Die Schadau im Wandel der Zeit - Thun
Die Schadau im Wandel der Zeit - Thun
Die Schadau im Wandel der Zeit - Thun
Sie wollen auch ein ePaper? Erhöhen Sie die Reichweite Ihrer Titel.
YUMPU macht aus Druck-PDFs automatisch weboptimierte ePaper, die Google liebt.
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
<strong>Die</strong> <strong>Schadau</strong><br />
<strong>im</strong> <strong>Wandel</strong> <strong>der</strong> <strong>Zeit</strong><br />
Historische Aufarbeitung <strong>der</strong> <strong>Schadau</strong><br />
und des Schlossparks<br />
Schloss <strong>Schadau</strong> Descourtis_1775<br />
Schloss <strong>Schadau</strong>_1833<br />
<strong>Schadau</strong>-Carl Fuchs_1864<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
Inhaltsverzeichnis<br />
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
1. Ausgangslage<br />
Prolog, Auftrag<br />
2. Situation, Grundlagenanalyse<br />
Situation Luftbild ( Gis Oberland )<br />
Zonenplan ( Gis Oberland Stand 2006 )<br />
Geometerplan ( Tiefbauamt <strong>Thun</strong> )<br />
Impressionen ( Fotos M&P )<br />
Kurzchronik ( Grundlagenquelle Steffen Roth )<br />
3. Erstbezug 1273 Herren von Strättligen<br />
Archivbild <strong>der</strong> <strong>Schadau</strong> 17jhd.<br />
Archivbild Merian mitte 17jhd.<br />
Archivplan von Johann Adam Rüdiger 1716<br />
( kant. Denkmalpflege Bern, Staatsarchiv )<br />
Hauptelemente 1716<br />
Planüberlagerung 1716 - 2010<br />
4. Besitzerwechsel 1760 Familie von May<br />
Archivbild Schloss <strong>Schadau</strong> Descourtis 1775<br />
Archivbild <strong>Schadau</strong> Scherzlingen 1790<br />
Archivplan von Geometer C.Fisch 1816<br />
( kant. Denkmalpflege Bern )<br />
Hauptelemente 1812<br />
Planüberlagerung 1812 - 2010<br />
5. Besitzerwechsel 1837 Familie de Rougemont<br />
Archivbild <strong>Schadau</strong>park Lory-Fils 1852<br />
Archivbild <strong>Schadau</strong> Carl Fuchs 1864<br />
Archivplan von Geometer Karl Gerber 1889<br />
( Stadtarchiv <strong>Thun</strong> )<br />
Hauptelemente 1889<br />
Planüberlagerung 1889 - 2010<br />
Verän<strong>der</strong>ungen auf einen Blick<br />
3 Archivpläne, Grafik M&P<br />
Nutzungen auf einen Blick<br />
4 grafische Darstellungen M&P<br />
6. Besitzerwechsel 1925 Stadt <strong>Thun</strong><br />
Archivbild Schloss <strong>Schadau</strong> Carl Fuchs 1864<br />
Archivbild Stadtplan 1936<br />
Bauliche Entwicklung<br />
heutige Hauptelemente<br />
7. Fazit<br />
Situationsplan 2010 M&P<br />
Verän<strong>der</strong>ungen<br />
Grundelemente - Wechselelemente<br />
wichtiges Ensemble<br />
Denkmalpflege<br />
Ziel<br />
Potential<br />
8. Quellennachweis<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
1. Ausgangslage<br />
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
Prolog:<br />
„Kurze Einleitung zur Geschichte <strong>der</strong> schweizerischen Landschaftsgärten<br />
und zur „<strong>Schadau</strong>“<br />
„<strong>Die</strong> meisten Landschaftsgärten <strong>der</strong> Schweiz leben von <strong>der</strong> sie umgebenden Landschaft<br />
- dies gilt auch <strong>im</strong> hohen Mass in <strong>der</strong> <strong>Schadau</strong>.“<br />
In <strong>der</strong> älteren Bevölkerung von <strong>Thun</strong> werden zwei wichtige öffentliche Räume genannt;<br />
<strong>der</strong> Rathausplatz als aktiver Stadtplatz und <strong>der</strong> <strong>Schadau</strong>park als „Grünanlage“,<br />
in <strong>der</strong> man die wun<strong>der</strong>bare Landschaft mit Sicht auf See und Alpen geniessen<br />
kann.<br />
Wichtiger Aspekt ist die Beziehung zum See. <strong>Thun</strong> liegt nicht am See, son<strong>der</strong>n ist<br />
die Stadt, die an <strong>der</strong> Aare liegt. Der <strong>Schadau</strong>park dagegen ist <strong>der</strong> Ort, wo die <strong>Thun</strong>erInnen<br />
den Seeanstoss erleben.<br />
Der <strong>Schadau</strong>park ist ein geschichtsträchtiger Ort. Für viele <strong>Thun</strong>er bietet die Parkanlage<br />
wichtige Naherholungsfläche. <strong>Die</strong> beson<strong>der</strong>e Lage vor <strong>der</strong> eindrücklichen<br />
Naturkulisse aus See und Alpenpanorama verleihen <strong>der</strong> <strong>Schadau</strong> einen unverkennbaren<br />
Charakter.<br />
Es ist die Mischung aus historischer Substanz, grosszügigen Aufenthaltsflächen,<br />
sowie dem direkten Seeanstoss, welche eine grosse Anziehungskraft auf die Besucher<br />
ausübt. Natürlich blieb dieser stetig wachsende Besucher- und Nutzerandrang<br />
nicht folgenlos für den Park. Neue Nutzungen und Bespielungen for<strong>der</strong>n die Anlage<br />
zum Teil intensiv. Wie so oft in ihrer Geschichte, befindet sich <strong>der</strong> <strong>Schadau</strong>park<br />
auch heute wie<strong>der</strong> <strong>im</strong> <strong>Wandel</strong>.<br />
Auftrag:<br />
<strong>Die</strong> Kantonale Denkmalpflege wünscht sich auf Grund <strong>der</strong> wachsenden Publikumsfrequenz<br />
und <strong>im</strong> Zuge eines Anbaus am Wocherpanorama ein Betriebskonzept und<br />
einen Gestaltungsrichtplan für das Gebiet <strong>Schadau</strong>.<br />
Es soll ein nachhaltiges Gesamtkonzept entstehen, welches künftige Nutzungen<br />
und den Umgang mit <strong>der</strong> historischen Parksubstanz regelt.<br />
Wesentliche Bestandteile <strong>der</strong> Analyse sind:<br />
- Historische Grundlagen, beson<strong>der</strong>s „Parkpflegewerk Schlosspark <strong>Schadau</strong>“ von<br />
S.Roth werden studiert<br />
- weitere Recherchen durch Büro M&P, Bild-, Text- und Planquellen<br />
- Chronologische Darstellung <strong>der</strong> Entwicklungsgeschichte durch M&P<br />
- Festlegung von generell schutzwürdigen Objekten <strong>im</strong> Park<br />
- Erfassen von best. Nutzungen und Nutzungskonflikten<br />
- Festlegung von Prioritäten und Zielformulierung<br />
Vorgehen:<br />
Phase 1 – Situations- und Grundlagenanalyse<br />
Phase 2 – Genereller Gestaltungsrichtplan<br />
Phase 3 – Betriebskonzept ( in enger Zusammenarbeit Tiefbauamt / Stadtgrün )<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
1298<br />
nn<br />
47a<br />
3680<br />
3159<br />
Seestrasse<br />
45d<br />
45f<br />
1103<br />
40<br />
38<br />
40a<br />
36<br />
1104<br />
34<br />
45<br />
nn<br />
41<br />
1264<br />
45c<br />
1100<br />
45e<br />
Aare<br />
2. Situation, Grundlagenanalyse<br />
Situation:<br />
Das Schloss <strong>Schadau</strong> liegt am südlichen Aareausfluss des <strong>Thun</strong>ersees. Es wird<br />
umgeben vom <strong>Schadau</strong>park, einer englischen Gartenanlage, welche heute rund<br />
5ha umfasst.<br />
Verwenden Sie das folgende Kartenbild für Ihre weiteren Arbeitsschritte<br />
15.11.10 10:13<br />
Legende<br />
Für Richtigkeit und Vollständigkeit <strong>der</strong> Daten wird keine Haftung übernommen. Rechtlich verbindliche Aus<br />
A4-Quer mit statischer Legende<br />
Richtplan-Informationssystem des Kantons Bern<br />
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
Kartenherr: A4-Quer mit Amt statischer für Gemeinden Legende Für und Richtigkeit Raumordnung, und Vollständigkeit JGK <strong>der</strong> Daten wird keine Haftung übernom<br />
Richtplan-Informationssystem des Kantons Bern<br />
Für Richtigkeit und Vollständigkeit <strong>der</strong> Daten wird keine Haftung übernommen. Rechtlich verbindliche Aus<br />
Legende<br />
Kartenherr: Amt für Gemeinden und Raumordnung, JGK<br />
Richtplan-Informationssystem des Kantons Bern<br />
Kartenherr: Amt für Gemeinden und Raumordnung, JGK<br />
Legende<br />
Legende<br />
A4-Quer mit statischer Legende<br />
Für Richtigkeit und Vollständigkeit A4-Quer <strong>der</strong> Daten mit wird statischer keine Haftung Legende übernommen. Rechtlich verbindliche Aus<br />
Richtplan-Informationssystem des Kantons Bern<br />
Für Richtigkeit und Vollständigkeit <strong>der</strong> Daten wird keine Haftung übernom<br />
Kartenherr: Amt für Gemeinden und Raumordnung, JGK<br />
A4-Quer mit statischer Legende Richtplan-Informationssystem des Kantons Bern<br />
A4-Quer mit statischer Legende<br />
Kartenherr: Amt für Gemeinden und Raumordnung, JGK<br />
Für Richtigkeit und Vollständigkeit <strong>der</strong> Daten wird keine Haftung übernommen. Rechtlich verbindliche Aus<br />
Legende<br />
Für Richtigkeit und Vollständigkeit <strong>der</strong> Daten wird keine Haftung übernommen. Rec<br />
Richtplan-Informationssystem des Kantons Bern<br />
Richtplan-Informationssystem des Kantons Bern<br />
Kartenherr: Amt für Gemeinden Legende und Raumordnung, JGK<br />
Kartenherr: Amt für Gemeinden und Raumordnung, JGK<br />
Legende<br />
Legende<br />
Zonenplan, Teilbereich <strong>Thun</strong> Seematte, Stand 2006<br />
<strong>Schadau</strong><br />
1285<br />
Kirche Scherzligen<br />
1503<br />
Schloss <strong>Schadau</strong><br />
Schloss <strong>Schadau</strong><br />
45b<br />
Luftbild GIS_2006<br />
45a<br />
Geometerplan Stand Juni 2010<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
Impressionen<br />
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
Natur<br />
Nutzungen<br />
Park<br />
Fotos M&P<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
Kurzchronik<br />
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
erste Urkunden<br />
> 761 Erstmals wird in einer Urkunde die Kirche Scherzlingen mit <strong>der</strong><br />
Gemeinde Strättligen erwähnt.<br />
> 1272 Schwäbische Herzoge Ludwig und Conrad von Teck werden<br />
urkundlich Lehnsherren des „curia sita Scherzingun“.<br />
> 1332 Zerstörung <strong>der</strong> Burg Strättligen durch Bern<br />
> 1348 Erstmalige Erwähnung <strong>der</strong> <strong>Schadau</strong> „das hus genemt Schado<br />
we“. Neben dem Haus <strong>Schadau</strong> wird die Eselmatte genannt.<br />
Besitzer Adrian von Bubenberg.<br />
> 1380 Besitzer Herren von Wichtrach<br />
> 1382 Der Rat von Bern spricht die <strong>Schadau</strong> W. von Erlach zu.<br />
> 1455 Haus und Hof <strong>Schadau</strong> werden an die Scherzligenkirche,<br />
sprich den Priester Jakobus Baumgärtner überschrieben.<br />
ab 1800<br />
> 1837 Verkauf <strong>der</strong> <strong>Schadau</strong> an Denis de Rougemont.<br />
> 1838 Beginn <strong>der</strong> Arbeiten am Park - englischer Landschaftsgarten<br />
> 1845 Kauf und Umbau <strong>der</strong> Eselmatte.<br />
> 1850 Bau <strong>der</strong> Gärtnerei und Dependenzen.<br />
> 1852 Bau des neuen Schlossgebäudes unter Denis de Rougemont.<br />
Geländeaufschüttung <strong>im</strong> Sockelbereich um rund 1m. Danach<br />
Abriss des spätgotischen Herrenhauses und <strong>der</strong> Scheune.<br />
> 1860 Öffnung des Parks für die Bevölkerung. Zuerst nur sonntags,<br />
später täglich zugänglich.<br />
> 1871 Abschluss <strong>der</strong> Arbeiten am Schlosspark.<br />
ab 1500<br />
> 1536 <strong>Schadau</strong> gelangt zurück in Erlach`schen Besitz.<br />
> 1638 Neubau <strong>der</strong> <strong>Schadau</strong> als Landsitz mit Herrenhaus. Nutzung<br />
als unregelmässig besuchtes Sässhaus.<br />
> 1675 Der Fährverkehr zur Scherzligenkirche beginnt.<br />
> 1716 Korrektur des Kan<strong>der</strong>verlaufes in den <strong>Thun</strong>ersee.<br />
> 1760 <strong>Die</strong> <strong>Schadau</strong> gelangt an Bernhard May von Allmendingen.<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
ab 1900<br />
> 1908 Denis de Rougemont stirbt als letzter Erbe <strong>der</strong> Familie.<br />
> 1913 nach dem Tod <strong>der</strong> Schwester von A.D. de Rougemont<br />
begann <strong>der</strong> Schlossverwalter Baron A. von Swaine die <strong>Schadau</strong><br />
zu veräussern.<br />
> 1917 Pachtung <strong>der</strong> <strong>Schadau</strong>-Gärtnerei und Gründung einer Handelsgärtnerei<br />
und Baumschule durch Herr Schulthess.<br />
Der Park wurde für diverse Gehölzpflanzungen genutzt. Kauf<br />
durch Baukonsortium.<br />
> 1920 Erweiterung nach Strättligen 1ha Streifen <strong>der</strong> Seematte gelangt<br />
an den Fabrikanten von Selve.<br />
> 1925 <strong>Schadau</strong>-Konsortium verkauft <strong>der</strong> Stadt <strong>Thun</strong> den 3.6ha grossen<br />
Schlosspark zum Preis von 380`000.-<br />
<strong>Die</strong> Seestrasse wurde in den Park verlegt, was zu einem Verlust<br />
von 5m Parkbreite führte.<br />
> 1928 Neupflanzungen und Umbauten durch die Stadt <strong>Thun</strong>. Der Terrassenvorbau<br />
des Schlosses wird ersetzt.<br />
> 1940.45 „Plan Wahlen“, Gemüseanbau auf Seematte und Parkwiese.<br />
> 1949 Wie<strong>der</strong>herstellungsarbeiten am <strong>Schadau</strong>park. Pflege des<br />
Parks durch den Friedhofsgärtner, welcher zahlreiche<br />
Verän<strong>der</strong>ungen vornahm.<br />
> 1949 Wie<strong>der</strong>herstellungsarbeiten am <strong>Schadau</strong>park.<br />
> 1961 Eröffnung des Wocher-Panoramas.<br />
Neuer Fussweg durch das <strong>Schadau</strong>wäldchen.<br />
> 1974 Unterschutzsstellung des Schlosses, ohne Park.<br />
> 1983 Einbezug <strong>der</strong> nordwestlichen Schlossmatte und somit Zusammenführung<br />
<strong>der</strong> beiden Parkhälften. Verknüpfung alter Parkwege<br />
> 1996 Abschluss <strong>der</strong> Restaurationsarbeiten am Schlossgebäude.<br />
> 1930 in den Süd- und Westecken des Parkes entstanden unter Lindenbäumen<br />
Spielplätze für Kin<strong>der</strong>.<br />
> 1931 Neubau und Asphaltierung <strong>der</strong> Seestrasse zog eine Verbreiterung<br />
des Wegsystems in den Park hinein mit sich.<br />
> 1934 Schloss <strong>Schadau</strong> zu <strong>Zeit</strong>en des Krieges;<br />
- Schloss dient als Militärmuseum und Sanitätsstelle<br />
- gepflegte Parkanlage mit etlichen Gemüseflächen<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
3. Erstbezug 1273<br />
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
Grundsätzlich zog je<strong>der</strong> Besitzerwechsel auch eine Verän<strong>der</strong>ung<br />
<strong>der</strong> Parkanlage mit sich. Gesamthaft sind vier nennenswerte Gutswechsel<br />
und somit Überformungen <strong>der</strong> <strong>Schadau</strong> dokumentiert.<br />
1. Landgut unter den Herren von Strättligen, Bubenberg,<br />
Wichtrach ( 1273 - 1400 )<br />
später Schlosspark unter Familie von Erlach ( 1400 - 1758 )<br />
> Umschwung: - altes Schloss - ausgeprägte Spitztürme<br />
- stattliches Haus<br />
- Hof mit Scheuer, Gesindehaus<br />
- Kirche Scherzligen<br />
- Halbweiher „Lischenmösli“ zwischen Schloss und Kirche<br />
- Seematte<br />
- Schiffsanlegestelle vor <strong>der</strong> Ufermauer<br />
Clement, die <strong>Schadau</strong>_1785<br />
> Flächennutzung: - Landwirtschaftliche Nutzung<br />
- Gartenanlage<br />
- Erholungsraum<br />
- Fischzucht<br />
> Parkanlage: - Park war noch keine Einheit<br />
- drei Einzelteile; Baumgarten, Lustgarten, Krautgarten<br />
- auffällig junger Baumbestand<br />
- bedeutungsvollster Teil war <strong>der</strong> Baumgarten<br />
- Einbezug natürlicher Vegetation <strong>im</strong> Auenbereich<br />
> Schöpfer: - Franz Ludwig von Erlach ( 1575 - 1651 )<br />
<strong>Schadau</strong>-Kupferstich Merian_1642<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
Clement: VUE DE SCHADAU sur le Lac de <strong>Thun</strong>_ 1785<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
Plan Rüdiger 1716<br />
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
„Plan zur Kan<strong>der</strong>korrektur“ von Johan Adam Rüdiger 1716 (kant. Denkmalpflege Bern, Staatsarchiv)<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
Hauptelemente 1716<br />
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
Schlossumschwung zum<br />
Grossteil Feuchtwiese und<br />
Moorland<br />
Seematte - <strong>Thun</strong>,<br />
das Wegnetz besteht<br />
noch heute<br />
Grundstruktur <strong>der</strong><br />
Ufermauer<br />
ursprünglicher<br />
Parkbereich<br />
ehemalige Fährverbindung<br />
ab 1675<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
Planüberlagerung<br />
Plan Rüdiger 1716 - Plan 2010<br />
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
Historische Elemente, welche heute<br />
nicht mehr lesbar sind:<br />
- Auencharakter, Feuchtwiesen<br />
- Hafen und Dorf zu Scherzligen<br />
- Anlegestelle Fährverkehr ab 1675<br />
- Einbezug <strong>der</strong> Scherzligen Kirche ab 1536<br />
- Fischweiher<br />
Sinnverwandte Elemente zum<br />
heutigen Parkbild:<br />
- Zufahrt / Seestrasse<br />
- Uferbereich / Mauer<br />
- Südöstliche Ecksituation / Wehrturm<br />
Plan Rüdiger_1716<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
4. Besitzerwechsel 1760<br />
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
2. Schlosspark unter Familie von May ( 1760 - 1840 )<br />
> Umschwung: - altes Schloss - später 1828 Rückbau <strong>der</strong> hohen Treppen -<br />
türme, Spitzhelme<br />
- Scheune mit Speicher und Wohnungen<br />
- Kirche Scherzligen, Dorf Scherzligen<br />
- Ufermauer mit Schiffsanlegestelle<br />
- Erweiturng 1830 Terrasse seeseitig<br />
> Flächennutzung: - geringe Landwirtschaftliche Nutzung<br />
- Nutzgarten<br />
- Schmuckgarten<br />
- Erholungsraum<br />
- Prestigeflächen<br />
<strong>Schadau</strong>-Scherzlingen_1790<br />
> Parkanlage: - Park <strong>im</strong> Sinne eines englischen Landschaftsgartens<br />
- Natur wurde verstärkt inszeniert<br />
- Baumgarten wurde erweitert<br />
- stattliche Säulenpappeln <strong>im</strong> Eingangsbereich<br />
- Uferbereich als Hauptaufenthaltszone<br />
> Schöpfer: - Albert Friedrich von May ( 1773 - 1840 )<br />
Wetzel, 1827<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
Wetzel: SCHADAU_1827<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
Plan Fisch 1812<br />
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
Geometerplan von C.Fisch 1812 (kant. Denkmalpflege Bern)<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
Hauptelemente 1812<br />
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
Fahrweg nach Gwatt<br />
Schlossumschwung<br />
wird Landwirtschaftlich<br />
genutzt<br />
Kirche und Fährstelle<br />
Baumallee als<br />
Hauptzufahrt<br />
privater Wasseranstoss<br />
„Lischenmösli“<br />
Fischteich vermutlich<br />
zur Fischzucht genutzt<br />
Erweiterung <strong>der</strong><br />
Ufermauer<br />
Umfriedeter Schlosshof<br />
mit Brunnen<br />
Baumgarten /<br />
Lustwäldchen<br />
Umfriedeter Kräutergarten<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
Planüberlagerung<br />
Plan Fisch 1812 - Plan 2010<br />
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
Historische Elemente, welche heute<br />
nicht mehr lesbar sind:<br />
- formale Sprache<br />
- Alleezugang / Hauptachse<br />
- Kräutergarten<br />
- Umfriedeter Garten (Hortus conclusus)<br />
- Teich „Lischenmösli“, Fischteich<br />
Sinnverwandte Elemente zum<br />
heutigen Parkbild:<br />
- Uferbereich / Mauer<br />
- Zufahrt Seestrasse<br />
- Grundzüge Baumgarten (Lustwald)<br />
- Gruppierte Baumbestände nord-östlich<br />
Plan Fisch_1812<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
5. Besitzerwechsel 1837<br />
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
3. Schlosspark unter Familie de Rougemont ( 1837 - 1908 )<br />
> Umschwung: - rund 4.4ha Gesamtfläche<br />
- altes Schloss -1852<br />
- altes Ökonomiegebäude -1840<br />
- neues Schloss ab 1852<br />
- Gärtnerei ab 1845<br />
- Kirche Scherzligen<br />
> Flächennutzung: - Gärtnereibetrieb<br />
- Schmuckgarten<br />
- Erholungsraum<br />
- weite, offene Parkwiesen<br />
- Prestigeflächen<br />
Deroy, 1854<br />
> Parkanlage: - zurückhaltende Gestaltung<br />
- Park als ganzheitlicher Landschaftspark<br />
- Elemente <strong>der</strong> englischen Gartenkunst<br />
- Baumgarten wurde ausgelichtet<br />
- Trockenlegung des „Lischenmösli“<br />
- Aussicht auf See und Alpen als Attraktion<br />
- Abbruch <strong>der</strong> hohen Ufermauer zur Flussseite<br />
> Schöpfer: - Alfred de Rougemont ( 1802 - 1868 )<br />
<strong>Schadau</strong>-Carl Fuchs_1864<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
Deroy: Le Niesen et la chaine du Stockhorn, la <strong>Schadau</strong> et Scherzlingen près de Thoune_1854<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
Plan Gerber 1889<br />
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
Geometerplan von Karl Gerber 1889 (Stadtarchiv <strong>Thun</strong>)<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
Hauptelemente 1889<br />
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
Kirche räumlich getrennt<br />
von <strong>der</strong> <strong>Schadau</strong><br />
Sichtachse auf<br />
Schloss <strong>Thun</strong><br />
Sichtachse auf<br />
die Seematte<br />
Raumbildende „Clumbs“<br />
/ Baumgruppen<br />
Ufermauer wurde<br />
zurückgebaut<br />
Ufermauer hat bis<br />
heute Bestand<br />
Auslichtung und Vergrösserung<br />
des Baumgartens<br />
Sichtachse auf<br />
See und Alpen<br />
Sichtachse auf<br />
Schloss Hünegg<br />
und Oberhofen<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
Planüberlagerung<br />
Plan Gerber 1889 - Plan 2010<br />
Historische Elemente, welche heute<br />
nicht mehr lesbar sind:<br />
- weitreichende Sichtachsen <strong>im</strong> Park<br />
- Zierflächen, Sträucher-Blumenbeete<br />
- Wehrtürme am Ufer mit Ausnahme von<br />
einem<br />
- offene Ufermauer zur Aare<br />
Sinnverwandte Elemente zum<br />
heutigen Parkbild:<br />
- Grenzen<br />
- Wegsystem<br />
- Seepromenade<br />
- Baumgarten<br />
- Wiesenflächen auf dem Parkgelände<br />
- allgemeine Raumaufteilung<br />
Plan Gerber_1889<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
Verän<strong>der</strong>ungen auf einen Blick<br />
Wichtige Elemente<br />
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
1716<br />
- Schloss und Haus<br />
- Schutzmauer<br />
- Wehrtürme am Ufer<br />
- natürlicher Baumgarten<br />
1812<br />
- Schloss und Haus<br />
- umfriedeter Hof<br />
- Zugangsallee<br />
- formaler Garten<br />
1889<br />
- neues Schloss<br />
- vielfältiges Wegnetz<br />
- raumbildende „Clumbs“<br />
- Gutsbetrieb Siegenthaler<br />
- Gärtnerei, Kutscherei<br />
- <strong>Schadau</strong>rose<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
Bauliche Entwicklung<br />
Schloss <strong>Schadau</strong> mit Län<strong>der</strong>eien<br />
Entwicklung mit Bezügen /<br />
Zusammenhängen<br />
Freiraumbezug Schlosspark / Gärtnerei<br />
Gelände <strong>Schadau</strong>gärtnerei<br />
Gelände Bauerngut<br />
„Wegbeziehung“ Schloss / Wirtschaftsgebäude<br />
und Gärtnerei<br />
Län<strong>der</strong>eien Schloss <strong>Schadau</strong> 1908 /<br />
Siehe auch Plan A<br />
Quelle: Broschüre Schloss <strong>Schadau</strong><br />
Renovation 1954-1996<br />
1997<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
2151<br />
2155<br />
5107<br />
7450<br />
2109<br />
5441<br />
7556<br />
7449<br />
5435<br />
2156<br />
7267<br />
2129<br />
7448<br />
2152<br />
2157<br />
171<br />
7268<br />
2136<br />
43a<br />
2325<br />
2160<br />
2 10<br />
7269<br />
2070<br />
5488<br />
4700<br />
Frutigenstrasse<br />
1 7<br />
5108<br />
Andreas Kape le<br />
31b<br />
5120<br />
2159<br />
176<br />
2197<br />
2051<br />
5 19<br />
175<br />
178<br />
19<br />
5437<br />
2326<br />
5 15<br />
5 1<br />
2053<br />
2158<br />
5 14<br />
32<br />
5248<br />
1319<br />
4696<br />
5247<br />
5 13<br />
2054<br />
4698<br />
2198<br />
63c<br />
2193<br />
7554<br />
180<br />
2055<br />
23a<br />
6025<br />
31a<br />
5051<br />
4850<br />
1288<br />
2202<br />
4701<br />
5136<br />
2204<br />
Dürrenast<br />
179<br />
172<br />
Schönmatt<br />
31d<br />
2283<br />
5246<br />
3d<br />
5135<br />
1318<br />
2328<br />
2334<br />
29d<br />
6033<br />
5052<br />
6031<br />
2189<br />
7553<br />
73f<br />
27c<br />
4704<br />
4706<br />
Kin<strong>der</strong>garten S efeld<br />
2199<br />
5134<br />
8a<br />
Seminar<br />
2194<br />
6b<br />
2347<br />
2205<br />
2273<br />
6032<br />
2200<br />
2364<br />
5133<br />
2333<br />
2365<br />
4705<br />
Turnha le<br />
25b<br />
2366<br />
2346<br />
74 1<br />
Lache<br />
projektiert<br />
45<br />
173<br />
2076<br />
1329<br />
2351<br />
68b<br />
5329<br />
5138<br />
1323<br />
1330<br />
Mehrzweckha le<br />
Äussere Ringstrasse<br />
6028<br />
615<br />
Go thelfweg<br />
5137<br />
2190<br />
2332<br />
2345<br />
1325<br />
5130<br />
7551<br />
2201<br />
6043<br />
2350<br />
69b<br />
2191<br />
5501<br />
6030<br />
21<br />
2223<br />
5128<br />
2281<br />
2217<br />
1350<br />
1335<br />
1349<br />
2337<br />
2336<br />
2206<br />
Lachegrabe<br />
5123<br />
2344<br />
1334<br />
2075<br />
1333<br />
2274<br />
6027<br />
2046<br />
<strong>Schadau</strong><br />
10c<br />
2226<br />
1345<br />
1352<br />
1340<br />
Seefeld<br />
Go tfr.-Ke ler-Strasse<br />
2338<br />
2331<br />
Rougemontweg<br />
6029<br />
6042<br />
2<br />
1354<br />
2298<br />
2207<br />
6038<br />
1341<br />
2074<br />
5124<br />
5131<br />
5127<br />
2372<br />
1336<br />
projektiert<br />
<strong>Schadau</strong><br />
1339<br />
1351<br />
6044<br />
1355<br />
1342<br />
1353<br />
22 1<br />
6041<br />
2296<br />
159<br />
2292<br />
2290<br />
1338<br />
161<br />
2208<br />
5497<br />
181<br />
Wirtschaft schule <strong>Thun</strong><br />
2210<br />
6037<br />
5499<br />
5498<br />
5132<br />
2291<br />
6040<br />
163<br />
1337<br />
162<br />
367<br />
2212<br />
2279<br />
1346<br />
6036<br />
Mönchstrasse<br />
BLS<br />
1332<br />
2276<br />
6039<br />
1358<br />
BLS<br />
5142<br />
2278<br />
6026<br />
2277<br />
Rosenau<br />
2238<br />
164<br />
1382<br />
1 6<br />
<strong>Thun</strong>ersee<br />
Scherzlige<br />
165<br />
1390<br />
30<br />
2327<br />
1386<br />
1389<br />
1393<br />
Scherzlige<br />
1388<br />
2240<br />
Aare<br />
2241<br />
1394<br />
5164<br />
1395<br />
5162<br />
3478<br />
28a<br />
Aare<br />
362<br />
3480<br />
3246<br />
3292<br />
361<br />
5163<br />
4752<br />
3479<br />
Riedstrasse<br />
5161<br />
Nussbüel<br />
Bäch<strong>im</strong>att<br />
3293<br />
3476<br />
3294<br />
5381<br />
3484<br />
3477<br />
3457<br />
3485<br />
1a<br />
5159<br />
4546<br />
3296<br />
3295<br />
Nussbühlweg<br />
5158<br />
3307<br />
4547<br />
3487<br />
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
Bauliche Entwicklung<br />
Mi tlere Ringstrasse<br />
Äussere Ringstrasse<br />
Blümlisalpstrasse<br />
Gymnasium S efeld<br />
Gymnasium Seefeld<br />
Bäch<strong>im</strong>a tpromenade<br />
Schönma tweg<br />
Lindenhofstrasse<br />
Blümlisalpstrasse<br />
Niesenstrasse<br />
Schubertstrasse<br />
Hofste tenstrasse<br />
Parkstrasse<br />
Parkstrasse<br />
Seestrasse<br />
Altershe<strong>im</strong><br />
Blümlisalpstrasse<br />
Schubertstrasse<br />
Mönchstrasse<br />
Bäch<strong>im</strong>a tpromenade<br />
Frutigenstrasse<br />
Neuma tstrasse<br />
THUN<br />
<strong>Schadau</strong>strasse<br />
Kirche Scherzligen<br />
Mönchstrasse<br />
Marquard-Wocher-Strasse<br />
Cäcilienstrasse<br />
Marquard-Wocher-Strasse<br />
Gastronomie- und Hotelfachsch.<br />
Marienstrasse<br />
Frutigenstrasse<br />
Dammweg<br />
Gymnasium / Handelsmi telschul<br />
Marienstrasse<br />
Seestrasse<br />
<strong>Schadau</strong>s al<br />
Rougemontweg<br />
Aktuelle Geometersituation<br />
Seestrasse<br />
Frutigenstrasse<br />
Bärenweg<br />
Lachenweg<br />
Lachenweg<br />
Plan Schloss <strong>Schadau</strong> 1908, Län<strong>der</strong>eien, Parkpflegewerk,<br />
Diplomarbeit St. Roth 1996<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
PT 010 8 98.9 1<br />
PT 010 7<br />
98.9 10<br />
PT 010 6 98.9 49<br />
PT 010 5<br />
98.9 49<br />
PT 01 3<br />
9.3 78<br />
PT 016 0 98.7 91<br />
PT 010 9<br />
98. 94<br />
PT 015 2<br />
98.8 21<br />
PT 0 1 98.9 7<br />
PT 015 7<br />
98. 85<br />
PT 010 2 9.0 26<br />
PT 010 1<br />
9.0 81<br />
PT 0 1 1<br />
98. 91<br />
PT 0 1 2<br />
9.0 47<br />
PT 0 1 6<br />
9.0 69<br />
PT 01 0 9.0 43<br />
PT 9<br />
9.0 70<br />
PT 0 1 3<br />
9.0 41<br />
PT 0 1 7<br />
9.0 47<br />
PT 0 1 9<br />
98.9 62<br />
PT 0 1 8<br />
98.9 56<br />
PT 02 3<br />
9.4 31<br />
PT 09 7<br />
9.0 79<br />
PT 09 8<br />
9.0 87<br />
PT 025 2<br />
9.0 87<br />
PT 025 1<br />
9.1 79<br />
PT 017 6<br />
98.8 90<br />
PT 017 7<br />
98. 83<br />
PT 017 5<br />
98.9 21<br />
PT 017 4<br />
98.9 14<br />
PT 0 1<br />
99.2 80<br />
PT 025 0<br />
9.3 10<br />
PT 024 9<br />
9.3 04<br />
PT 02 4<br />
9.4 51<br />
PT 034 7<br />
98.9 78<br />
PT 0 3 8<br />
98. 84<br />
PT 01 0<br />
99.4 30<br />
PT 034 6<br />
PT 034 5<br />
98.9 56<br />
98.9 82<br />
PT 0 3 7<br />
98.9 47<br />
PT 0 3 6<br />
98.9 89<br />
PT 0 9<br />
9.4 14<br />
PT 037 8<br />
98.7 08<br />
98.8 56<br />
PT 037 9<br />
98.8 23<br />
PT 08 6<br />
9.0 27<br />
PT 0 8<br />
99.3 55<br />
PT 025 9<br />
98.9 60<br />
PT 026 0<br />
98.9 52<br />
PT 023 4 98.9 62<br />
PT 06 3<br />
98.9 26<br />
PT 006 9<br />
98.9 38<br />
98.9 4<br />
PT 06 1<br />
99.0 10<br />
PT 06 0<br />
PT 05 7<br />
98.9 45<br />
PT 005 5<br />
98. 96<br />
PT 05 4<br />
PT 005 0<br />
PT 04 98.8 92<br />
98.9 36<br />
PT 04 7<br />
PT 0 3<br />
1 0.023<br />
Nutzungen auf einen Blick<br />
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
1716<br />
- pr<strong>im</strong>är Aufenthalt <strong>im</strong> Schlosshof<br />
- Herrenhaus und angrenzen<strong>der</strong> Garten<br />
- Uferbereich, Eckpavillon<br />
- erste kleinflächige Landwirtschaftszonen<br />
in unmittelbarer Schlossnähe<br />
- die <strong>Schadau</strong> hat starken Privatcharakter<br />
1812<br />
- starke Nutzung <strong>der</strong> gesamten Uferanlage<br />
- Ausbau <strong>der</strong> Gartenanlage <strong>im</strong> Westen<br />
- <strong>der</strong> Baumgarten als aktiver Nutzraum gestaltet<br />
- grossflächige Landwirtschaftszonen <strong>im</strong> nord-westen<br />
- Fährverkehr sorgt für erhöhte Besucherfrequenz<br />
- die <strong>Schadau</strong> hat halbprivaten Charakter<br />
1889<br />
- Nutzflächen rund ums Schloss verteilt<br />
- Öffnung fürs Volk ab 1860 am Sonntag<br />
- Park als gesamtheitlicher Grünraum<br />
- Aufenthaltsschwerpunkte <strong>im</strong> Baumgarten und Uferbereich<br />
- erstmals eine Öffnung gegen Anwohner spürbar - Wegsystem<br />
- Übergang halbprivater, öffentlicher Parkcharakter<br />
2010<br />
PT 002 1<br />
9.7 29<br />
PT 02 0<br />
9.5 86<br />
PT 01 9<br />
9.6 42<br />
PT 01 8<br />
9.4 12<br />
PT 01 7<br />
9.3 76<br />
PT 01 2<br />
99.4 61<br />
PT 001 6<br />
9.2 93<br />
PT 01 5<br />
9.3 02<br />
PT 00 2<br />
9.5 67<br />
PT 01 4<br />
9.2 87<br />
Überlagert mit Broschürenplan<br />
PT 010 3 98.9 80<br />
PT 010 4<br />
98. 97<br />
PT 025 3 99.0 54<br />
PT 025 4<br />
9.1 02<br />
PT 0 1 5<br />
9. 05<br />
PT 0 1 4<br />
9.0 31<br />
PT 09 5 9.1 40<br />
PT 09 6<br />
9.1 37<br />
- das gesamte Areal ist öffentlich nutzbar<br />
- Publikumsintensive Nutzungen:<br />
Spielplatz, Dampfbahn, Wocherpanorama, Restaurant, Gastronomie, Museum<br />
- 1925-88 diverse Ausstellungen<br />
- Publikumsextensive Nutzungen:<br />
Rasen- Liegeflächen, Gehölzlehrpfad, Uferpromenade, Baumgarten<br />
- Petanque<br />
PT 012 3<br />
98.8 78<br />
PT 012 8<br />
98. 84<br />
PT 012 6 98.8 89<br />
PT 012 7<br />
98.8 83<br />
PT 02 4 98.8 73<br />
PT 024 3 98.8 76<br />
PT 013 2<br />
98.9 06<br />
PT 016 9<br />
98.9 40<br />
PT 012 2<br />
98.9 37<br />
PT 01 6 98.9 27<br />
PT 016 8<br />
98.7 64<br />
PT 012 5<br />
98.9 41<br />
PT 016 7 98. 82<br />
PT 015 3<br />
98.8 0<br />
PT 013 1<br />
98.9 21<br />
PT 016 5 98.8 70<br />
PT 016 1<br />
98. 76<br />
PT 016 3 98.8 65<br />
PT 016 2<br />
9.2 85<br />
PT 016 4<br />
98.8 52<br />
PT 015 6<br />
98.8 62<br />
PT 015 9<br />
98.7 92<br />
PT 015 8 98.8 78<br />
PT 017 0 98.8 09<br />
PT 012 1<br />
98.9 17<br />
PT 024 2<br />
98.7 6<br />
PT 015 4<br />
98.8 15 PT 01 5<br />
98.8 92<br />
PT 015 1 98.8 7<br />
PT 015 0 98.8 51<br />
PT 013 0<br />
98.9 73<br />
PT 012 4<br />
98.9 46<br />
PT 012 0<br />
98.9 54<br />
PT 012 9<br />
98. 93<br />
PT 013 6 98. 82<br />
PT 013 8 98.8 45<br />
PT 013 7 98.8 43<br />
PT 014 7<br />
98.8 71 PT 014 4 98.8 70<br />
PT 014 5 9.2 5<br />
PT 014 698. 89<br />
PT 013 5<br />
98.8 95<br />
PT 013 9<br />
98.8 49 PT 014 1 9.1 54<br />
PT 014 0<br />
98.8 58<br />
PT 014 2<br />
98.8 5<br />
PT 014 3<br />
98.8 74<br />
PT 017 1<br />
98.8 19<br />
PT 014 8 98.8 94<br />
PT 014 9<br />
98.8 79<br />
PT 017 2<br />
98.9 30<br />
PT 017 3<br />
98.9 4<br />
PT 01 3 9. 06<br />
PT 013 4 98. 92<br />
PT 024 1<br />
98.8 38<br />
PT 018 0<br />
98.9 65<br />
PT 017 8 98.9 61<br />
PT 017 98.9 78<br />
PT 024 7<br />
99.0 86<br />
PT 024 8<br />
9.0 91<br />
PT 024 6 9.0 97<br />
PT 024 5 9.1 67<br />
PT 02 6 9.0 83<br />
PT 02 5 9.0 71<br />
PT 09 4 9. 10<br />
PT 09 3<br />
9.1 02<br />
PT 034 1<br />
98.7 95<br />
PT 02 7<br />
9.1 23<br />
PT 018 1<br />
98.9 47<br />
PT 0 3 9<br />
98.8 53<br />
PT 034 0<br />
98.8 65<br />
PT 034 2<br />
98.8 29<br />
PT 018 3<br />
9.0 20<br />
PT 018 4<br />
9.0 34<br />
PT 020 1<br />
98.9 50<br />
PT 018 2<br />
98.9 86<br />
PT 02 0<br />
9.0 28<br />
PT 019 8<br />
98.9 04<br />
PT 01 9<br />
98.9 64<br />
PT 02 8 9.0 23<br />
PT 02 5<br />
9.0 27<br />
PT 034 3<br />
98.8 45<br />
PT 020 2 9.0 75<br />
PT 025 6<br />
9.2 42<br />
PT 02 9<br />
9.0 38<br />
PT 032 6<br />
98.9 72<br />
PT 018 5<br />
9.0 76<br />
PT 032 7<br />
9.0 14<br />
PT 009 1 9.0 55<br />
PT 09 2<br />
9.0 85<br />
PT 020 3 9.0 28<br />
PT 018 6<br />
9.0 82<br />
PT 019 7<br />
98. 96<br />
PT 031 8<br />
98.9 7<br />
PT 025 8<br />
98.9 79<br />
PT 034 4<br />
98.9 56<br />
PT 031 7<br />
98.9 86<br />
PT 020 4 9.0 12<br />
PT 020 5 9.0 18<br />
PT 03 0<br />
98.9 85<br />
PT 018 7<br />
9.0 73<br />
PT 019 4<br />
98.9 8<br />
PT 031 6<br />
9. 05<br />
PT 020 6 9.0 21<br />
PT 019 3<br />
9.0 19<br />
PT 031 5<br />
98.9 84<br />
PT 021 4 9. 06<br />
PT 09 0 9.0 56<br />
PT 08 9<br />
9.0 64<br />
PT 01 8<br />
9.0 83<br />
PT 003 1<br />
9. 0<br />
PT 021 2 9.0 38<br />
PT 021 3 9. 09<br />
PT 031 9<br />
9.0 15<br />
PT 019 1 9.0 49<br />
PT 032 9<br />
9.0 14<br />
PT 032 0 98.9 75<br />
PT 032 198. 91<br />
PT 03 2<br />
98.9 7<br />
PT 020 8 9.0 69<br />
PT 020 7 9.0 46<br />
PT 02 1 9.0 36<br />
PT 020 9.0 17<br />
PT 021 0<br />
9.0 43<br />
PT 018 9<br />
9.0 36<br />
PT 031 4<br />
98.9 57<br />
PT 032 5<br />
9.0 27<br />
PT 019 2<br />
99.0 39<br />
PT 03 2 9.0 04<br />
PT 019 0<br />
9.0 58<br />
PT 032 3<br />
98.9 29<br />
PT 0 8 9.0 48<br />
PT 08 7<br />
9.0 12<br />
PT 031 2 98.8 64<br />
PT 03 1<br />
PT 021 8 9.0 18<br />
PT 021 7<br />
99.0 98<br />
PT 038 9.3 05<br />
PT 019 6<br />
99.0 59<br />
PT 0 3<br />
9.0 10<br />
PT 08 5 9.0 30<br />
PT 0 2 6 9.0 98<br />
PT 0 2 8<br />
9.0 64 PT 0 2 9<br />
9. 19<br />
PT 0 2 7 9. 05<br />
PT 0 2 1<br />
9.0 45<br />
PT 0 2 9.0 39<br />
PT 031 3<br />
98.8 9<br />
PT 030 9<br />
98.8 47<br />
PT 019 5<br />
9.0 58<br />
PT 03 4<br />
98. 95<br />
PT 023 0<br />
9.1 01<br />
PT 024 0 9.0 48<br />
PT 023 98. 9<br />
PT 021 9<br />
9. 06<br />
PT 022 0<br />
9. 01<br />
PT 0 3 4 99.0 90<br />
PT 0 3 PT<br />
9.0 81<br />
0 3 5<br />
99.1 60<br />
PT 0 9.0 3<br />
PT 0 3 1 9.0 45<br />
PT 0 3 2 9.0 54<br />
PT 032 8<br />
9.0 42<br />
PT 032 4<br />
98.9 35<br />
PT 030 8<br />
98.8 92<br />
PT 021 6<br />
9.0 98<br />
PT 031 0<br />
98.8 03<br />
PT 021 5<br />
9.0 79<br />
PT 03 5<br />
98. 93<br />
PT 023 8<br />
98. 98<br />
PT 0 2 4<br />
9.0 30<br />
PT 0 2 3<br />
9.0 34<br />
PT 030 6<br />
98.9 35<br />
PT 030 7<br />
98.8 56<br />
PT 003 6<br />
98.9 87<br />
PT 023 1<br />
9.0 29<br />
PT 4 27<br />
PT 030 5 9.0 28<br />
PT 025 7<br />
9. 13<br />
PT 030 3<br />
9.0 2<br />
PT 03 0<br />
9.0 67<br />
PT 03 7<br />
98.9 83<br />
PT 0 2 5<br />
98.9 91<br />
PT 029 9.0 7<br />
PT 030 1 9.1 67<br />
PT 023 2<br />
98. 92<br />
PT 029 8<br />
9. 13<br />
PT 036 98.7 60<br />
PT 036 8 98.7 52<br />
PT 030 2<br />
9.2 51<br />
PT 036 0<br />
98. 91<br />
PT 036 1<br />
98.8 79<br />
PT 029 6<br />
9.0 52<br />
PT 029 7<br />
9.1 47<br />
PT 026 1<br />
98.9 7<br />
PT 027 8<br />
98.9 85<br />
PT 03 6 98.7 38<br />
PT 036 7 98.7 64<br />
PT 035 9<br />
98.9 08<br />
PT 03 8<br />
98.9 69<br />
PT 02 7<br />
98.9 67<br />
PT 028 1<br />
9.1 30<br />
PT 028 0<br />
PT 027 9<br />
9.0 12 98.9 75<br />
PT 029 5<br />
9. 02<br />
PT 023 3<br />
98.9 72<br />
PT 029 4<br />
9.0 19<br />
PT 03 9<br />
98. 92<br />
PT 026 2<br />
98.9 68<br />
PT 036 398. 75<br />
PT 027 698.9 78<br />
PT 027 5 98.9 68<br />
PT 029 2<br />
9.0 58<br />
PT 04 0<br />
98.9 61<br />
PT 036 2 98.8 1<br />
PT 036 5<br />
98.7 53<br />
PT 027 3<br />
9.0 14<br />
PT 04 1<br />
98.9 39<br />
PT 036 4<br />
98.8 28<br />
PT 029 3<br />
9.0 86<br />
PT 0 7<br />
9.2 85<br />
PT 023 7 98.9 5<br />
PT 026 3<br />
98.9 62<br />
PT 035 8<br />
9.0 76<br />
PT 08 3 98.9 57<br />
PT 08 4 98.9 25<br />
PT 026 4<br />
98.9 71<br />
PT 026 8<br />
9.0 13<br />
PT 027 4<br />
98.9 81<br />
PT 04 2 98.9 85<br />
PT 023 698.9 61<br />
PT 023 5<br />
98.9 45<br />
PT 026 9<br />
98.9 89<br />
PT 026 5<br />
98.9 57<br />
PT 027 2<br />
9.1 34<br />
PT 027 0<br />
9.0 35<br />
PT 026 6<br />
98.8 91<br />
PT 035 7 9.1 40<br />
PT 026 7 98.9 34<br />
PT 029 0 9.1 69<br />
PT 028 9.1 70<br />
PT 04 5<br />
98.9 26<br />
PT 00 4<br />
98.9 41<br />
PT 027 1<br />
9.0 32<br />
PT 04 3<br />
98.9 45<br />
PT 08 1 98. 98<br />
PT 08 2<br />
98.9 74<br />
PT 028 7 9.1 01<br />
PT 02 8 9.0 8<br />
PT 00 6<br />
9.2 39<br />
PT 07 8<br />
9.0 13<br />
PT 0 7<br />
9.0 41<br />
PT 028 5 9.0 46<br />
PT 028 6 99.0 45<br />
PT 03 5<br />
9.1 3<br />
PT 035 4<br />
9.2 42<br />
PT 07 6 99.0 40<br />
PT 07 5<br />
9.0 04<br />
PT 08 0 05<br />
PT 007 9.0 28<br />
PT 035 3<br />
9.2 40<br />
PT 035 1<br />
9.0 98<br />
PT 035 99. 0<br />
PT 028 4 PT 028 3 98.9 63<br />
98.9 83 PT 028 2<br />
9. 01<br />
PT 035 2<br />
9.1 4<br />
PT 07 4<br />
9.0 10<br />
PT 034 9<br />
98.9 72<br />
PT 07 3 9.0 03<br />
PT 07 2<br />
9. 08<br />
PT 035 6<br />
9.3 27<br />
PT 034 8<br />
98.9 51<br />
PT 06 4 98. 84<br />
PT 06 5 98.9 39<br />
PT 0 6 98.9 39<br />
PT 07 0<br />
9.0 13<br />
PT 07 1<br />
99.0 82<br />
PT 06 7 98.9 04<br />
PT 06 8 98.9 54<br />
PT 0 5<br />
9.3 01<br />
PT 06 2<br />
9.0 94<br />
98.9 2 PT 05 8 98.8 61<br />
PT 05 98.8 90<br />
PT 05 2 98. 81<br />
PT 05 3 98.8 91<br />
PT 05 6<br />
9. 13<br />
PT 05 1<br />
98.9 29<br />
PT 0 4<br />
9.3 87<br />
PT 04 8 98.8 97<br />
98.9 37<br />
PT 04 6<br />
93<br />
PT 037 1 98.8 05<br />
PT 037 0 98.8 21<br />
PT 03 7 98.7 38<br />
PT 037 6 98.7 42<br />
PT 037 4 98.7 37<br />
PT 037 5 98.7 40<br />
PT 037 398.8 10<br />
PT 037 2 98.8 27<br />
PT 038 0<br />
98.7 60<br />
PT 038 4<br />
98.7 95<br />
PT 038 1<br />
98.7 73<br />
PT 038 2<br />
98.7 58<br />
PT 038 3<br />
98.7 91<br />
PT 038 5 9.0 1<br />
PT 038 6<br />
9. 09<br />
PT 029 1<br />
9.1 51<br />
PT 03 8<br />
98.8 25<br />
PT 038 7<br />
98.9 16<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
6. Besitzerwechsel 1925<br />
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
4. Schlosspark unter <strong>der</strong> Stadt <strong>Thun</strong> ab 1925<br />
> Umschwung: - rund 3.5ha Gesamtfläche<br />
- ab 1983 5.5ha > Zukauf Seematte<br />
- neues Schloss - 1974 Unterschutzstellung<br />
- Gärtnerei - Parkpflege 1925 - 1949<br />
> Flächennutzung: - öffentliche Parkanlage<br />
- Spielplatzanlagen<br />
- Naherholungsraum<br />
- Touristische Attraktion<br />
- Spezialbau Wocherpanorama ab 1961<br />
- Gemüsepflanzung in Kriegszeit 1940 - 1945<br />
Schloss <strong>Schadau</strong>_1852<br />
> Parkanlage: - Park durch Überformungen geprägt<br />
- Grundzüge eines Landschaftsparks<br />
- Elemente mo<strong>der</strong>ner Kunst<br />
- Mischung mo<strong>der</strong>ner und hist. Elemente<br />
- Seepromenade als Anziehungspunkt<br />
> Schöpfer: - diverse Überarbeitungen<br />
- zuletzt Stadtgärtnerei<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern<br />
Stadtplan_1936
heutige Hauptelemente<br />
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
Spielzone<br />
Wocher-<br />
Panorama<br />
Sichtachse auf<br />
das Schloss<br />
gesamte Uferpromenade<br />
Wäldchen<br />
Sichtachse auf<br />
See und Alpen<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
Villa Selve<br />
Villa Seestrasse 47<br />
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
Erbaut: 1920<br />
Architekt: Alfred Lanzrein<br />
Eigentümer: Gustav Walter von Selve<br />
Stil:<br />
Herrschaftliche Villa <strong>im</strong> Berner Landhausstil,<br />
wohlproportionierter Grundriss unter Knickwalmdach,<br />
neubarocke Formen.<br />
Garten:<br />
Abriss:<br />
seeseitige Terrasse, weitläufiger barocker Park,<br />
Baumbestand und Bassin in Vorfahrt<br />
1988 in Folge Neubau Kongresshotel „Seepark“<br />
Villa Seestrasse 47<br />
Ostfassade Anschluss<br />
<strong>Schadau</strong>park<br />
Nordfassade, Hauptzufahrt<br />
Südfassade, Garten mit<br />
Seeanstoss<br />
Nordwest Fassade<br />
STADTPLAN THUN, 1936<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
Villa Selve<br />
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
Schloss <strong>Schadau</strong><br />
Villa Seestrasse 47<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
Graben<br />
9.729<br />
PT 021<br />
9.642<br />
PT 019<br />
99.376<br />
PT 017<br />
9.293<br />
PT0016<br />
9.302<br />
PT 015<br />
99.567<br />
PT 0 2<br />
99.287<br />
PT0014<br />
Eisenbahn<br />
PT0243<br />
98.873 PT0244<br />
9.154 PT0141<br />
PT0137<br />
98.845<br />
9.431<br />
PT 023<br />
98.838<br />
PT0241<br />
9.451<br />
PT 024<br />
98.986<br />
PT0182<br />
99.054<br />
99.0 3<br />
PT0330<br />
9. 01<br />
PT0220<br />
9.0 7<br />
PT0368<br />
PT0369<br />
99.012<br />
PT0280<br />
99.130<br />
PT0281<br />
98.8 1<br />
9. 0<br />
PT0350<br />
98.916<br />
PT0387<br />
2327<br />
1 0.023<br />
PT 03<br />
Kirche Scherzligen<br />
2241<br />
Aare<br />
THUN<br />
Situationsplan 2010 M&P<br />
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
Scherzlige<br />
2240<br />
Gastronomie- und Hotelfachsch.<br />
1 0.076<br />
PT 02<br />
559.88<br />
99.586<br />
PT 020<br />
Vermessungspunkt 2352<br />
M.üm. 559.26<br />
9.461<br />
PT 012<br />
559.26<br />
99.412<br />
PT 018<br />
559.21<br />
9.378<br />
PT 013<br />
559.18<br />
Vermessungspunkt 2231<br />
M.üm. 559.08<br />
559.08<br />
9.280<br />
PT 0 1<br />
98.910<br />
PT0107<br />
98.9 1 PT0108<br />
98.949<br />
PT0105<br />
98.949 PT0106<br />
98. 97<br />
PT0104<br />
98.980<br />
559.51 KS ø60<br />
559.25<br />
PT0103<br />
Acer campestre<br />
98.906<br />
PT0132<br />
558.79<br />
Schaukel mit<br />
Fallschutz<br />
98.937<br />
PT0122<br />
98.921<br />
PT0131<br />
98.941<br />
PT0125<br />
98.9 7<br />
PT0 10<br />
98. 94<br />
PT0109<br />
9.081<br />
PT0101<br />
9.026 PT0102<br />
98. 91<br />
PT01 1<br />
Salix Kügel (2)<br />
98.917<br />
PT0121<br />
558.72<br />
99. 05<br />
PT0 15<br />
99.070<br />
PT00 9<br />
9.043 PT01 0<br />
9.047<br />
9.069 PT0 17<br />
PT0 16<br />
99.047<br />
PT0 12<br />
9.031<br />
PT0 14<br />
98.973<br />
PT0130<br />
98.946<br />
PT0124<br />
9.041<br />
PT0113<br />
558.84<br />
98. 93<br />
PT0129<br />
98.954<br />
PT0120<br />
98.956<br />
PT0118<br />
98.962<br />
PT0 19<br />
Celtis<br />
australis<br />
9.087<br />
PT0252<br />
99.087<br />
PT 098<br />
9.079<br />
PT 097<br />
558.88<br />
98.992 PT0134<br />
9. 06 PT01 3<br />
9.137<br />
PT 096<br />
9.140 PT 095<br />
558.89<br />
558.79<br />
Tor<br />
9.102<br />
PT 093<br />
9. 10 PT 094<br />
99.123<br />
9.167 PT0245<br />
PT 027<br />
9.071 PT 025<br />
9.083 PT 026<br />
9.097 PT0246<br />
Quercus<br />
petraea<br />
9.430<br />
PT0010<br />
Taxus bacatta<br />
559.23<br />
Aesculus hippocastanum<br />
9.023 PT 028<br />
9.038<br />
PT 029<br />
99.085<br />
PT 092<br />
9.055 PT 091<br />
9.414<br />
PT 09<br />
Tilia<br />
558.82<br />
Schaukeltiere (2)<br />
mit Fallschutz<br />
9.064<br />
PT 089<br />
99.056 PT 090<br />
98.985<br />
PT 030<br />
Fraxinus<br />
9.000<br />
PT 031<br />
99.012<br />
PT0087<br />
9.048 PT 0 8<br />
9.004 PT0032<br />
PT 085<br />
99.010<br />
PT 0 3<br />
99.027<br />
PT 086<br />
9.030<br />
Tilia<br />
9.3 5<br />
PT 08<br />
98. 95<br />
PT 034<br />
Acer<br />
platanoides<br />
98.993<br />
PT 035<br />
98.987<br />
PT 036<br />
Tilia<br />
98.983<br />
PT 037<br />
Acer<br />
platanoides<br />
Tilia<br />
98.969<br />
PT0038<br />
PT 040<br />
98. 92<br />
PT 039<br />
Tilia<br />
Acer<br />
platanoides<br />
559.09<br />
98.985<br />
98.939<br />
PT0041<br />
98.961<br />
9.285<br />
PT 07<br />
98.925 PT0084<br />
98.957 PT 083<br />
PT0042<br />
Eisenbahn<br />
Tilia<br />
Acer<br />
pseudoplatanus<br />
Acer<br />
platanoides<br />
98.974<br />
PT 082<br />
98. 98 PT0081<br />
Tilia<br />
9.239<br />
PT0 06<br />
9.013<br />
PT 078<br />
99. 04<br />
PT 075<br />
99.040 PT 076<br />
Tilia<br />
99.082<br />
PT 071<br />
9.301<br />
PT 05<br />
9.094<br />
PT0062<br />
558.89<br />
559.19<br />
Fagus sylvatica<br />
Tilia<br />
9.387<br />
PT 04<br />
Fagus sylvatica<br />
'Asplenifolia'<br />
9. 13<br />
PT 056<br />
Acer campestre<br />
Fraxinus<br />
Tilia<br />
Fraxinus<br />
559.47<br />
ES<br />
50x50<br />
Mulde<br />
Schild<br />
Schild<br />
ES<br />
50x50<br />
Quercus<br />
Tor<br />
Schild<br />
559.13<br />
Container<br />
Schild<br />
platz<br />
Schild<br />
559.18<br />
Aesculus x carnea<br />
'Briotii'<br />
Eisenbahn<br />
Picea aibies<br />
Taxus<br />
bacatta<br />
559.11 Pseudotsuga<br />
Taxus<br />
menziesii<br />
bacatta<br />
Liquidambar styraciflua<br />
Rosen<br />
Sträucher<br />
Picea aibies<br />
558.94<br />
Liriodendron<br />
tulipifera Schild<br />
Aesculus hhippocastanum<br />
Grüppe (11)<br />
Aare<br />
Tilia Alee (6)<br />
Tilia Alee (2)<br />
558.68<br />
Pinus nigra Gruppe (4)<br />
Tilia<br />
558.84<br />
98.945<br />
PT 043<br />
Schild<br />
Tilia<br />
9. 08<br />
PT 072<br />
9. 03 PT 073<br />
9.010<br />
PT 074<br />
9.013<br />
PT0070<br />
98.954 PT 068<br />
98.904 PT 067<br />
98.939 PT 0 6<br />
98.939 PT0065<br />
98. 84 PT 064<br />
98.926<br />
PT0063<br />
98.938<br />
PT 069<br />
9.010<br />
PT 061<br />
98.9 4 PT 060<br />
98.890 PT 059<br />
98.861 PT 058<br />
98. 96<br />
PT 0 5<br />
98.945 PT 054<br />
98.891 PT 053<br />
98. 81 PT 052<br />
98. 93<br />
PT 046<br />
98.937 PT 047<br />
98.897<br />
048<br />
98.892PT 049<br />
Eisenbahn<br />
558.68<br />
Buxus<br />
558.88<br />
Spielburg<br />
98.941<br />
PT0044<br />
98.926<br />
PT 045<br />
98.934 PT0267<br />
98.891<br />
PT02 6<br />
Tilia<br />
99.041<br />
PT0077<br />
99.028<br />
98.878<br />
PT0123<br />
98.883<br />
PT0127<br />
98. 89 PT0126<br />
98.895<br />
PT0135<br />
98. 82 PT0136<br />
PT 079<br />
9. 05<br />
PT 080<br />
98.884<br />
PT0128<br />
98.876<br />
98.843<br />
9.102<br />
PT0254<br />
9.054 PT0253<br />
98.965<br />
PT0180<br />
9.179<br />
PT0251<br />
9.091<br />
PT0248<br />
98.978 PT0179<br />
98.961 PT0178<br />
9.310<br />
PT0250<br />
99.086<br />
PT0247<br />
9.304<br />
PT0249<br />
98. 83<br />
PT01 7<br />
98.890<br />
PT0176<br />
98.947<br />
PT0181<br />
9.020<br />
PT0183<br />
9.034<br />
PT0184<br />
99.027<br />
PT02 5<br />
9.242<br />
PT0256<br />
99.046 PT0207<br />
99.069 PT0208<br />
99.021 PT0206<br />
9. 06 PT0214<br />
99.012 PT0204<br />
9.018 PT0205<br />
9.038<br />
9.028 PT0203<br />
PT0185<br />
9.075 PT0202<br />
9.043<br />
PT0210<br />
9.017<br />
99. 09<br />
PT0212<br />
PT0209<br />
PT0213<br />
9.036 PT0211<br />
9.098<br />
PT0217<br />
9. 19<br />
PT0229<br />
9.305<br />
99.018<br />
99.005<br />
9.045<br />
PT0221<br />
98. 9 PT0239<br />
99.048 PT0240<br />
9.101<br />
PT0230<br />
98. 98<br />
PT0238<br />
9.064<br />
PT0 28<br />
9.098 PT0 26<br />
9.079<br />
PT0215<br />
9.098<br />
PT0216<br />
9.029<br />
PT0231<br />
98. 92<br />
PT0232<br />
98.972<br />
PT02 3<br />
98.945<br />
PT0235<br />
98.961<br />
98.962 PT0234<br />
98.9 5 PT0237<br />
98.9 2<br />
PT0057<br />
98.929<br />
PT0051<br />
9.082<br />
99.076 PT0186<br />
PT0 27<br />
9.039 PT0 2<br />
PT0389<br />
PT0218<br />
9. 06<br />
PT0219<br />
PT0236<br />
9.001<br />
PT0282<br />
98.963 PT0284<br />
98.7 6<br />
PT0242<br />
98.968<br />
PT0262<br />
98.962<br />
PT0263<br />
PT0283<br />
98.983<br />
98.936<br />
PT 050<br />
Seepark <strong>Thun</strong><br />
Congress<br />
Hotel ****<br />
Eisenbahn<br />
Pinus nigra Gruppe (4)<br />
Pinus nigra<br />
98.8 0<br />
PT0153<br />
98.764<br />
PT0168<br />
98.940<br />
PT0169<br />
98.792<br />
PT0159<br />
98.852<br />
PT0164<br />
98.870 PT0165<br />
98.865 PT0163<br />
98.791<br />
98. 82<br />
98.927 PT01 6<br />
558.56<br />
PT0160<br />
PT0167 9.285<br />
PT0162<br />
98.776<br />
PT0161<br />
98.821<br />
PT0152<br />
98.862<br />
PT0156<br />
98. 85<br />
PT0157 98.892<br />
PT01 5 98.815<br />
PT0154<br />
98.878 PT0158<br />
98.809 PT0170<br />
98.851 PT0150<br />
98.8 7 PT0151<br />
Fagus sylvatica<br />
'Asplenifolia'<br />
PT0138<br />
98.858<br />
PT0140<br />
98.849<br />
PT0139<br />
98.855<br />
PT0142<br />
Picnicplatz mit grillstelle,<br />
Pergola und Steintisch<br />
98.874<br />
PT0143<br />
98. 89 PT0146<br />
9.2 5 PT0145<br />
98.870 PT01 4<br />
98.871<br />
PT0147<br />
98.819<br />
PT0171<br />
98.879<br />
PT0149<br />
98.894 PT0148<br />
558.73<br />
Carinus betulus Hecke<br />
98.930<br />
PT0172<br />
98.9 4<br />
PT0173<br />
98.914<br />
PT0174<br />
98.921<br />
PT0175<br />
Fagus sylvatica<br />
Fagus sylvatica<br />
'Pendula'<br />
Ginko bilboa<br />
98.865<br />
PT0340<br />
98.853<br />
PT0339<br />
99.028<br />
PT02 0<br />
98.950<br />
PT0201<br />
Buxus<br />
98.964<br />
PT01 9<br />
98.904<br />
PT0198<br />
98.978<br />
PT0347 98. 84<br />
PT0338<br />
98.982<br />
PT0346<br />
558.78<br />
Corylus (2)<br />
9.019<br />
PT0193<br />
98. 96<br />
PT0197<br />
98.979<br />
PT0258<br />
98.956<br />
PT0345<br />
98.947<br />
PT0 37<br />
99.083<br />
PT0188<br />
99.073<br />
PT0187<br />
98.9 8<br />
PT0194<br />
98.989<br />
PT0 36<br />
9.058<br />
PT0190<br />
9.036<br />
PT0189<br />
9.039<br />
99.049 PT0191<br />
PT0192<br />
558.79<br />
Tilia<br />
Tilia platyphyllos<br />
558.84 Tilia 558.79<br />
9.058<br />
PT0195<br />
9.059<br />
PT0196<br />
9.034<br />
99.113<br />
PT0 23<br />
PT0257<br />
9.030<br />
PT0 24<br />
98.991<br />
PT0 25<br />
KS ø:70<br />
Tilia platyphyllos<br />
Fagus sylvatica<br />
558.79<br />
'Atropunicea' Thuja pilcata (2)<br />
Tilia<br />
99.160 9.081<br />
PT0 35 PT0 3<br />
99.090 PT0334<br />
98.9 7<br />
PT0261<br />
98.952<br />
PT0260<br />
98.960<br />
PT0259<br />
98.985<br />
PT0278<br />
98.975<br />
PT0279<br />
98.967<br />
PT02 7<br />
98.968 PT0275<br />
98.978 PT0276<br />
98.981<br />
9.014 PT0274<br />
PT0273<br />
98.971<br />
PT0264<br />
9.013<br />
PT0268<br />
98.957<br />
PT0265<br />
98.989<br />
PT0269<br />
9.134<br />
PT0272<br />
558.93<br />
9.035<br />
PT0270<br />
9.032<br />
PT0271<br />
9.0 8 PT02 8<br />
9.101 PT0287<br />
Tilia<br />
99.045 PT0286<br />
9.046 PT0285<br />
Fagus sylvatica<br />
'Atropunicea'<br />
Eisenbahn<br />
Acer<br />
platanoides<br />
98.825<br />
PT03 8<br />
558.63<br />
Taxus bacatta<br />
558.93<br />
558.91<br />
559.08<br />
Chamaecyparis<br />
lawsoniana Gruppe<br />
KS ø60<br />
Metasequoia<br />
glyptostroboides 559.29<br />
Chamaecyparis<br />
lawsoniana<br />
Eisenbahn<br />
Fraxinus Grüppe (4)<br />
Eisenbahn<br />
PT0 32<br />
9.045 PT0 31<br />
98.829<br />
PT0342<br />
98.795<br />
PT0341<br />
558.60<br />
98.845<br />
PT0343<br />
99.014<br />
PT0327<br />
98.956<br />
PT03 4<br />
9.014<br />
PT0329<br />
9.027<br />
PT0325<br />
KS ø:135<br />
9.042<br />
PT0328<br />
558.84<br />
99.067<br />
PT03 0<br />
PT02 9<br />
9.167 PT0301<br />
9.113<br />
PT0298<br />
Buxus<br />
Buxus<br />
Fagus sylvatica<br />
9.251<br />
PT0302<br />
9.147<br />
PT0297<br />
9.086<br />
PT0293<br />
Thuja pilcata<br />
9.098<br />
PT0351<br />
98.972<br />
PT0349<br />
98.951<br />
PT0348<br />
559.54<br />
Aesculus x carnea<br />
'Briotii'<br />
Tilia<br />
Fagus sylvatica<br />
Gruppe (3)<br />
Schild<br />
99.027<br />
9.0 2<br />
PT0303<br />
558.82<br />
9.019<br />
PT0294<br />
9.058<br />
PT0292<br />
Fagus sylvatica<br />
'Atropunicea'<br />
9.170<br />
9.169 PT0290<br />
Eisenbahn<br />
Fagus sylvatica<br />
'Atropunicea'<br />
KS ø:70<br />
98.984<br />
PT0315<br />
98.957<br />
PT0314<br />
98.935<br />
PT0306<br />
PT0305<br />
PT0304<br />
Fagus sylvatica<br />
'Atropunicea' (3)<br />
9.002<br />
PT0295<br />
PT0289<br />
Ilex aquifolium<br />
Magnolia<br />
558.85<br />
BLS Schiffanlegestelle<br />
(nicht aktive)<br />
Fagus sylvatica<br />
'Pendula'<br />
98.986<br />
PT0317<br />
98.9 7<br />
PT0318<br />
558.81 558.69<br />
558.79<br />
98.856 PT03 1<br />
98.864 PT0312<br />
558.65<br />
98.856<br />
PT0307<br />
559.04<br />
559.42<br />
559.56<br />
Liriodendron<br />
tulipifera<br />
Fagus<br />
sylvatica<br />
Fagus sylvatica<br />
'Pendula'<br />
99. 05<br />
PT0316<br />
98. 91 PT0321<br />
98.929<br />
PT0323<br />
98.9 7<br />
PT0322<br />
98.975 PT0320<br />
98.972<br />
PT0326<br />
9.015<br />
PT0319<br />
99.028<br />
98.892<br />
PT0308<br />
98.8 9<br />
PT0313<br />
98.847<br />
PT0309<br />
98.935<br />
PT0324<br />
98.803<br />
PT0310<br />
9.052<br />
PT0296<br />
98. 91<br />
PT0360<br />
9.151<br />
PT0291<br />
9.140 PT0357<br />
98.879<br />
PT0361<br />
98.908<br />
PT0359<br />
9.076<br />
PT0358<br />
99. 09<br />
PT0386<br />
9.011 PT0385<br />
9.1 3<br />
PT03 5<br />
9.240<br />
PT0353<br />
99.242<br />
PT0354<br />
Acer palmatum<br />
99.1 4<br />
PT0352<br />
9.327<br />
PT0356<br />
560.18<br />
560.26<br />
Eisenbahn<br />
Aare<br />
Fagus sylvatica<br />
'Atropunicea'<br />
98.828<br />
PT0364<br />
PT0362<br />
98.753<br />
PT0365<br />
98. 75 PT0363<br />
Brunen<br />
Malus Zier<br />
Apfel (2)<br />
Franxinus<br />
Metasequoia<br />
glyptostroboides<br />
98.752<br />
98.760<br />
98.764 PT0367<br />
98.738 PT03 6<br />
98. 73<br />
PT0381<br />
98.758<br />
PT0382<br />
98.791<br />
PT0383<br />
558.59<br />
560.74<br />
560.59<br />
Cornus florida rubra (2)<br />
<strong>Thun</strong>ersee<br />
Privat<br />
Picea abies<br />
Acer pseudoplatanus<br />
98.742 PT0376<br />
98.738 PT03 7<br />
98.708<br />
PT0378<br />
98.740 PT0375<br />
98.737 PT0374<br />
558.51<br />
98.827 PT0372<br />
98.810 PT0373<br />
Eisenbahn<br />
98.823<br />
PT0379<br />
98.821 PT0370<br />
98.805 PT0371<br />
98.760<br />
PT0380<br />
98.795<br />
PT0384<br />
Acer pseudoplatanus<br />
Fagus sylvatica<br />
'Atropunicea' (2)<br />
Catalpa<br />
bignonioides<br />
560.64<br />
KS ø:40<br />
KS ø:60<br />
KS ø:60<br />
560.46 560.45<br />
Catalpa<br />
bignonioides<br />
Acer<br />
pseudoplatanus<br />
Parrotia<br />
persica<br />
Pinus strobus<br />
Pinus strobus Aesculus<br />
hippocastanum<br />
Aesculus<br />
carnea<br />
Betulus<br />
Fraxinus<br />
excelsior (2)<br />
Fraxinus<br />
excelsior<br />
Privat<br />
560.54<br />
560.94<br />
560.85<br />
Sitzbank<br />
560.82<br />
Quercus robur<br />
Aesculus parviflora<br />
558.89<br />
561.31<br />
561.32<br />
Grabstein<br />
Privat<br />
Betula<br />
Aesculus<br />
hippocastanum<br />
561.21<br />
Buxus Hecke<br />
561.21<br />
560.90<br />
Info Schild<br />
560.68<br />
560.15<br />
Betonplakat<br />
(<strong>im</strong> Boden)<br />
Betonplakat<br />
(<strong>im</strong> Boden)<br />
Beton Kunst Stücke (7)<br />
Fraxinus excelsior<br />
Thuja<br />
occidentalis<br />
559.24<br />
Zelt Hülsen (8)<br />
Aare<br />
Legende<br />
Bestehend<br />
Grünfläche und Pflanzen<br />
Rasen<br />
Ausstattungen<br />
Sitzbank mit Rucklehne<br />
Populus alba (3)<br />
559.07<br />
2966 <strong>Schadau</strong>park <strong>Thun</strong><br />
Bestandsplan<br />
Grundrissplan 1:500<br />
Plan-Nr.<br />
Format<br />
2966-01<br />
60 x 84 cm<br />
Massstab<br />
1 : 500<br />
Dat./gez.<br />
25.6.2009 CZ<br />
Rev./gez.<br />
Gepr./Dat.<br />
0 2<br />
10m<br />
Hartbeläge<br />
Höhen Bestehend<br />
Mergel<br />
Betonplatten<br />
50x50cm<br />
Ortsbeton<br />
Asphalt<br />
Natursteinplattenweg<br />
Fallschutzplatten<br />
Eisenbahn Trasse<br />
Pflanzfläche<br />
Rosenbeet<br />
Wald<br />
Hochstammbäume<br />
Randeinfassungen<br />
Seemauer<br />
Zaun<br />
Sitzbank ohne Rucklehne<br />
Mühle<strong>im</strong>er<br />
Lichtkörper<br />
Stromanschluss<br />
Grillstelle<br />
Pergola mit Steintisch<br />
Schaukel mit Fallschutz<br />
<strong>Thun</strong>ersee<br />
<strong>Thun</strong>ersee<br />
Quercus<br />
Betula<br />
Fraxinus<br />
excelsior<br />
559.14<br />
Betonplakat<br />
(<strong>im</strong> Boden)<br />
Paulownia tomentosa<br />
KS ø:60<br />
Fernrohr<br />
559.49<br />
Betonplakat<br />
(<strong>im</strong> Boden)<br />
<strong>Thun</strong>ersee<br />
Liriodendron<br />
tulipifera<br />
559.22<br />
559.35<br />
OK Mauer 560.15<br />
Kunststuck<br />
Fagus sylvatica<br />
'Atropunicea'<br />
Ulmus glabra<br />
Leitung<br />
Moeri&Partner Betonplatten<br />
Nadelgehölze<br />
Beton Rasenkantenplatten<br />
Stromleitungen<br />
Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern<br />
Betonsteinpflasterung<br />
Einzelsträucher<br />
Betonbrett<br />
Wasserleitungen<br />
Asphalt<br />
Kies<br />
Hecke<br />
Friedhof grenze<br />
Granitbundstein
Pavillon<br />
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
Wörlitzer Park Sachsen - Anhalt<br />
Wörlitzer Park Sachsen - Anhalt<br />
Wörlitzer Park Sachsen - Anhalt<br />
Wocherpanorama <strong>Thun</strong><br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
7. Fazit<br />
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
> Verän<strong>der</strong>ungen<br />
Der Park hat sich mit <strong>der</strong> <strong>Zeit</strong> und während <strong>der</strong> verschiedenen Besitzerverhältnisse<br />
mehrfach verän<strong>der</strong>t. Grundsätzlich ist ein stetiges Wachstum des Umschwungs<br />
spürbar. Bei näherer Betrachtung <strong>der</strong> Eigentumsverhältnisse und <strong>der</strong>en Gestaltungseingriffe,<br />
können jedoch klare Grundhaltungen abgelesen werden.<br />
> Grundelemente: - <strong>der</strong> Baumgarten war stets vorhanden<br />
- <strong>der</strong> Uferbereich als pr<strong>im</strong>ärer Aufenthaltsort<br />
- Sichtbeziehung auf See und Alpen > wichtig<br />
- grosszügige Wiesenflächen <strong>im</strong> Areal<br />
- Baumgruppierungen ( Clumbs )<br />
> Wechselelemente: - Anordnung von Wegen und Achsen<br />
- Nutzgartenbereiche wie Kräutergarten<br />
- Prestigeelemente Brunnen, Teiche etc.<br />
- Schmuckbereiche wie Gartenbeete<br />
> Denkmalpflege<br />
Grundziel ist es, dass historische Werte nicht verloren gehen. Es ist unsere Pflicht,<br />
das Objekt samt seiner geschichtlichen, kulturellen und ideologischen Bedeutungen<br />
zu erhalten. Aus diesen Gründen wünscht man sich für den <strong>Schadau</strong>park den<br />
Status des kantonalen Denkmalschutzes.<br />
Mit geeigneten Massnahmen wird langfristig eine Sichtbarmachung historischer<br />
Bezüge angestrebt. Alle Massnahmen zur Wi<strong>der</strong>herstellung historischer Zustände<br />
sind <strong>im</strong> Parkpflegewerk von Steffen Roth beschrieben. Das Pflegewerk wird als<br />
wichtige Grundlage für weitere Bearbeitungen betrachtet.<br />
> Ziel<br />
- ein neues Nutzungskonzept für den Park wird festgelegt<br />
- wo steht man, wo will man hin?<br />
- was soll <strong>im</strong> Park angeboten werden, was muss weichen?<br />
- ein Leitbild für die <strong>Schadau</strong> soll entstehen<br />
> wichtiges Ensemble<br />
Schloss, Park und Landschaft bilden ein starkes Ensemble, welches nur <strong>im</strong> Verbund<br />
seine volle Kraft ausstrahlt. Vielfältige, heterogene Nutzungsangebote <strong>im</strong><br />
Park schwächen jedoch das Einheitsbild. Der <strong>Schadau</strong>park braucht ein klares Konzept<br />
und ein Leitbild, welches aufzeigt, wohin man die Anlage entwickeln will. Eine<br />
Wie<strong>der</strong>herstellung <strong>der</strong> historischen Elemente ist nur bedingt sinnvoll. Eher sollten<br />
historische Zusammenhänge wie<strong>der</strong> erkennbar gemacht werden. Es ist wichtig,<br />
dass man sich Gedanken über das Gesamtbild des Parks und die Nutzerstruktur<br />
macht.<br />
> Potential<br />
- <strong>Thun</strong> besitzt ein Objekt mit beson<strong>der</strong>er kulturgeschichtlicher Bedeutung<br />
- möglicher Einbezug in ein Tourismuskonzept<br />
- Park als qualitatives Naherholungsgebiet<br />
- die <strong>Schadau</strong> als ein weiteres Aushängeschild für <strong>Thun</strong><br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern
8. Quellennachweis<br />
Historische Aufarbeitung / Zusammenfassung<br />
Planmaterial:<br />
1716 „Plan des neuen Canals von <strong>der</strong> Kan<strong>der</strong> und dessen alten<br />
Laufs, samt <strong>der</strong> Gegne bey <strong>Thun</strong> in Grund gelegt durch Johan<br />
Adam Rüdiger 1716“<br />
Original Staatsarchiv Bern; Papier auf Leinwand<br />
1812 Übersichtsplan rechter Teil „Aareverlauf <strong>Schadau</strong>- Kalberweid,<br />
Eichbühl und Hünnibach“ Geometer C. Fisch 1812<br />
Reproaufnahme kant. Denkmalpflege<br />
1889 „Gemeinde Strättligen, Flur B Originalplan 3&4“ (Gärtnerei)<br />
und “Originalplan4“ (<strong>Schadau</strong>park) Geometer Karl Gerber 1889<br />
Originalplan 2 Blätter Stadtarchiv <strong>Thun</strong><br />
2010 Bestandesplan M&P, Grundlagen Tiefbauamt <strong>Thun</strong><br />
Bildmaterial:<br />
Literatur:<br />
Steffen Roth ( heute Osoegawa )<br />
„Parkpflegewerk Schlosspark <strong>Schadau</strong>“<br />
Entwurf zur gartendenkmalpflegerischen Wie<strong>der</strong>herstellung des <strong>Schadau</strong>parkes<br />
in <strong>Thun</strong> / Schweiz<br />
Diplomarbeit, TU-Berlin 1996<br />
Weitere Grundlagen:<br />
- „Stadtgrün“ <strong>Thun</strong><br />
- Tiefbauamt <strong>Thun</strong><br />
- Internetrecherchen<br />
- Broschüre: Renovation, Baudokumentation<br />
- Buch: Riviera am <strong>Thun</strong>ersee<br />
- INSA Band4 S.400<br />
- Buch: Markus Krebser <strong>Thun</strong>ersee linke Seite<br />
Archivbil<strong>der</strong>; von <strong>der</strong> kant. Denkmalpflege Bern<br />
Kopien, Scans und Abfotografieren durch M&P<br />
Fotografien; erstellt durch M&P<br />
Grafiken; erstellt durch M&P<br />
GIS Daten; Darstellungen aus dem Geoportal Bern<br />
Moeri&Partner Landschaftsarchitekten AG Mühlenplatz 3, 3000 Bern