Vorwort - Abitur-Hilfe.de
Vorwort - Abitur-Hilfe.de
Vorwort - Abitur-Hilfe.de
Sie wollen auch ein ePaper? Erhöhen Sie die Reichweite Ihrer Titel.
YUMPU macht aus Druck-PDFs automatisch weboptimierte ePaper, die Google liebt.
<strong>Vorwort</strong><br />
Obwohl elektronische Mitteilungen längst zum Büroalltag gehören, wer<strong>de</strong>n sie immer noch<br />
millionenfach geschrieben, versandt, geöff net und gelesen: Geschäftsbriefe. Neben ihrer Funktion<br />
als Informationsträger sind sie die „Visitenkarten“ eines Unternehmens, <strong>de</strong>ren Gestaltung <strong>de</strong>shalb<br />
beson<strong>de</strong>rer Sorgfalt bedarf.<br />
Der einheitlichen, zweckmäßigen und übersichtlichen Anordnung von Geschäftsbriefen dient die<br />
Norm DIN 5008 „Schreib- und Gestaltungsregeln für die Textverarbeitung“.<br />
Die Überarbeitung <strong>de</strong>r Ausgabe vom Mai 1996 berücksichtigt in noch stärkerem Maße die zunehmen<strong>de</strong><br />
Verbreitung von Computern und Internet. Die früheren „Regeln für Maschinenschreiben“<br />
sind in <strong>de</strong>n Jahren 1949, 1951, 1963, 1975 und 1986 erschienen.<br />
Zusammen mit <strong>de</strong>r Norm für das Briefblatt (DIN 676, Ausgabe 1995-05), an<strong>de</strong>ren wichtigen<br />
Regeln für <strong>de</strong>n kaufmännischen Schriftverkehr, <strong>de</strong>m Du<strong>de</strong>n (Die <strong>de</strong>utsche Rechtschreibung,<br />
23. Aufl age, 2004) und <strong>de</strong>n zurzeit gelten<strong>de</strong>n postalischen Bestimmungen bil<strong>de</strong>t die aktualisierte<br />
Norm vom November 2001, DIN 5008:2005, Ausgabe 2005-05, die Grundlage für dieses Buch.<br />
Düsseldorf, im Frühjahr 2005<br />
Manfred Sahlen<strong>de</strong>r<br />
Staatl. gepr. Lehrer für Bürotechnik,<br />
Kurzschrift und Textverarbeitung<br />
ISBN 3-87938-118-6<br />
4., völlig neu bearbeitete Aufl age, 2005<br />
© Max Rein Verlag · Mannheim/Stamsried · 93491 Stamsried<br />
Telefon 09466 9404-0 · Telefax 09466 1276 · E-Mail voegel@voegel.com<br />
Internet: http://www.verlag-voegel.<strong>de</strong> · http://www.voegel.com<br />
Das Werk und seine Teile sind urheberrechtlich geschützt. Je<strong>de</strong> Verwertung in an<strong>de</strong>ren als <strong>de</strong>n gesetzlich<br />
zugelassenen Fällen bedarf <strong>de</strong>shalb <strong>de</strong>r vorherigen schriftlichen Einwilligung <strong>de</strong>s Verlages.<br />
Gesamtherstellung: Druck + Verlag Ernst Vögel GmbH, 93491 Stamsried
Inhaltsverzeichnis<br />
<strong>Vorwort</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2<br />
Über die Normung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5<br />
DIN 476 – Papierendformate . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6<br />
DIN 676 – Briefvordruck A4 (Form B) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7<br />
Briefmasken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8<br />
Muster Geschäftsbriefe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10<br />
Beson<strong>de</strong>re Schreibweisen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13<br />
Briefhüllen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17<br />
Nationale Dienste <strong>de</strong>r Deutschen Post AG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18<br />
Basisprodukte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18<br />
Zusatzleistungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18<br />
Geschäftsbriefe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19<br />
Standardisierter Schriftverkehr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19<br />
Standardbriefe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19<br />
Serienbriefe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19<br />
Bausteinbriefe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20<br />
Sonstige „Textbausteine“ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20<br />
DIN 5008 – Beschriftung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21<br />
Das Anschriftfeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21<br />
Musteranschriften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22<br />
Erläuterungen zu <strong>de</strong>n Musteranschriften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23<br />
Bezugszeichen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25<br />
Der Betreff . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27<br />
Der Teilbetreff . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27<br />
3
Die Anre<strong>de</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27<br />
Der Text . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28<br />
4<br />
Zeilenanfang und -en<strong>de</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28<br />
Kennzeichnung von Aufzählungsglie<strong>de</strong>rn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28<br />
Tabellen im Brief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29<br />
Hervorhebungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30<br />
Grundsätze für einen guten Brief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />
Der Briefabschluss . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35<br />
Unterschriftsvollmachten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />
Behör<strong>de</strong>nbrief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38<br />
Mehrseitige Texte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />
Hinweis auf die Folgeseite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />
Seitennummerierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />
Briefe ohne Aufdruck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />
Das Bewerbungsschreiben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />
Der Lebenslauf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />
Muster Bewerbungsschreiben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41<br />
Muster Lebenslauf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42<br />
Elektronischer Schriftverkehr – E-Mail . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />
Muster E-Mails . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />
DIN 5009 – Diktierregeln . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47<br />
Korrekturzeichen nach DIN 16511 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51<br />
Übungen und Briefe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />
Stichwortverzeichnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
Stichwortverzeichnis<br />
A-Reihe 6<br />
A4-Blatt 6<br />
Abholangabe 24<br />
Abkürzungen 13<br />
Absatz 28<br />
Absen<strong>de</strong>r 17, 40<br />
Aka<strong>de</strong>mische Gra<strong>de</strong> 23<br />
Alphanumerische Glie<strong>de</strong>rung 29<br />
Amtsbezeichnung 23<br />
Anführungszeichen 32<br />
Anlagenvermerk 36<br />
Anre<strong>de</strong> 27<br />
Anschriften 22, 59<br />
Anschriftfeld 21<br />
Anschriftfolge 23<br />
Apostroph 32<br />
Aufzählung 28<br />
Auslandsanschrift 24<br />
Auslassungspunkte 13<br />
Bankleitzahlen 15<br />
Bausteinbriefe 20, 102, 112, 122<br />
Bausteinkorrespon<strong>de</strong>nz 107, 117<br />
Bedingungsfel<strong>de</strong>r 93<br />
Beglaubigungsvermerk 38<br />
Behör<strong>de</strong>nanschrift 24<br />
Behör<strong>de</strong>nbriefe 38<br />
Berufsbezeichnungen 23<br />
Betreff 27<br />
Beuth-Verlag 15<br />
Bewerbungsschreiben 40, 41<br />
Bezugszeichenzeile 25<br />
Bin<strong>de</strong>strich 15<br />
Bis-Zeichen 15<br />
138<br />
Seite Seite<br />
Briefabschluss 35<br />
Briefaufgabe 61<br />
Briefe nach Ansage 128, 130<br />
Briefe ohne Aufdruck 40, 131<br />
Briefhülle 6, 17<br />
Briefkopf 7<br />
Briefmaske mit BZ-Zeile 8<br />
Briefmaske mit Info-Block 9<br />
Briefvordruck 7<br />
Buchstabiertafel 50<br />
CEN 5<br />
Co. 23<br />
Datum 13<br />
Dienste <strong>de</strong>r Post 18<br />
Diktatsprache 47<br />
Diktierregeln 47<br />
DIN 5<br />
DIN 476 6<br />
DIN 676 7<br />
DIN 680 17<br />
DIN 5009 47<br />
DIN 16511 51<br />
DIN EN 28601 13<br />
DIN-Lang 17<br />
Diplome 23<br />
Doktortitel 23, 27<br />
Doppelhausnummern 24<br />
Doppelpunkt 14<br />
Du<strong>de</strong>nredaktion 33<br />
Ehepaare 27<br />
Eigenhändig 18<br />
Einrücken 32<br />
Einschreiben 18
Einzelunternehmen 24<br />
E-Mail 43<br />
Ergänzungsstrich 15<br />
EURO 13<br />
Farben 33<br />
Fettschrift 30<br />
Firma 24<br />
Firmennamen 23<br />
Fluchtlinie 28, 29, 35, 37<br />
Folgeseiten 39, 73, 85<br />
Fonoansage 48<br />
Fonobriefe 128, 130<br />
Fonotypie 47, 127, 129<br />
Formatkennzeichnung 6<br />
Fortsetzungsblatt 74, 86<br />
Fußnoten 16<br />
Gebäu<strong>de</strong>teil 23<br />
Geboren/gestorben 14<br />
Gedankenstrich 15<br />
Gegen 14<br />
Geschäftsbrief mit BZ-Zeile 10, 19, 61, 63<br />
Geschäftsbrief mit Komm.-Zeile 11<br />
Geschäftsbrief mit Info-Block 12, 75<br />
Glie<strong>de</strong>rung von Zahlen 15<br />
Großbuchstaben 30<br />
Großempfänger 24<br />
Grundsätze für <strong>de</strong>n Brief 34<br />
Grußformen 35<br />
Hausmitteilung 126<br />
Hausnummern 24<br />
Hervorhebungen 30<br />
Hinweispunkte 39, 73, 85<br />
Infopost 23<br />
Seite Seite<br />
Informationsblock 26<br />
Innerbetriebl. Schreiben 126<br />
ISO-Formate 6<br />
Kalen<strong>de</strong>rdaten 13<br />
Kapitälchen 30<br />
Klammern 13<br />
Kleiner/größer 13<br />
Kombinationen 33<br />
Kommunikationszeile 26<br />
Kopiervorlagen 106, 116<br />
Korrekturzeichen 51<br />
Kummerblatt 48<br />
Kursivschrift 30<br />
Kurzleitwörter 25<br />
Lebenslauf 40, 42<br />
Mailen 43<br />
Mathematische Zeichen 14<br />
Mehrseitige Texte 39<br />
Mittestrich 15<br />
Musteranschriften 22<br />
Musterbriefe mit BZ-Zeile 63<br />
Musterbriefe mit Info-Block 75<br />
Normung 5<br />
Numerische Glie<strong>de</strong>rung 29<br />
Nummer(n)-Zeichen 15<br />
Ordnungsbezeichnungen 24<br />
Ortsteil 24<br />
Papierendformate 6<br />
Paragraf-Zeichen 15<br />
Postfachnummern 16, 24<br />
Postfachpostleitzahl 24<br />
Privatbriefe 40, 131<br />
Professortitel 23, 27<br />
139
Promille 15<br />
Proportionalschrift 31<br />
Protokoll 28<br />
Prozent-Zeichen 15<br />
Punkt und Pitch 32<br />
Rückschein 18<br />
Schreibaufträge 100, 110, 120<br />
Schreibweisen 55<br />
Schriftart/-größe 30, 31<br />
Schriftattribute 31<br />
Schriftdichte 32<br />
Seitennummerierung 39<br />
Seitenrän<strong>de</strong>r 28<br />
Serienbriefe 19, 87<br />
Serifenschrift 31<br />
Standardbrief 19<br />
Stockwerk 23<br />
Straßennamen 57<br />
Streckenstrich 15<br />
Summenstrich 14<br />
Tabellen 29<br />
Teilbetreff 27<br />
Telefaxnummern 16<br />
Telefonnummern 16<br />
140<br />
Seite Seite<br />
Text 28<br />
Textbausteinverarbeitung 97<br />
Texthandbücher 98, 108, 118<br />
Titel 23<br />
Typographisches Geschick 33<br />
Uhrzeitangaben 14<br />
Und-Zeichen 23<br />
Unterführungszeichen 14<br />
Untermieter 24<br />
Unterschriften 35<br />
Unterschriftsvollmachten 36<br />
Unterschriftswie<strong>de</strong>rgabe 35<br />
Unterstreichen 30<br />
Verhältniszeichen 14<br />
Verteilvermerk 37<br />
Vorausverfügung 23<br />
Wohnungsnummer 23<br />
Worttrennungsstrich 15<br />
Wortvertreter 14<br />
Zahlenglie<strong>de</strong>rung 15<br />
Zeilenabstand 28<br />
Zeilenanfang/-en<strong>de</strong> 28<br />
Zentrieren 33<br />
Zustellangabe 24