09.11.2014 Aufrufe

Beziehungen und Konfliktpotenziale zwischen Wasser und Tourismus

Beziehungen und Konfliktpotenziale zwischen Wasser und Tourismus

Beziehungen und Konfliktpotenziale zwischen Wasser und Tourismus

MEHR ANZEIGEN
WENIGER ANZEIGEN

Erfolgreiche ePaper selbst erstellen

Machen Sie aus Ihren PDF Publikationen ein blätterbares Flipbook mit unserer einzigartigen Google optimierten e-Paper Software.

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

<strong>Beziehungen</strong> <strong>und</strong> <strong>Konfliktpotenziale</strong><br />

<strong>zwischen</strong> <strong>Wasser</strong> <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong><br />

Hansruedi Müller, Prof. Dr.<br />

Forschungsinstitut für Freizeit <strong>und</strong><br />

<strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

Universität Bern<br />

Impulsreferat am Berner <strong>Wasser</strong>tag<br />

„<strong>Wasser</strong> <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> – eine<br />

symbiotische Beziehung“ vom<br />

17.3.2011<br />

1


Natur als Gr<strong>und</strong>kapital des <strong>Tourismus</strong><br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

„Wie oft muss man es<br />

wiederholen, dass in einem<br />

anderen Wirtschaftszweig Kapital<br />

verloren <strong>und</strong> wieder zurück<br />

gewonnen werden kann,<br />

im <strong>Tourismus</strong> aber das<br />

Gr<strong>und</strong>kapital – die Natur, die<br />

Landschaft <strong>und</strong> die Kultur –<br />

unwiederbringbar ist.“<br />

Werner Kämpfen<br />

2


<strong>Wasser</strong>vorkommen<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

3


These 1: <strong>Wasser</strong> als Hauptattraktivität<br />

<strong>und</strong> Positionierungsmerkmal<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

Sehr oft bildet <strong>Wasser</strong> als<br />

Landschaftselement die<br />

Hauptattraktivität einer Destination:<br />

> das Meer<br />

> ein See<br />

> ein Fluss<br />

> ein <strong>Wasser</strong>fall<br />

> ein Gletscher<br />

> eine hohe Schneesicherheit<br />

<strong>Wasser</strong> ist deshalb ein zentrales<br />

Positionierungselement in der<br />

touristischen Werbung<br />

4


<strong>Wasser</strong> als Hauptattraktivität<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

5


<strong>Wasser</strong> als Hauptattraktivität<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

6


<strong>Wasser</strong> als Hauptattraktivität<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

7


<strong>Wasser</strong> als Positionierungsmerkmal<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

Gletscher /<br />

Schnee /<br />

Bergwelt<br />

Alpine<br />

Ausflugsvielfalt<br />

/ Adventure<br />

Ambiente /<br />

Genuss<br />

Nachhaltigkeit<br />

8


Gletscherschw<strong>und</strong> BeO (1970 – 2004)<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

150<br />

100<br />

50<br />

0<br />

-50<br />

-100<br />

-150<br />

Alpetli<br />

Ammerten<br />

Blüemlisalp<br />

Eiger<br />

Gamchi<br />

Gauli<br />

Oberaar<br />

Ob. Grindelwald<br />

Raetzli<br />

Stein<br />

Steinlimi<br />

Trift<br />

Tschingel<br />

Unteraar<br />

Unt.Grindelwald<br />

-200<br />

-250<br />

1970<br />

1972<br />

1974<br />

1976<br />

1978<br />

1980<br />

1982<br />

1984<br />

1986<br />

1988<br />

1990<br />

1992<br />

1994<br />

1996<br />

1998<br />

2000<br />

2002<br />

2004<br />

(Quelle: VAW 2006)<br />

9


<strong>Wasser</strong> als Hauptattraktivität<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

(Quelle: Sammlung Gesellschaft für ökologische Forschung)<br />

10


These 2: <strong>Wasser</strong> als touristische<br />

Antriebskraft<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

<strong>Wasser</strong> spielt im <strong>Tourismus</strong> eine<br />

zentrale Rolle als Gr<strong>und</strong>lage vieler<br />

attraktiver Freizeit- <strong>und</strong><br />

Ferienaktivitäten:<br />

> Baden, Schwimmen, Tauchen,<br />

Segeln, Surfen, Rudern, Fischen<br />

im oder am <strong>Wasser</strong><br />

> Skifahren, Langlaufen, Curlen,<br />

Schlittschuhlaufen, Schlitteln<br />

usw. auf Schnee oder Eis<br />

<strong>Wasser</strong> als Antriebskraft des<br />

Sommer <strong>und</strong> Wintersports<br />

11


<strong>Wasser</strong> als touristische Antriebskraft<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

12


<strong>Wasser</strong> als touristische Antriebskraft<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

13


These 3: <strong>Wasser</strong> als Quelle des<br />

Ges<strong>und</strong>heitstourismus<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

<strong>Wasser</strong> ist die Quelle im<br />

Ges<strong>und</strong>heitstourismus <strong>und</strong> ein<br />

wichtiges Konsumgut:<br />

> Bade- <strong>und</strong> Kurtourismus mit<br />

Mineral-, Heil- <strong>und</strong><br />

Thermalwasser<br />

> Wellness<br />

Immer häufiger versuchen sich<br />

touristische Destinationen, über<br />

Mineral- oder Tafelwasser zu<br />

positionieren.<br />

14


<strong>Wasser</strong> als Quelle des<br />

Ges<strong>und</strong>heitstourismus<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

15


These 4: Inszenierung von<br />

<strong>Wasser</strong>erlebnissen mit Potenzial<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

<strong>Wasser</strong> wird oft als Selbstverständlichkeit<br />

betrachtet,<br />

doch gibt es noch ein<br />

erhebliches Potenzial bei der<br />

gekonnten Inszenierung von<br />

<strong>Wasser</strong>erlebnissen<br />

> Quellen begehbar machen –<br />

Infozentren<br />

> Aussichtspunkte<br />

> Wanderwege (z.B.<br />

Aareschlucht, Ruinaulta)<br />

16


<strong>Wasser</strong>erlebnissen ermöglichen<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

Mississippi Quelle<br />

17


<strong>Wasser</strong>erlebnisse ermöglichen<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

18


<strong>Wasser</strong>erlebnisse ermöglichen<br />

(Ruinaulta)<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

19


<strong>Wasser</strong>erlebnisse ermöglichen<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

Triftgletscher<br />

20


These 5: <strong>Wasser</strong>nutzung/-verbrauch<br />

als Konfliktfeld<br />

Der <strong>Tourismus</strong> mit all seinen<br />

Aktivitäten verbraucht viel <strong>Wasser</strong>:<br />

> Swimmingpool<br />

> Bewässern von Gartenanlagen<br />

> Duschen / Toiletten – Problem<br />

Spitzenverbrauch<br />

> technische Beschneiung<br />

Damit steht der <strong>Tourismus</strong> in<br />

Konkurrenz mit anderen<br />

<strong>Wasser</strong>nutzern, insbesondere<br />

> Energiesektor<br />

> Landwirtschaft<br />

> Fauna / Flora<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

21


<strong>Wasser</strong>nutzung<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

22


<strong>Wasser</strong>nutzung<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

23


<strong>Wasser</strong>nutzung<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

Bachlägerwasserfall<br />

Grindelwald<br />

24


Touristischer <strong>Wasser</strong>verbrauch<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

> Im Urlaub steigt der tägliche <strong>Wasser</strong>verbrauch von 150-<br />

200 Litern eines Privathaushalts auf 400-600 Liter pro Kopf<br />

<strong>und</strong> Tag (in Privathaushalten<br />

> „Grauer“ <strong>Wasser</strong>verbrauch: Zur Herstellung eines Liters<br />

Bier werden 20 Liter <strong>Wasser</strong> benötigt.<br />

> Ein Golfplatz im Alpenraum verbraucht pro Jahr<br />

durchschnittlich 50 Mio. Liter <strong>Wasser</strong> für Bewässerung.<br />

> In Skiorten sind<br />

Beschneiungsanlagen<br />

grosse <strong>Wasser</strong>- (<strong>und</strong><br />

Energie-)Verbraucher: 200-<br />

500 l pro m2 <strong>und</strong> Winter)<br />

25


<strong>Wasser</strong>verbrauch<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

(Quelle: Jäggi/ Stauffer 1990, S.98)<br />

26


These 6: <strong>Wasser</strong>verschmutzung als<br />

Konfliktfeld<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

Der <strong>Tourismus</strong> ist nicht nur<br />

<strong>Wasser</strong>nutzer, sondern auch<br />

<strong>Wasser</strong>verschmutzer:<br />

> Direkt über Abwässer – Problem<br />

der ARA insbesondere bei<br />

Spitzenauslastungen – oder<br />

Sonnenöl<br />

> Indirekt über Produktion von<br />

Konsumgütern oder Deponien<br />

Konflikte können zu einer latenten<br />

Unterhöhlung der eigenen<br />

Gr<strong>und</strong>lagen führen.<br />

27


<strong>Wasser</strong>verschmutzung<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

28


Durchschnittliche Anzahl<br />

Personen<br />

Exkurs: Abwasserreinigungsanlagen<br />

als „<strong>Tourismus</strong>barometer“<br />

14000<br />

12000<br />

10000<br />

8000<br />

6000<br />

4000<br />

2000<br />

0<br />

Mai 01 Jun 01 Jul 01 Aug 01 Sep 01 Okt 01 Nov 01 Dez 01 Jan 02 Feb 02 Mrz 02 Apr 02<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

Frequenzen aufgr<strong>und</strong> Ammonium in ARA Grindelwald <strong>und</strong> Adelboden<br />

Einwohner Hotellerie ARA-Einwohnerwerte<br />

Durchschnittliche Anzahl<br />

Personen<br />

10000<br />

8000<br />

6000<br />

4000<br />

2000<br />

0<br />

Mai 01 Jun 01 Jul 01 Aug 01 Sep 01 Okt 01 Nov 01 Dez 01 Jan 02 Feb 02 Mrz 02 Apr 02<br />

Einwohner Hotellerie ARA-Einwohnerwerte<br />

29


These 7: <strong>Wasser</strong>autarkie mit<br />

besonderer Verantwortung<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

Die Alpen gelten als <strong>Wasser</strong>schloss<br />

Europas. Deshalb nur<br />

> lokale <strong>und</strong> z.T. saisonale<br />

<strong>Wasser</strong>engpässe<br />

> ev. Zunahme wegen<br />

Klimawandel<br />

Die Schweiz als vollständig<br />

wasserautarkes Land trägt<br />

besondere Verantwortung<br />

bezüglich<br />

> <strong>Wasser</strong>verschmutzung<br />

> Überschwemmungsprävention<br />

30


These 8: Zunehmende Risiken wegen<br />

Klimawandel<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

Der Klimawandel führt zu<br />

zunehmenden Risiken <strong>und</strong><br />

<strong>Konfliktpotenziale</strong>n:<br />

> Gletscherrückzug<br />

> Bildung von Gletscherseen<br />

> Auftauen des Permafrosts<br />

> Zunahme von natürlichen<br />

Extremereignissen /<br />

Starkniederschlägen<br />

Damit steigen auch die Risiken<br />

für den <strong>Tourismus</strong>.<br />

31


Gletscherseen<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

32


Zunehmende Risiken<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

33


Zunehmende Risiken (mit Chancen)<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

34


These 9: Interesse an einer nachhaltigen<br />

<strong>Wasser</strong>bewirtschaftung<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

Der <strong>Tourismus</strong> mit seinen wichtigsten<br />

Akteuren muss grösstes Interesse an<br />

einer koordinierten <strong>und</strong> nachhaltigen<br />

<strong>Wasser</strong>bewirtschaftung haben:<br />

> Sparmassnahmen<br />

> Mehrfachnutzung / <strong>Wasser</strong>recycling<br />

> Abwasserreinigung<br />

> Antizipation von Nutzungskonflikten<br />

> Sicherung von Restwassermengen<br />

> Risiko- <strong>und</strong> Sicherheitsmanagement<br />

> Einschränkungen von Aktivitäten<br />

> Landschafts- <strong>und</strong> Biotopschutz<br />

35


These 10: Klärung der Aufgabenteilung<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

Nachhaltige <strong>Wasser</strong>bewirtschaftung<br />

bedeutet eine<br />

Klärung der Aufgabenteilung:<br />

> Stärkung der<br />

Primärverantwortung der<br />

Kantone<br />

> Intensivierung der<br />

Monitoring- <strong>und</strong><br />

Umsetzungsverantwortung<br />

der Gemeinden <strong>und</strong><br />

Regionen<br />

36


Fazit<br />

Forschungsinstitut für<br />

Freizeit <strong>und</strong> <strong>Tourismus</strong> (FIF)<br />

„Die Natur gibt immer Kredit,<br />

aber sie vergisst nie, Rechnung<br />

zu stellen“<br />

Hans Weiss<br />

37

Hurra! Ihre Datei wurde hochgeladen und ist bereit für die Veröffentlichung.

Erfolgreich gespeichert!

Leider ist etwas schief gelaufen!