik JNA, direktor Zavoda za<br />
zapo{qavawe i Pija~ne uprave u Vaqevu (2957, 18. novembra 2005, 2).<br />
DRAGOVAN BOGDANOVI] (Zagra|e, Gorwi Milanovac, 1917 – Qig,<br />
2005), poqoprivredni stru~wak, dugogodi{wi sekretar Dru{tva za negovawe<br />
tradicija ratova 1912-1918, dopisnik ve} broja glasila i rezbar (2962, 23. decembra<br />
2005, 2).<br />
19 Po drugom izvoru pi{e da je ro|en u Stocu 11. novembra 1920. godine.<br />
178
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
2006. godina<br />
TIMO[ENKO MA[I] TIME (Vaqevo, 2948 – Vaqevo, 2006), poznati<br />
igra~ Fudbalskog kluba „Metalac“, kasnije „Budu}nost“ iz Vaqeva (2966, 20. januara<br />
2006, 20).<br />
\OR\E REQI] (Vaqevo, 1942 – Vaqevo, 2006), radnik „Elinda“ i „Kru{ika“,<br />
poznati rukometa{ „Metalca“ iz Vaqeva i sportski radnik (2969, 10. februara<br />
2006, 20).<br />
ALEKSANDAR ACA VOJINOVI] (Petrovac na Mlavi, 1923 – Vaqevo,<br />
2006), nastavnik srpsko-hrvatskog i ruskog jezika u Dowem Milanovcu, Lajkovcu<br />
i Osnovnoj {koli „@ikica Jovanovi} [panac“ Vaqevo i fotograf (2973,<br />
10. marta 2006, 9).<br />
MILAN MLADENOVI] (Guwaci, Ose~ina, 1933 – Vaqevo, 2006), pravnik<br />
i istaknuti dru{tveno-politi~ki radnik Ose~ine – sekretar Op{tinskog komiteta<br />
SK, predsednik SO i sekretar SIZ privrednih i dru{tvenih delatnosti<br />
Ose~ine (2977, 14. aprila 2006, 12).<br />
RADENKO RADI] (Obrenovac, 1957 – Vaqevo, 2006), diplomirani politikolog,<br />
profesor ‘urnalizma u [kolskom centru za ekonomsko obrazovawe i saradnik<br />
ovog lista (2981, 12. maja 2006, 5).<br />
SVETISLAV SVETA USKOKOVI] (Rakari, Mionica, 1921 – Vaqevo,<br />
2006), u~esnik NOB-a, istaknuti dru{tveno-politi~ki radnik – predsednik<br />
Skup{tine op{tine Qig, sekretar Me|uop{tinske zajednice obrazovawa i poslanik<br />
(2987, 23. juna 2006, 10).<br />
SVETLANA CECA ]IRI], ro|. Radojevi} (Vaqevo 1967 – Vaqevo, 2006),<br />
istaknuta karatistkiwa, nosilac crnog pojasa, dugogodi{wi sportski radnik<br />
– trener i sudija (2992, 28. jula 2006, 13).<br />
MI]O SMIQANI] (Cviqane, Knin, Hrvatska, 1923 – Vaqevo, 2006), rudarski<br />
radnik u Velikim Crqenima kod Lazarevca, u~esnik NOR-a, pripadnik<br />
KNOJ-a, stare{ina organa unutra{wih poslova u Velikom Gradi{tu, Po`arevcu,<br />
Lazarevcu i Vaqevu, dru{tveno-politi~ki radnik i predsednik Op-<br />
{tinskog odbora SUB NOR-a Vaqevo (2993, 4. avgusta 2006, 7).<br />
ALEKSANDAR BESEROVAC BAJDO (?, 1929 – ?, 2006), poznati fudbaler i<br />
jedna od vaqevskih fudbalskih legendi, stradao u saobra}ajnoj nesre}i kod<br />
Vaqeva (2993, 11. avgusta 2006, 27).<br />
DRAGI[A GAGA GRA^ANIN (Vaqevo, 1939 – Vaqevo, 2006), radnik, bokser<br />
vaqevskog „Metalca“, dr`avni reprezentativac, progla{avan za najboqeg<br />
sportistu Vaqeva (2994, 18. avgusta 2006, 27).<br />
ALEKSANDAR JEVTI] (Kosjeri}, 1922 – Vaqevo, 2006), u~iteq, pedago-<br />
{ki savetnik, direktor O[ „Sestre Ili}“, borac Vaqevskog partizanskog odreda,<br />
norve{ki logora{, nosilac Partizanske spomenice, dru{tveno-politi~ki<br />
radnik i publicista (3003, 13. oktobra 2006, 9).<br />
2007. godine<br />
MILOVAN ROMANOVI] (?, 1956 – Vaqevo, 2007), istaknuti bokser i trener<br />
Bokserskog kluba „Metalac“ iz Vaqeva (3015, 12. januara 2007,31).<br />
RADIVOJE RA[A MAKSI] (Divci, Vaqevo, 1930 – Beograd, 2007), diplomirani<br />
ekonomista, poznati dru{tveno-politi~ki radnik, nekada{wi<br />
179
Milorad Radoj~i}<br />
glavni i odgovorni urednik ovog lista i i vi{egodi{wi direktor NRU „Napred“<br />
u Vaqevu (3022, 2. marta 2007, 7).<br />
ZORAN ZOKA TRIPKOVI] (Gu~a, Lu~ani, 1933 – Vaqevo, 2007), diplomirani<br />
socijalni radnik – dugogodi{wi novinar lista „Napred“, direktor, glavni<br />
i odgovorni urednik Radio Vaqeva i dopisnik vi{e, pre svega sportskih, listova<br />
i drugih publikacija (3032, 11. maja 2007, 7).<br />
VLADAN KOLAREVI] – KO^A (Vaqevo, 1948 – ?, 2007), fudbaler „Kru{ika“<br />
i „Radni~kog“, ~lan Stru~nog {taba „Vuji} vode“ iz Vaqeva, poginuo u saobra}ajnoj<br />
nesre}i (3032, 11. maja 2007, 31).<br />
SLOBODAN STOJAKOVI] COCA (Vaqevo, 1948 – Vaqevo, 2007), diplomirani<br />
ma{inski in`ewer, radio na odgovornim du`nostima u Kru{ikovoj<br />
„Energetici“ i kao tehni~ki i generalni direktor Javnog komunalnog preduze-<br />
}a „Vaqevo“ (3042, 20. jula 2007, 5).<br />
BRANISLAV JOVANOVI] FUQA (Ub, 1948 – Ub, 2007), nastavnik likovnog<br />
obrazovawa i novinar „Tamnavskih novina“, direktor Kulturno-informativnog<br />
centra „Ub, sportista i sportski radnik (3042, 20. jula 2007, 10).<br />
DRAGA ILI] – JONA[ (Vaqevo, 1922 – Beograd, 2007), ~uvena spikerka<br />
Radio Beograda, dobar poznavalac jezika i kulturni poslenik, dobitnik vi{e<br />
vrednih priznawa (31. avgusta 2007, 10).<br />
DRAGUTIN – DRAGAN STAKI] ([abac, 1931 – Vaqevo, 2007), u~iteq i poznati<br />
fudbaler u Vaqevu sa najdu`im igra~kim sta`om (3055, 19. oktobra 2007, 30).<br />
\OR\E \OKA SAVI] (Gradac, Vaqevo, 1936 – Vaqevo, 2007), gimnasti~ar<br />
i predwak „Partizana“, dugogodi{wi nastavnik fizi~kog vaspitawa u Osnovnoj<br />
{koli „Desanka Maksimovi}“ u Vaqevu (3057, 2. novembra 2007, 309).<br />
Dr TOMISLAV \URI] (Dowa Qubovi|a, Qubovija, 1935 – Vaqevo, 2007),<br />
dr psiholo{kih nauka, poznati nau~ni i prosvetni radnik, plodan pisac i saradnik<br />
ovog lista (7. decembra 2007, 10).<br />
MIODRAG MI[KO LAZI] (Vaqevo, 1921 – Hanza, Bremen, Nema~ka, 2007),<br />
berberski radnik, dobar fudbaler i fudbalski trener (3065, 28. decembra 2007, 34).<br />
2008. godina<br />
@IVOTA FILIPOVI] (Strmna Gora, Vaqevo, 1937 – Vaqevo, 2008), profesor<br />
nema~kog i engleskog jezika u Sredwoj tehni~koj {koli i Vaqevskoj gimnaziji,<br />
prevodilac i kwi`evnik (3070, 31. januara 2008, 8).<br />
\URO \UKA QIQAK (Slana, Petriwa, Hrvatska, 1922 – Beograd, 2008),<br />
u~esnik NOB-a, nosilac Partizanske spomenice 1941, general – major JNA, poznati<br />
privrednik i dugogodi{wi generalni direktor vaqevskog „Kru{ika“<br />
(3071, 6. februara 2008, 8).<br />
DRAGAN MEDAN (Maribor, Slovenija, 1952 – Beograd, 2008), bankarski<br />
slu`benik i nekada{wi ko{arka{ vaqevskih klubova „Metalac“ i „Student“<br />
(3075, 7. marta 2008, 35).<br />
SLAVOQUB PLAV[I] ZVONCE (Pecka, Ose~ina, 1935 – Beograd, 2008), ~uveni<br />
kaskader, u~esnik mnogih filmskih projekata i saradnik na Katedri za borila~ke<br />
ve{tine univerziteta „Bra}a Kara}“ u Beogradu (3085, 16. maja 2008, 11).<br />
IVAN IVANOVI] (Dowa Ra`ana, Kosjeri}, 1942 – Vaqevo, 2008), fudbaler<br />
i fudbalski trener vi{e fudbalskih klubova (3087, 30. maja 2008, 27).<br />
180
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
NEBOJ[A STANISAVQEVI] (Ose~ina, 1982 – Ose~ina, 2008), fudbaler<br />
FK „Ose~ina“, ~iji su i srodnici branili boje ovog kluba (3094, 18. jula 2008, 30).<br />
DU[AN A]IMOVI] (Tu|in, Ose~ina, 1908 – Tu|in, 2008), zemqoradnik i<br />
najstariji ‘iteq op{tine i ~itavog kraja (3108, 24. oktobra 2008, 13).<br />
DRAGAN MARKOVI] (Ratkovac, Lajkovac, 1942 – Beograd, 2008),<br />
poqoprivredni tehni~ar, poznati dru{tveno-politi~ki i privredni rukovodilac,<br />
dugogodi{wi direktor Zemqoradni~ke zadruge, sekretar OK SK i predsednik<br />
SO Lajkovac, narodni poslanik (3111, 14. novembra 2008, 11).<br />
BORISLAV BORA VUJI] (Obrenovac, 1924 – Vaqevo, 2008), ekonomista,<br />
inspektor SUP-a, {ef sreske tr`i{ne inspekcije, sekretar Trgovinske komore,<br />
direktor TRO „Kolubara“ u Vaqevu, publicista i hroni~ar starog Vaqeva<br />
(3115, 12. decembra 2008, 11).<br />
2009. godina<br />
Prof. dr RADIVOJE GRBI] (Popu~ke, Vaqevo, 1935 – Beograd, 2008), lekar,<br />
dr medicinskih nauka, redovni profesor i vi{egodi{wi dekan Medicinskog<br />
fakulteta u Beogradu, redovni ~lan Medicinske akademije SLD, veliki humanista<br />
i prvi presednik obnovqenog Udru`ewa Vaqevaca u Beogradu (3133, 24.<br />
aprila 2009, 11).<br />
RADOVAN PU[I] (Zabrdica, Vaqevo, 1944 – Zabrdica, 2009), diplomirani<br />
veterinar, dugogodi{wi direktor Veterinarske stanice u Vaqevu, jedan od<br />
osniva~a Demokratske stranke, solidan poznavalac nacionalne istorije i<br />
kwi`evnosti (3139, 5. juna 2009,7).<br />
Dr MIODRAG @IVANOVI] – FUZI (Vaqevo, 1933 – Beograd, 2009), lekar<br />
– hirurg Bolnice u Vaqevu i predava~ u Sredwoj medicinskoj {koli u<br />
Vaqevu, doktor medicinskih nauka, na~elnik Odeqewa I hirur{ke klinike<br />
Klini~ko-bolni~kog centra Srbije u Beogradu, redovni profesor Medicinskog<br />
fakulteta u Beogradu, pisac i veliki humanista (3140, 12. juna 2009, 10).<br />
Dr VLADIMIR TRIFUNOVI] (Loznica, Vaqevo, 1921 – Beograd, 2009), dr<br />
agronomskih nauka, poznati selekcionar kukuruza i dugogodi{wi direktor Instituta<br />
za kukuruz „Zemun poqe“, plodan pisac stru~nih i nau~nih radova, koji je<br />
dao nemerqiv doprinos razvoju poqoprivrede u Srbiji (3142, 26. juna 2009, 7).<br />
SLOBODAN DIVNI] – TE^A (Vaqevo, 1950 – Vaqevo, 2009), poznati rukometa{,<br />
rukometni trener i generalni sekretar RK „Metalac“ iz Vaqeva (3145,<br />
17. jula 2009, 30).<br />
Dr MILO[ PA[I] (Vaqevo, 1927 – Vaqevo, 2009 (lekar – prvi specijalista<br />
op{te medicine u Vaqevu, dugogodi{wi upravnik i direktor Doma zdravqa<br />
u Vaqevu, u ~ijem je mandatu sagra|en sada{wi objekat Doma zdravqa i vi{e<br />
zgrada zdravstvenih stanica na terenu (3148, 7. avgusta 2009, 8).<br />
QUBI[A MILO[EVI] (Vaqevo, 1924 – Beograd, 2009), u~esnik NOB-a,<br />
diplomirani ekonomista, istaknuti politi~ar i privrednik – predsednik Skup-<br />
{tine op{tine Vaqevo, predsednik Me|uop{tinske podriwsko-kolubarske regionalne<br />
zajednice, generalni direktor Slu`be dru{tvenog kwigovodstva Srbije<br />
(3150, 21. avgusta 2009, 10).<br />
PAVLE STOJ^EVI] (Ku}anci, Dowi Mihoqac, Hrvatska, 1914 – Beograd,<br />
2009), arhiepiskop pe}ki, mitropolit beogradsko-karlova~ki i patrijarh srpski<br />
(3163, 20. novembra 2009, 2i9).<br />
181
Milorad Radoj~i}<br />
2010. godina<br />
VOJIN MARKOVI] (Svileuva, Koceqevo, 1930 – Lejku, ^ikago, SAD<br />
2010), profesor srpskog jezika i kwi`evnosti u Vaqevu i SAD-u, pozori{ni poslanik,<br />
vlasnik TV programa u SAD za Jugoslaviju i ktitor crkve u Babinoj Luci<br />
(3170, 8. januara 2010, 8).<br />
NIKOLA JEVREMOVI] GU@VA (Vaqevo, 1950 – Vaqevo, 2010), jedan od<br />
najboqih rukometa{a Vaqeva svih vremena i rukometnih trenera u Srbiji<br />
(3172, 21. januara 2010, 26).<br />
MILIJAN DIMITRIJEVI] KIRIJA (Vaqevo, 1946 – Vaqevo, 2010),<br />
elektrotehni~ar – spiker i ton majstor u Radio Subotici i Radio Vaqevu, direktor<br />
Radio Vaqeva, glumac vaqevskog „Abra{evi}a“, ~lan SPO i odbornik<br />
(3176, 18. februara 2010, 5).<br />
\OR\E BUKELICA (Vaqevo, 1934 – Beograd, 2010), ma{inski tehni~ar,<br />
fotografski umetnik, teoreti~ar, pedagog i kriti~ar; majstor fotografske<br />
umetnosti (3178, 4. marta 2010, 5).<br />
DOBRIVOJE V. NEDEQKOVI] (Klanica, Vaqevo, 1926 – Beograd, 2010),<br />
profesor srpskog jezika i kwi`evnosti, vi{egodi{wi direktor Vaqevske gimnazije<br />
i republi~ki prosvetni inspektor (3183, 8. aprila 2010, 11).<br />
JORDAN IVANOVI] (Dowa Ra`ana, Kosjeri}, 1947 – Beograd, 2010), nastavnik,<br />
sportski novinar lista „Napred“ i Radio Vaqeva; sportski reporter, komentator<br />
i urednik Radio Beograda i dobitnik vi{e priznawa, (3191, 3. juna 2010, 8).<br />
SLOBODAN SLOBA MIJAILOVI] (Markova Crkva, Lajkovac, 1934 –<br />
Vaqevo, 2010), ekonomista, {ef Propagandne slu`be SOUR „Kru{ik“ i novinar<br />
– dopisnik vi{e listova i drugih medija (3195, 1. jula 2010, 10).<br />
LEO MAURIC (Sitard, Holandija, 1945 – Sitard, 2010), veliki prijateq<br />
Srbije, jedan od osniva~a Dru{tva prijateqa Vaqevo – Sitard, ~lan sitardske<br />
Filharmonije (3197, 15. jula 2010, 8).<br />
BRANKO POLI] (Uzovnica, Qubovija, 1942 – Beograd, 2010), diplomirani<br />
ekonomista, istaknuti enigmata, osniva~ i dugogodi{wi predsednik Vaqevskog<br />
enigmatskog kluba „Brankovina“, osniva~ Enigmatskog saveza Srbije i wegov<br />
vi{egodi{wi predsednik (3201, 12. avgusta 2010, 10).<br />
VEQKO MARI] ([abac, 1959 – Vaqevo, 2010), diplomirani pravnik, sudija i<br />
predsednik Op{tinskog suda; vr{ilac du`nosti predsednika Vi{eg suda u Vaqevu i<br />
dugogodi{wi ~lan vaqevskog KUD „Abra{evi}“ (3210, 14. oktobra 2010, 8).<br />
SLOBODAN GOLUBOVI] LEMAN (Vaqevo, 1944 – Vaqevo, 2010), filmski<br />
scenarista, rediteq i autor ve}eg broja poznatih filmova, kratkih filmova<br />
i televizijskih serija (3214, 11. novembra 2010, 8).<br />
MILOJKO MARJANOVI] (Vaqevo, 1926 – Vaqevo 2010), poznati ekolog,<br />
novinar i publicista, dugogodi{wi radnik NU „Napred“ u Vaqevu (3214, 11.<br />
novembra 2010, 10).<br />
Dr MIJAN MIJAILOVI] (Makovi{te, Kosjeri}, 1949 – Vaqevo, 2010),<br />
lekar – ortoped i traumatolog, upravnik Okru`ne bolnice u Vaqevu i veliki<br />
humanista (3214, 11. novembra 2010, 11).<br />
DRAGAN VLAJKOVI] [TACA (Vaqevo, 1950 – Vaqevo, 2010), elektroin-<br />
`ewer, poznati privrednik, dugogodi{wi igra~ i direktor Fudbalskog kluba<br />
„Budu}nost“ iz Vaqeva (3214, 11. novembra 2010, 35).<br />
182
Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.<br />
OBRAD FILIPOVI] (Strmovo, Lajkovac, 1947 - Vaqevo, 2010), in`ewer<br />
elektrotehnike, nekada{wi potpredsednik op{tine Lajkovac i direktor Javnog<br />
preduze}a Direkcija za ure|ewe i izgradwu op{tine Lajkovac (3220, 23. decembra<br />
2010, 13).<br />
Iz ove Bibliografije nekrologa jasno se vidi da od strane glavnog i odgovornog<br />
urednika, pa i redakcije ovog lista, nije uvek poklawana odgovaraju}a<br />
pa`wa ovoj vrsti teksta. Odnosno evidentna je neravnomerno prisustvo nekrologa<br />
po godinama izla`ewa lista. Na to pre svega ukazuje ~iwenica da ima godina<br />
kada u listu nije objavqen ni jedan nekrolog a zna se da je svakoj godini me|u<br />
pokojnicima bilo zna~ajnih li~nosti. Ali ima i godina kada je objavqen tek po<br />
koji. Posebno iznena|uje da su neki od tih nekrologa posve}eni najvi{im funkcionerima<br />
biv{e SFRJ, pa ~ak i nekim qudima ~iji zna~aj daleko prevazilazi<br />
okvire zemqe, a da ima nekrologa posve}enih osobama bez ve}eg zna~aja. Dakle,<br />
jedna od prvih karakteristika je da je u po~etku objavqivano jako malo nekrologa,<br />
a kasnije sve vi{e. Nekrolozi se masovnije objavquju osamdesetih i devedesetih<br />
godina pro{log veka. Posle promena 2000. godine ponovo dolazi do maweg<br />
objavqivawa nekrologa i oni se pre svega odnose na najzna~ajnije pristalice i<br />
protagoniste tih promena u ovoj sredini.<br />
Me|u do sada objavqenim nekrolozima najvi{e je onih koji se odnose na u~esnike<br />
i saradnike NOP-a i dru{tveno-politi~ke radnike, naro~ito nosioce Partizanske<br />
spomenice 1941. godine, mada je evidentno da je posledwih dvadesetak godina<br />
toga sve mawe. Potom slede sportisti i sportski radnici, ali ima i nau~nih, kulturnih,<br />
zdravstvenih i prosvetnih radnika, pa i neposrednih proizvo|a~a<br />
(zemqoradnika, radnika, zanatlija itd). Uglavnom su to osobe sredwe ili poodmakle<br />
starosne dobi, ali ima i nekih mla|ih osoba. Najstarija je Pauna Damwanovi},<br />
doma}ica iz Dowe Grabovice kod Vaqeva sa 110 godina, a najmla|a Marina Palavestri},<br />
karatistkiwa iz Pa{tri}a kod Mionice sa samo 12 godina.<br />
Me|u objavqenim li~nostima ima i onih koji nisu od zna~aja za lokalnu, a<br />
kamoli nacionalnu istoriju. To se posebno odnosi na nekrologe objavqene u pojedinim<br />
podliscima „Napreda“, gde su objavqivani nekrolozi poznatijim radnicima<br />
u kolektivu, na primer poslovo|ama prodavnica i sli~no. Nema dileme<br />
da je previ{e saradnika i u~esnika NOB-a {to je o~igledno posledica ure|iva~ke<br />
politike koja je morala biti u skladu sa politi~kim trendovima tog vremena.<br />
Tako|e, sti~e se utisak da je i me|u sportistima previ{e onih ~iji su<br />
sportski rezultati bili skromni jer su pre svega nastupali za lokalne klubove i<br />
dru{tva, pa nisu ni mogli biti {ire poznati. Prema tome moramo konstatovati<br />
da me|u li~nostima kojima su posve}eni nekrolozi ima i onih koji svojim radom<br />
i rezultatima nisu zaslu`ili tu po~ast – privilegiju.<br />
Zanimqivo je da je objavqeno i nekoliko nekrologa za stranace. Pored sovjetskog<br />
dr`avnika Mihaila Ivanovi}a Kaliwina tu je na primer i Holan|anin<br />
Leo Moric, koji se istakao podsticawem i negovawem saradwe ne samo izme-<br />
|u dva naroda, ve} i dva prijateqska grada (Sitarda i Vaqeva). Tu je vi{e funkcionera<br />
biv{e SFRJ koji su ro|eni ili ‘iveli radi u ocepqenim republikama,<br />
ali i drugim susednim dr`avama poput Nijazi Spahije iz Albanije koji je decenijama<br />
‘iveo i radio u ovom gradu. Posebno je dosta onih koji su ro|eni u mestima<br />
biv{ih republika SFRJ ali su ‘iveli, radili ili umrli u Vaqevu.<br />
183
I pored velikog broja nekrologa moramo konstatovati da ima jo{ lica koja<br />
su zaslu`ila tu po~ast ali je iz razli~itih razloga nisu dobila. Naj~e{}i<br />
razlozi za to su {to se nije blagovremeno saznalo za wihovu smrt, potom jer odgovorni<br />
nisu znali za wegove zasluge ili veze sa ovim krajem i najzad jer nije<br />
imao ko da za tako kratko vreme sa~ini prigodan tekst. Pored nepravdi koja je<br />
tim ~inom naneta zaslu`nim pojedincima to donekle umawuje vrednost i ostalih<br />
objavqenih nekrologa jer dovodi u pitawe kriterije kojim se rukovodilo<br />
prilikom wihovog sa~iwavawa i objavqivawa.<br />
Bez obzira na sve pomenute nedostatke verujemo da }e oba Bibliografija korisno<br />
poslu`iti svim istra`iva~ima zavi~ajne pro{losti za daqa istra`ivawa i<br />
sa~iwavawe potpunih biografija mnogih poznatih li~nosti iz vaqevskog kraja.<br />
Izvori i literatura<br />
Milorad Radoj~i}<br />
Izvori:<br />
Me|uop{tinski istorijski <strong>arhiv</strong> Vaqevo<br />
– Fond: Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Vaqevu, 1837-1907: Mati~ne<br />
kwige<br />
Mati~ne slu`be skup{tina op{tina: Vaqevo, Mionica, Qig, Ub<br />
Mesne kancelarije: Bogova|a, Bre`|e, Gorwa Bukovica, Divci, Dra~i},<br />
Kamenica, Leli}, Rakari, Slovac.<br />
Literatura:<br />
– Bujas, et al., 1998, – Milica Bujas, Marija Kleut i Gordana Rai~evi}: Bibliografija<br />
srpskih nekrologa, Novi Sad, 1998.<br />
– Nedeqnik „Napred“, Vaqevo, 1946-2010.<br />
– Rankovi}, 1985 – Rankovi} Zdravko: Vek vaqevskog {tamparstva (1885-1985),<br />
Vaqevo, 1985.<br />
– Re~nik kwi`evnih termina, Beograd, 1985.<br />
184
Mil~a Madi}<br />
BIBLIOGRAFIJA ISTORIOGRAFSKIH IZDAWA O VAQEVSKOM<br />
KRAJU, OBJAVQENIH TOKOM 2009–2010. GODINE<br />
Kolubara veliki narodni kalendar<br />
za prostu 2010. - 20. kwiga, urednici<br />
Zoran Joksimovi} i Zdravko Rankovi},<br />
Vaqevo 2009. Kolubara, 247 str.<br />
Jubilarno dvadeseto izdawe kalendara<br />
Kolubara tematski je opremqeno<br />
sli~no prethodnim sveskama,<br />
pored kalendara za 2010. objavquje i<br />
slede}e priloge: „Kolubarka“, jabuka,<br />
(29-30), Va`ne godi{wice 2010,<br />
(30-32), Listawe kalendara – Hronika<br />
2009 (Qiqane Kecojevi}) 32-49,<br />
Branko Antoni}, novinar iglumac,<br />
(49-52), Od kurira Danka do [najdera<br />
Bore (Darija Rankovi}), 52-58,<br />
Ars vivendi (Du{an Arseni}), 58-60.<br />
Najboqi u privredi 2009. (60-63),<br />
Kwige ID Kolubara (63-65), Dva puta<br />
po 101 razlog za ostajawe u Vaqevu<br />
(63-69), [est puta po 33 razloga za<br />
odlazak iz Vaqeva (69-81), Ruke iznad<br />
grada (Teofil Pan~i}), (81-84),<br />
Realizacija diktirana funkcijom<br />
(Vojin Baki}), (84-86), Sa Vojinom<br />
Baki}em, u Zagrebu i u Vaqevu (Zdravko<br />
Rankovi} (86-90), Vaqevci u Kragujevcu<br />
(@ivota Bla`i}), (90-95),<br />
Vaqevci i Kragujev~ani (95-99), Od<br />
prote Matije do Milivoja Nasti}a<br />
(Zdravko Rankovi}), (99-112), Bo`a<br />
Rankovi}, Amerikanac (Bo`idar Puri}<br />
(112-118), Vitomir Vuleti} (Milivoje<br />
Jovanovi}), (118-121), Izma-<br />
{tana geografija R.B. Markovi}a<br />
(Antonije Isakovi}), (121-125), Kod<br />
Qube u ateqeu (@ivojin Pavlovi}),<br />
(125-126), Kultura, umetnost, nauka –<br />
Stare vesti (126-30), Ro|eni, ven~ani,<br />
umrli 1910. (Milorad Radoj~i});<br />
(130-135), Razli~itosti 1910 – Stare<br />
vesti (135-141), [kola u Dowoj Toplici<br />
(141-148), Sekuli}a tapija<br />
(Dejan V. Popovi}), (148-154), Pre<br />
150 godina – Hronolo{ki preled<br />
(154-158), Latroni (Radivoje Arsi}),<br />
(158-166), Raki}i u Mioni~kom grobqu<br />
(Miloje @. Nikoli}), (166-172),<br />
Staro rudarsko naseqe u zaseoku Vreoci<br />
(Vladimir Pecikoza), (172), Kolekcija<br />
pe{kira u etnolo{koj zbirci<br />
Narodnog muzeja Vaqevo (Gordana<br />
Paji}), (178-183), Vasilije Simi},<br />
istori~ar rudarstva (Zoran Stankovi}),<br />
(183-188), Dra` minulog doba<br />
(Daren Milivojevi}), (188-195), Mi-<br />
{i}i iz Struganika (Zdravko Rankovi}),<br />
(195-200), Vukajlo Mi{i}<br />
(Petar Paji}), (200-202), „Doktor O“<br />
(Branko Vi}entijevi}), (202-206), Vreme<br />
u`ivawa (Dragan Todorovi}),<br />
185
(206-213), Tabli} (Miroslav Paunovi}),<br />
(213-216), Kolubarski prebranac<br />
(216-218), Vaqevski fotografski<br />
letopis (Zdravko Rankovi}), (218-222),<br />
Doma}e novosti 1885 – Vesti iz „Glasono{e“<br />
(222-238), Moderna galerija<br />
(238-241).<br />
Dimitrijevi} M. Laza, Kako ‘ivi<br />
na{ narod, Interfaks 2010, Subotica,<br />
218 str. Biblioteka „Zvono“ kwiga 1.<br />
Kwiga Dr Laze Dimitrijevi}a,<br />
prvi put objavqena 1897, zatim u<br />
kratkom razdobqu jo{ dva izdawa,<br />
izazvala je neo~ekinao i za samog autora,<br />
zna~ajno interesovawe i {ire<br />
~itala~ke publike u tada{woj Srbiji.<br />
Dopuwena sa „Pismima iz naroda“<br />
objavqena je ove godine u izdawu<br />
Interfaksa, sa mawim intervencijama<br />
i uskla|ivawem sa aktuelnim<br />
pravopisom i otklawawem {tamparskih<br />
gre{aka iz prethodnih izdawa,<br />
predstavqa autenti~no svedo-<br />
~ewe o zdravstvenim, kulturnim, politi~kim<br />
prilikama, navikama i<br />
naravima na{eg naroda, krajem 19.<br />
veka.<br />
Kao okru`ni lekar obavqao je<br />
vi{e godina poslove fizikusa u okruzima<br />
Smederevskom i Vaqevskom,<br />
susre}e se svakodnevno sa tada{wim<br />
dru{tvenim (ne)prilikama, u svim<br />
oblastima dru{tvenog ‘ivota izvanredno<br />
povezuje sa zdravstvenom<br />
kulturom stanovni{tva i konkretnim<br />
predlozima {ta i kako treba<br />
mewati, kako bi se unapredio ukupni<br />
dru{tveni ‘ivot, naravi i navike,<br />
posebno seoskog stanovni{tva a<br />
time i zdravqe stanovni{tva. Aktuelnost<br />
ovog zanimqivog i nadasve<br />
pou~nog {tiva je u pore|ewu sa<br />
dana{wim prilikama i pore|ewu<br />
koliko smo napredovali ili stagnirali<br />
kao dru{tvo.<br />
186<br />
Mil~a Madi}<br />
Rankovi} Zdravko, Pozori{te u<br />
Vaqevu 1860 – 2010. Vaqevo 2010. Kolubara,<br />
160 str.<br />
Monografija o po~ecima, nastanku<br />
i razvoju pozori{nog ‘ivota u<br />
Vaqevu, kao zna~ajnom segmentu kulture,<br />
zasnovana je na strpqivom vi-<br />
{egodi{wem istra`ivawu <strong>arhiv</strong>ske<br />
gra|e i objavqenih ~lanaka, novinskih<br />
zapisa i pa`qivom odabiru podataka,<br />
koji hronolo{ki predstavqaju<br />
ovu zna~ajnu oblast dru{tvenog ‘ivota.<br />
Prire|iva~ monografije, prvi<br />
put u jednoj kwizi daje celovitu predstavu<br />
o pozori{nom ‘ivotu Vaqeva<br />
od wegovih za~etaka osnivawem Dobrovoqnog<br />
dru{tva za teatarska predstavqawa<br />
1860. godine, hronolo{ki<br />
prati zna~ajne datume do dana{wih<br />
dana.<br />
Biografski leksikon Vaqevskog<br />
kraja, kwiga, sveska 14, od slova N do<br />
P, Vaqevo, Kolubara 2010, str. 225 –<br />
296. urednik Zdravko Rankovi}, redaktor<br />
Zoran Joksimovi}<br />
^etrnaesta sveska Leksikona objavquje<br />
biografije poznatih li~nosti<br />
Vaqevskog kraja sa podacima o<br />
delatnostima u kojima su ostvarili<br />
zna~ajan doprinos.<br />
Glasnik Me|uop{tinskog istorijskog<br />
<strong>arhiv</strong>a Vaqevo, br. 43, Vaqevo<br />
2009. str. 185. Urednik Aleksa Tomi}.<br />
U ovom broju objavqeni su slede-<br />
}i ~lanaci: Aleksandar Uzelac: Kumani<br />
u sredwevekovnoj Srbiji (5-19),<br />
Violeta Raki}: Osnovna {kola „Milo{<br />
Markovi}“ u Dowim Leskovicama<br />
1898–2008. (19-55), Milorad Radoj-<br />
~i}: Vaqevski advokati u me|uratnom<br />
perioda (55-97), Milan Soviq:<br />
Svet „pokretnih slika“ u Vaqevu –<br />
Vaqevski bioskopi i filmske projekcije<br />
tridesetih godina dvadesetog
Bibliografija istoriografskih izdawa...<br />
veka (97-109), Sne`ana Radi}: Lekari<br />
i zdravstveno osobqe u Vaqvskom okrugu<br />
u periodu 1944–1947 (109-151).<br />
Prilozi: Dejan V. Popovi}: Tadi}a<br />
}uprija – spor oko mosta 1851 – 1879<br />
(151-160), Milan \ur|evi}: Prilog<br />
zanatstvu, saobra}aju, ugostiteqstvu<br />
i trgovini u Obrenovcu u prvoj polovini<br />
20. veka (160-173), Prikazi: Sne-<br />
`ana Radi}: Miroslav Peri{i}: Od<br />
Staqina ka Sartru – formirawe jugoslovenske<br />
inteligencije na evropskim<br />
univerzitetima 1945–1958 (173-177),<br />
Jelena Pavlovi}: [ezdeset osma –<br />
li~ne istorije (177-181) Bibliografije:<br />
Mil~a Madi}: Bibliografija<br />
istorijskih izdawa o vaqevskom kraju<br />
objavqenih tokom 2009 (181).<br />
Savi} Velibor Berko, ^i~a Ilija<br />
Stanojevi} – najlep{a pri~a starog<br />
Beogrda, Vaqevo – Beograd 2010,<br />
Jugoslovenska kinoteka i Samostalni<br />
izdava~ autorskih dela „Berko“,<br />
864 str.<br />
Kwiga posve}ena ‘ivotu i delu,<br />
dramskog umetnika, barda pozori-<br />
{nog glumi{ta, pionira filmske<br />
glume, redaktora, pisca pozori{nih<br />
komada, pri~a i feqtona, s kraja 19.<br />
i po~etka 20. veka. Pored op{irne<br />
biografije burnog ‘ivota, autor kwige<br />
objavquje niz priloga iz boemskog<br />
‘ivota i gluma~kog ostvarewa Ilije<br />
Stanojevi}a. Pored mati~nog Narodnog<br />
pozori{ta u Beogradu i Srpskog<br />
narodnog pozori{ta u Novom Sadu,<br />
gde je bio redovni ~lan, gostovao je<br />
nizom predstava, kao glumac i rediteq,<br />
{irom Srbije, Bosne i Hercegovine,<br />
Dalmacije i Makedonije. Igraju}i<br />
uglavnom komi~ne uloge, stekao<br />
je ogromnu popularnost, ostaviv{i<br />
neizbrisiv trag u istoriji<br />
dramske umetnosti Srbije. Pored biografskog<br />
dela, monografija sadr`i<br />
feqtone, pri~e i tekstove uloga pozori{nih<br />
komada koje je ostvarivao<br />
^i~a Ilija Stanojevi} na pozori-<br />
{noj sceni.<br />
Hronika Gorweg Crniqeva, Qupko<br />
Milovanovi}, Narodna biblioteka<br />
Ose~ina, Ose~ina 2010, 243 str.<br />
Monografija o selu iz Vaqevske<br />
Podgorine nastala iz pera autora<br />
koji je zavi~ajno vezan za ovo mesto,<br />
obuhvata {irok dijapazon oblasti,<br />
po~ev od prirodnog ambijenta i geografskih,<br />
istorijskih i demografskih<br />
podataka do privrednih i etnografskih<br />
osobenosti sela i stanovni{tva.<br />
Autor u opisu naseqa nije<br />
izostavio podatke o uslovima stanovawa,<br />
{koli, privrednim aktivnostima,<br />
Zemqoradni~koj zadruzi, u~esnicima<br />
u oslobodila~kim ratovima,<br />
seoskim grobqima i narodnim<br />
obi~ajima i verovawima.<br />
Dowi Mu{i} po se}awima iz 2009,<br />
Predrag Grbi}, samostalano izdawe,<br />
Beograd 2010, 58<br />
Kwiga nevelikog obima u kojoj<br />
autor daje osnovne podatke o selu<br />
Kolubarskog kraja, najvi{e pa`we<br />
posvetio je stanovni{tvu, poreklu<br />
porodica i izlagawu kratkih porodi~nih<br />
rodoslova, koriste}i ranije<br />
objavqene radove o selu i ovom podru~ju;<br />
mati~ne kwige, natpise sa nadgrobnih<br />
spomenika uz prikupqene<br />
podatke na terenu od samih ‘iteqa.<br />
Isto~na Tamnava Brgule i okolina,<br />
Miodrag Stanimirovi}, Obrenovac,<br />
Kulturno-prosvetna zajednica<br />
Srbije, Beograd 2010, 570 str.<br />
Podru~je isto~ne Tamnave i selo<br />
svog ro|ewa Brgule autor kwige stavqa<br />
u centar svog istra`ivawa, opisuju}i<br />
pre svega wegovu pro{lost.<br />
Posle predgovora, recenzija i uvod-<br />
187
ne re~i, autor kroz narednih 17 poglavqa<br />
izla`e rezultate svog dugogodi{weg<br />
istra`ivawa pro{losti<br />
osam naseqa ovog relativno homogenog<br />
podru~ja, koje je do 1957 godine,<br />
administrativno pripadalo istom<br />
srezu. Kwiga sadr`ajno zahvata {irok<br />
krug tema po~ev od perioda pre<br />
naseqavawa slovenskog stanovni{tva,<br />
nastanka i naziva sela, oslobodila~kih<br />
ratova, demografskih podataka,<br />
privrede, kulturno-prosvetnih<br />
i zdravstvenih prilika, zadrugastva,<br />
puteva, lovstva i sporta do<br />
hronologije va`nih doga|aja i raznih<br />
spiskova i rodoslova familija.<br />
Drinska divizija prilozi za istoriju<br />
Srpske vojske, Milisav Sekuli},<br />
Regionalna organizacija „Podriwe“<br />
i Udru`ewe ratnih dobrovoqaca,<br />
Loznica 2009, 649 str.<br />
Monografija posve}ena pripadnicima,<br />
vojnicima i ratnicima Drinske<br />
divizije. Autor kwige publicista i<br />
vi{i vojni stare{ina, koriste}i sa-<br />
~uvanu <strong>arhiv</strong>sku gra|u Arhiva vojnoistrijskog<br />
instituta, literaturu i<br />
objavqene radove, predstavqa nastanak,<br />
razvojni i ratni put slavne<br />
Drinske divizije, koja je igrala zna-<br />
~ajnu ulogu u oslobodila~kim ratovima<br />
od kraja 19. veka do kraja Prvog<br />
svetskog rata. Pored uvodnog dela<br />
posve}enog kratkom istorijatu divizije,<br />
autor izla`e biografije najzna~ajnijih<br />
li~nosti, stare{ina i<br />
vojnika, stradalih u ratovima i wihovog<br />
u~e{}a u ratnim operacijama,<br />
tokom postojawa i delovawa ove vojne<br />
formacije. Monografija je opremqena<br />
fotografijama geografskim i<br />
vojnim kartama i drugim ilustracijama.<br />
188<br />
Mil~a Madi}<br />
[kola za kvalifikovane radnike<br />
u Ubu 1964 – 1977, Milivoje Radoji~i}<br />
i Nikola Luki}, Tehni~ka {kola<br />
„Ub“, 2010, 256 str.<br />
Monografija o jednoj stru~noj {koli,<br />
koja i pored relativno kratkog<br />
postojawa, ostavila zna~ajnog traga<br />
ne samo u Ubu. Autori koriste}i <strong>arhiv</strong>sku<br />
gra|u i fotografije iz li-<br />
~nih zbirki, sistemati~no su izlo-<br />
`ili kratki istorijat {kole, od wenog<br />
formirawa, prosvetno-pedago-<br />
{ke delatnosti po {kolskim godinama<br />
i programima do spiskova zavr{enih<br />
u~enika, nastavnika i pomo}nog<br />
osobqa i biografija zna~ajnih<br />
li~nosti za rad i razvoj {kole.<br />
Prilo`ene fotografije maturanata,<br />
nastavnika sa proslava godi{wica,<br />
upotpuwuju ukupnu predstavu o {koli.<br />
Virovac i Virov~ani, priredio<br />
Zdravko Rankovi}, Biblioteka „Selo“,<br />
kwiga 6, ID Kolubara zajedno sa Stojadinom<br />
Vesi}em, Vaqevo 2010. 178 str.<br />
[esta kwiga iz Bibloteke „Selo“<br />
objavquje sabranu gra|u, ~lanke<br />
i druge napise, o jo{ jednom kolubarskom<br />
selu Mioni~ke op{tine. Od prvog<br />
pisanog pomena sela, geografsko-demografskih,<br />
etnografskih podataka,<br />
bira~kih spiskova, kratkih<br />
biografija va`nih li~nosti iz ovog<br />
mesta, zna~ajnih doga|aja, ~ine zanimqiv<br />
sadr`aj ove kwige. Razu|enost tema<br />
koje prire|iva~ nudi ~itaocu,<br />
predstavu o pro{losti i sada{wosti<br />
sela ~ini slo`enijom i potpunijom.<br />
Vreme arhitekture – arhitektura<br />
i urbanizam u Vaqevu 2004 – 2009.<br />
Dru{tvo arhitekata Vaqevo, ID Kolubara,<br />
In`ewerska komora Srbije,<br />
Vaqevo 2010, 269 str.<br />
Kwiga grupe autora arhitekata,<br />
predstavqa izabrana i aktuelna ar-
Bibliografija istoriografskih izdawa...<br />
hitektonska i urbanisti~ka ostvarewa<br />
u Vaqevu i okolini, nastalih u<br />
periodu 2004 – 2009 godine. Uvodno<br />
izlagawe nudi nekoliko priloga iz<br />
istorije graditeqstva Vaqeva sa posebnim<br />
osvrtom na nova arhitektonska<br />
ostvarewa. Kwiga je nastavak<br />
istoimenog izdawa iz 2004. za koje je<br />
Dru{tvo arhitekata Vaqeva nagra-<br />
|eno Poveqom Salona arhitekture u<br />
Novom Sadu.<br />
Izvori sa kamena o Vaqevskoj Tamnavi<br />
1708 – 1804, Miloje @. Nikoli},<br />
Zavod za za{titu spomenika<br />
kulture Vaqevo – Istra`iva~ki centar<br />
ICNT, Vaqevo – Beograd 2010.<br />
165 str.<br />
Prvomkwigomnaovutemuzaperiod<br />
1804–1815 koja je objavqena<br />
2006. autor je otvorio {iroko i zna-<br />
~ajno poqe istra`ivawa pro{losti<br />
Vaqevske Tamnave, {to novim<br />
istra`ivawima pro{iruje na prethodno<br />
razdobqe od skoro jednog veka.<br />
Objavqivawem ove kwige zaokru`eno<br />
je jedno zna~ajno razdobqe<br />
istorije ovog kraja, podacima koji<br />
se jedino na retko sa~uvanim nadgrobnim<br />
spomenicima mogu utvrditi.<br />
Autor je strpqivim terenskim<br />
istra`ivawem nadgrobnih spomenika,<br />
stru~no izu~io sistematizovao<br />
i slikovito predstavio u ovoj publikaciji.<br />
Ovom kwigom dat je zna~ajan doprinos<br />
oboga}ivawu srpske istoriografije<br />
sedamnaestog i osamnaestog<br />
veka.<br />
Zdravstveni centar Vaqevo 2000 –<br />
2010. Zdravstveni centar Vaqevo, 2010,<br />
240.<br />
Krajem 2010. godine iza{la je iz<br />
{tampe kwiga „Zdravstveni centar<br />
Vaqevo 2000-2010”, koju su pripremile<br />
PR slu`ba Zdravstvenog centra<br />
Vaqevo i PR agencija „Pristup”<br />
iz Vaqeva, odnosno Dejana Je{i} i<br />
Branko Petrovi}. Kwiga po~iwe poznatom<br />
slikom Nade`de Petrovi}<br />
„Vaqevska bolnica 1915.” i uvodom<br />
prim. dr Ilije Tripkovi}a, generalnog<br />
direktora Zdravstvenog centra<br />
Vaqevo. Blizu dve tre}ine ove kwige<br />
~ini hronologija najzna~ajnijih zbivawa<br />
u prethodnih deset godina. Potom<br />
slede podse}awa na projekte „Razvoj<br />
zdravstva Srbije”, „Razvoj informacionih<br />
tehnologija u Zdravstvenom centru<br />
Vaqevo”, pregled stru~nih usavr{avawa<br />
i najva`nijih izvedenih radova,<br />
nabavqene opreme i dobijenih donacija.<br />
Nakon toga je publikovan spisak<br />
svih zaposlenih u ovoj ustanovi<br />
sa stawem na dan 31. decembra 2010.<br />
godine sa punim imenima i prezimenima,<br />
datumom i godinom ro|ewa,<br />
zvawem ili radnim mestom i datumom<br />
i godinom od kada radi u ovoj<br />
ustanovi. Zanimqivo je da u Zdravstvenom<br />
centru Vaqevo radi 2.198<br />
radnika (Bolnica 1 297, Dom zdravqa<br />
Vaqevo 731, Dom zdravqa Qig 58,<br />
Dom zdravqa Ose~ina 52 i Dom zdravqa<br />
Mionica 60) pa je to i najbrojnija<br />
radna organizacija u Kolubarskom<br />
okrugu. Na samom kraju dat je<br />
pregled svih subjekata koji su omogu-<br />
}ili objavqivawe ove kwige.<br />
189
In memoriam<br />
AKADEMIK BOGOMIL HRABAK<br />
Dvanaestog decembra 2010. godine u Beogradu preminuo je akademik<br />
Bogumil Hrabak, univerzitetski profesor, jedan iz plejade velikana<br />
srpske istorijske nauke i dugo-godi{wi saradnik na{eg ~asopisa.<br />
Bogumil B. Hrabak, rodio se 11. januara 1927. godine u Velikom<br />
Be~kereku (sada{-wem Zrewaninu). Osnovnu {kolu u~io je u mestu<br />
ro|ewa i Senti, a gimnaziju zavr{io u Zrewaninu. Studirao je najpre<br />
na Filozofskoj a potom na Istorijskoj grupi Filozofskog fakulteta<br />
Univerziteta u Beogradu, gde je i diplomirao 1951. godine kao najboqi<br />
student s prose~nom ocenom 9,9.<br />
Jo{ kao bruco{ odlazio je na rad u Historijski <strong>arhiv</strong> u Dubrovnik da<br />
ve`ba latinsku paleografiju. Ponovni odlazak u Dubrova~ki <strong>arhiv</strong><br />
bio je presudan za wegovu budu}nost. Postao je i za sva vremena ostao<br />
pobornik rada u <strong>arhiv</strong>ima. Doktorirao je na Filozofskom fakultetu<br />
u Sarajevu 1957. godine, odbraniv{i disertaciju Dubrova~ki izvoz<br />
‘itarica iz Otomanskog carstva do po~etka XVII veka.<br />
U NOB-u je u~estvovao od oktobra 1944. do decembra 1945. godine.<br />
Za vreme studija, od marta 1948. do diplomirawa 1951. godine bio je<br />
kwi`ni~ar u biblioteci Seminara za nacionalnu istoriju. Prvo<br />
zaposlewe dobio je kao asistent na Filozofskom fakultetu u Beogradu.<br />
Potom je radio kao nau~ni radnik u Vojno-istorijskom institutu,<br />
pa u Institutu dru{tvenih nauka u Beogradu.<br />
Od septembra 1965. do novembra 1979. godine bio je vanredni profesor<br />
Filozofskog fakulteta Univerziteta u Pri{tini, gde je utemeqio<br />
i osam godina rukovodio Katedrom za istoriju. Tokom 1976. i<br />
1977. godine honorarno je obavqao du`nost direktor` Instituta za<br />
istoriju radni~kog pokreta Kosova u Pri{tini. Od novembra 1979.<br />
do februara 1993. godine (kada je penzionisan) bio je redovni profesor<br />
Filozofskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadu, gde predaje<br />
190
In memoriam<br />
op{tu istoriju sredweg veka. Time nije okon~ana wegova prosvetna<br />
karijera, po{to je nastavio da honorarno predaje na fakultetima u<br />
Nik{i}u i Bawaluci i na postdiplomskim studijama u Pri{tini i<br />
Kosovskoj Mitrovici do 2001. godine. U Pri{tini je osnovao i Nau-<br />
~no dru{tvo Kosova, a 1978. godine potvr|en je za redovnog ~lana Akademije<br />
nauka i umetnosti Kosova.<br />
Tokom uspe{nog pedago{kog dr Hrabak se bavio i nau~no-istra-<br />
`iva~kim radom i to uvek na osnovu prvorazredne <strong>arhiv</strong>ske gra|e.<br />
Znala~ki je otkrivao novu i do tada nepoznatu istorijsku dokumentaciju<br />
u <strong>arhiv</strong>skim ustanovama {irom biv{e SFR Jugoslavije (Dubrovnik,<br />
Kotor, Zadar, Rijeka...) ali i van wenih granica (Carigrad, Venecija,<br />
Be~, Pariz, Rim...).<br />
Podru~ja wegovih istra`ivawa su: privredna istorija poznog<br />
sredweg veka, tursko-mleta~ki period u celini, Prvi srpski ustanak,<br />
Prvi svetski rat, politi~ka i privredna istorija Jugoslavije 1918-1941.<br />
godine, spoqna politika avnojevske Jugoslavije 1945-1965. U~esnik je<br />
velikog broja nau~nih skupova u zemqi i inostranstvu. Autor je preko<br />
40 kwiga, a objavio je vi{e od 700 ~lanaka i drugih bibliografskih<br />
jedinica. Osnovao je i finansirao Fond za objavqivawe doktorskih<br />
disertacija koji radi ve} nekoliko godina.<br />
Wegovi va`niji radovi su: Izvoz ‘itarica iz Osmanlijskog carstva<br />
u XIV, XV i XVI stole}u (1971), Zapisnici sa sednica Delegacije<br />
Kraqevine SHS na Mirovnoj konferenciji u Parizu 1919-1920 (1960. sa<br />
B. Krizmanom), [trajk aeronauti~kih radnika u Beogradu i Zemunu<br />
1940. godine (1960. sa D. Lazarevi}em), Srbija 1918. godine (1968. sa D.<br />
Jankovi}em), Zapisnici Ministarskog saveta Srbije 1915-1918 (1976.<br />
sa D. Jankovi}em), Arbana{ki ustanci 1912. godine (1978), Jugoslovenski<br />
zarobqenici u Italiji i wihovo dobrovoqa~ko pitawe 1915-1918<br />
(1970), Arbana{ki upadi i pobune na Kosovu i Metohiji od kraja 1912.<br />
do kraja 1915 (1988), Sile Atlante i SAD prema Bugarskoj 1915-1918<br />
(1990) Jevreji u Beogradu, Katoli~ko stanovni{tvo u Srbiji 1460-1700.<br />
godine i drugi.<br />
Akademik Hrabak se bavio i prou~avawem pro{lo{sti vaqevskog<br />
kraja. Kao rezultat tog anga`ovawa nastali su, a u Glasniku Istorijskog<br />
<strong>arhiv</strong>a Vaqevo objavqeni slede}i wegovi radovi: Dubrov~ani u<br />
Vaqevu u feudalno doba (broj 2-3), Hajdukovawe severozapadne Srbije od<br />
1806. do 1813. godine (19), Vaqevci u doba turske vlasti (23), Gra|anske<br />
politi~ke konfrontacije u Vaqevu izme|u dva svetska rata (28-29),<br />
Vaqevci u po~etnim godinama prvog srpskog ustanka (30) i Vaqevo u ratu<br />
1914. godine (31). Na nau~nom skupu organizovanom povodom {est<br />
191
In memoriam<br />
vekova od najstarijeg pomena Vaqeva u istorijskim izvorima, odr`anog<br />
8–10. oktobra 1993. godine u Vaqevu podneo je saop{tewa Vaqevo i<br />
wegova trgovina u doba austro-turskih ratova 1593-1791 i Banke i akcionarska<br />
dru{tva u Vaqevu i okrugu izme|u dva svetska rata, koja su<br />
slede}e godine objavqena u zborniku pod naslovom Vaqevo – postanak<br />
i uspon gradskog sredi{ta.<br />
Akademika, prof. dr Hrabaka krasila je nesebi~nost. Altruizam je<br />
iskazivao i na na~in da je teme velikodu{no poklawao drugima. Sve je<br />
gledao u kontekstu evropskih doga|awa, pa se takvim metodolo{kim<br />
postupkom podigao do evropskih visina. Me|utim, to ga nije sputavalo<br />
da zagovara istra`ivawa u regionalnoj odnosno zavi~ajnoj istoriji<br />
nasuprot globalisti~kim tendencijama.<br />
Akademik Bogumil Hrabak sahrawen je u Novom Be~eju 14. decembra<br />
1910. godine.<br />
192
Change language