33-44 kiernozycki.indd - Przegląd Budowlany

KONSTRUKCJE–ELEMENTY–MATERIAŁY 

Przerwy dylatacyjne w konstrukcjach 

żelbetowych 

Prof. dr hab. inż. Włodzimierz Kiernożycki, Politechnika Szczecińska, 

mgr inż. Mirosław Lipski, Intop, Szczecin 

1. Wprowadzenie 

Przerwy dylatacyjne wyznaczają 

miejsca całkowitego lub częściowego 

podziału konstrukcji na poszczególne 

wyodrębnione jej części lub 

elementy. Mogą występować czasowo 

– w fazie realizacji budowli 

bądź też określać miejsca trwałego 

podziału konstrukcji – stanowiąc 

element świadomego kształtowania 

schematu statycznego ustroju. 

Umożliwiają zazwyczaj ograniczoną 

swobodę przemieszczeń oraz 

obrotów poszczególnych części 

budowli lub jej elementów względem 

sąsiednich, bądź tylko w fazie 

realizacji obiektu, bądź w fazach 

jego realizacji, jak i użytkowania. 

Występują zarówno w obiektach 

wznoszonych z elementów prefabrykowanych, 

jak i wykonywanych 

w technologii betonu monolitycznego. 

Przerwy dylatacyjne kształtując 

schemat statyczny konstrukcji 

wywierają wpływ na wartości sił 

wewnętrznych w poszczególnych 

jej elementach. 

Konieczność wprowadzania przerw 

dylatacyjnych we wznoszonych 

obiektach wynika zazwyczaj z uwarunkowaństatyczno-konstrukcyjnych,technologiczno-organizacyjnych, 

funkcjonalnych, a nierzadko 

też estetycznych. Często wymienione 

uwarunkowania występują 

łącznie, co może ułatwić, ale również 

komplikować wybór właściwego 

rozwiązania. 

Zróżnicowane funkcje przerw dylatacyjnych, 

wynikające ze ściśle 

określonych uwarunkowań statyczno-konstrukcyjnych,technologiczno-organizacyjnych 

i funkcjonalnych, 

a także obciążeń wyko- 

PRZEGLĄD BUDOWLANY 12/2006 

nanego elementu budowlanego 

oraz innych zewnętrznych warunków 

jego eksploatacji, wpływają 

na techniczny sposób ich wykonania. 

Poza prostym podziałem konstrukcji 

na poszczególne jej części, 

z zachowaniem między nimi 

niezbędnego odstępu z ewentualnym 

uszczelnieniem przestrzeni 

powstałych pomiędzy sąsiednimi 

elementami, coraz częściej 

w przekroju przerwy dylatacyjnej 

montuje się złożone profile ochronne 

oraz mechanizmy umożliwiające 

wybiórczo przesuw lub obrót 

łączonych elementów konstrukcji. 

Zaawansowane mechanicznie 

„urządzenia dylatacyjne” gwarantują 

nie tylko założoną liczbę stopni 

swobody łączonych elementów 

w ściśle określonych kierunkach, 

ale również przejmowanie występujących 

między nimi niektórych 

oddziaływań statycznych, np. sił 

poprzecznych. 

2. Systematyka i rozwiązania 

konstrukcyjne przerw dylatacyjnych 

Tradycyjny podział przerw dylatacyjnych 

związany jest z występującymi 

na budowle oddziaływaniami, 

wywoływanymi różnymi warunkami 

ich eksploatacji oraz wpływem 

otoczenia. W pracy [2] wymieniono 

następujące rodzaje przerw dylatacyjnych: 

1. Dylatacyjne przerwy termiczne 

Przeciwdziałają negatywnym wpływom 

zmian temperatury zewnętrznej, 

której wahania dobowe oraz 

roczne wywołują skrócenie lub 

wydłużenie poszczególnych elementów 

konstrukcji, a w przypadku 

nierównomiernego rozkładu temperatury 

również ich wyginanie i skręcanie. 

W układach statycznie niewyznaczalnych 

zmiany temperatury 

generują wzrost sił wewnętrznych, 

które mogą doprowadzić do tworzenia 

się rys i pęknięć. 

2. Dylatacyjne przerwy skurczowe 

Przeciwdziałają następstwom 

skurczu twardniejącego betonu. 

Stosowane są w obiektach realizowanych 

w technologii betonu 

monolitycznego, szczególnie wówczas, 

gdy wymagana jest szczelność 

poszczególnych przegród 

– np. zbiorniki na ciecze. 

3. Przerwy dylatacyjne umożliwiające 

swobodę osiadania 

poszczególnych segmentów 

budowli 

Tego rodzaju pionowe przerwy dy- 

latacyjne obejmują zazwyczaj 

całość konstrukcji wraz z fundamentem. 

Stosowane są na terenach 

szkód górniczych, przy zmianie 

rodzaju fundamentów, różnej 

konstrukcji i obciążeniach poszczególnych 

segmentów budowli, 

w przypadku rozbudowy obiektu 

– pomiędzy obiektami już istniejącymi 

i nowo wznoszonymi. 

4. Przerwy dylatacyjne zabezpieczające 

obiekt lub jego poszczególne 

elementy przed wpływem 

oddziaływań dynamicznych lub 

akustycznych 

Ograniczają następstwa drgań na 

konstrukcje generowane np. trzęsieniami 

ziemi, ruchem ulicznym 

oraz innymi źródłami pochodzącymi 

z zewnątrz. W tej grupie 

mieszczą się również „dylatacyjne 

przerwy wewnętrzne”, stosowane 

wewnątrz budynków przemysłowych 

i mieszkalnych np.: izolacje 

A R T Y K U ŁY P R O B L E M O W E 

33


34 

Tabela 1. Rodzaje przerw dylatacyjnych 

Przerwa dylatacyjna 

(wymagane funkcje) 

1. Ruchome przerwy dylatacyjne 

(umożliwienie swobody przemieszczeń 

sąsiednich elementów: 

– poziomych 

– pionowych 

– obrotów 

– przemieszczenia złożone) 

2. Robocze przerwy dylatacyjne (umożliwienie 

etapowej realizacji obiektu z 

uwagi na: 

– zmienne w czasie właściwości stosowanego 

materiału 

– różnice czasowe wznoszenia 

poszczególnych elementów konstrukcji 

– różne właściwości fizyczne stosowanych 

materiałów) 

3. Konstrukcyjne przerwy dylatacyjne 

(umożliwiające połączenie sąsiednich 

elementów z zachowaniem ściśle 

określonych stopni swobody oraz 

gwarantujące przejęcie niektórych sił 

wewnętrznych) 

wibroakustyczne pod maszyny, izolacje 

akustyczne podłóg i ścian. 

5. Dylatacyjne przerwy konstrukcyjne 

W opracowaniu [2], do tej grupy 

przerw dylatacyjnych zaliczono 

min.: dylatacje dachów, tarasów, 

gzymsów, stropów i ścian oraz żelbetowych 

konstrukcji ramowych 

– monolitycznych i prefabrykowanych. 

Do przerw dylatacyjnych zaliczono 

również miejsca łączenia 

(podparcia) poszczególnych elementów 

prefabrykowanych. 

Bardziej ogólny podział przerw 

dylatacyjnych, związany z ich konstrukcją 

oraz uwarunkowaniami 

funkcjonalnymi, podaje E. Hampe 

[3]. Ogólnie, przerwy dylatacyjne 

dzieli na trzy grupy: 

1. Ruchome przerwy dylatacyjne 

– umożliwiające swobodę przemieszczeń 

przyległych elementów 

w wybranych lub we wszystkich 

kierunkach, wraz z ewentualną 

możliwością ich obrotów. 


Przykłady oddziaływań Przykłady konstrukcji 

– wpływy termiczne, skurcz betonu 

– nierównomierne osiadanie, wpływy termiczne 

– zmienne obciążenie przęseł 

– łączny wpływ temperatury i obciążeń 

zewnętrznych 

– szybkość twardnienia betonu, wpływy 

termiczne generowane ciepłem twardnienia 

cementu 

– oddziaływania termiczne wywoływane ciepłem 

twardnienia cementu, różnice skurczu 

twardniejącego betonu 

– zmiany temperatury zewnętrznej, zróżnicowany 

skurcz lub pęcznienie stosowanych 

materiałów 

– zmiany temperatury zewnętrznej, skurcz 

twardniejącego betonu 

2. Robocze przerwy dylatacyjne 

– stosowane ze względów technologiczno-organizacyjnych,technologiczno-materiałowych 

oraz estetycznych 

(np. płaszczyzny zespolenia 

masywnych płyt fundamentowych 

betonowanych warstwowo). 

3. Konstrukcyjne przerwy dylatacyjne 

gwarantujące określoną liczbę 

stopni swobody w miejscach 

łączenia elementów, ale również 

przejmowanie niektórych sił statycznych 

(np. ślizgowe podparcia 

belek, przeguby itp.). 

Poza wymienionymi klasyfikacjami 

wyróżnia się: 

– otwarte przerwy dylatacyjne 

(przepuszczające wodę), 

– przerwy dylatacyjne odporne 

na działanie wilgoci i wody bez 

ciśnienia, 

– przerwy dylatacyjne odporne 

na działanie wody pod ciśnieniem. 

W wielu przypadkach stosuje się 

rozwiązania „bez przerw dylatacyjnych”. 

Dotyczy to szczególnie 

– stropodachy, posadzki, ściany zbiorników 

– obiekt realizowany na terenie o zróżnicowanym 

profilu geotechnicznym, wykładziny kominów energetycznych 

– prefabrykowane przęsła obiektów handlowych 

– przęsła konstrukcji mostowych 

– konstrukcje monolityczne, konstrukcje masywne 

wznoszone metodą betonowania warstwowego 

– połączenie ściany z płytą lub ławą fundamentową po 

dłuższej przerwie w betonowaniu 

– okładziny zewnętrzne elementów konstrukcyjnych, 

przejścia elementów instalacyjnych przez układ konstrukcyjny 

obiektu 

– połączenia elementów prefabrykowanych np. 

słup–rygiel, połączenia pomiędzy elementami realizowanymi 

w technologii betonu monolitycznego, łożyska 

i przeguby konstrukcji monolitycznych i prefabrykowanych 

oddziaływań związanych z wpływem 

zmian temperatury oraz skurczu 

twardniejącego betonu. Odpowiednio 

dobrane zbrojenie realizowanych 

elementów rozprasza rysy 

na ich długości, z zachowaniem 

dopuszczalnej szerokości ich rozwarcia, 

kompensując sumaryczne 

przemieszczenia, które mogłyby 

wystąpić w miejscach tradycyjnych 

przerw dylatacyjnych. 

W tabeli 1 podano ogólny podział 

przerw dylatacyjnych z uwagi 

na ich konstrukcje i wymagania 

funkcjonalne oraz występujące 

oddziaływania. Przedstawiono 

również przykłady stosowania tego 

typu rozwiązań w praktyce budowlanej. 

Wybór konstrukcji przerw dylatacyjnych 

związany jest przede 

wszystkim z ich przeznaczeniem 

funkcjonalnym oraz rodzajem 

i wielkością występujących obciążeń. 

Szczególnie znaczący wpływ 

na wybór rozwiązania technicz- 

PRZEGLĄD BUDOWLANY 12/2006


a) 

c) 

1 2 

5 6 7 8 

nego konstrukcji przerwy dylatacyjnej 

mają wielkości występujących 

obciążeń oddziaływujących 

na sąsiednie elementy obiektu 

wywoływane np. zmiennym obciążeniem 

użytkowym lub termicznym 

– w zależności od spodziewanych 

wahań temperatury i długości 

przyległych elementów oraz 

zachowanie warunku szczelności 

przed wpływem wilgoci lub wody 

pod ciśnieniem. Niektóre z wymienionych 

uwarunkowań omówiono 

szerzej w pukncie 2.3 artykułu. 

W zależności od sposobu kształtowania 

przerwy można wyróżnić: 

– przerwy dylatacyjne kształtowane 

tradycyjnie, pozostawiające 

zazwyczaj wolną przestrzeń pomiędzy 

poszczególnymi elementami 

lub segmentami budowli, do zabudowy 

której mogą być zastosowane 

rożne materiały, które nie są 

ze sobą bezpośrednio powiązane 

mechanicznie, 

– przerwy dylatacyjne wypełnione 

urządzeniami dylatacyjnymi, które 

jako całość stanowią bezpośrednio 

powiązaną ze sobą konstrukcję 

mechaniczną. 

2.1. Przerwy dylatacyjne kształtowane 

tradycyjnie 

Przerwy dylatacyjne kształtowane 

tradycyjnie stosowane są zazwyczaj 

w obiektach budownictwa 

ogólnego, w niektórych obiektach 

przemysłowych, w konstrukcjach 

zbiorników na ciecze oraz obiektach 

mostowych o małej rozpiętości 

przęseł. 


9 

1 

2 

6 

b) 

d) 

3 

• Obiekty budownictwa ogólnego 

– Przerwy dylatacyjne ścian i stropodachów 

Ściany zewnętrzne tego typu 

budowli narażone są na wpływ 

temperatur zewnętrznych, działanie 

opadów atmosferycznych, wiatru, 

nieraz również na nierównomierne 

osiadanie. Na rysunku 1 przedsta- 

5 

6 

10 

11 

4 

wiono różne rozwiązania przerw 

dylatacyjnych ścian zewnętrznych 

według E. Cziesielskiego [4]. 

Dylatacje budynków z elementów 

wielkopłytowych wykonywa- 

4 

8 

Rys. 2. Przykład przerwy dylatacyjnej tarczy stropodachu 

Piwnica 

1 

2 

2 

3 

7 

1 – izolacje powłokowe 

2 – ścianka dociskowa 

Rys. 3. Pionowa przerwa dylatacyjna ściany piwnicy [2] 

1 

Rys. 1. Rozwiązania przerw dylatacyjnych 

ścian zewnętrznych: a) uszczel 

nienie materiałem elastycznym, 

b) przerwa dylatacyjna wypełniona profilem 

uszczelniającym, c) przerwy dylatacyjne 

elementów wielkopłytowych, 

d) przerwy zabezpieczone taśmami 

(1 – wkładka elastyczna, 2 – masa uszczel 

niająca, 3 – profil uszczelniający, 

4 – profil zaciskowy, 5 – kanały pionowe, 

6 – uszczelnienie przeciwwiatrowe, 

7 – przestrzeń dekompresji, 

8 – uszczelnienie przeciwdeszczowe, 

9 – oddziaływania deszczu, 10 – klej, 

11 – taśma uszczelniająca) [4] 

no zazwyczaj przez ustawienie 

podwójnych poprzecznych ścian 

nośnych z przerwaniem na nich 

ciągłości stropów i ścian. Takie 

szczeliny wymagają zabezpieczenia 

budynku przed wnikaniem wód 

opadowych oraz stratami ciepła. 

Przerwy te muszą być jednocześnie 

wentylowane, co wymaga spe- 

1– płyty dachowe 

2 – warstwa poślizgowa 

3 – warstwa elastyczna 

4 – izolacja przeciwpoślizgowa 

5 – izolacja termiczna 

6 – szlichta cementowa 

7 – szczelina dylatacyjna 

8 – warstwy pokrycia 

cjalnego opierzenia na poziomie 

cokołu i dachu. Istotny problem 

stanowią również złącza prefabrykatów 

– rys. 1 c), które nie zawsze 

zachowują szczelność. W ścianach 

Piwnica 

1 

2 


35


36 

a) b) 

5 

4 2 3 1 

Propozycja konstrukcji 

poziomej szczeliny 

dylatacyjnej w murze licowym 

6 

zewnętrznych często występują 

przecieki, szczególnie na wyższych 

kondygnacjach. Jednym z powodów 

nieszczelności tych złącz są 

termiczne ruchy nie zdylatowanej 

tarczy stropodachowej [1]. Tarcza 

stropodachowa powinna mieć 

swobodę odkształceń względem 

konstrukcji budynku. Przykładową 

konstrukcję przerwy dylatacyjnej 

tarczy stropodachu przedstawiono 

na rysunku 2. 

Tradycyjne konstrukcje pionowych 

przerw dylatacyjnych ścian 

zewnętrznych budynków narażonych 

na parcie wody przedstawiono 

na rysunku 3 [2]. 

W obiektach budownictwa ogólnego 

stosowane są często warstwowe 

ściany zewnętrzne z pustką 

powietrzną lub z pustką powietrzną 

i izolacją cieplną, bądź tylko 

z izolacją cieplną. Zróżnicowany 

wpływy temperatury zewnętrznej 

na warstwę licową oraz konstrukcyjną 

wywołuje ich niejednakowe 

zmiany objętościowe. Z tego powodu, 

niezależnie od przerw dylatacyjnych 

warstwy konstrukcyjnej, 

należy stosować również pionowe 

i poziome przerwy dylatacyjne 

w zewnętrznej warstwie wykończeniowej. 

Poziome szczeliny dylatacyjne 

warstwy licowej sytuowane 

są wzdłuż linii jej podparcia. 

W zależności od grubości warstwy 

zewnętrznej, maksymalne odstępy 

w pionie pomiędzy poziomami 

podparcia warstwy licowej mieszczą 

się w granicach od 12÷20 m. 

Ze względów estetycznych, szcze- 

40–50 mm 

12–20 mm 

1 

20 mm 

(min 15 mm) 

Propozycja konstrukcji 

pionowej szczeliny 

dylatacyjnej w murze licowym 

2 

3 

4 

5 


1 – linia muru po rozszerzeniu 

2 – linia muru po skurczeniu 

3 – profil z pianki elastycznej 

4 – zagruntowane podłoże 

5 – masa uszczelniająca 

6 – wspornik 

Rys. 4. Pozioma – a) i pionowa – b) przerwa dylatacyjna w murze licowym 

(propozycja rozwiązania technicznego wg [5]) 

liny te sytuowane są zazwyczaj 

w górnej linii poziomej otworów 

okiennych. W zależności od usytuowania 

elewacji względem stron 

świata, co związane jest ze zmianami 

intensywności nasłonecznienia, 

odstępy pomiędzy pionowymi 

szczelinami dylatacyjnymi 

nie mogą być większe od 7÷14 m 

[5]. Przykłady uszczelnienia tych 

przerw dylatacyjnych, podane 

w jednym z katalogów firmowych 

mocowań murów licowych, przedstawiono 

na rysunku 4. 

4 

4 

3 

4 

2 

2 

– Przerwy dylatacyjne podłóg 

Pomijając nadmierne ugięcia podłóg 

betonowych wykonywanych 

bezpośrednio na gruncie, wynikających 

zazwyczaj z osiadania same- 

go podłoża lub nadmiernych 

odkształceń niewłaściwie dobranej 

izolacji cieplnej, można uznać, 

że potrzeba wykonywania szczelin 

dylatacyjnych związana jest przede 

wszystkim ze skurczem wysychającego 

betonu. Siły tarcia występujące 

w miejscu styku podkładu betonowego 

z podłożem ograniczają 

jej swobodę odkształceń, co generuje 

skurczowe naprężenia wymuszone 

prowadzące często do ich spękań, 

obejmujących cały przekrój 

konstrukcji. W zależności od miejsca 

usytuowania podłogi w budowli, 

jej konstrukcja może składać się 

z kilku warstw: posadzki, podkładu, 

izolacji cieplnej bądź przeciwdźwiękowej 

oraz izolacji przeciwwilgociowych 

lub przeciwwodnych. Sposób 

rozwiązania styku między warstwą 

konstrukcyjną podłogi a podłożem 

pozwala wyróżnić: 

– podłogi związane z podłożem, 

– podłogi pływające, układane na 

warstwie poślizgowej. 

Rys. 5. Betonowa podłoga związana z podłożem: 1 – posypka piaskowa, 

2 – podbudowa betonowa, 3 – podkład betonowy lub żelbetowy (warstwa nośna), 

4 – posadzka) [6] 

5 

1 

5 

3 

4 

2 

2 

Rys. 6. Betonowa podłoga nie związana z podłożem (pływająca): 1 – podsypka 

piaskowa, 2 – podbudowa betonowa, 3 – warstwa poślizgowa (pozioma 

przerwa dylatacyjna), 4 – podkład betonowy lub żelbetowy (warstwa nośna), 

5 – posadzka [6] 

3 

3 

1 

1 

1 



3 

A A 

a 

Grubość podkładu betonowego 

układanego na podsypce piaskowej 

na gruncie, spełniającego funkcje 

nośnej warstwy konstrukcyjnej, 

w zależności od wielkości i rodzaju 

obciążeń, mieści się zazwyczaj 

w granicach od 10÷40 cm. Grubość 

warstwy wykończeniowej tradycyj- 

nej posadzki mineralnej nie przekracza 

3–5 cm, a przy stosowaniu 

specjalnych trudnościeralnych 

materiałów kompozytowych – kilku 

milimetrów. 

Minimalna grubość podkładu układanego 

na warstwie poślizgowej 

nie powinna być mniejsza niż 12 

cm. Wymagania zachowania minimalnej 

grubości podłóg „pływających” 

wynikają z ograniczenia 

niebezpieczeństwa ich deformowania 

się, w następstwie niejednorodnego 

skurczu i wpływu 

temperatury. Możliwość swobody 

odkształceń poziomych podłogi 

determinuje rodzaj zastosowanej 

warstwy poślizgowej oraz sposób 

jej ułożenia. Cienkie materiały 

foliowe układane są na wyrównanej 

podbudowie betonowej 

o różnicy poziomu nie większej 

niż ±10 mm na 300 cm jej długości. 

W podłogach można wyróżnić 

następujące szczeliny: dylatacyjne, 

izolacyjne i przeciwskurczowe. 

Szczeliny dylatacyjne powinny 

występować w miejscach dylatacji 

konstrukcji budowli, w celu 

wyeliminowania wpływu zmian 

temperatury i skurczu. Szczeliny 

izolacyjne oddzielają podłogę 

od innych elementów konstrukcji: 


b 

4 

2 

1 

2 4 5 

1 – podłoże konstrukcyjne 

2 – warstwa wierzchnia 

betonowa – posadzka 

3 – szczeliny dylatacyjne 

przez obie warstwy 

4 – szczeliny dylatacyjne 

warstwy wierzchniej 

5 – ukosowanie krawędzi [1] 

Rys. 7. Przerwy dylatacyjne tradycyjnej podłogi betonowej 

1 

ścian, słupów itp. W podłogach 

„pływających” występują również 

w płaszczyznach poziomych 

dla oddzielenia ich konstrukcji 

od podłoża – rysunki 5 i 6. 

Przebieg dylatacji podłóg betonowych 

układanych na stropach, 

poza uwarunkowaniami wynikającymi 

z odkształceń termiczno- 

-skurczowych materiału, determinuje 

również różnica ugięć 

1 – podkład żelbetowy 

2 – warstwa sczepna 

3 – posadzka betonowa 

4 – przerwa dylatacyjna posadzki 

wypełniona piaskiem 

5 – wypełnienie elastyczne przerwy 

dylatacyjnej 

6 – elastyczny profil z PCV 

7 – klej pod płytki 

8 – płytki trudnościeralne 

9 – wypełnienie elastyczne 

ich poszczególnych elementów 

konstrukcyjnych. Z tego powodu 

należy je sytuować wzdłuż osi 

głównych belek nośnych oraz 

w połowie rozpiętości płyt stropowych. 

Podłogi betonowe, z uwagi na duże 

wymiary w planie oraz omówione 

wcześniej uwarunkowania, praktycznie 

zawsze wymagają dylatowania. 

Przykład układu przerw dylatacyjnych 

w tradycyjnej podłodze 

betonowej pokazano na rysunku 7. 

Podłoga zdylatowana jest szczelinami 

obejmującymi całą jej grubość. 

Niezależnie należy nacinać 

wierzchnie warstwy, dla uporządkowania 

rys skurczowych. Nacięcia 

o szerokości do 6 mm muszą być 

odpowiednio głębokie, by utworzyć 

przekrój osłabiony na rozciąganie 

wywoływany skurczem. 

Odstęp szczelin powinien wynosić 

ok. 1,5 m, gdyż przy większych 

odstępach i zbrojonej płycie, rysy 

pojawiają się między nacięcia- 

Rys. 8. Kształtowanie przerwy dylatacyjnej posadzki betonowej słabo obciążonej 

z zastosowaniem profili z PCV [6] 

2 

6 

3 

4 7 8 

1 

5 

7 

5 

4 

9 

6 

1 – podkład żelbetowy 

2 – warstwa sczepna 

3 – profil elastyczny 

wypełniający przerwę 

dylatacyjną 


6 – klej pod płytki 

7 – płytki trudno ścieralne 

8 – spoiny między płytkami 

Rys. 9. Wypełnienie przerwy dylatacyjnej wkładkami kompresyjnymi [6] 

1 

2 

8 

3 


37


38 

mi i to niekoniecznie w środku 

odstępu między nimi. Krawędzie 

nacięć są szczególnie narażone 

na oddziaływania mechaniczne 

i często ulegają uszkodzeniom. 

Stosowane w praktyce tylko wypełnienie 

naciętych szczelin elastycznym 

silikonem względnie sztywną 

wkładką z PCV, nie daje pożądanych 

rezultatów. W przypadku 

występowania niewielkich obciążeń, 

zaleca się łagodne ukosowanie 

tych krawędzi, Wypełnianie 

nacięć w strefie głębszej może być 

wykonane pianką o zamkniętej 

strukturze porów. Wierzch szczeliny 

musi być wypełniony materiałem 

trwale elastycznym, przyklejonym 

do jej brzegów. 

Przykłady kształtowania przerw 

dylatacyjnych słabo obciążonych 

posadzek przedstawiono na rysunkach 

8 i 9. Górna, trudnościeralna 

warstwa posadzki – rysunek 8, 

zdylatowana została elastycznymi 

profilami z PCV umożliwiającymi 

swobodę jej odkształceń termiczno-skurczowych. 

Dolną część 

przerwy wykonano przez nacięcie. 

Przerwę dylatacyjną posadzki 

przedstawionej na rysunku 9 

wypełniono elastyczną jednokomorową 

wkładką kompresyjną. 

• Posadzki przemysłowe 

Posadzki przemysłowe są zazwyczaj 

obciążane ruchem wózków 

widłowych oraz innych pojazdów 

o znacznym nacisku kół. W linii 

przerw dylatacyjnych kształtowanych 

tradycyjnie, po dłuższym lub 

krótszym okresie eksploatacji 

posadzki – w zależności od wielkości 

nacisku kół – obserwuje się 

często ścinanie i miażdżenie betonu 

ich krawędzi. Związane jest 

to zazwyczaj z nierównomiernym 

osiadaniem poszczególnych fragmentów 

posadzki, podzielonych 

przerwami dylatacyjnymi. Na rysunkach 

10 i 11 przedstawiono tradycyjne 

rozwiązania techniczne złącz 

dylatacyjnych posadzek, ograniczające 

nierównomierne ich osiadanie. 

Zamiast ławy zabezpieczającej przed 

nierównomiernym osiadaniem kra- 


6 

wędzi w szczelinie dylatacyjnej – rys. 

10, stosuje się również połączenia 

„na pióro i wpust” – rys. 11. 

Znane są również rozwiązania 

polegające na wzajemnym podparciu 

płyt przez ułożenie bolców 

łączących poszczególne segmenty 

posadzki. Bolce mogą być 

kotwione w betonie dwustronnie 

– zabezpieczenie przed nierównomiernym 

osiadaniem segmentów 

posadzki w przypadku stosowania 

przerw w betonowaniu z zachowaniem 

ciągłości jej zbrojenia, oraz 

kotwione jednostronnie – w przypadku, 

gdy projektuje się ruchome 

przerwy dylatacyjne umożliwiające 

2 

5 4 

3 

1 

1 – podłoże gruntowe 

2 – ława żelbetowa 

3 – warstwa poślizgowa 

4 – płyta żelbetowa 


6 – posadzka 

Rys. 10. Przerwa dylatacyjna warstwy nośnej posadzki podparta ławą [1] 


2 – płyta żelbetowa 


4 – warstwy posadzkowe 

4 

Rys. 11. Przerwa dylatacyjna warstwy nośnej podłogi na „pióro i wpust” [1] 

swobodę przemieszczeń sąsiednich 

segmentów posadzki ułożonej 

na warstwie poślizgowej – rys. 12. 

W przypadku znacznych obciążeń 

mechanicznych krawędzi szczelin 

skurczowych lub dylatacyjnych, 

konieczne jest ich wzmocnienie 

odpowiednimi profilami stalowymi, 

a gdy występują dodatkowe 

uwarunkowania – stosowanie specjalnych 

urządzeń dylatacyjnych 

– pkt 2.2. 

• Przerwy dylatacyjne w zbiornikach 

na ciecze 

Przerwy dylatacyjne zbiorników 

na ciecze muszą spełniać wymóg 

A B 

Złącza kotwione Złącza dyblowe 

Rys. 12. Zabezpieczenie przerwy dylatacyjnej bolcami: A) – kotwionymi dwustronnie, 

B) – kotwionymi jednostronnie w płycie posadzki [6] 

3 


2 

1

b 


4 5 6 7 4a 

3 

Rys. 13. Dylatacja płyty dennej zbiornika [1] 

~10 cm 

3 

szczelności. Z uwagi na oddziaływania 

termiczne wywoływane ciepłem 

twardnienia cementu, skurcz 

twardniejącego betonu, uwarunkowaniatechnologiczno-organizacyjne 

prowadzenia robót oraz uwarunkowania 

statyczno-konstrukcyjne 

kształtowania połączeń pomiędzy 

poszczególnymi ich elementami, 

stosuje się różne rozwiązania 

techniczne przerw dylatacyjnych. 

Przykładowe rozwiązanie konstrukcji 

przerwy dylatacyjnej dna zbiornika 

podano na rysunku 13 [1]. 

Szczelność zbiornika przed infiltracją 

wody gruntowej zapewnia spe- 

1 


2 

2 

miejsce tworzenia się rysy 

1 


2 – ława żelbetowa 

3 – taśma TEPD 

4 – płyta dna zbiornika 

5 – taśma uszczelniająca 


1 – beton wypełniający 

2 – wkładka z użebrowanej blachy 


Rys. 14. Przykład szczelnej przerwy roboczej płyty dennej [7] 

0,6b 

0,6b 

0,4b 

0,4b 

1 – 1 płyta – płyta denna 

2 – 2 taśma – taśma uszczelniająca 

3 – 3 mocowanie – mocowanie taśmy 

3 3 

2 2 

1 1 

Rys. 15. Uszczelnienie połączenia 

płyty ze ścianą taśmą wewnętrzną [8] 

cjalna taśma TEPD jednostronnie 

profilowana, celem uzyskania przyczepności 

do betonu. Taśma KBS 

umieszczona w środku grubości 

płyty zapewnia szczelność zbiornika. 

Szczelinę dylatacyjną wypełnia 

się materiałem trwale elastycznym, 

zazwyczaj na bazie kauczuku. 

Na rysunku 14 podano sposób 

kształtowania szczelnych przerw 

roboczych płyt dennych [7]. 

Poszczególne części płyty mogą 

być betonowane jednocześnie, 

z pozostawieniem pomiędzy 

nimi przerwy w kształcie klina. 

Zamknięcie przerwy dylatacyjnej 

1 – 1 płyta – płyta denna 

2 – 2 taśma – taśma zewnętrzna 

2 2 

1 1 

Rys. 16. Uszczelnienie połączenia 

płyty ze ścianą taśmą zewnętrzną [8] 

betonem wypełniającym następuje 

później, po wystąpieniu skurczu 

i odkształceń termicznych. 

Do wypełnienia przerw roboczych 

stosowano zazwyczaj beton zwykły 

o odpowiedniej szczelności. 

Szczelność dylatacji uzyskiwano 

przez ułożenie profilowanej blachy 

oraz taśmy uszczelniającej 

– rysunek 14. Obecnie można uzyskać 

lepsze rezultaty, wypełniając 

przerwy technologiczne betonem 

modyfikowanym żywicami syntetycznymi 

lub betonem ekspansywnym. 

Szczególne znaczenie mają przerwy 

robocze w miejscu połączenia 

ścian zbiornika z ich płytą denną. 

Ściany zbiorników o znacznych 

wymiarach w planie konstruowane 

są zazwyczaj jako elementy oporowe, 

pracujące wspornikowo. 

W miejscu ich połączenia z płytą 

denną występują więc znaczne 

momenty zginające. Przerwa robocza 

w betonowaniu sprzyja tworzeniu 

się poziomych rys. Celem 

uszczelnienia połączenia stosuje 

się taśmy umieszczone wewnątrz 

przekroju ściany – rys. 15 lub na jej 

powierzchni zewnętrznej – rys. 16. 

Rozwiązanie przedstawione na ry- 

sunku 15 jest lepsze. W wypadku 

taśm ułożonych na zewnątrz, 

z uwagi na wpływ deskowania, 

trudniej jest uzyskać dobre ich otulenie 

betonem. Beton w tej strefie 

charakteryzuje zazwyczaj większa 

porowatość i niejednorodność. 

Również w chwili usuwania deskowań 

możliwe jest uszkodzenie tak 

usytuowanej taśmy. 

Najczęściej występującymi uszkodzeniami 

ścian zbiorników są 

rysy pionowe wywoływane wpływem 

skurczu i ciepła twardnienia 

cementu. Nawet wysoki stopień 

zbrojenia poziomego nie zabezpiecza 

wydzielonej części ściany 

przed pojawieniem się rys. 

Szczególnie w przypadku wpływów 

termicznych, wymagane jest 

niekiedy stosowanie specjalnych 

zabiegów technologicznych. Na 

rysunku 17 przedstawiono przykładowo 

układ rur z przepływającą 

wodą, który pozwala „programo- 


39


40 

T[°C] 

25 

20 

15 

10 

5 

temperatura 

fundamentu 

1 

2 4 

temperatura 

ściany 

0 

-5 

0 1 2 3 

temperatura 

powietrza 

4 5 6 7 

czas twardnienia betonu [dni] 

wać” odkształcenia betonu płyty 

fundamentowej i ściany w strefie 

ich styku przez chłodzenie lub 

grzanie elementów o różnym 

stopniu przemiany cementu [9]. 

Wstępne, lokalne podniesienie 

temperatury płyty fundamentowej 

oraz chłodzenie świeżo ułożonego 

betonu płyty ściennej wywołuje 

– po wyrównaniu się temperatur 

w obu elementach – efekt wstępnego 

sprężenia w dolnej części 

ściany. Eliminuje się w ten sposób 

rozciąganie u jej podstawy, a więc 

w miejscu największego wytężenia 

wywoływanego wpływem oddziaływań 

pośrednich. 

Celem uporządkowania zarysowań 

długich ścian, w ustalonych 

odstępach osłabia się ich przekrój 

– jednak w taki sposób, aby 

po ewentualnym powstaniu rysy 

zachowana została szczelność 

przegrody. Na rysunku 18 przedstawiono 

rozwiązanie polegające 

3 

Fundament 

70 


4 

3 

2 

1 

Ściana 

75 

punkty 

pomiaru 

temperatury 

rury 

z przepływającą 

wodą 

Rys. 17. Kontrolowane grzanie i chłodzenie elementów osadnika oczyszczalni 

ścieków [9] 

2 

3 

Przekrój pionowy Przekrój poziomy 

5 cm 

10 cm 

1 – ściana 

2 – rura uszczelniająca 


rura szczelniająca ∅88 mm 

ściany grubości do 30 cm 

Rys. 18. Szczelne dylatacje ścian porządkujące układ rys [8] 

2 

rura szczelniająca ∅175 mm 

ściany grubości do 31÷50 cm 

na umieszczeniu w przekroju ściany 

tak zwanej rury uszczelniającej 

z PCV. Rura na obwodzie wyposażona 

jest w elementy utrudniające 

infiltrację wody przez ścianę 

po powstaniu rysy. Woda może 

jednak przepływać wzdłuż gładkiej 

powierzchni rury do fundamentu. 

Z tego powodu w miejscu połącze- 

6 

1 

4 

5 

nia ściany z fundamentem stosować 

należy dodatkowe uszczelnienia 

w postaci taśm. 

• Przerwy dylatacyjne w budownictwie 

mostów 

Do najważniejszych uwarunkowań 

wpływających na wybór konstrukcji 

przerw dylatacyjnych przęseł 

mostów należy zaliczyć: zmiany 

temperatury otoczenia i skurcz 

twardniejącego betonu, zmienność 

obciążeń użytkowych i montażowych 

oraz nierównomierne 

osiadanie podpór. W niektórych 

regionach kraju istotne są ruchy 

terenu wywoływane działalnością 

górniczą, a świata – również ruchy 

tektoniczne podłoża. Wynika z te- 

go złożoność wielu oddziaływań, 

które mogą występować jednocześnie, 

a ich wpływ na konstrukcje 

związany jest przede wszystkim 

z rozpiętością przęseł. 

Tradycyjne rozwiązania przerw 

dylatacyjnych w konstrukcjach 

mostowych stosowane są w przypadku 

przęseł o stosunkowo niewielkich 

rozpiętościach. Na rysunku 

19 przedstawiono przykładowo 

sposób kształtowania przerwy 

dylatacyjnej przęsła mostu typu 

„ze sznurem konopnym” [10]. 

Tego typu rozwiązania, stosowane 

w przeszłości, sprawdziły się w przypadku 

konstrukcji o niewielkich przemieszczeniach 

przęseł, o długości 

nieprzekraczających 15 m. 

Przykładem rozwiązania bardziej 

zaawansowanego, stosowanego 

w przypadku, gdy przesunięcia 

2 

3 

1 – sznur konopny asfaltowany 

2 – siatka stalowa ocynkowana 

3 – siatka stalowa 

4 – blacha cynkowa 

5 – płyta pilśniowa 

6 – blacha cynkowa 

Rys. 19. Rozwiązanie wypełnienia przerwy dylatacyjnej mostu sznurem konopnym 

[10] 



c 

10 5 

Rys. 20. Bitumiczna przerwa dylatacyjna [11] 

przerwy dylatacyjnej są nie większe 

niż 25 mm, są bitumiczne 

przerwy dylatacyjne. Bitumiczne 

przerwy dylatacyjne stanowią 

rodzaj specjalnej, odkształcalnej 

i odpornej na oddziaływanie ruchu 

kołowego, nawierzchni bitumicznej 

układanej w strefie szczeliny 

dylatacyjnej [11]. 

Bitumiczne przerwy dylatacyjne 

mogą być stosowane w obiektach 

mostowych betonowych, stalowych 

i zespolonych, w których 

grubość nawierzchni bitumicznej 

lub betonowej mieści się w granicach 

od 60 do 150 mm Zazwyczaj 

przekrycie tego typu, sytuowane 

w górnej strefie przerwy, budowane 

jest z grysów łamanych 

frakcji 16/25 mm ze skał magmowych 

oraz lepiszcza wykonanego 

na bazie asfaltu modyfikowanego 

dodatkiem polimerów, wypełniaczy 

oraz substancji powierzchniowo 

czynnych. Przykład rozwiązania 

konstrukcyjnego tego typu przerwy 

przedstawiono na rysunku 20. 

Przerwy dylatacyjne o przesunięciach 

większych niż 25 mm powinny 

być zabezpieczone wodoszczelnymi 

urządzeniami dylatacyjnymi, 

zamocowanymi w konstrukcji 

obiektu mostowego. 

2.2. Urządzenia dylatacyjne 

Urządzenia dylatacyjne montowane 

pomiędzy poszczególnymi 

elementami konstrukcji gwarantują 

nie tylko założoną liczbę stopni 

swobody łączonych elementów, 

ale również przejmowanie wystę- 


a 

b 

s 

kruszywo + masa zalewowa 

membrana 

stabilizator 

środek gruntujący 

izolacja 

gąbczasta wkładka 

neoprenowa 

warstwy 

nawierzchni 

pujących między nimi niektórych 

oddziaływań statycznych, z zachowaniem 

innych wymagań eksploatacyjnych, 

np. szczelności złącza. 

Urządzenia tego typu, nieraz 

o skomplikowanym układzie 

konstrukcyjnym, stosowane są 

w budownictwie ogólnym, w obiektach 

budownictwa komunalnego, 

w budownictwie przemysłowym 

oraz drogowym. Stosowanie urządzeń 

dylatacyjnych wynika zazwyczaj 

ze znacznych obciążeń lokalnych 

oddziaływujących na konstrukcje 

w linii przerw dylatacyjnych 

(np. konstrukcje posadzek), 

przewidywanych znacznych przemieszczeń 

przyległych fragmentów 

budowli generowanych zmianami 

termicznymi lub oddziaływaniem 

podłoża (np. przęsła mostów) oraz 

z przesłanek racjonalnego kształtowania 

schematu statycznego 

konstrukcji. 

• Urządzenia dylatacyjne w obiektach 

budownictwa ogólnego 

W ścianach i sufitach obiektów 

budownictwa ogólnego montuje się 

niekiedy proste urządzenia dylatacyjne, 

których elementy kotwiące 

ukryte są w tynkach. Elastyczna 

wkładka izolacyjna chroni szczelinę 

dylatacyjną przed przenikaniem 

wody. Profile te umożliwiają ograniczoną 

swobodę przemieszczeń 

poziomych sąsiednich elementów 

budowli w granicach 10÷150 mm 

oraz, dzięki ślizgowym połączeniom 

wkładki z profilem metalowym, 

również przemieszczenia 

pionowe, wywoływane np. nierównomiernym 

osiadaniem poszcze- 

Rys. 21. Szczegół rozwiązania przerwy dylatacyjnej ściany [12] 

a 

l 

b 

gólnych segmentów budynku. 

Na rysunku 21 przedstawiono 

przykładowo rozwiązanie techniczne 

tego typu urządzenia, wg karty 

katalogowej jednej z firm. 

Przedstawione rozwiązanie wypełnienia 

przerwy dylatacyjnej umożliwia 

swobodę przemieszczeń poziomych 

sąsiednich elementów w granicach 

10±5 mm. W zależności 

od innych specyficznych wymagań, 

np. higienicznych – koniecznych 

w obiektach szpitalnych – oferowane 

są rozwiązania zapewniające 

łatwość utrzymania czystości, 

odporność na ścieranie, wpływy 

termiczne oraz chemiczne. 

Na rysunku 22 przedstawiono 

przykład urządzenia dylatacyjnego 

zastępującego funkcje pojedynczych 

– tradycyjnych trzpieni, 

przenoszących siły poprzeczne, 

ale generujących jednocześnie 

znaczne naprężenia dociskowe 

na beton w miejscu ich kotwienia. 

Przedstawione urządzenie dylatacyjne 

– z podwójnymi trzpieniami, 


41


42 

1 – trzpienie 

2 – żebro 

3 – podkładka dociskowa 

4 – płytka zamykająca tuleje 

1 

5 – tuleje poślizgowe 

6 – poprzeczne trzpienie kotwiące 

7 – głowica stabilizująca montaż 

urządzenia w deskowaniu 

Rys. 22. Podwójne trzpienie dylatacyjne [13] 

1 

kierunki przesuwu stropów 

1 – trzpienie dylatacyjne 

Rys. 23. Możliwości przemieszczeń 

stropów [13] 

umożliwiają tylko przesuw podłużny 

sąsiednich elementów budowli 

– rysunek 22, ale na rynku oferowane 

są również inne podobne 

urządzenia umożliwiające jednocześnie 

przesuw poprzeczny, 

z możliwością obrotu łączonych 

elementów. 

Urządzenia te stosowane są 

w miejscach, w których wymagane 

jest przeniesienie znacznych 

sił poprzecznych, m.in.: pomiędzy 

płytami betonowymi, pomiędzy 

stropem i ścianą, w złączach podciągów 

ze słupami. Według informacji 

katalogowych [13], typoszereg 

tego typu urządzeń umożliwia 

przejmowanie sił poprzecznych 

w granicach 10÷617 kN, w zależności 

od szerokości szczeliny dylatacyjnej. 

Maksymalne przemieszczenia 

podłużne złącza mieszczą 

się w granicach 120÷360 mm. 

W katalogu brak jest informacji 

dotyczących dopuszczalnych ką - 

2 

3 

Przesuw pod u ny 


tów obrotów poszczególnych czę ś - 

ci budowli w płaszczyźnie poziomej. 

Możliwości względnych przemieszczeń 

poszczególnych segmentów 

budynku przedstawia 

rysunek 23. 

• Urządzenia dylatacyjne posadzek 

przemysłowych 

Kształtowanie „tradycyjnych przerw 

dylatacyjnych” w posadzkach przemysłowych 

obciążonych oddziaływaniem 

wózków widłowych oraz 

regałami magazynowymi, szczególnie, 

gdy można spodziewać się 

nierównomiernego ich osiadania, 

prowadzi zazwyczaj do szybkiego 

ich uszkodzenia. W podłogach 

central handlowych – punktów 

logistycznych dystrybucji towarów, 

„supermarketach”, hal targowych 

oraz innych pomieszczeń narażonych 

na znaczne obciążenia oraz 

ich zmienność w okresie użytkowania, 

konieczne jest stosowanie 

przerw dylatacyjnych o specjalnej 

konstrukcji. Rozwiązania te, droż- 

7 

6 

4 

5 

sze od powszechnie wykonywanych 

prostych przerw dylatacyjnych, 

nie wymagają jednak wysokich 

nakładów na ich utrzymanie 

w okresie eksploatacji obiektu. 

Rysunek 24 przedstawia przykładowe 

rozwiązanie techniczne przerwy 

dylatacyjnej, umożliwiające 

przejmowanie typowych obciążeń 

jednostek jezdnych w płaszczyźnie 

pionowej (nacisk kół) i poziomej 

(hamowanie). 

• Dylatacyjne urządzenia mostowe 

Dylatacyjne urządzenia mostowe 

stosowane są w obiektach 

o dużych rozpiętościach przęseł, 

w miejscach przerw dylatacyjnych 

narażonych na znaczne obciążenia 

mechaniczne oraz termiczne. 

Specjalne rozwiązania stosowane 

są w przypadku możliwości występowania 

dodatkowych oddziaływań 

sejsmicznych. Ogólny podział 

tych urządzeń obejmuje: rozwiązania 

techniczne otwarte – przepuszczające 

wodę oraz konstrukcje 

wodoszczelne. 

– Urządzenia dylatacyjne otwarte 

Urządzenia tego typu nie są obecnie 

montowane w nowych obiektach 

mostowych, choć występują 

licznie w obiektach wznoszonych 

wcześniej, eksploatowanych już 

przez wiele lat [10]. Wcześniej 

montowane urządzenia z blachą 

przesuwną, niszczone dynamicznym 

oddziaływaniem kół pojazdów, 

zastąpione zostały w okresie 

późniejszym urządzeniami 

Rys. 24. Przykład rozwiązania przerwy dylatacyjnej mocno obciążonej podłogi [12] 

l 

a 

b 



z pogrubionymi płytami przesuwnymi 

oraz urządzeniami z płytami 

segmentowymi. Przykład rozwiązania 

urządzenia dylatacyjnego, 

umożliwiającego zarówno przesuw 

poziomy, jak i obrót w płaszczyźnie 

pionowej generowany 

naciskiem kół pojazdów, podano 

na rysunku 25 [10]. 

Urządzenia dylatacyjne z płyt segmentowych 

umożliwiają znaczne 

przemieszczenia swobodne 


1 

a b c 

4 

2 

5 

3 

1 – płyta 

2 – podpórka 

3 – uszczelnienie 

4 – sprężyna 

5 – kotew 

Rys. 25. Mostowe urządzenie dylatacyjne otwarte z płytą przesuwną [10] 

a b 

Rys. 26. Kompaktowe urządzenie dylatacyjne [14] 

X 

� 

Y 

Y 

X 

s 

uy 

wkładka neoprenowa 

profil stalowy 

beton polimerowy 

d 

sworznie 

sąsiednich elementów, wymagają 

jednak bardzo starannej obsługi 

technicznej w okresie eksploatacji 

obiektu: czyszczenia, smarowania 

przegubów, kontroli zamocowań 

oraz ochrony antykorozyjnej [10]. 

Wad tych pozbawione są wodoszczelne 

urządzenia dylatacyjne, 

a szczególnie ich współczesne 

rozwiązania: kompaktowe i blokowe 

oraz segmentowe urządzenia 

dylatacyjne. 

Rys. 27. Schemat przemieszczeń modułowego urządzenia dylatacyjnego [15] 

� 

ux 

uq 

u z 

– Kompaktowe i blokowe urządzenia 

dylatacyjne zamknięte 

Kompaktowe urządzenia dylatacyjne 

z elastomerowymi profilami usz - 

czelniającymi, montowanymi we 

wnękach profili stalowych, umożliwiają 

przemieszczenia sąsiednich 

elementów w trzech kierunkach osi 

XYZ do ok. ± 25 mm. Urządzenia 

te montowane są w płytach żelbetowych 

obciążonych ruchem pieszych 

– w przypadku kładek, oraz 

taborem samochodowym w przypadku 

ramp i parkingów (maksymalne 

dopuszczalne obciążenie 

1 koła od 7,5 kN – samochody 

osobowe, do 50 kN – samochody 

ciężarowe). Przykład rozwiązania 

technicznego wypełnienia przerwy 

dylatacyjnej tego typu urządzeniem 

podano na rysunku 26. 

Blokowe urządzenia dylatacyjne 

umożliwiają przemieszczenia 

poziome do około 300 mm oraz 

ograniczone przemieszczenia 

pionowe i obrót w miejscu przerwy 

dylatacyjnej. Można montować 

je w mostach o konstrukcji 

stalowej, zespolonej i żelbetowej. 

Budowane są zazwyczaj z elastomeru 

łączonego z elementami 

stalowymi. Elementami podatnymi 

na odkształcenia są „bloki 

elastomeru lub gumy” połączone 

z dwoma płytami metalowymi 

[14]. 

– Modułowe urządzenia dylatacyjne 

Modułowe mostowe urządzenia 

dylatacyjne umożliwiają złożone 

przemieszenia sąsiednich elementów, 

zazwyczaj we wszystkich kierunkach. 

Stanowią mechanizmy 

wewnętrznie geometrycznie zmien- 


43


44 

Pętla � 20 mm 

Blacha kotwy Uszczelnienie 

ne, odkształcające się swobodnie 

pod wpływem przemieszczeń przęseł 

mostu i zachowujące wymaganą 

sztywność pod wpływem obciążeń 

wywoływanych przejazdem 

pojazdów mechanicznych. Cechą 

charakterystyczną tego typu urządzeń 

jest podział całkowitego 

przemieszczenia, obciążającego 

przerwę dylatacyjną, na przemieszczenia 

kilku modułów urządzenia 

dylatacyjnego – rys. 27. 

Wśród modułowych urządzeń dylatacyjnych 

konstrukcji mostowych 

wyróżnić można: urządzenia jedno- 

i wielomodułowe. Urządzenia jednomodułowe 

umożliwiają swobodę 

przemieszczeń poziomych 

do około 120 mm, urządzenia 

wielomodułowe – nawet do kilku 

metrów. Poza zachowaniem swobody 

przemieszczeń, urządzenia 

te zachowują szczelność oraz 

odporność na wpływy środowiska. 

Przykład konstrukcji prostego, 

jednomodułowego urządzenia 

dylatacyjnego podano na rysunku 

28. Urządzenie to zbudowane jest 

z dwóch beleczek skrajnych, elastomerowego 

profilu uszczelniającego 

oraz elementów kotwiących. 

Poza wymienionymi klasycznymi 

urządzeniami dylatacyjnymi, 

w konstrukcjach mostów stosuje 

się: urządzenia dylatacyjne 

membranowe, urządzenia dylatacyjne 

blokowo-uszczelkowe oraz 

urządzenia dylatacyjne palczaste 

z uszczelkami. Bardziej szczegóło- 


Wkładka neoprenowa 

Profil stalowy 

Pręty � 16 mm 

Zbrojenie � 16 mm 

Rys. 28. Przykład rozwiązania jednomodułowego urządzenia dylatacyjnego [15] 

wą charakterystykę wymienionych 

urządzeń znaleźć można w monografii 

K. Germaniuka [10]. 

3. Podsumowanie 

Przedstawiony przegląd rozwiązań 

technicznych przerw dylatacyjnych 

stosowanych w budownictwie 

ogólnym i komunalnym, 

a także w budownictwie przemysłowym 

i mostowym, wskazuje 

na ich różnorodność, wynikającą 

zarówno z wielu przejmowanych 

funkcji i rodzaju występujących 

obciążeń, oraz – co należy 

podkreślić – z dokonującego się 

szybko postępu technicznego. 

Coraz częściej w miejsce przerw 

dylatacyjnych kształtowanych tradycyjnie, 

wprowadza się urządzenia 

dylatacyjne o złożonym układzie 

mechanicznym. Tendencji tej 

sprzyja powszechne wprowadzanie 

do produkcji budowlanej betonów 

wysokowartościowych, o bardzo 

dużych wytrzymałościach i dużej 

odporności na oddziaływanie środowisk 

agresywnych. Możliwość 

przejmowania przez beton dużych 

obciążeń lokalnych, szczególnie 

w miejscu docisku, skłania do stosowania 

bardziej zaawansowanych 

technologii scalania elementów 

w ustrój budowlany. Postęp ten jest 

szczególnie widoczny w budownictwie 

komunalnym, przemysłowym 

i drogowym. Niektóre urządzenia 

dylatacyjne, montowane w miejscu 

łączenia poszczególnych elementów 

konstrukcji, przejmują funkcje 

węzłów, z jasno określonym schematem 

statycznym. Z tego względu 

trwałość tych urządzeń powinna 

dorównywać trwałości wznoszonej 

konstrukcji. 

BIBLIOGRAFIA 

[1] Kiernożycki W., Adamczyk A., Naprawa 

i uszczelnianie dylatacji w konstrukcjach 

żelbetowych. Materiały XIII Ogólnopolskiej 

Konferencji WPPK, tom 1, s. 99–114. 

Ustroń 1998 

[2] Praca zbiorowa, Porady techniczne przy 

remoncie budynków, tom 2 – dylatacje. 

WACETOP, Warszawa, 1998 

[3] Hampe E., Behälter. Beton-Kalender 1986, 

Teil II, z. 671–833. Verlag für Architektur und 

technische Wissenschaften – Ernst &Sohn, 

Berlin, 1986 

[4] Linder R., Baukörper aus 

wasserundurchlässigem Beton. Beton- 

Kalender 1986, Teil II, z. 487–550. Verlag für 

Architektur und technische Wissenschaften 

- Ernst &Sohn, Berlin, 1986 

[5] Katalog Jordahl, Systemy dla murów 

licowych. DKGmbH, 1998 

[6] Kiernożycki W., Adamczyk A., Dylatacje 

konstrukcji podług przemysłowych. 

„Materiały Budowlane” Nr 9/1998, s. 74–77 

[7] Cziesielski E., Friedmann M., 

Gründungsbauwerke aus wasser undurchlässigem 

Beton. „Bautechnik”, 4/1985, 

s. 113–122 

[8] Wisslicen H., Hillemeier B., Arbeits- und 

Scheinfugen in Stahlbetonkonstruktionen. 

„Beton- und Stahlbetonbau”, 85/1985, 

z. 141–147, 176–179 

[9] Staffa M., Zur Vermeidung 

von hydrationsbedingten Rissen 

in Stahlbetonwänden. Beton und 

Stahlbetonbau, 89/1994, z. 273–276 

[10] Germaniuk K., Prognozowanie trwałości 

eksploatacyjnej mostowych urządzeń 

dylatacyjnych. IBDM, zeszyt 44/1996 

[11] Deska R., Dylatacje TARCO – 12 lat 

doświadczeń. www.tarcopol.com.pl 

[12] Strony internetowe: www. Dylatacje.pl/ 

html/katalogi/1_migua., wrzesień 2005 

[13] Katalog Jordahl, Podwójne trzpienie 

dylatacyjne – JORDAHL. DKGmbH, 1998 

[14] Aprobata Techniczna IBDiM Nr AT/2000- 

04-0962, Profile do budowy urządzeń 

dylatacyjnych kompaktowych MAURER typ 

K30 i K50, Warszawa, 2000 

[15] Aprobata Techniczna IBDiM 

Nr AT/20001-04-0985, Mostowe modułowe 

urządzenia dylatacyjne o konstrukcji 

rusztowej MAURER typ D80 – D960, 

Warszawa, 2001 

Skrócona wersja referatu „Naprawa 

i uszczelnianie przerw dylatacyjnych 

konstrukcji żelbetowych”, wygłoszonego 

na Konferencji WPPK 2006, 

Ustroń, 2006 r.

33-44 kiernozycki.indd - Przegląd Budowlany

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?