5 Grenzwertregel von Bernoulli und de L'Hospital
5 Grenzwertregel von Bernoulli und de L'Hospital
5 Grenzwertregel von Bernoulli und de L'Hospital
Erfolgreiche ePaper selbst erstellen
Machen Sie aus Ihren PDF Publikationen ein blätterbares Flipbook mit unserer einzigartigen Google optimierten e-Paper Software.
<strong>Grenzwertregel</strong> <strong>von</strong> <strong>Bernoulli</strong> <strong>und</strong> <strong>de</strong> L’Hospital Seite 5-1<br />
5 <strong>Grenzwertregel</strong> <strong>von</strong> <strong>Bernoulli</strong><br />
<strong>und</strong> <strong>de</strong> L’Hospital<br />
Oft muss man <strong>de</strong>n Grenzwert einer Funktion berechnen. Ist die Funktion ein Quotient zweier Funktionen,<br />
so kann die Grenzwertbildung auf unbestimmte Ausdrücke führen. In diesem Kapitel gehen<br />
wir speziell auf zwei Typen ein:<br />
fx ( )<br />
fx ( )<br />
lim ---------- <strong>und</strong> lim ---------- .<br />
x → x0gx ( ) x → ± ∞ gx ( )<br />
Dabei können folgen<strong>de</strong> unbestimmte Ausdrücke auftreten:<br />
1. Falls f( x0) = 0 <strong>und</strong> gx ( 0)<br />
= 0 folgt<br />
2. Falls lim fx ( ) = 0 <strong>und</strong> lim gx ( ) = 0 ist, dann folgt<br />
3. Falls lim fx ( ) = ∞ <strong>und</strong> lim gx ( ) = ∞ ist, dann folgt<br />
4. Falls f( x0) = ∞ <strong>und</strong> gx ( 0)<br />
= ∞ folgt<br />
Beispiel 1<br />
x → ± ∞<br />
x → ± ∞<br />
Der Grenzwert<br />
ist zunächst noch unbestimmt.<br />
x → ± ∞<br />
x → ± ∞<br />
lim<br />
x → x0 lim<br />
x → ± ∞<br />
lim<br />
x → ± ∞<br />
lim<br />
x→x0 lim fx ( )<br />
fx ( ) x → x0 0<br />
---------- = --------------------- = -- .<br />
gx ( ) lim gx ( ) 0<br />
x→x0 lim fx ( )<br />
fx ( ) x → ± ∞ 0<br />
---------- = ------------------------ = -- .<br />
gx ( ) lim gx ( ) 0<br />
x → ± ∞<br />
lim fx ( )<br />
fx ( ) x → ± ∞ ∞<br />
---------- = ------------------------ = --- .<br />
gx ( ) lim gx ( ) ∞<br />
x → ± ∞<br />
lim fx ( )<br />
fx ( ) x→x0 ∞<br />
---------- = --------------------- = --- .<br />
gx ( ) lim gx ( ) ∞<br />
x → x0 ex e<br />
– 1<br />
lim -----------x<br />
→ 0 x<br />
x lim – 1<br />
x → 0 0<br />
= ----------------------- =<br />
--<br />
lim x 0<br />
Zürcher Hochschule Winterthur <strong>Bernoulli</strong>.fra Maz 19.10.2004<br />
x → 0
<strong>Grenzwertregel</strong> <strong>von</strong> <strong>Bernoulli</strong> <strong>und</strong> <strong>de</strong> L’Hospital Seite 5-2<br />
Beispiel 2<br />
Der Grenzwert<br />
ist ebenfalls noch unbestimmt.<br />
Aufgabe 1<br />
Bestimme die obenstehen<strong>de</strong>n Grenzwerte mit Hilfe <strong>de</strong>s Taschenrechners <strong>und</strong> einer entsprechen<strong>de</strong>n<br />
Zahlenfolge.<br />
Es können noch weitere unbestimmte Ausdrücke auftreten, welche aber durch geschickte Umfor-<br />
0 ∞<br />
mungen auf die zwei Haupttypen -- <strong>und</strong> --- zurückgeführt wer<strong>de</strong>n können. Es sind die folgen<strong>de</strong>n<br />
0 ∞<br />
Ausdrücke:<br />
Zürcher Hochschule Winterthur <strong>Bernoulli</strong>.fra Maz 19.10.2004<br />
<strong>und</strong><br />
0 ⋅∞, ∞ – ∞,<br />
1 , , .<br />
∞ 00 ∞0 0 ∞<br />
Wir leiten nun eine Formel her, mit <strong>de</strong>r die unbestimmten Ausdrücke -- <strong>und</strong> --- berechnet wer<strong>de</strong>n<br />
0 ∞<br />
können.<br />
Seien f( x)<br />
<strong>und</strong> gx ( ) zwei stetige Funktionen mit f( x0) = 0 <strong>und</strong> gx ( 0)<br />
= 0 , d.h. lim fx ( 0)<br />
= 0<br />
<strong>und</strong> lim ( ) = 0 , dann gilt<br />
gx0 x→x0 x → ∞<br />
Wir entwickeln nun bei<strong>de</strong> Funktionen in eine Taylorreihe um die Stelle :<br />
Weil f( x0) = 0 <strong>und</strong> gx ( 0)<br />
= 0 ist, folgt<br />
lim ln(<br />
x)<br />
ln(<br />
x)<br />
x → ∞<br />
lim ----------ex<br />
= ----------------------- =<br />
lim<br />
Je<strong>de</strong>s Glied <strong>de</strong>r rechten Seite wird mit <strong>de</strong>m Term x –<br />
x0dividiert: e x<br />
ex lim<br />
– 1<br />
------------- = …<br />
x → 0 x<br />
lim<br />
x → x0 x → ∞<br />
∞<br />
---<br />
∞<br />
lim<br />
ln(<br />
x)<br />
------------ = …<br />
x → ∞<br />
e x<br />
lim fx ( )<br />
fx ( ) x → x0 0<br />
---------- = --------------------- = -- .<br />
gx ( ) lim gx ( ) 0<br />
x→x0 f '( x0) f ''( x0) fx ( 0)<br />
------------- ( x – x0) -------------- ( x– x0) fx ( )<br />
1!<br />
2!<br />
----------<br />
.<br />
gx ( )<br />
2 + +<br />
+ …<br />
g'( x0) g''( x0) gx ( 0)<br />
------------- ( x – x0) -------------- ( x – x0) 1!<br />
2!<br />
2 = ------------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
+ +<br />
+ …<br />
f '( x0) f ''( x0) ------------- ( x– x0) -------------- ( x – x0) fx ( ) 1!<br />
2!<br />
----------<br />
.<br />
gx ( )<br />
2 +<br />
+ …<br />
g'( x0) g''( x0) ------------- ( x – x0) -------------- ( x – x0) 1!<br />
2!<br />
2 = -----------------------------------------------------------------------------------------<br />
+<br />
+ …<br />
x 0<br />
x→x0
<strong>Grenzwertregel</strong> <strong>von</strong> <strong>Bernoulli</strong> <strong>und</strong> <strong>de</strong> L’Hospital Seite 5-3<br />
Wir bil<strong>de</strong>n nun <strong>de</strong>n Grenzübergang x→x0: lim<br />
x → x0 Also<br />
f '( x0) ------------- .<br />
g'( x0) Für <strong>de</strong>n Fall, wo lim fx ( ) = ∞ <strong>und</strong> lim gx ( ) = ∞ gilt, <strong>und</strong> damit<br />
bil<strong>de</strong>t man die Funktionen Fx ( ) =<br />
1<br />
-------- <strong>und</strong> Gx ( ) =<br />
fx ( )<br />
1<br />
---------- . Mit diesen Funktionen gilt dann<br />
gx ( )<br />
lim Fx ( ) =<br />
x→x0 1<br />
lim ------x<br />
→ x0fx ( )<br />
= 0 <strong>und</strong> lim Gx ( ) =<br />
x → x0 1<br />
lim --------x<br />
→ x0gx ( )<br />
= 0 .<br />
Also<br />
Die Auflösung nach <strong>de</strong>m zweiten Faktor ergibt<br />
<strong>und</strong> damit<br />
fx ( )<br />
---------- =<br />
gx ( )<br />
Wir fassen in einem Satz zusammen.<br />
f '( x0) f ''( x0) ------------- + -------------- ( x – x0) + …<br />
1! 2!<br />
------------------------------------------------------------------- .<br />
g'( x0) g''( x0) ------------- + -------------- ( x – x0) + …<br />
1! 2!<br />
f '( x0) f ''( x0) f '( x0) f ''( x0) ------------- + -------------- ( x– x0) + … lim ------------- + -------------- ( x – x0) + …<br />
fx ( ) 1! 2!<br />
x→x 1! 2!<br />
0<br />
---------- = lim ------------------------------------------------------------------- = ------------------------------------------------------------------------------------gx<br />
( ) x → x0g'( x0) g''( x0) g'( x0) g''( x0) ------------- + -------------- ( x – x0) + … ------------- + -------------- ( x – x0) + … .<br />
1! 2!<br />
1! 2!<br />
lim<br />
x → x0 lim<br />
x → x0 x→x0 lim<br />
x→x0 lim<br />
x → x0 x→x0 Zürcher Hochschule Winterthur <strong>Bernoulli</strong>.fra Maz 19.10.2004<br />
=<br />
fx ( )<br />
---------- =<br />
gx ( )<br />
lim<br />
x→x0 f '( x0) ------------g'(<br />
x0) lim fx ( )<br />
fx ( ) x→x0 ∞<br />
---------- = --------------------- = --- ,<br />
gx ( ) lim gx ( ) ∞<br />
x → x0 1<br />
---------fx<br />
( ) gx ( ) Gx ( ) G '( x)<br />
---------- = lim ---------- = lim ----------- = lim ------------- =<br />
gx ( ) x → x01 x → x0Fx ( ) x → x0F'( x)<br />
-------fx<br />
( )<br />
=<br />
lim<br />
x → x0 lim<br />
x → x0 [ gx ( ) ] 2 – – g'(<br />
x)<br />
[ fx ( ) ] 2 – -----------------------------------<br />
– f '( x)<br />
[ fx ( ) ] 2<br />
[ gx ( ) ] 2<br />
----------------- ⋅<br />
fx ( )<br />
lim --------g'(<br />
x)<br />
x→x0gx ( )<br />
---------f<br />
'( x)<br />
[ fx ( ) ] 2<br />
[ gx ( ) ] 2<br />
fx ( )<br />
--------gx<br />
( )<br />
-----------------------------lim<br />
[ fx ( ) ]<br />
---------------x→x0<br />
2<br />
[ gx ( ) ] 2<br />
fx ( ) [ gx ( ) ]<br />
lim -----------------x<br />
→ x0 -----------------<br />
2<br />
gx ( ) [ fx ( ) ] 2<br />
= = = lim --------------------------- =<br />
x → x0 lim<br />
x→x0 fx ( )<br />
---------- =<br />
gx ( )<br />
lim<br />
x→x0 f '( x0) ------------- .<br />
g'( x0) lim<br />
x→x0 lim<br />
x→x0 g'( x)<br />
---------f<br />
'( x)<br />
gx ( )<br />
--------f(<br />
x)
<strong>Grenzwertregel</strong> <strong>von</strong> <strong>Bernoulli</strong> <strong>und</strong> <strong>de</strong> L’Hospital Seite 5-4<br />
Satz 9<br />
<strong>Grenzwertregel</strong> <strong>von</strong> <strong>Bernoulli</strong> <strong>und</strong> <strong>de</strong> L’Hospital<br />
0 ∞<br />
Für Grenzwerte, die auf <strong>de</strong>n unbestimmten Ausdruck -- o<strong>de</strong>r --- führen, gilt die folgen<strong>de</strong> Regel:<br />
0 ∞<br />
fx ( ) f '( x)<br />
f '( x0) lim ---------- = lim ----------- = ------------- ,<br />
x→x0gx ( ) x → x0g'( x)<br />
g'( x0) falls f '( x)<br />
<strong>und</strong> g'( x)<br />
stetig sind <strong>und</strong> f '( x)<br />
≠ 0 , g'( x)<br />
≠ 0 in einer Umgebung <strong>von</strong> x0 .<br />
Bemerkung 1<br />
Die <strong>Grenzwertregel</strong>n gelten nur für die obenstehen<strong>de</strong>n unbestimmten Ausdrücken. Alle an<strong>de</strong>ren unbestimmte<br />
Ausdrücke lassen sich jedoch durch spezielle elementare Umformungen auf eine dieser<br />
speziellen Ausdrücke zurückführen:<br />
Beispiel 3<br />
e<br />
Berechne .<br />
x – 1<br />
lim -----------x<br />
→ 0 x<br />
0<br />
Der Limes liefert -- . Also nach <strong>Bernoulli</strong> <strong>de</strong> L’Hospital gilt:<br />
0<br />
e<br />
.<br />
x – 1<br />
lim -----------x<br />
→ 0 x<br />
ex ( – 1)'<br />
lim -----------------x<br />
→ 0 x'<br />
ex = = lim --x<br />
→ 0 1<br />
= 1<br />
Beispiel 4<br />
Funktion f( x)<br />
lim fx ( )<br />
elementare Umformung<br />
ux ( ) vx ( )<br />
f( x)<br />
= ux ( ) ⋅ vx ( ) 0 ⋅ ∞ o<strong>de</strong>r ∞⋅0 ---------- o<strong>de</strong>r ----------<br />
1 1<br />
--------- ---------vx<br />
( ) ux ( )<br />
ln(<br />
2x – 1)<br />
Berechne lim<br />
------------------------ .<br />
x→x0 f( x)<br />
= ux ( ) – vx ( )<br />
∞ – ∞<br />
f( x)<br />
ux ( ) vx<br />
x → ∞<br />
= ( )<br />
00∞01∞ e x<br />
, , e vx<br />
1 1<br />
--------- – ---------vx<br />
( ) ux ( )<br />
---------------------------<br />
1<br />
------------------------ux<br />
( ) ⋅ vx ( )<br />
( ) ( ux ( ) ) ln ⋅<br />
Zürcher Hochschule Winterthur <strong>Bernoulli</strong>.fra Maz 19.10.2004
<strong>Grenzwertregel</strong> <strong>von</strong> <strong>Bernoulli</strong> <strong>und</strong> <strong>de</strong> L’Hospital Seite 5-5<br />
∞<br />
Der Limes liefert --- . Also nach <strong>Bernoulli</strong> <strong>de</strong> L’Hospital gilt:<br />
∞<br />
Beispiel 5<br />
1 1<br />
Berechne lim -- – -------------- .<br />
x sin(<br />
x)<br />
Der Limes liefert ∞– ∞.<br />
Also ist die Regel <strong>von</strong> <strong>Bernoulli</strong> <strong>de</strong> L’Hospital nicht unmittelbar anwendbar.<br />
Wir formen zuerst gemäss <strong>de</strong>r obenstehen<strong>de</strong>n Tabelle um:<br />
1 1<br />
lim -- – -------------x<br />
→ 0 x sin(<br />
x)<br />
=<br />
sin(<br />
x)<br />
– x<br />
lim ---------------------x<br />
→ 0 x⋅sin( x)<br />
=<br />
0<br />
-- .<br />
0<br />
Nun ist die Regel <strong>von</strong> <strong>Bernoulli</strong> <strong>de</strong> L’Hospital anwendbar:<br />
sin(<br />
x)<br />
– x<br />
lim ---------------------x<br />
→ 0 x ⋅ sin(<br />
x)<br />
=<br />
[ sin(<br />
x)<br />
– x]'<br />
lim ---------------------------x<br />
→ 0 [ x⋅sin( x)<br />
]'<br />
=<br />
cos( x)<br />
– 1<br />
lim ------------------------------------------x<br />
→ 0sin(<br />
x)<br />
+ x⋅cos( x)<br />
=<br />
0<br />
-- .<br />
0<br />
Wir müssen die Regel nochmals anwen<strong>de</strong>n:<br />
lim<br />
cos( x)<br />
– 1<br />
------------------------------------------x<br />
→ 0sin(<br />
x)<br />
+ x⋅cos( x)<br />
Also<br />
= lim<br />
[ cos( x)<br />
– 1]'<br />
------------------------------------------------x<br />
→ 0[<br />
sin( x)<br />
+ x⋅cos( x)<br />
]'<br />
= lim<br />
– sin(<br />
x)<br />
---------------------------------------------x<br />
→ 02<br />
cos(<br />
x)<br />
– x⋅sin( x)<br />
=<br />
0<br />
--<br />
2<br />
= 0.<br />
Beispiel 6<br />
ln(<br />
2x – 1)<br />
[ ln(<br />
2x – 1)<br />
]'<br />
lim ------------------------<br />
.<br />
→<br />
ex 2<br />
--------------<br />
2x – 1<br />
lim ----------------------------x<br />
→ ∞ [ ]'<br />
ex 2<br />
lim ------------x<br />
→ ∞<br />
( 2x – 1)ex<br />
= = = lim ------------------------ = 0<br />
x → ∞<br />
x ∞<br />
x → 0<br />
e x<br />
1<br />
Berechne lim ⎛a+ --⎞ln(<br />
1 + ax)<br />
.<br />
⎝ x⎠<br />
x → 0<br />
1 1<br />
lim -- – -------------- = 0 .<br />
x sin(<br />
x)<br />
x → 0<br />
Der Limes liefert ∞ ⋅ 0 . Also ist die Regel <strong>von</strong> <strong>Bernoulli</strong> <strong>de</strong> L’Hospital ebenfalls nicht unmittelbar<br />
anwendbar. Wir formen zuerst gemäss <strong>de</strong>r obenstehen<strong>de</strong>n Tabelle um:<br />
lim<br />
x → 0<br />
⎛ 1<br />
a + --⎞ln(<br />
1 + ax)<br />
⎝ x⎠<br />
Mit <strong>de</strong>r Regel <strong>von</strong> <strong>Bernoulli</strong> <strong>de</strong> L’Hospital gilt:<br />
ln(<br />
1 + ax)<br />
0<br />
= lim ------------------------- =<br />
-- .<br />
x → 0 1 0<br />
-----------<br />
1<br />
a + --<br />
x<br />
Zürcher Hochschule Winterthur <strong>Bernoulli</strong>.fra Maz 19.10.2004
<strong>Grenzwertregel</strong> <strong>von</strong> <strong>Bernoulli</strong> <strong>und</strong> <strong>de</strong> L’Hospital Seite 5-6<br />
Also<br />
Beispiel 7<br />
Berechne ⎛ 1<br />
1 + --⎞<br />
.<br />
⎝ x⎠<br />
x<br />
lim<br />
a<br />
-------------lim<br />
[ ln(<br />
1 + ax)<br />
]'1+<br />
ax<br />
-------------------------------<br />
.<br />
x → 0 x<br />
1<br />
--------------'<br />
ax + 1 ( ax + 1)<br />
2<br />
= = lim ---------------------- = lim a( 1 + ax)<br />
= a<br />
x → 0<br />
x → 0<br />
---------------------<br />
1<br />
lim ⎛a+ --⎞ln(<br />
1 + ax)<br />
= a .<br />
⎝ x⎠<br />
Der Limes liefert 1 . Also gemäss <strong>de</strong>r obenstehen<strong>de</strong>n Tabelle zuerst umformen:<br />
∞<br />
Der Exponent muss gemäss Tabelle umgeformt wer<strong>de</strong>n, damit die Regel angewen<strong>de</strong>t wer<strong>de</strong>n kann:<br />
Die Regel kann nun angewen<strong>de</strong>t wer<strong>de</strong>n:<br />
Somit ist<br />
Beispiel 8<br />
⎛ ⎞<br />
⎜ 1<br />
----------- ⎟ 1<br />
⎛ 1<br />
ln 1 + --⎞<br />
⎜<br />
'<br />
1⎟<br />
⎝ x⎠<br />
1 + --<br />
x<br />
⎝ ⎠<br />
x<br />
lim -----------------------------<br />
.<br />
x → ∞ 1<br />
--'<br />
x<br />
2<br />
⎛– ---- ⎞<br />
⎝ ⎠<br />
1<br />
= = lim ------------------------------- = lim ----------- = 1<br />
x → ∞ ⎛ 1<br />
– ---- ⎞ x → ∞ 1<br />
1 + --<br />
⎝ ⎠<br />
x<br />
⎛ 1<br />
1 + --⎞<br />
.<br />
⎝ x⎠<br />
x<br />
x ⋅ ln 1 + -- lim x ⋅ ln 1 + --<br />
⎝ x⎠<br />
x → ∞ ⎝ x⎠<br />
lim lim e e<br />
e1 = = = = e<br />
Wir wollen die Steigung <strong>de</strong>r Kurventangente an <strong>de</strong>r Stelle ϕ = π <strong>de</strong>r Kardioi<strong>de</strong> mit <strong>de</strong>r Gleichung<br />
berechnen.<br />
lim<br />
x → 0<br />
x → ∞<br />
lim<br />
x → ∞<br />
ln(<br />
1 + ax)<br />
-------------------------<br />
1<br />
-----------<br />
1<br />
a + --<br />
x<br />
x → ∞<br />
x → 0<br />
x → ∞<br />
⎛ 1⎞<br />
Drücken wir die parametrisierte Kurve als Funktion aus, dann gilt:<br />
⎛ 1⎞<br />
⎛ 1<br />
1 + --⎞<br />
⎝ x⎠<br />
x<br />
x ⋅ ln 1 + -- lim x ⋅ ln 1 + --<br />
⎝ x⎠<br />
x → ∞ ⎝ x⎠<br />
lim = lim e = e<br />
= e<br />
1<br />
ln⎛1+<br />
--⎞<br />
⎝ x⎠<br />
----------------------<br />
1<br />
--<br />
x<br />
x → ∞<br />
lim<br />
x → ∞<br />
1<br />
x ⋅ ln⎛1+<br />
--⎞<br />
⎝ x⎠<br />
x → ∞<br />
1<br />
ln⎛1+<br />
--⎞<br />
⎝ x⎠<br />
0<br />
= lim ---------------------- = -- .<br />
x → ∞ 1 0<br />
--<br />
x<br />
⎛ 1⎞<br />
Zürcher Hochschule Winterthur <strong>Bernoulli</strong>.fra Maz 19.10.2004<br />
x 2<br />
r =<br />
1 + cos(<br />
ϕ)<br />
, 0 ≤ ϕ < 2π<br />
⎛ 1⎞<br />
∞ 0 ⋅<br />
.
<strong>Grenzwertregel</strong> <strong>von</strong> <strong>Bernoulli</strong> <strong>und</strong> <strong>de</strong> L’Hospital Seite 5-7<br />
y = ( 1 + cos(<br />
ϕ)<br />
) ⋅ sin(<br />
ϕ)<br />
<strong>und</strong> x = ( 1 + cos(<br />
ϕ)<br />
) ⋅ cos(<br />
ϕ)<br />
.<br />
Ferner gilt:<br />
y'<br />
dy<br />
---dxdy-----dϕ<br />
.<br />
Mit<br />
<strong>und</strong><br />
folgt<br />
.<br />
Berechnet man damit die Steigung <strong>de</strong>r Kurventangente an <strong>de</strong>r Stelle<br />
nen unbestimmten Ausdruck:<br />
, dann bekommt man ei-<br />
.<br />
Wir verwen<strong>de</strong>n also die Regel <strong>von</strong> <strong>Bernoulli</strong> <strong>de</strong> L’Hospital:<br />
dϕ<br />
= = ⋅ -----dx<br />
=<br />
dy 1<br />
------ ⋅ -----dϕ<br />
dx<br />
-----dϕ<br />
dy<br />
-----dϕ<br />
sin ( ϕ)<br />
2 – + ( 1+ cos(<br />
ϕ)<br />
) cos(<br />
ϕ)<br />
cos( ϕ)<br />
ϕ sin ϕ 2 cos – 2 + 2cos ϕ 2 = = = – 1 + cos(<br />
ϕ)<br />
dx<br />
-----dϕ<br />
= – sin(<br />
ϕ)<br />
cos(<br />
ϕ)<br />
– ( 1 + cos(<br />
ϕ)<br />
) sin(<br />
ϕ)<br />
= – 2sin( ϕ)<br />
cos(<br />
ϕ)<br />
– sin(<br />
ϕ)<br />
= – sin(<br />
2ϕ)<br />
– sin(<br />
ϕ)<br />
y'<br />
dy<br />
---dxdy-----dϕ<br />
dϕ<br />
⋅ -----dx<br />
dy 1<br />
------ ⋅ -----dϕ<br />
dx<br />
-----dϕ<br />
2cos ϕ 2 = = = =<br />
– 1 + cos(<br />
ϕ)<br />
--------------------------------------------------<br />
– sin(<br />
2ϕ)<br />
– sin(<br />
ϕ)<br />
ϕ = π<br />
y'( π)<br />
=<br />
0<br />
--<br />
0<br />
y'( π)<br />
Die Kardioi<strong>de</strong> besitzt an <strong>de</strong>r Stelle ϕ =<br />
π eine waagrechte Tangente.<br />
y<br />
y = r( ϕ)<br />
⋅ sin(<br />
ϕ)<br />
Zürcher Hochschule Winterthur <strong>Bernoulli</strong>.fra Maz 19.10.2004<br />
r( ϕ)<br />
x = r( ϕ)<br />
⋅ cos(<br />
ϕ)<br />
2cos ϕ 2 lim<br />
– 1 + cos(<br />
ϕ)<br />
--------------------------------------------------<br />
ϕ → π – sin(<br />
2ϕ)<br />
– sin(<br />
ϕ)<br />
2cos ϕ 2 = = lim<br />
[ – 1 + cos(<br />
ϕ)<br />
]'<br />
--------------------------------------------------------<br />
ϕ→π [ – sin(<br />
2ϕ)<br />
– sin(<br />
ϕ)<br />
]'<br />
=<br />
– 4cos( ϕ)<br />
sin(<br />
ϕ)<br />
– sin(<br />
ϕ)<br />
lim --------------------------------------------------------------<br />
ϕ→π – 2cos( 2ϕ)<br />
– cos(<br />
ϕ)<br />
=<br />
0<br />
-----<br />
– 1<br />
= 0<br />
x