nr 1/2012
29.01.2013 • Views
Share Embed Flag

nr 1/2012

nr 1/2012

nr 1/2012

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
polonica.se

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

START NOW

NR 1 (271) ROK XIV 08.01.<strong>2012</strong><br />

Historie prawdziwe<br />

Gdy czujesz<br />

wiatr w<br />

skrzyd³ach,<br />

czy to pora<br />

by myœleæ<br />

o powrocie<br />

do mê¿a,<br />

do domu?<br />

Sandra<br />

Piotrowska<br />

STRONA 2<br />

POLSKI DWUTYGODNIK WYDAWANY W SZTOKHOLMIE<br />

TRZYDZIEŒCI LAT TEMU<br />

Skrajna lewica w Szwecji<br />

popiera³a czynnie przemiany<br />

w Polsce. Trockiœci liczyli,<br />

¿e nowa, prawdziwa<br />

rewolucja w myœl nakazów<br />

V Miêdzynarodówki,<br />

rozpocznie siê od Polski...<br />

Strona 3. Wspomina<br />

Ludomir Garczyñski-G¹ssowski

HISTORIE PRAWDZIWE<br />

Byle do wiosny<br />

Maj. Uwielbiam tê<br />

porê roku. Wszystko<br />

co mnie otacza budzi<br />

siê do ¿ycia, liœcie na<br />

drzewach zieleniej¹,<br />

trawa nabiera soczystego<br />

koloru limonki<br />

a zapach bzu nie daje<br />

zapomnieæ, ¿e to<br />

wiosna. Tak, wiosna.<br />

Dzieñ wyjazdu zbli¿a<br />

siê nieuchronnie,<br />

walizka nadal nie<br />

spakowana, problemy<br />

mno¿¹ siê na potêgê...<br />

Czemu w moim ¿yciu<br />

te¿ nie mo¿e byæ<br />

wiosny?<br />

Kupiliœmy z mê¿em<br />

mieszkanie (oczywiœcie na kredyt),<br />

wszystko mia³o iœæ w dobrym<br />

kierunku, ciasne ale w³asne.<br />

Sta³o siê inaczej. Beznadziejna<br />

praca, wieczny brak pieniêdzy,<br />

pretensje, ¿ale... Nic tylko<br />

uciec. W³aœnie tak. Wyjazd<br />

do Szwecji by³ ucieczk¹ od tego<br />

wszystkiego, co mnie z dnia na<br />

dzieñ coraz bardziej przyt³acza³o,<br />

z czym nie dawa³am sobie<br />

rady. Pomyœlisz – tchórzostwo!<br />

Hmm, mo¿e i tchórzostwo, ale<br />

to by³o dla mnie jedyne, rozs¹dne<br />

rozwi¹zanie.<br />

Wsiad³am w samolot i<br />

przylecia³am, pe³na optymizmu<br />

i wiary. Tak zaczê³a siê moja<br />

przygoda ze Szwecj¹. Przygoda,<br />

która odmieni³a moje dotychczasowe<br />

¿ycie. Czy na lepsze?<br />

Västerljung – malutkie,<br />

zielone, niezwykle klimatyczne<br />

miasteczko, tam domek – bia³y,<br />

drewniany, w którym czeka³ na<br />

2 NGP 1/<strong>2012</strong> (271)<br />

mnie pokój. Pokój, w którym<br />

jak tylko chcia³am, mog³am siê<br />

zamkn¹æ i nie istnieæ dla nikogo.<br />

Tak te¿ by³o. Na pocz¹tku z<br />

domu wychodzi³am tylko do<br />

pracy, nie mia³am zbyt wielkiego<br />

kontaktu z ludŸmi. Czu³am siê<br />

obco, niepewnie, nie rozumia-<br />

³am s³ów us³yszanych w radio<br />

czy telewizji. Gdzie siê podzia-<br />

³a ta Sandra, pe³na optymizmu,<br />

nadziei, zawsze uœmiechniêta i<br />

otwarta na wszystko co nowe?<br />

Gdzie? Zaszy³am siê w domowych<br />

pieleszach, stworzy³am<br />

sobie kilka osobowoœci na portalach<br />

randkowych i tym ¿y³am.<br />

Sama nie potrafi³am uwierzyæ<br />

w to, ¿e mo¿na uzale¿niæ siê od<br />

internetu. 15 godzin dziennie<br />

spêdza³am na pisaniu maili, rozmowach<br />

z nowo poznanymi<br />

ludŸmi. Z kilkoma spotka³am<br />

siê nawet w realu, z czego oczywiœcie<br />

dumna nie jestem.<br />

Co mi to wszystko da³o?<br />

Wyzby³am siê kompleksów,<br />

poczu³am siê piêkna, atrakcyjna,<br />

interesuj¹ca, poczu³am, ¿e<br />

mogê mieæ to co chcê i kogo<br />

chcê. Nabra³am pewnoœci siebie<br />

i si³y. Zaczê³am pracowaæ w<br />

hotelu jako pokojówka, z kilkoma<br />

dziewczynami nawet siê<br />

zaprzyjaŸni³am. Niesamowite,<br />

jak w krótkim czasie mo¿na siê<br />

przywi¹zaæ do nowych osób,<br />

traktowaæ je jak rodzinê. Zaczê³am<br />

¿yæ, bawiæ siê i doceniaæ<br />

fakt, ¿e jestem m³oda, wszystko<br />

sta³o przede mn¹ otworem, wystarczy³o<br />

tylko wyci¹gn¹æ rêkê.<br />

Korzysta³am, oj korzysta³am...<br />

By³o mi tak dobrze, ¿e o<br />

domu, o Polsce, o Rodzinie nawet<br />

nie myœla³am, nie têskni³am,<br />

nie mia³am potrzeby, ¿eby w<br />

ogóle wracaæ. “Tu i teraz jestem<br />

szczêœliwa” – to by³o w mojej<br />

g³owie. Czu³am, ¿e rozkwitam,<br />

chcia³am wiêcej, by³am nienasycona.<br />

Zaczê³am dodatkowo<br />

pracowaæ w pizzeri (w sumie<br />

10-12 godzin dziennie, siedem<br />

dni w tygodniu). I nadal czu³am<br />

siê szczêœliwa. Dziêki jednemu<br />

cz³owiekowi – mojemu szefowi<br />

a zarazem przyjacielowi – nauczy³am<br />

siê szwedzkiego. To uwa¿am<br />

za swój chyba najwiêkszy<br />

sukces, zwa¿ywszy na to,<br />

¿e jêzyk ten by³ dla mnie jak<br />

“czarna magia”. Do tej pory pos³ugiwa³am<br />

siê tylko angielskim,<br />

a tu nagle przysz³o mi pracowaæ<br />

z cz³owiekiem, który go nie<br />

zna³. Có¿ by³o robiæ. Codziennie<br />

po pracy siedzia³am ze s³ownikiem<br />

i zakuwa³am. Po<br />

trzech miesi¹cach przesta³am w<br />

ogóle u¿ywaæ angielskiego, pos³ugiwa³am<br />

siê tylko szwedzkim.<br />

Mimo zmêczenia, mimo<br />

wydawa³oby siê braku czasu,<br />

na wszystko mia³am ochotê i<br />

si³ê. Z imprezowania nie zrezygnowa³am,<br />

jêzyka nadal siê<br />

uczy³am – nawet zapisa³am siê<br />

na kurs SFI i w ekspresowym<br />

tempie go zaliczy³am. Gdy czujesz<br />

wiatr w skrzyd³ach, czy to<br />

pora by myœleæ o powrocie do<br />

mê¿a, domu? Zach³ysnê³am<br />

siê tym ¿yciem. Nie chcia³am<br />

wracaæ. Czu³am, ¿e tutaj, jestem<br />

sama dla siebie, ¿e nic<br />

nie muszê, jestem wolna, niezale¿na...<br />

Powrót do Polski oznacza³<br />

powrót do szarej rzeczywistoœci...<br />

w poczuciu winy<br />

i strachu. Zmuszona przez ¿ycie<br />

i braku pracy w okresie zimowym,<br />

pod koniec listopada<br />

wróci³am do domu. Ze ³zami w<br />

oczach, z rozszarpanym sercem.<br />

Budz¹c siê ka¿dego dnia<br />

i wstaj¹c z ³ó¿ka próbujê siê<br />

odnaleŸæ... Byle do wiosny, a¿<br />

znów, Szwecjo, ciê zobaczê.<br />

Sandra Piotrowska<br />

PO premierze<br />

W Polsce (w³aœnie wróci³em) powyborczy szum ucich³,<br />

przykryty sukcesem na miarê œwiatow¹. Zakoñczy³a siê najwybitniejsza<br />

w historii Europy, pó³roczno-narodowa zmiana<br />

przewodniczenia Uni¹ Europejsk¹! Prasa i telewizja cytuj¹ w<br />

kó³ko parê nic nieznacz¹cych zdañ do kamer polskiej telewizji,<br />

wypowiadanych na brukselskich korytarzach przez równie niewiele<br />

znacz¹cych, ale niepolskich pos³ów.<br />

Ci¹gle nie potrafimy odró¿niaæ plew od ziarna. Dobrze<br />

by³oby wreszcie wyleczyæ siê z brania s³ów grzecznoœciowych<br />

za s³owa wa¿ne, co charakteryzuje zazwyczaj ubogiego krewnego.<br />

Ju¿ nim chyba nie jesteœmy, ale stare odruchy niestety pozosta³y.<br />

Pose³ Palikot, gdy siad³ w sejmowej ³awie, jak za dotkniêciem<br />

ró¿yczki czarodziejskiej ucich³ na temat usuniêcia z Sejmu<br />

krzy¿a. W sejmowych kuluarach podobno mówi siê, ¿e w miejsce<br />

krzy¿a zawieszony zostanie ksi¹dz Boniecki.<br />

W Najjaœniejszej powsta³ nowy rz¹d z tym samym premierem,<br />

który wyg³osi³ lepsze expose, ni¿ poprzedni ten sam<br />

premier. Rz¹d bêdzie lepszy od poprzedniego, poniewa¿ rz¹dziæ<br />

bêdzie na czele z premierem, który bêdzie lepszy ni¿ ten sam<br />

premier poprzedzaj¹cy, a program rz¹du bêdzie lepszy ni¿ program<br />

rz¹du poprzedniego, bo poprzedni premier, nie umywa siê<br />

do aktualnego tego samego premiera, gdy¿ ten, choæ ten sam….<br />

Cztery lata temu premier Tusk wyg³osi³ za d³ugie expose<br />

(z pamiêci!). Jego d³ugoœæ zdeterminowa³y wydaje siê dwa powody:<br />

po pierwsze niepewnoœci, co na liœcie ¿yczeñ i obietnic<br />

powinno byæ najwa¿niejsze, po drugie – tak podejrzewam, aby<br />

przebiæ przemówienie poprzedniego premiera Kaczyñskiego (z<br />

pamiêci!), wyg³oszone dwa lata wczeœniej.<br />

Niechêæ pomiêdzy obu gentelmanami tylko roœnie, ale<br />

ka¿demu inaczej. Tuskowi idzie w si³ê, natomiast Kaczyñski tonie<br />

coraz bardziej w oparach absurdu (konfabuluje o jakiejœ wojnie<br />

cywilizacyjnej i ¿e demokracja jest zagro¿ona, poniewa¿ piekarza,<br />

którego odwiedzi³ by³ przed wyborami, teraz z kolei odwiedzi³<br />

sanepid). Patos upadku tego cz³owieka jest godny mszy.<br />

Andrzej Szmilichowski<br />

(asz)

TRZYDZIEŒCI<br />

LAT TEMU<br />

Dnia 13 grudnia roku pamiêtnego obudzi³ mnie<br />

o 5-tej rano Jakub Œwiêcicki i poinformowa³, ¿e<br />

w Polsce og³oszono stan wyj¹tkowy i aresztowano<br />

przywódców opozycji. Poleci³ mi jak najszybsze<br />

dotarcie do naszego lokalu i zadzwonienie<br />

do niego. Gdy to wykona³em, podyktowa³<br />

mi tekst ulotki i poleci³ jak najszybsze jej<br />

wydrukowanie. Powiedzia³ tak¿e, ¿e niebawem<br />

do redakcji przybêdzie Rysiek Szulkin z tekstem<br />

szwedzkim i kolporterami.<br />

Ulotka w wersji polskiej<br />

brzmia³a tak:<br />

„SOLIDARNOŒÆ W<br />

NIEBEZPIECZEÑSTWIE!<br />

PRÓBA Z£AMANIA SI£¥<br />

RUCHU ODNOWY W Polsce<br />

W nocy z dnia 12 na 13<br />

grudnia b.r. rz¹d PRL wprowadzi³<br />

STAN WYJ¥TKOWY.<br />

Aresztowano czo³owych dzia-<br />

³aczy Solidarnoœci i Opozycji<br />

Demokratycznej.<br />

Si³y bezpieczeñstwa,<br />

Milicja i Wojsko obsadzi³y lokale<br />

Solidarnoœci i wiêksze obiekty<br />

w Kraju. Powsta³a tzw.<br />

‘¯o³nierska Rada Ocalenia Kraju’.<br />

Zawieszono dzia³alnoœæ<br />

Zwi¹zków Zawodowych i œrodków<br />

przekazu. W radiu i telewizji<br />

pozostawiono tylko po<br />

jednym programie emitowanym<br />

przy pomocy ludzi oddanych<br />

partii. Reszta pracowników<br />

Radiokomitetu nie ma<br />

wstêpu do rozg³oœni.<br />

Partia przygotowuje<br />

siê do zbrojnej rozprawy z<br />

Narodem. Przeciw dziej¹cemu<br />

siê w Polsce bezprawiu<br />

odbêdzie siê dzisiaj w<br />

Sztokholmie na Sergels<br />

Torg WIEC PROTESTA-<br />

CYJNY z udzia³em przedstawiciela<br />

SOLIDARNO-<br />

ŒCI Regionu Mazowsze,<br />

STEFANA TRZCIÑSKIE-<br />

GO Pocz¹tek wiecu godz.<br />

18.00. Miejsce Sergls Torg T-<br />

Centralen. Niedziela 13 grudnia<br />

1981. Po przemówieniu przedstawiciela<br />

SOLIDARNOŒCI<br />

uformuje siê pochód protestacyjny<br />

pod gmach ambasady<br />

PRL. DO T£UMNEGO<br />

UDZIA£U WZYWAMY<br />

WSZYSTKICH POLAKÓW”<br />

Poniewa¿ Jakub dosta³<br />

informacjê w wersji angielskiej<br />

st¹d t³umaczenie polskie zmieni³o<br />

stan wojenny na wyj¹tkowy<br />

a nazwê Wojskowa Rada Ocalenia<br />

Narodowego na ¯o³niersk¹<br />

Radê Ocalenia Kraju. Tekst<br />

szwedzki by³ zbli¿ony.<br />

O ósmej, jak zwykle,<br />

przysz³a do lokalu nasza sekretarka<br />

Zosia Wawro-Kowalska<br />

i zaczê³a wydzwaniaæ zamiesz-<br />

ka³ych w Sztokholmie i okolicy<br />

Polaków. W lokalu Federacji<br />

UchodŸstwa Polskiego mieliœmy<br />

dwie linie telefoniczne,<br />

wydzwoni³em wiêc Tomka<br />

Sionkowskiego i on tak¿e zawiadamia³<br />

Rodaków o wydarzeniu<br />

i demonstracji. Niestety<br />

du¿a czêœæ naszych cz³onków i<br />

sympatyków by³a w pracy, a<br />

my mieliœmy tylko adresy i telefony<br />

domowe. W tym czasie<br />

poczta w Szwecji dzia³a³a dobrze<br />

i zawiadomiæ o demonstracji<br />

nastêpnego dnia by³o ³atwo,<br />

ale w dniu bie¿¹cym? Tu warto<br />

przypomnieæ, ¿e wtedy jeszcze<br />

nie by³o komórek ani Internetu.<br />

Po jakimœ czasie zorientowaliœmy<br />

siê ¿e Polacy, którzy dowiedz¹<br />

siê z radia lub prasy popo³udniowej<br />

o stanie wojennym<br />

w Polsce sami bêd¹ do nas<br />

dzwoniæ po informacje. Wiêc<br />

odblokowaliœmy jedn¹ liniê. I<br />

rzeczywiœcie telefon by³ za telefonem.<br />

Zawiadomiliœmy tak-<br />

¿e OPON i poprosiliœmy, by i<br />

oni ze swojej strony tak¿e zawiadamiali<br />

ludzi.<br />

Kolega Ryszard trochê<br />

siê spóŸni³. W miêdzy czasie<br />

przyby³y kolporterki. By³y to<br />

m³ode dziewczyny anarchistki<br />

i trockistki, niektóre z nich mia³y<br />

ze sob¹ wózki z ma³ymi dzieæmi.<br />

Gdy tylko Rysiek przyby³<br />

rzuci³em tekst jego ulotki na offset<br />

i wydrukowa³em 1500 egz.<br />

Jedna z dziewczyn dyrygowa³a<br />

innymi: „Wy trzy na Centralen,<br />

wy dwie na Fridhemsplan, wy<br />

na Odenplan. Reszta rozdaje na<br />

Sergel Torg i Hötorget”. Dziewczyny<br />

spisa³y siê na medal.<br />

Sk¹d siê wziê³y? Otó¿ skrajna<br />

lewica w Szwecji popiera³a<br />

czynnie przemiany w Polsce.<br />

Trockiœci liczyli, ¿e nowa<br />

prawdziwa rewolucja w myœl<br />

nakazów V Miêdzynarodówki<br />

rozpocznie siê od Polski. Ryszard<br />

Szulkin, dziœ szacowny<br />

profesor Uniwersytetu Sztokholmskiego,<br />

w m³odoœci, w myœl<br />

maksymy Georga Bernarda<br />

Show, bardzo lewicowa³ i mia³<br />

dobre uk³ady z wymienionymi<br />

wy¿ej dziewczynami.<br />

Natomiast sam Jakub<br />

Œwiêciki by³ zwi¹zany z libera³ami<br />

i popieranym przez nich<br />

Wschodnioeuropejskim Ko-<br />

mitetem Solidarnoœci – g³ównym<br />

po za LO organizatorem<br />

tej demonstracji.<br />

By³a to pierwsza du¿a<br />

demonstracja na œwiecie zwo-<br />

³ana w proteœcie przeciw wprowadzeniu<br />

w PRL Stanu Wojennego.<br />

13 grudnia owszem ma³e<br />

grupki demonstrowa³y pod peerelowskimi<br />

placówkami w ca-<br />

³ym wolnym œwiecie, ale du¿e<br />

demonstracje w Londynie, Pary¿u<br />

czy Tokio odby³y siê do-<br />

piero nastêpnego dnia.<br />

W lokalu FUP mieliœmy<br />

radio nastawione na Woln¹ Europê.<br />

Poniewa¿ odbieraliœmy<br />

od 13 grudnia du¿o telefonów z<br />

zapytaniem o sytuacjê w Polsce<br />

wiêc robiliœmy zbitkê informacji<br />

z BBC i RWE i nagrywaliœmy<br />

to na telefoniczn¹ sekretarkê.<br />

W ci¹gu dnia mieliœmy zapytania<br />

telefoniczne od prasy szwedzkiej<br />

co zrozumia³e, ale tak¿e<br />

i z zagranicy. Ca³e szczêœcie, ¿e<br />

przybywa³ czêsto w lokalu, doskonale<br />

znaj¹cy jêzyk angielski,<br />

Roman Gabryjoñczyk. Pamiêtam,<br />

jak t³umaczy³ sytuacjê w<br />

Polsce jakiemuœ redaktorowi z<br />

Japonii. O innych dzia³aniach z<br />

pierwszych dni stanu wojennego<br />

w nastêpnym artykule.<br />

Ludomir<br />

Garczyñski-G¹ssowski<br />

NGP 1/<strong>2012</strong> (271) 3

Oferujemy najlepszy kurs wymiany<br />

w Szwecji! Tylko jedna op³ata: 60 SEK<br />

Wyp³ata pieniêdzy w gotówce w ci¹gu<br />

24 godzin lub na konto (w z³otówkach).<br />

Odbiór pieniêdzy w ka¿dym miejscu w Polsce<br />

za poœrednictwem Banku Pocztowego!<br />

Czynne: codziennie!<br />

suecia@groupmoney.eu<br />

www.polonica.se/antykwariat.htm<br />

Zapraszamy na nasz¹<br />

stronê internetow¹<br />

4 NGP 1/<strong>2012</strong> (271)<br />

SZTOKHOLM - SKÄRHOLMEN<br />

MALMÖ<br />

Södra Skolgatan 41<br />

Tel: 040-97 95 32<br />

U nas otrzymasz<br />

Bredholmsgatan 18<br />

Tel: 08-710 60 02

���������������<br />

���<br />

v.3<br />

����������<br />

��������<br />

���������������������� �<br />

���/st<br />

����������<br />

LINGONGROVA<br />

��������������<br />

����������������������<br />

��������������������<br />

Finns laddat på ditt ICA Kort.<br />

���/st<br />

���������������<br />

��������������������������������<br />

�����������������������<br />

��������������������<br />

Finns laddat på ditt ICA Kort.<br />

�����<br />

�����������������������<br />

��+<br />

pant /st<br />

�����������������<br />

�����������<br />

����������������������<br />

Finns laddat på ditt ICA Kort.<br />

��������������<br />

������������<br />

�����������������<br />

�������<br />

��������<br />

������������<br />

�������������<br />

����������������<br />

����������<br />

������������������<br />

���������<br />

�������������������<br />

���/st<br />

���������������<br />

���������������������<br />

��������������������������<br />

Finns laddat på ditt ICA Kort.<br />

��/st �����������<br />

�������������<br />

����������������������<br />

��������������������<br />

Wszystkie ceny w SEK.<br />

���������������������������������������<br />

����������������������������������������������<br />

����������������������������������������������������<br />

�����������������������������������������<br />

������������������������<br />

Vi talar ej Polska i butiken,<br />

men hjälper dig gärna ändå!<br />

2����<br />

���<br />

��������������<br />

�������������������<br />

���/st<br />

MARGARYNA W<br />

������<br />

�������������������������<br />

�������������������������<br />

�� /st<br />

KIWI<br />

��������������������������<br />

�����������������<br />

������������������������<br />

�����<br />

���������������������������������������<br />

�������������������������������������������������<br />

���������������������������������������������<br />

�����������������������������������������������������<br />

��������������������������������������������������<br />

���������������������������<br />

2����<br />

���<br />

BACON<br />

������������<br />

���������������������<br />

���/st<br />

VIENNETTA<br />

����������������������<br />

�������������������������<br />

���+ pant<br />

������<br />

�������������������������<br />

������������������������������<br />

�� ��<br />

/st<br />

KAWA<br />

�������������������<br />

����������������������������<br />

��������������������<br />

������������������������<br />

Grattis!<br />

Här handlar du i en<br />

Svanmärkt butik!<br />

�������������������������������������������������������<br />

Czynne codziennie 8–22<br />

2����<br />

���<br />

BEKON<br />

�����������������<br />

����������������������<br />

����<br />

��������������<br />

Utan bommar och under<br />

tak! Med P-skiva 5 timmar.<br />

3000 p-platser.<br />

Skärholmen C<br />

NGP 1/<strong>2012</strong> (271) 5

Liczenie strat<br />

profesor<br />

Miros³aw Nagielski<br />

W 2011 roku ukaza³a siê<br />

praca poœwiêcona zniszczeniom<br />

dokonanym przez<br />

wojska szwedzkie Karola X<br />

Gustawa w Rzeczypospolitej.<br />

Staraniem Fundacji<br />

Odbudowy zniszczeñ dokonanych<br />

w czasie potopu<br />

szwedzkiego pod przewodnictwem<br />

S³awiana Krzywiñskiego<br />

opublikowano j¹<br />

w wersji szwedzkiej przede<br />

wszystkim dla wspó³czesnego<br />

pokolenia Królestwa<br />

Szwedzkiego pt: „Förödelse<br />

utfört av Svenskarna i Polen<br />

under åren 1655- 1660”.<br />

Szczegó³owo prezentuje<br />

ona zniszczenia dokonane na<br />

obszarze Korony w latach 1655-<br />

1659 przez wojska szwedzkie<br />

i ich sprzymierzeñców pod<br />

zwierzchnictwem monarchy<br />

szwedzkiego Karola X Gustawa<br />

i jego dowódców.<br />

Autorzy starali siê ukazaæ<br />

straty jakie ponios³a Rzeczypospolita<br />

w wyniku dzia³añ<br />

wojennych, przemarszy wojsk<br />

jak metodycznego niszczenia<br />

dóbr kultury i dziedzictwa narodowego<br />

(archiwa, biblioteki i<br />

dzie³a sztuki), z których wiele<br />

zosta³o nastêpnie wywiezionych<br />

i zdobi do dzisiaj szereg<br />

rezydencji i muzeów Królestwa<br />

Szwecji. Autorzy, którzy opracowali<br />

zniszczenia i straty wojenne<br />

spowodowane dzia³aniami<br />

wojsk szwedzkich w poszczególnych<br />

regionach Korony:<br />

Prusach Królewskich, Wielkopolsce,<br />

Mazowszu i Ma³opolsce<br />

zwrócili uwagê, ¿e w ich<br />

wyniku dosz³o do powa¿nego<br />

zahamowania rozwoju gospodarczego<br />

ziem polskich na przeci¹g<br />

wielu pokoleñ. Nie tylko<br />

nast¹pi³ zatrwa¿aj¹cy spadek<br />

uprawianego area³u ch³opskich<br />

gospodarstw, gdzie po potopie<br />

pustki siêga³y nawet 2/3 stanu<br />

sprzed dzia³añ wojennych, ale<br />

straty demograficzne dotknê³y<br />

tak¿e miasteczka i du¿e aglomeracje<br />

miejskie, które znajdowa³y<br />

siê pod okupacj¹ szwedzk¹<br />

(Toruñ, Warszawa, Kraków).<br />

Olbrzymie straty ludnoœciowe<br />

i zniszczenia materialne dotknê-<br />

³y g³ównie te prowincje, które<br />

d³ugo znajdowa³y siê pod okupacj¹<br />

szwedzk¹ jak to mia³o<br />

miejsce na terenie Wielkopolski<br />

czy Prus Królewskich.<br />

Z prezentowanego materia³u<br />

wynika, ¿e straty demograficzne<br />

by³y wysokie i w<br />

przypadku Mazowsza siêga³y<br />

40%, Wielkopolski i Prus Królewskich<br />

siêga³y 60%. Straty<br />

ludnoœci miejskiej szacowano<br />

6 NGP 1/<strong>2012</strong> (271)<br />

Straty demograficzne by³y wysokie i<br />

w przypadku Mazowsza siêga³y 40%,<br />

Wielkopolski i Prus Królewskich<br />

siêga³y 60%. Straty ludnoœci miejskiej<br />

szacowano jeszcze wy¿ej bo a¿<br />

70% na Mazowszu a w Wielkopolsce<br />

od 60 do 70%. I mimo ¿e na zwiêkszenie<br />

strat w tym okresie wp³ywa³y<br />

pomory, zarazy i inne klêski elementarne<br />

to gros strat wi¹¿e siê jednak z<br />

dzia³aniami wojennymi na obszarze<br />

Korony i metodyczn¹ dewastacj¹<br />

Rzeczypospolitej prowadzon¹ przez<br />

szwedzkich urzêdników tak cywilnych<br />

jak wojskowych.<br />

jeszcze wy¿ej bo a¿ 70% na<br />

Mazowszu a w Wielkopolsce<br />

od 60 do 70%. I mimo ¿e na<br />

zwiêkszenie strat w tym okresie<br />

wp³ywa³y pomory, zarazy i inne<br />

klêski elementarne to gros<br />

strat wi¹¿e siê jednak z dzia³aniami<br />

wojennymi na obszarze<br />

Korony i metodyczn¹ dewastacj¹<br />

Rzeczypospolitej prowadzon¹<br />

przez szwedzkich urzêdników<br />

tak cywilnych jak wojskowych.<br />

Podkreœlaj¹ to tak¿e<br />

szwedzcy historycy, prowadz¹cy<br />

badania nad finansowa-<br />

niem wojen jak Hans Landberg,<br />

Fredrik Carlsson czy Lars Tersmeden.<br />

Oczywiœcie autorzy<br />

koncentruj¹ siê na zniszczeniach<br />

dokonanych g³ównie<br />

przez wojska szwedzkie Karola<br />

X Gustawa, ale oddzielenie<br />

szkód i zniszczeñ dokonywanych<br />

przez inne oddzia³y sojusznicze<br />

pozostaj¹ce pod ogólnym<br />

dowództwem króla Szwecji oddzia³y<br />

brandenburskie, siedmiogrodzkie<br />

i kozackie w kampanii<br />

1657) jest niezmiernie trudne.<br />

Pisz¹c jednak o zniszczeniach<br />

dokonywanych w dobie potopu<br />

w Rzeczypospolitej nale¿y<br />

podkreœliæ, i¿ decyduje w tym<br />

przypadku przynale¿noœæ pañstwowa,<br />

a nie narodowa, gdy¿<br />

sk³ad narodowy wielu ówczesnych<br />

armii europejskich by³<br />

niejednolity, a w armii szwedzkiej<br />

znajdowali siê oprócz rdzen-<br />

nych Szwedów, Finów tak¿e<br />

Szkoci, Prusacy, Inflantczycy i<br />

Pomorzanie.<br />

W wyniku d³ugotrwa-<br />

³ych dzia³añ wojennych na obszarze<br />

Korony z udzia³em wojsk<br />

szwedzkich nast¹pi³o istotne<br />

zmniejszenie produkcji tak<br />

przez folwark szlachecki jak gospodarstwa<br />

ch³opskie. Za³amanie<br />

siê produkcji folwarcznej,<br />

hodowli oraz handlu w wyniku<br />

zubo¿enia du¿ych miast jest<br />

widoczne wiele lat po zakoñczeniu<br />

dzia³añ wojennych. Obserwujemy<br />

bowiem na obszarze<br />

Rzeczypospolitej tego typu negatywne<br />

zjawiska jak:<br />

- likwidacjê wielu gniazd<br />

szlachty zagrodowej (straty demograficzne)<br />

- powiêkszenie wielkiej<br />

w³asnoœci ziemskiej kosztem<br />

œredniej i drobnej szlachty<br />

- uzale¿nienie szlachty<br />

poprzez system dzier¿aw od<br />

elity mo¿now³adczej<br />

- upadek miast i miasteczek<br />

w zwi¹zku z ich oderwaniem<br />

od rynku wewnêtrznego.<br />

W wyniku potopu dosz³o<br />

do g³êbokich zmian w strukturze<br />

spo³ecznej wsi, gdy¿ obserwujemy<br />

znaczne zubo¿enie w³oœcian,<br />

którzy przed 1655 r. byli<br />

dziedzicznymi u¿ytkownikami<br />

pañskich gruntów, a w razie pozbawienia<br />

ich tego przywileju<br />

nadal mieli prawo do posiadania<br />

ruchomoœci. Po potopie spadali<br />

natomiast do kategorii bezterminowych<br />

u¿ytkowników i<br />

mogli byæ usuniêci przez pana.<br />

St¹d zanik gospodarstw pe³norolnych<br />

i dominacja zagrodniczych<br />

i cha³upniczych. Stan ten<br />

bêdzie siê utrzymywa³ do koñca<br />

istnienia I Rzeczypospolitej.<br />

Jak du¿e straty ponios³y du¿e<br />

oœrodki miejskie pokazuje<br />

przyk³ad Gdañska – polskiej per³y<br />

w Koronie. Szwedzi, zajmuj¹c<br />

Gdañsk¹ G³owê i tym samym<br />

uniemo¿liwiaj¹c ¿eglugê wiœlan¹<br />

ograniczyli do minimum export<br />

polskiego zbo¿a na rynki<br />

zachodnioeuropejskie. Przyk³adowo<br />

jeœli z redy gdañskiej w<br />

latach 1651-1655 wywo¿ono<br />

rocznie oko³o 44.449 ³asztów<br />

zbo¿a to ju¿ w 1656 r. wyeksportowano<br />

z Gdañska zaledwie<br />

11.361 ³asztów, a w 1659 r. ostatnim<br />

roku zaciêtych walk w<br />

Prusach Królewskich – 541 ³asztów<br />

(sic!). Na skutek spadku<br />

obrotów handlowych i ¿eglugi<br />

spad³y dochody miasta tak z<br />

palowego jak z culagi oraz z racji<br />

posiadania dóbr wiejskich w okolicach<br />

miasta (dochody z<br />

kamlarii spad³y ze 103 tysiêcy<br />

grzywien w 1655 r. do zaledwie<br />

6 tysiêcy w 1659 r.). Los Gdañska<br />

nie by³ jednak tragiczny,<br />

gdy¿ miasto do koñca wojny<br />

uniknê³o okupacji szwedzkiej,<br />

ale sytuacja innych miast Korony<br />

by³a nie do pozazdroszczenia.<br />

W Krakowie przyk³adowo<br />

w trakcie niemal 2-letniej okupacji<br />

zniszczono oko³o 48% zabudowy<br />

miejskiej w obrêbie<br />

murów dawnej stolicy Rzeczypospolitej.<br />

Potop szwedzki doprowadzi³<br />

do upadku nie tylko<br />

handlu miast i miasteczek Ma-<br />

³opolski ze Œl¹skiem i Cesarstwem,<br />

ale zanik³ handel tranzytowy<br />

w II po³owie XVII wieku.<br />

Po 1660 r. inicjatywê przejêli<br />

kupcy œl¹scy z Wroc³awia, Nysy<br />

czy Bielska, powiêkszaj¹c<br />

w ten sposób deficyt Krakowa<br />

w obrotach handlowych .<br />

Okres zmagañ Rzeczypospolitej<br />

ze Szwecj¹ przyczyni³<br />

siê tak¿e do obni¿enia dochodów<br />

pañstwa polsko-litewskiego<br />

gdy¿ z racji zwolnieñ podatkowych<br />

zniszczonych miast i<br />

dóbr (królewszczyzn) obni¿a³y<br />

siê dochody skarbu pañstwowego.<br />

Dosz³o zatem do tzw. refeudalizacji,<br />

tj. wzrostu w³asnoœci<br />

ziemskiej przy jednoczesnym<br />

ograniczeniu wymiany<br />

handlowej pomiêdzy miastami<br />

a ich zapleczem wiejskim. Warto<br />

podkreœliæ tak¿e, ¿e obok<br />

zniszczeñ dóbr i oœrodków<br />

miejskich, w tym licznych rezydencji<br />

magnackich i pañstwowych<br />

(Krzy¿topór, Janowiec,<br />

Ogrodzieniec, Sandomierz) zubo¿eniu<br />

uleg³y archiwa i biblioteki,<br />

z których wiele zasobów<br />

zosta³o zniszczonych i<br />

wywiezionych do Szwecji. Z biblioteki<br />

polskich Wazów wiele<br />

egzemplarzy znajdujemy w<br />

Kungliga Biblioteket w Sztokholmie<br />

a tak¿e w Bibliotece<br />

Uniwersyteckiej w Uppsali.<br />

Planow¹ akcj¹ wywozu dóbr<br />

kultury z terenów Prus Królewskich<br />

kierowa³ radca dworu Karola<br />

X Gustawa – Clas Ralamb,<br />

a wiele cennych egzemplarzy<br />

znalaz³o siê w rezydencji Carla<br />

Gustawa Wrangla – w Skokloster.<br />

Ogó³em tylko z Prus Królewskich<br />

wywieziono dwa archiwa<br />

oraz 10 bibliotek. Podobnie<br />

wygl¹da³a sytuacja w innych<br />

prowincjach Rzeczypospolitej<br />

tak w Wielkopolsce jak<br />

Ma³opolsce.<br />

Szczególnie du¿e zniszczenia<br />

mia³y miejsce na Mazowszu,<br />

a tyczy³y one tak¿e stolicy<br />

Rzeczypospolitej – Warszawy,<br />

która kilkakrotnie zazna³a<br />

okupacji wojsk szwedzkich.<br />

Ruinê miasta po potopie<br />

potwierdzaj¹ nie tylko zniszczenia<br />

infrastruktury siêgaj¹ce<br />

w stosunku do poszczególnych<br />

ulic i kwarta³ów miasta od 60<br />

do 100 %, ale straty demograficzne<br />

siêga³y niemal 300% populacji<br />

(spadek z 18-20 tysiêcy<br />

mieszkañców w 1655 r. do oko³o<br />

6 tysiêcy w 1659 r.). I choæ zniszczenie<br />

wielu koœcio³ów i rezydencji<br />

magnackich w 1656 r.<br />

w trakcie walki o stolicê spada<br />

na obie walcz¹ce strony to dewastacja<br />

tak Zamku królewskiego<br />

jak Pa³acu Kazimierzowskiego<br />

jest dzie³em wy³¹cznie<br />

podkomendnych Arwida Wittenberga.<br />

Sekretarz królowej<br />

Ludwiki Marii – Des Noyers<br />

tak opisa³ zniszczone wnêtrza<br />

Zamku Królewskiego, gdy ukaza³<br />

siê oczom zdobywców w<br />

lipcu 1656 r.: Szwedzi tak bardzo<br />

zanieczyœcili zamek warszawski,<br />

¿e nie jest on zdatny<br />

do zamieszkania. Konie wprowadzali<br />

nawet do komnat trzeciego<br />

piêtra, które s¹ pe³ne gnoju<br />

i cia³ poleg³ych szwedzkich

¿o³nierzy. Na Mazowszu szczególnie<br />

widaæ, i¿ dzia³ania zmierzaj¹ce<br />

do grabie¿y dóbr kultury<br />

by³y prowadzone metodycznie<br />

wed³ug z góry przyjêtego planu.<br />

Nie tylko zrabowano prywatne<br />

biblioteki znajduj¹ce siê w Pa-<br />

³acu Ujazdowskim, Zamku Królewskim,<br />

w tym bogaty ksiêgozbiór<br />

królewicza Karola Ferdynanda<br />

Wazy, ale taki sam los<br />

czeka³ inne archiwalia i biblioteki<br />

w mniejszych oœrodkach<br />

Mazowsza. Przyk³adowo w<br />

Rawie Mazowieckiej Szwedzi<br />

zrabowali ksiêgozbiór kolegium<br />

jezuickiego oraz klasztor Bernardynów,<br />

sk¹d wiele manuskryptów<br />

przewieziono do biblioteki<br />

w Stralsundzie. Oczywiœcie<br />

najwiêksze straty ponios³y<br />

ma³e miasteczka i osady mazowieckie<br />

o drewnianej zabudowie,<br />

które a¿ do koñca XVII<br />

wieku nie podnios³y siê ju¿ z<br />

upadku. Wyludnienie natomiast<br />

w wyniku intensywnych dzia-<br />

³añ w tej prowincji Rzeczypospolitej<br />

siêga³o na wsiach do<br />

oko³o 40% a w miastach nawet<br />

do 70%, co przy s³aboœci ekonomicznej<br />

tego regionu stwarza³o<br />

dodatkowe trudnoœci w odbudowie<br />

potencja³u gospodarczego<br />

w dobie panowania królów<br />

rodaków.<br />

Wielkie straty ponios³a<br />

dawna stolica Rzeczypospolitej<br />

– Kraków, gdzie stacjonowa³<br />

du¿y garnizon pod komend¹<br />

Paula Würtza. Od 1656 r. Szwedzi<br />

rozpoczêli planow¹ grabie¿<br />

klasztorów i koœcio³ów krakowskich,<br />

a nastêpnie rezydencji<br />

tych dygnitarzy, którzy pozostali<br />

wierni Janowi Kazimierzowi.<br />

Nie oszczêdzono rezydencji<br />

królewskich w £obzowie<br />

i Niepo³omicach, a tak¿e zamków<br />

i miast, gdzie znajdowa³y<br />

siê du¿e zbiory biblioteczne<br />

oraz bogaty wystrój wnêtrz<br />

(Wiœnicz, Rabsztyn, Ojców<br />

czy Kielce). Du¿e straty ponios³a<br />

Katedra wawelska dok³adnie<br />

spenetrowana przez komisarzy<br />

szwedzkich: Knuta Anderssona<br />

i He<strong>nr</strong>yka Gau’a. Ostateczn¹<br />

ruinê klasztorom i koœcio³om<br />

krakowskim przynios³a okupacja<br />

z 1657 r. gdy w mury Krakowa<br />

wkroczyli Siedmiogrodzianie<br />

Jan Bethlena jako sojusznicy<br />

szwedzkiego monarchy.<br />

Skalê zniszczeñ i strat w<br />

infrastrukturze miasta oddaje<br />

spis nieruchomoœci w mieœcie z<br />

1659 r. gdy¿ wed³ug lustracji<br />

spisano zaledwie 156 domów<br />

podczas gdy w 1631 r., a wiêc<br />

prawie 25 lat przed wojn¹ naliczono<br />

ich a¿ 378.<br />

Jeœli w 1655 r. Karol X<br />

Gustaw snu³ plany objêcia tronu<br />

Fragment wystawy “Orze³ i Trzy Korony”.<br />

po Janie Kazimierzu to w r. n.,<br />

nie mog¹c opanowaæ ca³ej Rzeczypospolitej<br />

wobec coraz silniejszego<br />

oporu wobec szwedzkiego<br />

najeŸdŸcy przyzwoli³<br />

na metodyczn¹ grabie¿ dóbr<br />

kultury materialnej Polaków.<br />

Tym bardziej, ¿e coraz trudniej<br />

przychodzi³o Szwedom op³acaæ<br />

najemne regimenty niemieckie<br />

zaci¹gane tak w Rzeszy<br />

jak na Pomorzu. Znany badacz<br />

poloniców w Szwecji Z. £akociñski<br />

prezentuj¹c skutki dzia-<br />

³alnoœci armii szwedzkiej na ziemiach<br />

Rzeczypospolitej pisa³,<br />

i¿ wojna ta pod wzglêdem strat<br />

kulturalnych by³a najbardziej<br />

bezwzglêdna i katastrofalna w<br />

skutkach. Bodaj wiêcej jeszcze<br />

ni¿ wywiezione olbrzymie ³upy<br />

wojenne pozostawi³a ona za<br />

sob¹ najwiêksze zniszczenie<br />

dóbr kulturalnych, upadek wsi<br />

i miast, zamków i pa³aców, koœcio³ów<br />

i klasztorów”. Nie by³y<br />

to g³osy odosobnione, gdy¿ najazd<br />

szwedzki na Rzeczpospolit¹<br />

w 1655 by³ prawdziw¹<br />

katastrof¹ cywilizacyjn¹; st¹d<br />

nie przypadkiem Polacy zapamiêtali<br />

ten okres jako swoisty<br />

„potop”.<br />

W sumie, bior¹c pod<br />

uwagê d³ugotrwa³oœæ konfliktu<br />

i fakt i¿ dzia³ania toczy³y siê na<br />

ziemiach Korony niemal przez<br />

5 lat straty szczególnie w zakresie<br />

dóbr kultury by³y powa¿ne.<br />

Z terenów bowiem dawnej Rzeczypospolitej<br />

wywieziono a¿<br />

67 bibliotek i 16 archiwów<br />

Traktat polsko-szwedzki z 3<br />

maja 1660 r. w Oliwie nie przywróci³<br />

oczywiœcie stanu sprzed<br />

potopu gdy¿ zwrócono nieliczne<br />

rêkopisy wraz z aktami Metryki<br />

Koronnej. I choæ w³adcy<br />

Rzeczypospolitej czynili próby<br />

odzyskania zagrabionych<br />

zbiorów jak choæby Jan III Sobieski<br />

lecz bez wiêkszych sukcesów.<br />

Ostatnie zespo³y akt zasili³y<br />

w 1810 r. prywatne zbiory<br />

ksi¹¿¹t Czartoryskich dziêki<br />

dzia³alnoœci znanego bibliotekarza<br />

Felicjana Biernackiego.<br />

Jak ogromna iloœæ poloniców z<br />

tego okresu znajduje siê w zbiorach<br />

muzealnych Królestwa<br />

Szwecji ukaza³a wystawa zorganizowana<br />

w Zamku Królewskim<br />

w Warszawie w 2002 roku,<br />

otwarta przez szwedzk¹ parê<br />

królewsk¹ pt.: „Orze³ i Trzy<br />

Korony. S¹siedztwo polskoszwedzkie<br />

nad Ba³tykiem w<br />

epoce nowo¿ytnej (XVI- XVIII<br />

w.)”. Warto podkreœliæ, i¿ strona<br />

szwedzka w odró¿nieniu od<br />

innych pañstw chêtnie udostêpnia<br />

swe zbiory naukowcom i historykom<br />

tak znajduj¹ce siê w<br />

Riksarkivet i Krigsarkivet w<br />

Sztokholmie, a tak¿e wypo¿ycza<br />

eksponaty na okolicznoœciowe<br />

wystawy prezentuj¹ce<br />

ró¿norodne dziedziny stosunków<br />

polsko-szwedzkich epoki<br />

nowo¿ytnej. Mimo, ¿e swobodny<br />

dostêp do poloniców w<br />

Szwecji jest faktem, nie wolno<br />

zapominaæ w jaki sposób znalaz³y<br />

siê one w pañstwowych i<br />

prywatnych zbiorach dygnitarzy<br />

Korony Szwedzkiej. Okres<br />

„potopu” bowiem pozostawi³<br />

trwa³e œlady obecnoœci wojsk<br />

szwedzkich w Rzeczpospolitej<br />

do chwili obecnej. Zniszczenia<br />

tego okresu doprowadzi³y do<br />

znacznego os³abienia znaczenia<br />

miêdzynarodowego Rzeczpospolitej<br />

na arenie miêdzynarodowej,<br />

a o¿ywcze trendy powolnego<br />

wzrostu gospodarki<br />

widzimy dopiero w schy³kowym<br />

okresie panowania Jana<br />

III Sobieskiego. Potwierdzi³ ten<br />

stan rzeczy ambasador Królestwa<br />

Szwecji w Polsce Tomas<br />

Bertelman gdy w trakcie uroczystoœci<br />

zwi¹zanych z obchodami<br />

350-lecia obrony Jasnej<br />

Góry oraz uroczystej inauguracji<br />

wystawy „Jasna Góra w<br />

dobie potopu. Sanktuarium<br />

Matki Bo¿ej za Wazów (1587-<br />

1668)” przyzna³, i¿ znaczny uzia³<br />

w zniszczeniach Rzeczypospolitej<br />

w trakcie wojny polsko-szwedzkiej<br />

lat 1655-1660<br />

maj¹ sami Szwedzi. Ogrom zniszczeñ,<br />

cierpieñ ludnoœci cywilnej<br />

ponoszonych od ¿o³nierzy<br />

Karola X Gustawa by³ tak du¿y,<br />

¿e Polacy zapamiêtali ten okres<br />

jako niszczycielski potop. W<br />

swym przemówieniu stwierdzi³<br />

jednoznacznie: „Nie wiem, czy<br />

teraz, 350 lat póŸniej czyli po<br />

ponad 1/3 tysi¹clecia mo¿na<br />

prosiæ o wybaczenie za cierpienia<br />

i zniszczenia, których w<br />

Polsce dokona³y wojska dowodzone<br />

przez Szwedów, ale ubolewamy,<br />

gdy¿ spowodowane<br />

wtedy na ziemiach polskich zniszczenia<br />

by³y tak ogromne, i¿<br />

Polacy zapamiêtali je jako swoisty<br />

potop”. Przywiezione wówczas<br />

zbiory dokumentów<br />

oraz ³upy, które Szwedzi zdobyli<br />

w trakcie dzia³añ w Polsce<br />

ukaza³y naocznie jak du¿e zbiory<br />

znajduj¹ siê obecnie w muzeach,<br />

bibliotekach i archiwach<br />

szwedzkich.<br />

Obecnie trwaj¹ prace nad<br />

wydaniem katalogu zniszczeñ<br />

poczynionych na ziemiach Korony<br />

przez oddzia³y bêd¹ce pod<br />

komend¹ Karola X Gustawa w<br />

dobie potopu, a wynik tych badañ<br />

bêdzie udostêpniony tak¿e<br />

czytelnikom szwedzkim. Fundacja<br />

powo³ana do restauracji i<br />

odbudowy zniszczonych obiektów<br />

poddaje stronie szwedzkiej<br />

pomys³ odbudowy jednego<br />

ze zniszczonych obiektów architektonicznych,<br />

który wzniesiony<br />

wspólnym wysi³kiem<br />

s³u¿y³by przysz³ym pokoleniom.<br />

Odbudowany obiekt (w<br />

grê wchodzi zamek w Rawie<br />

Mazowieckiej le¿¹cy ok. 60 km<br />

od Warszawy, którego odbudowa<br />

zyska³a poparcie w³adz lokalnych)<br />

s³u¿y³by kontaktom<br />

kulturalnym i naukowym badaczy<br />

polskich i szwedzkich oraz<br />

by³by miejscem wspó³pracy<br />

pomiêdzy Rzeczpospolit¹ Polsk¹<br />

a Królestwem Szwecji.<br />

prof. Miros³aw Nagielski<br />

Reparacje<br />

wojenne...<br />

wci¹¿ aktualne?<br />

Wojny zawsze nios¹ za sob¹ zniszczenia. Przyzwyczajeni<br />

jesteœmy jednak do tego, ¿e gdy o nich myœlimy, to<br />

g³ównie w odniesieniu do czasów wspó³czesnych. Ale to<br />

tylko z³udzenie. Swego czasu ka¿da epoka mia³a swoje<br />

wielkie rzezie i wojny, w których masakry by³y elementem<br />

walki i nios³y za sob¹ olbrzymie straty materialne i<br />

osobowe.<br />

Powszechnie siê przyjê³o, ¿e najokrutniejsz¹ i najbardziej<br />

dramatyczn¹ wojn¹ wszechczasów by³a II wojna œwiatowa.<br />

Straty materialne, na przyk³ad w Warszawie, wyceniono na<br />

oko³o 50 mld USD i w przygotowanym w 2004 roku raporcie<br />

nie uwzglêdniono utraconego ¿ycia oraz zdrowia mieszkañców,<br />

uznaj¹c je za wartoœci bezcenne i trudne do policzenia. Z przygotowanego<br />

zestawienia wynika z niego, ¿e najwiêksze zniszczenia<br />

by³y w zabudowie (8,4 mld z³ przedwojennych), wyposa¿eniu<br />

mieszkañ prywatnych (5,3 mld z³) oraz maj¹tku przemys³owym<br />

(2,8 mld z³). Wed³ug ówczesnego prezydenta stolicy<br />

Lecha Kaczyñskiego, by³ to raczej szacunek zani¿ony. Nie wliczono<br />

do tej kwoty m.in. strat muzealnych siêgaj¹cych ok. 2 mld<br />

z³ czy spustoszeñ w sieci telekomunikacyjnej, stosunkowo dobrze<br />

rozwiniêtej w okresie miêdzywojennym.<br />

Jak podkreœla Marcin Libicki, historyk sztuki, II wojna<br />

œwiatowa przynios³a gigantyczne spustoszenie polskich zbiorów.<br />

Ale straty muzeów stanowi³y stosunkowo niewielk¹ czêœæ tego, co<br />

zosta³o zagrabione z dworów, pa³aców – tj. kolekcji prywatnych.<br />

Czêsto te dzie³a w ogóle nie by³y skatalogowane. Z szacunków<br />

resortu kultury wynika, ¿e w wyniku wojny Polska straci³a 70<br />

proc. materialnego dziedzictwa. M. in. obrazy Rafaela, Breughela,<br />

van Dycka, Malczewskiego, Kossaka czy Gierymskiego. Dziœ<br />

trudno ustaliæ, jaka czêœæ zrabowanych dóbr kultury wróci³a do<br />

kraju w wyniku powojennej akcji restytucyjnej. Ministerstwo Kultury<br />

od pocz¹tku lat 90. inwentaryzuje skradzione dzie³a.<br />

Jak pisze prof. Wojciech Kowalski: Od zarania dziejów<br />

wojny kojarzone by³y z grabie¿¹. Niejednokrotnie by³a ona wrêcz<br />

ich g³ównym celem, a w ka¿dym razie zwi¹zek ich by³ niezwykle<br />

silny. I chocia¿ rabunek wojenny od bardzo dawna wzbudza³<br />

równie¿ protesty, by³ on jednak w pe³ni legalny i wszelkie zastrze-<br />

¿enia pozostawa³y w sferze reakcji filozofów i pisarzy bez szans<br />

na realizacjê. W myœl bowiem rzymskiego prawa zdobyczy wojennej<br />

– „ius praedae”, z chwil¹ wypowiedzenia wojny mienie<br />

nieprzyjacielskie uzyskiwa³o status rzeczy niczyjej „res nullius”,<br />

która stawa³a siê w³asnoœci¹ zdobywcy w momencie objêcia jej w<br />

posiadanie. Zasada ta uleg³a pewnemu ograniczeniu dopiero w<br />

ramach œredniowiecznej doktryny wojny sprawiedliwej. Od tego<br />

czasu, prawo nieograniczonego ³upu przys³ugiwa³o jedynie tej<br />

stronie konfliktu, która mia³a „s³uszn¹ przyczynê wojowania”.<br />

Podzia³ wojen na sprawiedliwe i niesprawiedliwe traci z<br />

czasem na znaczeniu, a analiza tytu³u do prowadzenia wojny wypierana<br />

jest przez analizê samoistnego tytu³u do brania zdobyczy.<br />

Na tym tle dokonuje siê podzia³u na ³up legalny i nielegalny –<br />

„praeda licita” i „praeda illicita”, przy czym podstaw¹ zaliczenia<br />

³upu do jednej z tych kategorii jest, miêdzy innymi, charakter<br />

zabranych dóbr i ich w³aœcicieli. Jedno z pierwszych ograniczeñ<br />

prawa ³upu wojennego, które udaje siê w tym czasie wprowadziæ<br />

Koœcio³owi, ma uzasadnienie religijne. Doprowadza do wy³¹czenia<br />

z tego prawa przedmiotów kultu, a w razie ich zaboru nakazuje<br />

przeprowadziæ restytucjê.<br />

W epoce Renesansu dotychczasowe motywacje religijne<br />

ulegaj¹ wzbogaceniu o dorobek nowych czasów, który nakazuje<br />

ceniæ dzie³a sztuki dla wartoœci tkwi¹cych w nich samych. Analiza<br />

ówczesnych Ÿróde³ prawa miêdzynarodowego wskazuje, ¿e<br />

przedstawione postulaty doktryny nie pozosta³y jedynie w sferze<br />

teorii.<br />

dok. na str. 15<br />

NGP 1/<strong>2012</strong> (271) 7

G ABINET<br />

STOMATOLOGICZY<br />

Elsa Brändströms g. 64<br />

129 52 Hägersten<br />

Telefon: 08-88 82 00<br />

Lek. dentysta<br />

Marianne Wallen<br />

leczenie stomatologiczne<br />

protetyka +65 implanty<br />

marianne.wallen@ptj.se<br />

Hig. dentystyczna<br />

Alicja Kiœlowska<br />

usuwanie kamienia wybielanie<br />

profilaktyka<br />

8 NGP 1/<strong>2012</strong> (271)<br />

INTERNISTA<br />

GINEKOLOG<br />

dr Jerzy Be³towski<br />

prywatny gabinet ginekologiczny<br />

T: 08 28 45 00 Mob: 0707 913 118<br />

(08:00-20:00)<br />

Järnvägsgatan 38, 175 35 Sundyberg<br />

T-Sundbyberg<br />

Analizy krwi i moczu na miejscu. USG,<br />

niep³odnoœæ, nad¿erki. Wizyta nawet tego samego<br />

dnia (w nag³ych zachorowaniach)<br />

INTERNISTA i GERIATRA<br />

Dr Ryszard Palka<br />

PRYWATNA PRAKTYKA LEKARSKA<br />

Diagnostyka i leczenie:<br />

- infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych (astma)<br />

- chorób serca - chorób jamy brzusznej<br />

- chorób nerek i dróg moczowych<br />

- zespołów bólowych kręgosłupa i stawów<br />

Wizyta tego samego dnia. W dni powszednie i święta.<br />

Rejestracja telefoniczna od godz. 16.00<br />

Tel: 0737 796 673<br />

leczenie stomatologiczne<br />

chirurgia, protetyka<br />

estetyka - nag³e wypadki<br />

nawet w weekendy<br />

ARTILLERIGATAN 10<br />

T: 08-662 16 86<br />

KLINIKA DENTYSTYCZNA<br />

W CENTRUM SZTOKHOLMU<br />

ÖSTERMALMS TANDKLINIK AKUT 24 h<br />

ROMANA RYNIAK<br />

Huvudstagatan 11<br />

SOLNA<br />

T: 08-278200<br />

Lekarz ekarz<br />

stomatolog<br />

stomatolog<br />

GABINET<br />

DENTYSTYCZNY<br />

TUNNLANDSV. 93 BV<br />

T-Brommaplan<br />

0762 175 185<br />

0707 555 810<br />

dr Krzysztof<br />

Wróblewski<br />

AKUT MOTTAGNING 24H<br />

Zapraszamy nowych<br />

pacjentów na bezp³atny<br />

przegl¹d. Najlepsze<br />

materia³y, wysoka jakoœæ<br />

us³ug, nowoczesne<br />

wyposa¿enie, ni¿sze ceny!<br />

BEZP£ATNY PARKING!<br />

PEDIATRA<br />

GASTROENTEROLOG<br />

ENDOSKOPISTA<br />

Specjalista chorób dzieci<br />

i m³odzie¿y, choroby<br />

przewodu pokarmowego,<br />

endoskopie, gastroskopie<br />

i kolonoskopie,<br />

tak¿e w narkozie<br />

Dr Dr Miros³aw Miros³aw Drapiñski<br />

Drapiñski<br />

BARNLÄKARMOTTAGNING<br />

SKÄRHOLMEN CENTRUM<br />

Storholmsgatan 27 - 1 tr<br />

Tel/fax:<br />

08-680 09 25<br />

DEPRESJE, LÊKI i STRES<br />

PROBLEMY W RELACJACH<br />

PSYCHO<br />

TERAPIA<br />

EWA RAJ<br />

leg. psycholog, leg. psychoterapeuta<br />

070 - 776 98 82<br />

Krukmakargatan 5<br />

Sztokholm

ADWOKAT<br />

JERZY JERZY MISIOWIEC<br />

MISIOWIEC<br />

Obs³uga prawna, w Szwecji i w Polsce,<br />

w sprawach cywilnych, karnych, rodzinnych, spadkowych,<br />

odszkodowawczych, zak³adanie i obs³uga firm,<br />

F-skatt, moms, podatki, sprawy pobytowe, prawo pracy.<br />

Pomoc w uzyskaniu zwolnienia z kosztów s¹dowych.<br />

Advokatfirman<br />

Advokatfirman<br />

Jerzy Jerzy Misiowiec<br />

Misiowiec<br />

Kungsgatan 33 - 5tr, 111 56 Stockholm<br />

Tel: 08-679 65 31 Fax: 08-458 11 27<br />

POMOC ADWOKACKA<br />

Adwokat<br />

Andreas Bigosinski<br />

08-667 20 21<br />

Adwokat<br />

Douglas Bigosinski<br />

08-663 20 40<br />

Jur. Kand.<br />

Anita Bigosinska<br />

08-663 40 22<br />

BIURO<br />

RACHUNKOWE<br />

fil kand<br />

Jacek Morawski<br />

Zak³adanie oraz bie¿¹ca obs³uga<br />

firm. Ksiêgowoœæ. Deklaracje.<br />

Optymalizacja obci¹¿eñ<br />

podatkowych, F-skatt. Marketing.<br />

Kontakty ze wszystkimi urzêdami.<br />

Pomoc w kredytach,<br />

zatrudnieniach, ubezpieczeniach<br />

i sprawach socjalnych.<br />

Pobyty w Szwecji.<br />

Doradztwo prawne<br />

T: 073 975 33 46<br />

KONSULTBYRA<br />

Redovisning,<br />

Skatteradgivning<br />

& Juridik<br />

SPRA SPRAWY SPRA WY<br />

- rodzinne<br />

- gospodarcze<br />

- karne<br />

- pracy<br />

W POLSCE WSPÓ£PRACUJEMY<br />

Z KANCELARI¥ ADW. ZYTY BABS<br />

KANCELARIA<br />

PRAWNA<br />

jur kand<br />

Anna Cieœlak<br />

Pomoc prawna w sprawach<br />

odszkodowawczych,<br />

ubezpieczeniowych,<br />

sprawy pobytowe. Odszkodowania<br />

powypadkowe (trafikskador).<br />

Odszkodowania w sprawach karnych.<br />

Skuldsanering. Sprawy urzêdowe.<br />

Prawo rodzinne, Prawo spadkowe.<br />

Porady ogólne. Pomoc<br />

w odzyskiwaniu zwolnienia<br />

z kosztów s¹dowych<br />

(rättshjälp, rättsskydd)<br />

JURISTBYRA<br />

ANNA CIEŒLAK<br />

T: 070-755 38 10<br />

Junos Redovisningsbyra AB<br />

Cz³onek: Sveriges<br />

Mariusz Pierzyñski<br />

Redovisnigskonsulters Förbund<br />

(Szwedzki Zwi¹zek Ksiêgowych<br />

i Rewidentów Podatkowych)<br />

Molkomsbacken 28<br />

123 33 Farsta<br />

T: 08-609 05 38 (godz. 9-17)<br />

Fax 08-604 20 50<br />

info@junos.se<br />

www.junos.se<br />

• Bezp³atne porady telefoniczne!<br />

• Bie¿¹ca ksiêgowoœæ<br />

• Rozliczanie VAT • Bilanse, bokslut<br />

• Sprawozdania roczne do Urzêdu<br />

Patentowego • Doradztwo podatkowe<br />

• Deklaracje podatkowe<br />

• Firmy jednoosobowe - enskilda firmor<br />

• Spó³ki handlowe - handelsbolag<br />

• Spó³ki akcyjne - aktiebolag<br />

Pomoc przy rozpoczynaniu<br />

w³asnej dzia³alnoœci gospodarczej<br />

CEZARY HENZEL<br />

Rehabilitacja medyczna<br />

fizykoterapia<br />

Posiadamy umowê<br />

z Försäkringskassan<br />

Östermalmsgatan 101<br />

T-Karlaplan<br />

T: 08-654 49 54<br />

INTENSYWNE<br />

kursy<br />

jêzyka<br />

szwedzkiego<br />

- w weekendy<br />

- doœwiadczeni<br />

nauczyciele<br />

- dogodna komunikacja<br />

nowe kursy<br />

od stycznia<br />

Zapisy:<br />

0703 883 792<br />

Uwaga: pomagamy w<br />

przygotowaniu siê<br />

do egzaminów SFI<br />

Opalaj sie:<br />

20min - 40 kr<br />

25min - 50 kr<br />

30min - 60 kr<br />

NOWA<br />

TUBA !!<br />

Super<br />

Efekt...<br />

100m od T-bana Hornstull - Långholmsgatan 26 | 6-23 |<br />

NGP 1/<strong>2012</strong> (271) 9

ŒWIÊTA I OBCHODY<br />

Ludomir<br />

Garczyñski-G¹ssowski<br />

Poza Ambasad¹, konsulatem<br />

i OPON-em ma³o bywam<br />

na polskich imprezach. Placówki<br />

dyplomatyczne przyjmuj¹<br />

nas bogato. Biedniejszy OPON<br />

czyli Oœrodek Polskich Organizacji<br />

Niepodleg³oœciowych<br />

serwuje nam tylko strawê duchow¹<br />

(nie zawsze wysokiego<br />

lotu). Nie wchodz¹c w inne<br />

szczegó³y OPON ma ograniczone<br />

mo¿liwoœci lokalowe. W<br />

czasie wojny, gdy pan He<strong>nr</strong>yk<br />

Brodaty w 1940 roku zakupi³<br />

Polakom lokal przy Jungfrugatan<br />

30 to w Sztokholmie mieszka³o<br />

nie wiêcej ni¿ 200 Polaków.<br />

I ten lokal wtedy wystarcza³.<br />

Micha³ Lisiñski w<br />

1992 tak to wspomina³: „Liczba<br />

Polaków by³a tu w tym czasie<br />

niewielka. Najwiêksza zorganizowan¹<br />

grup¹ by³ Polski Komitet<br />

Pomocy, który z natury rzeczy<br />

nie liczy³ na wielk¹ iloœæ uczestników,<br />

w okresie natê¿enia<br />

swojej dzia³alnoœci mia³ oko³o<br />

40 cz³onków. Przewodnicz¹cym<br />

by³ konsul Alf de Pomian, urodzony<br />

w Szwecji syn jednego z<br />

przywódców powstania roku<br />

1863. (...) Organizacjê wyposa-<br />

¿y³ w lokal i meble He<strong>nr</strong>yk Brodaty,<br />

z pochodzenia polski ¯yd.<br />

Lokal mieœci³ siê przy Jungfrugatan<br />

30 dok¹d w nied³ugim czasie<br />

mia³o siê te¿ przenieœ polskie<br />

poselstwo (po cofniêciu przez<br />

Szwedów uznania legalnym polskim<br />

w³adzom w Londynie).<br />

Powsta³e po wojnie liczne<br />

polskie organizacje znalaz³y<br />

tam te¿ schronienie. W 1972 organizacje<br />

te przeprowadzi³y siê<br />

do OPONU – lokalu zakupionego<br />

ze sprzeda¿y starej siedziby<br />

i sum uzyskanych, ze<br />

zbiórki publicznej wœród polskiej<br />

emigracji politycznej w<br />

Szwecji. W tym czasie mieszka³o<br />

ju¿ w Sztokholmie parê tysiêcy<br />

Polaków, ale tylko czêœæ<br />

z nich nale¿a³a do emigracji politycznej.<br />

Z biegiem lat przybywa³o<br />

uchodŸców i lokal zacz¹³<br />

pêkaæ w szwach. Da³o to siê zauwa¿yæ<br />

ostatnio z okazji obchodów<br />

65 rocznicy powo³ania<br />

Rady UchodŸstwa Polskiego<br />

w Szwecji. Impreza z za³o¿enia<br />

kameralna mia³a jednak godny i<br />

mi³y charakter. Du¿ych imprez<br />

nie da siê tam urz¹dzaæ. Inaczej<br />

10 NGP 1/<strong>2012</strong> (271)<br />

w innych polskich oœrodkach.<br />

W Göteborgu na przyk³ad<br />

Zwi¹zek Polskich Katolików<br />

dysponuje ca³ym domem gdzie<br />

powsta³o Centrum Polonijne<br />

wyposa¿one w du¿¹ salê, bufet<br />

a na piêtrze w bibliotekê, pomieszczenia<br />

administracyjne i<br />

pokoje goœcinne.<br />

W GÖTEBORGU<br />

INACZEJ<br />

W polskich skupiskach<br />

na emigracji œwiêta narodowe<br />

obchodzi siê podobnie. Krótszy<br />

lub d³u¿szy referat na temat danego<br />

œwiêta, nie zawsze zgodny<br />

z prawd¹ historyczn¹, ale za to<br />

bardzo patriotyczny. PóŸniej<br />

ktoœ zagra na pianinie, obecni<br />

coœ zaœpiewaj¹ i przystêpuj¹<br />

do spo¿ywania darów bo¿ych.<br />

W Göteborgu inaczej.<br />

Bra³em tam udzia³ w obchodach<br />

Œwiêta Niepodleg³oœci. Owszem<br />

na wstêpie Prezes powiedzia³<br />

parê s³ów na temat dnia<br />

11 listopada 1918 roku – by³a<br />

to zwiêz³a encyklopedyczna informacja.<br />

A potem nast¹pi³ bogaty<br />

program artystyczny:<br />

Chourus Polonicus Ghoteborgensis<br />

pod batut¹ Wojciecha<br />

G³ucha odœpiewa³ Psalmy Dawidowe<br />

w przek³adzie Jana Kochanowskiego,<br />

solistka opery<br />

göteborskiej - Irina Maszkowa<br />

odœpiewa³a dumki Chopina (po<br />

polsku) i utwory Griega i Ryszarda<br />

Straussa (po szwedzku)<br />

– gdyby nie poinformowano<br />

nas, ¿e pani Irina jest Rosjank¹<br />

to myœlelibyœmy, ¿e to Polka z<br />

piêknym kresowym akcentem.<br />

Solistce akompaniowa³a znana<br />

pianistka Irina Be³kowska.<br />

GwoŸdziem programu by³ jednak<br />

wystêp Senioritek – zespo-<br />

³u stworzonego przez pani¹<br />

Krystynê Mikulsk¹. Mimo sêdziwego<br />

ju¿ wieku Pani Krystyna<br />

ma niespo¿yt¹ energie.<br />

Do ¿eñskiego zespo³u zwerbowa³a<br />

te¿ paru panów i grono<br />

m³odzie¿y licealnej. Wraz z<br />

tym zespo³em przebyliœmy pouczaj¹c¹<br />

podró¿ od czasu rozbiorów<br />

po przez Powstania do<br />

II Rzeczypospolitej i dalej<br />

przez II-g¹ wojnê œwiatow¹,<br />

czas komuny a¿ do ponownego<br />

odzyskania niepodleg³oœci. W<br />

czasie tej podró¿y odczytywano<br />

dokumenty historyczne, recytowano<br />

wiersze, œpiewano<br />

chóralnie pieœni patriotyczne.<br />

Wystêpowali na przemian dojrzali<br />

i m³odzi, m³odzi i dojrzali.<br />

Dobry dobór tekstów, dobra aran¿acja.<br />

W sumie wielkie gratulacje<br />

dla pani Krystyny Mikulskiej<br />

i prezesa Tadeusza Opa³ki.<br />

Poniewa¿ tak bogaty repertuar<br />

zabra³ wiele czasu wiêc<br />

przewidziany przez organizatorów<br />

mój referat o historii polskiej<br />

emigracji w Szwecji skróci³em<br />

do minimum. Co spowodowa³o,<br />

¿e musia³em póŸniej,<br />

bardziej zainteresowanym s³uchaczom,<br />

przes³aæ tekst referatu<br />

mailem.<br />

Imprezê zakoñczy³ wystêp<br />

solowy doskona³ego tr¹bkarza<br />

p. Ryszarda Podgórskiego.<br />

Obchody Œwiêta Niepodleg³oœci<br />

zorganizowane przez<br />

Zwi¹zek Polskich Katolików<br />

w Centrum Polonijnym w Göteborgu<br />

to na pewno nie by³y<br />

zmarnowane godziny.<br />

OP£ATEK W POLSKO –<br />

SZWEDZKIM CENTRUM<br />

SENIORA<br />

Swego czasu NGP relacjonowa³a<br />

niesnaski i podzia³y<br />

w organizacji polskich emerytów.<br />

Jest faktem, ¿e organizacja<br />

siê podzieli³a. Czêœæ zosta³a w<br />

obecnym lokalu a reszta (licz¹c<br />

na oko wiêksza po³owa) wróci³a<br />

do tego lokalu, w którym powsta³a<br />

i w którym siê ju¿ nie<br />

mieœci³a. I teraz siê nie mieœci.<br />

Na op³atku by³o ponad 70 osób,<br />

gdyby na œwiêta czêœæ cz³onków<br />

nie wyjecha³a do Polski to<br />

by by³o wiêcej. Doszli jeszcze<br />

goœcie: pan Konsul, przepraszam<br />

Kierownik Wydzia³u<br />

Konsularnego Ambasady RP<br />

Rados³aw Wojciechowski z<br />

Ma³¿onk¹ i ksi¹dz Bogdan<br />

Wegnerowski. Prezes Zygmunt<br />

Kraczkowski powita³<br />

goœci i odda³ g³os Panu Konsulowi,<br />

który z kolei podkreœli³<br />

wielk¹ rolê, jak¹ pe³ni¹ tego typu<br />

organizacje. Nastêpnie ks.<br />

Bogdan wyg³osi³ okolicznoœciow¹<br />

homiliê zaprosi³ nas do<br />

wspólnej modlitwy i podzielenia<br />

siê op³atkiem. Ogólnie bior¹c<br />

by³a to biesiada, jak za najlepszych<br />

czasów. Za trubadurów<br />

robili Jurek Molbord na<br />

swoich elektronicznych instrumentach<br />

i Ktoœ jeszcze na elektronicznej<br />

harmonijce ustnej, no<br />

i znany nam wszystkim Franek<br />

Godlewski, który mistrzowsko<br />

odœpiewa³ kolêdy i na<br />

¿yczenie obecnych Sztygara<br />

Pik, pik z fajeczki. By³o mi³o i<br />

sympatycznie.<br />

KONKLUZJA<br />

Naturalnie. Mamy swoje<br />

przyzwyczajenia i potrzeby.<br />

Szczególnie na ObczyŸnie.<br />

Wiêkszoœæ z nas lubi takie spotkania.<br />

Ale mog¹ byæ to nudne<br />

nasiadówki z prze³adowane indoktrynacj¹<br />

polityczno – patriotyczn¹.<br />

A mog¹ byæ, jak to<br />

opisa³em po wy¿ej, imprezy, na<br />

których spêdza siê mile czas.<br />

Jaki bêdzie rok <strong>2012</strong>? Lepszy czy<br />

gorszy? Miniony rok pokaza³, ¿e<br />

wiêkszoœæ prognoz i analiz nie zda³a<br />

egzaminu, wiêc nowy rok ocenia siê,<br />

¿e bêdzie zdominowany przez... chaos<br />

doskona³y.<br />

Nigdy wczeœniej nie wystêpowa³o tak wiele mo¿liwych<br />

œcie¿ek rozwoju sytuacji – mamy zatem nieskoñczonoœæ zró¿nicowanych<br />

scenariuszy do wykorzystania – napisa³ Steen<br />

Jakobsen, g³ówny ekonomista Saxo Banku. Zdaniem ekonomistów<br />

zarówno w Polsce jak i w Szwecji gospodarka zwolni w<br />

<strong>2012</strong> roku, ale nieznacznie. W dalszym ci¹gu ma siê utrzymaæ<br />

rosn¹ca produkcja przemys³owa i budownictwo, nie przewiduje<br />

siê równie¿ spadku „spo¿ycia indywidualnego”. Wygl¹da zreszt¹<br />

na to, ¿e wszyscy w obliczu recesji zdecydowali siê na<br />

bardzo zachowawcze scenariusze rozwoju gospodarczego, co<br />

mo¿e zaowocowaæ „spokojniejsz¹” wersj¹ kryzysu.<br />

Przyrost szwedzkiego PNB utrzymuje siê na wysokim<br />

poziomie i w trzecim kwartale 2011 r. wyniós³ 4,6% w danymi z<br />

roku 2010. Pozytywne s¹ równie¿ inne dane – inflacja spad³a do<br />

2,9%, poziom zatrudnienia wzrós³ o 2,1%, a dochód rozporz¹dzalny<br />

gospodarstw domowych zwiêkszy³ siê o 4,4%. Pozytywne<br />

informacje podano równie¿ w grudniu 2011 roku: w silnym<br />

gospodarczo regionie sztokholmskim spad³o bezrobocie, w niektórych<br />

obszarach o ponad 15%. Tylko w dwóch dzielnicach<br />

(Rinkeby-Kista i Spanga-Tensta), zamieszka³ych w du¿ej mierze<br />

przez imigrantów, bezrobocie wyraŸnie wzros³o.<br />

Nie oznacza to, ¿e rok <strong>2012</strong> bêdzie rokiem ³atwym. Byæ<br />

mo¿e nie nast¹pi ¿aden znacz¹cy wzrost cen, ale z pewnoœci¹<br />

czynnikiem hamuj¹cym bêdzie utrzymuj¹ce siê wysokie oprocentowanie<br />

po¿yczek. To spowoduje, ¿e na konsumpcjê na podobnym<br />

poziomie bêd¹ sobie mogli pozwoliæ tylko ci, którzy<br />

bêd¹ mieli zapewnion¹ pracê. Bo wbrew uspokajaj¹cym prognozom<br />

wzros³a iloœæ ostrze¿eñ o redukcji zatrudnienia, co oczywiœcie<br />

nie musi automatycznie oznaczaæ zwolnieñ. Ale w strefie<br />

zagro¿enia jest kilka dzia³ów przemys³u, miêdzy innymi wiele<br />

firm zwi¹zanych wczeœniej z upadaj¹cym SAAB-em.<br />

Jednoczeœnie Urz¹d Poœrednictwa Pracy ju¿ dzisiaj<br />

prog-nozuje, ¿e w latach <strong>2012</strong>-2015 brakowaæ bêdzie ludzi<br />

do pracy w wielu zawodach. Najbardziej poszukiwanymi bêd¹:<br />

architekci, in¿ynierowie, wykwalifikowani pracownicy budowlani<br />

(stolarze, malarze), wykwalifikowani pracownicy przemys³owi<br />

(operatorzy obrabiarek, mechanicy), wykwalifikowani<br />

mechanicy samochodowi, elektrycy i monta¿yœci trakcji elektrycznych,<br />

wykwalifikowani hydraulicy, ekonomiœci, psychologowie,<br />

nauczyciele, wyspecjalizowane pielêgniarki, higieniœci dentystyczni,<br />

weterynarze... To co ³¹czy te wszystkie zawody, to<br />

kryteria kwalifikacji i wykszta³cenia. Bêdzie to oznacza³o,<br />

¿e nadal na rynku pracy w Szwecji najciê¿ej bêd¹ mia³y<br />

osoby bez konkretnego zawodu.<br />

Czy zatem na rok <strong>2012</strong> mo¿na spojrzeæ spokojniej? Z<br />

pewnoœci¹ tak – twierdzi ekonomista, prof. Stanis³aw Gomu³ka:<br />

Podzielam prognozy g³ównych miêdzynarodowych instytucji:<br />

Komisji Europejskiej, OECD oraz MFW, które mówi¹, ¿e to, co<br />

jest wysoce prawdopodobne w krajach wysokorozwiniêtych w<br />

<strong>2012</strong> r., to nie du¿a recesja, lecz spowolnienie gospodarcze czy<br />

wrêcz (niemal) stagnacja, a nastêpnie powrót do umiarkowanego<br />

tempa wzrostu w roku 2013 i póŸniej. Je¿eli w <strong>2012</strong> r. wzrost<br />

gospodarczy w UE bêdzie w obszarze miêdzy -1 a +1 proc.,<br />

oczekiwa³bym, ¿e wzrost PKB w Polsce wyniesie oko³o 2 do 3<br />

proc, mo¿e nawet bli¿ej 2 ni¿ 3 proc. Wariant recesyjny jest, jak<br />

s¹dzê, bardzo ma³o prawdopodobny. (ngp)

PolArt o sobie<br />

W listopadzie tego roku<br />

obchodzi³yœmy 20-lecie<br />

naszej dzia³alnoœci.<br />

I dlatego w pi¹tek 25 listopada<br />

otrzyma³yœmy z r¹k<br />

Pana Ambasadora Adama Ha-<br />

³aciñskiego wyró¿nienie Gloria<br />

Artis przyznane nam przez<br />

Ministra Kultury i Dziedzictwa<br />

Narodowego Bogdana Zdrojewskiego.<br />

Dziêki ¿yczliwoœci<br />

Pana Ambasadora mog³yœmy siê<br />

spotkaæ z osobami, które zwi¹zane<br />

s¹ z naszymi dzia³aniami<br />

a wiêc z przedstawicielami teatrów<br />

sztokholmskich z którymi<br />

wspó³pracowa³yœmy.<br />

Nasza wspó³praca z Vasateatern<br />

trwa³a 10 lat i tam zagranych<br />

by³o 10 przedstawieñ.<br />

Przedstawienia polskich teatrów<br />

odbywa³y siê w Boulevardteater,<br />

Göta Lejon, Scalateatern<br />

czy Maximteatern, ¿eby<br />

wspomnieæ o tych najwiêkszych.<br />

W Ambasadzie Polskiej<br />

mog³yœmy spotkaæ siê tak¿e z<br />

innymi osobami, ktore nam<br />

pomagaj¹.<br />

Kiedy za³atwiamy wystêp<br />

goœcinny polskiego teatru<br />

w szwedzkim teatrze zawsze<br />

pada pytanie: Jak bêdziecie<br />

sprzedawaæ bilety? A my niezmiennie<br />

odpowadamy; poprzez<br />

nasze kana³y. Te kana³y<br />

to przede wszystkim polskie<br />

sklepy spo¿ywcze takie jak:<br />

Polfood, Euro Deli, Polen Specialisten<br />

Delikatesser czy ostatnio<br />

Supermarket Polonia.<br />

Nasze bilety sprzedaje kwiaciarnia<br />

w Hallonberg Centrum.<br />

By³y te¿ sprzedawane przez<br />

Skomakare Mäster Service w<br />

Solna Centrum, biura podró¿y<br />

jak Orbis, ATC Voyager czy<br />

Morskie Biuro Podró¿y na<br />

Starym Mieœcie. A nawet na<br />

pocz¹tku przez Instytut Polski.<br />

Wszystkim tym osobom<br />

gor¹co dziekujemy, bo wiemy<br />

doskonale jak bardzo to mo¿e<br />

byæ uci¹¿liwe w ich codziennej<br />

pracy. Jak wa¿ne jest to zadanie<br />

œwiadczy fakt, ¿e nasze najwiêksze<br />

niepowodzenia zwi¹zane<br />

ze sprzeda¿¹ biletów by³y<br />

poprzez system Ticknet, poniewa¿<br />

polska publicznoϾ<br />

przyzwyczajona jest do kupowania<br />

biletów do teatru polskiego<br />

w innym miejscu.<br />

W sobotê 26 listopada w<br />

Konsulacie Polskim odby³o siê<br />

dalsze œwiêtowanie naszego jubileuszu.<br />

W rozmowie z Dan¹ Rechowicz<br />

przypomnia³yœmy<br />

niektóre zdarzenia jakich nie<br />

widaæ na scenie. Czêœæ z nich<br />

opisana jest w albumie prezentuj¹cym<br />

nasz¹ dzia³alnoœæ. W³aœciwie<br />

mo¿emy powiedzieæ, ¿e<br />

na 40 przedstawieñ, które zaprezentowanych<br />

zosta³o przez<br />

nas sztokholmskiej Polonii,<br />

mo¿e piêæ nie mia³o dodatkowych<br />

emocji. Czêœæ, jak to<br />

zwykle bywa, zdarza³a siê z<br />

przypadku, czêœæ z naszej niewiedzy,<br />

kiedy np. Ela kiedy pilotowa³a<br />

ciê¿arówkê z dekoracjami,<br />

zajêta „pilnowaniem” samochodu,<br />

¿eby siê nie zgubi³ i<br />

bêd¹c kierowc¹ auta osobowego,<br />

nie zwróci³a uwagi na wysokoœæ<br />

wiaduktów, dlatego ciê-<br />

¿arówka Kwadratu zaklinowa³a<br />

siê w centrum Sztokholmu i<br />

trzeba by³o spuszczaæ powietrze<br />

z kó³, ¿eby samochód wycofaæ.<br />

Zazwyczaj ciê¿arówka<br />

z dekoracjami przyje¿d¿a dwa<br />

dni wczeœniej, aby unikn¹æ ró¿nych<br />

niespodzianek zwi¹zanych<br />

z pogod¹.<br />

Najwiêksze perturbacje z<br />

powodu z³ej aury mia³ Teatr<br />

Nowy. Przedstawienie „W imiê<br />

Ojca Strindberga” odby³o siê w<br />

listopadzie, a jak wiadomo listopad<br />

to czas sztormów. I w³aœnie<br />

kiedy teatr mia³ przyjechaæ<br />

zaczê³o wiaæ z si³¹ 12 stopni w<br />

skali Beuforta. W rezultacie dekoracja<br />

przyp³ynê³a z 15 godzinnym<br />

opóŸnieniem, a aktorzy<br />

którzy mieli przylecieæ w<br />

pi¹tek, ze wzglêdu na odwo³any<br />

samolot, pojawili siê dopiero<br />

wczesnym popo³udniem w sobotê,<br />

spóŸniaj¹c siê nawet na<br />

spotkanie z Poloni¹ przygotowane<br />

w Instytucie Polskim o<br />

godz. 15.00. Nie lepiej by³o z<br />

drog¹ powrotn¹. Ciê¿arówka<br />

powinna wyp³yn¹æ z portu w<br />

Nynäshamn w poniedzia³ek o<br />

godzinie 18.00 i rzeczywiœcie<br />

wyp³ynê³a o tej godzinie, tylko<br />

¿e w œrodê, bo ze wzglêdu na<br />

pogodê do Szwecji nie przyp³yn¹³<br />

¿aden prom z Polski. Problem<br />

by³ tym wiêkszy, ¿e technicy<br />

którzy p³ynêli promem potrzebni<br />

byli w teatrze w Warszawie<br />

we wtorek wieczorem.<br />

Nie lepiej by³o i tym razem<br />

z Teatrem Kwadrat. Sytuacja<br />

dok³adnie siê powtórzy³a<br />

chocia¿ prom kursuje teraz codziennie.<br />

Innym razem pogoda<br />

sp³ata³a figla przy wystêpach<br />

teatru ulicznego. Przedstawienie<br />

Smok Wawelski mia³o siê odbyæ<br />

w sobotê i w niedzielê. Niestety<br />

niedzielny spektakl nie<br />

doszed³ do skutku bo jak poda³<br />

SMHI w³aœnie w tym dniu spad³a<br />

najwiêksza iloœæ opadów w<br />

Sztokholmie od 40 lat.<br />

W roku 2011 by³o podobnie<br />

z tym samym teatrem zreszt¹.<br />

Sobotni wystêp ze wzglêdu<br />

na pogodê zosta³ prze³o¿ony<br />

na niedzielê. Ale tak teraz,<br />

jak i poprzednio nie mogli z nim<br />

wyst¹piæ Piastowie.<br />

A oto kilka innych historii.<br />

Wydarzeniem by³ przyjazd<br />

Teatru Narodowego. Zwykle<br />

grupa teatralna przyje¿d¿aj¹ca<br />

do Sztokholmu sk³ada³a siê max.<br />

z 12 osób. Z Teatrem Narodowym<br />

przyjecha³o osób 17. Taka<br />

du¿a grupa to bardzo zwiêkszone<br />

koszty. Zeby temu podo³aæ<br />

ekonomicznie PolArt szuka³<br />

sponsorów. Zosta³o wys³anych<br />

ponad 50 podañ z proœb¹ o do-<br />

finansowanie przedstawienia.<br />

Poniewa¿ w tytule by³o s³owo<br />

narty, wiêc listy zosta³y skierowane<br />

do wszystkich przedsiêbiorstw<br />

produkuj¹cych lub<br />

sprzedaj¹cych sprzêt sportowy.<br />

W sztuce ksiêdz Kubala dostaje<br />

z Watykanu wiadomoϾ<br />

wys³an¹ sms-em o przyjeŸdzie<br />

Papie¿a, dlatego do wszystkich<br />

firm zajmuj¹cych siê telefonami<br />

komórkowymi te¿ zosta³a wys³ana<br />

proœba o dofinansowanie.<br />

Nie pomog³o nawet to, ¿e<br />

ksi¹dz Kubala uwa¿a³, ¿e SA-<br />

AB jest najlepszym samochodem<br />

œwiata. Sytuacjê finansow¹<br />

uratowa³ Janusz Bukowski,<br />

chocia¿ w przedstawieniu<br />

nie by³o ani jednego misia.<br />

Jednym z najlepszych<br />

przedstawieñ w Sztokholmie<br />

by³a sztuka „Grace i Gloria”,<br />

która zosta³a przygotowana z<br />

okazji 35-lecia pracy aktorskiej<br />

Stanis³awy Celiñskiej. Tekst<br />

by³ m¹dry i powa¿ny, ale podany<br />

w œmieszny sposób, gra aktorska<br />

znakomita, a dekoracja<br />

z realistycznymi efektami, jak<br />

dymi¹ca kuchnia wêglowa. Ale<br />

ktoœ puœci³ plotkê, ¿e na scenie<br />

stoj¹ dwie aktorki i ze sob¹ rozmawiaj¹<br />

co sprawi³o, ¿e publicznoœæ<br />

nie dopisa³a.<br />

Jak wa¿na mo¿e byæ 1<br />

godzina... Pomimo, ¿e Grupa<br />

Rafa³a Kmity mia³a wyst¹piæ w<br />

Sztokholmie po raz drugi, do<br />

godz. 18.00 w dniu spektaklu<br />

biletów by³o sprzedanych tak<br />

ma³o, ¿e przedstawieniu grozi³a<br />

ca³kowita klapa ekonomiczna.<br />

Uda³a siê nasilona reklama i do<br />

godz. 19.00 uda³o siê za³ataæ<br />

dziurê w bud¿ecie.<br />

Co mog¹ znajomoœci.<br />

Wiadomo by³o, ¿e Iga Cembrzyñska<br />

nigdy nie gra w sztukach<br />

wyjazdowych. To ¿e mo¿e<br />

wyst¹piæ w Sztokholmie by³o<br />

tak nieprawdopodobne nawet<br />

dla pracowników technicznych,<br />

¿e pozak³adali siê miêdzy<br />

sob¹. I dlatego tylko Polonia<br />

sztokholmska mog³a podziwiaæ<br />

tê wyœmienit¹ aktorkê, bo w<br />

Malmö w Klimakterium w tej<br />

samej roli zagra³a El¿bieta Jaroszyñska.<br />

Umowa z aktorami<br />

przedstawienia Chlip hop mówi³a,<br />

¿e do Sztokholmu przylatuj¹<br />

tylko aktorzy, a PolArt<br />

odpowiada za przygotowanie<br />

dekoracji, która w umowny<br />

sposób mia³a przedstawiaæ trzy<br />

ró¿ne domy. Scenografiê przygotowa³<br />

Tomek Rzepecki wykorzystuj¹c<br />

meble, sprzêty i inne<br />

ozdoby wziête z naszych<br />

domów. W czasie przedstawienia<br />

mog³yœmy podziwiaæ jak<br />

dobrze nasze rzeczy wygl¹daj¹<br />

na scenie.<br />

Przedstawienie „Kolêdy<br />

i Pastora³ki” by³o jedyn¹ produkcj¹<br />

w³asn¹ PolArtu. Spektakl<br />

mia³ przede wszystkim zaprezentowaæ<br />

unikatow¹ polsk¹<br />

XVII-wieczn¹ kolêdê znalezion¹<br />

w Zamku Skokloster. Jak<br />

wa¿ne to by³o wydarzenie niech<br />

œwiadczy fakt, ¿e opowiedziano<br />

o tym w Wiadomoœciach TVP<br />

w dniu Wigilii.<br />

„Hipnoza” i wielka dama<br />

Beata Scibakówna. Na pytanie<br />

jak podoba³a siê sztuka jedna<br />

z pañ po prostu odpowiedzia³a:<br />

„A daj mi œwiêty spokój.<br />

Nic innego nie widzia³am tylko<br />

buty i sukienki”. Rzeczywiœcie<br />

buty by³y od Prada i Diora, a<br />

stroje projektowa³a jedna z najlepszych<br />

polskich projektantek<br />

Izabela £apiñska.<br />

Poniewa¿ dzieñ wczeœniej<br />

otrzyma³yœmy wspania³e<br />

odznaczenia zainspirowa³y nas<br />

one do przyznania naszych<br />

w³asnych medali. Powo³ana zosta³a<br />

przez nas PolArtowska<br />

Kapitu³a Wielkiego Orderu, która<br />

„aby ocaliæ od zapomnienia<br />

dzieñ pierwszego przyjazdu<br />

Teatru Kwadrat do Sztokholmu”,<br />

nada³a aktorom Barbarze<br />

Rylskiej, Lucynie Malec,<br />

Andrzejowi Kopiczyñskiemu<br />

i Paw³owi Wawrzeckiemu<br />

Medal Pocz¹tkowy. W³aœnie ci<br />

aktorzy przyjechali do Sztokholmu<br />

po raz pierwszy 27 listopada<br />

1991 roku ze sztuk¹<br />

„Wszystko jest wzglêdne”.<br />

Nasza Kapitu³a przyzna³a<br />

równie¿ specjalne dyplomy,<br />

które zaprojektowane zosta³y<br />

przez znakomit¹ artystkê<br />

Dankê Jaworsk¹. Jest to<br />

Honoris Maximus Diplomis.<br />

Jako pierwszy otrzyma³<br />

dyplom ówczesny dyrektor teatru<br />

Kwadrat Edmund Karwañski,<br />

który podj¹³ heroiczn¹<br />

decyzjê przyjazdu do Sztokholmu<br />

20 lat temu. Heroiczn¹, bo<br />

nikt z nas nie zdawa³ sobie dok³adnie<br />

sprawy co oznacza zorganizowanie<br />

goœcinnego przedstawienia.<br />

Myœlimy, ¿e gdybyœmy<br />

to wiedzieli nikt z nas nie<br />

podj¹³by takiej decyzji. Dyr.<br />

Karwañski otrzyma³ dyplom z<br />

motywacj¹: „Za Niepowtarzaln¹<br />

mieszankê czyli, M¹droœæ,<br />

Inteligencjê,Wyczucie, PrzyjaŸñ”.<br />

Przez wszystkie lata kiedy<br />

Teatr Kwadrat przyje¿d¿a³<br />

do Sztokholmu by³ z nim technik<br />

dŸwiêku a czasem równie¿<br />

i œwiat³a Sylwester Basiak.<br />

On tak¿e otrzyma³ Honoris<br />

Maximus Diplomis z motywacj¹:<br />

”Za PrzyjaŸñ i Personifikacjê<br />

powiedzenia Polegaæ jak na<br />

Zawiszy”.<br />

Ten specjalny dyplom<br />

otrzyma³ równie¿ Leszek Aksamit,<br />

poniewa¿ zastosowa³<br />

sprzeda¿ wi¹zan¹, czyli bez biletu<br />

do teatru nie ma kie³basy,<br />

czyli za stworzenie najmniej oczekiwanego,<br />

a jednoczeœnie<br />

najbardziej znanego miejsca<br />

bezinteresownie propaguj¹cego<br />

polsk¹ kulturê w Sztokholmie.<br />

Dyplom otrzyma³a Dana<br />

Larsson, która na sta³e wykupi³a<br />

swoje krzes³o, co oznacza<br />

sponsorowanie. Jej ekonomiczne<br />

wsparcie czêsto przewa¿a³o<br />

czy podejmiemy ryzyko<br />

organizowania przedstawienia.<br />

Nastêpn¹ Dan¹, która otrzyma³a<br />

dyplom to Dana Rechowicz<br />

która „w mowie, piœmie<br />

i uczynku wspiera³a nasze<br />

dzia³ania”.<br />

I jeszcze jedna Dana to<br />

Platter, która dosta³a dyplom<br />

„Za niestrudzenie niestêpione<br />

pióro zapisuj¹ce historiê wystêpów<br />

goœcinnych polskich teatrów,<br />

a tym samym zapisuj¹ce<br />

historiê Agencji PolArt”.<br />

Nasze niewielkie sztokholmskie<br />

grono medialne, czyli<br />

redakcja PoloniaInfo oraz Nowej<br />

Gazety Polskiej otrzyma³y<br />

dyplomy jako wyraz naszej<br />

wdziêcznoœci za wspieraj¹coodczuwalny<br />

patronat medialny<br />

oraz wyraŸne docenienie dzia-<br />

³alnoœci PolArtu.<br />

I wreszcie Honoris Maxi-<br />

mus Diplomis otrzyma³a Kasia<br />

Sliwa za „Uwiecznienie przemijaj¹cych<br />

chwil, bo ¿eby pamiêæ<br />

trwa³a wiecznie trzeba<br />

zdjêcia mieæ koniecznie oraz za<br />

skrzykniêcie fanów PolArtu w<br />

klubie na Facebooku”.<br />

W gronie osób, które otrzyma³y<br />

dyplom nie mog³o zabrakn¹æ<br />

Konsula Radomira<br />

Wojciechowskiego, który dosta³<br />

go za „Wszystkie mo¿liwe<br />

a, czasami niemo¿liwe dzia³ania<br />

z PolArtem i dla PolArtu, czyli<br />

za ca³okszta³t dzia³alnoœci”.<br />

Oprócz medali i dyplomów<br />

specjalne podziêkowania<br />

przekazane zosta³y osobom,<br />

które w specjalny sposób nam<br />

pomagaj¹. S¹ to: Ma³gorzata<br />

Go³êbiowska i Polferries. Ta<br />

pomoc to czêsto byæ albo nie<br />

byæ przedstawienia.<br />

dok. na str. 15<br />

NGP 1/<strong>2012</strong> (271) 11

US£UGI<br />

US£UGI<br />

TRANSPORTOWE<br />

TRANSPORTOWE<br />

SZWECJA SZWECJA – – POLSKA<br />

POLSKA<br />

SZYBKO SZYBKO - - TANIO TANIO - - SOLIDNIE<br />

SOLIDNIE<br />

MEBLE MEBLE MEBLE - - SPRZÊT SPRZÊT AGD<br />

AGD<br />

Mob: 0709 850 830 T: 08-4481833<br />

12 NGP 1/<strong>2012</strong> (271)<br />

DOCENT<br />

DÄCK<br />

pon-pi¹t 8-18<br />

soboty 10-16<br />

SÖDER *<br />

STOCKHOLM SÖDER Tjärhovsg. 3<br />

Naprawy samochodów wszystkich marek<br />

Przygotowanie do przegl¹dów<br />

Geometria zawieszeñ. Pe³en serwis oponiarski<br />

08-640 52 54<br />

Gdañsk<br />

Toruñ<br />

£ódŸ<br />

Warszawa<br />

ATC TWOJE<br />

do 1,5 tony<br />

Transport mebli, sprzêt AGD<br />

Quady, motory<br />

Przysy³ki kurierskie<br />

Przeprowadzki na terenie Szwecji<br />

Obs³uga firm i klientów prywatnych<br />

Szybko, tanio i bezpiecznie<br />

* rok za³. 1985!!!<br />

Mail: m.beata@spray.se<br />

T: 0737 212 070 T: +48 513 920 631<br />

Wszystkie po³¹czenia<br />

do Polski<br />

Telefon: 08-946260<br />

Telefon: 08-7243561<br />

Luftskeppsgatan 8<br />

Skarpnäck<br />

Bilety lotnicze i promowe<br />

Upplandsgatan 74<br />

113 44 Stockholm<br />

pn - pt: 10 -18<br />

sob: 10 -14<br />

Urszula 073 54 22 465<br />

Maciek 076 34 90 750<br />

www.ulas74.se<br />

W GRUDNIU 20% RABATU<br />

NA US£UGI I ZAKUPY<br />

Naprawa obuwia<br />

Krawiectwo<br />

Dodatki krawieckie<br />

BIURO PODRÓ¯Y<br />

voyager<br />

SERWIS<br />

SERWIS<br />

KOMPUTER<br />

OMPUTER<br />

OMPUTEROWY<br />

OMPUTER WY<br />

NAPRAWA KOMPUTERÓW<br />

ODZYSKIWANIE ZDJÊÆ<br />

DOKUMENTÓW<br />

STRONY WWW<br />

22 lat w IT (Szwecja)<br />

T: 0704 47 46 56<br />

BIRKA<br />

BILELEKTRONIK<br />

SERVICE<br />

Sztokholm<br />

Birkagatan 20<br />

T: 08-341568<br />

birka.bilelektronik@telia.com<br />

pon. - pi¹t. 9-18 (lunch 13-14)<br />

Naprawy powypadkowe,<br />

problemy z przegl¹dem<br />

technicznym, usuwanie rdzy,<br />

elektryka i elektronika<br />

samochodowa<br />

Otwarte<br />

w soboty!<br />

Zmieniamy olej i klocki<br />

hamulcowe<br />

Sezonowe<br />

przechowywanie kó³<br />

Ustawianie geometri kó³<br />

Opony letnie i zimowe<br />

(nowe i u¿ywane)<br />

Felgi aluminiowe<br />

pon-pi¹t 8-18<br />

sobota 10-16<br />

Tel: 08-33 58 51<br />

Norra Stationsg. 117<br />

instalacja<br />

oprogramowania,<br />

usuwanie wirusów<br />

pozosta³e us³ugi<br />

zwi¹zane z komputerem<br />

szybko i tanio,<br />

dojazd gratis<br />

US£UGI<br />

US£UGI<br />

KOMPUTEROWE<br />

KOMPUTEROWE<br />

T: : 0737 0737 638 638 801<br />

801<br />

Pawe³ Telefon:<br />

0733 203 033<br />

Programy<br />

polskojêzyczne i inne.<br />

Naprawa sprzêtu RTV<br />

(TV, DVD, radia, video)<br />

MONTA¯ + SPRZEDA¯<br />

ANTEN SATELITARNYCH<br />

DEKODERÓW CYFROWYCH<br />

Dekodery:<br />

TVP1, TVP2, TVN, TV7 i<br />

inne... bez abonamentu!<br />

USTAWIANIE ANTEN<br />

SATELITARNYCH<br />

08-53 08-531 08-53 1 885 885 885 77<br />

74 7<br />

0733 733 46 46 28 28 08<br />

08

Godziny otwarcia:<br />

Pn - œr 10-18<br />

czw - pi 10-19<br />

soboty 10-14<br />

Tel: 08-301014<br />

Tel: 08-301207<br />

Polskie wêdliny<br />

produkowane w Sztokholmie<br />

wed³ug oryginalnych<br />

polskich receptur<br />

POLSKIE DELIKATESY<br />

Poltext<br />

25 lat na rynku szwedzkim<br />

T³umaczenia przysiêg³e<br />

dokumentów prywatnych<br />

i urzêdowych:<br />

ekonomicznych,<br />

podatkowych, prawnych i<br />

in. Ekspresowe t³umaczenia<br />

na jêzyk polski od rêki<br />

lub w 1-2 dni,<br />

bez dop³aty za poœpiech!!<br />

andrzej.nowicki@bredband.net<br />

Ängkärrsgatan 16, 6 tr.<br />

171 70 SOLNA<br />

Tel: 08-82 29 23<br />

Mob: 0704-92 21 23<br />

Torsgatan 49<br />

T-S:t Eriksplan<br />

T³umacz<br />

przysiêg³y<br />

od 1978 roku<br />

Zbyszek Chudoba<br />

t³umaczenia prawnicze,<br />

techniczne, medyczne,<br />

pism urzêdowych i prywatnych.<br />

Konkurencyjne niskie ceny.<br />

Wiboms väg 8, 10 tr<br />

171 60 Solna<br />

Telefon/fax: 08-853179<br />

Mobil: 070 512 31 79<br />

z_p_chudoba@hotmail.com<br />

www.baschz.se<br />

INTENSYWNE<br />

kursy<br />

jêzyka<br />

szwedzkiego<br />

- w weekendy<br />

- doœwiadczeni<br />

nauczyciele<br />

- dogodna komunikacja<br />

nowe kursy<br />

od stycznia<br />

Zapisy:<br />

0703 883 792<br />

Uwaga: pomagamy w<br />

przygotowaniu siê<br />

do egzaminów SFI<br />

NGP 1/<strong>2012</strong> (271) 13

30 lat Polskiego Zwi¹zku Szerzenia Kultury w Malmö<br />

Razem mo¿emy wiêcej<br />

W zwi¹zku z 30-t¹ rocznic¹<br />

wprowadzenia stanu<br />

wojennego w Polsce jest<br />

czas na podsumowanie w<br />

skrócie naszej dzia³alnoœci.<br />

Nasz¹ dzia³alnoœæ patriotyczn¹,<br />

szerzenie kultury<br />

polskiej, dzia³alnoœæ<br />

charytatywn¹ na rzecz<br />

potrzebuj¹cych w Polsce<br />

rozpoczêliœmy od roku<br />

1974. Organizowaliœmy<br />

uroczystoœci z okazji œwi¹t<br />

narodowych, zakazanych w<br />

Polsce kolejnych rocznic<br />

zbrodni katyñskiej itp.<br />

W³¹czaliœmy do tego<br />

polskie dzieci. Ale prze³omem<br />

w naszej dzia³alnoœci<br />

by³o wprowadzenie Stanu<br />

Wojennego.<br />

14 NGP 1/<strong>2012</strong> (271)<br />

Ju¿ 20 grudnia 1981 roku<br />

wys³aliœmy pierwszy transport<br />

– samochód za³adowany z 25<br />

tonami darów do Szpitala im.<br />

Biegañskiego w £odzi i do Sióstr<br />

Urszulanek przy ul. Obywatelskiej<br />

w £odzi. Transport zawiera³<br />

sprzêt medyczny, œrodki<br />

czystoœci, od¿ywki i pieluchy<br />

dla dzieci, a dla Zakonu Urszulanek<br />

– ¿ywnoœæ i odzie¿. Ten<br />

pierwszy transport zorganizowaliœmy<br />

przy pomocy organizacji<br />

szwedzkich: Lekarze bez<br />

granic, Indywidualna pomoc<br />

ludziom, szwedzkiego koœcio³a,<br />

Svenska Rädda Barnen i polskiego<br />

ksiêdza Rudolfa Basisty.<br />

Transport pilotowali szwedzki<br />

ksi¹dz, lekarz i kierowca –<br />

my, jako uchodŸcy polityczni,<br />

nie mogliœmy jechaæ do Polski<br />

– i nie oby³o siê bez problemów.<br />

Szczegó³owa kontrola i rewizja<br />

na przejœciu granicznym w Œwinoujœciu,<br />

kontrole milicji, ZO-<br />

MO i wojska na ca³ej trasie do<br />

£odzi. Po przybyciu do szpitala<br />

lekarz dy¿urny odmówi³<br />

przyjêcia darów ze wzglêdu na<br />

rygorystyczne zarz¹dzenia<br />

stanu wojennego. Dopiero po<br />

d³ugich konsultacjach z dyrektorem<br />

szpitala i komisarzem<br />

wojskowym uda³o siê wy³adowaæ<br />

przywiezione dary. Pozosta³¹<br />

czêœæ darów ju¿ bez problemów<br />

otrzyma³y Siostry Urszulanki.<br />

Przy wy³adunku darów<br />

pomagali brat Danuty Kapergren<br />

– Wies³aw Mikinka z<br />

synem i ¿on¹, pielêgniark¹ dyplomowan¹,<br />

pracuj¹c¹ wtedy w<br />

szpitalu. To w³aœnie od niej dowiedzieliœmy<br />

siê o potrzebach<br />

tego szpitala.<br />

Z nastêpnymi transportami<br />

mieliœmy podobne trudnoœci.<br />

Dwa kolejne transporty pilotowa³<br />

na nasz¹ proœbê Kazimierz<br />

Malig³ówka z Malmö<br />

– by³y wiêzieñ obozów niemieckich,<br />

chêtny do niesienia pomocy<br />

innym.<br />

W tym samym czasie<br />

rozpoczêliœmy pomagaæ strukturom<br />

podziemnym Solidarnoœci<br />

i opozycji demokratycznej<br />

na Wybrze¿u Gdañskim, przy<br />

pomocy naszych szwedzkich<br />

przyjació³: Soni i Jana Jörgenssonów<br />

– w³aœcicieli firmy z<br />

materia³ami biurowymi i drukarskimi,<br />

którzy nie tylko dawali<br />

papier, tusz oraz czêœci za-<br />

mienne do powielaczy, ale sami<br />

osobiœcie, za zgod¹ szwedzkich<br />

celników i stra¿y granicznej,<br />

dostarczali na polskie promy<br />

przyp³ywaj¹ce do Ystad, przekazuj¹c<br />

cz³onkom za³óg wskazanych<br />

przez nas.<br />

Drog¹ nielegaln¹ trafia³o<br />

to wszystko do Kraju. Za tê<br />

wspó³pracê sk³adamy podziêkowanie<br />

oficerom i cz³onkom<br />

za³óg promów: “Skandynawii”<br />

“Kopernika” i “Heweliusza”,<br />

którzy nara¿ali siê w pomaganiu<br />

nam w tej dzia³alnoœci. Nie podajemy<br />

nazwisk, zgodnie z Ich<br />

¿yczeniem.<br />

Równie¿ serdeczne podziêkowanie<br />

sk³adamy tym,<br />

którzy przez 30 lat Wolnej Polski<br />

pomagali nam nieϾ pomoc<br />

dla potrzebuj¹cych w Polsce.<br />

Do najaktywniejszych nale¿¹:<br />

Britt Fjelander, Elna Werner,<br />

Ma³gorzata Musko, Kerstin<br />

Prestell, Elin Palm, Birger<br />

Andersson, Nils Ulof Andersson,<br />

Krister Andersson, Busse<br />

Ingvarsson, Jan Ek, Lars<br />

Backhed, Alf Parnefölt i wielu<br />

innych przyjació³ Polski. Otrzymywali<br />

i otrzymuj¹ imienne<br />

podziêkowania od ofiarobiorców.<br />

Pragniemy podziêkowaæ<br />

równie¿ tym, bez których pomocy<br />

dary gromadzone przez<br />

nas nie dotar³y by do potrzebuj¹cych.<br />

S¹ to: firma Transport<br />

Servis w Gdyni – prezes Andrzej<br />

Olechnicki, Spedycja<br />

Miêdzynarodowa “Agroland” –<br />

prezes Wojciech Miotke i<br />

dyrektor Andrzej Szulc; Spedycja<br />

Miêdzynarodowa “Global”<br />

- dyrektor Jan Skuza; firma<br />

transportowa “Kolanka”<br />

Chwaszczyno – dyrektor Roman<br />

Klej, firma transportowa<br />

Dariusz Lubañski; dyrekcja<br />

“Stena Line” Gdynia-Karlskrona.<br />

Wszystkie transporty otrzymaliœmy<br />

bezp³atnie.<br />

8 grudnia 2011 wys³aliœmy<br />

kolejny transport (25<br />

ton) – samochód z darami dla<br />

Zespo³u Szkó³ <strong>nr</strong> 11, Szpitala<br />

Miejskiego, dwóch Domów<br />

Dziecka, Hospicjum i Polskiego<br />

Zwi¹zku Niewidomych w<br />

Gdyni oraz sprzêt dla niepe³nosprawnych<br />

do indywidualnego<br />

podzia³u.<br />

By³ to ju¿ 161. 25-tonowy<br />

tir w ci¹gu 30 lat naszej dzia-<br />

³alnoœci w imieniu Polskiego<br />

Zwi¹zku Szerzenia Kultury w<br />

Malmö. Za pomoc w naszej dzia-<br />

³alnoœci pragniemy z³o¿yæ podziêkowanie<br />

by³ym dyplomatom:<br />

Ambasadorowi RP w Królestwie<br />

Danii pani Barbarze<br />

Ture-Ereciñskiej, Pierwszemu<br />

Sekretarzowi Ambasady RP<br />

w Kopenhadze - panu Piotrowi<br />

Pulikowskiemu, Szefowi Wydzia³u<br />

Konsularnego Ambasady<br />

RP w Kopenhadze - Wojciechowi<br />

Krajowi. Konsulom Generalnym<br />

RP w Malmö - panu<br />

Markowi Bykowskiemu i Gerardowi<br />

Pokruszyñskiemu<br />

oraz pani Konsul Jolancie<br />

Krasiñskiej-Soko³owskiej.<br />

(...) Wyj¹tkow¹ osob¹, która<br />

pomaga³a nam najwiêcej w dzia-<br />

³alnoœci charytatywnej i kulturalnej<br />

by³a Britt Fjelander<br />

– przewodnicz¹ca Rädda Barnen<br />

– organizuj¹c wspólnie z na-<br />

mi transporty do Domów Dziecka,<br />

sponsoruj¹c pobyt zespo-<br />

³ów folklorystycznych zapraszanych<br />

przez nas na goœcinne<br />

wystêpy w Skandynawii. Za-<br />

³atwia³a udzia³ w Festiwalu Kultury<br />

w Malmö np. Zespo³owi<br />

Pieœni i Tañca Gdynia.<br />

W ramach dzia³alnoœci<br />

patriotycznej i opieki nad miejscami<br />

pamiêci narodowej, ods³oniliœmy<br />

Obelisk-Pamiêci w<br />

kwaterze polskiej na cmentarzu<br />

Östrakyrkogarden, poœwiêcony<br />

ofiarom zbrodni dokonanych<br />

przez niemiecki faszyzm w latach<br />

1939-45 i ofiar zbrodni komunizmu<br />

na narodzie polskim<br />

w latach 1939-89. Opiekujemy<br />

siê Tablic¹ Katyñsk¹, ods³oniêt¹<br />

w 1980 roku w koœciele<br />

pw Naszego Zbawiciela, oraz<br />

mogi³ami lotników amerykañskich<br />

i alianckich, którzy nieœli<br />

pomoc dla Powstania Warszawskiego<br />

i zostali zestrzeleni w<br />

drodze powrotnej w rejonie<br />

Cieœnin Duñskich.<br />

W miesi¹cu styczniu<br />

<strong>2012</strong> rozpoczynamy akcjê pomocy<br />

w budowie hospicjum dla<br />

dzieci w Gdyni pod has³em:<br />

“Razem mo¿emy wiêcej”. W<br />

Gdyni organizujemy przy<br />

wspó³pracy z Urzêdem Miasta<br />

Gdyni i Dyrekcji Hospicjum<br />

œw. Wawrzyñca koncerty œwi¹teczno-noworoczne,<br />

po³¹czone<br />

z muzyk¹ klasyczn¹. Wyst¹pi¹<br />

cz³onkowie Polskiego Zwi¹zku<br />

Szerzenia Kultury: Aldona<br />

Or³owska – wokalistka, prof.<br />

Vera Voronina Andersson,<br />

artysta muzyk, kompozytor,<br />

wokalista, Eugeniusz Polok.<br />

Kierownictwo artystyczne:<br />

Danuta Kapergren-Kapturowicz.<br />

Planujemy z programem<br />

tych koncertów wyst¹piæ<br />

równie¿ w Szwecji.<br />

Prezes Polskiego Zwi¹zku<br />

Szerzenia Kultury<br />

w Malmö<br />

Wies³aw Kapergren-<br />

Kapturowicz

PolArt o sobie<br />

dok. ze str. 11<br />

Podziêkowania przekaza³yœmy<br />

Celinie Moœcienicy<br />

i Katarzynie Kurzyd³o za<br />

wspania³e bukiety kwiatów,<br />

które dostaj¹ wszyscy aktorzy<br />

po ka¿dym przedstawieniu, a<br />

tak¿e T. P. „Ogniwo”.<br />

W innej formie z³o¿y³yœmy<br />

Wielkie Dziêki Katarzynie<br />

Filiñskiej, Teddy Treli i<br />

Krzysztofowi Surmie.<br />

Specjalne wyró¿nienie,<br />

przyznane ze zrozumia³ych<br />

wzglêdów w niepe³nym sk³adzie<br />

Kapitu³y, otrzyma³ Andrzej<br />

Jakubicki. Jest to Order<br />

Wytrzyma³oœci, poniewa¿ bez<br />

wiêkszych protestów wytrzyma³<br />

nocne siedzenia swojej ¿ony<br />

przy komputerze, niezliczone<br />

iloœci rozmów telefonicznych,<br />

a tak¿e spe³nia³ rolê osoby<br />

do zadañ specjalnych, czyli<br />

sta³ego biletera, pos³añca i kierowcy.<br />

Jan Kobuszewski<br />

Zaczyna³yœmy nasz¹<br />

dzia³alnoœæ licz¹c na fantastyczne<br />

zarobki. Bardzo szybko<br />

jednak rozwia³y siê nasze nadzieje.<br />

W pierwszym przedstawieniu,<br />

które wspólnie organizowa³yœmy<br />

z Antonin¹ Lindgren,<br />

ka¿da z nas zarobi³a po<br />

100 koron. Dlatego te¿ w ca³ej<br />

naszej dzia³alnoœci korzysta-<br />

BIBLIOTEKA<br />

POLSKA<br />

w Sztokholmie<br />

³yœmy z pomocy wielu ¿yczliwych<br />

osób. Bez nich wiêkszoœæ<br />

przedstawieñ w ogóle by<br />

siê nie odby³a.<br />

Oprócz tych osób ju¿<br />

wymienionych jest jeszcze<br />

wiele niewidocznych. Chcemy<br />

im te¿ za wszystko gor¹co podziêkowaæ.<br />

S¹ to Nina Karlsson,<br />

Magda Stella, Gra¿yna<br />

Lovblad, Piotr Owsiany czy<br />

Agnieszka i Mariusz Filosek.<br />

Dziêkujemy wszystkim<br />

fotografom, a przede wszystkim<br />

Bogdanowi Rawiñskiemu<br />

za uwiecznienie naszych<br />

przedstawieñ.<br />

Dziêkujemy naszym teatralnym<br />

VIP-om, bo dziêki nim<br />

otrzymujemy zachêtê do dalszej<br />

dzia³alnoœci.<br />

I przeogromnie dziêkujemy<br />

Krystynie Stochli za<br />

wspania³e recenzje i tekst do<br />

naszego jubileuszowego albumu,<br />

gdzie napisa³a: Po ka¿dym<br />

kolejnym przedstawieniu Panie<br />

zaklinaj¹ siê, ¿e to ju¿ ostatni<br />

raz. Na szczêœcie, gdy tylko trochê<br />

och³on¹, to zaraz jak narkomanki<br />

zanurzaj¹ siê w magiczny<br />

œwiat teatru. Bo teatr<br />

wci¹ga. Tym razem nie zd¹¿y³yœmy<br />

och³on¹æ i ju¿ teraz zapraszamy<br />

na nastêpne przedstawienie.<br />

Z okazji Walentynek<br />

odbêdzie siê ono w niedzielê 12<br />

lutego, a bêd¹ to „Sceny niemal¿e<br />

ma³¿eñskie Stefanii Grodziñskiej”<br />

z udzia³em Gra¿yny<br />

Barszczewskiej i Grzegorza<br />

Damiêckiego w Bouelvardteatern.<br />

W zwi¹zku z tym przedstawieniem<br />

niestety zerwiemy<br />

tradycjê organizowania spektaku<br />

z okazji Dnia Kobiet.<br />

Joanna Janasz<br />

El¿bieta Jakubicka<br />

Zdjêcia u¿yte w artykule pochodz¹ z<br />

broszury wydanej na 20-lecie PolArtu.<br />

Korzystaj<br />

z naszego<br />

katalogu<br />

internetowego:<br />

www.bibliotekapolska.se<br />

Östermalmsgatan 75<br />

(T-Stadion)<br />

Telefon: 08-661 63 59<br />

Godziny otwarcia:<br />

poniedzia³ki 12-18<br />

wtorki - pi¹tki 12-16<br />

Reparacje wojenne...<br />

wci¹¿ aktualne?<br />

dok. ze str. 11<br />

Przyk³ady restytucji nie<br />

s¹ mo¿e zbyt czêste, ale powoli<br />

staj¹ siê nieod³¹czn¹ czêœci¹<br />

traktatów pokoju. Jak wynika<br />

z badañ S. E. Nahlika, prze³omowe<br />

znaczenie mia³ tutaj<br />

traktat zawarty w Munster w<br />

1648 r., który wprowadzi³ zasadê<br />

powszechnej restytucji<br />

w³asnoœci prywatnej. Do rzeczy<br />

zwracanych co raz czêœciej<br />

nale¿a³y te¿ dobra kultury.<br />

Zwrot ich przewidywa³ na<br />

przyk³ad traktat oliwski z<br />

1666 r., który zobowi¹za³<br />

Szwecjê do zwrotu Polsce wywiezionych<br />

archiwaliów oraz<br />

biblioteki królewskiej.<br />

Pe³ne przyjêcie zasad<br />

zakazu rabunku oraz restytucji<br />

dzie³ sztuki pokazuj¹ wydarzenia<br />

koñcz¹ce wojny napoleoñskie.<br />

Chocia¿ one same<br />

by³y raczej przyk³adem z³ama-<br />

nia zasady wy³¹czenia dzie³<br />

sztuki ze zdobyczy wojennej,<br />

jednak¿e pe³na i konsekwentna<br />

restytucja zdobyczy „artystycznych”<br />

po ich zakoñczeniu<br />

w 1815 r. obrazuje determinacjê<br />

ówczesnej spo³ecznoœci<br />

miêdzynarodowej w d¹¿eniu<br />

do wyegzekwowania przyjêtych<br />

pryncypiów. Na tej podstawie<br />

przyjmuje siê, ¿e rok<br />

1815 to data ostatecznego<br />

zamkniêcia procesu formu³owania<br />

bezwzglêdnej zasady<br />

restytucji dóbr kultury zagrabionych<br />

w czasie wojen, od<br />

której zakaz grabie¿y i odpowiadaj¹cy<br />

mu obowi¹zek restytucji<br />

nabra³ mocy powszechnie<br />

akceptowanego zwyczaju<br />

miêdzynarodowego. Potwierdzaj¹<br />

to kolejni autorzy<br />

dzie³ na temat prawa narodów.<br />

Ale tak naprawdê sprawy<br />

restytucji zosta³y uregulowane<br />

dopiero pod koniec XIX<br />

wieku, chocia¿ ich egzekwowanie<br />

nadal pozostawia wiele<br />

do ¿yczenia.<br />

Omawiana obok publikacja<br />

„Zniszczenia dokonane<br />

przez Szwedów w Polsce w<br />

latach 1655-1660 pokazuje to<br />

lektura bolesna i ciekawa,<br />

jednoczeœnie uœwiadamia nam,<br />

¿e pojêcie okrucieñstwa wojny<br />

w ka¿dej epoce mia³o<br />

swoj¹ kulminacjê. I chocia¿<br />

dzisiaj – w odró¿nieniu od<br />

tragedii II wojny œwiatowej –<br />

to ju¿ „prawdziwa i odleg³a”<br />

historia, to jednak budzi wiele<br />

emocji. (ngp)<br />

OG£OSZENIA<br />

DROBNE<br />

WDOWA lat 42<br />

pozna uczciwego Pana<br />

T: 720 160 080<br />

Og³oszenia drobne (max 80 znaków)<br />

prywatne<br />

publikujemy bezp³atnie.<br />

Wyœlij smsa:<br />

073 98 53 615<br />

Wyœlij maila:<br />

polonica@polonica.se<br />

NGP 1/<strong>2012</strong> (271) 15

REKLAMA

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!