Kurier Siewierski - NR 19/11/2008 - Siewierz
Kurier Siewierski - NR 19/11/2008 - Siewierz
Kurier Siewierski - NR 19/11/2008 - Siewierz
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Z HISTORII SIEWIERZA<br />
KRÓTKI ZARYS HISTORII SIEWIERSKICH MŁYNÓW<br />
DO KOŃCA XVIII WIEKU<br />
Tama dawnego młyna na rzece Czarnej Przemszy w okresie międzywojennym<br />
W okresie średniowiecza<br />
i wiekach późniejszych funkcjonowały<br />
w <strong>Siewierz</strong>u dwa<br />
młyny. Najstarszy z nich stał<br />
w miejscu dzisiejszego SPGK<br />
i jest pamiętany przez niektórych<br />
mieszkańców, gdyż<br />
funkcjonował jeszcze do lat<br />
60 – tych XX w.<br />
Młyn ów powstał wraz<br />
z lokacją miasta w 2 poł. XIII<br />
w. Należał do siewierskiego<br />
wójta. Pierwsza wzmianka<br />
o nim pochodzi z 1304 r. kiedy<br />
to synowie wspomnianego<br />
wójta sprzedali go wraz<br />
z przyległym stawem rybnym<br />
i ogrodem miejscowemu plebanowi.<br />
W XVI – wiecznych źródłach<br />
młyn ten jest nazywa-<br />
z hIstORII sIEwIERzA<br />
ny Starym Młynem. Co ciekawe,<br />
jak wynika z owych<br />
dokumentów zaraz za nim,<br />
za rzeką kończyło się terytorium<br />
miasta <strong>Siewierz</strong>a.<br />
Młyn napędzany był wodą<br />
z Czarnej Przemszy. W tym<br />
celu rzeka (o nurcie znacznie<br />
większym niż obecnie)<br />
przegrodzona została tamą.<br />
Spiętrzona tworzyła obszerny<br />
staw oblewający zamek.<br />
W latach 40 – tych XVI w. młynem<br />
zainteresował się książę<br />
siewierski (biskup krakowski)<br />
Piotr Gamrat. W troszkę<br />
nie do końca jeszcze jasnych<br />
okolicznościach (wymagających<br />
dodatkowych badań historycznych)<br />
Gamrat przejął<br />
za odszkodowaniem młyn<br />
ROMAŃSKI KOŚCIÓŁ W SIEWIERZU<br />
NAJSTARSZY NA ŚLĄSKU?<br />
Badania archeologiczne przeprowadzone<br />
w cieszyńskiej rotundzie – jednym<br />
z najstarszych i najpiękniejszych<br />
zabytków architektury sakralnej w Polsce,<br />
określiły datę jej powstania na<br />
<strong>11</strong>80 rok. Wynika z tego, że może być<br />
ona o 100 lat młodsza niż powszechnie<br />
uważano. Do tej pory sądzono, że<br />
rotunda wybudowana została w XI<br />
wieku.<br />
Według zapisów Jana Długosza,<br />
wśród wielu świątyń ufundowanych<br />
przez Piotra Włosta-Dunina, zmarłego<br />
w <strong>11</strong>44 roku wymieniany jest również<br />
siewierski kościół pod wezwaniem<br />
Świętego Jana Chrzciciela w <strong>Siewierz</strong>u.<br />
Jeżeli zapowiadane dokładne badania<br />
potwierdzą, że cieszyńska budowla<br />
powstała dopiero w XII wieku,<br />
to nasz romański kościół może okazać<br />
się najstarszym zabytkiem sakralnym<br />
w województwie śląskim.<br />
Aby być pewnym, że stojący na<br />
miejscowym cmentarzu kościół jest<br />
starszy od rotundy pozostaje na bieżąco<br />
śledzić kolejne badania archeologiczne.<br />
Red.<br />
ze stawem od plebana parafii<br />
św. Macieja Apostoła na własność<br />
książąt siewierskich.<br />
Głównym powodem przejęcia<br />
był również fakt podtapiania<br />
murów zamku przez<br />
spiętrzoną w stawie wodę.<br />
Książę siewierski nosił się z zamiarem<br />
przeniesienia młyna<br />
w inne miejsce, lub uruchomienia<br />
nowego stawu po<br />
drugiej stronie zamku, który<br />
spowodowałby zmniejszenie<br />
poziomu wody w głównym<br />
stawie co zapobiegłoby niszczeniu<br />
murów zamku.<br />
W 1569 r. cieśla, niejaki Walenty<br />
Strzegowski na mocy<br />
uzyskanego przywileju – jak<br />
podaje dokument - wzniósł<br />
pod zamkiem na rzece Czarnej<br />
Przemszy nowy młyn.<br />
Przetrwał on do roku 1581<br />
kiedy to padł łupem wandalizmu<br />
dokonanego przez<br />
szlachcica Wojkowskiego.<br />
Po komisyjnych oględzinach<br />
szkód, młyn odnowił starosta<br />
zamku Jakub Molski.<br />
W XVII w. młyn zostaje<br />
wydzierżawiony dożywotnio<br />
niejakiemu Bartłomiejowi.<br />
Niebawem przy młynie<br />
zostaje uruchomiony tartak.<br />
W XVIII – wiecznych inwentarzach<br />
młyn nazywany jest<br />
Miejskim.<br />
Drugim młynem był młyn<br />
zamkowy. Jednak wbrew<br />
17<br />
nazwie położony był on<br />
w znacznym oddaleniu od<br />
zamku, a mianowicie nieopodal<br />
romańskiego kościoła św.<br />
Jana Chrzciciela. Nie wiadomo<br />
kiedy dokładnie powstał.<br />
Podobnie jak wcześniej opisany<br />
młyn, ten również posiadał<br />
swój staw, który go napędzał.<br />
W latach 30 – tych XVII w.<br />
w jego posiadanie wszedł<br />
bezprawnie Paweł Dybalski.<br />
Jednak po pewnym czasie biskup<br />
krakowski – książę siewierski<br />
Jakub Zadzik nadał<br />
mu akt zezwalający na dożywotnie<br />
użytkowanie. Młyn<br />
ten również wspominają XVIII<br />
– wieczne inwentarze, ale posiadamy<br />
o nim generalnie<br />
mniej informacji niż o młynie<br />
stojącym pod zamkiem.<br />
Tak w zarysie wygląda historia<br />
siewierskich młynów.<br />
Ich XIX i XX – wieczne dzieje<br />
znajdą się w temacie któregoś<br />
z kolejnych artykułów.<br />
Jeszcze jako ciekawostkę<br />
należy wspomnieć, iż plan<br />
zagospodarowania terenów<br />
nad rzeką przy zamku przewiduje<br />
rekonstrukcję dawnego<br />
Młyna Miejskiego. Czy ostatecznie<br />
do niej dojdzie czas<br />
pokaże. Mimo wszystko warto<br />
by było przywrócić w jakiś<br />
sposób pamięć o tej istotnej<br />
ongiś dla miasta budowli.<br />
Artur Rok<br />
Romański kościół p.w. Św. Jana Chrzciciela w <strong>Siewierz</strong>u